g - το 3ο τεύχος του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή by B&E Goulandris Foundation

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ ΓΑ Σ Τ Η Κ Α Ν

Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Μαρία Σκαμάγκα, Ειρήνη Στρατή Επιμέλεια - σχεδιασμός:

Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με την Ελένη Καραΐνδρου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με τον Γιώργο Κουμεντάκη

Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Στέγες του Παρισιού

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η ΤΑ

Εκπαιδευτικά προγράμματα στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στην Άνδρο

Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ι Ε Σ Ι . Β . Ε . Γ.

Αποτελέσματα υποτροφιών ακαδημαϊκού έτους 2013-14

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.

Ευαγγελία Κρανιώτη

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο

ΑΝΤΙ

ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Προβαίνοντας αισίως στην τρίτη έκδοση του ηλεκτρονικού περιοδικού μας, απευθύνουμε πρωτίστως ένα θερμό χαιρετισμό στους αναγνώστες του, ο αριθμός των οποίων ακολουθεί μια εντυπωσιακά ανοδική πορεία. Με ιδιαίτερη χαρά υποδεχόμαστε τις πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις δύο διακεκριμένων και διεθνώς αναγνωρισμένων συνθετών: της Ελένης Καραΐνδρου και του Γιώργου Κουμεντάκη. Η προθυμία τους να συμμετέχουν στην επιτροπή αξιολόγησης των υποψηφίων στον τομέα της σύνθεσης, ένα από τα θέματα του 29ου προγράμματος των υποτροφιών που το Ίδρυμά μας προκήρυξε για το ακαδημαϊκό έτος 2013-2014, υπήρξε εχέγγυο της αξιοκρατικής επιλογής του ικανότερου. Τους ευχαριστούμε για την πολύτιμη προσφορά και στήριξή τους. Για τη μουσική σύνθεση αλλά και για τα δύο άλλα θέματα που προκηρύχθηκαν- α) υποκριτική και β) σύγχρονη τέχνη: ιστορία, θεωρία και κριτική- υποβλήθηκαν πολλές και αξιόλογες υποψηφιότητες. Ευχαριστούμε άπαντες όσους θέλησαν να διεκδικήσουν μια υποψηφιότητα. Τόσο σε αυτούς που προκρίθηκαν, όσο και στους υπόλοιπους υποψήφιους, ευχόμαστε καλές σπουδές κι ό,τι το καλύτερο στις μεταπτυχιακές τους επιδιώξεις. Η έκθεση «Ιστορώντας την υπέρβαση, από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη», η οποία καθ’όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού βρέθηκε στο κέντρο του καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος μιας σημαντικής μερίδας Ελλήνων και ξένων επισκεπτών, βαίνει προς το τέλος της έχοντας αποσπάσει καλές κριτικές και εγκωμιαστικά σχόλια. Η έκθεση τελειώνει την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου. Ο συνοδευτικός όμως τόμος που τον πλαισίωσε θα συνεχίσει να υπάρχει ως έκδοση αναφοράς. Με ξεχωριστή χαρά, επίσης, αφήνουμε στην κρίση σας ενδιαφέρουσες σκέψεις της κυρίας Λίας Κρανιώτη, παλιάς υποτρόφου του Ιδρύματός μας, η οποία διέπρεψε στις σπουδές της και συνεχίζει να διαπρέπει στις επαγγελματικές της ενασχολήσεις στο εξωτερικό. Είμαστε και θα παραμείνουμε πάντα στην διάθεσή σας σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε μαζί σας τις εντυπώσεις και τις όποιες παρατηρήσεις θα θέλατε να μας κάνετε. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗΝ Ε Λ Ε Ν Η Κ Α ΡΑ Ϊ Ν Δ Ρ Ο Υ

η αρμονία του βλέμματος Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πως η δουλειά σας και η ζωή σας βρίσκονταν ανέκαθεν σε μια αρμονία. Πώς τα καταφέρατε; H επαφή μου με τη φύση, στα πρώτα χρόνια της ζωής μου δημιούργησαν μέσα μου μια βιωματική σχέση μ’ αυτό που απορρέει από αυτήν. Κι’ αυτό δεν είναι τίποτ’ άλλο από αρμονία. Αρμονία των χρωμάτων, των ήχων των εικόνων, των κινήσεων, των αρωμάτων. Αρμονία των άστρων κυρίως για ένα παιδί που έμαθε να «μετράει τ’ άστρα» κάτι άγρυπνες νύχτες, στ’ αλώνια, όταν γυναίκες του χωριού καθάριζαν καλαμπόκια τραγουδώντας υπέροχα πολυφωνικά τραγούδια. Ακόμη, αρμονία στον κόσμο του ζωικού βασιλείου. «Εδώ βουίζει η μέλισσα, εκεί η σφήκα» και κυρίως αρμονία βλεμμάτων ανάμεσα σ’ ανθρώπους απλούς, ειλικρινείς και αυθεντικούς. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου η αρμονία των ήχων με αγκάλιαζε είτε με μουσικές και τραγούδια είτε με ψαλμωδίες βυζαντινές της εκκλησίας, είτε με τη συνεχή παρουσία της μουσικής της φύσης. Το τραγούδι της βροχής στις πλάκες της στέγης, το τραγούδι του ανέμου στα πυκνά δάση, το τραγούδι των νερών σ’ όλους τους τόνους και τα ημιτόνια, παντρεμένο με τα κομψά μελωδικά τιτιβίσματα των πουλιών. Κι ακόμα, το τραγούδι του παππού κι ο ήχος του μαντολίνου ή ο λυγμός του κλαρίνου στη πλατεία του χωριού. Όλα ήταν αρμονία κι όλα οδηγούσαν την ψυχή μου σ’ ένα δρόμο χωρίς επιστροφή. Στο δρόμο της μουσικής. Με τι υλικά θα έχτιζα κάτι σ’ αυτό το δρόμο αν όχι με τα υλικά που απλόχερα μου χάριζε η φύση και η ζωή κοντά σ’ αυτήν; Ήμουν ένα ευτυχισμένο παιδί, ελεύθερο, ξυπόλητο, ένα παιδί του δάσους και τίποτα δεν κατάφερε να ξεριζώσει από μέσα μου την αυτάρκεια που σου γεννάει η γνώση ότι είσαι ένα μικρό, ανεπαίσθητο κομμάτι του ίδιου του σύμπαντος. Ούτε ακόμη όταν στα επτά μου χρόνια έχασα τη μάνα μου δεν χάθηκε μέσα μου η ισορροπία. Ήξερα ήδη ότι ζωή και θάνατος είναι κανόνας της φύσης. Τα πλήκτρα του πιάνου έγιναν απλώς προέκταση του σώματός μου, έτσι απλά χωρίς περιττές ψυχολογικές προεκτάσεις, χωρίς αναλύσεις, χωρίς απώτερο στόχο. Είχε έρθει η στιγμή να ανιχνεύσω το δρόμο της έκφρασης, της δημιουργίας. Ήταν μακρύς, «γεμάτος περιπέτεια, γεμάτος γνώσεις». Αλλά πάντοτε, εκείνες οι πρώτες σταθερές αξίες που διαμορφώθηκαν μέσα μου με ακολουθούσαν και με ακολουθούν. Το λέμε αρμονία; Ίσως. Μπορούμε να το λέμε αλήθεια, αυθεντικότητα, ειλικρίνεια, αλληλεγγύη, αγάπη. Και όσα χρόνια έχω ζήσει, κάθε βράδυ πριν με πάρει ο ύπνος ένας απολογισμός και μια αυστηρή προτροπή: να μην παρεκκλίνω καθόλου από όσα απλόχερα η φύση μου χάρισε, διαμορφώνοντας αυτό που είμαι. Η μουσική για μένα είναι ένας τρόπος ζωής και ένας δρόμος συντροφικότητας και αγάπης. Είναι ένας τρόπος ζωής που με κάνει να μοιράζομαι τα συναισθήματά μου με τους άλλους και με γεμίζει ομορφιά και δύναμη. Δεν χρειάστηκε να προσπαθήσω κάτι. Η μουσική αναβλύζει από μέσα μου σαν το νεράκι της πηγής στο χωριό μου και νιώθω απλά ευγνωμοσύνη γι’ αυτό το δώρο.

Οι νέοι έχουν ασπίδα την αθωότητά τους και όπλο την πίστη τους. Μ’ αυτά τα δύο αν διαλέξουν τον ευλογημένο χώρο της τέχνης δεν θα προδοθούν ποτέ Μιλώντας για τη μουσική για τον κινηματογράφο έχετε πει ότι αυτό που σας ενδιαφέρει είναι η χημεία με τις εικόνες. Ποιά είναι τα συστατικά και ποιός ο χαρακτήρας της χημικής ...αντίδρασης; Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν σκέφτηκα τη χημεία της μουσικής με την εικόνα όταν βυθιζόμουν στον κόσμο του κινηματογράφου. Η χημεία συνέβαινε στο ΤΕΛΟΣ, όταν όλα είχαν τελειώσει κι επιβεβαίωναν απλώς την καίρια διαίσθησή μου. Γιατί η διαίσθηση ήταν ο οδηγός μου στη μεγάλη αυτή περιπέτεια. Και τη διαίσθηση την τροφοδοτούσαν πολλά πράγματα που είχαν να κάνουν με τον ψυχισμό του δημιουργού της ταινίας, με τους χαρακτήρες της ταινίας και κυρίως με την κεντρική ιδέα. Τι ήταν αυτό που οδήγησαν τον σκηνοθέτη, τον σεναριογράφο να κάνουν αυτή την ταινία; Τι κρύβεται βαθιά μέσα και τι κρύβεται πίσω από τα λόγια; Κι όταν βρω τη βαθύτερη αναζήτηση και την αλήθεια, αρχίζει η ενδοσκόπηση και η χημική αντίδραση του δικού μου ψυχισμού που μεταφράζεται άμεσα και αυτόματα σε συνομιλία με το πιάνο μου. Εκεί τα λέω όλα και μετά τα γράφω στο χαρτί και μετά ζωγραφίζω νότες, χρώματα, όργανα για να έρθει η μεγάλη στιγμή. Η στιγμή που όλα παίρνουν σάρκα και οστά. Που χτίζεται το οικοδόμημα. Στο στούντιο με τους συντρόφους μου τους μουσικούς, που τους λατρεύω και τους ευγνωμονώ για τη διαθεσιμότητα, την αγάπη, την πίστη, τη μαγεία τους… Επομένως εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως ύστερα από ένα τόσο μεγάλο ταξίδι αν προκύψει και η χημεία με την εικόνα τότε δέχεσαι ένα απίστευτο δώρο και δικαιώνεσαι για τη διαίσθησή σου… Παρακολουθώντας τη δουλειά σας θα διέκρινε κανείς αβίαστα μνήμες και καταβολές της ελληνικής παράδοσης. Πώς ανακαλύψατε αυτόν τον πλούτο και ποιοί είναι οι κώδικες ανάγνωσής του στη δουλειά σας; Θέλοντας και μη μέσα στις φλέβες μου κυλάει η ψυχή της πατρίδας μου και μέσα στο DNA μου βρίσκονται φυλακισμένες μνήμες από τη Μ. Ασία, τα Βαλκάνια κι ολόκληρη τη Μεσόγειο. Όλα αυτά αβίαστα έρχονται στην επιφάνεια όταν η έμπνευσή μου γλιστράει σε περιοχές που αγγίζουν αυτές τις μνήμες. Ασύνειδητα δηλώνουν την παρουσία τους μέσα από τις επιλογές μου και δύσκολα ξεχωρίζουν μέσα στο αρχιτεκτόνημα της σύνθεσής μου. Ωστόσο σίγουρα ξεχωρίζουν... Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε να φύγω από τον τόπο μου για ν’ ανακαλύψω συνειδητά τον πλούτο της μουσικής μας παράδοσης. Μέσα από σπουδές και παράλληλη μελέτη των μουσικών προφορικών παραδόσεων άλλων χωρών, ανακάλυψα και γεύτηκα την πολυμορφία της μουσικής μας. Γυρνώντας στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας έκανα ένα μεγάλο προσκύνημα στον πλούτο αυτής της μουσικής κι αφιέρωσα ένα

μεγάλο χρονικό διάστημα στη μελέτη και την καταγραφή της. Παράλληλα δεν σταμάτησα ούτε λεπτό τις συνομιλίες μου με το πιάνο μου κι η ψυχή μου συνέχισε να ταξιδεύει στους κόσμους της φαντασίας μέχρι σήμερα. Η δημιουργία, είναι σίγουρα έμπνευση, ταλέντο, αλλά και σκληρή δουλειά, εμπειρία, αυστηρότητα, ανησυχία, αναζήτηση, υπέρβαση. Είναι άραγε μεταδόσιμη αυτή η διαδικασία ή είναι ένας δρόμος... μακρύς, δύσκολος και μοναχικός; Δεν θα έλεγα ότι ο δρόμος για κάτι που αγαπάς είναι δύσκολος. Είναι ένας όμορφος αγώνας. Σίγουρα ο δρόμος της δημιουργίας είναι δρόμος έμπνευσης αλλά και αυταπάρνησης και πειθαρχίας και κυρίως, απαιτεί πολλή δουλειά και κόπο. Όμως όλα αυτά είναι μέρος του ταξιδιού που είναι η κάθε δημιουργία και το ταξίδι αυτό, ταξίδι κυρίως εσωτερικής ενδοσκόπησης είναι και μοναχικό και επίπονο. Ωστόσο στο τέλος γίνεται λυτρωτικό! Είναι λυτρωτικό γιατί καταφέρνεις να ξορκίσεις τους δαίμονες και δημιουργείς δίαυλο επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους που θα ταυτιστούν με τη δουλειά σου χαρίζοντας και σ’ αυτούς ένα μερίδιο λύτρωσης. Από την άλλη πλευρά, κι αυτό είναι πολύ σημαντικό, αποκτάς ιερούς δεσμούς με σπουδαίους μουσικούς που αγκαλιάζουν το όραμά σου και γίνονται συνοδοιπόροι σου. Έχετε κατ’ επανάληψη εκφραστεί με τρυφερότητα και αίσθημα ανησυχίας απέναντι στους νέους και το μέλλον τους. Τί θα συμβουλεύατε έναν νέο καλλιτέχνη σήμερα και τί ένα πρόσωπο (πολιτικό ή κυβερνητικό παράγοντα) που παίρνει αποφάσεις για την καλλιτεχνική δημιουργία στις σημερινές συνθήκες; Οι νέοι έχουν ασπίδα την αθωότητά τους και όπλο την πίστη τους. Μ’ αυτά τα δυο αν διαλέξουν τον ευλογημένο χώρο της τέχνης δεν θα προδοθούν ποτέ και η ζωή τους θα έχει ένα βαθύ νόημα. Θα τους συμβούλευα ν’ ακολουθήσουν τον δρόμο τους με αυταπάρνηση και κάνοντας θυσίες. Κυρίως ν’ αποκτήσουν γνώση και εφόδια ώστε τα φτερά της έμπνευσής τους να τους οδηγήσουν ψηλά στο φως. Όσο γι’ αυτούς που διάλεξαν σαν επάγγελμα την πολιτική και κρατούν τις τύχες του τόπου αλλά και την τύχη της δημιουργίας στα χέρια τους, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως ο πολιτισμός είναι μια σταθερή αξία που ανανεώνεται και ανασαίνει συνεχώς και η κάθε γενιά έχει δικαίωμα να γεννήσει τους δικούς της Φειδίες, τους δικούς της ποιητές, τους δικούς της ζωγράφους… Αρκεί να καταλάβουν πόσο υπεύθυνοι πρέπει να αισθάνονται για το σήμερα και πόσο σημαντικό είναι να κρατήσουν αναμμένη τη δάδα της δημιουργίας.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ

Γ Ι Ω Ρ Γ Ο Κ Ο Υ Μ Ε Ν ΤΑ Κ Η

Το DNA της μουσικής Αν η εποχή μας για πολλούς λόγους είναι εχθρός της έμπνευσης θα μπορούσε κανείς να ορθώσει το ανάστημά του και την αντίστασή του προσπαθώντας να αναζητήσει πηγές έμπνευσης και να τις βρίσκει. Πού αναζητάτε σήμερα την έμπνευσή σας και πού τη βρίσκετε; Αν το ερώτημα είναι το κατά πόσο η σημερινή εποχή είναι έναυσμα για περισσότερη δημιουργικότητα, στο ίδιο το επίπεδο της μουσικής δημιουργίας μπορεί όχι, αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας που επηρεάζει με τη σειρά του τη μουσική, καθώς δεν μιλάμε για δυο συστήματα αλλά για ένα, η εποχή και η τεράστια πίεση που δεχόμαστε, σαφώς με επηρεάζει ψυχικά και μάλιστα πολύ έντονα καθώς ο τρόπος που ζω ταυτίζεται με τη μουσική που σκέφτομαι. Ζω και σκέφτομαι μουσική σε ένα παράλληλο σύμπαν. Δεν είναι δυο ανέπαφοι κόσμοι. Ο τρόπος ζωής μου και η μουσική ακολουθούν έναν δρόμο, έχω την εντύπωση ότι ταυτίζονται σε πάρα πολλά σημεία, σχεδόν εξ’ ολοκλήρου. Από την άλλη μεριά όμως, ο χρόνος είναι ελάχιστος για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τι είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα αλλά και ταυτόχρονα, δεν ξέρω αν πραγματικά είναι ένας παράγοντας που μπορεί να δονήσει τον εσωτερικό κόσμο ώστε να δρομολογηθεί η διαδικασία της έκφρασης και της σύνθεσης. Άλλωστε, ας το δούμε λίγο λογικά: για να γράψεις ένα κομμάτι χρειάζεσαι ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Μια σύνθεση, μια ιδέα μπορεί να την παλεύεις έναν ολόκληρο χρόνο ή και δύο χρόνια. Η ζωή σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα έχει αλλάξει δραματικά: μεγαλώνουμε, σκεφτόμαστε διαφορετικά, προστίθενται δεκάδες εμπειρίες και ερεθίσματα που ποικίλλουν. Η έκφραση δεν είναι μια απόκριση σε ένα στιγμιαίο ερέθισμα. Αυτό είναι ένα από τα ελαττώματα της μουσικής την οποία υπηρετώ, αλλά ταυτόχρονα πιθανόν να είναι και ένα προσόν, καθώς εδράζει πάντα σε ένα άλλο επίπεδο. Είναι ένας πιο άυλος κόσμος που υπάρχει έτσι κι αλλιώς. Υπάρχει επειδή υπάρχει η ανθρώπινη φύση και η ζωή. Θα μπορούσα να πω πως η περιπέτεια του ίδιου του ήχου, όντως ένας ολόκληρος κόσμος, είναι μια αξία αυθύπαρκτη, ικανή να με κινητοποιήσει. Παρ’ όλα αυτά, στα περισσότερα έργα μου, οι ιδέες που πάνω τους βασίστηκαν, ήταν μικρές και ταπεινές. Η φύση του ήχου με προσγείωνε σε ασήμαντες καταστάσεις που ήταν όμως απαραίτητη η ανθρώπινη φύση για να αποκτήσουν υπόσταση. Που αναγνωρίζετε την αλήθεια στη μουσική; Το ψέμα, όχι μόνο στη μουσική αλλά στη ζωή και την τέχνη γενικότερα, φαίνεται αμέσως. Το ανιχνεύεις καθώς αντιλαμβάνεσαι πως αυτό το έργο ή η ιδέα δεν στοιχειοθετεί κάποιο λόγο ύπαρξης. Το οσμίζεσαι καθώς παρατηρείς πως δημιουργός και έργο δεν βρίσκονται σε μια ροή φυσική και παράλληλη. Εκεί, αναγνωρίζεις την πρόθεση που είναι εξωμουσική. Μπορεί να είναι ένα μέσο για κοινωνική αναγνώριση και επιβεβαίωση, ή για να βγάλεις χρήματα, υπάρχουν πολλοί επιμέρους λόγοι. Η αλήθεια όμως στη μουσική δημιουργία βρίσκεται στο αν μουσική και ζωή συμβαδίζουν. Ο συνθέτης εκείνη τη στιγμή αφήνει το υλικό να εκφράζεται, να εμφανίζεται και να καταγράφεται. Είναι σαν να ανοίγουν οι κάνουλες της ψυχικής αυτής διεργασίας και όλα να ρέουν όπως η ίδια η ζωή. Να μπορείς να αντιμετωπίσεις τη μουσική σου κατάματα και να μην ντρέπεσαι. Να αι-

Σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο, το νέο ως αξία με ελκύει αφάνταστα. Η αγωνία του καινούργιου. Στα πράγματα που έχουν κατασταλάξει μέσα μου, αγωνιώ μήπως υπάρχει το τέλμα της συνήθειας και θέλω να τα ξαναδώ και να τα αλλάξω

σθάνεσαι μια καθαρότητα και μια αγνότητα σε αυτό που κάνεις. Δύσκολο εγχείρημα, καθώς ο εξωτερικός κόσμος, σου δίνει κάθε δυνατή ευκαιρία για μια αντίθετη κατεύθυνση: Πολιτική, χρήμα, εξουσία, εγωπάθεια, εγωκεντρισμός, βία, καταπίεση, διακρίσεις. Σας έχουμε πολλές φορές συναντήσει, σε γνωμοδοτικές επιτροπές, σε επιτροπές υποτροφιών, στο school wave festival αλλά και σε πολλές ακόμα δραστηριότητες και πρωτοβουλίες που έχουν στο επίκεντρο τους νέους ανθρώπους, τους νέους καλλιτέχνες. Μιλήστε μας για αυτή σας την πλευρά.. Υπάρχουν πολλά θετικά σημάδια στους νέους. Θεωρώ ότι αντιλαμβάνονται τις σύνθετες δομές και ότι στο βάθος διαφαίνεται μια νέα ηθική. Οι ομάδες δεν έχουν πια την ανάγκη του leader. Μπορούν και αναπτύσσουν μια δική τους δυναμική σε πνεύμα συλλογικότητας. Και αν στο παρελθόν η επιπολαιότητα, η αντιπνευματική ζωή, το χρήμα είχαν τεράστια αξία, οι νέοι σήμερα δείχνουν ότι μπορούν να ταυτιστούν με κάτι πιο σημαντικό από αυτό, πιο πνευματικό. Το διαδίκτυο π.χ. μπορεί να εγκλωβίζει το χρόνο τους, μπορεί όμως να προσφέρει και μια άλλη χρήση πολύ πιο δημιουργική και πιο δημοκρατική, διαμορφώνοντας μια νέα λογική συμπεριφοράς και προσωπικής έκφρασης. Τα πράγματα στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερο κατά τύχη και όχι λόγω των θεσμών που λειτουργούν. Είναι ένας από τους βασικούς λόγους που δημιουργήσαμε με τον Δημήτρη Δεσύλλα και μία ομάδα εκλεκτών μουσικών το μουσικό σύνολο Κύκλος. Έλειπε ένας πυρήνας, μια ασπίδα προστασίας απέναντι στη σημερινή πραγματικότητα. Οι οργανισμοί στην Ελλάδα που έδιναν αναθέσεις σε συνθέτες δεν συμπορεύτηκαν μαζί τους. Δεν παρακολούθησαν την δημιουργική τους πορεία και εξέλιξη. Αισθανόταν ότι εκπληρώνουν το χρέος τους με μία ανάθεση και μετά τους ξεχνούσαν για χρόνια. Το ίδιο έγινε και με τους Έλληνες μουσικούς. Αν δεν υπάρχει σύγχρονη δημιουργία αυτό που θα μείνει είναι το μουσειακό περιτύλιγμα σε κάτι που αργά ή γρήγορα θα φθαρεί και θα σβήσει. Γι’ αυτό άλλωστε αυτοί οι μουσειακοί και απίστευτης υπεροψίας οργανισμοί αγνόησαν την ίδια τη δημιουργία και τώρα δεν έχουν πού την κεφαλή κλίναι. Δεν αρκεί η ανακοίνωση ωραίων ιδεών. Υπήρξε για χρόνια μια συγκλίνουσα θέση στην ακαδημαϊκή αισθητική και έτσι άφησαν εκτός το κομμάτι της σύγχρονης έκφρασης και της προσωπικής έρευνας. Δεν καλλιεργήθηκε η δυνατότητα υποστήριξης ενός άλλου μουσικού λόγου. Τελευταία αντιλαμβάνομαι ότι η εφαρμογή νέων δομών δεν θα πρέπει να περιέχει την υπεροψία της γνώσης, ούτε τη βιασύνη και την προχειρότητα, καθώς έτσι δεν αφήνεις το χρόνο ώστε να αφομοιωθεί το νέο. Για να γίνουν καλύτερες οι δομές, χρειάζονται χρόνο.

Δομές και λειτουργίες σε ένα σύστημα που δεν κυριαρχεί ο πανικός. Στο χρόνο δίνεις το χώρο που του αξίζει, κερδίζεις την απόσταση και έτσι δεν έχεις ψευδαισθήσεις. Σ’ αυτό βοηθάει πολύ και η επιθυμία για αλλαγή των απελπισμένων μεσηλίκων που αισθάνονται υπεύθυνοι για τη σημερινή κατάντια. Η σκέψη ότι μπορεί να υπάρξει ένας ώριμος διάλογος που θα περιβάλλει και θα στηρίξει τους νέους, είναι κάτι που με γεμίζει πληρότητα. Θα μπορούσα να αφοσιωθώ σε ένα φορέα για νέους που θα τους δίνει την υποδομή και την δυνατότητα πρόσβασης στην καλλιτεχνική δημιουργία και να συμπορευτώ με την πορεία εξέλιξης νέων δημιουργών όχι τόσο μέσα από την ωδειακή εκπαίδευση αλλά μέσα από την εφαρμογή της. Στον τόπο μας βλέπεις πια μόνο τις μεμονωμένες περιπτώσεις, τα πυροτεχνήματα και όχι την εξέλιξη μιας γενιάς. Φάρος αυτής της έλξης είναι η αθωότητα που με συγκινεί ιδιαίτερα και εκπροσωπεί για μένα το ανεκπλήρωτο της παιδικής μνήμης. Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι βρέθηκα δίπλα σε ανθρώπους και δασκάλους που αφιέρωσαν χρόνο και ενέργεια για να μου δείξουν ότι αξίζει τον κόπο να συνεχίσω. Σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο, το νέο ως αξία με ελκύει αφάνταστα. Η αγωνία του καινούργιου. Στα πράγματα που έχουν κατασταλάξει μέσα μου, αγωνιώ μήπως υπάρχει το τέλμα της συνήθειας και θέλω να τα ξαναδώ και να τα αλλάξω. Ακόμα και σ’ ένα σύστημα που προσπαθεί να σε μικρύνει, μπορούμε να φτιάξουμε έναν μικρόκοσμο με χαραμάδες όπου το φως θα μπορεί να διαφεύγει. Ανησυχείτε για το μέλλον; Όχι, το μέλλον θα υπάρχει πάντα. Το παρόν χρειάζεται ορχήστρες, μουσικούς, ωδεία, πανεπιστήμια, δασκάλους. Με τεράστια ευκολία στις μέρες μας το πολιτικό σύστημα αποκαθηλώνει την αξία της μουσικής και λυπάμαι που το λέω, αλλά κανείς δεν αντιδρά σ’ αυτό. Εξαφανίζεται η κοινωνική αξία της μουσικής και όχι μόνο της κλασικής. Σε λίγο δεν θα υπάρχει κανένας φορέας μουσικού πολιτισμού, δεν θα υπάρχουν οι πυρήνες καλλιέργειας της μουσικής σκέψης. Εκείνο που πρέπει να μη σπάσει είναι η αλυσίδα του DNA της μουσικής, το ελεύθερο πνεύμα της. Μεθαύριο που θα κλείσουν όλοι οι δρόμοι της μουσικής, οφείλουμε εμείς οι ίδιοι να διατηρήσουμε την παράδοσή μας, να μη χάσουμε τη συνέχειά μας και να μη βυθιστούμε στην αφάνεια και την αδράνεια. Να μην πεθάνει ο τρόπος σκέψης των νέων που θέλουν να περιορίσουν τον παράγοντα της υπεροψίας και της αυταρέσκειας ξαναπιάνοντας το νήμα της τέχνης, το νήμα της Μουσικής.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906 - 1994)

Στέγες του Παρισιού

Λάδι σε καμβά, 130 x 97 εκ., 1952

Αν βρίσκουμε τη φύση «ωραία», τούτο συμβαίνει σε συσχετισμό μονάχα με την τέχνη, όταν ευτυχείς συμπτώσεις την παρουσιάζουν υπό μορφή τάξεως – εκείνου που εννοούμε εμείς οι άνθρωποι τάξη, δηλαδή της γεωμετρικής τάξεως. […] Η σύγχρονη ζωή έκανε αναγκαία την αλλαγή της ζωγραφικής έκφρασης. Το εικονιζόμενο πράγμα γίνεται λιγότερο σταθερό, το αντικείμενο αυτό καθεαυτό παριστάνεται λιγότερο από πρώτα. […] Αν το αντικείμενο είναι κομματιασμένο, αν η προοπτική είναι αλλαγμένη, αν η ανατομία είναι ελεύθερη, τούτο δε γίνεται από απλή ιδιοτροπία. Βασίζεται σε κάποια προσωπική και αυθεντική παρατήρηση του ζωγράφου. Υπακούει σε κάποιο νόμο, είτε της φύσεως, είτε του έργου, είτε του συναισθήματος. […] Όπως τα κανονικά σχήματα είναι σπάνια, έτσι και τα δυνατά χρώματα είναι σπάνια. Υπάρχουν μάλλον αποχρώσεις που λίγο πολύ κλίνουν προς το σταχτί. Επομένως είναι έργο ανθρώπινο, θεληματικό να μεταχειριστείς πραγματικά χρώματα. Κάθε χρώμα έχει όμως τόσες διαφορετικές αποχρώσεις, επηρεάζεται τόσο απόλυτα απ’ τα διπλανά του, απ’ τη σύσταση του φωτός, από την ποσότητα και την ανάμιξη, ώστε καταντά σχεδόν αδύνατο να μιλήσουμε με θετικότητα για το χρώμα. Μόνο γενικές ιδέες μπορεί κανείς να αναφέρει. Έτσι, το γαλάζιο πάντα θυμίζει ουρανό ή θάλασσα. – Αντανάκλαση, ηρεμία, βάθος, όνειρο, σεληνόφως, γλυκύτητα, ύψος. – Αγγελικό. Το κόκκινο μίνιο φωτιά, βία, ένταση, παρουσία, πράξη. – Πηδά. Πετά. – Ώριμο. Ζεστό. (Εργάτες που δούλευαν σ’ ένα υπόστεγο με κόκκινα τζάμια μετά από ένα χρονικό διάστημα ερχόντουσαν καθημερινώς στα χέρια. – Το κόκκινο πανί του ταύρου.) Το κίτρινο φως, φωνάζει, στριγκλίζει, γυαλίζει. – Τρομπέτα. – Πολύτιμο.- Άγουρο. Ξινό. Οι τέρρες βαριές σαν το χώμα, σαν το ξύλο. Χωρίς διαφάνεια. Δύσκαμπτες. Το μενεξεδένιο διαφανές. Ελαφρό. – Στοχασμός, μελαγχολία. – Μακρινό. Το πορφυρό αίμα. – Κρυμμένο, υπόγειο, απροσδόκητο, υπόκωφο. – Διαβολικό. Μεγαλειώδες. Το σταχτί απουσία χρώματος: δυνατότητα. – Βοηθά την ένταση των άλλων. Το μαύρο κι αυτό δεν είναι ποτέ απόλυτα μαύρο, αλλά πάντα λίγο σταχτί. – Σταθερότητα. Ευγένεια. Αυστηρότητα. Κριτήριο. Τραγικότητα. – Έλλειψη, τρύπα, σπηλιά. – Η ποιότητα του μαύρου είναι δύσκολη. Η ανάμιξη δύο ή περισσότερων χρωμάτων δίνει πολλές φορές αποτελέσματα απροσδόκητα και απροσδιόριστα, πάντως γλυκύτερα και κάποτε φωτεινότερα των συνηθισμένων, σκέτων χρωμάτων. Επίσης, αλλάζουν ένταση και δόνηση τα χρώματα αναλόγως των διπλανών τους και εν γένει της ατμόσφαιρας του έργου. Γίνονται διαφανέστερα ή βαρύτερα κατά τον τρόπο της τοποθετήσεώς τους, της πινελιάς, των διαδοχικών στρωμάτων. Χρώματα ανοικτά και χρώματα σκούρα, τα μεν τρυφερά, τα δε αυστηρά, χρώματα βαθιά και χρώματα της επιφάνειας χρώματα ζωηρά και μουντά, άυλα και στερεά, διαφορετικής εντάσεως, διαφορετικού πάχους, και διαφορετικού πάθους. Ο χειρισμός σας δεν αποκτάται ούτε με πείρα ούτε με γνώση. Είναι έμφυτος. […] Έτσι, η νεοτέρα σχολή αντί να επιδιώκει να προξενήσει στο θεατή συγκινήσεις από την απομίμηση φυσικών φαινομένων, επιδιώκει να προξενήσει τις ίδιες συγκινήσεις αναπαριστώντας τους λόγους που προξενούν τις συγκινήσεις αυτές. […] Από το Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας, «Φύσις και τέχνη. Στοιχεία μιας πλαστικής γλώσσας», στο περ. 3ο Μάτι, τεύχ. 2-3, Νοέμβρης-Δεκέμβρης 1935. 15

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ ΟΤ Η ΤΑ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεωτερη τέχνη

Φέτος και πάλι, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή διοργάνωσε εκπαιδευτικά προγράμματα με αφορμή την έκθεση Ιστορώντας την Υπέρβαση – Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη, από την 1η έως την 31η Αυγούστου, στην Άνδρο. Τα παιδιά χωρίζονταν σε δύο ομάδες, 6-9 και 10-13 ετών και παρακολουθούσαν πρώτα τη διαδραστική ξενάγηση της έκθεσης. Στη συνέχεια, συμμετείχαν στο δημιουργικό εργαστήρι, που είχε θέμα: Μάθε και εσύ να ζωγραφίζεις με ανθίβολο. Όλες οι ομάδες των 10-12 παιδιών που συμμετείχαν φέτος, όπως και τις προηγούμενες χρονιές, ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, ο οποίος περνάει και στα γεμάτα φαντασία σχέδιά τους. Τους ευχαριστούμε θερμά.

Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ι Ε Σ Ι . Β . Ε . Γ. Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ ΑΤΑ Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ι Ω Ν Α Κ Α Δ Η Μ Α Ϊ Κ Ο Υ Ε Τ Ο Υ Σ 2 0 1 3 - 1 4 Στη μνήμη Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και Παντελή Π. Καραδόντη

Η Επιτροπή Υποτροφιών του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή η οποία συγκροτείται από τους: Fleurette Καραδόντη, Ελένη Ahrweiler, Κώστα Γαβρά, Παναγιώτη Τέτση και Κυριάκο Κουτσομάλλη μετά από λεπτομερή και εμπεριστατωμένη μελέτη των αιτήσεων που υποβλήθηκαν εντός των τακτών χρονικών ορίων, προέκρινε για το ακαδημαϊκό έτος 2013-2014 τις ακόλουθες υποψηφιότητες: Για το πρώτο θέμα που αφορά την Μουσική σύνθεση και αξιολογήθηκαν με την συνδρομή της κυρίας Ελένης Καραΐνδρου και του κυρίου Γιώργου Κουμεντάκη επεκράτησε η υποψηφιότητα του κυρίου Γιώργου Ζαμπακλή. Για το δεύτερο θέμα που αφορά την Υποκριτική και αξιολογήθηκαν με το βάρος της γνώμης του κυρίου Κώστα Γαβρά προκρίθηκε η υποψηφιότητα της κυρίας Στέλλας Νούλη. Για το τρίτο θέμα Σύγχρονη τέχνη: ιστορία, θεωρία και κριτική προκρίθηκαν οι δύο ισοβαρείς υποψηφιότητες των κυριών Μυρτώς Κατσιμίχα και Μαρία-Κυβέλη Μαυροκορδοπούλου.

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

Ευαγγελία Κρανιώτη Υπότροφος Ι.Β.Ε.Γ. το 2004-2006, για σπουδές καλλιτεχνικής φωτογραφίας.

Παρότι η εκκίνηση των σπουδών σας είχε αναφορά την (νομική) επιστήμη εντέλει σας κέρδισε η τέχνη. Τι συντέλεσε σε αυτή την στροφή; Στροφή ή παράκαμψη ήταν μάλλον εκείνες οι πρώτες μου σπουδές, κατά τις οποίες ευτυχώς ξεκαθάρισα τι δεν θέλω να υπηρετήσω στη ζωή μου. Η τέχνη ήταν επιστροφή σ’ ένα δρόμο που μου έμοιαζε, που είχε τα σημάδια μου. Όταν πήρα την απόφαση ν’ ασχοληθώ ουσιαστικά μ’ αυτήν, τίποτα δεν ήταν σαφές ή εύκολο. Μέσα μου επικρατούσε αναστάτωση και πολλές ταυτόχρονες επιθυμίες. Με τα χρόνια ο θόρυβος σώπασε και πλέον απολαμβάνω τη συνεχή αναζήτηση που επέλεξα για καθημερινότητα. Είναι ό,τι πιο ειλικρινές και χρήσιμο μπορώ να προσφέρω στους άλλους χωρίς να προδώσω τη δική μου αλήθεια. Ο Claude Grunitzky έγραψε ότι η δουλειά σας είναι «σαν να ξεφύλλισε νέα από το μέλλον». Η σκιά ενός τέτοιου χαρακτηρισμού δείχνει μεγάλη και βαριά. Πώς βιώνετε αυτή την αναζήτηση του καινούργιου και πώς μοιάζει να είναι το μέλλον ενός κόσμου που μάλιστα ισχυρίζεται πως σχεδόν όλα, έχουν ήδη ειπωθεί; Το μέλλον οφείλει να είναι βαθιά ανθρώπινο και πιστεύω πως μέσα από αυτό το πρίσμα σχολίασε τη δουλειά μου ο Claude Grunitzky, ο οποίος έχει επανειλημμένα ασχοληθεί με το φαινόμενο του transculturalism, μια ουμανιστική ανάγνωση του κόσμου που ενέχει την ιδέα της κίνησης των πληθυσμών, της πρόσμιξης των πολιτισμών και τον σεβασμό της διαφορετικότητας. Προσωπικά πιστεύω πως όλα έχουν ήδη ειπωθεί, αλλά όχι με όλους τους δυνατούς τρόπους. Οι βασικές έννοιες, μας είναι στο σύνολό τους δοσμένες εφόσον ζούμε, αγαπάμε και πεθαίνουμε. Όμως κάθε ζωή, κάθε αγάπη και κάθε θάνατος είναι σύμπαντα ολόκληρα. Ο κάθε ένας από εμάς –κι όχι μόνο ο άνθρωπος των γραμμάτων ή των τεχνών– είναι σε θέση να αντιληφθεί κάτι που οι άλλοι προσπερνάνε. Αυτό είναι για μένα το καινούριο. Η εξ ορισμού εντελώς μοναδική τοποθέτηση του καθενός απέναντι στην πραγματικότητα. Οι προσωπικές ιστορίες.

Αν θα μπορούσατε να περιγράψετε τον «ιδανικό αποδέκτη» της δουλειάς σας πώς σκέφτεστε ή εύχεστε να είναι; Ιδανικός είναι ο απροετοίμαστος. Στη δημιουργία μου με ενδιαφέρουν απλοί, περιθωριακοί ή ακόμα γραφικοί χαρακτήρες, κι αντίστοιχα η δικιά τους συγκίνηση με τιμά –είναι η πιο αυθεντική, η πιο μυστηριώδης για μένα. Ο ιδανικός αποδέκτης της δουλειάς μου δεν είναι απαραίτητο να διαθέτει καλλιτεχνική παιδεία, αρκεί να μπορεί να ερωτεύεται. Ζώντας και δουλεύοντας εκτός Ελλάδας έχετε το προνόμιο αλλά και τη δυσκολία της απόστασης. Καθρεφτίζεται αυτή η απόσταση στη δουλειά σας και με ποιο τρόπο; Ο δικός μου ορισμός της ελληνικότητας ενέχει την απόσταση ως ικανή και ηδονική συνθήκη. Μου αρέσει να είμαι ξένη σε ξένους τόπους. Ή Ελληνίδα εκτός Ελλάδας, αν προτιμάτε. Είναι ένας τρόπος ζωής που μου χαρίζει στιγμές σπάνιας ευφορίας και μου θυμίζει συνεχώς πως τίποτα δεν είναι μόνιμο, ούτε οι άνθρωποι, ούτε οι προορισμοί. Αυτή η συνείδηση της προσωρινότητας είναι το ζητούμενο για μένα. Στην απόσταση και στα ταξίδια χρωστάω την φρεσκάδα της αντίληψης. Κι αν στο τέλος νιώθω ξένη ακόμα και στην πατρίδα μου, μου αρκεί που βρίσκω κομμάτια μου στις πατρίδες του κόσμου. Έπει-

τα, αυτή η συνθήκη τρέφει τη δημιουργία μου. Σημαντικό κομμάτι του μέχρι τώρα έργου μου είναι ουσιαστικά μια μελέτη επάνω στην απόσταση: φέτος ολοκληρώνω την πολύχρονη έρευνά μου με θέμα τη ζωή των ελλήνων ναυτικών. Οι ιστορίες τους μιλούν για την επιθυμία, την υπέρβαση, το νόστο, την μνήμη και την απώλεια, έννοιες ιδωμένες μέσα από το φίλτρο της απόστασης. Ταξιδεύοντας γι’ αυτό το πρότζεκτ σε 18 χώρες χαρτογράφησα και τον δικό μου κόσμο, τα σκοτεινά νερά του. Και πλέον εννοώ τη ζωή σαν ένα μεγάλο μπάρκο, όπου αφίξεις και αναχωρήσεις διαδέχονται η μια την άλλη σε μια αέναη, μεγαλειώδη κίνηση. Αντικρίσαμε στο διαδίκτυο μια θεματική ενότητα δουλειάς σας που ξεκινά από μια ταινία, εξελίσσεται σε μια εγκατάσταση και καταλήγει σε ένα βιβλίο. Τί σας ώθησε να διαλέξετε αυτές τις διαφορετικές αφηγηματικές διαδρομές; Κινούνται με ένα συμπληρωματικό τρόπο ή αποτελούν την άρθρωση μιας ενιαίας ιστορίας; Το μέσο καθορίζει εντέλει την ουσία του εγχειρήματος; Η δουλειά στην οποία αναφέρεστε είναι το έργο μου για τους ναυτικούς, που ξεκίνησε ως βιβλίο και εξελίχθηκε σε ταινία. Αυτές οι συμπληρωματικές αφηγηματικές διαδρομές στοχεύουν, η κάθε μια με τον τρόπο της, να αποδώσουν μια περιπέτεια που έζησα

για 8 χρόνια στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Όπως ήταν επόμενο, σε ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα το αντικείμενο της έρευνάς μου απαίτησε άλλη προσέγγιση, ωρίμασα εγώ η ίδια, τα εκφραστικά μου μέσα άλλαξαν. Και από την φωτογραφική εικόνα μεταπήδησα στην κινηματογραφική σχεδόν δίχως να το καταλάβω. Όμως η ουσία του εγχειρήματός μου παρέμεινε η ίδια, καθώς και η επιθυμία μου ν’ ακολουθήσω τους ήρωές μου ως την άκρη του κόσμου. Οι 400 ώρες εγγραφής βίντεο και οι χιλιάδες φωτογραφίες που έφερα από τα ταξίδια μου δεν είναι παρά επιλεγμένα αποσπάσματα μιας πολύ προσωπικής περιπέτειας. Κατά μια έννοια, το πιο ολοκληρωμένο αρχείο αυτής της έρευ-

νας είμαι εγώ η ίδια, ως ουσιαστικός συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις διαφορετικές φάσεις αυτής της εμπειρίας. Αν όμως έζησα αυτή την περιπέτεια καταρχήν για μένα, τώρα ήρθε η ώρα να την μοιραστώ. Ένα βιβλίο μπορεί να φιλοξενήσει σημαντικό όγκο ετερόκλιτου υλικού στις σελίδες του, πληθώρα εικόνων, χαρακτήρων και κειμένων. Αντίθετα το μοντάζ μιας ταινίας επιβάλλει πολύ συγκεκριμένες επιλογές στη δομή της ιστορίας, τους χαρακτήρες, το ρυθμό και τη διάρκεια. Όμως ο κινηματογράφος έχει μια δύναμη ασύγκριτη. Η σκηνοθέτις Claire Denis, με την οποία συνεργάστηκα για πρώτη φορά στα πλαίσια των σπουδών μου στο Fresnoy Studio National des Arts Contemporains, μου έλεγε πως μια ταινία είναι πάντα πιο ηρωική από μια εγκατάσταση. Βέβαια, το οπτικοακουστικό αρχείο που διαθέτω είναι ανεξάντλητο και στο μέλλον δεν αποκλείεται να κάνω μια βίντεο εγκατάσταση, ώστε να πειραματιστώ με διάρκειες πλάνων πολύ μεγαλύτερες από εκείνες της ταινίας μου. Στην παρούσα φάση όμως, η σημαντικότερη κατάθεσή μου είναι η πρώτη μου ταινία, που φέτος ολοκληρώνω. Η ουμανιστική αποστολή της τέχνης δείχνει να αποκτά τις διαστάσεις ενός κρίσιμου αιτήματος στη σημερινή δύσκολη συγκυρία. Με ποιούς τρόπους πιστεύετε πως μπορεί να προσφέρει η τέχνη τις υπηρεσίες της στην καθημερινότητα των ανθρώπων, ιδίως αυτών που υποφέρουν περισσότερο. Για μένα το ερώτημα είναι αντίστροφο: πώς οι άνθρωποι μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην τέχνη. Η οποία δεν είναι αφηρημένη έννοια. Είναι πράξη, τρόπος ζωής και διέξοδος. Και στις δύσκολες συγκυρίες, τα μεγάλα έργα μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα όχι μόνο της αισθητικής αλλά κυρίως της ηθικής μας. Άρα και της καθημερινότητάς μας.

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ

Λ Ι Β Ε Ρ Π Ο ΥΛ

TATE LIVERPOOL CHAGALL: MODERN MASTER

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του ρώσου ζωγράφου με περισσότερα από 60 έργα που ζωγράφισε στο Παρίσι το διάστημα πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο το 1914 και στα χρόνια που έζησε στη Ρωσία την περίοδο της Επανάστασης γύρω στο 1917. Είναι η περίοδος εκείνη που διαμόρφωσε την εικαστική του ματιά και αποτέλεσε τον πυρήνα της τέχνης του για το υπόλοιπο της μακράς σταδιοδρομίας του. Διάρκεια έκθεσης : 08/06 – 06/10/2013 www.tate.org.uk

ΛΟΝΔΙΝΟ

TATE MODERN Paul Klee: Making visible

Πίνακες, σχέδια και ακουαρέλες του διάσημου καλλιτέχνη από συλλογές απ΄ όλο τον κόσμο θα εκτεθούν εστιάζοντας χρονολογικά στις τρεις πιο παραγωγικές δεκαετίες της καριέρας του. Διάρκεια έκθεσης: 16/10/2013 – 09/03/2014 www.tate.org.uk

PERRY GREEN

THE HENRY MOORE FOUNDATION MOORE - RODIN

Πρώτη παρουσίαση τόσο μεγάλης συλλογής έργων του Rodin, σε συνομιλία με τα έργα του Moore. Τα έργα της έκθεσης προέρχονται από το Μουσείο Rodin στο Παρίσι, αλλά και δημόσιες συλλογές (Victoria and Albert Museum, Fitzwilliam Museum κ.α.). Η έκθεση θα ταξιδέψει στο Compton Verney, Warwickshire το 2014. Συνδιοργάνωση: Musée Rodin, Paris. Διάρκεια έκθεσης : 29/03 – 27/10/2013 www.henry-moore.org

ΜΑΔΡΙΤΗ

Thyssen – Bornemisza Museum Surrealism and the Dream

Πίνακες, σχέδια, κολάζ, γλυπτά και φωτογραφίες από καλλιτέχνες όπως οι André Breton, Salvador Dalí, Paul Delvaux, Yves Tanguy, René Magritte, André Masson, Max Ernst, Jean Arp, Claude Cahun & Paul Nougé. Οι σουρεαλιστές συνδύασαν το όνειρο μαζί με την αυτόματη γραφή, και τα κατέγραψαν ως θεμελιώδεις διαδρομές προς την απελευθέρωση της ψυχής. Διάρκεια έκθεσης: 08/10/2013 – 12/01/2014 www.museothyssen.org

ΠΑΡΙΣΙ

Centre George Pompidou Lichtenstein: A Retrospective

ΠΑΡΙΣΙ

Orangerie Frida Kahlo – Diego Rivera

Επόμενος σταθμός της έκθεσης μετά από την Tate Modern του Λονδίνου είναι το Παρίσι. Η πληρέστερη αναδρομική έκθεση ενός από τους σημαντικότερους αμερικανούς καλλιτέχνες του 20ου αιώνα συγκεντρώνει 125 από τους πιο αξιόλογους πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά του καλλιτέχνη.

Η ιδιαιτερότητα του αφιερώματος αυτού στο μυθικό ζευγάρι είναι οτι θα παρουσιαστούν τα έργα τους μαζί ως επιβεβαίωση για τις τόσο διαφορετικές προσωπικότητες αλλά και ταυτόχρονα συμπληρωματικές ζωές με κοινή αφετηρία τον δεσμό τους με την πατρίδα τους, το Μεξικό.

ΠΑΡΙΣΙ

Μ Α ρτινύ

Συνδιοργάνωση: The Art Institute of Chicagο, Tate Modern of London. Διάρκεια έκθεσης : 03/07 – 04/11/2013 http://www.centrepompidou.fr

The Grand Palais Georges Braque

Η πρώτη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον Georges Braque (1882-1963), ιδρυτή του κυβισμού. Η έκθεση προσφέρει μια νέα ματιά στο έργο του καλλιτέχνη και την συγγένεια του έργου του με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία και τη μουσική της εποχής του. Συνδιοργάνωση: RMN-Grand Palais, Centre Pompidou Διάρκεια έκθεσης: 18/09/2013 – 06/01/2014 www.grandpalais.fr

Διάρκεια έκθεσης: 09/10/2013 – 13/01/2014 www.musee-orangerie.fr

FONDATION PIERRE GIANADDA Modigliani et l’ Ecole de Paris

Η έκθεση αυτή σηματοδοτεί μια νέα συνεργασία του Ιδρύματος με το Centre George Pompidou. Ξεχωρίζουν τα εμβληματικά πορτρέτα και γυμνά του Modigliani της εποχής του Παρισιού, ενώ εκτίθενται επίσης έργα των καλλιτεχνών Chaim Soutine, Jules Pascin, Marc Chagall, Moïse Kisling κ.α. Επίσης εστιάζει ιδιαίτερα στη φιλία του Modigliani με τον Constantin Brancusi. Διάρκεια έκθεσης: 21/06 – 24/11/2013 www.gianadda.ch

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ

ΒΙΕΝΝΗ

ALBERTINA MUSEUM MATISSE & FAUVISM

Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 140 έργα του Henri Matisse και των εκπροσώπων του κινήματος του φοβισμού, των οποίων τα έργα θεωρούνται σήμερα πρωτοπόροι του μοντερνισμού. Εκτός από τον Henri Matisse, παρουσιάζονται έργα των André Derain, Maurice de Vlaminck, Georges Braque και Kees van Dongen. Διάρκεια έκθεσης: 20/09/2013 – 12/01/2014 www.albertina.at

ΛΟΥΚΑ

LUCCA MUSEUM HENRI –CARTIER BRESSON

Αναδρομική έκθεση του διάσημου Γάλλου φωτογράφου Henri-Cartier Bresson, στο μουσείο της όμορφης αυτής πόλης στην Τοσκάνη της Ιταλίας. Διάρκεια έκθεσης: 22/06 – 03/11/2013 www.luccamuseum.com

ΒΕΝΕΤΙΑ

55th ART BIENNALE THE ENCYCLOPEDIC PALACE

Η 55η Μπιεννάλε στη Βενετία με τον γενικό τίτλο «The Encyclopedic Palace» και επιμελητή τον Massimiliano Gioni λαμβάνει χώρα στους πλέον καθιερωμένους Κήπους – Giardini του Arsenale αλλά και σε απρόβλεπτα σημεία της πόλης. Διάρκεια έκθεσης : 01/06 – 24/11/2013 www.labiennale.org

ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ

PALAZZO STROZZI ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

Μια διεθνής έκθεση που φωτίζει τις βαθειές επιρροές της ανατολής και της Ευρασίας στην ρωσική πρωτοπορία, από τις πέτρινες φιγούρες της νεολιθικής εποχής, τις τελετουργίες των σαμάνων της Σιβηρίας, τις εκτυπώσεις στην λαϊκή Κίνα, έως την ινδική φιλοσοφία. Διάρκεια έκθεσης: 27/09/2013 – 19/1/2014 www.palazzostrozzi.org

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

THE MUSEUM OF MODERN ART American Modern: Hopper to O’Keeffe

THE MUSEUM OF MODERN ART Magritte: the Mystery of Ordinary, 1926-1938

Διάρκεια έκθεσης: 17/08/2013 – 26/01/2014 www.moma.org

Διάρκεια έκθεσης: 28/09/2013 – 12/01/2014 www.moma.org

Έργα τέχνης από τη συλλογή του MoMA που σηματοδοτούν τον Αμερικάνικο Μοντερνισμό μεταξύ 1915 και 1950: σκηνές των αστικών και των αγροτικών τοπίων, της βιομηχανίας, νεκρές φύσεις, προσωπογραφίες. Εκτίθενται έργα των George Bellows, Stuart Davis, Edward Hopper, Georgia O’Keeffe, Charles Sheeler, Alfred Stieglitz, and Andrew Wyeth και πολλών άλλων.

Η πρώτη έκθεση που εστιάζει αποκλειστικά στα επαναστατικά υπερρεαλιστικά χρόνια του René Magritte. Συγκεντρώνοντας 80 περίπου έργα ζωγραφικής, κολλάζ και αντικείμενα, φωτογραφίες, περιοδικά, η έκθεση προσφέρει νέα εικόνα ταυτότητας ως μοντέρνος ζωγράφος και υπερρεαλιστική καλλιτέχνη. Συνοδεύεται από πλούσια εικονογραφημένο κατάλογο.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

NEUE GALLERIE Kandinsky: from Blaue Reiter to Bauhaus

O Kandinsky (1866-1944) ήταν μία φιγούρα μετασχηματισμένη της ιστορίας της μοντέρνας τέχνης. Εκτός από την εξέλιξη μιας επαναστατικής αφηρημένης τεχνικής, ο Kandinsky επαναστάτησε στην καθιερωμένη ζωγραφική με καβαλέτο. Η συγκεκριμένη έκθεση δείχνει την «συνομιλία» των μεγάλων διαστάσεων έργων του καλλιτέχνη με μουσικές και θεατρικές ερμηνείες από την περίοδο Blaue Reiter μέχρι μεγάλα μεγέθη κλίμακας Bauhaus Διάρκεια έκθεσης: 03/10/2013 – 10/02/2014 www.neuegalerie.org

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

THE METROPOLITAN MUSEUM OF ART Balthus - Cats and Girls

Η έκθεση εστιάζει στα 35 ζωγραφικά έργα της 20ετίας 1930-1950, μεταξύ άλλων την περίφημη σειρά των πορτρέτων της Thérèse Blanchard (της νεαρής γειτόνισσάς του στο Παρίσι), πορτρέτα του αγαπημένου του μοντέλου Frédérique Tison καθώς και για πρώτη φορά, μία σειρά σαράντα μικρών σχεδίων της γάτας του Mitsou με μελάνι. Διάρκεια έκθεσης: 25/09/2013 – 12/01/2014 www.metmuseum.org

επισκευθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook

B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 28