g - το 4ο τεύχος του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή by B&E Goulandris Foundation

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ ΓΑ Σ Τ Η Κ Α Ν

Γεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Μαρία Σκαμάγκα, Ειρήνη Στρατή Επιμέλεια - σχεδιασμός:

Τ 210 - 7252896 www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Του Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με τον Κώστα Γαβρά

Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ

César, Pouce (αντίχειρας)

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Α Π Ο Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ ΑΤ Ο Σ

Παρουσίαση της χειμερινής έκθεσης

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η ΤΑ

Στον απόηχο της έκθεσης «ΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ». Εντυπώσεις και κριτικές

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.

Αποστολία Παπαδαμάκη

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ Παρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο

ΑΝΤΙ

ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Προβαίνοντας στην τέταρτη κατά σειρά ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού μας, χαιρετίζουμε με αγάπη τους πολυπληθείς πλέον αποδέκτες του και τους ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη που μας εκφράζουν ποικιλοτρόπως. Στην έκδοση αυτή, οι αναγνώστες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν αλλά και να προβληματισθούν γύρω από σκέψεις και δράσεις του διεθνώς καταξιωμένου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, ο οποίος με εμβρίθεια, γνώση, πείρα και ενστικτώδη οίστρο, έχει το ταλέντο να μεταγράφει σε κινηματογραφικές εικόνες υπαρκτά γεγονότα και κοινωνικούς προβληματισμούς. Ίσως θα ήταν κενοτυπία, αν για άλλη μια φορά λεχθεί ότι ο Κώστας Γαβράς σε καιρούς πνευματικής ανυδρίας τιμά τον τόπο καταγωγής του, τιμά την χώρα που τον δέχθηκε και τον ανέδειξε, τιμά κυρίως τον χώρο αυτής της μεγάλης τέχνης που είναι ο κινηματογράφος. Γι΄αυτό και είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς γι΄αυτή τη συνέντευξη. Το εικαστικό αφιέρωμα «Ιστορώντας την υπέρβαση – Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη», το οποίο καθ’όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού βρέθηκε στο επίκεντρο των καλλιτεχνικών δρωμένων της χώρας, ελκύοντας το ενδιαφέρον πολλών ελλήνων και ξένων επισκεπτών και αποσπώντας πολύ καλές κριτικές, τελείωσε την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου. Ο τόμος αναφοράς που την συνόδευσε θα συνεχίσει να διατίθεται στο πωλητήριο του Μουσείου καθώς και σε κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας. Γνωρίζουμε στους φίλους μας ότι το Μουσείο θα συνεχίσει να λειτουργεί και για τη χειμερινή περίοδο παρουσιάζοντας την έκθεση με τίτλο «Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη», με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής από τη Μόνιμη Συλλογή του Ιδρύματος, σε θεματικές ενότητες. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου 2014. Με ξεχωριστή χαρά, επίσης, αφήνουμε στην κρίση των αναγνωστών, πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις της κυρίας Αποστολίας Παπαδαμάκη, παλιάς υποτρόφου του Ιδρύματος, η οποία με αγάπη, πίστη και πάθος «κυνήγησε το όνειρό της» ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προοπτικές στον χώρο του χορού και της χορογραφίας. Αν και ευνόητο, θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε ότι είμαστε και θα παραμείνουμε πάντα στη διάθεσή σας σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε μαζί σας τις εντυπώσεις και τις όποιες παρατηρήσεις θα θέλατε να μας κάνετε. Κυριάκος Κουτσομάλλης Διευθυντής

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α ΓΑ Β Ρ Α

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ O Philippe Claudel σας είχε αποκαλέσει ως τραγικό ποιητή όπου με την κινηματογραφική σας μηχανή περιγράφετε την αντίθεση, (ή και αντίφαση) ανάμεσα στην Ιστορία και τις ατομικές επιλογές ή διαφορετικά, περιγράφετε την τραγική ειρωνεία που περιέχει ο μικρός χώρος που καταλαμβάνει ο άνθρωπος σε μια απάνθρωπη κοινωνία. Πώς σχολιάζετε αυτή την τοποθέτηση ή αν θέλετε πώς ορίζετε το προσωπικό καλλιτεχνικό σας αίτημα μέσω του κινηματογράφου που δημιουργείτε. Ενδιαφέρον είναι το πως με χαρακτηρίζει ο Philippe Claudel. Ο χαρακτηρισμός αυτός είναι, φυσικά, δική του ευθύνη. Προσωπικά δεν μπορώ ούτε να τον αποδεχθώ αλλά ούτε και να τον αποποιηθώ. Εγώ κάνω τις κινηματογραφικές ταινίες μου παραμένοντας μακριά από σχολές και ούτε έχω επιθυμία να δημιουργήσω (σχολή). Το κινηματογραφικό έργο, η ταινία, είναι προσωπικό πάθος και παράδοξη περιπέτεια. Συχνά λένε πως πρόκειται για έργο ομαδικό, αλλά αυτό δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στην πραγματικότητα. Για να γίνει μια ταινία χρειάζεται ένας αρχιμάστορας γιατί δίχως την παρουσία του δεν είναι δυνατόν να υπάρξει έργο, μόνον η ολοκλήρωση του προϊόντος θα επιτευχθεί. Παρόλα αυτά, έχω πάντα κατά νου ότι ο κινηματογράφος είναι, συγχρόνως, καλλιτεχνική δημιουργία και βιομηχανία, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικά επιτηδευμένο και περίπλοκο. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πως μια κινηματογραφική ταινία δεν είναι έργο για το οποίο υπάρχει ζήτηση από την κοινωνία. Ο δημιουργός είναι αυτός που θα το επιβάλλει χάρη στο προσωπικό πάθος το οποίο έχει επενδύσει στο έργο του, το ταλέντο του και ενδεχομένως τη φήμη την οποία έχει αποκτήσει λόγω της δουλειάς του. Συνεπικουρούν, ενίοτε, και δηλώσεις όπως αυτή με την οποία ξεκινάτε την ερώτησή σας. Για μένα προσωπικά το να κάνω μια ταινία σημαίνει ότι συγχρόνως αναλαμβάνω και δράση, ότι δηλαδή παρεισδύω μέσα στον ανθρώπινο συρφετό. Δείχνω τον άνθρωπο μέσα στην κοινωνία, την εξουσία που ασκεί εντός της αλλά και εκείνη την οποία υφίσταται. Παρεισδύω λοιπόν και αρχίζω να διηγούμαι αυτό που βλέπω, με έξαρση χαράς αλλά και αντιπάθεια εάν και εφόσον την αισθανθώ. Με άλλα λόγια καταγράφω την ευτυχία ή τη δυστυχία την οποία επιβάλλουν οι μεν στους δε. Συλλαμβάνω την ιδέα των κινηματογραφικών έργων μου δίχως να σκέφτομαι τον θεατή. Αυτό όμως που θέλω, στη σχέση μου με τον τελευταίο, είναι με όλες αυτές τις ιστορίες που αφηγούμαι και με τις εικόνες μου, να τον γοητεύσω με την ευρύτερη έννοια του όρου. Να τον «συναρπάσω» όπως έλεγε ο Bergman, να επιβληθώ έντονα πάνω στο κοινό, καταφέρνοντας, ίσως, να το κάνω να σκεφτεί. Οι ιστορίες σας και οι ήρωές σας δεν δείχνουν να υποφέρουν από την ανάγκη της ασφάλειας που προσφέρει ένα Happy End. Παρόλα αυτά, υπάρχει μια αδιόρατη αισι-

οδοξία στον τρόπο που κοιτάτε τα πράγματα. Από πού αντλείτε αυτή την αισιοδοξία; Θεωρώ ότι το γενικευμένο « Happy end » των κινηματογραφικών έργων είναι περισσότερο εμπορική ανάγκη παρά καλλιτεχνικός σκοπός. Φυσικά για κάποιες συγκεκριμένες ιστορίες το «Happy end» είναι αυτονόητο. Σε ότι με αφορά και για μερικές από τις ιστορίες που μεταγράφω σε εικόνες και οι οποίες είναι βασισμένες σε γεγονότα υπαρκτά, η κατάληξη επιβάλλεται από την ίδια την ιστορία, όπως επί παραδείγματι το «Z», η «Ομολογία» ο «Αγνοούμενος». Για τα υπόλοιπα, όπως η «Κατάσταση Πολιορκίας», η «Hanna K», το «Κεφάλαιο» κτλ, η κατάληξη είναι απόρροια της προσωπικής μου σκέψης πάνω στο θέμα της ταινίας. Σε γενικές γραμμές έχω την πεποίθηση ότι παρά τους παραλογισμούς και τις διαδοχικές καταστροφές που μαστίζουν τον κόσμο, υπάρχει, ιστορικά, μια καλυτέρευση του ανθρώπου και των κοινωνιών. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι ο λόγος των πολιτικών βρίθει, όπως πάντα, «παραδείσιων» υποσχέσεων ενώ οι πράξεις είναι πενιχρές σε ότι αφορά την καλυτέρευση και την πρόοδο. Νομίζω ότι το τέλος της κάθε ταινίας θα πρέπει να είναι ο αντικατοπτρισμός της εν λόγω πραγματικότητας δίχως βέβαια να λησμονήσουμε να στρέψουμε το ειρωνικό και, εν τέλει, γιατί όχι σαρκαστικό, βλέμμα πάνω στον κόσμο που ζούμε καθώς και στους ίδιους τους εαυτούς μας. Αν η πιο ουσιαστική συνεισφορά της τέχνης είναι ο βαθύτερος ουμανισμός της, αισθάνεστε πως η σύγχρονη τέχνη (σύγχρονη με την έννοια της σημερινής) επιτελεί αυτό τον ρόλο; Από την αρχαιότητα ως τον Μεσαίωνα, η Τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκεία, υποταγμένη θα έλεγα. Ο σκοπός της είναι διδακτικός και ηθικοπλαστικός. Αρχίζει, όμως, να απελευθερώνεται στον 18ο αιώνα και να γίνεται ανάλαφρη και ηδονική. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η Τέχνη συμβαδίζει με μια νέα αισθητική αντίληψη η οποία γενικεύεται, ανάγοντας σε θρησκεία την ιδέα της ελευθερίας. Στον 20ο αιώνα κάνει την εμφάνισή του ο κινηματογράφος, μια Τέχνη φύσει προπατορικού «αμαρτήματος», αντιφατική και ποικίλη, αλλά αποφασισμένη για όλα και θαρραλέα. Έτσι αρχίζει μια νέα εποχή αποδέσμευσης και ελευθερίας. Η Τέχνη καθίσταται διδακτική, ηθικοπλαστική, ηδονιστική, πλήρης αισθητικών απολαύσεων συγχρόνως και κυρίως όλο και πιο ελεύθερη και πολυποίκιλη. Το θρησκευτικό αφήνει τη θέση του στο κοινωνικό και κατά συνέπεια στο πολιτικό το οποίο, σε γενικές γραμμές, είναι ανθρωπιστικό, υμνητής με άλλα λόγια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ανάγκης του ατόμου για ελευθερία.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α ΓΑ Β Ρ Α

Η εμφάνιση της πολιτικής στον κινηματογράφο έχει όμως και τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα καθότι ακραία καθεστώτα χρησιμοποιούν σύμφωνα με τις ορέξεις τους την κινηματογραφική τέχνη. Παρά τις δυσκολίες, όμως, αυτές και τις κακοτυχίες η έκφραση της κινηματογραφικής δημιουργίας θα παραμείνει τέχνη ελεύθερη και λαοφιλής. Η θέλησή της είναι ισχυρή και αυτό την σώζει. Εντοπίζετε στους νέους κινηματογραφιστές στοιχεία που θα σας έκαναν να νιώσετε δικαίωση, ελπίδα και σιγουριά για το παρόν ή πολύ περισσότερο για το μέλλον της κινηματογραφικής τέχνης; Αυτό το οποίο παρατηρώ στους νέους σκηνοθέτες του κινηματογράφου είναι μια καινοφανής καλλιτεχνική φιλοδοξία και μια μορφή ελευθερίας η οποία δεν αποδέχεται συμβιβασμούς. Τα παραπάνω συνοδεύονται από μια αδιαφορία για τα οικονομικά αλλά και για την προσωπική σταδιοδρομία, πράγμα που δεν υπήρχε προηγουμένως τουλάχιστον σε αυτή την κλίμακα. Κατά γενικό κανόνα, για τους σκηνοθέτες αυτούς, το σημαντικό είναι το περιεχόμενο και η μορφή της ταινίας. Καταπιάνονται με νέα θέματα τα οποία συχνά είναι ταμπού. Στην περίπτωση αυτή είναι ιδιαίτερα ευνοημένοι από την τεχνική εξέλιξη. Θα έλεγα, καλύτερα, από τις επαναστατικές τεχνικές τις οποίες επέβαλε η ψηφιακή τεχνολογία. Το να κάνει κανείς σήμερα μια ταινία ντοκιμαντέρ ή μυθοπλασίας δεν είναι πλέον προνόμιο μιας συγκεκριμένης τάξης, εκείνης, δηλαδή, τα παιδιά της οποίας διαθέτουν τα μέσα… Η ψηφιακή τεχνολογία άνοιξε το δρόμο σε όλους. Αρκεί ένας νέος να έχει ιδέες, θέληση και επιμονή για να φτάσει μέχρι την πραγματοποίηση του έργου· τα κεφάλαια που απαιτούνται είναι πλέον χαμηλότερα αλλά, φυσικά, πάνω απ’ όλα, χρειάζεται ταλέντο. Τόσο οι συχνές σας τοποθετήσεις σχετικά με τον ρόλο της εκπαίδευσης όσο και η προσφορά σας μέσω της Cinémathèque Française αναδεικνύουν την ανάγκη της συγκρότησης μιας ακμαίας, δυναμικής άσκησης πολιτικής στον χώρο της καλλιτεχνικής παιδείας και της αισθητικής αγωγής. Ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας θαρραλέας πολιτικής στην εκπαίδευση αλλά και την κοινωνία; Για να υπάρξει εθνική κουλτούρα χρειάζεται η πολιτική βούληση, των εκλεγμένων του λαού και των κυβερνήσεων και θα πρέπει να προβάλλεται συνεχώς και να υποστηρίζεται. Όλα αυτά αρχίζουν με την εκπαίδευση, με την εισαγωγή, δηλαδή, της Τέχνης –ζωγραφική, θέατρο, λογοτεχνία, κινηματογράφος– στα σχολικά προγράμματα. Η εκπαίδευση και η κουλτούρα είναι τα καλύτερα μέσα για να τελειώνουμε με τους φα-

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α ΓΑ Β Ρ Α νατισμούς, τις αδιέξοδες νοοτροπίες, και την ανικανότητα να κάνουμε την αυτοαμφισβήτησή μας. Είναι τα μέσα που θα μας οδηγήσουν να αντιμετωπίσουμε τον άλλον με πνεύμα ανοχής και να αποδεχτούμε τη διαφορετικότητά του. Θεωρώ το μάθημα του κινηματογράφου και των οπτικοαουστικών, εν γένει, μέσων απαραίτητο για τον κόσμο μας στον οποίο η εικόνα είναι πανταχού παρούσα και φέρει μηνύματα τα οποία πρέπει να είμαστε ικανοί να ανιχνεύσουμε. Πρέπει λοιπόν να μάθουμε να επιλέγουμε. Η πολιτική βούληση θα πρέπει να συνεπικουρείται από σοβαρή οικονομική βοήθεια για τον κινηματογράφο και τα οπτικοαουστικά μέσα. Μόνον έτσι εξασφαλίζεται η ελευθερία και η ποιότητά τους και μόνον έτσι απεξαρτώνται από τις αγορές και τις πιέσεις για κέρδη. Σαφές είναι ότι η βοήθεια αυτή δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από κυβερνητική ή άλλη παρέμβαση· η ελευθερία της δημιουργίας είναι η συνθήκη sine qua non. Αυτό ισχύει στην Γαλλία. Ο ρόλος της Κινηματογραφικής Λέσχης της Γαλλίας είναι η διαφύλαξη των κινηματογραφικών έργων, η συντήρησή τους, εάν αυτό είναι απαραίτητο, αλλά κυρίως έργο της είναι να δείχνει τους θησαυρούς που δημιουργήθηκαν από την ώρα που γεννήθηκε ο κινηματογράφος μέχρι τις μέρες μας. Όλα αυτά είναι για τους θεατές σειρά ατελείωτων ανακαλύψεων που προσφέρουν διασκέδαση αλλά και ανοίγουν και το δρόμο για τη σκέψη. Στην τελευταία σας ταινία, το «Κεφάλαιο», ο ήρωας σας δίνει μαθήματα κυνισμού και ταυτόχρονα υποκρισίας λέγοντας πως η Αριστερά όφειλε να είναι ευχαριστημένη γιατί το Κεφάλαιο είναι σε θέση να υλοποιήσει τα νεανικά της όνειρα, τη σίτιση των παιδιών του Τρίτου Κόσμου. Πέρα από τον κορυφαίο καγχασμό που υποκρύπτει αυτή η ρήση, περιέχει και ένα πικρό σχόλιο για το μέλλον; Το μέλλον ανήκει άραγε σ’ αυτούς που μπορούν αλλά δεν θέλουν και σε καμιά περίπτωση σ’ αυτούς που θέλησαν αλλά δεν μπόρεσαν; Αυτοί που θέλουν δεν θα μπορέσουν ποτέ; Μου ζητάτε να δώσω απαντήσεις σε ερωτήματα τα οποία απασχολούν τους ανθρώπους εδώ και αιώνες. Απαντήσεις δεν έχω αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι συχνά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ένας και μόνον άνθρωπος ή μια μικρή ομάδα με ισχυρή και ακλόνητη θέληση, ανένδοτοι και με νέες ιδέες κατάφεραν να αλλάξουν αρχέγονες θεωρήσεις, ανθρώπινες επιθυμίες και δόγματα καθώς και τους ίδιους τους ανθρώπους. Έτσι τους τράβηξαν από την αμάθεια και ουκ ολίγες φορές μέσα από την βαρβαρότητα αλλά δυστυχώς έχουμε και περιπτώσεις κατά τις οποίες έγινε ακριβώς το αντίθετο. Σε ότι αφορά το «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» ο πρωταγωνιστής του είναι έμπλεος κυνισμού και ειλικρίνειας. Πιστεύει όλα όσα κάνει και όλα όσα λέει. Κανείς δεν μπορεί να προωθήσει και να υποστηρίξει μια πολιτική και μια στρατηγική ανάλογης εμβέλειας, με εκείνη του εν λόγω πρωταγωνιστή, αν δεν την πιστεύει. Δίχως, δηλαδή, την ηθική βάση την οποία διακηρύττει ο ίδιος και το θεάρεστο αποτέλεσμα που και αυτό είναι δικό του εφεύρημα και εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Και εδώ ακριβώς βλέπει κανείς την επιστροφή του ανθρώπου σε μια μορφή βαρβαρότητας. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας είναι σαν τους αποικιοκράτες του παρελθόντος που ισχυρίζονταν ασταμάτητα ότι η αποικιοκρατία έφερνε τον πολιτισμό στους «αγρίους». Όπως ακριβώς οι αποικιοκράτες έτσι και ο πρωταγωνιστής του «ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ» αλλά και τόσοι άλλοι –οι πολιτικοί επί παραδείγματι– «ιεροποιούν» τη δράση τους. Και εδώ ο ρόλος της τέχνης, ειδικότερα δε του κινηματογράφου, έκφρασης κατ’ εξοχήν λαοπρόβλητης, είναι να «απο-ιεροποιήσει» τους ανθρώπους αυτούς και τη δράση τους.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ

César (1921 - 1984)

Pouce (Αντίχειρας) Μπρούντζος, 46,5 x 23,5 x 18 εκ., 1980

O César συνέλαβε την ιδέα να μεγεθύνει πρόπλασμα του αντίχειρά του, την εποχή που στη δουλειά του εναλλάσσονταν τα γλυπτά από συγκολλημένα κομμάτια μεταχειρισμένου σιδήρου και οι compressions (συμπιέσεις), μάζες πρεσαρισμένων αυτοκινήτων. Το ταξίδι του στην Πομπηία αποδείχθηκε εμπειρία καταλυτική για την απόδοση του ανθρώπινου σώματος στο έργο του. Ιδιαίτερα η προτίμηση που έτρεφε για τα ανθρώπινα χέρια απορρέει από τα χοντρά δάχτυλα και τις μεγάλες παλάμες του δασκάλου του, Cornu, βοηθού του Rodin. Η έμπνευση για να μεγεθύνει τον ίδιο του τον αντίχειρα το 1965 ήρθε όταν, ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Salon de Mai, επισκέφθηκε το εργαστήριο ενός νέου γλύπτη και είδε στην αυλή έναν τεχνίτη να μεγεθύνει με παντογράφο μακέτες γλυπτών. O César δε γνώριζε την ύπαρξη του παντογράφου και γοητεύτηκε από τη δυνατότητα μεγέθυνσης, με απόλυτη πιστότητα, του αρχικού αντικειμένου. Το αποτέλεσμα ήταν ένας «αντίχειρας» που προσομοίαζε στην ανθρώπινη σάρκα. Για εκείνον, η μεγέθυνση του αντίχειρά του και οι παραλλαγές του σε διάφορες διαστάσεις, αλλά και σε πληθώρα υλικών, έμοιαζε να είναι ένα ατέρμονο έργο τέχνης: «Είναι ένα γλυπτό εν τω γίγνεσθαι. Αν μπορούσα, θα το έκανα στις διαστάσεις του Πύργου του Eiffel, κατοικημένο, με εστιατόρια!». Η θέα του Aντίχειρα δημιουργεί πάντως συνειρμούς παρόμοιους με εκείνους που προκαλούν τα σπασμένα μέλη αρχαίων αγαλμάτων· το μέρος προδίδει το όλον – το δάχτυλο υποκαθιστά την ολότητα του σώματος και αποτελεί το ίδιο αυτόνομη οντότητα: «Η ιδέα μου ήταν να δημιουργήσω, με τη βοήθεια αυτής της τεχνικής, έναν César, όχι να δώσω για μεγέθυνση ένα γλυπτό του César». To 1980 αποφάσισε να ξαναδουλέψει και να χυτεύσει σε μπρούντζο ορισμένα έργα του της δεκαετίας του 1960. Η όρθια θέση τους συμβολίζει την επιβεβαίωση, τη μετάδοση δύναμης, προσδίδοντας επιπλέον στα έργα αυτά μια φαλλική διάσταση. Ό,τι, όμως, τελικά εκφράζεται μέσα από αυτά τα δάχτυλα είναι ο χαρακτήρας, η ιδιότητα: το δάχτυλο του 1980, που παρουσιάζεται εδώ, αυτός ο μακρύς και σαρκώδης αντίχειρας, με το λεπτό περιποιημένο και τέλεια σχηματισμένο νύχι, δε μπορεί παρά να ανήκει σε μια γοητευτική γυναίκα, με ισχυρή προσωπικότητα.

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ ΟΤ Η ΤΑ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β. & Ε Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, συνεχίζει τη λειτουργία του για τη χειμερινή περίοδο 2013 - 2014 παρουσιάζοντας την έκθεση «Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη» με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής από τη Μόνιμη Συλλογή του Ιδρύματος. Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα από τους παρακάτω καλλιτέχνες: Σοφία Βάρη, Σπύρος Βασιλείου, Ντίκος Βυζάντιος, Γιώργος Γιάννακας, Steve Γιαννάκος, Άννα Γρηγόρα, Μαριόρα Εξαρχοπούλου, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Μαρίνα Καρέλλα, Γιώργος Λάμπρου, Μαρίνα Λάσκαρη, Μέμος Μακρής, Γιάννης Μόραλης, Γιώργος Μπουζιάνης, Γιώργος Νεγρεπόντης, Γιώργος Ρόρρης, Λουκάς Σαμαράς, Παύλος Σάμιος, Ευανθία Σούτογλου, Γιάννης Τσαρούχης, Παναγιώτης Τέτσης, Αλέκος Φασιανός, Γιώργος Χαδούλης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Ψυχοπαίδης. Η έκθεση παρουσιάζει έναν διάλογο ανάμεσα σε καλλιτέχνες διαφορετικών γενεών και, κυρίως, εικαστικών αντιλήψεων και είναι δομημένη σε θεματικές ενότητες αποφεύγοντας τη γραμμική αφήγηση σε χρονολογική σειρά. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου 2014.

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ ΟΤ Η ΤΑ

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Στον απόηχο της έκθεσης

«ΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ» Εντυπώσεις και κριτικές «Δάνεια» από το Βυζάντιο σε 130 πίνακες στην Άνδρο Της Μαργαριτας Πουρναρα Μπορεί η εκκλησιαστική ζωγραφική να είναι συναρπαστική; Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, θα άξιζε να επισκεφθείτε την έκθεση που διοργανώνει φέτος το Μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο με τίτλο «Ιστορώντας την υπέρβαση. Από την παράδοση του Βυζαντίου στη Σύγχρονη Τέχνη». Ένα αφιέρωμα με 130 έργα, που το καθένα κρύβει τη δική του μικρή αφήγηση. Και δεν αναφερόμαστε στους Βίους Αγίων αλλά στις προκλήσεις που αντιμετώπισαν καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο Πολύκλειτος Ρέγκος, ο Αγήνωρ Αστεριάδης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Φώτης Κόντογλου, όταν καταπιάστηκαν, πέρα από την κοσμική τους ζωγραφική, με θρησκευτικά θέματα.

Μια δύσκολη υπόθεση

Η συγκυρία δεν ήταν τυχαία. Η γενιά του ’30 επανέφερε με ορμή στο προσκήνιο το Βυζάντιο σε μια περίοδο κατά την οποία επικρατούσε η ακαδημαϊκή εκκλησιαστική τέχνη. Όμως η αναδρομή αυτή μπολιάστηκε με τα αισθητικά ζητούμενα της εποχής, από τα ταξίδια που έκαναν στις μητροπόλεις της Ευρώπης, από τις δικές τους προσωπικές αναζητήσεις. Η επιλογή των έργων που βλέπουμε στην Ανδρο συνδέει με τρόπο μαγικό τον Άθω με το Παρίσι, τη χιλιόχρονη ιστορία της βυζαντινής παράδοσης με τις κατακτήσεις των Φοβ, των εξπρεσιονιστών, των υπερρεαλιστών, των Ναμπί. Όχι μόνον αυτό, αλλά δείχνει στο ελληνικό κοινό πως μερικά από τα πρωτοπόρα ρεύματα των αρχών του 20ού αιώνα πήραν στοιχεία από την τέχνη του Βυζαντίου: την απουσία τρίτης διάστασης, τη μετωπική διάταξη των μορφών καθώς και τα γεωμετρικά μοτίβα. Η διοργάνωση αυτής της έκθεσης δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Έργα βγήκαν για πρώτη φορά από τα αρχεία Ιερών Μονών και ιδιωτικών και μουσειακών Συλλογών, ξεκρεμάστηκαν από τέμπλα, αποκαλύπτοντάς μας άγνωστες πτυχές ζωγράφων, με των οποίων το έργο έχουμε εξοικειωθεί. Ανάμεσα σε αυτά είναι τα καταπληκτικά προσχέδια που συνέλαβε ο Γιάννης Τσαρούχης για το Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής στη Μυτιλήνη, από το Μουσείο Τεριάντ της Μυτιλήνης, για μια ιστόρηση που δεν προχώρησε. Το ίδιο ισχύει και για δύο ζωγραφιές σχετικές με τον Ευαγγελισμό που έκανε ο Παρθένης για τον Ιερό Ναό του Αγίου Αλεξάνδρου στο Παλιό Φάληρο και ήταν μέσα στο σκευοφυλάκιο, ενώ ανακαλύφθηκαν και συμπεριελήφθησαν στην έκθεση και δύο σχέδια του ίδιου καλλιτέχνη για την Παναγία την Αναγνώστρα καθώς και ένα άγνωστο σχέδιο αγίου του Κόντογλου. Μέσα από το αφιέρωμα μαθαίνουμε επίσης την εξαιρετική δουλειά που είχαν κάνει πολλοί από τους μεγάλους μας ζωγράφους σε ιερούς ναούς που μπορεί να έχουμε επισκεφθεί αλλά δεν μπήκαμε ποτέ στον κόπο να δούμε την αισθητική αξία των αγιογραφιών, όπως οι υπέροχοι Άγιοι του Σπύρου Βασιλείου στον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, του Κωνσταντίνου Αρτέμη στον ναό του Αγίου Βασιλείου της οδού Μετσόβου, του Σμυρνού Αναστάσιου Λουκίδη στην Ζωοδόχο Πηγή στην Αθήνα κ.ά. Το Μουσείο Γουλανδρή μας ξάφνιασε ευχάριστα, με μια έκθεση που βαθαίνει τη γνώση μας για τη γενιά του ’30 με τρόπο απρόσμενο. ΕΦ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.07.2013

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ ΟΤ Η ΤΑ

Υπερβάσεις και καθηλώσεις

Η «πρόσληψη», η «αφομοίωση», η «αξιοποίηση» και η «ένταξη», κοινώς η σύνθεση παράδοσης και μοντερνισμού

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Μία από τις πλέον σημαντικές εκθέσεις του φετινού καλοκαιριού πραγματοποιείται σίγουρα στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, που επιμελείται ο ιστορικός τέχνης Νικόλαος Ζίας. Αντικείμενό της αποτελεί η διαλεκτική σχέση που ανέπτυξαν οι νεότεροι έλληνες καλλιτέχνες με την βυζαντινή και μεταβυζαντινή ζωγραφική από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι περίπου και τη δεκαετία του 1970. [...] Ο διάλογος καλλιτεχνών, όπως οι Παρθένης, Παπαλουκάς, Βασιλείου, Εγγονόπουλος, Αστεριάδης, Τάσσος, Τσαρούχης, Κοψίδης ή ο Νικολάου, με τα βυζαντινίζοντα ιδιώματα είναι δεδομένος. Οι όροι, εντούτοις, του διαλόγου αυτού γίνονται περισσότερο σαφείς στο πλαίσιο μιας τέτοιας θεματικά υπερκαθορισμένης παρουσίασης, παρά στις κατά καιρούς γενικές ιστορικές ανασκοπήσεις της νεοελληνικής τέχνης ή σε άλλες αναδρομικές αφιερωματικές εκθέσεις. [...] Η παραλληλία αυτή στην αφήγηση της έκθεσης προσφέρει μια πολύ καλή εικόνα για την εξέλιξη των θρησκευτικών αναπαραστάσεων και ιστορήσεων τον τελευταίο αιώνα. Ειδικότερα σε ό, τι αφορά την αγιογράφηση ναών και, δευτερευόντως, τις φορητές εικόνες υφίστανται ως γνωστών πλήθος αισθητικοί, τεχνοτροπικοί, ακόμα και νομικοί, περιορισμοί. Εντούτοις, εντός του πλαισίου τούτων των περιστολών διακρίνονται εκείνες οι μικρές, όχι όμως και ανεπαίσθητες διαφοροποιήσεις, που είναι ικανές να αναδείξουν κάποιες ιδιαίτερες ζωγραφικές ποιότητες και ευαισθησίες. Στον συχνά δύσκαμπτο τούτο μορφολογικό «κανόνα» οι μικρές αυτές μετακινήσεις αποκτούν μεγαλύτερη ευκρίνεια, καθίστανται ρητές. Είναι, θα λέγαμε, τα σημεία φανέρωσης του μοντέρνου. Στα έργα της έκθεσης, λοιπόν, εξιστορούνται η «πρόσληψη», η «αφομοίωση», η «αξιοποίηση» και η «ένταξη», κοινώς η σύνθεση παράδοσης και μοντερνισμού. Αν και η έκθεση δεν είναι στημένη γραμμικά, τα έργα δεν ακολουθούν δηλαδή κάποια χρονική σειρά, ικανοποιώντας επακριβώς μιαν ιστορική αφήγηση, μπορεί κανείς γενικότερα να αντιληφθεί κάποιες διαφορετικές φάσεις αυτού του διαλόγου και, τελικά, να ξεχωρίσει σε ποιες περιπτώσεις αυτός κομίζει κάτι ουσιαστικά νέο και δυναμικό και σε ποιες μένει αδύνατος και στάσιμος, καθηλωμένος σε μιαν αμήχανη ανάγνωση των σύγχρονών του πραγμάτων, αλλά και της ίδιας της παράδοσης και του νεωτερισμού. Μπορεί, για παράδειγμα, να ξεχωρίσει τις περιπτώσεις του Παρθένη και του Παπαλουκά, οι οποίοι αν και μορφοπλαστικά υπήρξαν ρηξικέλευθοι και καινοτόμοι, απόλυτα σύγχρονοι με τα πρωτοπόρα κελεύσματα του καιρού τους, διατήρησαν στο ακέραιο την πνευματικότητα και την υπερβατικότητα της θρησκευτικής πίστης και ανάτασης. Αντίθετα, παραδείγματα όπως του Εγγονόπουλου, μοιάζουν εγκλωβισμένα στο να αναπαράγουν τα μέρη του διαλόγου, να μην μπορούν να τα υπερβούν, καταλήγοντας σε έργα μάλλον αναποφάσιστα, που περιγράφουν παρά ξεπερνούν τις δεδομένες αντιθέσεις του. [...] ΕΦ. Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 08.09.2013

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η βυζαντινή τέχνη είναι σουρεαλιστική Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ Το 1958, όταν ο Νίκος Νικολάου παρουσίασε τα προσχέδια για δύο εικόνες, τη «Φιλοξενία του Αβραάμ» και τη «Δέηση», οι οποίες έμελλε να τοποθετηθούν στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής, κρίθηκε από αρμόδια επιτροπή και πήρε το «καλώς έχει» από τον Μαρίνο Καλλιγά και τον Ορλάνδο. Τις δύο αυτές εικόνες, με τις σφραγίδες στο πλάι και τα χαρτόσημα, μπορεί κανείς να δει στην Ανδρο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Το έργο ωστόσο που συμπυκνώνει το σκεπτικό της έκθεσης είναι ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» του Παρθένη, δάνειο από την Εθνική Πινακοθήκη, όπου ο ζωγράφος έχει δανειστεί στοιχεία της βυζαντινής παράδοσης, έχοντας όμως αφομοιώσει όλα τα σύγχρονα ρεύματα της εποχής του (συμβολισμό, φοβισμό κ.τ.λ.). Ο επιμελητής της έκθεσης, καθηγητής Νικόλαος Ζίας, είπε χαρακτηριστικά ότι ο Παρθένης τοποθέτησε τη σκηνή του Ευαγγελισμού στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Πόρου, στο οποίο τότε ζούσε, και αντί για κρίνο έβαλε στα χέρια του Αγγέλου μια λύρα, αφού κατά τον Παρθένη η μουσική είναι η γλώσσα των αγγέλων. Εκτίθενται ακόμα τρεις εκόνες του Παρθένη που για πρώτη φορά βγήκαν από την εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου Παλαιού Φαλήρου, δύο εκ των οποίων ήταν επί χρόνια κρυμμένες στο σκευοφυλάκιο. Από τις αθηναϊκές εκκλησίες έχουν έρθει επίσης μια μακέτα και δύο σχέδια του Λουκίδη από τη Ζωοδόχο Πηγή της οδού Ακαδημίας, τέσσερις προσκυνηματικές εικόνες του Σπύρου Βασιλείου από τον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη και το σχέδιο εικονογράφησης του Αγίου Ανδρέου στα Κάτω Πατήσια του Φώτη Κόντογλου. ΕΦ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 01.07.2013

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ ΟΤ Η ΤΑ Και ο σουρεαλισμός έπλασε το θείο

ΤΗΣ ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ Η βυζαντινή παράδοση και οι επιρροές που άσκησε στη νεοελληνική τέχνη, ιδιαίτερα στους εκπροσώπους της περίφημης γενιάς του ’30 και του Μεσοπολέμου, βρίσκονται στο επίκεντρο της φετινής έκθεσης που οργανώνει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Πάνω από 130 έργα καλλιτεχνών, οι οποίοι ζωγράφισαν με θρησκευτική ευαισθησία, περιλαμβάνει το αφιέρωμα «Ιστορώντας την Υπέρβαση. Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη». Ανάμεσά τους οι Κωνσταντίνος Παρθένης, Φώτης Κόντογλου, Νίκος Εγγονόπουλος, Νίκος Νικολάου, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου, Σπύρος Παπαλουκάς, Κωνσταντίνος Αρτέμης, Αγήνορας Αστεριάδης, Ράλλης Κοψίδης, Δημήτρης Γαλάνης, Τάσσος, Γιώργος Σικελιώτης, Βάσω Κατράκη κ.ά. «Αυτή την εποχή η έκθεση δίνει αφορμή να ανατρέξουμε στις δικές μας αξίες, να ανακαλύψουμε πρότυπα» δήλωσε χθες ο διευθυντής του μουσείου Κυριάκος Κουτσομάλλης. «Στην κρίση του Μεσοπολέμου οι Ελληνες δημιουργοί δεν θέλησαν να είναι μεταπράτες, αλλά έσκυψαν στη δική μας παράδοση» τόνισε. «Ορισμένοι από αυτούς γνώρισαν και βίωσαν τις ανατρεπτικές αλλαγές στην τέχνη, κατά τον περασμένο αιώνα, διαμένοντας ή ταξιδεύοντας σε μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα, όπως το Παρίσι, το Μόναχο, τη Βιέννη, τη Νέα Υόρκη. Άλλοι ταξίδεψαν στις κοιτίδες του βυζαντινού πολιτισμού, όπως το Άγιο Ορος, τα Μετέωρα, τον Μυστρά. Σκοπός της έκθεσης είναι να δείξει πώς προσέλαβαν, αφομοίωσαν, αξιοποίησαν και ενέταξαν στους εικαστικούς τους προβληματισμούς στοιχεία της παράδοσης και του μοντερνισμού, συμβάλλοντας έτσι και στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τη βυζαντινή τέχνη». Μπορεί οι βυζαντινοί καλλιτέχνες να παράκουσαν τη θεϊκή εντολή και να απέδωσαν την εικόνα του Χριστού. Ωστόσο με αυτό τον τρόπο «ο Χριστός μπαίνει στην Ιστορία, ενώ η μορφή του μεταφέρεται σε επίπεδο δύο διαστάσεων, ώστε να μοιάζει αλλά και να διαφέρει από την εικόνα του Θεού» επισήμανε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλαος Ζίας, που επιμελείται την έκθεση. Μπορεί ακόμα οι χριστιανοί να διασταύρωσαν τα ξίφη τους στις εικονομαχίες. Όμως για πολλούς αιώνες το Βυζάντιο παρέμεινε στην αφάνεια, μέχρι να αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον και για την τέχνη του. Πρωτοπόρος σ΄αυτήν την κατεύθυνση υπήρξε ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο οποίος άνοιξε τον διάλογο της παράδοσης με τα ευρωπαϊκά εικαστικά κινήματα μετά την παραμονή του στο Παρίσι. «Το 1919, στον Άγιο Αλέξανδρο του Παλαιού Φαλήρου, έκανε εικόνες αγίων πάνω σε μουσαμά, χρησιμοποιώντας με μεγάλη ελευθερία το χρώμα -στο ρόδινο του προσώπου βάζει, για παράδειγμα, πράσινες πινελιές- ενώ το σχέδιό του είναι ακριβές» συνέχισε ο Ν. Ζίας. Νεο-ιμπρεσιονιστικά στοιχεία από την παρισινή του μαθητεία χρησιμοποιεί και ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο οποίος το 1927 αναλαμβάνει, έπειτα από διαγωνισμό, να ζωγραφίσει τη Μητρόπολη Άμφισσας. Την ίδια εποχή ο Φώτης Κόντογλου πηγαίνει στο Άγιο Όρος και εντυπωσιασμένος γράφει: «Δεν περίμενα να βρω μέσα σ΄αυτές τις σκοτεινές εκκλησίες μια τέχνη με τέτοιο ρυθμό». Ο Σπύρος Βασιλείου σε νεαρή ηλικία αναλαμβάνει τον Άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη ακολουθώντας τη βυζαντινή τεχνοτροπία «με κάποιες μικρές παραλλαγές κυρίως στον δυτικό τοίχο, που αναφέρονται στην Ακρόπολη των Αθηνών και στο κήρυγμα του αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο». Ο Νίκος Εγγονόπουλος συνδύασε τον υπερρεαλισμό με το ελληνικό παρελθόν και τη βυζαντινή τέχνη, την οποία μάλιστα θεωρούσε ιδιαίτερα υπερρεαλιστική. Ο δε Δημήτριος Πελεκάσης από τη Ζάκυνθο, με επιρροές από την Επτανησιακή Σχολή και την ιταλική τέχνη, εικονογράφησε άλλοτε με νεοβυζαντινά και άλλοτε με δυτικότροπα πρότυπα. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 03.07.2013 20

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ Ξεκίνησα για κάτι παραδοσιακό, ο τίτλος λίγο με ξένισε. Ήταν κάτι εξαιρετικό, μοναδικό για μένα! Συγχαρητήρια, είναι ένα βήμα μπροστά για πολλά! Βασίλης Τσακίρης * Δύσκολο θέμα ωραία δοσμένο, επιτέλους βλέπεις ότι η εκκλησιαστική τέχνη είναι Βυζάντιο αλλά και κάτι άλλο που δεν το βλέπεις εύκολα στην Ελλάδα. Ευτυχία * Πραγματικά εξαιρετική έκθεση! Τόσο η επιλογή των έργων, όσο και η τοποθέτησή τους στον εκθεσιακό χώρο ήταν απόλυτα διδακτική. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές. Γιώργος Τσιμπούκης, αρχαιολόγος * Εμπνευσμένη επιλογή έργων. Ανοίγει νέους ορίζοντες στην πρόσληψη της βυζαντινής τέχνης. Ιδανική και για ακαδημαϊκή μελέτη, μια δουλειά που δε θα πάει χαμένη. Συγχαρητήρια. Μαρία Φωτούχου, αρχαιολόγος * Από τις πιο ενδιαφέρουσες εκθέσεις του Μουσείου. Δύσκολος αλλά πετυχημένος ο συγκερασμός των τόσο διαφορετικών οπτικών τόσων ζωγράφων. Αλ. Βουδούρης * Πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση, ιδίως βλέποντας εκκλησιαστική δουλειά ζωγράφων που έχουμε συνηθίσει αλλιώς εικαστικά. Μ. Μ.

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦ ΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

Αποστολία Παπαδαμάκη Υπότροφος Ι.Β.Ε.Γ. το 1994, για σπουδές στον κλάδο «Χορός - Χορογραφία»

Πώς βιώνετε ως άνθρωπος της τέχνης την κατάσταση που ζούμε σήμερα; Αφουγκράζομαι αυτό που συμβαίνει,το παρατηρώ και το βιώνω εφαρμόζοντας ένα σύστημα «ομόκεντρων κύκλων», όπως το ονομάζω. Ξεκινάω από τον εαυτό μου, πώς νιώθω σε σχέση με την κρίση, μετά παρατηρώ τον στενό οικογενειακό μου κύκλο, τη γειτονιά μου, την πόλη μου, τη χώρα μου, την Ευρώπη, τον κόσμο… ή ξεκινάω ανάποδα, από ένα συμβάν κάπου στον κόσμο: πώς επηρεάζεται η προσωπική μου ζωή, ή η άποψή μου. Πιστεύω πως ο καλλιτέχνης είναι ένα είδος ποιητή-προφήτη. Πρέπει να σχολιάζει αυτά που συμβαίνουν, να βλέπει αυτά που δύναται να συμβούν και πώς ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και να τον κάνει καλύτερο αλλάζοντας πρώτα τον εαυτό του. Όταν αυτό που νιώθω εκφράζεται και επικοινωνεί με άλλους ανθρώπους τότε είμαι ευτυχισμένη, νιώθω τυχερή που ζω αυτήν την εποχή στην Ελλάδα, βλέπω την κρίση ως κρίση καταρχήν πνευματική και ως ευκαιρία για ένα καλύτερο αύριο. Η εποχή της κατανάλωσης υλικών αγαθών έχει περάσει και δεν μας οδήγησε πουθενά αλλού παρά μόνο στον φόβο. Μια καινούρια εποχή είναι στα σπάργανα και οφείλουμε να την διαλέξουμε. Πιστεύω στην θεωρία της μορφικής αντήχησης. Όταν ένας από εμάς κάνει μια βαθειά ειλικρινή πράξη ή έργο τέχνης, τότε αυτό αντηχεί και στον υπόλοιπο κόσμο με κάποιον τρόπο όχι απαραίτητα λογικό, αλλά σαν δόνηση που «μετακινεί» από την θέση τους κάποιους άλλους ή κάτι άλλο. Έχετε κάνει πολλά και διαφορετικά πράγματα και όσον αφορά τη φόρμα τους αλλά και το περιεχόμενό τους. Αισθανθήκατε ποτέ να σας απασχολεί το αν η πρότασή σας λειτουργεί ως μέσο ψυχαγωγίας ή διασκέδασης, ή μήπως δεν υπάρχουν στ’ αλήθεια αυτές οι διαχωριστικές γραμμές; Φυσικά και υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Στην Ελλάδα του σήμερα δεν μπορώ να

επιβιώσω μόνο ως καλλιτέχνης που δημιουργεί πρωτοποριακές παραστάσεις χωρίς την αρωγή των κρατικών θεσμών. Είχα την επιλογή να φύγω από την χώρα και να πάω στο Βέλγιο με ασύγκριτες συνθήκες εργασίας σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά προτίμησα να μείνω εδώ και να παλέψω όσο καλύτερα μπορώ. Παράλληλα ασχολούμαι με κάτι που αγαπώ εξίσου πολύ, την χορογραφία/σκηνοθεσία για το θέατρο ή την όπερα. Δεν σας κρύβω όμως ότι είναι μεγάλη πρόκληση για μένα να δώσω το στίγμα μου, με καλλιτεχνικό ήθος και ποιότητα ακόμα κι όταν δημιουργώ ένα θέαμα που απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό. Πιστεύω πως μπορεί να λειτουργήσει. Έτσι συνειδητοποίησα ότι το κοινό στην Ελλάδα έχει ισχυρές πνευματικές αναζητήσεις και υψηλό αισθητικό κριτήριο. Επίσης μέσα από την κρίση υπάρχει μια μεγάλη στροφή του κοινού για τις καλές παραστάσεις και μια απαίτηση για ποιότητα ακόμα και στα θεάματα που «ψυχαγωγούν», αλλά με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι παλιότερα. Για παράδειγμα, έχει μειωθεί πολύ το κοινό των νυχτερινών κέντρων, ενώ έχει αυξηθεί το κοινό που παρακολουθεί παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο ή παραστάσεις που συνδυάζουν θέατρο, μουσική και χορό. Πριν από λίγο καιρό, παρουσιάσατε μια παράσταση που απευθυνόταν σε παιδιά και, αν δεν κάνω λάθος, οι θεατές σας ήταν κυρίως προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας. Ποια ανάγκη σας ώθησε να μιλήσετε στα παιδιά; Τα παιδιά είναι πολύ πιο απαιτητικό κοινό από τους ενήλικες, δεν έχουν καθωσπρεπισμό κι αντιλαμβάνονται τα πάντα πάνω στη σκηνή. Ένας μεγάλος μπορεί να παραμείνει στην θέση του, έστω κι αν μια παράσταση δεν τον αγγίζει, επειδή έτσι είθισται. Ένα παιδί δεν το κάνει αυτό. Βλέποντας το γιο μου, που ήταν 5 ετών, όταν αποφάσισα να σκηνοθετήσω τα «Λάχανα και Χάχανα», άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να εμφυσήσω σε ένα παιδικό κοινό τις βασικές αρχές του τι είναι τέχνη, γιατί θέλουμε να εκφραστούμε μέσα από το χορό, τη μουσική, τη ζωγραφική, το τραγούδι. Ας μην ξεχνάμε ότι το πρώ-

το πράγμα που κάνουμε ως βρέφη είναι να κινούμαστε ρυθμικά και να βγάζουμε ήχους. Οι άνθρωποι πρώτα μαθαίνουμε να τραγουδάμε και να χορεύουμε (παλμικά) και μετά να περπατάμε και να μιλάμε. Η πρόκληση, λοιπόν, ήταν αφενός το ερώτημα «πόσο χρήσιμη είναι η τέχνη στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας και των ηθικών μας αξιών», αφετέρου να καταφέρω να μεταδώσω στα παιδιά το μήνυμα ότι η τέχνη, ανεξάρτητα από το αν ασχολούμαστε μαζί της επαγγελματικά η όχι, είναι ένας σύντροφος πνευματικός για όλη μας τη ζωή, μας ευαισθητοποιεί τόσο για τις δικές μας ανάγκες όσο και για τις ανάγκες των άλλων. Ακόμα, να τους δώσω να καταλάβουν ότι με κατανόηση, εμπιστοσύνη και πίστη στην δύναμη της ομάδας μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα. Πιστεύω πως αυτό που λείπει από την εκπαίδευση σήμερα είναι η αγάπη για την γνώση και όχι η γνώση για να μπορώ να επιβιώσω. Το μεγάλο στοίχημα, λοιπόν, για την παράσταση αυτή ήταν να μεταδώσω στους μικρούς θεατές το να «μαθαίνουν» από αγάπη προς την γνώση κι όχι επειδή «έτσι πρέπει». Προς μεγάλη μου έκπληξη κι ευχαρίστηση το κοινό αγκάλιασε τόσο πολύ την παράσταση αυτή, ώστε συνεχίζει να παρουσιάζεται για τρίτη χρονιά. Υπάρχει κάποια νέα καλλιτεχνική πρόκληση που σας απασχολεί αυτό το χρονικό διάστημα; Ευτυχώς, ναι. Είναι μια σειρά site specific solo performance που δημιουργώ υπό ειδικές συνθήκες και σε εξωτερικούς χώρους. Λέγεται «The death series» και έχει παρουσιαστεί ήδη στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου και στους γύρω χώρους, που είναι το γκέτο των μεταναστών και πραγματεύεται τον ρόλο της τέχνης και του καλλιτέχνη στην εποχή της κρίσης. Επιθυμία μου είναι να παρουσιάσω αυτήν την performance και σε άλλες πόλεις και χώρες του κόσμου θέτοντας ερωτήματα όπως «είναι η τέχνη για τους εκλεκτούς; Πόσο τολμά ο καλλιτέχνης να εκτεθεί σε ένα κοινό που θεωρείται «υποβαθμισμένο» και πολλές φορές «επικίνδυνο»;» Έχετε πει πως η Νέα Υόρκη ήταν για σας μια «μεγάλη στροφή». Τι ήταν αυτό που άλλαξε στον κόσμο σας; Ναι, πραγματικά. Πήγα στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσω νέες τεχνικές χορού, αλλά τελικά σπούδασα παράλληλα έναν άλλον τρόπο σκέψης, μια άλλη νοοτροπία και στάση ζωής. Δεν υπήρχε καμία λογοκρισία σε σχέση με την εμφάνιση, το φύλο, την εθνικότητα, την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τις κοινωνικές διασυνδέσεις, αλλά το μόνο κριτήριο για να προχωρήσει κάποιος ήταν το ταλέντο του, ο τρόπος δουλειάς και η αφοσίωση σ’ αυτό που κάνει. Επίσης, την εποχή εκείνη, η Νέα Υόρκη ήταν μια πόλη που κατέφθαναν καλλιτέχνες και δάσκαλοι απ’ όλον τον κόσμο και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να προχωρήσουν στην τέχνη τους και να μεταδώσουν την γνώση τους με πάρα πολύ αγάπη για το αντικείμενό τους. Ολόκληρη η πόλη παλλόταν μέσα από την τέχνη και γύρω από την τέχνη. Έμαθα να εκτιμώ τον εαυτό μου και πίστεψα ότι το να είσαι καλλιτέχνης δεν είναι χόμπι, αλλά λειτούργημα και πρέπει πάση θυσία να εργαστείς σκληρά για να μπορέσεις να εκφράσεις το όραμά σου, λαμβάνοντας θαυμασμό και εκτίμηση που ασκείς αυτό το επάγγελμα. Έμαθα, επίσης, ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές «φωνές» έκφρασης και ότι η κάθε μια έχει την δική της αξία. Έμαθα να μην κρίνω σε σχέση με το «αυτό μου αρέσει» και «αυτό δεν μου αρέσει» αλλά σε σχέση με το να αναγνωρίζω διαφορετικές φιλοσοφίες, ανάγκες, ταυτότητες, γλώσσες καλλιτεχνικής έκφρασης.

Ανήκετε στους ανθρώπους που κυνήγησαν το όνειρό τους. Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας συνθήκης όπου τα όνειρα χιλιάδων νέων παιδιών συνθλίβονται, καθώς βλέπουν μπροστά τους συνεχώς κλειστούς δρόμους. Τι θα λέγατε σε αυτά τα παιδιά; Είναι αλήθεια πως, όταν ξεκίνησα να κυνηγώ το όνειρό μου, αντιμετώπισα μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα από αυτήν που βιώνουν οι νέοι σήμερα. Παρ’ όλο που αντιμετώπισα μεγάλες δυσκολίες γιατί ερχόμουν από μια επαρχιακή πόλη χωρίς αντίστοιχες

σπουδές (ξεκίνησα χορό όταν ήμουν 20 ετών) και έκανα πολλά και διαφορετικά επαγγέλματα για να καταφέρω να πραγματοποιήσω το όνειρό μου και να επιβιώσω από την χορογραφία, παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν μεγάλες ευκαιρίες που μου δόθηκαν. Πιστεύω ακράδαντα πως οι νέοι σήμερα, πρέπει, με ήθος και πολύ σκληρή δουλειά να ακολουθήσουν το επάγγελμα που τους εκφράζει, ακόμα κι αν αναγκάζονται να κάνουν άλλες δουλειές για να ζήσουν, ακόμα κι αν χρειαστεί οι ίδιοι να δημιουργήσουν τις συνθήκες και τις δομές. Πολλές καλλιτεχνικές ομάδες παρουσιάζουν τα έργα τους σε πάρκα, πιλοτές, parkings, εναλλακτικούς χώρους γιατί δεν αντέχουν οικονομικά να νοικιάσουν θέατρο και γιατί φυσικά δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση. Η Αθήνα σφύζει από καλλιτεχνικές δράσεις και αυτό είναι εκπληκτικά ελπιδοφόρο. Παρατηρώ πως οι πολλοί νέοι, σήμερα, που δεν θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα, βρίσκουν διέξοδο στην αποκέντρωση. Ανοίγουν κέντρα (όχι σχολές) χορού στην επαρχία, απευθύνονται και σε ερασιτέχνες και σε ανθρώπους που ασχολούνται με άλλες μορφές τέχνης, αλλά θέλουν να ασχοληθούν και με τον χορό, ενώνουν τις δυνάμεις τους με άλλους φορείς της πόλης και προσπαθούν να εφαρμόσουν το «η ισχύς εν τη ενώσει», στην προκειμένη περίπτωση «η επιβιώνω δημιουργικά εν τη ενώσει». Η αλήθεια είναι ότι έχω προβληματιστεί πολλές φορές, από τότε που ξέσπασε η κρίση, για τις εναλλακτικές περιπτώσεις που υπάρχουν, γιατί η επιβίωση μέσω της τέχνης έχει γίνει δύσκολη για όλους μας. Πάντοτε καταλήγω στο ότι θα δημιουργώ τέχνη ακόμα και από το τίποτα, ακόμα και από τα σκουπίδια, αρκεί να υπάρχει ένας ακόμα άνθρωπος που θα επικοινωνήσει με αυτό που θέλω να πω. Η συμβουλή μου, λοιπόν, προς τους νέους είναι να συνεχίσουν ακάθεκτοι, με τον ενθουσιασμό, την αθωότητα και το ταλέντο τους και να αντλούν χαρά από την πνευματική επικοινωνία με το κοινό, ακόμα κι αν δεν υπάρχει άμεση οικονομική απολαβή. Παραθέτω έναν σύνδεσμο με μια παιδική ορχήστρα στην Παραγουάη, όπου τα παιδιά φτιάχνουν μουσικά όργανα από σκουπίδια. Λέγεται Landfill Harmonic Orchestra. Πάντα υπάρχει τρόπος. http://www.youtube.com/watch?v=UJrSUHK9Luw&list=FL25nnbYfQiDdRDKLmx3N_Q&feature=mh_lolz

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ

ΠΑΡΙΣΙ

Grand Palais Georges Braque

Η πρώτη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον Georges Braque (1882-1963), ιδρυτή του κυβισμού. Η έκθεση προσφέρει μια νέα ματιά στο έργο του καλλιτέχνη και την συγγένεια του έργου του με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία και τη μουσική της εποχής του. Συνδιοργάνωση: RMN-Grand Palais, Centre Pompidou Διάρκεια έκθεσης: 18/09/2013 – 06/01/2014 www.grandpalais.fr

ΠΑΡΙΣΙ

Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris Serge Poliakoff

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ρώσου ζωγράφου Serge Poliakoff (1900-1969) με περίπου 70 έργα. Από το 1970, έχει να πραγματοποιηθεί μεγάλη έκθεση στο Παρίσι αφιερωμένη σε αυτόν τον σημαντικό καλλιτέχνη της Σχολής του Παρισιού όπου το έργο του προσέλκυσε την προσοχή του κόσμου της πολιτικής, της μόδας και του κινηματογράφου ( Yves Saint- Laurent, Γκρέτα Γκάρμπο, Γιούλ Μπρίνερ, Anatol Litvak κλπ.). Διάρκεια έκθεσης : 18/10/2013 – 23/02/2014 www.mam.paris.fr

ΠΑΡΙΣΙ

Musée de l’Orangerie Frida Kahlo – Diego Rivera

Η ιδιαιτερότητα του αφιερώματος αυτού στο μυθικό ζευγάρι είναι οτι θα παρουσιαστούν τα έργα τους μαζί ως επιβεβαίωση για τις τόσο διαφορετικές προσωπικότητες αλλά και ταυτόχρονα συμπληρωματικές ζωές με κοινή αφετηρία τον δεσμό τους με την πατρίδα τους, το Μεξικό. Διάρκεια έκθεσης: 09/10/2013 – 13/01/2014 www.musee-orangerie.fr

ΒΕΝΕΤΙΑ

PEGGY GUGGENHEIM - THE AVANTGARDES OF FIN-DE-SIÈCLE PARIS

Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 100 έργα ζωγραφικής, σχέδια και χαρακτικά τα οποία επικεντρώνονται στα πρωτοποριακά ρεύματα στα τέλη του 19ου αιώνα, με ιδιαίτερη έμφαση στους νεοιμπρεσιονιστές, Nabis και συμβολιστές. Η έκθεση μελετά ορισμένους καλλιτέχνες σε βάθος: Paul Signac, Maximilien Luce, Maurice Denis , Pierre Bonnard, Félix Vallotton και Odilon Redon. Διάρκεια έκθεσης: 28/09/2013 – 06/01/2014 www.guggenheim-venice.it

ΒΙΕΝΝΗ

ALBERTINA MUSEUM MATISSE & FAUVISM

ΒΙΕΝΝΗ

The Kunsthistorisches Museum Lucian Freud

Η έκθεση περιλαμβάνει περίπου 140 έργα του Henri Matisse και των εκπροσώπων του κινήματος του φοβισμού, των οποίων τα έργα θεωρούνται σήμερα πρωτοπόροι του μοντερνισμού. Τα έργα αυτών των καλλιτεχνών, εκτίθενται για πρώτη φορά στην Αυστρία. Εκτός από τον Henri Matisse, το κίνημα επίσης περιλαμβάνει τους André Derain, Maurice de Vlaminck, Georges Braque και Kees van Dongen.

Η επιλογή των έργων έγινε με την συμμετοχή του καλλιτέχνη, λίγο πριν από το θάνατό του, το 2011. Η έκθεση παρουσιάζει μια αναδρομή σε όλη την ζωγραφική διαδρομή του Φρόιντ (σχεδόν 70 χρόνια), και περιλαμβάνει αρκετά από τα πιο σημαντικά και γνωστά έργα του. Επιπλέον, το Sigmund Freud Museum στη Βιέννη θα παρουσιάσει ταυτόχρονα μια έκθεση φωτογραφιών με τίτλο «Lucian Freud: in Private» από τον David Dawson.

ΛΟΝΔΙΝΟ

ΜΑΔΡΙΤΗ

Διάρκεια έκθεσης : 20/09/2013 – 12/01/2014 www.albertina.at

TATE MODERN Paul Klee: Making visible

Πίνακες, σχέδια και ακουαρέλες του διάσημου καλλιτέχνη από συλλογές απ΄ όλο τον κόσμο θα εκτεθούν εστιάζοντας χρονολογικά στις τρεις πιο παραγωγικές δεκαετίες της καριέρας του. Διάρκεια έκθεσης: 16/10/2013 – 09/03/2014 www.tate.org.uk

Διάρκεια έκθεσης : 20/09/2013 – 12/01/2014 www.khm.at

Thyssen – Bornemisza Museum Surrealism and the Dream

Πίνακες, σχέδια, κολάζ, γλυπτά και φωτογραφίες από καλλιτέχνες όπως οι André Breton, Salvador Dalí, Paul Delvaux, Yves Tanguy, René Magritte, André Masson, Max Ernst, Jean Arp, Claude Cahun & Paul Nougé. Οι σουρεαλιστές συνδύασαν το όνειρο μαζί με την αυτόματη γραφή, και τα κατέγραψαν ως θεμελιώδεις διαδρομές προς την απελευθέρωση της ψυχής. Διάρκεια έκθεσης: 08/10/2013 – 12/01/2014 www.museothyssen.org

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η ΑΤ Ζ Ε Ν ΤΑ

ΤΟΚΥΟ

Α Μ Σ Τ Ε Ρ Ν ΤΑ Μ

THE HERMITAGE AMSTERDAM Gauguin, Bonnard, Denis

Η έκθεση εστιάζει σε τρεις μεγάλους Γάλλους καλλιτέχνες του τέλους του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα: Gauguin, Bonnard και Denis. Ο Paul Gauguin (1848-1903) ήταν ένα λαμπρό παράδειγμα για τον εσωστρεφή Pierre Bonnard (1867-1947) και τον θεωρητικό Maurice Denis (1870-1943). Διάρκεια έκθεσης: 14/09/2013 – 28/02/2014 www.hermitage.nl

ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ

PALAZZO STROZZI ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

Μια διεθνής έκθεση που φωτίζει τις βαθειές επιρροές της ανατολής και της Ευρασίας στην ρωσική πρωτοπορία, από τις πέτρινες φιγούρες της νεολιθικής εποχής, τις τελετουργίες των σαμάνων της Σιβηρίας, τις εκτυπώσεις στην λαϊκή Κίνα, έως την ινδική φιλοσοφία. Διάρκεια έκθεσης: 27/09/2013 – 19/1/2014 www.palazzostrozzi.org

THE NATIONAL MUSEUM OF MODERN ART Josef Koudelka Retrospective

O Josef Koudelka (γεννήθηκε στην Τσεχοσλοβακία το 1938) είναι ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους στον κόσμο σήμερα . Είναι η πρώτη αναδρομική έκθεση που πραγματοποιείται στην Ασία ενώ το 2002 είχε πραγματοποιηθεί στην γενέτειρά του στην Εθνική Πινακοθήκη της Πράγας. Διάρκεια έκθεσης: 06/11/2013 – 13/01/2014 www.momat.go.jp

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

GUGGENHEIM museum Robert Motherwell early collages

H έκθεση περιλαμβάνει περίπου 60 έργα από τον Robert Motherwell. Προσπαθεί να εξετάσει τις ρίζες του αμερικανικού καλλιτέχνη και την εμπλοκή του με το κολάζ. Με την τεχνική του ο Motherwell αντανακλούσε την ταραχή και τη βία του σύγχρονου κόσμου, μία ουσιαστική και πρωτότυπη φωνή στη μεταπολεμική αμερικανική τέχνη. Διάρκεια έκθεσης: 27/09/2013 – 05/01/2014 www.guggenheim.org

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

THE MUSEUM OF MODERN ART American Modern: Hopper to O’Keeffe

THE MUSEUM OF MODERN ART Magritte: the Mystery of τηε Ordinary, 1926-1938

Διάρκεια έκθεσης: 17/08/2013 – 26/01/2014 www.moma.org

Διάρκεια έκθεσης: 28/09/2013 – 12/01/2014 www.moma.org

Έργα τέχνης από τη συλλογή του MoMA που σηματοδοτούν τον Αμερικάνικο Μοντερνισμό μεταξύ 1915 και 1950: σκηνές των αστικών και των αγροτικών τοπίων, της βιομηχανίας, νεκρές φύσεις, προσωπογραφίες. Εκτίθενται έργα των George Bellows, Stuart Davis, Edward Hopper, Georgia O’Keeffe, Charles Sheeler, Alfred Stieglitz, and Andrew Wyeth και πολλών άλλων.

Η πρώτη έκθεση που εστιάζει αποκλειστικά στα επαναστατικά υπερρεαλιστικά χρόνια του René Magritte. Συγκεντρώνοντας 80 περίπου έργα ζωγραφικής, κολλάζ και αντικείμενα, φωτογραφίες, περιοδικά, η έκθεση προσφέρει νέα εικόνα ταυτότητας ως μοντέρνος ζωγράφος και υπερρεαλιστική καλλιτέχνη. Συνοδεύεται από πλούσια εικονογραφημένο κατάλογο.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

NEUE GALLERIE Kandinsky: from Blaue Reiter to Bauhaus

O Kandinsky (1866-1944) ήταν μία φιγούρα μετασχηματισμένη της ιστορίας της μοντέρνας τέχνης. Εκτός από την εξέλιξη μιας επαναστατικής αφηρημένης τεχνικής, ο Kandinsky επαναστάτησε στην καθιερωμένη ζωγραφική με καβαλέτο. Η συγκεκριμένη έκθεση δείχνει την «συνομιλία» των μεγάλων διαστάσεων έργων του καλλιτέχνη με μουσικές και θεατρικές ερμηνείες από την περίοδο Blaue Reiter μέχρι μεγάλα μεγέθη κλίμακας Bauhaus Διάρκεια έκθεσης: 03/10/2013 – 10/02/2014 www.neuegalerie.org

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

THE METROPOLITAN MUSEUM OF ART Balthus - Cats and Girls

Η έκθεση εστιάζει στα 35 ζωγραφικά έργα της 20ετίας 1930-1950, μεταξύ άλλων την περίφημη σειρά των πορτρέτων της Thérèse Blanchard (της νεαρής γειτόνισσάς του στο Παρίσι), πορτρέτα του αγαπημένου του μοντέλου Frédérique Tison καθώς και για πρώτη φορά, μία σειρά σαράντα μικρών σχεδίων της γάτας του Mitsou με μελάνι. Διάρκεια έκθεσης: 25/09/2013 – 12/01/2014 www.metmuseum.org

επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook

B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή 30