Daily Practices
a study of three courtyards in Nikaia
This research paper examines the relationship between public spaces, known as courtyards, and the public-private dichotomy in Nikaia, an area with a rich refugee history and a particular architectural identity. It focuses on how residents appropriate these spaces through activities and objects, turning them into hybrid spaces where the boundaries between private and public become blurred. From the 20th century to the present day, courtyards have evolved from everyday spaces of practical needs to places of social coexistence and personal expression.
The first part focuses on the bibliographical overview, presenting the historical context of Nikaia, from its creation as a refugee settlement after the Asia Minor Catastrophe to its integration into the urban fabric of Athens, recording the urban planning interventions and social processes that influenced the configuration of public spaces. The fieldwork, which was the next stage of the study, was based on specific methodological approaches to record human activity in the courtyards, with Benedikt’s isovist approach as its main focus, and on field observation in selected courtyards to record human activities and objects. These practices highlighted the contribution of physical configuration and object placement to the transformation of the courtyards in intermediate condition spaces. The third part examines the courtyards as fields of social action and signification, where everyday activities and objects function as means of demarcation and individuation. Through collective practices and objects, residents negotiate the boundaries between public and private, creating spaces that enhance fluidity and social cohesion.
In conclusion, the courtyards of Nikaia emerge as living spaces of interaction, combining the intimacy of the private with the collectivity of the public. These spaces, with their fluidity and transitivity, underline the importance of everyday life in shaping the urban fabric and social cohesion, while remaining crucial fields of spatial and social interaction.
4
3
(Εφημερίδα
(1940), ΦΕΚ Α’ 271: Μετονομασία και Καθορισμός Υποχρεώσεων, Εκδόθηκε στις 03 Σεπτεμβρίου 1940, Αθήνα, Εθνικό Τυπογραφείο)
2 Ο όρος «πρόσφυγας» δηλώνει τον ιδιαίτερο τρόπο μετανάστευσης, τον αναγκαστικό εκτοπισμό από την πατρική γη. (Ηνωμένα Έθνη, (1951), Σύμβαση για το καθεστώς των προσφύγων,Υπογράφηκε στη Γενεύη στις 28 Ιουλίου 1951, Έναρξη
22 Απριλίου 1954,
3989/1959, σ.21)
οποία επικυρώθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις (ΗΒ, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, Ιαπωνία, ΕΣΣΔ) με τη Συνθήκη της Λοζάνης στις 24 Ιουλίου του 2023. (Βουλή των Ελλήνων, Η Συνθήκη της Λοζάνης (1923), Αθήνα: Βουλή των Ελλήνων)
5 Σύμφωνα με τα αρχικά επίσημα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 1928, καταγράφηκαν συνολικά 1.221.849 πρόσφυγες, αλλά αναμφίβολα ο πραγματικός αριθμός ανθρώπων που έφτασαν στην Ελλάδα και έλαβαν βοήθεια ήταν μεγαλύτερος. (Hirschon, R., (2004), «Οι κληρονόμοι της Μικρασιατικής Καταστροφής», Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σ.94)
εικ.02: “1964”
8
(Pentzopoulos, D., (1962), «The Balkan Exchange of Minorities and Its Impact Upon Greece», Λονδίνο, Hurst & Company)
9 (Mazower, M., (1994), «Στην
(Lovejoy, E., (1933),
18 (Εφημερίδα «Κραυγή», 1932)
19 (Βεράνης, Γ., Λάμπρου, Α. & Μούργου, Α., (2018), «Καρτέλαμητρώο προσφυγικών οικισμών στη Νίκαια (Νέα Κοκκινιά)»,στο: Δημητρόπουλος, Δ., Μπελαβίλας, Ν. (επιστ. υπευθ.) Ερευνητικό Πρόγραμμα Προσφυγικές γειτονιές του
20 (Κατρίνη, Ε., (2020), Εθνικό
Μονώροφες
εικ.07-18:
εικ.23: “Η
«Counting in Qualitative Fieldwork: Notes from a Large Urban Park», Area 00)
29 (Benedikt, M., (1979) «To take hold of space», University of Texas Libraries, σ.47-65)
περαστικούς.
σελ 69) Το δεύτερο οικοδομικό τετράγωνο, μεταξύ των οδών Μαγνησίας, Καραολή & Δημητρίου, Λαοδικείας και Ικονίου
εικ.26: “καθιστικό”
35 (Τροβά, Β., «Η πόλη ως ευκαιρία συμβίωσης», στο: Κοτιώνης, Ζ., Τζιρτζιλάκης, Γ., (2015), «Συμβιώσεις», Εκδόσεις Καστανιώτη, Βόλος, σ 234-239)
35 (Gehl, J., (2013), «Η ζωή ανάμεσα στα κτήρια: χρησιμοποιώντας τον δημόσιο χώρο», Βόλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, σ. 25-31)
37 (στο ίδιο, σελ. 31)
38 (Λαθούρη, Μ., Ωραιόπουλος, Φ., «Συμ-βιώσεις», στο: Κοτιώνης, Ζ., Τζιρτζιλάκης, Γ., (2015), «Συμβιώσεις», Εκδόσεις Καστανιώτη, Βόλος, σ 244-249)
39 (Hertzberger, H., (2005), «Lessons for Students in Architecture», 010 Publishers, Ρότερνταμ, σ.40-89)
40
εικ.33: “ο.τ.1”
41 (Moholy-Nagy, L., (1928), στο: Benedikt, M., (1979), «To take hold of space», University of Texas Libraries, σ.61)
εικ.34: “ο.τ.2”
42 (Gehl, J., (2013),
43 (στο ίδιο, σ. 81)
εικ.36:
45 (Πυλαρινός, Μ., (2009), «2010
48 «Assemblage» (ή «agencement»)
(Deleuze, G., Guattari, F., (1987), «A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia», Λονδίνο, University of Minnesota Press)
49 Η «αταξία» (urban disorder) του R.Sennett («The Uses of Disorder», 1970) επισημαίνει την ανάγκη για χώρους που προάγουν την αυθόρμητη επαφή και την επικοινωνία, πέρα από την υπερβολική τάξη που περιορίζει τη δυνατότητα της αλληλεπίδρασης. (Sendra, P., (2015), «Rethinking urban public space: assemblage thinking and the uses of disorder», UCL, σ. 04-06)
50
Benedikt, M., (1979) «To take hold of space», University of Texas Libraries
Deleuze, G., Guattari, F., (1987), «A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia», Λονδίνο, University of Minnesota Press
Εφημερίδα «Κραυγή», (1932)
Gehl, J., (2013), «Η
Hertzberger, H., (2005), «Lessons for Students in Architecture», 010 Publishers, Ρότερνταμ
Hirschon, R., (2004), «Οι κληρονόμοι
Λεοντίδου, Λ., (2001), «Πόλεις
Lovejoy, E., (1933), «Certain Samaritans»,
Μακρίδης, Δ., (1928), «Πως
Mazower, M., (1994), «Στην
Pentzopoulos, D., (1962), «The Balkan Exchange of Minorities and Its Impact Upon Greece», Λονδίνο, Hurst & Company
Σταυρίδης, Σ., (2018), «Κοινός
Angelus Novus
Δ., Μπελαβίλας, Ν. (επιστ. υπευθ.) Ερευνητικό Πρόγραμμα
demia.edu/40462835/Προσφυγικές_γειτονιές_του_Πειραιά_Από_την_ανάδυση_στην_ανάδειξη_ της_ιστορικής_μνήμης
Βουλή των Ελλήνων, (1923), Η Συνθήκη της Λοζάνης, Αθήνα, Προβολή: 23 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.hellenicparliament.gr/onlinePublishing/DOD/011-057.pdf
Δήμος
Τετραγώνων: Μέρος 1ο. Νίκαια, Νοέμβριος 2018», Προβολή: 6 Νοεμβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://nikaia-rentis.gov.gr/ wp-content/uploads/2020/11/ΜΕΛΕΤΗΜΕΡΟΣ-1ο_ΑΝΑΠΛΑΣΗ-ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ-ΤΕΤΡΑΓΩΝΩΝ.pdf
(2024), «Αρχιτεκτονική Ανάλυση Παραδοσιακών
στο: http://5a. arch.ntua.gr
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, (1940),
στις 03 Σεπτεμβρίου 1940, Αθήνα,
09 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.eetaa.gr/eetaa/metaboles/fek/1940/fek_271a_1940.pdf
Ηνωμένα Έθνη, (1951), Σύμβαση για το καθεστώς
στις 28 Ιουλίου 1951, Έναρξη ισχύος: 22 Απριλίου 1954, Κυρώθηκε με το ν.δ. 3989/1959, Προβολή 09 Οκτωβρίου, διαθέσιμο στο: https://www.unhcr.org/gr/wp-content/uploads/ sites/10/2018/01/04-symvasiprotokollo.pdf
Harvey, D., (2008), «Το δικαίωμα στην πόλη», [Μετάφραση: περιοδικό κομπρεσέρ, Εκδόσεις Κομπρεσέρ, Αθήνα, 2011], Προβολή 07 Δεκεμβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.anarxeio. gr/contents/view/kompreser-t-01
Hirschon, R., (2022), Πρόλογος της Τρίτης Έκδοσης «Οι
της Μικρασιατικής Καταστροφής», Οξφόρδη, Προβολή 24 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.berghahnbooks.com/downloads/intros/HirschonHeirsNew_intro.pdf
Κατρίνη, Ε., (2020), Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Κοινοί Τόποι», Horizon, Προβολή 13 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.placesoftogetherness.com/thenewspaper?lang=el
Layton, J., (2024), «Counting in Qualitative Fieldwork: Notes from a Large Urban Park», Area 00, Προβολή: 13 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://doi.org/10.1111/area.12926
Παπαγεωργίου, Η., (2017), «Δυνητικά
Πολυτεχνείο, Προβολή 14 Οκτωβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://www.didaktorika.gr/eadd/ handle/10442/40417
Πυλαρινός, Μ., (2009), «2010 Απλωμένα ρούχα», Αθήνα, Προβολή: 04 Δεκεμβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://pilarinos.gr/2010-aplwmenarouxa/
Sendra, P., (2015), «Rethinking urban public space: assemblage thinking and the uses of disorder», UCL, Προβολή: 05 Δεκεμβρίου 2024, διαθέσιμο στο: https://discovery.ucl.ac.uk/id/ eprint/1470840/1/Sendra%20Final%20version.pdf
Τούση, Ε., (2014), «Ο
didaktorika.gr/eadd/handle/10442/42796
Φωτογραφία εξωφύλλου&οπισθοφύλλου:
εικ.01: “κ.Δ.”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.02: “1964”, αρχείο Γ.Βεράνη
εικ.03: “Πρώτοι κάτοικοι”, αρχείο Γ.Βεράνη
εικ.04: “Οι συνοικισμοί
εκτός
(Παπαϊωάννου Ι (1975) Μέρος I, 1920-1960.
δραστηριότης», Αθήνα, ΤΕΕ)
εικ.05: “Μονώροφη
(2024)
εικ.06: “Μπαγδατί”, προσωπικό αρχείο (2024) εικ.07-18: “Έξι τυπολογίες στέγασης προσφύγων”, Κατρίνη, Ε., (2020), Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Κοινοί Τόποι», Horizon, σ.08-09 εικ.19-21: “ Αντιπροσωπευτικές τυπολογίες οικοδομικών
εικ.28:
εικ.29:
εικ.30:
εικ.31:
εικ.32: “φωτογραφία
εικ.33: “ο.τ.1”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.34: “ο.τ.2”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.35: “ο.τ.3”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.36: “παιχνίδι χωρίς ιδιοκτήτη, ο.τ.3”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.37: “απουσία αντικειμένων στο ο.τ.1”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.38: “παιδικό παιχνιδι στο ο.τ.2”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.39: “διάφορα αντικείμενα στο ο.τ.3”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.40: “μπουγάδα στη μια είσοδο του ο.τ.2”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.41: “μπουγάδα στο κέντρο του ο.τ.3 “, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.42: “εξατομικευμένα αντικείμενα”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.43: “αταξία”, προσωπικό αρχείο (2024)
εικ.44: “πόλη που καίγεται λουλούδι που ανθίζει”, προσωπικό αρχείο (2024)
διάγρ. 01: ο.τ.1_οπτικό πεδίο α, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 02: ο.τ.1_οπτικό πεδίο β, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 03: ο.τ.1_κατάληψη χώρου, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 04: ο.τ.1_είσοδοι, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 05: ο.τ.2_οπτικό πεδίο α, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 06: ο.τ.2_οπτικό πεδίο β, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 07: ο.τ.2_κατάληψη χώρου, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 08: ο.τ.2_είσοδοι, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 09: ο.τ.3_οπτικό πεδίο α, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 10: ο.τ.3_οπτικό πεδίο β, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 11: ο.τ.3_κατάληψη χώρου, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 12: ο.τ.3_είσοδοι, ίδια επεξργασία (2024)
διάγρ. 13: ο.τ.1_αντικείμενα και υφάσματα, ίδια επεξεργασία (2024)
διάγρ. 14: ο.τ.2_αντικείμενα και υφάσματα, ίδια επεξεργασία (2024)
διάγρ. 15: ο.τ.3_αντικείμενα και υφάσματα, ίδια επεξεργασία (2024)
χάρτης 01_ κοινόχρηστοι χώροι σήμερα και αναπλάσεις 1992-2022, (υπόβαθρο: Google Maps και Κατρίνη, Ε., (2020), Εθνικό
Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Κοινοί Τόποι», Horizon ) ίδια
(2024)
χάρτης 02_επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα,
