Γενο-Φαινοτυπική Αρχιτεκτονική: Objectilethe variable by greekarchitects3

Objectile_the variable

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Objectile_the variable [γενο_φαινοτυπική αρχιτεκτονική]

φοιτήτρια:

Μιχαλούδη Μαρίνα (7421)

επιβλέπουσα καθηγήτρια:

Βογιατζάκη Μαρία

ερευνητική εργασία _Φεβρουάριος 2016

Ευχαριστώ την κυρία Βογιατζάκη για την καθοδήγησή της και τις συμβουλές της καθ’όλη τη διάρκεια της εργασίας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. το μεταβλητό

3-39

1.1 Ποικιλομορφία

1.2 Ποικιλομορφία και Βιολογία 1.3 Αρχιτεκτονική και Βιολογία

7-13 14-18

1.4 Γενετικός Αλγόριθμος και DNA

19-21

1.5 Γενετικός Αλγόριθμος και Μορφή

23-27

1.6 από την μαζική παραγωγή στη μαζική εξατομίκευση

29-33

2. μορφή και υλικότητα

41-79

2.1 Μορφή, Ύλη και Μορφογένεση

2.2 Computational design και Μορφή

45-55

2.3 Η μορφοποίηση στα φυσικά συστήματα ως πηγή

57-59

έμπνευσης των αρχιτεκτόνων του 20 αιώνα. ου

2.4 Ψηφιακή μορφογένεση 2.5 Η μεταβλητότητα της υλικότητας

3. αισθητική και πολιτική

61-65 67-71 81-106

3.1 Αισθητική και Ομορφιά

3.2 Ορίζοντας την αισθητική και την ομορφία, από τον

85-87

Πλάτωνα μέχρι σήμερα. 3.3 Η αισθητική της γραμμής

89-91

3.4 Η αίσθηση του ωραίου στην αρχιτεκτονική

93-97

3.5 Η πολιτική διάσταση της ποικιλομορφίας

99-103

ΙΙ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

109-110

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

111-115

Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα ερευνητική εργασία αναλύει τη βιολογική προσέγγιση στο σχεδιασμό, κατά την οποία παράγονται μεταβαλλόμενες και ποικίλες μορφές με τη βοήθεια των νέων εξελιγμένων σχεδιαστικών προγραμμάτων. Με την εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική, εντάσσεται μία καινούρια λογική σχεδιασμού, η οποία στοχεύει στη διαδικασία του «γίγνεσθαι» και όχι του «φαίνεσθαι». Τα θεμέλια της νέας λογικής, αποτελούν η θεωρία της εξέλιξης και η διαδικασία μορφοποίησης. Βασικός πυρήνας είναι ο Γενετικός Κώδικας του οργανισμού και η συνεργασία του με το υφιστάμενο περιβάλλον. Δηλαδή η σχέση μεταξύ του γενότυπου και του φαινότυπου, όπου κύριο χαρακτηριστικό της αποτελεί η παραγωγή ποικίλων και διαφορετικών μορφών μέσα στο ίδιο είδος. Στον ψηφιακό κόσμο, ο γενότυπος μεταφράζεται ως πληροφορία και ο φαινότυπος αποτελεί το τελικό αποτέλεσμα. Το σύνολο των πληροφοριών επεξεργάζονται οι γενετικοί αλγόριθμοι, οι οποίοι σε συνδυασμό με τις εσωτερικές και εξωτερικές παραμέτρους, παράγουν ένα εύρος διαφορετικών αποτελεσμάτων από την ίδια ομάδα πληροφοριών. Έτσι, στη διαδικασία σχηματισμού εντάσσονται λέξεις όπως ποικιλομορφία, μεταβλητότητα, πληροφορία, κτλ. H νέα κατεύθυνση, που ακολουθεί ο σχεδιασμός, επηρεάζει άμεσα την παραγωγική διαδικασία στοχεύοντας στη μαζική εξατομίκευση και επιτυγχάνοντας έτσι την αρμονική σχέση μεταξύ του χρήστη και του αντικειμένου. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια διαδικασία σχεδιασμού, που επεξεργάζεται το Objectile (αντικείμενο-μήτρα), το οποίο εμπεριέχει όλες τις πληροφορίες και σε συνδυασμό με τις παραμέτρους (χρήστης, περιβάλλον), παραγόνται διαφορετικά αντικείμενα προσαρμοσμένα στις υφιστάμενες συνθήκες. Συνεπώς, ο σχεδιασμός από την προσέγγιση του top-down μεταβαίνει στην προσέγγιση του bottom-up, διαχειρίζοντας τον βαθμό πολυπλοκότητας τόσο της μονάδας όσο και όλου του συστήματος. Επίσης, εμβαθύνει και κατανοεί τις φυσικές διεργασίες μορφοποίησης, κατά τις οποίες η κατασκευή και η ύλη αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο και εξελίσσονται ταυτόχρονα. Τις αρχές και τη λογική αυτών των διεργασιών, η αρχιτεκτονική τις εντάσσει στην κατασκευή και σε συνεργασία με την υλικότητα, στοχεύοντας στη μεταβλητότητά της και κατ’ επέκταση στη βιωσιμότητά της. Η πηγή έμπνευσης είναι και πάλι η φύση αφού ‘πετυχαίνει το καλύτερο με τη λιγότερη προσπάθεια’. (Julian Vicent) Ωστόσο, μέσω της νέας λογικής γεννάται και το ερώτημα της νέας αισθητικής και πολιτικής διάστασης στην οποία οδηγείται η αρχιτεκτονική, το οποίο και προσεγγίζεται στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο. Σκοπός της ερευνητικής εργασίας, δεν είναι να δώσει λύσεις σε μορφολογικά ή κατασκευαστικά θέματα, αλλά να αναλύσει και να παρουσιάσει έναν καινούριο τρόπο σχεδιασμού, που εμπνέεται και κατανοεί τη λογική του βιολογικού κόσμου, με στόχο την καινοτομία, την προσαρμοστικότητα, τη βιωσιμότητα και την οικολογία στην αρχιτεκτονική

01/

το μεταβλητό

«Ό,τι είναι ψηφιακό, είναι μεταβλητό, και ό,τι είναι ψηφιακά μεταβλητό είναι δυνητικά ανοιχτό σε αλληλεπίδραση, συλλογικότητα και συμμετοχή.»1 Με αυτή τη φράση ο Mario Carpo αναφέρεται στη δυνατότητα του ψηφιακού στοιχείου να μεταβάλλεται στη συνεχή αλλαγή των δεδομένων, τα οποία προέρχονται τόσο από το χρήστη, όσο και από το περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για ένα «αντικείμενο- μήτρα» (objectile), το οποίο χαρακτηρίζεται ως ένα σύνολο πληροφοριών, οι οποίες καθίστανται επεξεργάσιμες μέσω του ψηφιακού προγράμματος, παράγοντας έτσι διαφορετικές μορφές. Σύμφωνα με τον Bernard Cache, είναι μία προσπάθεια ένταξης της θεωρίας του Different and Repetition του Deleuze σε ένα αντικείμενο που μέχρι στιγμής δεν έχει μια συγκεκριμένη ταυτότητα αλλά θεωρείται από μονάδες, των οποίων η επανάληψη είναι μια συνεχής διαφορά2. Ένα παράδειγμα, ψηφιακού στοιχείου είναι το διαδίκτυο. Πρακτικά, όλοι οι χρήστες δουλεύουν πάνω στα ίδια δεδομένα με τα ίδια εργαλεία, όμως το αποτέλεσμα διαφέρει ανάλογα με το πώς γίνεται χρήση και αναζήτηση πληροφοριών3.

1. 1 Ποικιλομορφία Ετυμολογικά, η ποικιλομορφία στην ελληνική γλώσσα αναφέρεται ως η ιδιότητα του ποικιλόμορφου, αυτού που έχει ή παρουσιάζει ποικίλες μορφές. Είναι σύνθετη λέξη <ποικίλος + μορφή> . Η λέξη «ποικίλος» είναι ο πολύμορφος, ο πολυειδής. Συνδέεται όμως και με το λατινικό «pingo» που σημαίνει ζωγραφίζω, καλλωπίζω4. Ο όρος «μορφή» σημαίνει την εξωτερική όψη (το σχήμα, τη φόρμα) ενός αντικειμένου, αλλά και τη φάση εξέλιξης ενός όντος, μιας ενέργειας ή καταστάσεως. Επίσης, συσχετίζεται άμεσα με τη φυσική ομορφιά και τη σωματική αρμονία5. Έτσι, η λέξη «ποικιλομορφία» εκφράζει τις μορφές ενός αντικειμένου-είδους, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μοναδικότητα και αρμονική σύνθεση σε αισθητικό και λειτουργικό επίπεδο της κάθε μορφής. Στην αγγλική γλώσσα, μεταφράζεται με τον όρο Variation εκφράζοντας από τη μια πλευρά το πώς μεταβάλλεται και αλλάζει ένα είδος, τη διαφορετικότητα μεταξύ των αντικειμένων της ίδιας ομάδας6. Δηλαδή το ίδιο και το διαφορετικό. Επιπλέον, χρησιμοποιείται ως ορισμός και σε μη υλικές έννοιες, όπως η κουλτούρα και η γλώσσα, για να εκφράσει πολιτισμική διαφορετικότητα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία θα αναφερθεί στις θεωρίες και μελέτες, που έγιναν για τη σύνδεση της ποικιλομορφίας με τη βιολογία και στη συνέχεια με την αρχιτεκτονική.

Εικόνα 1: πουλιά Galapagos

1. 2 Ποικιλομορφία και Βιολογία Στον κλάδο της βιολογίας, η ποικιλομορφία είναι το εμφανές αποτέλεσμα των γενετικών εξελίξεων και αλληλεπιδράσεων με το φυσικό περιβάλλον σε συνάρτηση με το χρόνο. Όλοι οι οργανισμοί στη φύση αποτελούνται από μια δομή και υλικότητα στο χώρο και χρόνο. Έτσι, ορίζεται η μορφή, η κλίμακα, η διάρκεια και η συμπεριφορά τους, έχοντας την ικανότητα να αλλάζουν σημαντικά και να παράγουν καινούριες μορφές, κατασκευές και ιδιότητες από τις ήδη υπάρχουσες. Οι καινούριοι οργανισμοί, δημιουργούνται μέσω μιας σειράς αλληλένδετων διαδικασιών και αλληλεπιδράσεων, ενώ κάθε φορά θα συνεχίζουν να εξελίσσονται και να μεταβάλλονται παράγοντας νέες μορφές7. Ο στόχος αυτής της εξέλιξης είναι η επιβίωση στο φυσικό περιβάλλον, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της προσαρμοστικότητας του οργανισμού σ’ αυτό και της μεταβολής του μορφολογικά και λειτουργικά. Αυτό επιτυγχάνεται από γενιά σε γενιά μέσω του DNA. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα κώδικα που περιέχει γενετικές πληροφορίες, οι οποίες είναι αποθηκευμένες στα γονίδια, τα οποία στο σύνολο τους αποτελούν το γενότυπο και κληρονομείται μέσω της αντιγραφής στην επόμενη γενιά. Ωστόσο, το αποτέλεσμα διακρίνεται στο φαινότυπο ενός οργανισμού, ο οποίος εξαρτάται από το γενότυπο που κληρονομήθηκε, τις μη κληρονομικές περιβαλλοντικές επιδράσεις και την τυχαία μετάλλαξη. Συνεπώς, ο γενότυπος, αλληλεπιδρώντας με το φυσικό περιβάλλον, παράγει κάθε φορά το φαινότυπο κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, δύο είδη που έχουν τον ίδιο γενότυπο λόγω διαφορετικών περιβαλλοντικών συνθηκών να παρουσιάζουν διαφορετικό φαινότυπο τόσο σε μορφολογικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα πουλιά Galapagos, που παρουσιάζουν ποικιλομορφία στα ράμφη τους, η οποία αναδύεται μέσω της αναπαραγωγής διαφορετικών γονιδίων, που συμβάλλουν σε μορφολογικές αλλαγές, οι οποίες επηρεάζουν ριζικά τον τρόπο επιβίωσης του κάθε πουλιού. Είναι ένα από τα παραδείγματα, που αναφέρει ο Δαρβίνος, αλλά και ο Cliff Tabin, βιολόγος μελετητής στο Harvard ειδικός στην ανάπτυξη και εξέλιξη, ο οποίος μελέτησε το συγκεκριμένο είδος πουλιών, σύμφωνα με τις εξελικτικές οδηγίες και τον τρόπο που αυτές διαφοροποιούνται για να παράγουν ποικιλομορφία στην φύση. (εικόνα:1) Η μελέτη της εξελικτικής διαδικασίας και της παραγωγής μορφής στο φυσικό κόσμο βρίσκονταν ανέκαθεν στο κέντρο του ενδιαφέροντος για τους βιολόγους και φιλοσόφους.

Εικόνα 2: ποικιλομορφία

1. 2 Ποικιλομορφία και Βιολογία Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη άποψη, που θεσπίστηκε, ήταν η Ουσιοκρατία ή Τυπολογία (Essentialism/ Typology), η οποία ξεκινάει από τη θεωρία των “Ιδεών” του Πλάτωνα και της “Μορφής” του Αριστοτέλη. Η Τυπολογία δέχεται την ατομική διαφορετικότητα μεταξύ των ειδών ως “Λάθος”. Έτσι, θέτει ότι κάθε είδος έχει μια φυσική μορφή, έναν αληθινό τύπο και η οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ των ειδών αποτελεί μια τυχαία απόκλιση από την πραγματική μορφή, επηρεαζόμενη από τις εξωτερικές περιβαλλοντικές καταστάσεις8. Η δεύτερη θεωρία γεννιέται γύρω στα τέλη 19ου αιώνα και αρχές 20ου και ονομάζεται Πληθυσμιακή σκέψη (population thinking). Απορρίπτει την ιδέα ότι κάθε είδος έχει ένα φυσικό τύπο και θεωρεί το κάθε είδος ως ένα ποικίλο πληθυσμό από διασταυρωμένα άτομα. Η σειρά των ποικίλων ατόμων μεταξύ των ειδών είναι το αποτέλεσμα των διαδικασιών μετάλλαξης και συνδυασμού, η παραγωγή των φαινοτύπων στο υπάρχον περιβάλλον και η επιλογή αυτών των φαινοτύπων από γενιά σε γενιά. Τίποτα δεν μένει αμετάβλητο μέσα στο χρόνο, τα νέα άτομα που δημιουργούνται απευθείας από τους “γονείς” τους και ενσωματώνονται στις νέες κληρονομικές αλλαγές σε κάθε γενιά. Η πληθυσμιακή σκέψη είναι μια από τις σημαντικότερες έννοιες της μοντέρνας βιολογίας, όπου την ορολογία επινόησε ο Ernst Mayr (1959) για τη λειτουργία των πληθυσμιακών συστημάτων και επηρεασμένος από τον Δαρβίνο9. O Δαρβίνος, ενώ αρχικά δέχτηκε την έννοια της τυπολογίας, έπειτα, μελετώντας τους οργανισμούς και την εξελικτική τους διαδικασία ανέπτυξε τη θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής, γνωστή και ως η θεωρία της ποικιλομορφίας και επιλογής. Παρατήρησε ότι τα είδη και οι πληθυσμοί δεν ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, με βάση το καθεστώς της τυπολογίας που υπήρχε, αλλά είναι βιοπληθυσμοί αποτελούμενοι από γενετικά μοναδικά άτομα. Ως προς την κατανόηση της θεμελιώδους διαφοράς μεταξύ της κατηγορίας των ιδανικών αντικειμένων και της μοναδικότητας των ατόμων του βιοπληθυσμού, επινοήθηκε η έννοια της Πληθυσμιακής σκέψης. Στο βιβλίο του “The Origin of Species”1859, θέτει ως αντικείμενο προς συζήτηση την εξέλιξη της μορφής και την ποικιλότητα των πληθυσμών. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σε κάθε γενιά παράγεται ένας μεγάλος αριθμός γενετικής ποικιλίας αλλά μόνο τα άτομα που μπορούν να επιβιώσουν στις συνθήκες του περιβάλλοντος και να προσαρμοστούν σε αυτό, αναπαράγουν την επόμενη γενιά. Στην ουσία, ο γενότυπος αυτών των ατόμων ευνοείται κατά τη διαδικασία της επιλογής. Στη συνέχεια, ο φαινότυπος (τα άτομα που επιβίωσαν σε συγκεκριμένες συνθήκες) μαζί με το γενότυπο και τα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα συνεχίζουν την αλλαγή στη

Εικόνα 3: μεταμόρφωση Goethe

1. 2 Ποικιλομορφία και Βιολογία γενετική σύνθεση του κάθε πληθυσμού. Σύμφωνα με τον Ernst Mayr που ασχολήθηκε με την εξέλιξη, στο βιβλίο του “ what is evolution” 2001, θεωρώντας ότι όλα τα φαινόμενα είναι ποιότητες, αρτιμελείς και τέλειες. Η εξέλιξη ακολουθεί μια πορεία από την κληρονομικότητα στο γενότυπο, στο περιβάλλον, στην ποικιλότητα, στο φαινότυπο. Έτσι, με την επιβολή του περιβάλλοντος, η διατήρηση των αλύγιστων και αναλλοίωτων χαρακτηριστικών μέσα στο γενότυπο είναι ακατόρθωτη και ο πληθυσμός καταλήγει να ορίζεται μέσω των κοινών χαρακτηριστικών του φαινοτύπου10. Με βάση τη θεωρία του Mayr, στην πληθυσμιακή σκέψη ξεχωρίζεται ο σύνδεσμος μεταξύ γενοτύπου και φαινοτύπου. Το πρώτο κατέχει τις πληροφορίες ενώ το δεύτερο είναι υπεύθυνο για την οργάνωση κάτω από την οποία, οι πληροφορίες ανταποκρίνονται στη φυσική επιλογή και το περιβάλλον. Τέλος, η τρίτη θεωρία που αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 60’ (1950) και έπειτα, αφορούσε τα Φυλογενετικά συστήματα και ονομάζεται “Tree Thinking”. Σύμφωνα με αυτή, τα είδη δεν αναπαράγονται ανεξάρτητα μέσα σε ένα σύνολο, αντίθετα είναι αλληλένδετα μέρη, τα οποία αναπτύσσονται από τη μια πλευρά ανεξάρτητα μεταξύ τους, από την άλλη ακολουθώντας την εξελικτική πορεία ενός σκελετού. Η ονομασία του είναι εμπνευσμένη από το παράδειγμα της εξέλιξης και ανάπτυξης του δέντρου, δίνοντας έμφαση στην πολυπλοκότητα και στη μη κανονικότητα του11. Αν και η θεωρία του Tree Thinking αναπτύχθηκε αργότερα από τους βιολόγους, το 1790, ο φιλόσοφος Goethe, στο βιβλίο του “Η μεταμόρφωση των φυτών”, αναφέρεται στις μορφολογικές αλλαγές που μπορεί να παρουσιάσει η κατασκευή ενός φυτού (συνολικά και ατομικά) κατά την διάρκεια της ζωής του. Πιο συγκεκριμένα, η ιδέα του βασίζεται πάνω στο γεγονός ότι οι μορφότυποι μοιράζονται κοινό κατασκευαστικό σκελετό, διατηρώντας την ενότητα του συνόλου κατά τη διαδικασία και τη μετατροπή τους, όπως και κατά τη συνεχή κίνηση των μορφών. Έτσι, επιχειρεί να εικονογραφήσει την ποικιλομορφία που εμφανίζεται στα φύλλα ενός φυτού, ενώ αναπτύσσεται μέσω μιας εντυπωσιακής συνολικής ενότητας. Αυτό σημαίνει ότι ενώ το κάθε φύλλο μορφολογικά είναι μοναδικό, η εξελικτική διαδικασία αφορά το σύνολο. Έτσι, αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο νέας επανάληψης μετασχηματισμού της μορφής και συνέχιση της κίνησης. “Τη διαδικασία κατά την οποία ένα οργανισμός παρουσιάζεται με πολλαπλές μορφές” ο Goethe την ονομάζει “μεταμόρφωση”12. Έτσι, περιγράφει τη μορφή ως κάτι που κινείται και αποτελείται από ξεχωριστά άτομα, αποτελώντας όμως μια ενότητα, η οποία εξελίσσεται συνεχώς και παράγει ποικιλομορφία. (εικόνα: 3)

11.

Εικόνα 4: Radiolarians

1. 2 Ποικιλομορφία και Βιολογία Ένας ακόμη, βιολόγος/ ζωολόγος, ο Ernst Haeckel, το 1899 επηρεασμένος από τον Goethe και τον Δαρβίνο, δημοσιεύει το βιβλίο του “The Art Forms of Nature”, στο οποίο αναφέρεται για την ποικιλομορφία στους μικροοργανισμούς, ταξινομώντας τους σε μορφολογικές ομάδες, προσπαθώντας να κατανοήσει τη θεωρία της ανάπτυξης. Συμφωνεί με το Δαρβίνο, ως προς την κληρονομικότητα και τη διάδοση αυτής από γενιά σε γενιά. Καταλήγει ότι κάθε μορφή είναι αποτέλεσμα δύο αλληλένδετων διαδικασιών, της ανάπτυξης του ίδιου και της εξέλιξης των προγόνων του. Οι παραχθείσες μορφές είναι διαφορετικές, αφού προσαρμόζονται κάτω από διαφορετικές συνθήκες από τις προηγούμενες και δημιουργούν μοναδικές ικανότητες. Γενικότερα, αρκετοί βιολόγοι μελέτησαν τους οργανισμούς ανεξαρτήτου κλίμακας σε μορφολογικό και λειτουργικό επίπεδο, οι οποίοι χαρακτηρίζονται για την ιδιαίτερη μορφολογική και την κατασκευαστική τους πολυπλοκότητα, ενότητα, αρμονία και την ενσωμάτωση τους με το φυσικό σύστημα στο οποίο βρίσκονται. Για παράδειγμα, τα ακτινόζωα ή αλλιώς radiolarians αποτελούν μια κατηγορία πρωτόζωων, τα οποία βρίσκονται στα ανώτερα στρώματα των ωκεανών. Είναι γνωστά για την πολυπλοκότητα και την κομψότητα του σκελετού τους και για τη σφαιρική ακτινωτή συμμετρία τους. Ο Haeckel θέλοντας να προσεγγίσει το φαινόμενο της ενότητας και διαφορετικότητας, εστίασε το ενδιαφέρον του σε κρυσταλλικούς και στοιχειώδεις μικροοργανισμούς όπως τα ακτινόζωα. Έτσι, προσπάθησε να αναλύσει τη μορφολογία τους μέσω της οργανικής κρυσταλλογραφίας, χωρίς να διακρίνει οργανικούς και μη οργανισμούς, μελετώντας την εξέλιξη των μορφών ως μια τεράστια ανάπτυξη των επιπέδων της συμμετρίας. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι παρόλο που η ποικιλομορφία είναι ανεξέλεγκτη, ήταν αναγκασμένη να δεσμευτεί κάτω από ένα σύστημα αρχών13. (εικόνα: 4) Επίσης, τη μορφολογική ποικιλία και πολυπλοκότητα των ακτινόζωων μελετάει και ο βιολόγος D’Arcy Wentworth Thompson, ο οποίος προσπαθεί να κατανοήσει τη σχέση μεταξύ της μορφής και της κατασκευής στους οργανισμούς. Αναφέρθηκε σε θέματα όπως το μέγεθος, η ανάπτυξη και η κλίμακα, επινοώντας φυσικά σχήματα μέσω μαθηματικών και γεωμετρικών σχέσεων. Ορίζοντας αφαιρετικά μαθηματικά συστήματα, τα οποία αποτελούν τη βάση της οργανικής δομής και της μεταμόρφωσης, προσπαθεί να καταγράψει πώς οι φυσικές δυνάμεις παράγουν κατασκευές και μοτίβα. Θεωρεί ότι η μορφή είναι ένα σύστημα, το οποίο οργανώνεται μέσω των αλληλεπιδράσεων των εσωτερικών και εξωτερικών δυνάμεων. Με βάση τα αφαιρετικά

12.

1. 2 Ποικιλομορφία και Βιολογία διαγράμματα, παρατήρησε ότι τα ακτινόζωα παρέχουν μια διαφορετική πολυπλοκότητα όσο και ιδιαίτερη αισθητική και ποικιλία. Ο σκελετός τους είναι πιο πολύπλοκος και ανοιχτού τύπου και “μια συνεχής διαδικασία απέραντων αλλαγών σε συνδυασμούς πτυχών, γωνιών και γραμμών μέσα σε μια μεμβρανοειδής και αφρώδης μάζα” 14. Μέσω της εξέλιξης της ψηφιακής τεχνολογίας επιτυγχάνεται η προσομοίωση των φυσικών συστημάτων ως συστήματα αλγορίθμων, δίνοντας τη δυνατότητα για καλύτερη κατανόηση της οργάνωσης του συστήματος. Έτσι, η μορφολογική και λειτουργική πολυπλοκότητα καταγράφονται ηλεκτρονικά και αναλύονται σε βάθος με τη βοήθεια της αναπαράστασης. Επίσης, προσομοιώνεται η διαδικασία της εξέλιξης ενός είδους ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται το μεγάλο εύρος της ποικιλομορφίας, που παράγεται. Αυτή η δυνατότητα προσομοίωσης και ανάλυσης των συστημάτων δίνει γνώση και αποτελέσματα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για την επίτευξη της καινοτομίας από διάφορους επιστημονικούς κλάδους.

10.

13.

Εικόνα 5: βιομορφισμός

1. 3 Αρχιτεκτονική και Βιολογία Το βιολογικό παράδειγμα ανέκαθεν αποτελούσε αντικείμενο μελέτης και πηγή έμπνευσης στην αρχιτεκτονική έρευνα. Από την αρχή των πρώτων κοινωνιών, ο άνθρωπος παρατηρούσε τα φυσικά φαινόμενα και συμπεριφορές, ενώ παράλληλα αντέγραφε μοτίβα και κατασκευές από τον κόσμο της φύσης. Καταλήγοντας μέσω της ψηφιακής προσέγγισης έχει τη δυνατότητα να εξελίσσει την αντιληπτικότητά του και από την απλή μορφική αντιγραφή μοτίβων να μεταβεί στην αναλυτική προσέγγιση ως προς την κατανόηση των δυνάμεων που διέπουν τους οργανισμούς και τα συστήματα. Έτσι, δημιουργείται μια αρχιτεκτονική αναζήτηση κατά την οποία ο βιο-μιμητικός και μορφο-οικολογικός σχεδιασμός προσφέρουν μια καινούρια οπτική γωνία για τη διαδικασία μορφοποίησης και για την ανάλυση των περιβαλλοντικών επιδόσεων και βελτίωσης των υλικών15. Μελετώντας ιστορικά την επιρροή της φύσης στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, παρατηρείται ότι η αρχιτεκτονική προσπαθεί να προσεγγίσει τη φύση μέσω του βιομορφισμού. Πιο συγκεκριμένα, φυτικές και ζωικές μορφές και μοτίβα κοσμούσαν τα κτίρια ήδη από τα αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια μέχρι την Αναγέννηση και το Μπαρόκ. Κάθε φορά με διαφορετικό υλικό. (εικόνα:5) Ωστόσο, πριν τα αναγεννησιακά χρόνια, η γοτθική αρχιτεκτονική δίνει μια ιδιαίτερη πλαστικότητα και ολοκλήρωση μέσω της κατασκευής, αποτυπώνοντας φυτικά μοτίβα, τα οποία είχαν κυρίαρχο ρόλο στη σύνθεση και στη διακόσμηση της. Στο γοτθικό ρυθμό και στη σπουδαιότητα του, δίνει ιδιαίτερη έμφαση ο Ruskin και ο Lars Spuybroek, των οποίων οι μελέτες θα σχολιαστούν στη συνέχεια. Κατά τον 19ο αιώνα, η αρχιτεκτονική επηρεάζεται ιδιαιτέρως από τις τεράστιες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές στην Ευρώπη σε συνάρτηση με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Οι κερδοσκόποι θέλοντας να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία για εύκολο χρήμα, οικοδομούν κτίρια μαζικής διαβίωσης, συγκεκριμένου τύπου και υλικότητας. Παρ’ όλα αυτά, την ίδια περίοδο γεννιέται ένα κίνημα, το οποίο στρέφεται στο μορφολογικό ένδυμα του κτιρίου και έχει επιρροές από την αρχαιότητα. Είναι ο λεγόμενος Νεο-κλασικισμός, που στη συνέχεια έγινε Εκλεκτικισμός. Ουσιαστικά, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο με τα προηγούμενα, δηλαδή μορφές και μοτίβα από το φυτικό και ζωικό κόσμο απεικονίζονταν στο διάκοσμο των κτιρίων, προβάλλοντας αισθητικές αντιλήψεις από το παρελθόν. Στα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές 20 ου , εμφανίζεται το κίνημα της Νέας τέχνης, «Art Nouveau», στο οποίο επιδιώκεται ο τονισμός της κατασκευαστικής και στατικής δομής του κτιρίου και μια ακριβή και νατουραλιστική επεξεργασία των επιφανειών. Μέσω της Art Nouveau, επιτυγχάνεται η κατασκευή κτισμάτων με διαφοροποιημένα

14.

Εικόνα 6: Sagrada Famiglia- Gaudi

1. 3 Αρχιτεκτονική και Βιολογία πρωτογενή γεωμετρικά σώματα, που τείνουν προς μια πιο οργανική και κινητική έκφραση. Ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της Art Nouveau, κυρίως στην Ισπανία, είναι ο Antonio Gaudi, ο οποίος παραμέριζε τους νόμους της στατικής και γεωμετρίας δημιουργώντας νέες κατασκευαστικές δυνατότητες και μορφές16. Επικεντρώνεται στις οργανικές μορφές, δίνοντας έμφαση στην πλαστικότητα των γραμμών και εντυπωσιακών λεπτομερειών, η οποία δεν βρισκόταν μόνο στο διάκοσμο αλλά και στην κατασκευή και λειτουργία του κτιρίου, ανατρέποντας έτσι οποιαδήποτε κανονικότητα. (εικόνα: 6) Από το τέλος της Art Nouveau μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα, υπάρχει μια διαφορετική αντίληψη ως προς τη σύνθεση της αρχιτεκτονικής και τη σύνδεση της με το φυσικό κόσμο, χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι αρχές του μοντέρνου κινήματος. Ωστόσο, υπήρχαν εξπρεσιονιστικές τάσεις κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων, οι οποίες ωθούσαν την πλαστικότητα της μορφής του κτιρίου. Πιο αναλυτικά, εμφανίζεται η οργανική αρχιτεκτονική, η οποία στοχεύει στην αρμονία μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης μέσω του σχεδιασμού, παρουσιάζοντας γεωμετρικές μορφές εμπνευσμένες από τη φύση. Παρ’ όλα αυτά, οι αρχιτέκτονες συνέχισαν να κατασκευάζουν με βάση τις ανθρώπινες κατασκευαστικές δυνατότητες χρησιμοποιώντας στο αισθητικό κομμάτι μορφές από το φυσικό κόσμο αντί να ενσωματώσουν τις λύσεις που δίνει η φύση, ως απαντήσεις στα κατασκευαστικά προβλήματα. Από τα τέλη του 20 ου αιώνα μέχρι τις μέρες μας, η αρχιτεκτονική αναζητά έμπνευση για καινούργιες μορφές. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας στο σχεδιασμό, οι αρχιτέκτονες πειραματίζονται ως προς την σύνθεση στηριζόμενοι σε διάφορες θεωρίες όπως αυτή της αποδόμησης (deconstructivism), του φουτουρισμού, του παραμετρισμού και δημιουργούσαν καινούριες σχεδιαστικές προοπτικές. Ωστόσο, η αναζήτηση έμπνευσης για καινοτομία εστιάζει το ενδιαφέρον της στο βιολογικό παράδειγμα, οδηγούμενη σε μια βιομιμητική αρχιτεκτονική. Η εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα στους αρχιτέκτονες να υπερβούν τις σχεδιαστικές τους προσδοκίες και να παράγουν αρμονικές μορφές, οι οποίες εκφράζουν τη διαφορετικότητα, την ενότητα και την εξέλιξη. Δίνεται, επίσης, η δυνατότητα για εύρεση λύσεων και βελτιώσεων ως προς την κατασκευή και τη βιωσιμότητα του κτιρίου.

15.

Εικόνα 7: Leonardo Da Vinci- μελέτη φτερών

1. 3 Αρχιτεκτονική και Βιολογία Ο όρος της βιομιμητικής εμφανίζεται ως όρος γύρω στο 1960 και έχει τις ρίζες του στον γερμανικό όρο “bioniks”, δηλαδή <biology + technology> (βιολογία + τεχνολογία)17. Ωστόσο, ήδη από τα χρόνια της Αναγέννησης υπήρχε το ενδιαφέρον για τη μελέτη των κατασκευών στη φύση με πρωτοπόρο τον Leonardo Da Vinci το 1505 στο βιβλίο του “Sul volo degli uccelli”, στο οποίο και κατέγραψε εικονογραφημένα τη δομή και τον τρόπο κίνησης των φτερών των πουλιών, τα οποία και προσομοίωσε σε κατασκευαστικό επίπεδο. Έτσι, καταλήγει να κατασκευάσει τεχνητά φτερά, τα οποία είναι διαμορφωμένα σύμφωνα με τις σχεδιαστικές αρχές των φυσικών φτερών. Ο Da Vinci σχεδίασε πολλές ιδέες και παρατηρήσεις από τη φύση, οι οποίες και χρησιμοποιήθηκαν από μεταγενέστερους μηχανικούς και αρχιτέκτονες18. (εικόνα: 7) Σκοπός της βιομιμητικής δεν είναι η απλή αντιγραφή των φυτικών και ζωικών μορφών, αλλά είναι μια διαδικασία παρατήρησης και ανάλυσης των φυσικών συστημάτων κάτω από αφηρημένες αρχές σε μορφολογικό και λειτουργικό επίπεδο και μια προσπάθεια κατανόησης των κανόνων και δυνάμεων, που τα διέπουν, ώστε να επιτευχθεί η καινοτομία στον σχεδιασμό και στην κατασκευή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπήρξε ως προς την ικανότητα των φυσικών συστημάτων να εξελίσσονται, να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους και να αυτο-οργανώνονται βελτιώνοντας την κατασκευή τους, καταναλώνοντας τη λιγότερη ενέργεια. Ο Julian Vincent ανέφερε ότι “ η φύση δουλεύει για να πετύχει το καλύτερο με τη λιγότερη προσπάθεια”19. Έτσι, στα φυσικά συστήματα τα υλικά, η μορφή και η κατασκευή αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, παρουσιάζοντας το βέλτιστο μέσα από πολλαπλές μορφολογικές επιλογές τόσο ως προς το σύνολο όσο και προς τη μονάδα. Μέσω των ψηφιακών σχεδιαστικών εργαλείων, τα φυσικά συστήματα μπορούν να προσομοιωθούν, δίνοντας την ευκαιρία για μια νέα μορφολογική προσέγγιση και ένα εύρος λύσεων ως απάντηση στα προβλήματα των “ανθρώπινων” κατασκευαστικών συστημάτων. Ο σύγχρονος αρχιτεκτονικός σχεδιασμός καταγράφει τις φυσικές δυνάμεις ως σχεδιαστικές παραμέτρους και ενθαρρύνει την συνθετική διαφορετικότητα για μοναδικότητα, προσαρμόζοντάς την στο περιβάλλον και στα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα, προσεγγίζοντας έτσι ένα βιώσιμο σχεδιασμό, ο οποίος ακολουθεί ένα σύνολο αρχών πέραν της αισθητικής.

17.

1. 3 Αρχιτεκτονική και Βιολογία Κατά τη βιομιμητική αρχιτεκτονική, η σχεδιαστική προσέγγιση δουλεύει είτε από το σχεδιασμό στη φύση είτε από τη φύση στο σχεδιασμό. Με βάση το πρώτο, ορίζεται ένα πρόβλημα (κατασκευαστικό ή λειτουργικό), το οποίο βρίσκεται παράλληλα στη φύση και έχει ήδη δοθεί η λύση του, η οποία εξετάζεται για να προσομοιωθεί στον τεχνικό κόσμο. Αντίθετα, το δεύτερο είναι μια μέθοδος κατά την οποία υπάρχει η λύση βιολογικά και οδηγεί στο σχεδιασμό20. Σύμφωνα με τον Eric Corey Freed21 (2007):

“χρησιμοποιώντας τη φύση σαν βάση για το σχεδιασμό, το κτίριο ή το design πρέπει να εξελίσσεται, όπως η φύση, από μέσα προς τα έξω. Οι περισσότεροι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν τα κτίρια τους ως ένα κέλυφος και να τα δυναμώνουν με τον τρόπο τους εσωτερικά. Η φύση αναπτύσσεται από την ιδέα ενός σπόρου και φτάνει έξω στο περιβάλλον του. Έτσι, ένα κτίριο δρα ως ένας οργανισμός και καθρέφτης της ομορφιάς και πολυπλοκότητας της φύσης.”

18.

1. 4 Γενετικός Αλγόριθμος και DNA Οι Γενετικοί Αλγόριθμοι (Genetic algorithms) αποτελούν συστήματα αναζήτησης βέλτιστων λύσεων σε προβλήματα, τα οποία εμπεριέχουν πολλές παραμέτρους και δεν μπορούν να λυθούν μέσω μιας άλλης μεθόδου ανάλυσης. Σε συνδυασμό με τα Εξελικτικά Προγράμματα, Στρατηγικές, τα συστήματα ταξινόμησης και το γενετικό προγραμματισμό αποτελούν συστήματα επίλυσης προβλημάτων ευρέως γνωστά και ως Εξελικτικοί Αλγόριθμοι (Evolutionary Algorithms). Εμφανίζονται στις αρχές του 1950, όταν μια ομάδα επιστημόνων προσπάθησαν να προσομοιώσουν πολύπλοκα βιολογικά συστήματα με τη βοήθεια των υπολογιστών. Η σημερινή μορφής τους οφείλεται στον John Holland και στους συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Michigan (1975)22. Ο μηχανισμός των Γ.Α.23 έχει τη βάση του στις αρχές της εξελικτικής βιολογίας, σύμφωνα με την οποία το μεγάλο σύνολο δυνατοτήτων των μελλοντικών γενετικών ακολουθιών και οι επιθυμητές λύσεις είναι αποτελέσματα οργανισμών ικανών να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν μέσα στο περιβάλλον τους, γι’ αυτό το λόγο και αποτελεί έμπνευση για την αντιμετώπιση πολύπλοκων υπολογιστικών προγραμμάτων αναζητώντας την απάντηση σε ένα τεράστιο σύνολο πιθανών λύσεων. Στόχος των Γενετικών αλγορίθμων είναι η μίμηση και η κατανόηση των μηχανισμών της φύσης, που συμβάλλουν στην παραγωγή και μετάλλαξη των μορφών. Πιο συγκεκριμένα, είναι το εικονικό DNA μέσω του οποίου δημιουργείται και εξελίσσεται η μορφή σε ένα χρονικό διάστημα. Ως εξέλιξη αναφέρεται η διαδικασία, κατά την οποία ένα είδος έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται μορφολογικά ή γενετικά σε ένα δεδομένο περιβάλλον, δηλαδή δεν είναι σταθερό κι αναλλοίωτο (Εξελικτική προσαρμογή). Επιπλέον, μέσω της ανάγκης για την αναπαραγωγή του είδους, η κάθε γενιά είναι αποτέλεσμα της ασταμάτητης μεταβολής και εξέλιξης με μια ή ελάχιστες υποτυπώδεις αρχικές μορφές (Φυσική επιλογή). Σε κάθε γενιά, η μορφολογία του πληθυσμού είναι εξελιγμένη, πολλαπλά άτομα από το τρέχων σύνολο επιλέγονται και τροποποιούνται (μεταλλάσσονται) για να μορφοποιήσουν τον καινούριο πληθυσμό, ο οποίος γίνεται ο τρέχον γενότυπος στην επόμενη επανάληψη του αλγορίθμου. Ο Γενετικός αλγόριθμος, ως η προσομοίωση του Γενετικού Κώδικα στον ψηφιακό κόσμο, αναφέρεται σε άτομα ή αλλιώς γενότυπο, μέσα σε ένα πληθυσμό. Ο κάθε γενότυπος αποτελείται από χρωμοσώματα, στην περίπτωση του Γ.Α., υπάρχει μόνο ένα. Τα χρωμοσώματα συντίθεται από γονίδια, τα οποία βρίσκονται σε γραμμική ακολουθία και το καθένα ξεχωριστά επηρεάζει την κληρονομικότητα ενός ή περισ-

19.

Εικόνα 8: Γενότυπος- DNA

1. 4 Γενετικός Αλγόριθμος και DNA σότερων χαρακτηριστικών. Το σύνολο των χρωμοσωμάτων, δηλαδή ο κάθε γενότυπος, αναπαριστά τις πιθανές λύσεις του προβλήματος, που στους αλγόριθμους παρουσιάζεται ως μια σειρά χαρακτήρων ή δυαδικών ψηφίων (0,1). Ο Γ.Α. δουλεύει πάνω σε έναν πληθυσμό και τις πιθανές του λύσεις μέσω των δεδομένων των ατόμων του. Στη συνέχεια, έχοντας όλα τα απαραίτητα στοιχεία, αρχίζει η διαδικασία της επιλογής για τη δημιουργία του νέου πληθυσμού της επόμενης γενιάς. Η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται σε κάθε γενιά και προσπαθώντας να πετύχει τη βέλτιστη ποιοτικά λύση. Κατά την επιλογή, εμπλέκονται και άλλες γενετικές διαδικασίες, όπως η διασταύρωση και η μετάλλαξη. Ο όρος “διασταύρωση” αναφέρεται στον συνδυασμό ή την ανταλλαγή των χαρακτηριστικών μεταξύ δύο γονέων. Μέσω της διασταύρωσης αναπαράγεται η επόμενη γενιά. Έτσι, και στους αλγορίθμους, η συγκεκριμένη διαδικασία αποσκοπεί στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των πιθανών λύσεων και συμβαίνει μέσω μιας συνάρτησης. Αυτό συνεχίζεται και στις επόμενες γενιές/ λύσεις. Από την άλλη πλευρά, η διαδικασία της μετάλλαξης, αναφέρεται ως ένα τυχαίο γεγονός, το οποίο συμβαίνει πιθανότατα σε κάποιους απογόνους των ομάδων και χρησιμοποιείται για τη διατήρηση της γενετικής διαφορετικότητας. Πιο αναλυτικά, γίνεται αυθαίρετη μεταβολή χαρακτηριστικών στα γονίδια ενός χρωμοσώματος. Αυτό συμβαίνει διότι οι οργανισμοί (ή αντίστοιχα για τους Γ.Α., το πρόβλημα) έχουν να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένες παραμέτρους. Έτσι, η τυχαία μετάλλαξη σε συνδυασμό με την επιβίωση και την αναπαραγωγή γονιδίων (λύσεων) συμβάλλουν στη δημιουργία επιθυμητού αποτελέσματος, που θα ικανοποιεί τις παραμέτρους και θα παρουσιάζει μια ευπροσάρμοστη και ποιοτική λύση24. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, κάθε εκτέλεση του Γενετικού Αλγόριθμου μπορεί να συγκλίνει σε διαφορετική λύση και σε διαφορετικό χρόνο.

21.

Εικόνα 9: biomorphic sculpture

1. 5 Γενετικός Αλγόριθμος και Μορφή Στην αρχιτεκτονική, οι Γ.Α. εξετάζονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της ικανότητάς τους να προσφέρουν πολλαπλότητα πιθανών λύσεων για τη διευθέτηση ενός προβλήματος. Σε αντίθεση με άλλα είδη αλγορίθμων, οι Γ.Α. είναι αναδυόμενες διαδικασίες, που εξελίσσονται μέσα στο χρόνο μέσω της μορφής και προσφέρουν μια bottom-up προσέγγιση στο σχεδιασμό. Επεξεργάζονται πολύπλοκα σύνολα, τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και διάφορους άλλους εξωτερικούς παράγοντες, όπου καταλήγουν σε εντυπωσιακά αποτελέσματα. Διανύοντας τη ψηφιακή εποχή, η αναζήτηση νέων μορφών και η ανάγκη για εξερεύνηση και δημιουργία διαφορετικών σχεδιαστικών προσεγγίσεων, οι οποίες θα προωθούν τη διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία γίνεται όλο και πιο έντονη. Μέσω των γενετικών αλγορίθμων και της ψηφιακής εξέλιξης (virtual evolution), δημιουργείται η βάση για αυτή την αναζήτηση και συμβάλλει στην κατανόηση και ανάδυση της διαφορετικότητας. Στο άρθρο του “Deleuze and the use of the genetic algorithm in architecture” (2001) ο Manuel De Landa στην προσπάθεια αναζήτησης νέων μορφών επικαλείται το Γάλλο φιλόσοφο Deleuze, για να στηρίξει το επιχείρημά του ότι η παραγωγική χρήση του Γενετικού Αλγόριθμου συνεπάγεται την ανάπτυξη τριών μορφών φιλοσοφικής σκέψης, τις οποίες συνδυάζει ο Deleuze για πρώτη φορά και βάζει τα θεμέλια για μια νέα θεωρία της Γένεσης της μορφής. Οι τρεις μορφές φιλοσοφικής σκέψης (philosophical thinking) είναι η πληθυσμιακή (populational thinking), η εντατική (intensive thinking) και η τοπολογική (topological thinking) σκέψη. Ο De Landa αναφέρει ότι έχει ιδιαίτερη σημασία ο τρόπος παρουσίασης του τελικού προϊόντος σε συνδυασμό με την εφαρμογή του γενετικού αλγόριθμου και το πώς θα αναπαράγεται η διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια αλληλουχία λειτουργιών και συντίθεται μέσω του υπολογιστικού κώδικα. Κατά το σχεδιασμό, η διαδικασία αυτή γίνεται στο CAD και το αρχιτεκτονικό μοντέλο δημιουργείται από τις συνεχόμενες ενέργειες που δρουν. Το κάθε στοιχείο στην κατασκευή είναι αυτόνομο και έχει το δικό του “ψηφιακό γενετικό κώδικα”. Με βάση τα παραπάνω επικαλείται την πρώτη φιλοσοφική πηγή, αναφερόμενη ως Πληθυσμιακή σκέψη (populational thinking), η οποία αναλύθηκε ιδιαίτερα στη βιολογία και αποτέλεσε τη βάση για την μοναδικότητα των ατόμων. Με τον όρο “πληθυσμός” αναφέρεται ένα σύνολο αποτελούμενο από άτομα, τα οποία απαρτίζουν τον πυρήνα της εξελικτικής διαδικασίας στην παραγωγή της μορφής.

23.

1. 5 Γενετικός Αλγόριθμος και Μορφή Ο αρχιτέκτονας μέσω του CAD πρέπει να προσθέσει μια ακολουθία από λειτουργικά σημεία, στα οποία δρα μια αυτόματη/ αυθόρμητη μετάλλαξη και μέσω αυτής αφήνονται οι αλλαγμένες πληροφορίες να διαδίδονται και να αλληλεπιδρούν στη συλλογικότητα των γενεών. Η δεύτερη φιλοσοφική σκέψη, που συμβάλλει στη γέννηση της μορφής είναι η Εντατική σκέψη (intensive thinking). Αναφέρεται σε ποσότητες, όπως η θερμοκρασία, η πίεση ή η ταχύτητα, οι οποίες δεν μπορούν να διαιρεθούν. Σε αντίθεση με τα μεγέθη όπως ο όγκος, το μήκος, η έκταση, τα οποία μπορούν να διαιρεθούν. Κατά τον Deleuze, αυτή η έλλειψη διαιρετότητας είναι σημαντική και οδηγεί σε ροές υλικού και ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα, οι διαφορές της έντασης είναι παραγωγικές διαφορές, όταν οδηγούν σε διαδικασίες στις οποίες παράγεται η διαφορετικότητα των πραγματικών μορφών25. Ωστόσο, σε σχεδιαστικό επίπεδο, γίνεται αντιληπτό ότι όταν ένα κτίριο μεταφέρεται στο ψηφιακό κόσμο δεν μπορεί να συνεχίσει να εξελίσσεται με τις υπάρχουσες ιδιότητες, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι τα κατασκευαστικά του στοιχεία θα χάσουν τη λειτουργία τους και το κτίριο τη βιωσιμότητα του. Ο μόνος τρόπος, για να αποφευχθεί αυτό, είναι ο αρχιτέκτονας να αναπαραστήσει τη διανομή δυνάμεων, που ασκούνται στην κατασκευή και να μελετήσει ποιες θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα της στο σχεδιαστικό πρόγραμμα, ώστε να πάρει όλα τα πιθανά αποτελέσματα κατά τη διαδικασία εξέλιξης. Όπως και στους ζωντανούς οργανισμούς, έτσι και στην προσομοίωση πρέπει να γίνει βέβαιο ότι τα αποτελέσματα της εικονικής εξέλιξης είναι βιώσιμα και συμβαδίζουν με τους κατασκευαστικούς όρους, πριν διαλεχτούν από το σχεδιαστή με βάση την αισθητική τους και τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά. Επομένως, θα πρέπει να συνδυαστούν τα προγράμματα ώστε να επιτυγχάνεται η διαδικασία της εξέλιξης, η οποία θα του προσφέρει σε κάθε περίπτωση τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα τόσο σε επίπεδο κατασκευής, όσο και σε επίπεδο αισθητικής. Παρ’ όλα αυτά, ένα άλλο μέρος της διαδικασίας προσπαθεί να απαντηθεί μέσω των υφολογικών ερωτημάτων, που εκφράζονται με μια διαφορετική αίσθηση από εκείνη του οργανωμένου σχεδιασμού. Στην προσπάθεια κατανόησης του, εισάγεται η τρίτη φιλοσοφική σκέψη Τοπολογική σκέψη (topological thinking). (DeLanda 2001) Παρατηρείται ότι σε σχεδιαστικό επίπεδο, η παραγωγή μορφών μέσω των γενετικών αλγορίθμων καταλήγει σε περιορισμένο αριθμό αποτελεσμάτων (ή μικρές διαφορές μεταξύ των μορφών), σε αντίθεση με την ποικιλομορφία που παρατηρείται στη φύση μέσω της βιολογικής εξέλιξης. Προσεγγίζοντας την απάντηση αυτής της απορίας, οι βιολόγοι θέτουν τον όρο “body plan” ή “σκελετός” και ο Deleuze

24.

1. 5 Γενετικός Αλγόριθμος και Μορφή χρησιμοποιεί “αφηρημένο διάγραμμα” (abstract diagram) ή “εικονικής πολλαπλότητα” (virtual multiplicity). Σύμφωνα με τους βιολόγους, ενώ η τελική μορφή ενός είδους έχει συγκεκριμένο όγκο, μήκος και έκταση, το body plan δεν μπορεί να ορισθεί με τέτοιους όρους αλλά πρέπει να είναι αφηρημένο σε τέτοιο βαθμό που να είναι συμβατό με οποιονδήποτε συνδυασμό των στοιχείων-μεγεθών, που μπορούν να μετρηθούν. Έτσι, ο Deleuze θέτει την έννοια «αφηρημένο διάγραμμα», ώστε να ορίσει ότι η χωρική διάρθρωση δεν μπορεί να βασίζεται σε συγκεκριμένα μετρικά συστήματα, όταν μέσω των μορφολογικών διαδικασιών μπορεί να παραχθεί μια μεγάλη ποικιλία τελικών μορφών για διαφορετική μετρική δομή. Συνεπώς, τα body plans πρέπει να είναι τοπολογικά. Με βάση τα προαναφερόμενα, ο Manuel De Landa (2001) καταλήγει ότι :

“…είναι εντυπωσιακή η ιδέα της αναπαραγωγής κτιρίων μέσω ενός υπολογιστή ίσως, αυτό που είναι ξεκάθαρο, είναι ότι η ψηφιακή τεχνολογία μόνο, χωρίς την πληθυσμιακή (populational), εντατική (intensive) και τοπολογική (topological) σκέψη, δεν θα είναι ποτέ αρκετή.”

Πέρα από το θεωρητικό υπόβαθρο του Manuel De Landa ως προς την χρήση των γενετικών αλγορίθμων κατά το σχεδιασμό της μορφής, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό σε πρακτικό επίπεδο η σύνδεση των εξελικτικών αλγορίθμων με την αρχιτεκτονική και τη δημιουργία γεωμετρικού μοντέλου. Όπως αναφέρθηκε, ο γενετικός αλγόριθμος προσομοιώνει την δομή και τις λειτουργίες του DNA και βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων παρουσιάζοντας ένα εύρος λύσεων επιλέγοντας τη βέλτιστη. Οι Γ.Α. εμπεριέχουν λέξεις όπως εξέλιξη, προγραμματισμός, διαφορετικότητα, καινοτομία, αλληλεπίδραση, προσαρμοστικότητα, επιλογή, αλλαγή, πολυπλοκότητα, οι οποίες αποτελούν κομμάτι της νέας σχεδιαστικής λογικής και παραπέμπουν σε μια αρχιτεκτονική με τον όρο “εξελικτική”. Η ενσωμάτωση τους στη διαδικασία του σχεδιασμού συνιστά μία καινούρια νοοτροπία στην παραγωγή της μορφής, καταρρίπτοντας τα πρότυπα που είχαν θεσπιστεί μέχρι τότε, στοχεύοντας στη βελτίωση της βασιζόμενη στις αρχές της φυσικής εξέλιξης και της γενετικής αναπαραγωγής.

25.

Εικόνα 10: An Evolutionary Architecture_ John Frazer

1. 5 Γενετικός Αλγόριθμος και Μορφή Αποτελεί μία προσέγγιση που εστιάζει στη διαδικασία του γίγνεσθαι και του σχηματισμού, παρά στην παρουσίαση του φαίνεσθαι και της μορφής. Μέσω της εξελικτικής αρχιτεκτονικής, εκφράζεται η μεταβλητότητα και η συμμετοχή στην ανοιχτή σύνδεση της αρχιτεκτονικής με το περιβάλλον, προωθείται η εξέλιξη των θετικών στοιχείων, διατηρείται και ταυτόχρονα χρησιμοποιείται η πληροφορία για την παραγωγή νέων μορφών και κατασκευών. Μέσω των νέων εξελικτικών προγραμμάτων κατανοείται και ταυτόχρονα διευρύνεται η πολυπλοκότητα του συστήματος και της μορφής. Πιο συγκεκριμένα, η εξελικτική αρχιτεκτονική αναπαριστάται από κωδικοποιημένες μορφές ή αλλιώς εξελικτικά μοντέλα, τα οποία ξεχωριστά εμπεριέχουν το δικός του γενετικό κώδικα. Αυτός ο κώδικας αποτελείται από παραμέτρους και έχει τη δυνατότητα να μεταλλάσσεται και να αναπτύσσεται μέσω του εξελικτικού προγράμματος. Το υλικό του γενετικού κώδικα σε συνδυασμό με τα δεδομένα του περιβάλλοντος, αποτελεί την πληροφορία που μεταφέρεται στον γενετικό αλγόριθμο ώστε να πραγματοποιήσει τη διαδικασία της επιλογής παρουσιάζοντας κάθε φορά ένα εύρος μορφών προσαρμοσμένες στα υπάρχοντα δεδομένα. Ουσιαστικά, εφαρμόζεται μια διαδικασία- οδηγός, κατά την οποία η μορφή δημιουργείται μέσω του συνδυασμού των πληροφοριών που περιέχει το κάθε σημείο, σε αλληλεπίδραση με τις σχεδιαστικές αρχές και παραμέτρους που έχουν τεθεί και τις προϋποθέσεις του υπάρχον περιβάλλοντος. Στη συνέχεια τα αποτελέσματα της μορφής του μοντέλου, που αναπτύσσονται στον ψηφιακό χώρο, συγκρίνονται μεταξύ τους και επιλέγεται ο βέλτιστος φαινότυπος, με στόχο τα κωδικοποιημένα στοιχεία του να αποθηκευτούν για την αντιγραφή τους και εξέλιξη τους κατά την παραγωγή νέων μορφών, όπως γίνεται και στη φύση26. Σύμφωνα με τον John Frazer (1995, σ.98), για να πετύχει η φυσική επιλογή με στόχο την εξέλιξη του ψηφιακού μοντέλου σε προσομοιωμένο περιβάλλον, προαπαιτούνται τα ακόλουθα κριτήρια. Πρώτον, η γενετική πληροφορία πρέπει να αντιγράφεται με ακρίβεια, αλλά ταυτόχρονα να δίνεται η ευκαιρία για παραγωγή μετάλλαξης και ποικιλίας στον γενότυπο και φαινότυπο. Δεύτερον, ο κάθε κώδικας πρέπει να έχει τη δυνατότητα αναπαραγωγής του και το πλεονέκτημα να παρουσιάζεται ως φαινότυπος. Τρίτον, πρέπει να υπάρχει μαζική υπερπαραγωγή μορφοποιημένων αποτελεσμάτων (φαινοτύπων). Τέλος, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις (ή ιδιαίτερα περιβάλλοντα) πρέπει να πραγματοποιείται επιλεκτικός ανταγωνισμός, πριν την αντιγραφή του γενετικού κώδικα, ώστε να δοθεί η βέλτιστη λύση.

27.

Εικόνα 11: Handmade

1. 6 Από τη μαζική παραγωγή στη μαζική εξατομίκευση Η αρχιτεκτονική είναι η τρισδιάστατη απεικόνιση του πολιτικο-οικονομικού συστήματος της κοινωνίας στο χώρο για κάθε χρονική ιστορική περίοδο. Σημαντικοί παράγοντες που εμπλέκονταν άμεσα με τη δημιουργία της αρχιτεκτονικής και συνεχίζουν να την κατευθύνουν, είναι η πολιτική και η οικονομία. Αυτοί οι παράγοντες είναι συστήματα εξουσίας, που επινοήθηκαν από τον άνθρωπο με σκοπό να ελέγχουν και να οργανώνουν τις κοινωνίες. Ωστόσο, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την ενσωμάτωσή της στην κοινωνία, το πολιτικό σύστημα και η οικονομία έχουν δημιουργήσει μια σχέση εξάρτησης με την τεχνολογία και ιδιαίτερα στη ψηφιακή εποχή. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η άμεση επεξεργασία και διάδοση της πληροφορίας χωρίς όρια. Μέσω της ψηφιακής προσέγγισης, δίνεται η ευκαιρία στον άνθρωπο να διερευνήσει και να απαντήσει σε βάθος τα ερωτήματα που τον απασχολούν, να ενημερώνεται και να ενημερώνει άμεσα για όσα συμβαίνουν στον κόσμο ταυτόχρονα. Γενικότερα, έχει τη δυνατότητα να αποτελεί κομμάτι ενός τεράστιου ψηφιακού δικτύου χωρίς όμως να θεωρεί ότι μαζικοποιείται αλλά να διατηρεί την ατομικότητα του. Όλες οι εφαρμογές, που του προσφέρονται, προσαρμόζονται με βάση τις δικές του ανάγκες, ωστόσο συμβαδίζουν μέσα στο σύνολο με βάση κάποια πρότυπα. Για παράδειγμα τα smartphones, ενώ έχουν την ίδια μορφή και το ίδιο λογισμικό σύστημα, διαφέρουν όμως ως προς την οργάνωση τους και το περιεχόμενό τους ανάλογα με το χρήστη. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στα smartphones αλλά και σε άλλα αντικείμενα της καθημερινότητας. Έτσι, οι designers σκέφτηκαν ότι μπορεί να επιτευχθεί εκτός από λειτουργική διαφορετικότητα και μορφολογική μεταξύ αντικειμένων της ίδιας ομάδας, ανάλογα με τις ανάγκες του χρήστη, δηλαδή να σχεδιαστεί το ίδιο και το διαφορετικό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να εντάσσονται οι έννοιες της διαφορετικότητας και της μεταβλητότητας στη δημιουργία και διαδικασία παραγωγής ενός προϊόντος, οι οποίες δεν εμφανίζονται για πρώτη φόρα σε αυτόν τον κλάδο. Με βάση την ιστορία της παραγωγής και της εξέλιξης της τεχνολογίας, η διαφορετικότητα των αντικειμένων της ίδιας ομάδας διακρίνεται πριν την περίοδο της μηχανής, όταν δηλαδή τα πάντα ήταν χειροποίητα. Πιο συγκεκριμένα, όταν η δημιουργία αντιγράφων ενός αντικειμένου γίνεται μέσω της χειρονακτικής εργασίας, τα αποτελέσματα που προκύπτουν, δεν είναι πανομοιότυπα αλλά έχουν διαφορές και γενικές ομοιότητες μεταξύ τους, παρόλο που βασίστηκαν στις ίδιες σχεδιαστικές αρχές.

29.

Εικόνα 12: mass production

1. 6 Από τη μαζική παραγωγή στη μαζική εξατομίκευση Για παράδειγμα, η υπογραφή ενός ατόμου μπορεί να φαίνεται αλλά ποτέ δεν μπορεί να είναι η ίδια, όσο δεν αντιγράφεται μέσω μηχανήματος. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής και αντιγραφής ενός αντικειμένου ήταν εξαιρετικά χρονοβόρος, ακριβής και ο αριθμός αντιγράφων ήταν περιορισμένος (Carpo 2011, σ. 4). Με την εφεύρεση της μηχανής και τη βιομηχανική επανάσταση ο τρόπος σκέψης για την οικονομία και την παραγωγή άλλαξε ριζικά. Αυτό οδήγησε στην εποχή των ιδανικών προτύπων και της μαζικής παραγωγής (mass production). Πρακτικά, σημαίνει ότι κάθε αντικείμενο έχει συγκριμένες αναλογίες και μετρήσεις και οποιοδήποτε διαφορετικό αντίγραφο του θεωρείται ελαττωματικό. Μέσω της μηχανής και της τυποποιημένης διαδικασίας που ακολουθείται, επιτυγχάνεται η μαζική παραγωγή ταυτόσημων αντιγράφων γρήγορα με το λιγότερο δυνατό κόστος και περισσότερα κέρδη. Η εποχή της τυποποίησης, της μηχανής και της μαζικότητας διήρκησε αρκετά χρόνια μέχρι να την αντικαταστήσει η ψηφιακή εποχή. Με τη βοήθεια του υπολογιστή και των αλγορίθμων, μπορεί πλέον να επιτευχθεί η μοναδικότητα του κάθε αντιγράφου και η καλή συνεργασία του αντικειμένου με το χρήστη. Η λογική που κυριαρχεί στη ψηφιακή εποχή διαφέρει από τις δύο προηγούμενες που αναφέρθηκαν. Βασική διαφορά είναι ότι μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας δεν κατασκευάζεται αντικείμενο, όπως κάνει μια μηχανή, αλλά αποθηκεύει σε ένα φάκελο τις πληροφορίες που χρειάζονται για τη δημιουργία του προϊόντος και στη συνέχεια μέσω άλλων μηχανημάτων και εφαρμογών παράγεται το τελικό αντικείμενο. Το αποτέλεσμα κάθε φορά μπορεί να είναι διαφορετικό και εξαρτάται από τον τρόπο που επιλέγει ο σχεδιαστής να επεξεργαστεί τις πληροφορίες, ώστε ο τελικός συνδυασμός να σταλεί στο μηχάνημα για τη διαδικασία της μορφοποίησης. Με αυτή τη λογική, ο ίδιος φάκελος πληροφοριών μπορεί να δώσει απεριόριστο εύρος αποτελεσμάτων, τα οποία είναι όμοια μεταξύ τους (αφού είναι κοινές βάσεις) αλλά όχι ταυτόσημα (γιατί έχουν διαφορετική επεξεργασία). Παρόμοια διαδικασία συναντάμε και στα χειροποίητα πράγματα, ωστόσο δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Το πρόβλημα με τα χειροποίητα, όπως αναφέρθηκε, είναι ο χρόνος και το κόστος. (Carpo 2011, σ. 5-6) Αντίθετα, μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας και των εξελιγμένων συστημάτων μπορούν να παραχθούν αντικείμενα προσαρμοσμένα στις ανάγκες του κάθε ατόμου ξεχωριστά, καταναλώνοντας σχεδόν το ίδιο χρονικό διάστημα και κόστος σε σύγκριση με τη διαδικασία παραγωγής πανομοιότυπων αντιγράφων.

31.

Εικόνα 13: mass customisation

1. 6 Από τη μαζική παραγωγή στη μαζική εξατομίκευση Με το πέρασμα, από την εποχή της μαζικής παραγωγής και της τυποποίησης (mass production) στην ψηφιακή εποχή και στη μαζική εξατομίκευση (mass customization), διαπιστώνεται ότι η τεχνολογία πλέον δεν λειτουργεί ως εργαλείο, που συμμετέχει μόνο στο τελικό στάδιο της δημιουργίας του αντικειμένου, αλλά αποτελεί έναν χρήσιμο συνεργάτη, ο οποίος βοηθάει στη σύλληψη της ιδέας και στη μορφοποίησή της. Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η μετάβαση σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης επηρέασε σε εξαιρετικό βαθμό την αρχιτεκτονική. Με το μοντέρνο κίνημα, δημιουργήθηκαν και διατυπώθηκαν οι αρχές της σωστής σκέψης που έπρεπε να ακολουθήσει ένας αρχιτέκτονας στη σύνθεσή του και επινοήθηκαν καινούργιες μορφές, οι οποίες εφάρμοζαν με τις νέες τεχνολογίες και τη μαζική παραγωγή. Ουσιαστικά, ήταν αρχές που εξυπηρετούσαν τις δυνατότητες της μηχανής και τις καινοτομίες της εποχής, θεωρώντας ότι επιτυγχάνεται η επιθυμητή αλλαγή. Ωστόσο, το αποτέλεσμα που προέκυψε, ήταν η ύπαρξη κτιρίων που είχαν τα ίδια απλά μορφολογικά χαρακτηριστικά και τα ίδια υλικά και σε αρκετές περιπτώσεις η κατασκευή ήταν οικονομική και εύκολη. Με βάση αυτή τη λογική και τις ιστορικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα εκείνη την περίοδο, την αρχιτεκτονική εκπροσωπούσε η τυποποιημένη κατασκευή μέχρι την εμφάνιση της ψηφιακής τεχνολογίας και των νέων σχεδιαστικών προγραμμάτων στα τέλη του 20ου αιώνα. Με τα νέα σχεδιαστικά μέσα, οι αρχιτέκτονες άρχισαν να συνειδητοποιούν τις δυνατότητες, που τους έδινε ο υπολογιστής, ξεφεύγοντας από τα γεωμετρικά πρότυπα και τους περιορισμούς και αρχίζουν να αναφέρονται σε έννοιες όπως διαφορετικότητα, μη κανονικότητα, τεχνολογία. Ένα από τα πρώτα κτίρια, που σχεδιάστηκε με τα νέα ψηφιακά εργαλεία και ξεχώρισε, τότε, για τη μορφή του, ήταν το μουσείο Guggenheim στο Bilbao της Ισπανίας από τον αρχιτέκτονα Frank Gehry, το 1997 (Carpo 2011, σ.84-85). Λόγω της ιδιαιτερότητας της όψης του το Guggenheim αποτελεί ορόσημο του Bilbao, αναβαθμίζοντας την πόλη οικονομικά και τουριστικά. Αυτό, εκτός από τους αρχιτέκτονες που βρίσκονται σε συνεχής αναζήτηση για την εξέλιξη της μορφής, ώθησε τους επενδυτές να αντιληφθούν τις δυνατότητες ενός καινούριου σχεδιασμού προς όφελος της αύξησης του κέρδους και να ζητούν μια διαφορετική σχεδιαστική προσέγγιση στηριζόμενη στην τεχνολογική καινοτομία. Έτσι, με το γεγονός ότι η μορφή στην αρχιτεκτονική κατάφερε να “σπάσει” τα γεωμετρικά κατασκευαστικά πρότυπα της εποχής με τη βοήθεια των νέων σχεδιαστικών προγραμμάτων και να γίνει αποδεκτή από το μέσο κοινό και το κεφάλαιο, ανοίγει νέους δρόμους για την ελευθερία έκφρασης της δημιουργικότητας αλλά και της καινοτομίας.

33.

Εικόνα 14: mass production στην αρχιτεκτονική

Εικόνα 15: 3D printer

πηγές εικόνων Εικόνα 1: http://www.pinterest.com

Εικόνα 2: http://www.hoikecurriculum.org/activity/adaptive-radiation-in-rain-forest-birds/ Εικόνα 3: http://archisearch.com

Εικόνα 4: https://simple.wikipedia.org/wiki/Radiolaria Εικόνα 5: http://trolleei.com

Εικόνα 6: https://en.wikipedia.org/wiki/Sagrada_Fam%C3%ADlia

Εικόνα 7: http://www.torontopubliclibrary.ca/ve/flight/leonardo.jsp

Εικόνα 8: http://hdimagesnew.com/wp-content/uploads/2015/08/DNA-HD-Wallpaper-0.jpg Εικόνα 9: http://alexkittle.com/2014/03/06/art-tara-donovans-biomorphic-sculpture/ Εικόνα 10: http://www.aaschool.ac.uk/publications/ea/images/008.jpg

Εικόνα 11: http://offthecuffdc.com/wp-content/uploads/Bag-Production.jpg Εικόνα 12: http://wisegeek.com

Εικόνα 13: http://beyondplm.com/2013/08/21/the-role-of-plm-in-mass-customization/ Εικόνα 14: http://aftonblocket.se/blogg/forbjud-allt-som-ar-farligt-och-daligt/ Εικόνα 15: http://sinamostafavi.com

36.

παραπομπές Carpo, Mario. (2013) Digital Indeterminish: the new digital commons and the dissolution of architectural authorship. Στο Sprecher Aaron Lorenzo-Eiroa Pablo επιμ. Architecture in Formation: On the Nature of information in Digital Architecture. New York: Routledge. σ. 47 1

Cache, Bernard. (1998) Toward’s a contemporary Ornamentation [Online video] AAschool

Carpo, Mario. (2013) Digital Indeterminish: the new digital commons and the dissolution of architectural authorship. Στο Sprecher Aaron Lorenzo-Eiroa Pablo επιμ. Architecture in Formation: On the Nature of information in Digital Architecture. New York: Routledge. σ. 47 3

Μπαμπινιώτης, Γ. (2011) Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας:Ιστορία των λέξων. Αθήνα: ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ. σ. 1127 4

Μπαμπινιώτης, Γ. (2011) Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας:Ιστορία των λέξων. Αθήνα: ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ. σ. 875 5

Skeat, Walter. (1963) An ETYMOLOGICAL DICTIONARY of the ENGLISH LANGUAGE. Oxford: The Clarendon press. σ. 685

Weinstock, M. (επιμ.) (2010) The Architecture of Emergence: The Evolution of Form in Nature and Civilisation. Chichester: WILEY. σ. 11 7

8 9

McKeown, Greg (2014) Essentialism: the disciplined pursuit of less. New York: Crown Business

O’Hara, Robert. (1998) Population thinking and tree thinking in sistematics.[Online] σ. 323-324

Menges, A. & Ahlquist, S. (2011) Computational Design Thinking, Chichester: WILEY σ. 42-43

O’Hara, Robert. (1998) Population thinking and tree thinking in sistematics.[Online] σ. 323326

Detlef, Mertins. (2009) Variability, Variety and Evolution in Early 20th-Century Bioconstructivisms. Στο Spuybroek Lars (επιμ.) Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames & Hudson. σ. 50

37.

παραπομπές

Symeonidou, Ioanna. (2014) Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. σ. 101

Gruber, Petra. (2011) Biomimetics in architecture: architecture of life and Buildings. Wien; New York: Spinger. σ. 79 16

Gruber, Petra. (2011) Biomimetics in architecture: architecture of life and Buildings. Wien; New York: Spinger. σ. 13-14 17

Gruber, Petra. (2011) Biomimetics in architecture: architecture of life and Buildings. Wien; New York: Spinger. σ. 18 18

Symeonidou, Ioanna. (2014) Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. σ. 101. 19

Gruber, Petra. (2011) Biomimetics in architecture: architecture of life and Buildings. Wien; New York: Spinger. σ. 14 20

Corey Freed, Eric. Organic Architect [internet], http://www.organicarchitect.com/organic

Γεωργόπουλος, Ευστράτιος & Λυκοθανάσης, Σπυρίδων. (1999) Εισαγωγή στους Γενετικούς Αλγορίθμους. σ. 2 [Ερευνητική εργασία] 22

38.

παραπομπές 23

Γ.Α. = Γενετικοί Αλγόριθμοι

Fasoulaki, Eleftheria. (2007) Genetic Algorithms in Architecture: a Necessity or a Trend? σ. 1-3 [Ερευνητική Εργασία]

DeLanda, Manuel. (2001) Deleuze and the use of the Genetic Algorithm in Architecture. [Online]

39.

02/

μορφή και

υλικότητα

Ο Δαρβίνος, στο βιβλίο του the Origin of Species1 (1859), αναφέρει χαρακτηριστικά ότι “…ατελείωτες μορφές οι πιο όμορφες…” (endless forms most beautiful)2. Με αυτή τη φράση, ήθελε να τονίσει ότι η διαδικασία της μορφοποίησης κατά την εξέλιξη στη φύση δεν σταματάει ποτέ και αυτή είναι η ομορφιά της. Κάθε φορά αναδύονται μορφές, διαφορετικές από τις προηγούμενες, οι οποίες αποτελούν μέλη ενός συστήματος, παράγοντας στο σύνολο δυναμικές δομές και συμπεριφορές, που μεταβάλλονται με οποιαδήποτε αλλαγή του συστήματος. Στην αρχιτεκτονική, η φράση του Δαρβίνου, γίνεται καλύτερα κατανοητή μέσω της ανάπτυξης των εξελικτικών προγραμμάτων και της ένταξης των γενετικών αλγορίθμων στη διαδικασία σχεδιασμού. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον σχεδιαστή να επεξεργάζεται και να μορφοποιεί σε σύντομο χρονικό διάστημα τα δεδομένα ανεξάρτητα από τις πολύπλοκες σχέσεις, με τις οποίες συνδέονται. Ουσιαστικά, η διαδικασία σχεδιασμού μεταβαίνει από την ανάλυση του top down σε μια bottom up σύνθεση, κατά την οποία λαμβάνονται υπόψη όλες οι πληροφορίες και ο βαθμός πολυπλοκότητας. Μέσω της bottom up ανάλυσης το σύστημα αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο, το οποίο σε συνδυασμό με τα εισερχόμενα δεδομένα του υφιστάμενου περιβάλλοντος αναπτύσσεται σε ένα πλήρες σύστημα ανώτερου επιπέδου, το οποίο αναλύεται χωρίς απλοποιήσεις και παράγει μορφές.

41.

2. 1 Μορφή, Ύλη και Μορφογένεση Η “μορφή” ως έννοια αναφέρεται στο σχήμα ή αλλιώς στην εξωτερική εμφάνιση ενός οργανισμού/ αντικειμένου και συνδέεται με τη φυσική αισθητική ποιότητα και συνολική αρμονία της εικόνας του3. Στην αγγλική γλώσσα, μεταφράζεται ως form ενώ στη γερμανική ως Gestalt, όπου σύμφωνα με τον Goethe, αποτελεί ένα συγκεκριμένο σχήμα, μια στιγμιαία εικόνα στο χώρο και χρόνο (snapshot)4. Ωστόσο, η μορφή δεν αποτελεί μόνο έναν όγκο ή μια επιφάνεια μέσα στο χώρο, αλλά μία συνολικά σχηματοποιημένη κατάσταση, η οποία αποκτά ύφος και ταυτότητα μέσω της υλικότητάς της. Με τον όρο “υλικότητα” νοείται το υλικό ή το σύνολο των υλικών ενός αντικειμένου ή οργανισμού. Ουσιαστικά, αναφέρεται στην έννοια της ύλης, η οποία αποτελεί συστατικό των σωμάτων, προσδίδοντας κύρια χαρακτηριστικά όπως όγκος, βάρος και μάζα. Η ύλη ή αλλιώς matter (στην αγγλική γλώσσα) μπορεί να παρουσιάζεται σε στερεή, υγρή ή αέρια κατάσταση.5 Η μορφή και η ύλη είναι δύο έννοιες, οι οποίες δεν μπορούν να διαχωριστούν διότι η μία παράγει την άλλη. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στον κόσμο της βιολογίας και γίνεται αντιληπτό εστιάζοντας και αναλύοντας τη διαδικασία της “Μορφογένεσης”. Συγκεκριμένα, αποτελεί μία βιολογική διαδικασία και είναι μία από τις τρεις θεμελιώδεις εκφράσεις της αναπτυξιακής βιολογίας. Είναι ελληνική σύνθετη λέξη “μορφή+γέννηση”. Ετυμολογικά εκφράζει τη γέννηση ή αλλιώς την αρχή της σχηματοποίησης της μορφής ενός οργανισμού, η οποία προσδιορίζεται ως αποτέλεσμα των εξελικτικών διαδικασιών, όπου συμμετέχει το γενετικό υλικό με τις εξωτερικές επιρροές6.

43.

Εικόνα 1: Frei Otto

2. 2 Computational design και μορφή Σύμφωνα με τους φιλοσόφους Deleuze και Guattari υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι σκέψης για την παραγωγή μορφής στην αρχιτεκτονική, οι οποίοι αναφέρονται ως διαφορετικές επιστήμες. Ο πρώτος τρόπος χαρακτηρίζεται ως εντατική σκέψη (intensive thinking), όπου ο κόσμος κατανοείται ως ένα σύστημα δυνάμεων, ροών και διαδικασιών. Ενώ ο δεύτερος αναφέρεται ως εκτεταμένη σκέψη (extensive thinking), που επιδιώκει να αντιληφθεί τον κόσμο με τους όρους σταθερότητας και αναπαράστασης. Ο δεύτερος τρόπος, παρατηρώντας την ιστορία αρχιτεκτονικής, γίνεται αντιληπτός σχεδόν σε όλη την διάρκεια της, από τα αρχαία χρόνια μέχρι τον Gehry και τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, με κάποιες εξαιρέσεις όπως την περίοδο του Γοτθικού ρυθμού, τον Antonio Gaudi και τον Frei Otto. Σε αυτές τις περιπτώσεις διακρίνεται ένας διαφορετικός τρόπος προσέγγισης της αρχιτεκτονικής (intensive thinking), κατά τον οποίο κύριο ρόλο έχει η μέθοδος που ακολουθείται παρά η παρουσίαση του τελικού αποτελέσματος. Οι συγκεκριμένες προαναφερόμενες περιπτώσεις επενδύουν σε μια αναλογική προγραμματική αρχιτεκτονική που έχει ως στόχο την ανάδυση μορφής μέσω μιας διαδικασίας των αλληλένδετων δυνάμεων7. Εκτός από τους Deleuze και Guattari, την ιδιαιτερότητα της Γοτθικής αρχιτεκτονικής, για την εποχή της, παρατήρησε και ο Lars Spuybroek, Ολλανδός αρχιτέκτονας, ο οποίος μελέτησε τον J.Ruskin, συσχετίζοντας τις σχεδιαστικές αρχές του συγκεκριμένου στυλ και την αλληλεπίδραση που παράγεται μεταξύ της κατασκευής και του διακόσμου, της πολυπλοκότητας και της συνέχειας, της ποικιλομορφίας και του συνόλου, σε αντίθεση με άλλα αρχιτεκτονικά ρεύματα που ακολούθησαν. Πιο συγκεκριμένα, βασικό στοιχείο της γοτθικής αρχιτεκτονικής, το οποίο προσδίδει τα παραπάνω χαρακτηριστικά, είναι οι νευρώσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται σε όλη την έκταση του κτιρίου, όπως τοίχοι, παράθυρα, κολώνες, αψιδώματα, με αποτέλεσμα ο διαχωρισμός τους να καθίσταται δύσκολος. Με αυτόν τον τρόπο, πετυχαίνεται η αρμονική συνέχεια των στοιχείων ενώ ταυτόχρονα προσδίδεται στο κτίριο η έννοια της ολότητας, δημιουργώντας ένα ενιαίο σύστημα, το οποίο αναπτύσσεται από κάτω προς τα πάνω. Επιπλέον, παρατηρείται μια αίσθηση ευελιξίας της κατασκευής, που φαίνεται καλύτερα στη σύνθεση της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Δεν υπακούει στα γεωμετρικά στερεότυπα, αντίθετα παράγει μορφές, οι οποίες προκύπτουν από μετασχηματισμούς των γραμμάτων J, F, C και διαμορφώνονται μεταξύ τους χωρίς να είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Μέσω της γεωμετρικής πλαστικότητας που αποδίδεται σε συνδυασμό με την έκφραση της υλικότητας στο κτίριο, ο διαχωρισμός

45.

Εικόνα 2: Γοτθικός ρυθμός

2. 2 Computational design και μορφή της κατασκευής από το διάκοσμο καθίσταται αδύνατος αφού το ένα σχηματίζει το άλλο. Δηλαδή, το υλικό οδηγείται από τη συνέχεια των στοιχείων και χωρίς αρθρώσεις, καμπυλώνει και συνδέεται, με στόχο να ενσωματωθεί σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο και να προβάλει ενιαία μορφολογική αρμονία και συνέχεια8.

Εικόνα 3: Γοτθικός ρθμός

47.

Εικόνα 4: Computational design

2. 2 Computational design και μορφή Επιστρέφοντας στην εντατική και εκτεταμένη σκέψη παρατηρώντας παράλληλα την εξέλιξη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού μέσω του υπολογιστή, θα μπορούσε κανείς να συνδέσει τη σχεδιαστική προσέγγιση του CAD (computer aided design) με την εκτεταμένη σκέψη, ως προς την εφαρμογή τους και τον ψηφιακό σχεδιασμό (computational design) με την εντατική σκέψη. Πιο συγκεκριμένα, με την ανάπτυξη και εξέλιξη των υπολογιστικών προγραμμάτων, ο σχεδιασμός στην αρχιτεκτονική μεταβαίνει από την επικρατέστερη προσέγγιση του CAD, σε ένα καινούριο επίπεδο σύλληψης και αντίληψης της δημιουργίας της μορφής, το οποίο προσεγγίζεται μέσω του υπολογιστικού σχεδιασμού. Η διαφορά μεταξύ των δύο τρόπων είναι ότι το CAD δεν εξωτερικεύει τη σύνδεση μορφής και πληροφορίας, με αποτέλεσμα η μοντελοποίηση να απορρέει μέσω των ήδη υφιστάμενων αναπαραστατικών τεχνικών. Αντίθετα, στον ψηφιακό σχεδιασμό, αυτή η σχέση είναι εμφανής δίνοντας τη δυνατότητα συσχετισμού της συμπεριφοράς της υλικότητας και άλλων πληροφοριών από εξωτερικές επιρροές με τις διαδικασίες διαμόρφωσης9. Στόχος της λογικής αυτής, είναι να παράγονται δομές και μορφές, οι οποίες θα μεταβάλλονται και θα προσαρμόζονται στις υφιστάμενες συνθήκες, τόσο λειτουργικά όσο και αισθητικά. Για την επίτευξη του στόχου, κατά τη διαδικασία σχεδιασμού εντάσσονται κάποια δεδομένα10, γνωστά ως παράμετροι, και ο σχεδιασμός χαρακτηρίζεται ως «παραμετρικός». Μέσω του παραμετρισμού προσφέρονται πολλαπλές δυνατότητες, οι οποίες αναφέρονται κυρίως στη βελτίωση της κατασκευής, στη μαζική εξατομίκευση (mass customization) και στην παραγωγή. Αυτό φαίνεται στα δεδομένα που ορίζονται ως πραγματικές παράμετροι, τα οποία ενώ ποικίλουν, αναφέρονται σε τέσσερεις συγκεκριμένες ομάδες όπως η παραγωγή, η κατασκευή, το περιβάλλον και η χωρική οργάνωση11. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Spuybroek (2009, σ. 35) “μέσω των νέων σχεδιαστικών εργαλείων, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός θα πρέπει να εστιάσει στην επίλυση των ήδη υπαρχόντων προβλημάτων, όπως συνδέσεις και ύφος, ομοιομορφία και ποικιλομορφία, δομή και διακόσμηση, συμβολισμός και εμπειρία, κτίριο και σχέδιο κτλ.” Σημειώνει ότι : “η ποικιλομορφία συνδέεται άμεσα με την ομοιογένεια και δεν πρόκειται για μια τυχαία απλή, μη κανονικότητα, αλλά αναπτύσσεται κάτω από κάποιες αρχές λογικής και συστηματικότητας.”

49.

Εικόνα 5: Objectile

2. 2 Computational design και μορφή Με άλλα λόγια, στόχος των προχωρημένων σχεδιαστικών και υπολογιστικών τεχνικών δεν είναι μόνο να παραχθούν καινούριες μορφές στην αρχιτεκτονική, πράγμα το οποίο ήδη συμβαίνει, αλλά να βρεθούν λύσεις στα θέματα που αντιμετωπίζουν οι ανθρώπινες κατασκευές, ώστε κάθε φορά να επιτυγχάνεται η καινοτομία. Συνεπώς, έχοντας ως στόχο τη βελτίωση της κατασκευής, ο σχεδιασμός εστιάζει ιδιαίτερα στις έννοιες της αποδοτικότητας, κατανάλωσης, προσαρμοστικότητας και βιωσιμότητας, επιδιώκοντας την εύρεση βέλτιστης λύσης σε όλες τις περιπτώσεις. Σύμφωνα με τους Hensel & Menges (2006) “η βελτίωση της κατασκευής βασίζεται στην κατανόηση της αποδοτικότητας που απαιτεί τη χρήση του ελάχιστου ποσού υλικού και ενέργειας για να επιτευχθεί η προβλεπόμενη κατασκευαστική δυναμικότητα και παρουσίαση.”12 Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι το αποτέλεσμα, που προκύπτει για την κάθε περίπτωση είναι μοναδικό, εκτός από τη λειτουργική του διάσταση, και ως προς τη μορφολογία του. Για παράδειγμα, μπορεί δύο ή παραπάνω αντικείμενα να αποσκοπούν στην ίδια χρήση, ωστόσο να διαφέρουν μορφολογικά ή και το αντίστροφο, εξυπηρετώντας παραπάνω ανάγκες ή ιδιαιτερότητες των χρηστών. Σε αυτή την περίπτωση έρχεται να απαντήσει η μαζική εξατομίκευση, κατά την οποία επιτυγχάνεται η δημιουργία και παραγωγή ποικιλομορφίας μέσα σε μια ομάδα. Έτσι, αναλύεται και διαμορφώνεται ταυτόχρονα η συμπεριφορά του αντικειμένου ως προς τον εαυτό του, ως προς το σύνολο και ως προς τη μεταξύ τους σύνδεση. Η ποικιλία αυτή αναδύεται μέσω των παραμέτρων, δηλαδή αποθηκευμένοι αριθμοί σε ψηφιακούς φακέλους, οι οποίοι θεωρούνται ως ένα γενικό αντικείμενο και όχι ως ένα συγκεκριμένο. Αυτό, αρχικά από τον Αριστοτέλη και στη συνέχεια από τους Gilles Deleuze και Bernard Cache, χαρακτηρίζεται ως Objectile και πρόκειται για ένα “αντικείμενο-μήτρα”, που εκφράζεται μέσω μιας μαθηματικής σχέσης ανοιχτού τύπου, σχεδιασμένη ώστε να αντιδρά σε ενέργειες αλληλεπίδρασης και μεταβλητότητας13. Σ’ αυτά τα δεδομένα, μπορεί να έχει πρόσβαση επεξεργασίας τους κάθε χρήστης, ο οποίος αυτόματα γίνεται και ο δημιουργός της παραχθείσας μορφής. Για τον περιορισμό πιθανών ή ανεξάρτητων αλλαγών, μπορούν να τεθούν όρια στο σχεδιασμό, από την αρχή της διαδικασίας μορφοποίησης μέσω μερικών παραμέτρων και προδιαγραφών14.

51.

Εικόνα 6: παραμετρική ποικιλομορφία

2. 2 Computational design και μορφή Η παραγόμενη διαφορετικότητα μέσω υπολογιστικού προγράμματος μπορεί να μεταφραστεί ως «παραμετρική ποικιλομορφία». Η παραμετρική ποικιλομορφία στην αρχιτεκτονική μπορεί να συμβεί σε διάφορα επίπεδα, τα οποία διαφέρουν ως προς τις λογικές προσεγγίσεις, μορφολογικά και λειτουργικά, και διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες. Η πρώτη είναι η “μακροσκοπική” ποικιλομορφία, η οποία αναφέρεται στην διαφορετικότητα, που υπάρχει μέσα σε ένα σύνολο- ομάδα, στην οποία το κάθε μέλος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, ωστόσο ακολουθεί κάποιες αρχές που έχει η ομάδα, ως προς τη μορφή και τη συμπεριφορά. Η δεύτερη ονομάζεται “μικροσκοπική” και προσδιορίζει τη μορφολογική ανομοιογένεια που υπάρχει στην μονάδα, για παράδειγμα τα λέπια ενός ψαριού, τα οποία ανήκουν στην ίδια επιφάνεια αλλά δεν είναι ίδια μεταξύ τους. Τέλος, η τρίτη και τελευταία κατηγορία ποικιλομορφίας είναι αυτή που βασίζεται στο χρόνο, δηλαδή το εύρος μορφών που αποκτά ένα είδος ή αντικείμενο, καθώς μεταβάλλεται και αλλάζει με την πάροδο του χρόνου15. Σε αυτή την κατηγορία, μπορεί να γίνει εμφανής και η έννοια της εξέλιξης, η οποία παρατηρείται μέσω της ποικιλίας σε ένα είδος, από γενιά σε γενιά. Επιπλέον, ο σχεδιασμός ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα χαρακτηρίζεται ως μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία ανάλογα με τις ενσωματωμένες παραμέτρους και τον τρόπο κατανόησής της χωρίζεται σε διάφορες κλίμακες. Η έννοια της πολυπλοκότητας στην αρχιτεκτονική εμφανίζεται με την ενσωμάτωση των δικτύων στο σχεδιασμό, τα οποία αποτελούν συστήματα ή αλλιώς πληροφοριακές δομές16. Ο Κ. Τερζίδης αναφέρει ότι : “η πολυπλοκότητα είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη διάρκεια της περιγραφής ενός συστήματος, ή την ποσότητα του χρόνου που απαιτείται για να δημιουργηθεί ένα σύστημα.”17

Αποτελεί βασικό στοιχείο των συστημάτων, είτε φυσικών είτε κοινωνικών, και παρουσιάζεται ως μια συνεχής μαθηματική διαδικασία, που αναδύεται μέσω της αλληλεπίδρασης των αναπτυσσόμενων συμπεριφορών των μερών ενός συστήματος.

53.

οργανωμένη απλότητα

ανοργάνωτη πολυπλοκότητα

οργανωμένη πολυπλοκότητα

Εικόνα 7: Οι τρεις μορφές πολυπλοκότητας σύμφωνα με τον Weaver

2. 2 Computational design και μορφή Σύμφωνα με τον Warren Weaver υπάρχουν τρεις κατηγορίες πολυπλοκότητας: η οργανωμένη απλότητα, η ανοργάνωτη πολυπλοκότητα και η οργανωμένη πολυπλοκότητα. Οι δύο πρώτες εφαρμόστηκαν ή έγιναν προσπάθειες για να εφαρμοστούν σε πραγματικά δεδομένα αλλά δεν είχαν ιδιαίτερη επιτυχία, διότι δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν στη λογική της αλγοριθμικής επεξεργασίας. Έτσι, μόνο η οργανωμένη πολυπλοκότητα μπορεί να προσομοιώσει το σύστημα, κατανοώντας όλες τις παραμέτρους και τα δεδομένα του, με στόχο τη μορφοποίηση και προσαρμοστικότητά του. Καθώς το σύστημα αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται, η διαφορετικότητα και ο βαθμός πολυπλοκότητας γίνεται όλο και πιο υψηλός. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι ανάλογη του πλήθους των μελών του δικτύου, το πώς συνδέονται μεταξύ τους και το πώς συμπεριφέρονται κατά την συνύπαρξή τους. Το κάθε μέλος αποτελεί ένα ξεχωριστό κόμβο, ο οποίος έχει τη δική του υλική, χωρική υπόσταση και εμφανίζει διαφορετική συμπεριφορά από τα υπόλοιπα. Ωστόσο, συνδέεται άμεσα το ένα με το άλλο, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε αλλαγή και να υπάρξει, το γενικό σύνολο επηρεάζεται αυτόματα. Πρόκειται για ένα σύστημα αυτό-οργανούμενο και αυτόνομο, το οποίο αναπτύσσεται μέσω της ψηφιακής πληροφορίας, την οποία λαμβάνει από το δεδομένο περιβάλλον και αποδίδει αντίστοιχα. Παρ’ όλα αυτά, όταν γίνεται αναφορά σε υπολογιστική πολυπλοκότητα, νοείται η εσωτερική δομή και συμπεριφορά του δικτύου, χωρίς απαραίτητα να συνεπάγονται η κατασκευαστική και η μορφολογική πολυπλοκότητα18. Η προσομοίωση και ανάδυση της πολυπλοκότητας των φυσικών συστημάτων μέσω των αλγοριθμικών διαδικασιών, μεταφέρεται ως επίλυση για την αντιμετώπιση αντίστοιχων θεμάτων στην κοινωνία. Γενικότερα, ο υπολογιστικός σχεδιασμός σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των γενετικών αλγορίθμων, στρέφονται στην παραγωγή μιας αρχιτεκτονικής, η οποία θα μιμείται τις διεργασίες της φύσης και κυρίως θα κατανοεί τη λειτουργία των φυσικών συστημάτων, τα οποία αναπτύσσονται κάτω από την επιρροή εξωγενών παραγόντων του υφιστάμενου περιβάλλοντος. Στοχεύοντας στη δημιουργία μορφών και δομών μέσω της κωδικοποιημένης πληροφορίας, που ενσωματώνεται στις υπολογιστικές τεχνικές μορφογένεσης19. Με τον τρόπο αυτό, η βιολογική προσέγγιση στο σχεδιασμό μέσω των εξελικτικών προγραμμάτων, μπορεί να δώσει λύσεις σε διαχρονικά θέματα της αρχιτεκτονικής, όπως μορφολογική πολυπλοκότητα και αρμονική ενότητα ύλης και μορφής, επιχειρώντας να δοθεί ένα τέλος στη μηχανιστική αντίληψη σύνθεσης και διασύνδεσης των μονάδων.

55.

Εικόνα 8: σύστημα

2. 3 Η μορφοποίηση στα φυσικά συστήματα ως πηγή έμπνευσης των αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα. Η μορφή στη φύση αποδίδεται μέσω των διαδικασιών της εξέλιξης και της ανάπτυξης του οργανισμού ή του φυσικού συστήματος, κατά τις οποίες συνδυάζονται ο γενότυπος (γενετικές πληροφορίες), οι περιβαλλοντικές συνθήκες και ο χρόνος, ανταποκρινόμενες στις αρχές της αναπτυξιακής βιολογίας. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης, ο κάθε οργανισμός παρουσιάζεται μέσα από ένα εύρος όμοιων μορφών αλλά όχι ταυτόσημων. Αυτό συμβαίνει λόγω της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος με τα συστατικά του οργανισμού σε συνδυασμό με το χρόνο. Επίσης, ο γενότυπος, που αποτελεί τη συγκεντρωμένη πληροφορία, μετατρέπεται σε βιομάζα, δημιουργώντας δομές αυξημένης πολυπλοκότητας, τόσο στη μορφολογία όσο και στην υλικότητά τους, επηρεάζοντας κάθε φορά το τελικό αποτέλεσμα. Ως προς τη δομή, τα φυσικά συστήματα αποτελούνται από ιεραρχημένες κατασκευές, στις οποίες η ύλη με τη μορφή αναπτύσσονται ταυτόχρονα, αποτελώντας ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο σύνολο, το οποίο μπορεί να μεταβάλλεται μορφολογικά και να προσαρμόζεται στο υπάρχον περιβάλλον. Ο D’ Arcy Thompson (1961), ο οποίος στην συνέχεια προσπαθεί να κατανοήσει την μορφολογική οργάνωση των βιολογικών συστημάτων μέσω μαθηματικών αναλύσεων, αναφέρει χαρακτηριστικά: “η μορφή ενός αντικειμένου είναι ένα διάγραμμα δυνάμεων”, προσδιορίζοντας έτσι την μεταβλητότητά της. Μελετώντας τις σχεδιαστικές αρχές και διεργασίες της φύσης ως προς τη δημιουργία της μορφής, ποικιλίας, πολυπλοκότητας και ταυτοχρόνως ενότητας και μεταβλητότητας, αρκετοί αρχιτέκτονες, ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα, θέλησαν να τις μεταφέρουν στα κατασκευαστικά δεδομένα της ανθρώπινης κοινωνίας. Αρχικά, ο Mies van der Roh αντιλήφθηκε τη σχέση μεταξύ της ενότητας και της ποικιλίας από τη στιγμή που παρατήρησε τη διαφορετικότητα στα κοχύλια. Χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ότι: “ τα κτίρια μας δεν χρειάζεται να φαίνονται ίδια. Ούτως ή άλλως υπάρχουν 10.000 είδη κοχυλιών. Αυτά δεν μοιάζουν μεταξύ τους αλλά έχουν τις ίδιες αρχές.” Έτσι, κάθε σχέδιο θα έπρεπε να είναι μοναδικό, σύμφωνα με την θεωρία του Mies “η δημιουργία της μορφής “ ή “Gestaltung”, η οποία εκτός από τη μορφή αναφέρεται συγχρόνως και στη διαδικασία σχηματισμού21.

57.

2. 3 Η μορφοποίηση στα φυσικά συστήματα ως πηγή έμπνευσης των αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα. Στη συνέχεια, ο Lissitzky επηρεασμένος από τις φυσικές διαδικασίες και ικανότητες, παρουσιάζει την ιδέα ενός κατασκευαστικού συστήματος μέσα στο οποίο παράγεται πολυπλοκότητα και διαφορετικότητα. Επιπλέον, ο Moholy επαναδιατύπωσε την ιδέα του δυναμικού συστήματος μιας συνεχόμενης στατικής δράσης και έδωσε έμφαση στη γενιά του χώρου και στην επέκταση της ανθρώπινης αντίληψης στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Παρ’ όλα αυτά, την αλλαγή στον τρόπο σκέψης περί σχεδιασμού επηρέασε ο Kiesler ενσωματώνοντας τις ιδέες της εξέλιξης, οικολογίας, περιβάλλοντος και αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρωπότητας και περιβάλλοντος. Εμβαθύνει στην κληρονομικότητα και στο μετασχηματισμό μέσω της εξέλιξης και της ενότητας. Συγκεκριμένα δήλωνε χαρακτηριστική ότι : “ Όταν η φύση χτίζει από την κυτταρική διαίρεση με στόχο τη συνέχεια, οι άνθρωποι χτίζουν μόνο συναρμολογώντας κομμάτια μαζί με την κατασκευή τα οποία δεν είναι συνεχής. Όμως, οι αρθρώσεις (που κατασκευάζονται από τον άνθρωπο) υπόκεινται τελικά στις δυνάμεις της φύσης. Ο κτιριακός σχεδιασμός θα πρέπει τώρα να στοχεύει στη μείωση των αρθρώσεων, της μεγάλης αντίστασης, της υψηλής ακαμψίας, της εύκολης συντήρησης και του χαμηλού κόστους.”22

Μέσω των αρχικών προσεγγίσεων του Mies van der Rohe, Lissitzky, Moholy και Kiesler, η λογική στο σχεδιασμό αλλάζει και πλέον στόχος δεν είναι η τελική μορφή αλλά η διαδικασία μορφοποίησης, στην οποία εντάσσονται έννοιες όπως εξέλιξη, ενότητα, διαφορετικότητα, μεταβλητότητα και οικολογία. Με τη χρήση των εξελικτικών προγραμμάτων, η παραπάνω σχεδιαστική προσέγγιση του 20ου αιώνα αρχίζουν και αποκτούν βάση. Συγκεκριμένα, τα φυσικά συστήματα μπορούν πλέον να προσομοιωθούν με τη βοήθεια των εξελικτικών αλγορίθμων, δίνοντας την δυνατότητα μελέτης της ανάπτυξης και της μορφολογικής εξέλιξης. Ουσιαστικά, υπάρχει μια βιομιμητική προσέγγιση κατά την οποία η αρχιτεκτονική εστιάζει στη διαδικασία και όχι στο τελικό προϊόν, οδηγώντας σε μια εξελικτική αρχιτεκτονική.

58.

2. 3 Η μορφοποίηση στα φυσικά συστήματα ως πηγή έμπνευσης των αρχιτεκτόνων του 20ου αιώνα. Όπως αναφέρει και ο John Frazer (2002):

“ο γενετικός και εξελικτικός σχεδιασμός συνεπάγεται τη χρήση του ψηφιακού χώρου του υπολογιστή με τρόπο ανάλογο της εξελικτικής διαδικασίας στη φύση.”23 Έτσι ο σχεδιασμός, προσομοιώνοντας τις διεργασίες φύσης, στοχεύει στην επίτευξη καινοτομίας μέσω της κατανόησης και όχι της αντιγραφής.

59.

Εικόνα 9: Michael Hansmeyer- Columns

2. 4 Ψηφιακή μορφογένεση Η ανάπτυξη και η ένταξη του εξελικτικού προγραμματισμού και των γενετικών αλγορίθμων στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό έφερε έναν καινούριο τρόπο σκέψης, ο οποίος κατά κύριο λόγο βασίζεται στις μορφογενετικές διαδικασίες, που συμβαίνουν στη φύση. Έτσι, μέσω του εξελιγμένου σχεδιαστικού προγράμματος, προσομοιώνεται η διαδικασία της μορφογένεσης, η οποία εμφανίζεται στο σχεδιασμό ως ψηφιακή μορφογένεση. Σύμφωνα με τους Hensel & Menges, η μορφογένεση που εφαρμόζεται στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, είναι μία διαδικασία σχηματισμού ενός αρχιτεκτονικού αντικειμένου, η οποία εμπεριέχει πολλές παραμέτρους και κριτήρια, που προέρχονται από το υπάρχον περιβάλλον και τις αλλαγές του. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια διαδικασία παραμετρικού σχεδιασμού, η οποία σε συνδυασμό με το χρόνο και την εξέλιξη, δίνει μορφή στα δεδομένα του συστήματος ανάλογη των αλλαγών, που δρουν στο περιβάλλον του24. Συνεπώς, η υπολογιστική μορφογένεση περιγράφεται ως μία διαδικασία συνεχούς διαφοροποίησης, κατά την οποία το σύστημα παράγει μια αυξανόμενη, μορφολογική και λειτουργική, διαφορά των στοιχείων του, επιτρέποντας έτσι εύκολη προσαρμοστικότητα και παραστατική του ικανότητα σε οποιαδήποτε αλλαγή των δεδομένων, που έχουν τεθεί από την έναρξη του σχηματισμού. Ο Michael Hansmeyer αναφέρει ότι κατά τη μορφογένεση γίνεται διάσπαση και πολλαπλασιασμός των κυττάρων, τα οποία είτε είναι ταυτόσημα είτε διαφορετικά μεταξύ τους. Ωστόσο, έχουν τη δυνατότητα να παράγουν καινούριες μορφές μέσω μιας συνεχόμενης διαδικασίας σχηματισμού χωρίς όρια. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στο έργο του Hansmeyer και στον τρόπο, με τον οποίο επιλέγει να δώσει μορφή εμβαθύνοντας στη σημασία της λεπτομέρειας25. Επιπλέον, η μορφογενετική προσέγγιση αποτελείται από ένα σύνολο δυναμικών μεθόδων, οι οποίες αναλύονται μέσω μαθηματικών ακολουθιών, προσομοιώνοντας το δαρβινικό μοντέλο απαντώντας, ταυτόχρονα στην εξέλιξη και ανάπτυξη26. Στο σύνολο αυτό εντάσσονται οι διαδικασίες της Ανάδυσης (emergence), Αυτο-οργάνωσης (self-organization) και Εύρεση μορφής (form- finding). Στόχος των συγκεκριμένων διαδικασιών είναι η παραγωγή μορφολογικής πολυπλοκότητας και συμπεριφοράς μέσω μιας bottom up σύνθεσης, όπου τα υλικά δεν θα διαφοροποιούνται από την διαδικασία σχηματισμού, αλλά θα αντιμετωπίζονται ως πολύπλοκοι συσχετισμοί, δημιουργώντας καινούριες ιδιότητες, συμπεριφορές, οργάνωση και δομή. Έτσι, με τη βοήθεια των ψηφιακών παραμετρικών προγραμμάτων, ο σχεδιασμός αντιμετωπίζει τη μορφή και την κατασκευή (δομή και υλικότητα) του κτιρίου ως ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο αναπτύσσεται με βάση τα δεδομένα που δίνονται και υπάρχουν στο περι-

61.

Εικόνα 10: Michael Hansmeyer- Columns

2. 4 Ψηφιακή μορφογένεση βάλλον. Σκοπός είναι να παραχθούν πολύπλοκα, ανοιχτά συστήματα, τα οποία θα οργανώνονται και θα προσαρμόζονται στις συνεχείς αλλαγές, που πραγματοποιούνται27. Πιο συγκεκριμένα, ως ανάδυση ή αλλιώς emergence, αναφέρεται η διαδικασία παραγωγής μορφών και συμπεριφορών φυσικών συστημάτων, τα οποία προκύπτουν μέσω των αλληλεπιδράσεων πιο απλών οντοτήτων ή συστημάτων και συσχετίζονται με το χρόνο και την εξέλιξη. Κατά τη διαδικασία της ανάδυσης, οι συνδυασμοί των δεδομένων μπορούν να οδηγήσουν σε πολύπλοκες, δυναμικές και αρμονικές δομές28. Στην πληροφορική, εκφράζεται μέσω μαθηματικών ακολουθιών, οι οποίες με βάση τα δεδομένα που δίνονται αρχικά και τις εξωτερικές επιρροές, προσομοιώνουν δυναμικές κατασκευές και περιβαλλοντικά φορτία29. Συνεπώς, μέσω του κατευθυνόμενου σχεδιασμού προεκτείνεται η διαδικασία σχεδίασης παράγοντας μορφές και πολύπλοκες συμπεριφορές, που μπορούν να προσαρμόζονται σε διάφορες συνθήκες, βασισμένα στις αρχές της εξελικτικής ανάπτυξης των βιο-συστημάτων30. Η επόμενη μέθοδος, ονομάζεται αυτο-οργάνωση (self- organization) και αποτελεί μια δυναμική, προσαρμοστική διαδικασία κατά την οποία ένα σύστημα αποκτά και διατηρεί τη δομή του χωρίς εξωτερικούς ελέγχους31. Στα βιολογικά υλικά συστήματα, κατά την αυτο-οργάνωση δεν διαχωρίζεται η κατασκευή από τα υλικά, αντιθέτως αναπτύσσονται ταυτόχρονα κάτω από πίεση, μαζεύοντας ύλη και ενέργεια από το περιβάλλον τους, ενώ ταυτόχρονα παράγουν πολύπλοκες και ποικίλες μορφές. Αποκτούν μια ελαστική συμπεριφορά, που τους επιτρέπει να δέχονται μεγάλες πιέσεις και παραμορφώσεις. Η εξέλιξη και ανάπτυξη της αυτο-οργάνωσης στα φυσικά συστήματα ξεκινάει από απλά στοιχεία, που είναι παρόμοια μεταξύ τους παράγοντας ιδιότητες, οι οποίες οδηγούν σε πιο πολύπλοκες δομές. Από την άλλη πλευρά, η προσομοίωση και κατανόηση της αυτο-οργάνωσης μέσω των ψηφιακών προγραμμάτων, αναφέρεται στο αποτέλεσμα της σχέσης συνεργασίας και αλληλεπίδρασης των δομικών στοιχείων μεταξύ τους, τόσο ως προς τον σκελετό όσο και ως προς τα μοτίβα που παράγονται. Ουσιαστικά, ο σχεδιαστής ορίζει έναν αριθμό από παραμέτρους και προδιαγραφές υλικών, όπου το σύστημα εγκαθίσταται σε μια κατάσταση ισορροπίας από την οποία ξεκινάει η μορφοποίηση, παίρνοντας ένα ειδικό και μοναδικό σχήμα κάθε φορά32.

63.

Εικόνα 11: Antonio Gaudi_ μακέτα της Sagrada Famiglia

2. 4 Ψηφιακή μορφογένεση Τέλος, η διαδικασία αναζήτησης μορφής (form-finding) αποτελεί μια αντίστοιχη μέθοδο μορφοποίησης, ακολουθώντας τη ίδια λογική των προ-αναφερθέντων. Πρόκειται για μια σχεδιαστική διαδικασία, που αναπτύσσει και συντονίζει την οργάνωση των συστημάτων στη φύση κάτω από την επιρροή εξωγενών δυνάμεων. Ωστόσο, στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη δομημένης μορφής κάτω από διάφορες πιέσεις όπως η βαρύτητα και οι τάσεις. Στόχος του form-finding είναι να επιτευχθεί τόσο η δημιουργία μορφής η οποία θα είναι αρεστή, όσο η επίτευξη βέλτιστης κατασκευής σε πλήρη κλίμακα (1:1), η οποία θα συνδέεται με την υλικότητά της και το περιβάλλον33. Ουσιαστικά, ο σχεδιαστής ορίζει τον αριθμό των κρίσιμων παραμέτρων και τα χαρακτηριστικά των υλικών, βάση των οποίων το υλικό σύστημα θα παράγει ένα ιδιαίτερο σχήμα κατά τη διαδικασία σχηματισμού. Γενικά, αυτή η λογική χαρακτηρίζεται ήδη ως μέθοδος σχεδιασμού προ-ψηφιακής εποχής. Αρχιτέκτονες όπως ο A. Gaudi και ο F. Otto ήταν αυτοί, που προσέγγισαν με αναλογικό τρόπο τη μέθοδο του form-finding σε συνδυασμό με το υλικό και τις τάσεις, όπου στη συνέχεια γίνεται ευκολότερα αντιληπτό μέσω του υπολογιστικού σχεδιασμού34. Γενικότερα, όπως αναφέρθηκε οι παραπάνω μέθοδοι αποτελούν σχεδιαστικούς τρόπους δημιουργίας μορφής, η καθεμία με τα δικά της χαρακτηριστικά, είτε μέσω πολλαπλασιασμού, αλληλεπιδράσεων είτε μέσω εσωτερικών διεργασιών. Χαρακτηρίζονται ως εξελικτικές και επαναλαμβανόμενες, παράγοντας πολύπλοκα προσαρμοστικά συστήματα, τα οποία αναδύουν ιδιότητες και συμπεριφορές σύμφωνα με τα αποτελέσματα συνύπαρξης των μελών τους. Το κάθε στοιχείο επικοινωνεί με τα υπόλοιπα, δημιουργώντας έτσι πολλαπλές συνδέσεις και διαφορετικές αντιδράσεις, αυξάνοντας τον βαθμό πολυπλοκότητας. Στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, οι προαναφερόμενες μέθοδοι προσομοιώνονται μέσω του παραμετρισμού σε συνδυασμό με τις σχεδιαστικές αρχές των γενετικών αλγορίθμων. Η ανάγκη για βελτίωση κατασκευής, βιωσιμότητα και καινοτομία στρέφει την αρχιτεκτονική στη βιομιμητική προσέγγιση. Έτσι, προσπαθεί να ξεπεράσει τις ντετερμινιστικές διαδικασίες, οι οποίες παράγουν την ίδια απόδοση από την αρχική συνθήκη, και να μεταβεί σε στοχαστικές διαδικασίες, που ποτέ δεν επαναλαμβάνουν το ίδιο. Με αυτή τη λογική, παράγονται συστήματα, τα οποία εξακολουθούν να επιβιώνουν στο χρόνο, μέσω της εξέλιξης και της προσαρμοστικότητάς του, παρουσιάζοντας και σε ένα βαθμό ελευθερία ποικιλομορφίας25.

65.

Εικόνα 12: Franc Centre

2. 5 Η μεταβλητότητα της υλικότητας Στο φυσικό κόσμο, η μορφή και η ύλη αποτελούν δύο έννοιες αλληλένδετες, οι οποίες εξελίσσονται και διαμορφώνονται ταυτόχρονα σε συνεργασία με τις εξωτερικές επιρροές. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα να μεταβάλλονται γρηγορότερα και να προσαρμόζονται στις αλλαγές, αναπτύσσοντας κάθε φορά διαφορετικές ικανότητες. Αυτό συμβαίνει γιατί ασκούνται πιέσεις στην υλική μορφή κατά την αλλαγή της κατάστασης, με αποτέλεσμα οι ιδιότητες της να αναδύουν ένα εύρος ικανοτήτων, οι οποίες καθιστούν δυνατή τη μεταβολή36. Σύμφωνα με τον Manuel Delanda (2009, σ.12) : « Η κύρια πηγή μεταβλητότητας στις υλικές μορφές δεν προέρχεται από τις ιδιότητες αλλά από τις ικανότητες.» Έτσι, το υλικό αποκτά έναν ενεργό ρόλο στη διαδικασία μορφοποίησης, σε αντίθεση με τον παθητικό ρόλο, που έχει στην αρχιτεκτονική. Στο σχεδιασμό, η σχέση μορφήςύλης λειτουργεί ιεραρχικά, συνήθως πρώτα υπάρχει η μορφή και μετά το υλικό προσαρμόζεται στα δεδομένα της. Ανέκαθεν στην αρχιτεκτονική, η σχέση μεταξύ των πληροφοριών, της μορφοποίησης και της υλοποίησης είναι τυπικά γραμμική37. Ωστόσο, όταν ένα τεχνίτης λαξεύει το υλικό όπως την πέτρα, το ξύλο, το μάρμαρο, το μέταλλο, παράγει τη μορφή μέσα από το υλικό, παρατηρώντας τις δυνατότητές του. Ο Delanda θεωρεί ότι μέσω αυτής της τεχνικής, ο δημιουργός δεν επιβάλλει ένα συγκεκριμένο σχήμα αλλά δίνει την ευκαιρία στο υλικό να εκφραστεί αυθόρμητα, αποκτώντας διαφορετικές ικανότητες για κάθε μορφή. Για παράδειγμα, το μέταλλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις και στην καθεμία να συμπεριφέρεται διαφορετικά38. Αυτό όμως δεν εφαρμόζεται στη βιομηχανία, όπου στόχος είναι η μαζική παραγωγή και η ταχύτητα, με αποτέλεσμα το υλικό να αντιμετωπίζεται ως επικάλυψη της μορφής, διαχωρίζοντας το σχεδιασμό από τις διαδικασίες της παραγωγής και της οργάνωσης. Με την εξέλιξη των ψηφιακών προγραμμάτων, ο σχεδιασμός χρησιμοποιεί τις αρχές των δομών και των ιεραρχιών που υπάρχουν στη φύση, επηρεάζοντας το αποτέλεσμα, σε αισθητικό και κατασκευαστικό επίπεδο. Στόχος δεν είναι να αναπαραχθούν τα υλικά που υπάρχουν ήδη στη φύση, αλλά να κατανοηθούν οι αφηρημένες αρχές, από τις οποίες διέπονται για να δομήσουν μια κατασκευή και ο τρόπος σύνδεσης μεταξύ τους, ώστε να εφαρμοστούν στα νέα υλικά.

67.

Εικόνα 13: Menges_ material

2. 5 Η μεταβλητότητα της υλικότητας Με αυτή τη λογική, γίνονται μελέτες σε δομές στη φύση, οι οποίες παρομοιάζονται με τις ανθρώπινες κατασκευές. Για παράδειγμα, το σώμα, που αποτελείται από οστά και μυείς, θεωρητικά συμπεριφέρεται όπως ένα κτίριο. Πιο αναλυτικά, ο σκελετός αποτελεί το φέρων οργανισμό και οι μυείς ως τα φορτία που δέχεται. Παρατηρείται ότι το κάθε οστό δέχεται το βάρος του μυ και συμβαδίζει με οποιαδήποτε διακύμανσή του. Για την εύκολη κίνηση και την ασφαλή σύνδεσή τους, τοποθετείται ένα ειδικό ζελέ στις αρθρώσεις των οστών, το οποίο εξασφαλίζει και την αυτονομία του και την ένωση του συνόλου39. Έτσι, μέσω της ανάλυσης οργανισμών ή συστημάτων, μπορούν να δοθούν απαντήσεις, που θα οδηγούν στη δημιουργία και στην ένταξη νέων προσαρμοστικών υλικών, τα οποία θα ανταποκρίνονται στις καινούριες απαιτήσεις. Οι Hensel & Menges αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι: « Η πολύπλοκη και δυναμική διάδραση ανάμεσα σε ένα οργανισμό και το περιβάλλον, στο οποίο ζει, εξελίσσουν τη λειτουργικότητά του. Το γεγονός ότι οι εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη της μορφής και της λειτουργίας είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον όσον αφορά τον τομέα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Η ανταπόκριση των οργανισμών ή των συστημάτων στα εξωτερικά ερεθίσματα μπορεί να αποτελέσει κεντρικό τμήμα της παραγωγικής διαδικασίας σχεδιασμού, έναντι ενός διορθωτικού ελέγχου στο τέλος του.»40 Συνεπώς, τα νέα υλικά θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από ένα υψηλό επίπεδο ελαστικότητας για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη μεταβλητότητα και στις δράσεις των μορφών. Επίσης, για την επίτευξη της πλαστικότητας και ταυτόχρονα βιωσιμότητας του υλικού και κατ’ επέκταση του συνόλου, ο DeLanda αναφέρει ότι, οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να εισάγουν στη διαδικασία του σχεδιασμού, εκτός από τις εκτενείς ιδιότητες του υλικού, και τις εντατικές. Πιο συγκεκριμένα, με τον όρο «εκτενείς» (extensive) ιδιότητες γίνεται αναφορά στα χαρακτηριστικά του υλικού, όπως το μήκος, ο όγκος, ο χώρος, οι διαστάσεις κτλ. Από την άλλη πλευρά, χρησιμοποιώντας τον όρο «εντατικές» (intensive) ιδιότητες, νοούνται πιο αφηρημένα μεγέθη, όπως η θερμοκρασία, η πυκνότητα, η πίεση, η τάση, η ταχύτητα, τα οποία είναι πολύ σημαντικά για την κατασκευή και τη βιωσιμότητά της. Οι δύο αυτές έννοιες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, με βάση μαθηματικών τύπων προκύπτει ότι μια εντατική ιδιότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα συνδυασμού των εκτεταμένων ή και το αντίστροφο41.

69.

Εικόνα 14: Σύνδεση οστών μεταξύ τους και με τους μυς

2. 5 Η μεταβλητότητα της υλικότητας Μέσω του υπολογιστικού σχεδιασμού, προσφέρεται μία ολοκληρωμένη προσέγγιση, καθώς δίνεται η δυνατότητα κωδικοποίησης των χαρακτηριστικών και των περιορισμών του υλικού, καθώς και των εξωτερικών και εσωτερικών επιρροών που δέχεται το σύστημα. Κατά τη διαδικασία της ανάλυσης των δεδομένων στη προσομοίωση, μπορούν να συμπεριληφθούν και να επιτευχθούν ιδιότητες της υλικότητας, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα στην κατασκευή να αποκτήσει ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις διάφορες συνθήκες. Κατά την υπολογιστική διαδικασία, αναδύεται η συμπεριφορά του υλικού παρά της μορφής, προβάλλοντας τις αρχιτεκτονικές δυνατότητες του αντικειμένου. Με αυτόν τον τρόπο, το υλικό συμμετέχει ενεργά στη μορφογένεση.

Εικόνα 15: material test

71.

Εικόνα 16: Menges & Hensel_ materiality

πηγές εικόνων Εικόνα 1: https://gr.pinterest.com/pin/383368987003524854/

Εικόνα 2: https://quantaoflight.wordpress.com/2012/03/01/duomos-gothic-window/ Εικόνα 3: https://pervegalit.wordpress.com/tag/gothic-architecture/ Εικόνα 4: https://gr.pinterest.com/pin/

Εικόνα 5: http://www.scoop.it/t/architecture-and-genetic-algorithm Εικόνα 6: http://architettura.it/extended/20060305/01_c.jpg

Εικόνα 7: Μουτεβελής, Ιωάννης. 2015. Ψηφιακή Μορφογένεση (από το συναρμολόγημα στο

σμήνος). Ερευνητική Εργασία, Αθήνα: Ε.Μ.Π. Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Εικόνα 8: http://www.urbagram.net/images/_Rhizome_detail_MC.jpg

Εικόνα 9: http://dandyvonnuetzen.blogspot.gr/2013/01/art-of-computational-architecture

Εικόνα 10: http://dandyvonnuetzen.blogspot.gr/2013/01/art-of-computational-architecture Εικόνα 11: https://en.wikipedia.org/wiki/Sagrada_Fam%C3%ADlia Εικόνα 12: http://theverymany.com/constructs/10-frac-centre/

Εικόνα 13: https://gr.pinterest.com/pin/298504281527031343/ Εικόνα 14:

https://courses.candelalearning.com/olianp/chapter/skeletal-structures-and-functions/ Εικόνα 15:

http://www.iaacblog.com/programs/living-screen-robotic-fabrication-of-algae-based-gels/ Εικόνα 16: http://www.achimmenges.net/?cat=291

75.

παραπομπές 1

Charles, Darwin. 1859. Recapitulation and Conclusion. Στο The Origin of Species.

“…from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved.” Chapter 14. http://literature.org/authors/darwin-charles/the-origin-of-species/chapter-14.html 2

Μπαμπινιώτης, Γ. (2011) Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας:Ιστορία των λέξων. Αθήνα: ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ. 875. 3

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 48. 4

Ύλη http://www.lexigram.gr/

Symeonidou, Ioanna. 2014. Use the Force. Στο Τέλλιος Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 102. 6

Leach, Νeil. (2004) Swarm Tectonics. Στο Turnbull, D., Williams, C. & Leach, N. επιμ. Digital tectonics. Chichester: WILEY-ACADEMY. 73-74.

Spuybroek, Lars. (2012) Τhe sympathy of things. [Online video] University of Innsbruck: Faculty of Architecture. June 29th.

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 51. 9

Symeonidou, Ioanna. 2014. Use the Force. Στο Τέλλιος Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 102-103.

Wong Chui Kwan, Alice. (2010) Parametric Variation in Architecture. σ.17-18 [Ερευνητική Εργασία]

76.

παραπομπές Symeonidou, Ioanna. 2014. Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 102.

Carpo, Mario. 2013. Digital Indeterminish: the new digital commons and the dissolution of architectural authorship. Στο Sprecher Aaron Lorenzo-Eiroa Pablo, επιμ. Architecture in Formation: On the Nature of information in Digital Architecture. New York: Routledge. 47.

Hensel, Michael. (2004) Finding Exotic Form: An Evolution of Form Finding as a Design Method. Στο Hensel, M., Weinstock, M. και Menges, A. (eds.) Emergence: Morphogenetic Design Strategies. Chichester: WILEY-ACADEMY

Wong Chui Kwan, Alice. (2010) Parametric Variation in Architecture. σ.19 [Ερευνητική Εργασία]

Μουτεβελής, Ιωάννης. (2015) Ψηφιακή Μορφογένεση (από το συναρμολόγημα στο σμήνος). σ. 14 [Ερευνητική Εργασία]

Terzidis, Kostas. 2008. Algorithmic Complexity: Out of Nowhere. Στο Vrachiotis, G. & Gleineger A. επιμ. Complexity: Design Strategy and WorldView. [μετάφραση: Παπαδόπουλος Δ.] Basel_ Boston_Berlin: Brikhauser Verlag AG. 75. 17

Μουτεβελής, Ιωάννης. (2015) Ψηφιακή Μορφογένεση (από το συναρμολόγημα στο σμήνος). σ. 15 [Ερευνητική Εργασία]

Symeonidou, Ioanna. 2014. Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 102.

Symeonidou, Ioanna. 2014. Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 101.

Detlef, Mertins. (2009) Variability, Variety and Evolution in Early 20th-Century Bioconstructivisms. Στο Spuybroek Lars, (επιμ.) Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames & Hudson. 50-51.

77.

παραπομπές

Symeonidou, Ioanna. (2014) Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 101.

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 56.

Hansmeyer, Michael. (2012) Building unimaginable shapes. [Online video] TEDx. July 27th.

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 2-3. 26

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 26-27.

Weinstock, Michael. (επιμ.) (2010) The Architecture of Emergence: The Evolution of Form in Nature and Civilisation. Chichester: WILEY. 31. 28

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 11.

Hensel, M., Weinstock, M. & Menges, A. (επιμ.) (2004) Emergence in Architecture. Στο Emergence: Morphogenetic Design Strategies. Chichester: WILEY-ACADEMY 30

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture.New York: Routledge. 12 31

78.

παραπομπές Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 48. 32

Hensel, M. (2004) Finding Exotic Form: An Evolution of Form Finding as a Design Method. Στο Menges, A., Weinstock, M. & Hensel, Μ. (επιμ.) Emergence: Morphogenetic Design Strategies. Chichester: WILEY-ACADEMY 33

Hensel, M., Menges, A. & Weinstock, M. (επιμ.) (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. 49. 34

Carpo, Mario. (2013) Digital Indeterminish: the new digital commons and the dissolution of architectural authorship. Στο Sprecher Aaron Lorenzo-Eiroa Pablo (επιμ.) Architecture in Formation: On the Nature of information in Digital Architecture. New York: Routledge. 51.

DeLanda, Manuel. (2009) Material Evolvability and Variability. Στο Spuybroek, L. (επιμ.) Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames & Huston. 12-13. 36

Menges, A. (2013) Performative Morphology in Architecture. [Online] February 2013.

DeLanda, Manuel. (n.d.) ‘The Importance of Imperfections.’ Στο Matter matters a series from Domus Magazine. [Online] σ. 3 38

DeLanda, Manuel. (n.d.) ‘Building with Bone and Muscle.’ Στο Matter matters a series from Domus Magazine. [Online] σ. 1 39

Κατιρτζίδης, Α. & Παπαθωμάς, Ε. (2012) Adaptive Responsive Transformable Interactive Architecture. σ. 61.

DeLanda, Manuel. (n.d.)‘Extensive and Intensive.’ Στο Matter matters a series from Domus Magazine. [Online] σ. 6

79.

03/

αισθητική και

πολιτική

Με την εξέλιξη των σχεδιαστικών προγραμμάτων, η αρχιτεκτονική μεταβαίνει από το σχεδιασμό του αντικειμένου στη μελέτη και το σχεδιασμό της διαδικασίας του. Οι μορφές, που παράγονται με τη βοήθεια των αλγορίθμων, εμπνέονται από τη δημιουργικότητα της φύσης και μεταβάλλονται σύμφωνα με τις παραμέτρους του περιβάλλοντος, εντάσσοντας ταυτόχρονα κατά τη διαδικασία σχηματισμού έννοιες, όπως καινοτομία και διαφορετικότητα. Μέσω της καινούριας λογικής στην παραγωγή επιτρέπεται η συμμετοχή και η πρόσβαση πολλών χρηστών στην επεξεργασία ίδιων δεδομένων, με αποτέλεσμα την ανάδυση ποικιλομορφίας στην ίδια ομάδα. Ωστόσο, ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί η αισθητική, που θα προβάλλει η νέα σχεδιαστική προσέγγιση στην κοινωνία, όπως και το αποτέλεσμά της. Η αρχιτεκτονική αισθητική είναι μια παράμετρος, η οποία είναι πολύ δύσκολο να ενσωματωθεί στον υπολογιστή και να ελεγχθεί1, αλλά συμβάλλει ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Όπως ανέφερε και ο Friedrich Schiller 2 (1791) «Τα θέματα αισθητικής είναι καθοριστικά για την αρμονική ανάπτυξη της κοινωνίας και του ατόμου.»3. Συνεπώς, τίθενται ερωτήματα, τα οποία αφορούν την αισθητική της καινούριας λογικής του σχεδιασμού και το πώς ενσωματώνεται στη σημερινή κοινωνία.

81.

3. 1 Αισθητική και Ομορφιά Η λέξη “αισθητική” (aesthetic) είναι ελληνική και προέρχεται από το ρήμα “αίσθομαι”, που σημαίνει “αντιλαμβάνομαι”4. Αποτελεί κλάδο της φιλοσοφίας, που ασχολείται με τη φύση και την εκτίμηση του “όμορφου”. Από την άλλη πλευρά, “όμορφο” θεωρείται ένα άτομο, αντικείμενο ή μια ιδέα, που προσφέρει στο θεατή μια αστείρευτη εμπειρία απόλαυσης και ικανοποίησης, η οποία τις περισσότερες φορές θεωρείται υποκειμενική5. Το σύνολο των συναισθημάτων, που δημιουργούνται κατά τη θέαση ενός αντικειμένου, ορίζεται ως “αισθητική”. Όπως και η “ομορφιά”, έτσι και η “αισθητική” θεωρείται, κατά κύριο λόγο, προσωπική άποψη. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιες καταστάσεις ή μορφές είναι αντικειμενικά αποδεκτές ως όμορφες, αναπτύσσοντας έτσι κάποιες αρχές καλαισθησίας στην κοινωνία.

83.

Εικόνα 1: Objectile- Cache

3. 2 Ορίζοντας την αισθητική και την ομορφία, από τον Πλάτωνα μέχρι σήμερα

Η αδιευκρίνιστη φύση των συναισθημάτων που προκαλεί στο θεατή το ωραίο, μελετάται ήδη από τους φιλοσόφους των αρχαίων ελληνικών χρόνων μέχρι την σύγχρονη εποχή. Κάθε φορά το θέμα προσεγγίζεται από ξεχωριστή οπτική γνωστική περιοχή, όπως τη φιλοσοφία, την αντιληπτικότητα, τη γενετική, τη θεολογία, τη νευρολογία και τις κοινωνικές επιστήμες. Ωστόσο, δεν μπορεί να δοθεί μια αντικειμενική και ορθολογιστική απάντηση επί του θέματος. Ξεκινώντας από την αρχαιότητα, μεγάλοι φιλόσοφοι όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης ασχολήθηκαν με τη σημασία του “ωραίου”. Εστιάζοντας, ο Πλάτωνας ταύτισε το κάλλος (ωραίο) με την καλοσύνη, θεωρώντας την ομορφιά ως μια προβολή της ηθικής6. Ενώ ο Αριστοτέλης θεώρησε ότι το “ωραίο” είναι η αναλογία, η συμμετρία και η οργανωμένη τάξη των μερών, που αποτελούν ένα σύνολο7. Άποψη, η οποία επανήλθε την περίοδο της Αναγέννησης, επισημαίνοντας ότι η ομορφιά είναι ένα προϊόν ορθολογικής τάξης και αρμονικών αναλογιών. Τον 18ο αιώνα εμφανίζεται ο όρος της αισθητικής στη φιλοσοφία μέσω του βιβλίου του γερμανού φιλοσόφου Alexander G. Baumgarten με τίτλο “Aesthetica” (1750). Ο Baumgarten αναφέρει ότι η αισθητική εκφράζει τη λογική της κατανόησης της γνώσης των αισθήσεων, θεωρώντας την ομορφιά ως τη τέλεια αίσθηση γνώσης. Με αυτό τον τρόπο, απέχει από την άποψη του συναισθήματος και υποβαθμίζει την πνευματική αντίληψη της πράξεως. Επιπλέον, στρέφεται στην ομορφιά που παράγει η φύση μέσω της ενσάρκωσης και της λειτουργίας, τονίζοντας ότι θα πρέπει να ακολουθηθεί η αυστηρή μίμησή της8. Στη συνέχεια, ο άγγλος ζωγράφος William Hogarth γράφοντας το “Η ανάλυση της ομορφιάς” ( The analysis of beauty, 1753) καταγράφει τις αρχές της ομορφιάς μέσα από γραμμές και συνδυασμούς, που αφήνουν το ανθρώπινο μάτι να απολαύσει και να ευχαριστηθεί. Οι αρχές, που αναλύσει ο Hogarth είναι: φόρμα, ποικιλία, ομοιομορφία/ κανονικότητα/ συμμετρία, απλότητα, πολυπλοκότητα και ποσότητα. Για τον Hogarth η μορφή, που έχει ένα αντικείμενο, αποτελεί το μεγαλύτερο παράγοντα για την ομορφιά του συνόλου, αφού είναι το πρώτο πράγμα που αντιλαμβάνεται το μάτι. Ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό της μορφής θεωρείται η ποικιλία, που αναδύει και προσφέρει στον θεατή, μέσω των διαστάσεων και γραμμών, της απλότητας που αφήνει στο μάτι να απολαύσει πιο εύκολα το σύνολο, και της πολυπλοκότητας, που διακόπτει την ροή της συνήθειας δίνοντας ένα διάλειμμα στο μυαλό9.

85.

3. 2 Ορίζοντας την αισθητική και την ομορφία, από τον Πλάτωνα μέχρι σήμερα

Από την άλλη πλευρά, ο γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant το 1790, χαρακτήρισε την ομορφιά ως η ευχαρίστηση, που πηγάζει από το ανέμελο παιχνίδι της φαντασίας και της κατανόησης εμπνευσμένο από το αντικείμενο, που αποκαλείται “όμορφο”. Ο Kant δεν πίστευε ότι η ομορφιά αποτελείται από κάποιες σταθερές αρχές και χαρακτηριστικά. Αντίθετα, ανέφερε ότι η αίσθηση ομορφιάς ήταν υποκειμενική και εξαρτιόταν από το μάτι του θεατή, ο οποίος θεωρούσε την άποψη του αντικειμενική και κοινή με των υπολοίπων. Συγκεκριμένα, διατυπώνεται η έκφραση “Η ομορφιά είναι στο μάτι του θεατή”, η οποία αναπαράγεται μέχρι και σήμερα10. Περνώντας στον 19ο αιώνα, εξετάζεται η άποψη του άγγλου συγγραφέα και ζωγράφου, J.Ruskin, ο οποίος στο βιβλίο του «Modern Painters» (1843) προβάλλει τη τυπική ομορφιά ως συμβολισμός της θεότητας πάνω στο υλικό. Σημειώνει ότι : “ομορφιά είναι είτε ο βαθμός συνείδησης γραμμένος στα πράγματα εξωτερικά είτε ο συμβολισμός του θείου, που αποδίδεται στην ύλη ή η ευτυχία των ζωντανών πραγμάτων ή η τέλεια εκπλήρωση καθηκόντων και λειτουργιών… Σε όλες τις περιπτώσεις είναι κάτι θείο ως καταφατική φωνή του Θεού, το λαμπρό σύμβολό Του, την απόδειξη της παρουσίας Του ή την υπακοή στο θέλημά Του, από Αυτόν θα προκαλείται και θα υποστηρίζεται.”

Με αυτόν τον τρόπο, εξηγεί τη σπουδαιότητα της ομορφιάς της φύσης, που παράγεται και προβάλλεται ως η «απόλυτη ομορφιά»11.

Τέλος, ο αμερικανός φιλόσοφος τέχνης Denis Dutton το 2010 στο TEDx παρουσιάζει και αναλύει μία εντελώς διαφορετική άποψη από τις προαναφερθείσες. Πιο αναλυτικά, ο Dutton εξετάζει την έννοια της ομορφιάς με βάση την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, εστιάζοντας στην ανάπτυξη των καλλιτεχνικών και των αισθητικών προτιμήσεων, δηλαδή στην εξελιγμένη ψυχολογία. Έτσι, η εμπειρία της ομορφιάς ανταποκρίνεται σε μια ολόκληρη σειρά δαρβινικών προσαρμογών και είναι ένας από τους τρόπους, που η εξέλιξη χρησιμοποιεί ώστε να προκαλεί και να διατηρεί τον εντυπωσιασμό ακόμα και την εμμονή. Αυτό έχει ως στόχο, κατά τη φυσική και φυλετική επιλογή

86.

3. 2 Ορίζοντας την αισθητική και την ομορφία, από τον Πλάτωνα μέχρι σήμερα

να λαμβάνονται οι πιο προσαρμοστικές αποφάσεις για την επιβίωση και την αναπαραγωγή. Ουσιαστικά, η ομορφιά είναι ο τρόπος της φύσης να δρα σε απόσταση (φυσική ομορφιά). Ωστόσο, το ερώτημα, που τίθεται, είναι σχετικά με την ομορφιά που παράγει ή αλλιώς φτιάχνει ο άνθρωπος, την καλλιτεχνική ομορφιά. Μέσω ενός παραδείγματος για τα παλαιολιθικά εργαλεία, τους χειροπελέκεις, ο Dutton καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος βρίσκει την ομορφιά σε οτιδήποτε γίνεται καλά και αυτή η νοοτροπία πηγάζει από τον homo erectus και εξελίσσεται μαζί με το είδος12. Παρά τις απόψεις, που έχουν αναπτυχθεί περί καλαισθησίας από τις προαναφερόμενες και άλλες ακόμη προσωπικότητες, έχει επικρατήσει μέχρι και σήμερα η γνώμη του Kant ότι δηλαδή η ομορφιά ή γενικότερα η αισθητική ενός αντικειμένου ή ατόμου βασίζεται σε υποκειμενικά κριτήρια. Είναι μία προσωπική άποψη, η οποία για να γίνει αποδεκτή από το ευρύ κοινό, πρέπει να είναι τεκμηριωμένη και αντιληπτή. Αυτό παρατηρείται στις μεγάλες και συνήθως δημοκρατικές κοινωνίες, όπου υπάρχουν ποικίλες απόψεις και ελευθερίες. Όμως, υπάρχει κενό μεταξύ του «κοινώς αποδεκτό» και του «αντικειμενικά ωραίο». Το «αποδεκτό» έχει έλλειψη του συναισθήματος του εντυπωσιασμού και δεν είναι συμβατό με τις πολιτικές, πολιτισμικές και ηθικές βάσεις του δέκτη. Σε αντίθεση, το «ωραίο» παράγει ένα σύνολο αισθήσεων που δεν μπορεί να αποκωδικοποιηθεί ούτε μέσω φιλοσοφικών αναλύσεων ούτε μέσω υπολογιστικών διαδικασιών.

87.

Εικόνα 2: οι 4 κατηγορίες της γραμμής ανάλογα με την αισθητική τουςeriality

3. 3 Η αισθητική της γραμμής Σύμφωνα με τον Hogarth (1753), όμορφο θεωρείται το αντικείμενο, που ωθεί τον θεατή να ανακαλύψει τη μορφή του μέσω της ποικιλίας του και προσφέρει μια ευχάριστη οπτική εμπειρία. Σημαντικό στοιχείο για την ανάδυση ποικιλίας είναι οι γραμμές, που καθορίζουν το σχήμα. Ξεχωρίζουν τέσσερεις τύποι γραμμών: ευθεία, καμπύλη, κυματιστή (waving line ή γραμμή της ομορφιάς) και σερπαντίνα (serpentine line ή γραμμή της κομψότητας). Όταν οι γραμμές συνδυαστούν μεταξύ τους παράγουν περισσότερη ομορφιά και ποικιλία, άρα προσφέρεται μεγαλύτερη απόλαυση στο μάτι. Αυτό, όμως δεν ισχύει για κάθε σύνθεση γραμμών. Ο συνδυασμός, που προκύπτει κάθε φορά, θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αρμονική συνέχεια, πολυπλοκότητα και αναλογία, ώστε να είναι αρεστός και να μην προκαλεί σύγχυση και εκνευρισμό13. Υπάρχουν τέσσερεις κατηγορίες συνδυασμών, κατά τις οποίες ορίζεται η καταλληλότητα και η αρμονία της σύνθετης γραμμής, πέραν της διαφορετικότητας που μπορεί να παρουσιάζουν: όμορφες (beautiful), picturesque (διακρίνεται στα φυσικά τοπία και εμφανίζεται την περίοδο του ρομαντισμού), άσχημες (ugly), παραμορφωμένες (deformed). Από τις προαναφερθείσες κατηγορίες, μόνο οι δύο πρώτες (beautiful & picturesque) θεωρούνται αποδεκτές και επιθυμητές από το μάτι. Αντιθέτως, οι άσχημες και οι παραμορφωμένες θεωρείται ότι εκπέμπουν κακή αισθητική και ο σχηματισμός τους χαρακτηρίζεται ασυνεχής και αφύσικος.14 Επιπλέον, στην κατηγορία των beautiful υπάρχουν τρία είδη καμπυλωτών γραμμών, τα οποία σύμφωνα με τον Lars Spuybroek, παράγουν ποικιλομορφία πάνω στην ίδια την γραμμή. Αρχικά, η γραμμή “σερπαντίνα”, σχήματος S, η οποία προσφέρει ποικιλία, πολυπλοκότητα και ταυτόχρονα κομψότητα. Είναι μία πλούσια γραμμή με δύο χαλαρές άκρες, η οποία παράγει ομορφιά και προέρχεται από τη φύση. Στη συνέχεια, η καμπύλη J της Art Nouveau αποτελεί χαρακτηριστική φιγούρα στο φυσικό κόσμο ενώ διακρίνεται από αρχή και τέλος. Η μία άκρη της είναι σταθερή και η δεύτερη μπορεί να αλλάζει, να μπλέκεται, να εκτείνεται και να στρέφεται σε οποιαδήποτε κατεύθυνση. Χαρακτηρίζεται από πάθος και κίνηση, δίνοντας ζωντάνια στο σύνολο. Από την άλλη πλευρά, οι καμπύλες του γοτθικού ρυθμού (άγκιστρα, βρόγχοι) εξαρτώνται από δύο σταθερά άκρα και η ποικιλία αναπτύσσεται ως επί το πλείστον στη μεσαία περιοχή. Τα στοιχεία παρουσιάζονται ως συνεχή, χωρίς σπασίματα και νευρικές χαράξεις, προβάλλοντας ένα αρμονικό σύνολο. Ο Deleuze αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στο γοτθικό ρυθμό «το πάθος της κίνησης ψεύδεται σε αυτή τη ζωντανή γεωμετρία». (Spuybroek 2009, σ.19-23)

89.

Εικόνα 3: Καμπύλες Art Nouveau ( J )

3. 3 Η αισθητική της γραμμής Γενικότερα, παρατηρείται ότι η ανθρώπινη αντιληπτικότητα καταγράφει ως «απόλυτη ομορφιά» τους μη γραμμικούς αλλά αρμονικούς, συνεχείς και ποικίλους συνδυασμούς, που παράγει η φύση. Οτιδήποτε διαταράξει ή χαλάσει τη συγκεκριμένη ενότητα, θεωρείται άκομψο και άσχημο.

Εικόνα 4: Serpentine Line (S)_Hogarth materiality

91.

Εικόνα 5: Καμπύλες γοτθικής αρχιτεκτονικής

3. 4 Η αίσθηση του ωραίου στην αρχιτεκτονική Η αρχιτεκτονική είναι μια περιοχή, μέσω της οποίας προβάλλονται αρχές αισθητικής, οι οποίες επηρεάζονται από τις πολιτικοοικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις, έχοντας αντίκρισμα στην εκάστοτε κοινωνία. Καθ’ όλη την ιστορία αρχιτεκτονικής, η αίσθηση του «ωραίου» αναδύεται μέσω της σχεδιαστικής αρμονίας, η οποία βασίζονταν σε γεωμετρικούς κανόνες συμμετρίας και αναλογιών, ενώ πολλές φορές αντέγραφε μορφές της φύσης, τις οποίες αναπαριστούσε στα διακοσμητικά στοιχεία. Πιο συγκεκριμένα, οι αρχαίοι Έλληνες ανακάλυψαν την ομορφιά της αρχιτεκτονικής μέσω της συμμετρίας και των αρμονικών αναλογιών του κτιρίου σε σχέση με τον άνθρωπο και τη χρήση, για την οποία προοριζόταν. Η κορύφωση της ομορφιάς, εκείνης της εποχής, βρίσκεται στη χρυσή τομή ή αλλιώς χρυσό κανόνα. Στη συνέχεια, ο Μάρκος Βιτρούβιος σχεδίασε τη σύνδεση της αρχιτεκτονικής του ανθρώπινου σώματος με το κτίριο, εστιάζοντας σε τρία ζητήματα, που αφορούν το σχεδιασμό: δύναμη, λειτουργικότητα και ομορφιά (firmitas, utilitas, venustas). Για τον τελευταίο τομέα, πίστευε πως η απόλυτη ομορφιά βρίσκεται στις αναλογίες της φύσης και τη γεωμετρική συμμετρία, μελετώντας έτσι το «ιδανικό» ανθρώπινο σώμα, το οποίο ο Leonardo Da Vinci (1487) εντάσσει σε κύκλο και τετράγωνο, προσδιορίζοντας την αρμονική σύνθεση ανθρώπου και γεωμετρίας μέσω της συμμετρίας και κατ’ επέκταση του Σύμπαντος ως συνόλου15. Η ίδια λογική περί αισθητικής οδηγεί στην αρχιτεκτονική με την Αναγέννηση, συνδυάζοντας και αναπτύσσοντας περισσότερο το διάκοσμο, ο οποίος γίνεται όλο και πιο πλούσιος από την εποχή του μπαρόκ και μετά. Σημείο αναφοράς της ομορφιάς χαρακτηρίζεται η ποικιλία και η πολυπλοκότητα του διακόσμου, η οποία είχε τη βάση της στις φυτικές και ζωικές μορφές. Από την άλλη πλευρά, η γοτθική αρχιτεκτονική επηρεάστηκε από την πλαστικότητα και την ποικιλία των μορφών στη φύση, τις οποίες όμως ενσωμάτωσε στην κατασκευή μέσω της επανάληψης, και σε συνδυασμό με το φυσικό φωτισμό, δημιουργούσαν στον θεατή το αίσθημα του εντυπωσιασμού και του δέους. Κάποιους αιώνες αργότερα το κίνημα της Art Νouveau, εμπνέεται από τη μορφολογία και τα χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου, αποδίδοντας μορφές, ιδιαίτερης γεωμετρίας. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του μοντέρνου κινήματος, η νοοτροπία περί αισθητικής αλλάζει σε συνδυασμό με την βιομηχανική επανάσταση. Η λειτουργικότητα του χώρου και ο μινιμαλισμός αποτελούν πλέον την ομορφιά της αρχιτεκτονικής, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια επαναστατική κίνηση απέναντι στην αστείρευτη και ανούσια διακόσμηση.

93.

Εικόνα 6: Guggenheim museum Bilbao

3. 4 Η αίσθηση του ωραίου στην αρχιτεκτονική Στη συνέχεια, με το πέρασμα στη μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική και με την ένταξη των υπολογιστικών προγραμμάτων στο σχεδιασμό, η αντίληψη και οι σταθερές αρχές, που είχαν καθιερωθεί, αλλάζουν και δίνεται πλέον η δυνατότητα δημιουργίας μορφών διαφορετικών από τα γεωμετρικά στερεότυπα. Εμφανίζεται το ρεύμα της αποδόμησης (deconstructivism) το οποίο ήταν αντίθετο με βάση τις σχεδιαστικές αρχές ομορφιάς, αρμονίας και συνέχειας, που είχε αναφέρει ο Hogarth. Έτσι, δημιουργείται ένα αναπάντητο ερώτημα γύρω από τη νέα αισθητική, το οποίο εμφανίζεται και με τη εξέλιξη του ψηφιακού σχεδιασμού και την ανάπτυξη του παραμετρισμού, κατά τον οποίο επιτυγχάνονται τεχνικά άριστες λύσεις, οι οποίες συμβάλλουν στη βελτίωση και στη βιωσιμότητά της κατασκευής, ενώ ταυτόχρονα προσφέρονται εξελιγμένες σχεδιαστικές δυνατότητες ως προς τη μορφή, η οποία ακολουθεί τη δομή του συνόλου. Για να γίνει κατανοητή η παραμετρική αισθητική, θα πρέπει να γίνει αντιληπτή πρώτα η αλλαγή που έφερε ο συγκεκριμένος τρόπος στη δημιουργία και παραγωγή των αντικειμένων. Δηλαδή το πώς λαμβάνονται και γίνονται επεξεργάσιμες οι πληροφορίες στην παραγωγική διαδικασία μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, που είναι το φυσικό πλέον αντικείμενο. Ο παραμετρισμός λειτουργεί μέσω του υπολογισμού και χαρακτηρίζεται ως ένας ατελείωτος και ανοιχτού τύπου αλγόριθμος, μέσω του οποίου συσχετίζονται και μελετούνται δεδομένα, που μπορούν να μεταβάλλονται γρήγορα και συχνά. Έτσι, προσφέρει μία ποικιλία μορφών, οι οποίες θεωρούνται ανοιχτά σύνολα δυνάμεων και μπορούν να δεχτούν αλλαγές. Μέσω αυτής της λογικής αναδύεται ομορφιά, όχι όμως με την κλασσική έννοια, αλλά συμβάλλοντας ως μια ενεργή καθοριστική δύναμη της πραγματικότητας, αλλάζοντας ριζικά την έννοια του δημιουργού, το ρόλο του υποκείμενου και του αντικειμένου στη διαδικασία αρχιτεκτονικής παραγωγής16. Δεν θεωρείται ως ένα σύνολο αισθήσεων που συνδέεται με τη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, αλλά αναπαριστάται ως μια εναλλακτική πρόσβαση σε αυτήν17.

95.

Εικόνα 7: Menges & Hensel_ materiality

3. 4 Η αίσθηση του ωραίου στην αρχιτεκτονική Αναφερόμαστε δηλαδή σε μία εντελώς διαφορετική λογική σχεδιασμού, η οποία συσχετίζει διαφορετικές θέσεις μέσα σε ένα αρχιπέλαγος, όπως ψηφιακή τεχνολογία, προγραμματισμό, υλικότητα, αυτόματες τεχνο-ουτοπίες, μεταβλητότητα, βιωσιμότητα, οικολογία κτλ., περιλαμβάνοντας νέο σύστημα αξίων και αρχών, νέο λεξιλόγιο, καθώς εμπνέει ένα ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Διατρέχοντας την εποχή του Big Data και των συνεχών αλλαγών στην κοινωνία, η θέσπιση ενός ενοποιητικού και μοναδικού ύφους και αισθητικής πειθαρχίας στην αρχιτεκτονική είναι οντολογικά αδύνατη. Όπως αναφέρει και ο Michael Meredith (2011): «Όταν λέμε ομορφιά, εννοούμε ένα είδος συνοχής, ένα είδος αναγνωρίσιμης αξίας, οποιοδήποτε ενοποιητικό στυλ είναι μια προσπάθεια ενοποιημένων αξιών και μια αποφυγή του κινδύνου της ασυμφωνίας.»18

Εικόνα 8: Menges & Hensel_μορφές

97.

Εικόνα 9: Δίκτυα

3. 5 Η πολιτική διάσταση της ποικιλομορφίας Μία από τις σχέσεις, που ταλαντεύουν τους αρχιτέκτονες, είναι η σχέση μεταξύ της αρχιτεκτονικής και της πολιτικής. Ο Patrik Schumacher χαρακτηρίζει τις δύο αυτές έννοιες ως αυτόνομα, αυτο-αναφορικά, κλειστά συστήματα επικοινωνίας, όπου το καθένα έχει τη δικιά του οργανωτική λειτουργία μέσα στην κοινωνία. Από τη μια πλευρά, το πολιτικό σύστημα βασίζεται στην επικοινωνία μέσω της παροχής συλλογικών δεσμευτικών αποφάσεων, ενώ από την άλλη, η αρχιτεκτονική επικοινωνεί μέσω της παραγωγής χωρικών πλαισίων. Υποστηρίζει ότι κατά το σχεδιασμό δεν δίνεται η ικανότητα για την επίλυση πολιτικών συγκρούσεων και αντιθέσεων19. Σε δήλωσή του για την Μπιενάλε της Βενετίας το 2014 τονίζει ότι : «Οι αρχιτέκτονες είναι υπεύθυνοι για τη μορφή του δομημένου περιβάλλοντος, όχι για το περιεχόμενό του και η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να αποδώσει κοινωνική δικαιοσύνη. Χρειάζεται να κατανοήσουμε πώς οι μορφές μπορούν να κάνουν τη διαφορά για την πρόοδο του πολιτισμού.»20 Μέσω του δομημένου περιβάλλοντος, αναπτύσσονται χώροι και παράγονται καταστάσεις, που έχουν αντίκτυπο στη δημιουργία και σταθεροποίηση κοινωνικών ομάδων και διαδικασιών. Ουσιαστικά, αποτελούν χώρους επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών, δομώντας μία πολύπλοκη βάση εδαφικών διακρίσεων και αποκαλύπτοντας μια σειρά πολύπλοκων κοινωνικών αλληλεπιδράσεων εντός των ορίων τους. Επίσης, Neil Leach αναφέρει ότι δεν υπάρχει κάτι που είναι πολιτική στην αρχιτεκτονική, όμως πολλές φορές η αρχιτεκτονική χρησιμοποιείται για να παράγει πολιτική21. Αυτό, σύμφωνα με τον Michael Meredith, στηρίζεται στις αισθήσεις και τις εμπειρίες, που αναπτύσσονται στους κοινωνικοπολιτικούς χώρους, και συγκεκριμένα χαρακτηρίζει ότι “H αρχιτεκτονική ενεργεί πολιτικά μέσω της αισθητικής.”22 Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό, παρατηρώντας την αρχιτεκτονική αισθητική κατ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας και των πολιτικοοικονομικών εξελίξεων, όπως θεοκρατική κοινωνία, κομμουνισμός, φασισμός, βιομηχανική επανάσταση. Θεωρείται ως μια προβολή των καταστάσεων της κάθε εποχής στην κοινωνία. “Οι αρχιτεκτονικές μορφές πάντα αντιμετώπιζαν μια χωρική συνθήκη και κάθε χωρική συνθήκη πάντα συνεπάγεται μια ιδέα της πολιτικής.” (Pier Vittorio Aureli)23.

99.

Εικόνα 10: Menges & Hensel_ materiality

3. 5 Η πολιτική διάσταση της ποικιλομορφίας Ωστόσο, ερχόμενοι στη σύγχρονη εποχή, η ανάπτυξη των εξελικτικών υπολογιστικών προγραμμάτων στον σχεδιασμό, σε συνδυασμό με τη συνεχή μεταβλητότητα και την αστείρευτη πληροφορία, παράγει μία ιδιαίτερη αισθητική, της οποίας η πολιτική επιρροή στην κοινωνία είναι αδιευκρίνιστη. Συγκεκριμένα, ο παραμετρικός σχεδιασμός, ο οποίος έχει τα θεμέλιά του στα μαθηματικά και σχετίζεται με την ανάλυση πολύπλοκων συστημάτων, θεωρείται ως το «νέο στυλ της εποχής», που ακολουθεί το μεταμοντέρνο και την αποδόμηση, αλλάζοντας όμως το ρόλο και τη φύση του αρχιτέκτονα, δηλαδή από δημιουργό σε μηχανικό λογισμικού. Εντάσσει μία καινούρια αισθητική στην κοινωνία, η οποία σύμφωνα με τον P. Schumacher “τακτοποιεί την οπτική ακαταστασία της νεοφιλελεύθερης πόλης”, ελέγχοντας την χωρική επικοινωνία, που δέχεται το σύστημα. Αντιθέτως σε αυτή τη λογική είναι ο Teddy Cruz, ο οποίος θεωρεί ότι δεν είναι σωστό να κρύβεται η πολιτική διάσταση του παραμετρισμού και τον χαρακτηρίζει ως το πιστοποιημένο αρχιτεκτονικό καμουφλάρισμα του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο ενώνει και υλοποιεί την παγκόσμια πολιτική ομοφωνία του κεφαλαίου. Τονίζει ότι το νέο ρεύμα της αρχιτεκτονικής δεν πρέπει να έχει ως στόχο την στιλιστική ενότητα της νεοφιλελεύθερης κοινωνίας, αγνοώντας το πραγματικό και θεσμικό χάος, που έχει προκαλέσει ο νεοφιλελευθερισμός μέσω της οικονομικής φούσκας στη σύγχρονη πόλη. Σκοπός της νέας αρχιτεκτονικής θα πρέπει να είναι η εξομάλυνση των συγκρούσεων και αντιθέσεων, που δημιουργούνται στον αστικό ιστό και αποτελούν τη βάση της σημερινής αστικής κρίσης, και όχι η ενθάρρυνση του καπιταλιστικού συστήματος, η αύξηση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων και της αστικής ασυμμετρίας στην πόλη. Επίσης, ο T.Cruz απευθύνεται στην εκμετάλλευση των εξελιγμένων εργαλείων και των αλγορίθμων μέσω της μορφογενετικής έμπνευσης στην αρχιτεκτονική, για την ανάπτυξη έξυπνων και βιώσιμων συστημάτων στην παραγωγή και την αναπαράσταση νέων πολιτικών και οικονομικών καταστάσεων. Με αυτή την αλλαγή, ο τρόπος σκέψης αλλάζει ενσωματώνοντας την επιστημονική και τυπική έρευνα σε ένα πιο πολύπλοκο πολιτισμικό πλαίσιο24. Η σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από ένα φιλελεύθερο πλουραλισμό, ο οποίος ωθεί τον ανταγωνισμό και έχει τις βάσεις του στο καπιταλιστικό σύστημα. Η μετατροπή του καπιταλισμού σε ένα φιλελεύθερο ανοιχτό σύστημα αύξησε την πολυπλοκότητα της κοινωνίας μας, με αποτέλεσμα ο έλεγχός της να σχετίζεται από πολλές και διαφορετικές παραμέτρους25.

101.

Εικόνα 11: Μορφές φυσικών συστημάτων

3. 5 Η πολιτική διάσταση της ποικιλομορφίας Η ίδια μετάβαση παρατηρείται από την εποχή της μηχανής και της μαζικής παραγωγής στην ψηφιακή εποχή και τη μαζική εξατομίκευση. Συνεπώς, συνδυάζοντας τις προαναφερόμενες απόψεις γύρω από την πολιτική διάσταση της παραγωγής του ψηφιακού σχεδιασμού, καταλήγουμε ότι το ίδιο το πολιτικοοικονομικό σύστημα «γέννησε» τον παραμετρισμό. Δηλαδή σύμφωνα με αυτές τις αλλαγές η αρχιτεκτονική θα πρέπει να προσαρμοστεί σε συνεργασία με την ψηφιακή τεχνολογία, για να παράγει το επιθυμητό αποτέλεσμα, λειτουργικά και αισθητικά. Μέσω της βοήθειας των αλγοριθμικών διαδικασιών και των παραμετρικών προγραμμάτων, της δίνεται η δυνατότητα να δημιουργεί και να παράγει ποικιλία και διαφορετικότητα, η οποία καθρεφτίζει τον πλουραλισμό, που υπάρχει στην κοινωνία, όχι όμως με την αρνητική έννοια. Η παραγωγή της ποικιλομορφίας στον σχεδιασμό, χωρίς να χάνει τον ρυθμό αποδοτικότητας κέρδους διατηρώντας το ίδιο κόστος, και ο συνδυασμός των λειτουργικών παραμέτρων, καθιστούν τον ψηφιακό σχεδιασμό “δημοκρατικό”26. Ουσιαστικά, είναι ένα σύστημα, το οποίο όντως βασίζεται σε κερδοσκοπικούς τρόπους παραγωγής, αλλά μέσω της ανάλυσης της ατομικότητας και χωρίς να μειώνει τη διαφορετικότητα, χαρακτηρίζεται ως ένα δημοκρατικό, πλουραλιστικό, παραγωγικό σύστημα. Στόχος της αρχιτεκτονικής δεν είναι να παράγει πολιτική ή να την αλλάξει. Ωστόσο, δημιουργώντας μορφές και χώρους συμμετέχει έμμεσα αλλά ενεργά στη διαμόρφωση της κοινωνίας, αποτελώντας κομμάτι της συνεχόμενα αναδυόμενης πολυπλοκότητας ενός αναπτυσσόμενου συστήματος. Με τη χρήση των εξελιγμένων σχεδιαστικών προγραμμάτων, η αρχιτεκτονική μπορεί να αντιληφθεί τα δεδομένα και τις παραμέτρους, που χαρακτηρίζουν την σημερινή κοινωνία, παράγοντας έτσι μορφές, που θα αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και θα συμμετέχουν στις μεταβολές του μέσω της προσαρμοστικότητάς τους.

103.

πηγές εικόνων Εικόνα 1: http://www.orange.fr/bin/frame.cgi?u=http%3A//pp.auto.search.ke.voila.fr/ Εικόνα 2:

John Claudius Loudon, Observations on the formation and Management of useful and ornamental plantations, on the Theory and Practice of Lanscape Gardening and on Gaining and Embanking Land from Riv Εικόνα 3: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Lotion_edista.jpg Εικόνα 4: https://en.wikipedia.org/wiki/Line_of_beauty Εικόνα 5: https://gr.pinterest.com

Εικόνα 6: https://en.wikipedia.org/wiki/Guggenheim_Museum_Bilbao Εικόνα 7: http://www.achimmenges.net/?cat=291 Εικόνα 8: http://www.achimmenges.net/?cat=291 Εικόνα 9: http://jennysabin.com/?p=25 Εικόνα 10:

http://www.achimmenges.net/icd-imagedb/WebAM_Research_07_HFG_RespSurf_AM Εικόνα 11: https://www.pinterest.com

104.

παραπομπές Symeonidou, Ioanna. (2014) Use the Force. Στο Τέλλιος Α. επιμ. Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. 107 1

Γερμανός συγγραφέας του 18ου αιώνα έγραψε σχετικά με την αισθητική στην κοινωνία στα γράμματά του “Letters on the Aesthetic education of Man”. (1791-1795) 2

3 4 5 6 7 8 9

Tracy, Chenalier. (1997) Encyclopedia of the Essay. London: Fitzroy Dearborn Publishers. 747.

lexigram. http://www.lexigram.gr/ lexigram. http://www.lexigram.gr/

Βίδαλης, Μιχάλης. (2009) Περί Αισθητικής. [Online] 28 Αυγούστου 2009.

Stanford Encyclopedia of Philosophy. [Online] http://www.plato.stanford.edu. Hogarth, William. (1753) The analysis of beauty. London: John Reeves. 41.

Stanford Encyclopedia of Philosophy. [Online] http://www.plato.stanford.edu.

Landow, George. Chapter two, Section II: Ruskin’s theory of Typical Beauty. Στο The aesthetic and critical theories of John Ruskin.

12 13 14

Dutton, Denis. (2010) A Darwinian theory of beauty. [Online video] TEDx. November 10th. Hogarth, William. (1753) The analysis of beauty. London: John Reeves. 52-67.

George Teyssot. (2011) The Eclipsis of Beauty: Taste. [Online video] GSD, Harvard. May 23th.

The British Library Board. British Library. Vitruvius’s theories of beauty. http://www.bl.uk/learning/cult/bodies/vitruvius/proportion.html

105.

παραπομπές Schumacher, Patrik. (2013) The Politics of Parametricism (Part 1 of 4)[Online video] November 15th. 16

Carpo, M., Michael, M., & Ingeborg, R. (2011) The Eclipsis of Beauty: Parametric Beauty. [Online video] GSD, Harvard. May 23th. 17

Michael Meredith. 2011) The Eclipsis of Beauty: Parametric Beauty. [Online video] GSD, Harvard. May 23th. 18

Schumacher, Patrik. (2013) The Politics of Parametricism (Part 1 of 4)[Online video] November 15th. 19

Winston, A. (2014) “Architecture is not art” says Patrik Schumacher in Venice Architecture Biennale rant. [Online] dezeen magazine. 18th May, 2014. 20

Leach, Neil. (2013) The Politics of Parametricism (Part 2 of 4)[Online video] November 16th.

Michael Meredith. The Eclipse of Beauty:Parametric Beauty. Harvard GSD: Μάϊος 23, 2011. https://www.youtube.com/watch?v=OxN4LWPlwX8 22

Aureli, P.Vittorio. (2012) The Possibility of an Absolute Architecture. [Online video] March 21th, 2012. 23

24 25

Cruz, Teddy. (2013) The Politics of Parametricism (Part 3 of 4)[Online video] November 16th.

Shaviro, Steven. (2006) The Pinnochio Theory (Pluralism and Antagonism). [Online] 22th May

Cogdell, Christina. (2013) The Politics of Parametricism (Part 2 of 4)[Online video] November 16th. 26

106.

ΙI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η αρχιτεκτονική με τη βοήθεια των ψηφιακών εργαλείων μεταβαίνει από την topdown προσέγγιση στην bottom-up, επιτυγχάνοντας έτσι την κατανόηση και την επεξεργασία όλων των παραμέτρων, που συμβάλλουν στη διαδικασία διαμόρφωσης ή μεταβολής ενός συστήματος. Έχοντας ως παράδειγμα το βιολογικό κόσμο, προσπαθεί να αναλύσει και να προσομοιώσει τις φυσικές διεργασίες σχηματισμού, στοχεύοντας στη δημιουργία προσαρμοστικών, άρα βιώσιμων μορφών και δομών. Έτσι, στη διαδικασία σχεδιασμού εισάγονται έννοιες δανεισμένες από την εξελικτική βιολογία, όπως γενότυπος, φαινότυπος, πληθυσμιακή σκέψη, μετάλλαξη κτλ, οι οποίες αποτελούν πλέον το νέο λεξιλόγιο της αρχιτεκτονικής. Με την προσομοίωση του Γενετικού Κώδικα, ως Γενετικός Αλγόριθμος επιτυγχάνεται η παραγωγή ποικιλότητας στο επίπεδο τόσο της μονάδας, όσο και της ομάδας-οικογένειας. Αυτό οδήγησε σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης για το τομέα της παραγωγικής διαδικασίας. Μέσω της μαζικής εξατομίκευσης, γίνεται ένα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα ως προς την αποδοχή και το σεβασμό της διαφορετικότητας του ατόμου, ενισχύοντας την έννοια του πλουραλισμού και της δημοκρατίας μέσα στην κοινωνία. Επίσης, καταρρίπτει το μύθο των ιδανικών προτύπων και αποτρέπει την έννοια του «λάθος», καθώς το κάθε αντικείμενο είναι μοναδικό και ανταποκρίνεται σε ξεχωριστό χρήστη. Ωστόσο, πέρα από το κομμάτι της διερεύνησης και της θεωρίας, η μαζική παραγωγή διαφορετικότητας είτε στην κλίμακα ενός αντικειμένου είτε στην κλίμακα της αρχιτεκτονικής, είναι αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί στα πραγματικά δεδομένα της σημερινής κοινωνίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το θέμα δεν είναι η έλλειψη της τεχνολογίας ή της τεχνογνωσίας, αλλά οι αδύναμες βάσεις της κοινωνίας, ώστε να δεχτεί μια διαφορετική αντίληψη σε συνδυασμό με το γενικότερο σύστημα του καπιταλισμού.

109.

Η ένταξη των ψηφιακών προγραμμάτων στο σχεδιασμό, από τη μια πλευρά, δίνει λύσεις σε διαχρονικά προβλήματα της σύνθεσης και της κατασκευής, ενώ παράλληλα δημιουργεί τις βάσεις για μια καινούρια λογική, η οποία θα είναι ανοιχτή στην εισαγωγή νέων παραμέτρων πληροφοριών. Έτσι, επιτυγχάνεται η καινοτομία στο παρόν, που αποτελεί τα θεμέλια του μέλλοντος, δημιουργώντας ένα εξελισσόμενο σύστημα, ανοιχτού τύπου. Όπως αναφέρει και ο φιλόσοφος Bergson: “το μέλλον πρέπει να είναι ανοιχτό, στο οποίο όχι μόνο θα πραγματοποιούνται οι πιθανότητες του παρελθόντος, αλλά και τα οράματα.” Α

DeLanda, Manuel (n.d.) Diargramms and the genesis of form. [Online] Διαθέσιμο στο https:// seansturm.files.wordpress.com/2011/06/delanda-deleuze-diagrams-and-the-genesis-of-form.pdf [πρόσβαση 16 Δεκεμβρίου 2015]

110.

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βιβλία: Carpo, Mario. (2011) The Alphabet and the Algorithm. London: The MIT Press. Menges, A. και Ahlquist, S. (2011) Computational Design Thinking. Chichester: WILEY. Weinstock, Michael. (2010) The Architecture of Emergence: The Evolution of Form in Nature and Civilisation. Chichester: WILEY. Gruber, Petra. (2011) Biomimetics in architecture: architecture of life and Buildings. Wien; New York: Spinger. Λάββας, Γεώργιος. (2002) Επίτομη ιστορία της αρχιτεκτονικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Hensel, M., Menges, A. και Weinstock, M. (2010) Emergent Technologies and Design: Towrads a Biological Paradigm for Architecture. New York: Routledge. Detlef, Mertins. (2009) Variability, Variety and Evolution in Early 20th-Century Bioconstructivisms. Στο Spuybroek, L. (eds.) Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames & Hudson. DeLanda,Manuel. (2009) Material Evolvability and Variability. Στο Spuybroek, L. (eds.) Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames & Hudson. Spuybroek, Lars. (ed.) (2009) The Radical Picturesque. Στο Research & Design: The Architecture of Variation. London: Thames& Hudson. Symeonidou, Ioanna. (2014) Use the Force. Στο Τέλλιος, Α. (eds.) Agile design: advanced architectural cultures. Thessaloniki: CND. Frazer, John. (ed.) (1995) Themes VII, section 01. Στο An Evolutionary Architecture. London: Architectural Association.

111.

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Frazer, John. (ed.) (1995) Themes VII, section 02. Στο An Evolutionary Architecture. London: Architectural Association. Carpo, Mario. (2013) Digital Indeterminish: the new digital commons and the dissolution of architectural authorship. Στο Sprecher Aaron Lorenzo-Eiroa Pablo (eds.) Architecture in Formation: On the Nature of information in Digital Architecture. New York: Routledge. Hensel, M., Weinstock, M. και Menges, A. (eds.) (2004) Emergence in Architecture. Στο Emergence: Morphogenetic Design Strategies. Chichester: WILEY-ACADEMY. Hensel, Michael. (2004) Finding Exotic Form: An Evolution of Form Finding as a Design Method. Στο Hensel, M., Weinstock, M. και Menges, A. (eds.) Emergence: Morphogenetic Design Strategies. Chichester: WILEY-ACADEMY. Leach, Neil. (2004) Swarm Tectonics. Στο Turnbull, D., Williams, C., Leach, N. Digital tectonics. Chichester: WILEY-ACADEMY. Hogarth, William. (1753) The analysis of beauty. London: John Reeves. http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/1217/1/Davis_Fontes52.pdf

Anzalone, P., Vidich, J. και Draper, J. (2008) Non-Uniform Assemblage:Mass Customization in Digital Fabrication. Στο Clouston, Ρ., Schreiber, S., Mann, R.K. Without a Hitch - New Directions in Prefabricated Architecture. Amherst: Columbia University. Landow, George. Chapter two, Section II: Ruskin’s theory of Typical Beauty. Στο The aesthetic and critical theories of John Ruskin. Διαθέσιμο στο http://www. victorianweb.org/authors/ruskin/atheories/2.2.html [πρόσβαση: 01Φεβρουαρίου 2016]

112.

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Άρθρα [online]: Mikkola, Juliana. (2007) Management of Product Architecture Modularity for Mass Customization: Modeling and Theoretical Considerations. [Online] February 2007. Διαθέσιμο στο: http://ieeexplore.ieee.org/ [πρόσβαση: 28 Δεκεμβρίου 2014] DeLanda, Manuel. (2001) Deleuze and the use of the Genetic Algorithm in Architecture. [Online] April 2001. Διαθέσιμο στο: http://www.mat.ucsb.edu/~g. legrady/academic/courses/08f200a/sites/SS/refs/deleuze.pdf [πρόσβαση: 28 Δεκεμβρίου 2014] O’Hara, Robert. (1998) Population thinking and tree thinking in sistematics.[Online] Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/227648600_Population_ thinking_and_tree_thinking_in_systematics [πρόσβαση: 25 Μαϊου 2014] Menges, A. (2013) Performative Morphology in Architecture. [Online] February 2013. Διαθέσιμο στο: http://saj.rs/wp-content/uploads/2015/05/SAJ-2013-02-A-Menges. pdf. [πρόσβαση: 10 Ιανουαρίου 2016] DeLanda, Manuel. (n.d.) Matter matters a series from Domus Magazine. [Online] Διαθέσιμο στο: http://cmm.cenart.gob.mx/delanda/textos/matter.pdf [πρόσβαση: 28 Δεκεμβρίου 2014] Winston, A. (2014) “Architecture is not art” says Patrik Schumacher in Venice Architecture Biennale rant. [Online] dezeen magazine. 18th May, 2014. Διαθέσιμο στο: http://www.dezeen.com [πρόσβαση: 10 Φεβρουαρίου 2016] Shaviro, Steven. (2006) The Pinnochio Theory (Pluralism and Antagonism). [Online] 22th May 2006. Διαθέσιμο στο: http://www.shaviro.com/Blog/?p=497 [πρόσβαση: 10 Φεβρουαρίου 2016] Βίδαλης, Μιχάλης. (2009) Περί Αισθητικής. [Online] 28 Αυγούστου 2009. Διαθέσιμο στο: http://www.greekarchitects.gr [πρόσβαση: 10 Φεβρουαρίου 2016]

113.

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βίντεο: Cache, Bernard. (1998) Toward’s a contemporary Ornamentation. [Online video] AA schoold. February 02nd. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=E--F2xFhwGY [πρόσβαση: 10 Φεβρουαρίου 2016] Spuybroek, Lars. (2012) Τhe sympathy of things. [Online video] University of Innsbruck: Faculty of Architecture. June 29th. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/ watch?v=CfAgl4dhuFs [πρόσβαση: 15 Δεκεμβρίου 2014] Hansmeyer, Michael. (2012) Building unimaginable shapes. [Online video] TEDx. July 27th. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=dsMCVMVTdn0 [πρόσβαση: 24 Σεπτεμβρίου 2015] Dutton, Denis. (2010) A Darwinian theory of beauty. [Online video] TEDx. November 10th. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=PktUzdnBqWI [πρόσβαση: 20 Μαϊου 2015] Douglis, E. και Teyssot, G. (2011) The Eclipsis of Beauty: Taste. [Online video] GSD, Harvard. May 23th. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=iA3MHZ0jzwo [πρόσβαση: 21 Δεκεμβρίου 2015] Carpo, M., Michael, M., & Ingeborg, R. (2011) The Eclipsis of Beauty: Parametric Beauty. [Online video] GSD, Harvard. May 23th. Διαθέσιμο στο: https://www. youtube.com/watch?v=iA3MHZ0jzwo [πρόσβαση: 21 Δεκεμβρίου 2015] Schumacher, P. & Reinhold, M. (2013) The Politics of Parametricism (Part 1 of 4). [Online video] November 15th. Διαθέσιμο στο: https://vimeo.com/81905917 [πρόσβαση: 15 Ιανουρίου 2015] Bernstein, P., Leach, N. & Cogdell, C. (2013) The Politics of Parametricism (Part 2 of 4) [Online video] November 16th. Διαθέσιμο στο: https://vimeo.com/81939988 [πρόσβαση: 15 Ιανουρίου 2015]

114.

ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Kurgan, L., Deamer, P. & Cruz, T. (2013) The Politics of Parametricism (Part 3 of 4) [Online video] November 16th. Διαθέσιμο στο: https://vimeo.com/81950596 [πρόσβαση: 15 Ιανουρίου 2015] Aureli, P.Vittorio. (2012) The Possibility of an Absolute Architecture. [Online video] March 21th, 2012. Διαθέσιμο στο: https://www.youtube.com/watch?v=7NNlxltFvVA [πρόσβαση: 15 Ιανουρίου 2015] Ερευνητικές εργασίες: Fasoulaki, Eleftheria. (2007) Genetic Algorithms in Architecture: a Necessity or a Trend? A Thesis Submitted in partial fulfilment of the Requirements of Massachusetts Institute of Technology for the Degree of Master of Science in Architecture. Γεωργόπουλος, Ευστράτιος & Λυκοθανάσης, Σπυρίδων. (1999) Εισαγωγή στους Γενετικούς Αλγορίθμους. Εργασία για το Εργαστήριο Αναγνώρισης Προτύπων, στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Πολυτεχνική Σχολή. Μακρόπουλος, Χρήστος & Ευστρατιάδης, Ανδρέας. (2011) Γενετικοί Αλγόριθμοι. Η διατριβή υποβλήθηκε για την εκπλήρωση των απαιτήσεων στο Μετσόβιου Πολυτεχνίου του Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Wong Chui Kwan, Alice. (2010) Parametric Variation in Architecture. A Thesis Submitted in partial fulfilment of the Requirements of Chinese University of Hοng Kong for the Degree of Master of Architecture. Μουτεβελής, Ιωάννης. (2015) Ψηφιακή Μορφογένεση (από το συναρμολόγημα στο σμήνος). Η Ερευνητική Εργασία υποβλήθηκε για την εκπλήρωση των απαιτήσεων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για το πτυχίο της Αρχιτεκτονικής σχολής. Κατιρτζίδης, Α. & Παπαθωμάς, Ε. (2012) Adaptive Responsive Transformable Interactive Architecture. Η Ερευνητική Εργασία υποβλήθηκε για την εκπλήρωση των απαιτήσεων του Αριστετέλειου Παν. Θεσ/νίκης για το πτυχίο της Αρχιτεκτονικής σχολής.

115.