ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
GRA review ειδική έκδοση του e-περιοδικού GreekArchitects.gr ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Βασίλης Μιστριώτης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Μανώλης Αναστασάκης anastasakis@greekarchitects.gr
ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ
Κωνσταντίνα Κυπρίου Ζωή Ρούσσου Νίκος Σπύρου
EDITORIAL
ΕΡΓΑ & ΜΕΛΕΤΕΣ
7-9
56-79
ΒΟΗΘΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Νικολέττα Βέργου Μαρία-Ελένη Βογιατζή
14-18
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Νίκος Καλογήρου Κωνσταντίνος Πατέστος Έλενα Τάτλα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ
Άρτεμις Ποταμιάνου ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ
Architecture 3 Θάνος Βλαστός Ιωάννης Γρηγοριάδης Βασίλης Μιστριώτης Μανώλης Οικονόμου Θύμιος Παπαγιάννης και Συνεργάτες ΑΕΜ Renzo Piano Building Workshop Παναγιώτης Τουρνικιώτης Ελένη Φεσσά - Εμμανουήλ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Factory - creative & advertising services factory@factory-adv.gr
Ιωάννης Γρηγοριάδης
ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΔΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ
56-63 | Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 64-71 | Εθνική Λυρική Σκηνή
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ
72-79 | Εθνική Βιβλιοθήκη
20-39
Renzo Piano Building Workshop
Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών
80-101 ΑΣΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ
Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
40-55 Η Αθήνα στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα Ελένη Φεσσά - Εμμανουήλ
ΣΤΟΝ ΦΑΛΗΡΙΚΟ ΟΡΜΟ
80-83 | Ανάπλαση Φαληρικού Όρμου Renzo Piano Building Workshop
84-97 | Ολοκληρωμένη Ανάπλαση Φαληρικού Όρμου Κοινοπραξία «Φάληρο 2014»
98-101 | 1ο Βραβείο Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού κατασκευής προβλήτας Φαληρικού Όρμου
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ
Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος marketing@greekarchitects.gr
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ
Μανώλης Οικονόμου Γκάλλι Ροβέρτου 35, 11742 Ακρόπολη, Αθήνα, Tηλ.: 210 3636631 info@gra.gr • info@greekarchitects.gr
4
Copyright © greekarchitects.gr – Vassilis Mistriotis Αναγνωρίζετε ότι η Υπηρεσία περιέχει πληροφορίες, λογισμικό, γραφικά και άλλο υλικό που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σήματα, εμπορικά μυστικά και άλλα δικαιώματα ιδιοκτησίας και ότι αυτά τα δικαιώματα είναι έγκυρα και προστατευμένα. Δεν μπορείτε να αλλοιώσετε, να εκδώσετε, να μεταφέρετε ή να συμμετέχετε στη μεταφορά ή πώληση, να δημιουργήσετε παράγωγη δουλειά ή να εκμεταλλευτείτε καθ’ οιονδήποτε τρόπο μερικό ή ολικό το Περιεχόμενο. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναπαραγωγή του Περιεχομένου, είτε πρόκειται για έντυπη, ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή χωρίς προηγούμενη άδεια από τον πνευματικό ιδιοκτήτη. Τα περιεχόμενα του GRA review παρέχονται «όπως ακριβώς είναι» χωρίς καμία εγγύηση εκπεφρασμένη ή και συνεπαγόμενη με οποιοδήποτε τρόπο. Το GRA review δε φέρει καμία ευθύνη για την ακρίβεια, το περιεχόμενο και τη διαθεσιμότητα της πληροφορίας που είναι προσβάσιμη μέσω της χρήσης των υπηρεσιών του. Οι υπηρεσίες του GRA review παρέχονται χωρίς κανενός είδους εγγύηση. Συμφωνείτε ότι η χρήση της υπηρεσίας επαφίεται καθ’ ολοκλήρου σε δική σας ευθύνη.
102-119 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 102-109 | 1 ο Βραβείο Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Rethink Athens One step beyond
140-147 | Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού - 1 ο βραβείο διεθνούς διαγωνισμού 2004 iterae SERERO + FERNANDEZ ARCHITECTS
148-157
OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN BV
ΝΟΤΙΟΣ ΠΟΔΗΛΑΤΟΔΡΟΜΟΣ
110-119 | Η ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου
148-157 | Ο Ποδηλατόδρομος Φάληρο-Κηφισιά και το Μητροπολιτικό Δίκτυο Ποδηλάτου της Αθήνας
Παναγιώτης Τουρνικιώτης
120-147 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ
Θάνος Βλαστός
ΠΑΡΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
120-133 | Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού
158-168
Lamda development, Foster + Partners, Melendrez
134-139 | Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού πρόταση του Josep Acebillo
Διπλωματικές Εργασίες, Βραβεία 2013
170-177 Βραβεία Mies van der Rohe 2015 Μανώλης Οικονόμου, Βασίλης Μιστριώτης
Εικόνα εξωφύλλου Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, project των Foster & Partners
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
5
Κέντρο Πολιτισμού ΄Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος - το Πάρκο
6
EDITORIAL
«Η μορφή της πόλης αλλάζει πιο γρήγορα, αλλοίμονο, από την καρδιά ενός θνητού». Ο Charles Baudelaire στο ποίημά του “Le Cygne” του 1857 συμπυκνώνει στον περίφημο αυτό στίχο του τη νοσταλγία για το Παρίσι που χάνεται από τις σχεδιασμένες σαρωτικές διανοίξεις λεωφόρων του Haussmann. Κάθε πόλη έχει τους ισχυρούς και ήπιους χρόνους της και, κατ’ αντιστοιχία έντασης, η σύγχρονη Αθήνα μεταμορφώνεται τη δεκαετία του 1960. Η μαζική ανοικοδόμηση επιφέρει καταστροφές και η Αθήνα των χωματόδρομων, των μονώροφων και διώροφων φτωχικών μονοκατοικιών μετατρέπεται ανοργάνωτα σε μία πόλη εξαώροφης πολυκατοικίας. Το κέντρο της πόλης χάνει ένα κομμάτι μνήμης από ιδιαίτερα νεοκλασικά κτήρια και ανοικοδομείται με 8όροφες νέες κατασκευές καθώς και με αξιόλογα δείγματα μίας μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Με αυτήν την μεταπολεμική αστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά πορεύονται οι τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όπου η αστικοποίηση εξαπλώνεται άναρχα, με το λεκανοπέδιο να προσομοιάζει πλέον από ψηλά με . χαλικοστρωμένο τοπίο παράλληλα όμως αναπλάθονται οι κεντρικές περιοχές και επανεξετάζεται η αρχιτεκτονική κληρονομιά του 19ου αιώνα. Οι εγκαταστάσεις και οι υποδομές για τους ολυμπιακούς αγώνες του 2004 σφραγίζουν αυτήν τη δεύτερη μεταπολεμική περίοδο. Μία νέα μεταμόρφωση της αθηναϊκής μητρόπολης έχει δρομολογηθεί και διαφαίνεται ότι κατά τη δεκαετία του 2020 οι αθηναίοι της τρίτης ηλικίας θα έχουν για 3η φορά την ευκαιρία να βιώσουν ένα μεταλλαγμένο αστικό τοπίο. Η κρίση έχει επιβραδύνει το βηματισμό των αλλαγών, οι συνθήκες όμως είναι ώριμες και οι πρωταγωνιστές σε ετοιμότητα. Το μεγάλο έργο σε φάση ολοκλήρωσης είναι το «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» και παραπληρωματικά σε αυτό η προγραμματιζόμενη σε φάση οριστικής μελέτης «Ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου». Τα δύο αυτά μεγάλα έργα, με την ευτυχή σφραγίδα του Renzo Piano, αναβαθμίζουν το πολιτιστικό, αρχιτεκτονικό και φυσικό τοπίο της Αθήνας και αναπροσδιορίζουν εμφατικά τη σχέση της με τη θάλασσα. Η εμβέλειά τους είναι τέτοια ώστε από μόνα τους θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το πέρασμα της πόλης σε μια νέα εποχή. Κι όμως, για την Αθήνα υπάρχει μία μεγαλύτερη πρόκληση. Είναι η μοναδική ίσως πόλη στον «ανεπτυγμένο» κόσμο η οποία έχει την ευκαιρία να διαχειριστεί 6.200 στρέμματα αδόμητης έκτασης σε νευραλγικό σημείο του αστικού ιστού. Είναι σαν το Hyde Park στο Λονδίνο και το Central Park στη Νέα Υόρκη με τις γύρω περιοχές τους, να προκύπτουν ως θέματα για αστικό σχεδιασμό μετά την ώριμη αστικοποίησή τους. Για την περιοχή «Ελληνικό» του πρώην διεθνούς αεροδρομίου της Αθήνας, έχουν πολλαπλώς διασταυρωθεί ιδέες και προτάσεις από δημόσιους και επιστημονικούς φορείς με πρώτο σημαντικό ορόσημο για την αξιοποίησή της το διεθνή διαγωνισμό του 2004. Το Α’ βραβείο των γραφείων Iterae/OLM (iterae Serero+Fernandez architects) είναι υπόδειγμα στρατηγικής σχεδιασμού ο οποίος ενσωματώνει τη μορφολογία εδάφους, το φυσικό οικοσύστημα, τη διαχείριση φυσικών πόρων, την αστική ανάπτυξη, μέσα από ένα πλέξιμο συνθετικής οργάνωσης των φυσικών και τεχνητών στοιχείων και μέσα από μία δυναμική διαχείριση χρονικών μετασχηματισμών. Ακόμα όμως και εάν δεν θεωρήσουμε πρώιμη οικονομικά και πολιτικά αυτή την πρόταση, η διαχείριση τέτοιας εμβέλειας και ποιότητας στρατηγικών και δυναμικών παρεμβάσεων απαιτεί υψηλού επιπέδου δημόσια διοικητική συγκρότηση και οργάνωση. Ας σκεφτούμε ότι ο ανεπτυγμένος Καναδάς δοκιμάζεται ακόμα με την υλοποίηση του Α’ βραβείου των ΟΜΑ το 2000 για το Downsview park στο Toronto,
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
7
μία πρόταση που έθεσε πρώτη με ουσιαστικό τρόπο το ζήτημα της χρονικής και δυναμικής ανάπτυξης των αστικών πάρκων. Η προσγείωση στο «Ελληνικό» έρχεται με τεχνοκρατικούς όρους το 2011 με την πρόταση Acebillo για μία “slim city”, η οποία συνδέει την αποσυμφόρηση πυκνοδομημένων περιοχών της Αθήνας με την ανάπτυξη της περιοχής του πρώην αεροδρομίου. Οι προτάσεις όμως που θέτουν συνολικότερες διαχειρίσεις του αστικού απαιτούν όχι μόνο ισχυρή πολιτική βούληση και δύναμη αλλά και χρόνο για να ωριμάσουν οι κοινωνικές συναινέσεις. Πολύ δε περισσότερο όταν απουσιάζει ένας ισχυρός οικονομικός παίκτης οπότε το δημόσιο ασθμαίνει εάν δεν παρακολουθεί απλώς τις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις. Πέρα όμως από τη γενικότερη φιλοσοφία και αντίληψη της κάθε πρότασης αστικής ανάπλασης, αυτή κινδυνεύει να μείνει ανολοκλήρωτη εάν δεν υποστηριχθεί τελικά από έναν αρχιτεκτονικό σχεδιασμό με ποιότητα. Διότι η σχεδιασμένη γενική κατεύθυνση των αστικών μεταβολών εδράζεται μεν στο χωροταξικό επίπεδο και στη διαμόρφωση στρατηγικών παρεμβάσεων τα οποία κινούνται στη μεγάλη κλίμακα της πόλης (βλ. εδώ τη δημοσίευση του ερευνητικού προγράμματος της Περιφέρειας Αττικής), η ποιότητα όμως της εφαρμογής τους κρίνεται στο σχεδιαστικό επίπεδο. Επιγραμματικά: ένα θέμα είναι η χωροθέτηση παράκτιου πάρκου στο φαληρικό όρμο και ο προγραμματισμός για μια νέα εθνική βιβλιοθήκη και λυρική σκηνή, άλλο θέμα όμως είναι ο ευτυχής ή ατυχής σχεδιασμός τους. Ας φανταστούμε για λίγο το αποτέλεσμα της υλοποίησης αυτών των έργων εάν εφαρμοζόταν η διαδικασία της μελετοκατασκευής! Ας σκεφτούμε ακόμα την αρχιτεκτονική «τρύπα» που αποτέλεσε η ανάπλαση της περιοχής “Les Halles” στο Παρίσι. Μία ουσιαστική αστική ανάπλαση προϋποθέτει λοιπόν έναν συγχρονισμό και μία σύμπνοια της χωροθέτησης, της στρατηγικής, των φορέων σχεδιασμού και υλοποίησης, των διαδικασιών αποφάσεων και εφαρμογής καθώς και της αρχιτεκτονικής πρότασης. Το «Ελληνικό» της Lamda development διαθέτει το μεγάλο αρχιτεκτονικό όνομα για έναν επιτυχή σχεδιασμό: Foster+Partners. Εάν ο ρόλος του Foster δεν περιοριστεί στο προτεινόμενο master plan που στόχος του ήταν να κερδηθεί ο οικονομικός διαγωνισμός για την αξιοποίηση του έργου και εμπλακεί ουσιαστικότερα στο σχεδιασμό του, μπορεί η Αθήνα να ελπίζει ότι θα αποκτήσει ένα σημαντικό Μητροπολιτικό Πάρκο. Οι παγίδες της διαχείρισης αυτού του τεράστιου έργου είναι ο κατακερματισμός και ο εγκλωβισμός στην οικονομική μόνο διάσταση. Μένει να αποδειχθεί ότι οι φορείς που θα αποφασίσουν για τις μελέτες που
8
EDITORIAL
θα ακολουθήσουν και εκείνοι που θα διαχειριστούν την υλοποίηση και αξιοποίηση αυτής της μοναδικής έκτασης διαθέτουν έναν διευρυμένο ορίζοντα πολιτικών αστικής παρέμβασης. Η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου έχει το ευτύχημα να διαθέτει το φορέα υποστήριξης - το Ίδρυμα Ωνάση - το οποίο φιλοδοξεί να συμμετέχει σε μία σημαντική αστική παρέμβαση στο κέντρο της πρωτεύουσας. Διαθέτει ακόμα το επεξεργασμένο πλαίσιο αστικής παρέμβασης μέσα από το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας. Η προκήρυξη του ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού έθετε τον ευρύτερο προβληματισμό τόσο για το τι είναι σήμερα μία μητροπολιτική κεντρικότητα όσο και για τον επαναπροσδιορισμό της χρήσης του αυτοκινήτου στα κέντρα των πόλεων - Re-think Athens ονομάστηκε το σχέδιο αυτό. Η βραβευθείσα μελέτη του γραφείου OKRA δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει διεθνή αναφορά αστικής ανάπλασης, η απλότητά της όμως επιτρέπει στην εξαιρετική αρχιτεκτονική κληρονομιά του κέντρου της πόλης να αναπνεύσει και να αναδειχθεί. Επιπλέον, όπως αναφέρει εδώ ο Π. Τουρνικιώτης, «το τελικό αποτέλεσμα είναι μια βιοκλιματική παρέμβαση αιχμής … και θα σε καλεί να απολαύσεις τον υπαίθριο βίο στην πόλη μέσα στο ίδιο το κέντρο της». Στην κατεύθυνση του αναπροσδιορισμού της κυκλοφορίας στις πόλεις εντάσσεται και ο Ποδηλατόδρομος Φάληρο-Κηφισιά, ένα έργο ενταγμένο στο Μητροπολιτικό Δίκτυο ποδηλάτου του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής και υλοποιημένο στο μεγαλύτερο τμήμα του. Όπως αναφέρει εδώ ο Θ. Βλαστός, το στοίχημα δεν είναι μόνο συγκοινωνιακό αλλά η υποδομή του ποδηλάτου να αναπτύσσει κυρίως πράσινες διαδρομές οι οποίες είναι σημαντικές τόσο για την ενίσχυση σημαντικών πόλων εκπαίδευσης και πολιτισμού όσο και για την αναβάθμιση της αισθητικής και του περιβάλλοντος της πόλης. Η επιτυχία της κάθε παρέμβασης και της κάθε αλλαγής κρίνεται τελικά στη μακρά διάρκεια, στο κατά πόσον δηλαδή ένα έργο θα ενταχθεί αρχιτεκτονικά και βιωματικά στο αστικό περιβάλλον υποδοχής του. «Αντιλαμβάνομαι την πόλη σαν το δοχείο της ύπαρξής μας, σαν το πλατό που παίζεται η ταινία της ζωής μας» αναφέρει εδώ ο Ιωάννης Γρηγοριάδης στη συνέντευξή του στην Αρτέμιδα Ποταμιάνου. Και συνεχίζει: «Η καταγραφή της πόλης δεν αποτελεί μόνο το σκηνικό αλλά και το αφηγηματικό πλαίσιο, το σενάριό της». Είμαστε λοιπόν μέρος της πόλης, σκηνοθέτες, ηθοποιοί και θεατές ταυτόχρονα, και εάν μας εκπλήσσει μία φορά το απόφθεγμα του Ουίνστον Τσώρτσιλ «Μορφοποιούμε τα κτήριά μας, στη συνέχεια όμως μας μορφοποιούν αυτά», η έκπληξη είναι πολλαπλή για τις πόλεις όταν αντιλαμβανόμαστε ποια είναι εκείνα τα αστικά χαρακτηριστικά τους που μας χαροποιούν ή μας ξενίζουν. Η Αθήνα μπορεί την επόμενη δεκαετία να μας προσφέρει ένα καλύτερο δημόσιο αστικό πλαίσιο ζωής και όσο την αλλάζουμε εμείς προς τα καλύτερο η πόλη θα μας το ανταποδίδει. Μανώλης Αναστασάκης
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
9
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ
Εικαστικός, Επ. Καθηγητής ΕΜΠ
Συνέντευξη: Άρτεμις Ποταμιάνου
Ερώτηση: Οι ήχοι στο αστικό περιβάλλον έχουν επηρεάσει την εικαστική σου δουλειά και πώς; Απ: Η καταγραφή και η ερμηνεία της πόλης βρίσκονται στο κέντρο του εικαστικού μου ενδιαφέροντος. Με εργαλεία το φυσικό μέγεθος (σε κλίμακα 1:1) και τον πραγματικό χρόνο (real time) επιχειρώ μια σχολαστική αποτύπωση της ζωής, εντάσσοντας τους ήχους της πόλης σαν ένα κυρίαρχο αντιληπτικό στοιχείο που αφηγείται τον χαρακτήρα και τα ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά της. Όπως δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την πλοκή μιας ταινίας χωρίς ήχο έτσι δεν γίνεται να αντιληφθούμε τον χαρακτήρα της πολλής χωρίς τους ήχους της. Στην σημερινή Μητρόπολη ο κυρίαρχος ήχος είναι της κίνησης των ανθρώπων και των αυτοκινήτων. Η έλλειψη ελεύθερων χώρων, η ομοιογένεια του ιστού της πόλης
14
και η επέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό τοπίο δημιουργούν αυτό το ομογενοποιημένο ηχητικό παραλήρημα σε όλη την έκταση της. Ένα καλά «γυμνασμένο» αυτί σίγουρα μπορεί να βρει διαφορές και να κατηγοριοποιήσει αυτή την ηχορύπανση. Ο ήχος του μποτιλιαρίσματος για παράδειγμα μπορεί να φέρει πληροφορία για την οδική συμπεριφορά των οδηγών (ζητήματα παιδείας), για την παλαιότητα των οχημάτων που κυκλοφορούν στην πόλη (βιοτικό επίπεδο), για τους δείκτες εγκληματικότητας την καταστολή και τη ετοιμότητα της κρατικής μηχανής (σειρήνες πυροσβεστικής, αστυνομίας κ.λπ.) και τόσα άλλα ζητήματα που δεν χαρακτηρίζουν μόνο την πόλη αλλά και έθνη ολόκληρα.
Ι ω ά ν ν η ς Γρ η γ ο ρ ι ά δ η ς
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
15
Δ Ι Α Σ ΤΑ Υ Ρ Ω Σ Ε Ι Σ
Περιφέρεια Αττικής Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Περιφέρειας Αττικής με τίτλο: «Διερεύνηση Στρατηγικών για τη Δικτύωση των Αστικών Παρεμβάσεων στο Μητροπολιτικό Κέντρο Αθηνών», η παρούσα θεματική ενότητα με τίτλο «Πολιτικές Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης στην Μητροπολιτική Αθήνα. Η Στρατηγική των Ολοκληρωμένων Αστικών Παρεμβάσεων: Μητροπολιτικοί Δακτύλιοι και Αστικές Λεωφόροι. Ένταξη στο Αττικό Τοπίο και την Πόλη» κινείται στη μεγάλη κλίμακα της πόλης, εξετάζοντας το πλαίσιο και τις προοπτικές υλοποίησης ολοκληρωμένων αστικών παρεμβάσεων σε επιλεγμένα τμήματα του Λεκανοπεδίου Αθηνών.
20
Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών
Εικόνα 1: Λειτουργικό Διάγραμμα ενός Μητροπολιτικού Πράσινου Διαδρόμου
Ομάδα εργασίας Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ Πολύζος Γιάννης, αρχιτέκτων πολεοδόμος, καθηγητής ΕΜΠ Μπαλαμπανίδης Δημήτρης, αρχιτέκτων μηχανικός ΑΠΘ, ΜΔΕ Πολεοδομίας ΕΜΠ, Υ.Δ. Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τριάντης Λουκάς, αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ, MSc LSE, Υ.Δ. ΕΜΠ σε συνεργασία με Ηλιοπούλου Ελένη, αρχιτέκτων πολεοδόμος Μπάλα Ηρώ, αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ, ΜΔΕ πολεοδομίας ΕΜΠ Πολύζου Ίρις, αστική κοινωνιολόγος Παν. Κρήτης, Master2 EHESS, Υ.Δ. Παν/μιο Poitiers / ΕΜΠ Ρου Κάτια, αρχιτέκτων ADE Villette, μεταπτυχιακή σπουδάστρια ΕΜΠ
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
21
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
της Ελένης Φεσσά - Εμμανουήλ
Η Αθήνα στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα Πολεοδομική μεταμόρφωση & αρχιτεκτονική δημιουργία
“
Στην αυγή του 21ου αιώνα το πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας πολύ λίγο θυμίζει την ευρωκεντρική Αθήνα του Μεσοπολέμου με τις αστικές κηπουπόλεις, τους προσφυγικούς της συνοικισμούς και τις πρώτες γειτονιές αυθαιρέτων. Αν εξαιρέσει κανείς τα λιγοστά κατάλοιπα της μακραίωνης και αδιάκοπης ιστορίας του, ο σημερινός χαοτικός και πολυπολιτισμικός σχηματισμός των τεσσάρων περίπου εκατομμυρίων κατοίκων στα λεκανοπέδια της Αττικής είναι ουσιαστικά μια σύγχρονη «μετάπολη», η οποία διαφέρει τόσο από τις ιστορικές πόλεις της
40
”
Ευρώπης όσο και από τις νέες, σχεδιασμένες πόλεις του 20ού αιώνα. Οι διαφορές αυτές, που χρωματίζουν και την αθηναϊκή αρχιτεκτονική, δεν οφείλονται μόνο σε κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες. Συνδέονται επίσης με γεωγραφικά και πολιτισμικά δεδομένα, με βαθειά ριζωμένες νοοτροπίες και συνήθειες.
Η Αθήνα στο δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα Πολεοδομική μεταμόρφωση & αρχιτεκτονική δημιουργία
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
41
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Αρχιτέκτων: Renzo Piano Building Workshop Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος θα κατασκευαστεί στην Καλλιθέα, 4 χιλιόμετρα νότια από το κέντρο της Αθήνας. Ένα σημαντικό πολιτιστικό και εκπαιδευτικό έργο, το οποίο θα περιλαμβάνει την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας και την Εθνική Λυρική Σκηνή σε ένα πάρκο 170.000 τμ. Μέχρι πρότινος η έκταση χρησίμευε
56
ως χώρος στάθμευσης για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ενώ κάποτε ήταν ιππόδρομος. Όταν ολοκληρωθεί, το έργο θα επαναφέρει τη χαμένη σύνδεση της πόλης με τη θάλασσα. Ως ένα από τα πρώτα λιμάνια της Αθήνας στον κόλπο του Φαλήρου, η Καλλιθέα είχε πάντα μια έντονη σχέση με το νερό. Ωστόσο, σήμερα
δεν είναι δυνατή η θέαση της θάλασσας από την περιοχή, παρά την εγγύτητά της σε αυτήν. Για να αποκατασταθεί αυτό, δημιουργείται ένας τεχνητός λόφος στη νότια (παραθαλάσσια) πλευρά του οικοπέδου. Το κεκλιμένο πάρκο κορυφώνεται στο κτήριο του Κέντρου Πολιτισμού, προσφέροντας εντυπωσιακή θέα προς τη θάλασσα.
http://www.rpbw.com/project/83/stavros-niarchos-foundation-cultural-center/
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
57
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Θέση: Φαληρικός Όρμος, Αθήνα Εργοδότης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Αρχιτέκτων: Renzo Piano Building Workshop Σύμβουλοι: G.Nordenson & Associates, Systematica, Acquatecno ENM, H. Pangalou, Thymios Papayannis & Associates
Aνάπλαση Φαληρικού Όρμου Κείμενο από RPBW
Η ευρύτερη ιδέα της προτεινόμενης επέμβασης εστιάζει στην επαναφορά της ισχυρής σύνδεσης μεταξύ θάλασσας και πόλης, σύνδεση η οποία χάθηκε με την κατασκευή των
υπαρχόντων υποδομών και με τη «νέα γη» για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτή η σύνδεση «κατασκευάζεται» προς τις δύο κατευθύνσεις: από την πόλη προς τη θάλασσα επε-
κτείνοντας τον αστικό ιστό της Αθήνας και από τη θάλασσα προς την πόλη φυτεύοντας δέντρα σε κάθε δυνατό μέρος κατά μήκος του δρόμου και στις κενές περιοχές.
http://www.divercityarchitects.com/index.php/projects/public_space/faleron_bay1
80
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
81
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Πελάτης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Χρηματοδότηση: EE μέσω ΕΣΠΑ Χρονολογία: 2011-2012 Μελετητές: Κοινοπραξία «Φάληρο 2014» Σύμβουλος μελέτης: Renzo Piano Building Work-shop (RPBW)
Ολοκληρωμένη Ανάπλαση Φαληρικού Όρμου Σύμφωνα με τις προτάσεις του Renzo Piano Building Work-shop (RPBW) Οι μελέτες πραγματοποιήθηκαν χάρη στην ευγενή δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
84
Η Μελέτη αφορά στην περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής του Φαληρικού Όρμου και τη δημιουργία ενός παράκτιου Μητροπολιτικού Πάρκου συνολικής έκτασης περίπου 600 στρεμμάτων,
δημόσιου χαρακτήρα και ήπιων συμπληρωματικών δραστηριοτήτων -αθλητικών, εκπαιδευτικών, ψυχαγωγικών, πολιτιστικών- τουρισμού. Aποτέλεσε συνέχεια των κατευθύνσεων που δόθηκαν κατά την εκ-
πόνηση της προκαταρκτικής μελέτης από το Renzo Piano Building Workshop. Η παρούσα μελέτη των ολοκληρωμένων έργων ανάπλασης εκπονήθηκε σε τέσσερις φάσεις:
Ο λ ο κ λ η ρ ω μ έ ν η Αν ά π λ α σ η Φ α λ η ρ ι κ ο ύ Ό ρ μ ο υ
1
Κείμενο από την ιστοσελίδα του γραφείου ΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΕΜ http://www.tpa.gr/index.php/activities/view/9/32
Μελέτη οριστικοποίησης του Σχεδίου Γενικής Διάταξης, 1 ο στάδιο φυσικού σχεδιασμού-Προμελέτη 2 ο στάδιο φυσικού σχεδιασμού-Οριστική Μελέτη Τεύχη δημοπράτησης GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
85
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Ομάδα: OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN BV MIXST URBANISME (Thoral Ingeborg) WAGENINGEN UNIVERSITY, Department of Environmental Sciences, Landscape Architecture Group (Klemm Wiebke, Steenbruggen Arian, Heusinkveld Bert) STUDIO 75 (Πάντος-Κίκκος Στέφανος) WSGReenTechnologies GmbH (Peretti Guilia, Bruse Michael, Winterstetter Thomas)
1 ο Βραβείο Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας Rethink Athens / Ξανά-Σκέψου την Αθήνα
One step beyond http://www.rethinkathenscompetition.org/uploads/proposal_entries/pdf_results_2/AB30273512/Rethink%20Athens2-AB30273512-11.pdf
Προκλήσεις – Για να γίνει η καρδιά της Αθήνας ένα πραγματικό σύγχρονο κέντρο μητρόπολης, θα πρέπει το τρίγωνο της πόλης να μεταμορφωθεί σε ένα ζωντανό μέρος. Ο πρόσφατα αποκτημένος χώρος στην καρδιά της πόλης, αποτέλεσμα ενός ευρύτερου βήματος για μια πόλη που μπορεί να περπατηθεί χωρίς
102
να κυκλοφορούν αυτοκίνητα στην περιοχή, μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν ζωντανό, πράσινο και προσβάσιμο χώρο. Θα πάμε ένα βήμα παραπέρα στις σύγχρονες ιδέες για τον έλεγχο των περιβαλλοντικών συνθηκών, στη μείωση της ροής της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και στον προγραμματισμό της δημόσιας
περιοχής: θα μεταβούμε σε μια ολοκληρωμένη πρόταση, δημιουργώντας μια ανθεκτική, προσβάσιμη και πόλη που θα σφύζει από ζωντάνια, περιορισμένη όχι μόνο στα πλαίσια του έργου, αλλά ενώνοντας την περιοχή αυτή με τις γειτονικές της και δημιουργώντας έναν καταλύτη για ολόκληρη την πόλη.
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
103
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Η ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου Παναγιώτης Τουρνικιώτης Καθηγητής της σχολής Αρχιτεκτόνων, ΕΜΠ Επιστημονικός Σύμβουλος Rethink Athens Το σχέδιο της ‘ανασυγκρότησης του κέντρου με άξονα την Πανεπιστημίου’, που ονομάστηκε ‘Re-think Athens’, είναι μέρος ενός πολύ ευρύτερου σχεδιασμού της μητροπολιτικής κεντρικότητας, τον οποίο επεξεργάστηκε η Πολιτεία με πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας. Στα κυρίως ζητούμενα περιλαμβάνεται ο επαναπροσδιορισμός της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων στο κέντρο της πόλης, στην προοπτική της λειτουργικής ενίσχυσης και της ποιοτικής αναβάθμισης
110
του δημόσιου χώρου. Το σκεπτικό στηρίζεται σε ένα πρόγραμμα αποτροπής της διαμπερούς κυκλοφορίας από το κέντρο πόλης με ταυτόχρονη ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας αλλά και των προσβάσεων με αυτοκίνητο όταν αυτά έχουν για προορισμό το κέντρο. Με τον τρόπο αυτό η Πανεπιστημίου εντάσσεται σε ένα πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό δακτύλιο που συνδέει τα ισχυρά πεδία της σύγχρονης πολιτιστικής και εμπορικής δραστηριότητας με τον περίπατο των αρχαιολογικών χώρων και τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία.
ΕΙΚΟΝΑ ΕΠΑΝΩ: Τυπική παράσταση της οδού Πανεπιστημίου στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό Rethink Athens, OKRA, 2012 ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΤΩ: Προοπτική παράσταση της συνολικής παρέμβασης του Rethink Athens από ψηλά στην οριστική αρχιτεκτονική μελέτη του Rethink Athens, OKRA, 2013
Η ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Πανεπιστημίου
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
111
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού Ελληνικό | Ένα έργο για όλους
120
Η LAMDA Development παρουσίασε σε συνέντευξη τύπου την 24η Ιουνίου 2014 το πλήρες πλάνο αξιοποίησης για την έκταση 6.200 στρεμμάτων στο χώρο του
πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, σε συνέχεια της ανακήρυξης της Εταιρείας ως προτιμητέο επενδυτή για την απόκτηση του 100% των μετοχών της ΕΛΛΗΝΙΚΟ Α.Ε.
Η πρόταση υποστηρίζεται από το Global Investment Group, το οποίο εκτός από τον όμιλο Λάτση απαρτίζουν η Κινεζική Fosun και η Αραβικών συμφερόντων Al Maabar (Abu
Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού
Dhabi). Το συνολικό κόστος του έργου αναμένεται να ανέλθει στα 8 δισ. ευρώ. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης τύπου έγινε παρουσίαση της ομάδας του έργου
καθώς και λεπτομερής περιγραφή της ανάπτυξης, στο πλαίσιο της οποίας δόθηκε έμφαση στη δημιουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου και στην πράσινη ανάπτυξη γενι-
κότερα, στην αναβάθμιση του παραλιακού μετώπου, στα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη καθώς και στην αναμενόμενη τόνωση του τουρισμού.
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
121
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Ο Ποδηλατόδρομος Φάληρο-Κηφισιά και το Μητροπολιτικό Δίκτυο Ποδηλάτου της Αθήνας Θάνος Βλαστός, Καθηγητής E.Μ.Π. Συγκοινωνιολόγος-Πολεοδόμος
αμφισβητείται “ Δεν πια η αναγκαιότητα αυτών των έργων ” 148
Η λέξη ποδήλατο επιτέλους εντάχθηκε στο λεξιλόγιο του Έλληνα. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια μεγάλης προσπάθειας και ενώ πια σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες το ποδήλατο, χάρις σε εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξής του, επέτυχε να αναδειχθεί σε ουσιαστική
συνιστώσα του συστήματος μεταφορών. Άρχισαν λοιπόν να γίνονται και στον τόπο μας κάποια έργα για το ποδήλατο, που φυσικά, ελλείψει σοβαρών χρηματοδοτήσεων, είναι ακόμη αποσπασματικά και περιορισμένου μήκους. Δεν είναι ικανά να σε πείσουν να βγεις με το πο-
δήλατο από το σπίτι σου. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό ότι κάνουν την αρχή. Η συζήτηση για το ποδήλατο στις τοπικές κοινωνίες άνοιξε, δεν αμφισβητείται πια η αναγκαιότητα αυτών των έργων, είναι πιο εύκολο, όταν βρίσκονται λίγα χρήματα, αυτά τα πρώτα μικρά τμήματα
να επεκτείνονται παρά το να ξεκινάγαμε από το μηδέν. Συγχρόνως οι ελληνικές πόλεις και οι άνθρωποί τους αλλάζουν. Τα προβλήματα ρύπανσης, θορύβου, ατυχημάτων, κορεσμού και υποβάθμισης της αισθητικής του δημόσιου χώρου οξύνονται, σήμερα ξέρουμε να υπολογί-
ζουμε το κόστος τους, το οποίο αντιστοιχεί σε πολλές μονάδες του ΑΕΠ, μπορούμε επίσης να μετράμε τις απώλειες σε επισκέπτες και επενδυτές καθώς και στις αξίες των ακινήτων. Η νοοτροπία επίσης δεν είναι πια η ίδια. Το ποδήλατο τώρα όλοι καταλαβαίνουν ότι είναι
ένα πολύ διαφορετικό όχημα σε σχέση με τα άλλα. Ότι γίνεται ένα με το κορμί, το γυμνάζει, το ενθαρρύνει να παίξει, να βλέπει και να ακούει με διαφορετικό τρόπο. Ότι σημαίνει ευχαρίστηση, υγεία, ζωντάνια και ελευθερία. Ότι είναι σιωπηλό, διακριτικό, σχεδόν σαν να μην
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
υπάρχει στο δρόμο. Ότι σε μαγεύει γιατί σου αποκαλύπτει ένα κόσμο διαφορετικό, που πίσω από τα παράθυρα του αυτοκινήτου δύσκολα υποπτεύεσαι. Ότι σε κάνει να ονειρεύεσαι μια διαφορετική πόλη όπου, αυτό που με το ποδήλατο βλέπεις, έχει γίνει πραγματικότητα. 149
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Ολοκληρώθηκε για 4η χρονιά η διαδικασία βράβευσης των διπλωματικών εργασιών ελλήνων και κύπριων φοιτητών οι οποίες υποστηρίχτηκαν το 2013. Οι συμμετοχές ήταν συνολικά 103, από τις οποίες 44 επιλέχθηκαν για περεταίρω αξιολόγηση. Παρουσιάζονται εδώ τα 5 ισότιμα βραβεία και οι 5 ισότιμοι έπαινοι που αποδόθηκαν σε 10 διπλωματικές. Στόχος του νέου θεσμού, τον οποίο ξεκίνησε το greekarchitects.gr αρχικά με τις βραβεύσεις των ετών 2009-2010, είναι η δημοσίευση και βράβευση των αξιολογότερων εργασιών καθώς και η δημιουργία ενός ενεργού αρχείου που πιστεύουμε πως θα αποτελέσει αφορμή για γόνιμο διάλογο και ανταλλαγή ιδεών. Οι εργασίες αυτές αξίζει να αναγνωριστούν από την κοινότητα των αρχιτεκτόνων, να λάβουν ευρύτερη δημοσιότητα και να εμπλουτίσουν ενεργά το διάλογο για την αρχιτεκτονική. Τα κριτήρια αξιολόγησης ήταν: - Π ρωτοτυπία της εργασίας και ποιότητα του σχεδιασμού - Α νάδειξη πρωτότυπων ερωτημάτων για το σχεδιασμό και διερεύνηση νέων συνθετικών κατευθύνσεων - Ε ξερεύνηση καινοτόμων συνθετικών επιλογών και συνδυασμού υλικών - Ε υκρίνεια και ποιότητα της παρουσίασης Η αξιολόγηση για τις συμμετοχές του 2013 έγινε από μία 5μελή κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τους αρχιτέκτονες: Μανώλη Αναστασάκη, Νίκο Γεωργιάδη, Αγνή Κουβελά, Κώστα Λάμπρου και Δημήτρη Ποτηρόπουλο. Στον ακόλουθο σύνδεσμο βρίσκεται σε βίντεο ο ανοιχτός διάλογος των μελών της κριτικής επιτροπής για την αξιολόγηση των διπλωματικών και τις βραβεύσεις: http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/βίντεο-κριτική-επιτροπήδιπλωματικών-2013-id9564 Περισσότερες πληροφορίες για τις βραβευμένες συμμετοχές μπορούν να αναζητηθούν στους παρακάτω συνδέσμους:
158
Διπλωματικές Εργασίες, Βραβεία 2013 5 ισότιμα βραβεία Διπλωματική με κωδικό: 103.13 (Βραβείο) - Περιπατητικές διηγήσεις - Παπαδοπούλου Χριστίνα, Χατζηαγγελίδης Παύλος http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές2013/10313-περιπατητικές-διηγήσεις-id7734 Διπλωματική με κωδικό: 132.13 (Βραβείο) - Ανάπλαση, Αποκατάσταση Ανενεργού Λατομείου με χωροθέτηση χρήσεων Τουρισμού, Αναψυχής και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης - Θεοδώρου Έλενα, Χαρτούπαλλου Άννα http://www.greekarchitects.gr/ gr/συμμετοχές-2013/13213-ανάπλαση-αποκατάσταση-ανενεργού-λατομείου-με-χωροθέτηση-χρήσεων-τουρισμού-αναψυχής-και-περιβαλλοντικής-εκπαίδευσης-id8444 Διπλωματική με κωδικό: 136.13 (Βραβείο) - Προς το Φάρο - Ευάγγελος-Αλέξανδρος Μαϊστράλης http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/13613-προς-τοφάρο-id8454 Διπλωματική με κωδικό: 154.13 (Βραβείο) - Σταγόνες Χρόνου - Παπανικολάου Κύρα http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/15413-σταγόνες-χρόνουid8701 Διπλωματική με κωδικό: 167.13 (Βραβείο) - La Nave Analoga - Δημήτρης Τσιλιμπάρης http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/16713-la-nave-analoga-id8859
5 ισότιμοι έπαινοι Διπλωματική με κωδικό: 112.13 (Έπαινος) - Νεώρια Χανίων - Δαλακούρα Ι., Δημητρίου Ι. http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/11213-νεώρια-χανίων-id8074 Διπλωματική με κωδικό: 123.13 (Έπαινος) - Αναγνώσεις πεδίου - Τριανταφύλλου Δημήτριος http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/12313-αναγνώσεις -πεδίου-id8345 Διπλωματική με κωδικό: 153.13 (Έπαινος) - Πληροφοριακά Κοινά Πάτρας - Κωνσταντίνος Μπαλιώτης http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/15313πληροφοριακά-κοινά-πάτρας-id8700 Διπλωματική με κωδικό: 157.13 (Έπαινος) - Μουσείο του Οδοντωτού στο φαράγγι του Βουραϊκού - Αλεξανδροπούλου Ζωή http://www.greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές2013/15713-μουσείο-του-οδοντωτού-στο-φαράγγι-του-βουραϊκού-id8746 Διπλωματική με κωδικό: 201.13 (Έπαινος) - Υπερβαίνοντας τα εσκαμμένα - Αθηνά Γεωργοπούλου, Δημήτρης Αγγέλης, Ναυσικά Ευκλείδου http://www. greekarchitects.gr/gr/συμμετοχές-2013/20113-υπερβαίνοντας-τα-εσκαμμένα-id9071
Διπλωματικές Εργασίες, Βραβεία 2013
Διπλωματική με κωδικό: 103.13 (Βραβείο) Περιπατητικές διηγήσεις - Παπαδοπούλου Χριστίνα, Χατζηαγγελίδης Παύλος Υπεύθυνη καθηγήτρια: Γαβρήλου Έβελυν Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ημερομηνία παρουσίασης: Φεβρ. 2013 Πολυπρογραμματικές εγκαταστάσεις στις Αλυκές Μεσολογγίου. Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει τη συσχέτιση ανθρώπου και φυσικού οικοσυστήματος διαμέσου της διερεύνησης των ιδιαιτεροτήτων τους και της οργανικής τους συνύπαρξης. Μέσα από την εκτενή έρευνα του φυσικού περιβάλλοντος και συγκεκριμένα της ιδιαιτερότητας των Αλυκών Μεσολογγίου, η μελέτη προτείνει μία πλωτή διαδρομή, η οποία ως πιθανότητα εξερεύσης του τοπίου, διαμορφώνει την εμπειρία της επικείμενης τοπογραφίας προσθέτοντας χρήσεις και επεκτείνοντας το υπάρχον δικτύο της πόλης. Μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης ανάγκης προσανατολισμού των αστικών και όχι μόνο σχεδιασμών προς μία ανάπτυξη βιώσιμη και παράλληλα την αποφυγή της λεηλασίας του φυσικού πλούτου και των πηγών ενέργειας, τίθεται το θέμα της συνύπαρξης του ανθρώπινου παράγοντα με το φυσικό περιβάλλον, υπό όρους οικολογικής συνείδησης και αμοιβαίου σεβασμού. Έχοντας διεκπεραιώσει μια έρευνα για τα προβλήματα του σύγχρονου ελληνικού τοπίου συγκεντρώσαμε τα βασικότερα αυτών, όπως ονομαστικά αναφέρουμε την αυθαίρετη διάσπαρτη δόμηση, την έντονη αστικοποίηση, τη μη παρατήρηση των φυσικών και πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων του εκάστοτε τοπίου κ.ά. Το υδάτινο στοιχείο, μία από τις κυρίαρχες μορφές ύλης του ελληνικού τοπίου, καθώς και έννοιας που συνδέεται έντονα με την ανθρώπινη ψυχολογία και ζωή, δεν θα μπορούσε να μην συμμετάσχει στην υβριδικότητα της σχέσης που επιθυμήσαμε να εξετάσουμε. Σε ένα πρώτο επίπεδο ζουμ στο χάρτη, ως
περιοχή μελέτης ορίζεται το Μεσολόγγι, μια πόλη με μεγάλη εμπειρία στις ιχθυοκαλλιέργειες, έχοντας ως σήμα κατατεθέν τις πελάδες, παλιές κατοικίες των ψαράδων της περιοχής. Η παράδοσή του στην παραγωγή αυγοτάραχου δεν θα μπορούσε να μην ενσωματωθεί στο πρόγραμμά μας ως τομέας γευσιγνωσίας.
Η ενημέρωση, η προστασία, ο έλεγχος και ο οικοτουρισμός, ορίζονται ως λέξεις κλειδιά για τις ανάγκες της πόλης. Επιλέγοντας ως σημείο επέμβασης την περιοχή που βρίσκεται δίπλα στις εγκαταστάσεις των Αλυκών του Μεσολογγίου, προσπαθήσαμε να αλληλεπιδράσουμε με τα ιδιαίτερα στοιχεία της φύσης.
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
159
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Βραβεία Mies van der Rohe 2015 του Μανώλη Οικονόμου
Τα βραβεία Mies van der Rohe είναι μια κοινή πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ένωσης Mies van der Rohe όπου πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια. Οι κύριοι στόχοι των βραβείων είναι να αναδειχθούν έργα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής αξίας και να επισημανθεί η συμβολή των ευρωπαίων επαγγελματιών στην ανάπτυξη νέων ιδεών και τεχνολογιών καθώς και στην κατασκευή πόλεων και κοινοτήτων όπου η ουσιαστική σχέση μεταξύ ποιότητας ζωής και ποιότητας περιβάλλοντος είναι μια βασική προτεραιότητα. Η Ευρώπη αποτελείται από έναν αυξανόμενο αριθμό κοινών στοιχείων. Εντούτοις, οι τοπικές παραδόσεις, οι ιστορίες, οι γλώσσες, τα τοπία και τα αστικά συγκροτήματα συνεχίζουν να χαρακτηρίζουν την πλούσια και σύνθετη ταυτότητά της. Το βραβείο επιδιώκει να αναδείξει την ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής έκφρασης, τονίζοντας το σημαντικό ρόλο της αρχιτεκτονικής ως βάση για την ανταλλαγή ιδεών και σημείο αναφοράς για έναν κοινό ευρωπαϊκό πολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο, το βραβείο επιδιώκει να γίνει μια πλατφόρμα για την έρευνα, την ανάπτυξη και την εφαρμογή της βιώσιμης αρχιτεκτονικής πρακτικής που θα ελαχιστοποιήσει την αρνητική
170
περιβαλλοντική επίδραση της κατασκευής και επιπλέον θα προωθήσει τα κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά οφέλη της μελλοντικής βιώσιμης ανάπτυξης. Η επιλογή των φετινών Ελληνικών συμμετοχών πραγματοποιήθηκε από τον ΣΑΔΑΣ καθώς και από τους European Independent Experts, όπως τους έχει ορίσει το Ίδρυμα Mies Van Der Rohe. Ο Βασίλης Μιστριώτης, αρχιτέκτων και διευθυντής του GreekArchitects.gr, ορίστηκε από την ένωση Mies van der Rohe, ως ανεξάρτητος ειδικός σύμβουλος προτείνοντας 5 αρχιτεκτονικά έργα από την Ελλάδα που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία 2 χρόνια. Από τα 420 έργα που είχαν προταθεί συνολικά για τα βραβεία Mies van der Rohe 2015, στα 40 επικρατέστερα είναι και το έργο «Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης» των Nikiforidis-Cuomo Architects. 01_ Μονοκατοικία στην Αθήνα Αρχιτέκτονας: 314 Architecture Studio (Παύλος Χατζηαγγελίδης) Τοποθεσία: Αθήνα 02_ Κέντρο Επισκεπτών ΚΠΙΣΝ Αρχιτέκτονες: Άγης Μουρελάτος, Σπύρος Γιωτάκης Τοποθεσία: Αθήνα
03_ Παιδική Χαρά Αθήνα_ Έξι Κατώφλια Αρχιτέκτονες: Buerger Katsota Architects (Stephan Buerger, Δήμητρα Κατσώτα) Τοποθεσία: Αθήνα 04_ Κτήμα_ Μονοκατοικίες στην Αντίπαρο Αρχιτέκτονες: Camilo Rebelo, Susana Martins Τοποθεσία: Αντίπαρος, Κυκλάδες 05_ One Athens_ Μετασκευή κτηρίου Γραφείων Δοξιάδη-ATI σε κτήριο κατοικιών Αρχιτέκτονες: Divercity Architects (Νικόλας Τραβασάρος, Χριστίνα Αχτύπη) Τοποθεσία: Αθήνα 06_ Πολυκατοικία στην οδό Δεινοκράτους Αρχιτέκτονας: Γιώργος Αγγελής Τοποθεσία: Αθήνα 07_ Urban Stripes_ Πολυκατοικία στην Αθήνα Αρχιτέκτονας: KLAB Architecture (Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος) Τοποθεσία: Αθήνα 08_ Διώροφη Προσθήκη σε Υπάρχουσα Κατοικία Αρχιτέκτονες: Marda Nelly Architecture (Νέλλη Μάρδα, Δώρα Μπαλντά) Τοποθεσία: Αθήνα 09_ Εξοχική Κατοικία στη Σερίφο Αρχιτέκτονας: Mold Architects (Ηλιάνα Κερεστετζή) Τοποθεσία: Σέριφος
Βραβεία Mies van der Rohe 2015
10_ Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης Αρχιτέκτονες: Nikiforidis-Cuomo Architects (Πρόδρομος Νικηφορίδης, Bernard Cuomo, Roland Castro, Sophie Denissof) Τοποθεσία: Θεσσαλονίκη 11_ Κατοικία Διακοπών στη Νάξο Αρχιτέκτονες: No Name Office (Ιωάννης Μπαλτογιάννης, Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης Κατερίνα Κρίτου, Νικόλαος Πλατσάς) Τοποθεσία: Nάξος
12_ Νηπιαγωγείο Γερμανικής Σχολής Αθηνών Αρχιτέκτονες: Potiropoulos D+L Architects (Δημήτρης Ποτηρόπουλος, Λιάνα ΝέλλαΠοτηροπούλου) Τοποθεσία: Αθήνα 13_ Κατοικία στα Μέγαρα Αρχιτέκτονες: Tense Architecture Network (Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Κώστας Μαύρος) Τοποθεσία: Μέγαρα
14_ Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Αρχιτέκτονες: Βασίλης Γκανιάτσας & Συνεργάτες (Βασίλης Γκανιάτσας, Γιάννης Τσίλης, Νίκη Γεωργίου, Κατερίνα Κουρούμαλη, Σπύρος Μούντριχας) Τοποθεσία: Ηράκλειο 15_ «Ορίζων» Κεντρικά Γραφεία Αρχιτέκτονες: X|Atelier Architecture (Νεφέλη Χατζημηνά, Erick Carcamo) Τοποθεσία: Αθήνα
01_ Μονοκατοικία στην Αθήνα Αρχιτέκτονας: 314 Architecture Studio (Παύλος Χατζηαγγελίδης) | Τοποθεσία: Αθήνα | Φωτογραφία: Παναγιώτης Βουμβάκης
GRA REVIEW #08-09 / SUMMER-AUTUMN 2014 - WINTER-SPRING 2015
171
ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ - ΝEXT ISSUE
Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα - η νέα γενιά Architecture in Greece - the new generation