Ecozine 29 by Groen

ecozine DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT SEP/OKT/NOV ‘15 JRG. 6 / NUMMER 29 ERKENNINGSNUMMER P3A9044 AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X AFZENDER: GROEN, SERGEANT DE BRUYNESTRAAT 78-82, 1070 BRUSSEL

KLIMAATSPECIAL Dubbelinterview met de nieuwe klimaatbeweging Hart boven Hard & Climate Express

Pocketgids naar de top die het klimaat moet gaan redden Ontdek 10 pioniers achter de samenleving 2.0

Regering, reveillez-vous! Pionieren mag geen suïcidaal karakter krijgen.

EXCLUSIEF INTERVIEW Captain of Industry (KBC, Umicore)

THOMAS LEYSEN

VERBINDEND LEIDERSCHAP IN TURBULENTE TIJDEN

Koorts kan je op twee manieren aanpakken. Telkens weer dezelfde koortsremmers bestrijden de symptomen, maar pakken de oorzaak niet aan. Vroeg of laat word je weer ziek en zijn de bacillen beter gewapend. We hebben vandaag meer dan ooit nood aan leiders die hun verantwoordelijkheid niet langer ontlopen maar die voor het juiste medicijn willen en durven kiezen, inspireren en verbinden.

De uitdagingen zijn groot, maar de hoop aan de horizon is veel groter dan we denken. Terwijl beleidsmakers ons blijven bedelven met

antibiotica die zijn houdbaarheidsdatum ver voorbij is, staan mensen als u en ik op om de handen uit de mouwen te steken. Jongeren in fab labs vinden de toekomst uit voorbij de wegwerpeconomie. Baanbrekers van allerlei pluimage herstellen de band tussen boer, planeet en klant. De klimaatbeweging is breder en sterker dan ooit. Captain of Industry Thomas Leysen brengt Belgische bedrijven naar de frontlinie van de klimaatstrijd. In aanloop naar de cruciale klimaattop die dit najaar in Parijs plaatsvindt, is deze klimaatspecial een ode aan het inspirerend engagement van deze mensen. Zij verdienen beleidsmakers die mee aan de slag gaan met een duurzaam medicijn voor onze samenleving en planeet; straks aan de onderhandelingstafel in Parijs, maar evengoed onder de hartverwarmende dekens en geopende soepblikken in de vluchtelingenkampen van Brussel en Calais of in New York waar nieuwe werelddoelen armoede uit de wereld moeten helpen. Laat je inspireren, en geef het door. Want turbulente tijden pak je niet aan met business as usual, maar vragen verbindend leiderschap, wilskracht en hoop.

MEYREM ALMACI Partijvoorzitster

ÂŠ Imagedesk/Bart Dewaele

Het zijn turbulente tijden, koortsige tijden soms. De vluchtelingencrisis, de tikkende klimaatklok, de hardnekkige armoede en wereldwijde ongelijkheid bereiken het kookpunt: de wereldleiders staan de komende maanden voor heel wat cruciale keuzes. Het uur van de waarheid breekt aan voor onze Vlaamse, Belgische en Europese beleidsmakers. Slagen we erin ons te verbinden en kiezen we voor de toekomst of laten we de koortsige tijden waarin we leven groter dan onszelf worden door ter plaatse te blijven trappelen in een kortzichtig en achterhaald beleid?

KLIMAATTOP PARIJS Alles wat je moet weten

De eenentwintigste eeuw is amper vijftien jaar ver, maar telt al veertien van de warmste jaren sinds we temperaturen begonnen te meten. Volgens wetenschappers is 2015 een kantelpunt. Als we niet willen dat mens en natuur op een burn-out afstevenen, moesten we eigenlijk … gisteren al in actie geschoten zijn. En toch mogen we gerust hoopvol zijn. Het maakt van de klimaattop die dit najaar in Parijs plaatsvindt méér dan de zoveelste conferentie. Klimaatsenator Hermes Sanctorum zet de feiten op een rijtje. Tekst Tess Vonck

Foto Bigstockphoto

10 HISTORISCHE KLIMAATMOMENTEN

1972

1824

GRENZEN AAN DE GROEI

BROEIKASEFFECT

Een onafhankelijke groep Europese wetenschappers, de club van Rome, wordt wereldberoemd met het rapport ‘Grenzen aan de groei’. De club voorspelt een implosie van de samenleving als we kwistig blijven omspringen met de natuurlijke voorraden van de aarde. Door de oliecrisis krijgen hun waarschuwingen een jaar later meteen een geopolitiek staartje. Milieu komt wereldwijd op de politieke agenda.

De Franse fysicus Joseph Fouerier beschrijft voor het eerst het natuurlijke ‘broeikaseffect’ van de Aarde. Pas 114 jaar later legt een Britse ingenieur aan de hand van gegevens uit 147 weerstations een verband tussen CO2en stijgende temperaturen. Zijn waarschuwing werd met scepticisme onthaald.

1968

APOLLO 8 ‘EARTHRISE’ Tijdens de eerste bemande expeditie naar de maan nemen astronauten vanuit de Apollo 8 ‘Earthrise’, de eerste foto van de aarde vanuit de ruimte. Het zal één van de meest iconische beelden voor klimaatactivisten worden.

Wat gebeurt er in Parijs?

Van 30 november tot 12 december onderhandelen de leiders van meer dan 190 landen er tijdens de 21ste klimaatconferentie van de Verenigde Naties over een nieuw internationaal klimaatverdrag. Dit akkoord moet een opvolger worden van het Kyoto-protocol en legt het internationale klimaatbeleid voor de komende tien tot vijftien jaar vast. Wetenschappers waarschuwen voor een onomkeerbare situatie als er niet dringend iets verandert. Daarom is het cruciaal dat de wereldleiders in Parijs tot een ambitieus, rechtvaardig en bindend internationaal klimaatakkoord komen.

en diersoorten zijn bedreigd en weersextremen zullen steeds vaker voorkomen. Die gevolgen komen niet overal even hard aan. Vooral de eilandstaten in de oceaan, de ontwikkelingslanden, maar ook kwetsbare groepen in het Westen worden het hardst getroffen. Klimaatverandering zorgt dus niet alleen voor een gigantische ecologische kater maar ook voor heel wat menselijke uitdagingen. Klimaatrechtvaardigheid en sociale rechtvaardigheid zijn voor Groen dan ook twee zijden van dezelfde medaille.

Waarom is dat belangrijk?

Wat is er intussen gebeurd?

Klimaatverandering wordt ‘gevaarlijk’ voor de mens als de aarde eind deze eeuw 2 graden Celsius opwarmt. Vandaag schiet het kwik volgens klimaatwetenschappers al tot +0,85 graden en kijken we tegen 2100 aan tegen scenario’s die flink boven de 2-graden-limiet liggen. Dat lijkt niet veel, maar één graad is het verschil tussen gezond en koorts. De volledige impact is moeilijk te voorspellen, maar elke extra opwarming zorgt voor exponentieel meer risico’s en een almaar kleinere kans om ons collectief te wapenen tegen de koorts.

Met het eerste Kyoto-protocol (1997) gingen deelnemende landen akkoord om tussen 2008 en 2012 vijf procent minder broeikasgassen uit te stoten (tov 1990). Een belangrijke mijlpaal, maar het schoot deels zijn doel voorbij. Het werd niet door iedereen geratificeerd en als ondertekenaars hun huiswerk niet goed maakten, kregen ze nooit sancties. Klein bier vergeleken met wat we vandaag zouden moeten doen. De klimaattop in Kopenhagen (2009) die voor een opvolger moest zorgen, bracht weinig hoop op verandering. Grote vervuilers als de Verenigde Staten en China weigerden. Europa en enkele andere landen ondertekenden toch een tweede Kyoto voor de periode tot 2020, maar stoten samen maar 14% van alle broeikasgassen uit. In Parijs moet dus een opvolger komen van de twee Kyoto’s.

Wat zijn de gevolgen? Klimaatverandering is nu al wereldwijd waar te nemen. Ecosystemen, eilanden

2005

1990

ORKAAN KATRINA

EERSTE IPCC-RAPPORT Het eerste rapport van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), een internationale groep VN-experts die info verzamelen uit klimaatstudies over de hele wereld, legt harde bewijzen op tafel voor klimaatverandering en waarschuwt voor nog meer stijgend kwik als we blijven toekijken.

1997

KYOTO-PROTOCOL 172 landen ondertekenen in Kyoto een internationaal engagement om hun uitstoot van zes broeikasgassen aan banden te leggen: het Kyoto-protocol.

Orkaan Katrina maakt 1.836 dodelijke slachtoffers en voor 81 miljard dollar aan schade in de Verenigde Staten. President Bush laat de arme zwarte bevolking aan haar lot over, wat een golf van protest ontketent die zal uitgroeien tot een nieuwe klimaatbeweging. Die beweging is breder en diverser dan ooit en zet voor het eerst ‘klimaatrechtvaardigheid’ hoog op de agenda.

2006

AN INCONVENIENT TRUTH ‘An inconvenient Truth’, de impact-docu van voormalig Amerikaans vicepresident en activist Al Gore komt op groot scherm in Europa en schudt wereldwijd de beeldvorming rond klimaatverandering. Al Gore en het IPCC krijgen een jaar later een nobelprijs voor hun engagement.

Zit België op koers? België is hét klimaatkneusje van de Europese klas. Het Europese klimaatbeleid is minder streng dan wat wetenschappers vragen, maar zelfs die doelstellingen zal ons land maar nipt kunnen halen. Europa wacht intussen al zes jaar op ons klimaatbeleid. Door gekibbel tussen de verschillende bevoegdheidsniveau ‘s weten we eigenlijk nog altijd niet hoe we de klimaatdoelstellingen van 2020 moeten halen en welke financiële bijdrage elk niveau moet doen om de internationale afspraken na te komen. Terwijl we al jaren bezig hadden moeten zijn met de doelstellingen van 2030 en nadien.

Ondek al onze voorstellen en het laatste nieuws over onze klimaatcampagne op GROEN.BE/KLIMAATUITDAGINGEN

2050: 60% minder broeikasgassen (t.o.v. 1990), 45% hernieuwbare energie en 40% meer energie-efficiëntie.

In aanloop naar de top lanceert Groen vier voor 70% van de totale broeikasgasemis- klimaatuitdagingen voor onze bevoegde sies. Ook invloedrijke spelers als China, ‘klimaatministers’ om elk binnen hun de Verenigde Staten en zelfs de paus beleid stevig werk te maken van het nemen een duidelijke(re) klimaatvisie aan. klimaat en in Parijs aan de kar van hun Intussen gaan overal in de samenleving Europese collega’s. burgers en bedrijven aan de slag. Al die hoopvolle klimaatinitiatieven samen Wat levert dat op? zorgen voor een begin van een kentering Het klimaatakkoord is geen blok aan ons en maken duidelijk dat geen actie onderne- been, maar voor België, Europa en de hele men voor weinig mensen nog een optie is. wereld een opportuniteit om de overgang Hoe reëel is de kans naar een duurzame samenleving op maat op een akkoord? van mens én planeet in te zetten. Wat stelt Groen voor? We mogen best hoopvol zijn. Er is wereld- ‘Keep it under 2°C’ , dat moet de inzet zijn wijd een grote shift in klimaatdenken van de klimaattop. Studies tonen aan dit Maatregelen nemen voor het klimaat aan de gang, op heel veel verschillende technisch en economisch perfect haalbaar heeft overal ter wereld een positief effect niveaus. De grote vervuilers zullen in en zelfs kostenefficiënter is. Groen wil dat op het dagelijkse leven van mensen: meer Parijs naar alle waarschijnlijkheid wel het Europa opnieuw koploper wordt en dat ook jobs, gezondere en meer energieonafhanakkoord tekenen en ratificeren. Al meer onze ministers tot actie overgaan. Daarvoor kelijke burgers en leefbaardere steden dan 60 landen legden ter voorbereiding is in de eerste plaats nood aan een duidelijk en gemeenten. van de top hun reductieplan neer, goed klimaatbeleid richting een klimaatneutraal Een ambitieuze Europese klimaattransitie is niet enkel een medicijn om tegen nog meer koorts, maar levert ons heel wat extra voordelen: 420.000 jobs in de hernieuwbare energie, 46.000 vroeg tijdige sterfgevallen minder per jaar en 150 miljard minder energiekosten.

Strijden voor het klimaat is werken aan een betere samenleving.

Hermes Sanctorum Klimaatsenator

2015

2013

PAUS FRANCISCUS EN OBAMA

400 PPM

Hawaï— Wereldwijde CO2-concentratie overschrijdt voor het eerst sinds de metingen de kaap van 400 PPM (parts per million). Volgens wetenschappelijk studies is 350 PP een ‘point of no return’. Vorige keer dat er zoveel concentratie in de lucht zat, bestond de mensheid nog niet.

Paus Franciscus gaat de geschiedenis in als de eerste paus die openlijk de impact van de mens op klimaatverandering erkent. ‘Klimaatactie is een heilige opdracht’ zegt hij tegen 1,2 miljard gelovigen. Later dat jaar zet president Obama de onthouding van zijn voorganger recht met een Climate Action Plan.

2014

RECORDJAAR 2014 breekt tal van klimaatrecords. De concentratie broeikasgassen in de atmosfeer, de zeespiegel, het kwik en het aantal tropische stormen was nog nooit zo hoog. Tegelijk beleeft de klimaatbeweging een renaissance. De klimaatmars in New York brengt bijna een half miljoen mensen op de been, de grootste massamobilisatie voor het klimaat ooit.

30 NOV 2015 START KLIMAATTOP IN PARIJS

Ga mee met Groen en 10.000 andere Belgen met de Climate Express naar Parijs en maak kabaal voor het klimaat.

We gaan de klimaatstrijd niet in Parijs winnen, maar het is wel een begin van een kentering. ERIC CORIJN (HART BOVEN HARD) EN NATALIE EGGERMONT (CLIMATE EXPRESS) De klimaatmars in New York bracht vorig jaar bijna een half miljoen mensen op de been en inspireerde wereldwijd een nieuwe klimaatbeweging. Die heeft één duidelijke boodschap: radicaal het roer omgooien en geen actie is geen optie. Ook in ons land grijpen burgerbewegingen de klimaatuitdaging aan om hun eigen samenlevingsagenda op te stellen. Een speeddate in vier rondes over geflopte tops, het tijdperk van de geëngageerde burger en bedrijvigheid zonder maatpakken en winstmarges. Tekst Tess Vonck

Foto’s Imagedesk/Geertje De Waegeneer

p mijn leeftijd raak ik nog zelden ontmoedigd’, begint de veelzijdige troubadour zijn breedvoerig betoog tegen cynisme. Ook de pauze die volgt is zeldzaam, zo zal blijken uit de veel te korte namiddag die we samen in zijn geliefde Brussel doorbrengen. De jonge spoedarts en gedreven activiste lijkt niet te geloven dat hier nog een ‘maar’ moet volgen. En toch. ‘Maar het cynische gebrek aan leiderschap

en ‘sense of urgency’ verontrust me mateloos. Daar moeten we als samenleving veel harder tegen optreden.’ Een reden te meer voor Natalie om massaal op straat te komen. Met Climate Express brengt ze 10.000 Belgen naar de klimaattop. Wat begon als een idee om het Warschau-effect naar Parijs te brengen, is op weg om de grootste klimaatmobilisatie te worden die België ooit gekend heeft. In november, net op tijd voor de top, brengt ze er een boek over uit ‘Sporen van verandering’, bij uitgeverij EPO.

Ronde 1: cynisme vs engagement Natalie: ‘We gaan de klimaatstrijd niet op die ene dag in Parijs winnen, maar het is wel het begin van een groeiende klimaatbeweging die op lange termijn echt verandering kan afdwingen. De echte ‘Inconvenient truth’ is voor veel mensen niet dat de aarde opwarmt, maar dat we er niet zullen komen met het standaard arsenaal aan oplossingen die ons al dertig jaar worden voorgeschoteld.’ Eric: ‘Bijsturingen zijn inderdaad niet voldoende. Het systeem is deel van het probleem, niet de oplossing. De uitdagingen waar we voor staan zijn te groot om alleen door politiek te worden aangepakt. Wat Wouter Hillaert

vervolg van blz. 5

Natalie Eggermont is spoedarts, moraalfilosofe en klimaatactiviste. Twee jaar geleden zat ze mee in de organisatie van de Klimaattrein naar Warschau. Nu is ze voorzitster van Climate Express, een organisatie die 10.000 Belgen naar de klimaattop in Parijs wil brengen.

zei op het einde van de Grote Parade van Hart boven Hard — wij zijn niet de tegenstroom, wij zijn de stroom — vat eigenlijk alles samen. Die stroom is geen slachtoffer van de situatie, zoals politici zich maar al te vaak opstellen, maar toont dat het anders kan.’ Natalie: ‘Het gaat ons in Parijs niet zozeer om politici overtuigen, wel om een grote tegenbeweging uitbouwen die mee het politieke proces kan transformeren. De geschiedenis toont dat het kan. Stemrecht, de achturige werkdag en vakantierecht zijn ook niet aan een onderhandelingstafel of door één briljante politicus achter zijn bureau uitgevonden. Die zijn er gekomen omdat mensen massaal op straat kwamen.’ Eric: ‘Eigenlijk is dat een natuurlijke reflex. Zo zijn de tien hartenwensen van Hart boven Hard de officiële missies van de samenleving. Het Europa van vandaag zit echter onder zo’n sterke neoliberale verleiding om het anti-solidaire gelaat van het systeem te laten domineren, dat de staat die missies niet meer kan vergoeden. Dus doen de mensen staatszaken; van de Antwerpse ring naar het Brusselse vluchtelingenkamp tot in Athene. En ze doen het vaak zelfs nog beter ook.’

Ronde 2: burger vs politiek Natalie: ‘Technisch gezien is het nu al perfect mogelijk om een maatschappij uit te bouwen op maat van mens én planeet. Ik geloof ook echt dat dit met druk van onderuit ooit het enige alternatief wordt. Vraag is alleen: gaat het zo wel snel genoeg?’

bijvoorbeeld 100% hernieuwbare energie. Natuurlijk impliceert dit dat je tegen kernenergie bent, maar positieve druk met een concreet doel, is veel moeilijker te negeren dan kritiek alleen.’

Ronde 3: vraag vs verlangen

Eric: ‘We kunnen de opwarming niet meer terugdraaien maar wel de catastrofale gevolgen beperken. Paradoxaal genoeg leidt klimaatmoeheid door teleurstelling in politiek tot meer mobilisatiebereidheid. Mensen zullen zich niet zo makkelijk meer tevreden stellen met een kleine bijsturing.’

Eric: ‘Op termijn zal de beweging zich moeten verbinden, verbreden, en verdiepen. Daar kunnen partijen en media een grote rol in spelen. Maar luisteren naar wat de onderstroom in de samenleving beweegt, betekent niet op een vraag een aanbod afstemmen zoals de markt voordraagt. Het gaat om het verlangen om samen iets te doen, aan de slag te gaan met de maatschappelijke behoeften.’

Natalie ‘Belangrijker nog is wat we wel willen. Climate Express is geen antibeweging; met zes concrete eisen maken we duidelijke keuzes in wat we zeggen,

Natalie: ‘Op een bepaald moment zal iedereen voor zichzelf de keuze moeten maken. Ofwel kiezen we voor een maatschappij die sociaal en ecologisch

Pas als de meerderheid opstaat om het luid en vaak genoeg te zeggen, kan er iets veranderen. Natalie Eggermont

Climate Express

Als de vijftien grootste steden ambitieuze maatregelen nemen, wordt een vierde van de wereld daar beter van. Eric Corijn

VUB en Hart Boven hard

rechtvaardig is, ofwel doen we verder zoals we bezig zijn. Daar wordt een minderheid van bedrijven en ondernemers rijk, en de meerderheid armer van. Het is pas als die meerderheid opstaat om het luid en vaak genoeg te zeggen, dat er iets kan veranderen.’ Eric: ‘De mensen achter al die hoopvolle initiatieven zijn ook ondernemers, ook ‘bedrijvig’, alleen niet in de strikte marktzin. De enige oplossing is bewegen en denken volgens de beweging. Een partij die gelooft dat het anders kan, moet zich ten dienste stellen van de innovatieve ideeën die binnen de samenleving leven.’

Ronde 4: stad versus staat Natalie: ‘Ergens hebben we ook wel de slagkracht van staten nodig die op één nacht de banken kon redden. Dat

moet wel zonder kleerscheuren voor iedereen gebeuren. Je kan in Polen geen steenkoolfabrieken sluiten zonder solidariteit met mensen die daar hun werk verliezen. Vakbonden komen op voor een rechtvaardige transitie, wij steunen hen daarin. Daarom trekt Climate express ook naar de nationale betoging op 7 oktober.’ Eric: ‘Een glazen bol heb ik niet, maar ik zie de kanteling eerder vanuit een stedelijke dynamiek gebeuren. Daar zijn die wereldsystemische uitdagingen onmiddellijke agendapunten, zowel bij links als rechts. De druk van onderuit heeft daar ook veel meer impact dan op hoger niveau. Dat zie je bijvoorbeeld aan hoe de strijd voor een leefbaar Brussel heeft geleid tot de voetgangerszone. Het is nog altijd een compromis, maar toch een kanteling.’

Natalie: ‘Je kan niet ontkennen dat heel veel steden het voortouw nemen, maar in al die klimaatneutrale plannen zijn grote bedrijven, zoals de staalgiganten in de Gentse en Antwerpse haven, niet opgenomen. Steden zijn ook knooppunten in een bredere economie, zoals staten. Ik wil die ambitieuze plannen niet afschieten, maar vraag me soms af hoeveel het engagement van een individu of stad waard is als we tegelijk grote bedrijven maar laten doen.’ Eric: ‘Stel dat Ringland wint, dan zal de verbeterde levenskwaliteit in Antwerpen een gigantische bijdrage leveren aan het klimaat. Als de vijftien grootste stedelijke agglomeraties ter wereld ambitieuze klimaatmaatregelen nemen, zullen één op vier mensen in de wereld dat in hun dagelijks leven voelen. De rest volgt wel. Daarom werk ik ook met Benjamin Barber aan een wereldparlement van megasteden. Waarom produceert Brussel bijvoorbeeld niet samen met andere steden en haar universiteiten in eigen beheer elektrische fietsen? We hebben de markt, middelen en knowhow om dat zelf te doen. Als we allen samen zorgen voor deloyale concurrentie, wordt het systeem vanzelf overbodig.’

Eric Corijn is Emeritus hoogleraar Stadsstudies (VUB), voorzitter denktank Aula Magna, oprichter onderzoeksgroep Cosmopolis, actief binnen Hart boven Hard, vicevoorzitter van het Brussels Studies Institute en directeur van Brussels Academy.

Weg met de wegwerpeconomie, hello repair cafés, open garages en fablabs Wereldwijd schieten maker spaces, repair cafés en open garages als paddenstoelen uit de grond. In laboratoria, van geïmproviseerd tot de meest gesofisticeerde hightech, broedt een nieuwe generatie uitvinders het creatiemodel van de toekomst uit. De sleutelwoorden: samenwerking, eigen ontwerp én productie, hergebruik en gedeelde kennis. Sommige experts spreken van een nieuwe industriële revolutie die duurzamer en democratischer is, met dank aan de digitalisering. Wat denken de baanbrekers hier zelf over? Tekst Julie Reniers

Foto Sien Verstraeten

Thomas Opsomer, reparatieadviseur en Olivier Beys, bezieler Tournevie

‘Je kunt er cynisch over doen, maar het geeft wel een duidelijk signaal’

Tournevie wil met schroevendraaiers onze manier van leven veranderen: neen aan de wegwerpmaatschappij, lang leve goede spullen die we met zijn allen delen. De Brusselse uitleenbibliotheek voor gereedschap werd op poten gezet door Olivier Beys. ‘Het grote plan is om een reeks van dergelijke gereedschapsbibs te maken in heel

Brussel, waar verschillende mensen met elkaar in contact komen: studenten, kunstenaars, gezinnen die het niet breed hebben. Zo ver zijn we nog niet, we hebben nu voldoende geld opgehaald om de vestiging bij Sint-Katelijne te openen en er zijn ook al genoeg leden om break-even te draaien, dus daar gaan we beginnen.’ Olivier wordt bijgestaan door repairspecialist Thomas Opsomer. ‘Ik heb lang in de gereedschapssector gewerkt en ergerde me daar blauw aan goedkope spullen die meteen stuk gaan en niet te herstellen zijn. Dat is niet alleen slecht voor het milieu, het heeft ook een sociale component: wie geen geld heeft, is wel verplicht een rommelzaag van de Aldi te nemen.’ Niet zo bij Tournevie, daar kost een jaar lidmaatschap 20 euro. Is dit geen hippe druppel op een hete plaat? Thomas Opsomer: ‘Zo kun je er altijd cynisch naar kijken. Als je besluit een biefstuk niet te kopen, gaat die koe ook niet opnieuw tot leven komen. Maar het geeft wel een signaal – naar de mensen rondom mij en ook doorheen de hele productieketen. Dat bereikt uiteindelijk ook de slachter, of in dit geval: de producent.’

Lieven Standaert, coördinator FabLab Brussel

‘Mijn gasten maken zelfs hun 3D-printers zelf’ Ann is een elektrische breimachine aan het ontwikkelen. Zeljko bouwt kickertafels met transgenderpoppetjes. En Oliver hier werkt aan iets met artificiële intelligentie.’ Het is woensdagavond, het FabLab van de VUB is open voor iedereen en Lieven Standaert wijst een aantal van de trouwe bezoekers aan. Op andere dagen is de hangar, volgepakt met materialen en machines, voorbehouden voor de studenten. ‘Wij leiden ingenieurs op die kunnen denken én doen. Geen specialisten maar generalisten. Vroeger waren patenten een manier om de ideeën van uitvinders te beschermen, nu zijn ze het terrein van grote bedrijven die hun werknemers hier het ontwerp laten maken en de productie vervolgens naar China sturen. Die opsplitsing willen wij weg: terwijl je het prototype dat je bedacht hebt bouwt, kan het nog helemaal veranderen. Dat ontstaansproces is één geheel.’ Aan de andere kant van het lab is een jongen in de weer met metershoge houten plakkaten. ‘Hij bouwt een gigantische gameboy. Het is hier een speeltuin voor zotte ideeën. Maar ik ben benieuwd wat hij binnen vijf jaar gaat doen.’ Is er zoiets als een makersgeneratie opgestaan? ‘Nee, dit is van alle tijden. Open source en technologie hebben wel veel geholpen: 3D-printers om meteen je ontwerp te printen, kostten tien jaar geleden 25.000 euro. Vandaag is dat 800. En veel van die gasten hier bouwen gewoon hun eigen printer.’

Mario Fleurinck, top notch ondernemer en 3D-pionier Maria-Cristina Ciocci leert kinderen creatief denken met Ingegno

‘Professionele plantrekkerij, ‘Zo maak je makers daar zit de echte verduurzaming’ van kinderen’ Drie dingen deden Maria-Cristina Ciocci nadenken : haar studenten, die er niet in slaagden hun verworven kennis toe te passen op vraagstukken die niet opgesteld waren volgens een bepaald recept. Haar eigen wiskundig onderzoek rond de tiptoptol. En haar dochtertje, die vond dat ze een knutselclub moesten beginnen. “Ik kwam in de makerswereld terecht toen ik vanuit mijn wiskundige modellen zelf een tol ging bouwen. Zo kwam ik in aanraking met het ontwerp van prototypes, die ik dan kon uitbouwen en concreet testen. Ik merkte ook aan mijn kinderen, die toen net in de lagere school zaten, dat zij veel te weinig met zulke praktische vraagstukken geconfronteerd werden. Zo ben ik met Ingegno begonnen.” Ingegno organiseert workshops voor kinderen vanaf zes jaar: ze krijgen creatieve opdrachten voorgeschoteld en moeten die speels oplossen. “’Maak met deze onderdelen een autootje dat zelf een stukje kan rijden’, bijvoorbeeld. Ik hoop dat ze zich ook later als volwassene gaan herinneren ‘ha ja, zo pakte ik dat ooit aan.’ Ogen open binnen een paar jaar, dan komen deze kinderen out of the box denken in onze grotemensenwereld.

Mario Fleurinck is de Belgische peetvader van de digitale maaktechnologieën. Eerst aan het hoofd van het 3D-printbedrijf Melotte, dat onder meer voor NASA werkte, vandaag met eigen projecten. ‘Hoe kun je dankzij data op een zeer efficiënte manier aan productvormgeving doen, hoe maak je producten met een minimale impact? Daar ben ik mee bezig.’ De toekomst is duurzaam – dat is zijn nuchtere vaststelling. ‘De grondstroom van de samenleving vandaag is verduurzaming, omdat de bevolking blijft toenemen en dat oplossingen eist. Dat is de grootste marktopportuniteit sinds WOII. Ik zit in het kamp waar we die prototypeoplossingen creëren en ze vermarkten.’ Is dat iets nieuws, makers wereldwijd die zich hiermee bezighouden? ‘Ik doe dit al sinds 1996, toen ik Innocrowd startte, een mondiaal netwerk van high-end professionals in grote bedrijven. Die mensen zijn hun tijd vijftien jaar vooruit. Wij geven elkaar feedback, verwerven zo kennis. De grootste vernieuwing zit onder het oppervlak: bij Saint-Gobain bijvoorbeeld, dat nanotechnologie toepast in zijn ramen, waardoor die minder ultraviolet licht binnenlaten en je ze maar half zo vaak moet lappen. Tegelijk zie je hoe de fossiele markten min of meer opzij gezet worden. Dat is de echte verduurzaming: mensen die vanuit professionele plantrekkerij een nieuwe wereld boetseren.’

Mijn boodschap aan onze regeringen in Parijs: laat ons verder pionieren zonder na誰ef te zijn. THOMAS LEYSEN

EXCLUSIEF / CAPTAIN OF INDUSTRY

THOMAS LEYSEN (KBC, UMICORE)

Onder de vleugels van een ongeziene coalitie die zich ‘The Shift’ noemt, binden kapiteins van KBC, Nestlé, Solvay, Umicore en co de kat aan de klimaatalarmbel en gaan in zee met milieuorganisaties als Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt en WWF. Ze sturen een duidelijk signaal aan onze regering om - meer ambitie - te tonen. Net voor de doorbraak sprak Groen met Captain of Industry Thomas Leysen, voorzitter van de Shift en topman achter KBC en materiaaltechnologiegroep Umicore, over wat zich in aanloop naar de klimaattop in Parijs roert binnen de inner circles van bedrijvig België. Tekst Tess Vonck

Foto’s Imagedesk/Bart Dewaele

‘Een internationaal bindend systeem dat door alle grote wereldeconomieën op een rechtvaardige manier wordt toegepast, is nog utopisch’, vindt Thomas Leysen. Hij is wat optimistischer dan een jaar geleden. ‘We zitten in een momentum. Wereldleiders staan meer dan ooit op één lijn en steeds meer burgers en bedrijven beseffen dat we er alleen zullen komen als we allemaal samen een inspanning leveren.’

U klinkt hoopvol, maar willen we in praktijk niet vooral dat anderen die inspanning leveren? ‘Die mentaliteit is — toch zeker bij de nieuwe generatie — sterk aan het veranderen. Mijn dochter van 21 heeft nog steeds geen rijbewijs, wat in mijn tijd ondenkbaar was. Alexia, mijn oudste dochter, zit achter het initiatief Dagen zonder Vlees. Ze heeft ons overtuigd om mee te doen. Ik hield het meestal 30 van de 40 dagen die de actie loopt vol, maar sindsdien gaat ons hele gezin wel veel bewuster om met vleesconsumptie. Die generatie zal meer en meer impact krijgen, ook bij bedrijven.’

Moeten we wachten tot die nieuwe generatie het tot CEO schopt of is er nu al draagvlak voor vergaande maatregelen? Wat vindt u bijvoorbeeld over het debat rond de taks shift en de bedrijfswagens? ‘Er is vandaag nauwelijks een bedrijf dat niet aan haar energie-efficiëntie en emissiereductie werkt. Bij particulieren staat energiebesparing nog steeds niet hoog op de agenda. Daarom is de verhoogde BTW op elektriciteit geen slecht signaal. Veel bedrijven willen over een alternatief voor bedrijfswagens nadenken, want files zijn ook een economisch probleem. De knoop ligt niet zozeer bij de bedrijven, maar bij ons fiscaal stelsel dat arbeid te veel belast en de bedrijfswagen als een zeldzame vluchtroute biedt.’

Zouden bedrijven zich kunnen vinden in een CO2-belasting? ‘Als dat wereldwijd ongeveer gelijkmatig wordt ingevoerd, denk ik dat bedrijven daar best mee kunnen leven. Het kan een bijkomende positieve spiraal op gang brengen aan investeringen in energie-efficiëntie. Veel Europese bedrijven willen niet liever dan dat hun regeringen een voortrekkersrol spelen, maar we moeten ook geen kilometers vooruitlopen of we rijden onszelf vast. Pionieren is goed, maar het mag geen suïcidaal karakter krijgen. Als we ons te naief opstellen door als enige harde engagementen aan te gaan, halen we onze competitiviteit volledig onderuit. Of dat gelijke speelveld op termijn wordt hersteld, zal in belangrijke mate afhangen van wat er in Parijs wordt beslist.’

Tien jaar geleden transformeerde u zelf mee het Belgische mijnbouwbedrijf Union Minière tot Umicore, dat nu wereldwijd pioniert in duurzame materiaaltechnologieën. Vanwaar die kentering? ‘De duurzaamheidsgedachte was niet de enige, maar wel een belangrijke pijler in de strategische keuze voor clean technologies en een geïntegreerde recyclingaanpak. Metalen hebben bovendien het voordeel dat je ze onbeperkt kan recycleren. Die opportuniteit hebben we gegrepen. Nu springen veel van onze concurrenten mee op de kar, maar Umicore heeft nog steeds een voorsprong van tien jaar.’.’

In onze bankenwijzer scoort KBC, de bank waar u actief bent, momenteel niet bijzonder goed. Plant u die principes ook daar toe te passen?

vervolg van blz. 13

‘De grootste uitdaging voor de sector is het maatschappelijk vertrouwen na de bankencrisis volledig terugwinnen. Over die schuld aan de samenleving heeft KBC zich heel expliciet bezonnen. We willen de klant opnieuw centraal stellen en onze maatschappelijke rol ten volle spelen. Zo publiceren we sinds kort regelmatig een rapport over onze activiteiten waar we in dialoog treden met vragen uit de samenleving naar duurzaamheid, verloning, hoe we ons op lange termijn richten…’

De divestmentbeweging, die hier ook aan een opmars bezig is, ijvert ervoor om niet langer te investeren in fossiele brandstoffen als olie, steenkool en gas. Moet KBC daar ook niet het voortouw nemen?

‘We denken daar met het bestuur over na. Maar zelfs als we dat meer in onze beleidsvisie zouden meenemen, zal dat geen significante impact hebben. Persoonlijk zou ik niet investeren in steenkool, al is desinvesteren alleen geen zaligmakende oplossing om het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen. Het kan de kapitaalkost voor de energiebedrijven verhogen, maar dat zal de productie niet snel genoeg afremmen. Je moet ook aan de vraagzijde werken. Zolang steenkool het goedkoopste aanbod blijft, zit je met dat dilemma. Ingrijpen met een Europese of internationale wetgeving, via een CO2-taks of een handel in emissierechten, heeft een veel grotere impact.’

Wat kan je als bank dan beter wel doen? ‘Actief duurzame technologieën en bedrijven promoten, is een veel grotere hefboom. KBC heeft ook een traditie in duurzame beleggingsfondsen en is zelfs marktleider in België. Daar ligt nog heel wat onontgonnen terrein, want het is nog te veel een niche. Ik zou graag een grotere vraag vanuit onze klantenbasis zien. Onlangs hebben we een belangrijke stap gezet door als eerste Belgische bank een impactinvesteringsfonds op te richten. In plaats van bedrijven uit te sluiten, kiezen we resoluut enkel voor bedrijven die door hun producten en diensten een daadwerkelijke positieve bijdrage leveren aan duurzame ontwikkeling.’

VN Secretaris-Generaal Ban-Ki Moon riep bedrijven op om niet aan de zijlijn te staan in aanloop naar de top in Parijs. Op welke manier onderneemt u actie? ‘Om bedrijven een innoverende tool van verduurzaming te maken, heb je bindende internationale afspraken nodig.

Daarom hebben we met The Shift, een nieuwe alliantie van een reeks Belgische bedrijven, ngo’s en lokale overheden, de handen in elkaar geslagen om een duidelijk signaal te geven. In een open brief vragen we de Belgische vertegenwoordigers om in Parijs mee Europa voorop te laten lopen. De bedrijven gaan zelf ook het engagement aan om hun performantie verder te verbeteren. Dat is heel ongewoon, maar om echt verandering te bekomen, moet je samen je nek durven uitsteken.’

Gaan de ambities waarmee onze regering naar Parijs trekt ver genoeg voor The Shift? ‘Wij vragen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 eerder met 70 procent terug te dringen. Daarmee tonen we dat de industrie geen problemen heeft met strengere maatregelen als die voor iedereen gelden. Daarom vragen we onze regeringen om naast ambitie, ook het gelijke spel in Parijs te verdedigen door te streven naar een bindend akkoord.’

Zullen bedrijven echt actie ondernemen, of willen ze zich louter een groen imago aanmeten? ‘Een publiek statement engageert de bedrijven. Alle stakeholders in de samenleving kunnen ons daar rekenschap voor vragen. Een politicus kan de verantwoordelijkheid voor niet gehaalde beloftes nog in de schoenen van zijn voorgangers of opvolgers steken, als bedrijf kan je dat niet maken. Naast een ontmoetings- en leerplatform waar bedrijven en ngo’s ervaringen kunnen uitwisselen, wil The Shift ook aanzetten tot concreet engagement. Daarom zijn we een alliantie aangegaan met Global Compact, een initiatief van de Verenigde Naties dat bedrijven engageert tot duidelijke rapportering over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is natuurlijk niet juridisch bindend, maar zorgt wel voor extra druk.’

MAAK MEE HET VERSCHIL WERKGROEP ‘BEDRIJVIG GROEN’ Ben je bedrijfsleider, zelfstandige, vrije beroeper of startend ondernemer, in een éénmanszaak, KMO of groot bedrijf, en wil je graag mee de economische standpunten van Groen helpen uitbouwen? www.groen.be/WGBedrijvigGroen WERKGROEP ‘NATUUR EN MILIEU’ Ben je professioneel actief rond natuur of milieu, of heb je een gedegen kennis als vrijwilliger? Groen luistert graag naar jouw voorstellen. Je werkt nauw samen met de studiedienst en parlementairen van Groen. www.groen.be/WGNatuurenMilieu

Ben ook jij gebeten door het klimaat? Probeer je op de hoogte te blijven op vlak van technologie of beleid? Dan hebben wij de perfecte lijst voor jou samengesteld! Dit zijn allemaal fervente Twitteraars, journalisten, wetenschappers, bloggers… waarmee je in gesprek kunt gaan. Kom erbij en laat ook je stem horen! Tekst Jan Callewaert

VOLG DEZE DIGITALE KLIMAATKARAKTERS EN WORD KLIMAATEXPERT Officiële Twitter van de klimaatconferentie in Parijs twitter.com/COP21

@sergedg Speeding up the move to a desirable, fossil-free society. Lead at Futureproofed. com and www.klimaatzaak.eu . Dad, boarder, Tesla driver since 2010.

@jhmommers Jelmer Mommers is correspondent Klimaat & Energie bij decorrespondent.nl, een onafhankelijk, jong en dwars online nieuwsmedium dat voorbij de waan van de dag kijkt en al meermaals furore maakte met uitstekend werk. Daarvoor werkte hij als journalist bij Groene Amsterdammer.

@NaomiAKlein They say I’m polarizing

Serge De Geldere is klimaatambassadeur bij Al Gore, industrieel ingenieur en voorvechter van klimaatzaak met een ongezouten mening. Zijn bedrijf Futureproofed heeft een schat aan expertise in huis en helpt bedrijven maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen.

Naomi Klein is een Canadese activiste en filmmaker, en zit achter het stuur van de grassroots klimaatbeweging 350.org. Je kent haar als auteur van internationale bestsellers over globalisering als ‘No Logo’ en ‘The Shock Doctrine’. In haar laatste en meest controversiële boek ‘ No time: verander nu, voor het klimaat alles verandert’ — de documentaire is binnenkort ook in België te zien — doorprikt ze de grootste mythe rond klimaat: niet broeikasgassen, maar het kapitalistische systeem is de boosdoener. Klein grijpt de klimaatcrisis aan als opportuniteit om voor een nieuwe en betere samenleving te ijveren.

@CoxRoger Attorney - climate change litigator - author Revolution Justified promoter Cradle to Cradle - founder Planet Prosperity Foundation

@LisetMeddens Changeambassadeurs, mede-oprichter 350.org || Coördinator Fossielvrij Nederland Sterke vrouw achter Fossielvrij NL, onderdeel van de wereldwijde klimaatbeweging 350.org. Meddens probeert ook Nederlandse studenten te betrekken bij de Divestmentbeweging die vanuit de Verenigde Staten is overgewaaid naar Europa en als doel heeft investeringen uit de fossiele industrie te halen. Ze was tot voor kort projectmedewerker bij Urgenda, de Nederlandse grote broer van onze Klimaatzaak.

Roger Cox is de Nederlandse advocaat die in de rechtbank Urgenda, de Nederlandse Klimaatzaak, won. Hij is ook bekend als auteur van het boek Revolution Justified, waarin hij zijn collega-advocaten en rechters op hun verantwoordelijkheid wijst om een degelijke aanpak van klimaat gerechterlijk af te dwingen.

@NafeezAhmed @insurgeintel Geprezen onderzoeksjournalist, expert internationale veiligheid en changeactivist. Nafeez past niet in hokjes. Tot vorig jaar was hij de drijvende kracht achter ‘Earth Insight’, een veel gelezen en invloedrijke blog over de missing links tussen klimaatverandering en geopolitiek op The Guardian. Hij bracht meermaals baanbrekend nieuws aan het licht, zoals over de rol van energie in het het Irak conflict. Toen zijn blog bij The Guardian werd opgeschort wegens te controversieel, richtte hij een eigen onderzoeksjournalistiek medium op: Insurge Intelligence.

@JoeriThijs Climate campaigner @ Greenpeace, into mobility issues, daily cyclist and proud vegetarian. Father of two young gangsta’s, Titus & Felix.

COMING SOON – Generation T The Shift, een coalitie tussen een reeks Belgische ngo’s en grote kleppers van bedrijven, en jongerenorganisatie Act4Change sloegen de handen in elkaar en nomineren eind dit jaar de 100 meest inspirerende jongeren die in ons land actief zijn rond duurzaamheid. Generation T wordt een nieuw Belgisch duurzaamheidsnetwerk waar jongeren, bedrijven en milieuorganisaties samen aan de slag gaan om dingen in een stroomversnelling te brengen. www.generation-t.be

Statiegeld op blikjes: de gamechanger voor een circulaire economie in Brussel De hoofdstad van Europa verdient een ambitieuzer afvalbeleid, vinden de Brusselse Groenen. Statiegeld invoeren kan de inzamelcapaciteit een boost geven, maar de Brusselse regering weigert duidelijkheid te scheppen. ‘Nochtans tonen voorbeelden uit het buitenland dat afval op die manier geen eindpunt, maar een beginpunt kan zijn van een interessante cyclus waar de stad, de economie, de Brusselaars én het klimaat goed bij varen’, vindt Brussels parlementslid Annemie Maes. Tekst Tess Vonck & Tim Devriese

Foto Bigstock

Nettere straten, statiegeld op drankblikjes en petflessen; in Estland, Letland, Litouwen, Denemarken en Nederland kijkt niemand er nog van op. De Waalse regering wil het systeem uittesten en ook Vlaanderen is bereid de mogelijkheden te onderzoeken, maar het Brusselse regeerakkoord blijft halsstarrig vaag. Groen vraagt het Brussels Gewest om hierover snel duidelijkheid te scheppen.

Slechte leerling ‘Als Brussel iets wil doen aan zijn afvalprobleem en de klimaatuitdaging, is het hoog tijd voor een extra inspanning’, vindt Annemie Maes. Tegen 2020 moet Brussel voor Europa vijftig procent van zijn afval sorteren. Vandaag komen we amper aan dertig procent. Voorbeelden uit het buitenland tonen dat statiegeld een gamechanger kan zijn voor de inzamelcapaciteit. Een studie van het Vlaams gewest toont aan dat zwerfvuil zo met veertig procent afneemt. ‘De inzameling gebeurt ook veel

selectiever, waardoor het aluminium van de blikjes veel zuiverder en bruikbaarder blijft voor recyclage,’ zegt Maes. Dat het kan, bewijst ook een actie van Groen Brussel deze zomer. Op een kwartier tijd viste Maes samen met een groep vrijwilligers een volledige zak zwerfvuil op in het centrum. ‘Als daar statiegeld zou op geheven zijn, zoals Groen voorstelt, komt dit neer op vijftig euro dat je aan andere dingen kan uitgeven’, merkte een vrijwilliger op.

Jette plasticvrij Op initiatief van Maes werd in 2010 al een resolutie goedgekeurd om de mogelijkheid van statiegeld in het Brussels gewest te onderzoeken en een proefproject op te starten, maar de huidige regering maakt daar geen werk van. In Jette, waar Groen en Ecolo al vijftien jaar mee in het bestuur zitten, vatten ze zelf de koe bij de horens. De gemeente lanceert binnenkort een project dat de overschotten van de lokale markt als grondstof gebruikt voor de sociale economie. Vanaf 2016 zijn ook plastic zakjes niet langer welkom in Jette. ‘Mensen kiezen vaker voor herbruikbare zakken en steeds meer winkels bieden er geen plastic zakjes meer aan’, aldus Maes ‘Met deze beslissing maakt Jette een duidelijke keuze die ons in een heel eind op weg helpt naar een milieuvriendelijkere en nettere hoofdstad. Een aanpak waar het gewest een voorbeeld kan aan nemen.’

De Vlaamse boer tussen hamer en aambeeld De Europese boeren zijn boos. En terecht. In mei kreeg een Vlaamse boer 26 eurocent voor een liter melk, terwijl het 32 eurocent kost om die te produceren. Dat is symbolisch voor wat er scheef zit in de landbouwsector, vinden parlementsleden Bart Caron en Bart Staes. Tussen boer en klant staat een te lange keten. ‘Vlaamse boeren zitten tussen de hamer van een handvol agro-industriële bedrijven die veel geld vragen en het aambeeld van supermarktgiganten die internationaal de laagste prijs willen.’ Tekst Tom Zoete & Hans Vanscharen

Foto’s Bigstock

ronisch genoeg komt de lage dumpingprijs waar boeren aan vast hangen hemzelf, de klant en het klimaat op het einde van de rit erg duur te staan. Dat is de erfenis van decennia CD&V-beleid en agro-industriële lobby’s gericht op export. Export van hallucinant veel vlees, tot vijf keer meer dan we zelf kunnen opeten om precies te zijn. Het gaat zo ver dat de Vlaamse agro-industrie soja invoert uit Brazilië, er hier industrieel vlees mee produceert, om het dan naar Japan of Zuid-Korea uit te voeren. De gevolgen van dit model zijn voelbaar van land tot bord. Omdat supermarkten de goedkoopste willen zijn, moeten boeren meer en meer koeien en varkens kopen, miljoenenleningen aangaan en uitbreiden. Daar profiteren dan weer de grote agro-industriële bedrijven van. Familiale

Bart Staes

Europees parlementslid

Europa had altijd een speciaal beleid voor landbouw, maar verwaarloost dat onder druk van de vrije markt.

Bart Caron

Vlaams parlementslid

Nergens ter wereld is het potentieel om boer en consument dichter bij elkaar te brengen, zo groot als in het verstedelijkte Vlaanderen. boerderijen versmelten tot één grote exportmachine waar winstmarges verdampen tussen oneindig veel tussenschakels. Dat verzuurt het klimaat. Van mest in onze rivieren tot stikstofnevel in onze longen en natuur: de aanzwellende veestapel verandert Vlaanderen in de vervuilde fabrieksvloer van de internationale vleesindustrie. Nochtans is het verstedelijkte Vlaanderen één van de meest geschikte plekken ter wereld om boer en consument dichter bij elkaar te brengen. Dankzij tal van initiatieven die die verloren band proberen herstellen, kunnen meer en meer Vlaamse boeren aan de wurggreep ontsnappen. Maar

1 OP 4 Vlaamse boeren ging sinds 2000 over kop, maar de veestapel per bedrijf verdubbelde bijna

70% van onze boeren houdt dieren voor vlees- of zuivelproductie 22 OKTOBER: studiemiddag over de financiering van landbouwkundig onderzoek in het Europees parlement. 18 NOVEMBER: conferentie met de beroemde Indiase milieuactiviste Vandana Shiva over het belang van een gezonde bodem. www.bartstaes.be

1 voor elke Vlaming is er 1 varken

300 MILJOEN dieren belanden jaarlijks op de Vlaamse slachtbank

87% daarvan is bedoeld voor export

het blijft knokken zolang het leeuwendeel van de Vlaamse landbouwmiddelen naar export en vleesindustrie stroomt. Groen vraagt de Vlaamse regering om haar steun voor die alternatieven maximaal op te schroeven en werk te maken van een onafhankelijke instelling die kan ingrijpen bij klachten over de prijsvorming. Op Europees vlak ijvert Groen voor een mechanisme dat buitenlandse producenten onder de productieprijs verkopen onmogelijk maakt. Bart Staes: ‘Europa had altijd een speciaal beleid voor landbouw dat onder druk van de vrije markt op de helling komt te staan, terwijl we meer dan ooit Europa nodig hebben om instrumenten te ontwikkelen die kunnen anticiperen op overschotten en tekorten.’ Die steun is essentieel om boeren te helpen bij de overgang: weg van bulkproductie voor voedingsindustrie, export en supermarkten, en richting een meer lokaal model van gezonde, familiale boerderijen. Zo verdwijnt de winst niet in de portefeuilles van een handvol grote agro-industriële bedrijven, krijgt de boer een eerlijke prijs en zal Vlaanderen een pak minder CO2 uitstoten. Een kleinschaliger landbouwmodel betekent ook minder kunstmest en pesticiden in de bodem en atmosfeer. En de consument? Die weet waar zijn voedsel vandaan komt en eet versere, gezondere en smaakvolle producten aan een eerlijkere prijs, ook voor de boer.

104 MILJOEN pompt Vlaanderen jaarlijks in haar plattelandsontwikkeling (65% concurrentieboost versus 23% milieumaatregelen)

0,26 EURO prijs die een Vlaamse boer in mei 2015 kreeg voor een liter melk

2% sinds 2013 werd voedsel in Europa jaarlijks meer dan 3% duurder, de prijs voor boeren slechts 2%

61% Mest: kampioen stikstof- (61%) en fosfaatvervuiling (44%) in onze rivieren

WIE BREEKT DE BAAN VAN VELD TOT BORD? ‘En de boer, hij ploegde voort’, luidt een oud gevleugeld vers. Maar dat gaat vandaag niet langer op: brullende tractoren verlaten hun akkers, maken pelgrimstochten langs Europese snelwegen en omsingelen het Schuman-plein. Intussen wachten baanbrekers van allerlei pluimage niet op wetgevers en leggen zelf de kiemen voor een nieuw model, met de handen uit de mouwen en in de aarde. Hun motieven zijn divers, net als hun projecten. Maar allemaal kiezen ze voor voedsel van het veld – niet uit de supermarkt. Tekst Julie Reniers

Foto’s Imagedesk/Wouter Van Vooren

TOM TROONBEECKX Bioboer en voorzitter van De Landgenoten

‘De winst voor onze investeerders? Gezonde bodems en zuiver water.’ Koop een aandeel en verander de wereld. Of toch een klein beetje. Dat is de filosofie van De Landgenoten. ‘Zo’n aandeel kost 250 euro’, legt bioboer en voorzitter Tom Troonbeeckx uit. ‘Zo word je lid van onze coöperatie. Die koopt landbouwgronden aan en verhuurt die aan biologische boerenbedrijven.’ De toegang tot grond is één van de grootste drempels voor beginnende bioboeren in Vlaanderen: de

regering kiest samen met de Boerenbond voor een agro-industrieel model dat haast alle subsidies naar zich toetrekt. ‘De biologische landbouw hinkt hier enorm achterop op vlak van productie. We eten wel meer en meer bio, maar de productie van dat soort voeding is dramatisch laag, ten opzichte van andere Europese landen maar ook van Wallonië: slechts 0,8 procent van de Vlaamse landbouwoppervlakte is biologisch geteeld, in Wallonië is dat 8 procent. Het model van De Landgenoten kan het gigantische onevenwicht tussen de gangbare en de biologische landbouw een beetje helpen rechttrekken.’ Wat krijgen de investeerders terug voor hun geld? ‘Het grootste rendement wordt niet in centen uitgedrukt: meer biolandbouw in Vlaanderen, meer gezonde bodems en beter grondwater, dat is een belangrijk maatschappelijk rendement.’

YVES DE MOOR Kruidenier 2.0 van Moor&Moor

‘In een supermarkt krijg je stress. Hier hoef je niet te kiezen.’ Donderdag vleesdag, de rest van de week veggie. Dat is één van de dingen waarmee Moor&Moor, de kruidenier-meets-hipsterbar van Gentenaar Yves De Moor zich onderscheidt. Nog op het lijstje: biologisch, (bijna) zero waste, zoveel mogelijk lokaal. ‘Een geitenwollensokken winkel is dit niet, een dieetboetiek nog veel minder. Ik wil gewoon dingen aanbieden die voor iedereen gezond en vooral lekker zijn, en makkelijk. In een supermarkt krijg je alleen maar stress, door te moeten kiezen tussen driehonderd merken ontbijtgranen. Hier hebben we van alles één soort. Ketchup is ketchup, quinoa is quinoa.’ Volgt De Moor de klant of volgt de consument hem? ‘We zitten ergens tussenin. Dat gevoel dat het anders moet, leeft al een paar jaar. Tegelijk zetten we zwaar in op marketing, ‘commercieel’ is hier geen vies woord, dat is nodig om het aan te brengen bij een breder publiek.’ De Moor zoekt nu geschikte panden om nog twee winkels te beginnen in Gent. ‘Plus een elektrische camionette als mobiele kruidenierszaak. En dan breiden we misschien uit naar andere steden.’

BARBARA SERULUS & JOHANNA GOYVAERTS Culinair projectbureau Alle Dagen Honger

‘Lekker koppig, dat zijn de helden van het eten’ Met kompaan Mayken runnen Barbara Serulus en Johanna Goyvaerts Alle Dagen Honger: een foodblog aan de buitenkant, een heel culinair projectbureau erachter. Het hele project is een zoektocht naar en ode aan goed eten. Met het boek ‘Helden van het Echte Eten’ ruilden ze scherm voor papier. Maar wat is dat, goed eten? “Dat ‘goede’ of ‘echte’ eten, dat zit in verschillende dingen. Het zijn niet de producten die je koopt in een verpakking waarop een eindeloze ingrediëntenlijst vol chemische additieven staat, ook niet het eten dat de halve wereld is rondgevlogen voordat het op ons bord belandt.’ ‘Veel van wat je in de supermarkt vindt, is niet altijd even goed eten. Goed eten is ook eten waarvan je weet wie het gemaakt heeft en hoe, het zijn volwaardige producten die geen reclamecampagnes of catchy etiketten nodig hebben. Je steekt er best wat tijd in om dat voedsel in je keuken te krijgen. En de mensen die het uit overtuiging produceren, zijn er dag in dag uit mee bezig. Zo zijn ze toch wel dwarsliggers in onze maatschappij. Lekker koppig. En daarom zijn zij onze helden (lacht).’

KATRIEN BARRAT Korte keten via start-up De Fermetisten

‘Boeren bellen omdat ze allemaal via ons willen leveren’

‘We zijn pas in half augustus begonnen. Maar het gaat hard.’ Aan het woord is Katrien Barrat, een van de twee startupvrouwen die De Fermetisten uit de grond stampten. De Fermetisten is een online platform dat boeren, klanten en restaurants linkt, zonder verdere tussenpersonen. ‘Het is duidelijk geworden dat het klassieke voedingssysteem op zijn limieten botst. De boeren van onze community betogen niet: zij krijgen rechtstreeks feedback van hun klanten, weten dat hun producten nuttig gebruikt worden. De klanten op hun beurt weten waar hun voeding vandaan komt. En de topchefs met wie wij werken, willen een statement maken: ‘Wij staan voor lekker, vers en eerlijk eten’.

Hollywoodster, goedkope vriend voor onze maag en vuilbak, vijand van bodems, moslims en rivieren en staat goed op fiere lippen. Op haar derde editie brengt Krachtvoer, een hoogst eigenzinnig festival over eten van culinair projectbureau Alle Dagen Honger en Villanella, een ode aan het varken. Een bont gezelschap komt voor de gelegenheid knorren en proeven. Want we hebben er allemaal de mond van vol, maar er is zoveel meer te ontdekken: een talkshow, getatoëerde biggen, een wedstrijd worsten maken, een live slagerij, veggie varkenvlees en zoveel meer. ZONDAG 19 OKTOBER 2015 / DE STUDIO / ANTWERPEN www.krachtvoer.be

De community is alive en kicking – maar nog een beetje uit evenwicht. ‘We zijn hier en daar in de media geweest, en nu komen er boeren aankloppen die allemaal via ons willen leveren. Maar we hebben ook klanten nodig. Zij moeten online leren bestellen en hun pakket afhalen, dat vraagt extra moeite. Daar zetten wij nu op in, we willen zo snel mogelijk groeien.’

Fietsers moet je niet tolereren, maar soigneren. Gent mag zich sinds juni Fietsstad 2015 noemen, en dat komt niet als een verrassing. Het nieuwe mobiliteitsplan dat volgende zomer in werking treedt, demarreert de Arteveldestad naar de duurzame kop van het Vlaamse peloton. Schepen Filip Watteeuw hakt knopen door en legt belangrijke verkeersassen opnieuw aan, met een duidelijk doel: van Gent een plek voor mensen maken, waar levenskwaliteit en ademruimte primeren. ‘Als schepen moet je durven kiezen voor je inwoners, ook bij tegenwind.’ Tekst Julie Reniers

Foto Sien Verstraeten

Schepen voor Mobiliteit in Gent Filip Watteeuw: ‘We willen fietsers niet gewoon tolereren op de weg, maar hen zichtbaar maken en vertrouwen geven. Meer veiligheid en comfort kan al met kleine ingrepen.’

Je hopt ’s ochtends van de trein in Gent-Sint-Pieters, steekt het plein over naar de tram en stapt een kwartier later af in de schaduw van de SintNiklaaskerk. Dan nog even te voet verder naar de Korenmarkt. De pleinen zijn ruim en open, het krioelt er van de fietsers die gezwind zijstraten induiken en mensen die een praatje slaan.

MOBIEL WOORDENBOEK VAN GENT Geknipte straten Met behulp van paaltjes of camera’s wordt het doorgaand verkeer op grote centrale assen onderbroken. Doel: de stad teruggeven aan de mensen.

Albatrostram De Albatros is met zijn meer dan veertig meter het langste type tram van het land. In Gent rijden er zestien van deze reuzen rond, die niet minder dan 341 passagiers tegelijk kunnen vervoeren.

Leefstraat Experiment waarbij buren samenkomen, grasmatten uitrollen in hun straat en de auto’s er even inruilen voor rondrennende kleuters, barbecues en badminton. Elke Leefs traat is anders, het doel is hetzelfde: proeven van alle andere opties die het openbare asfalt biedt.

Dat eigenzinnig Gent haar tijd voor is op vlak van mobiliteit, mag duidelijk zijn. In 2013 trad Filip Watteeuw aan als bevoegd schepen en zette meteen zijn schouders onder een duidelijke keuze: méér fietsen, méér openbaar vervoer, méér ruimte voor mensen. De voetgangerszone in het centrum was er al, maar wordt stevig uitgebreid in 2016. Daarnaast komt een parkeerplan om auto’s soepel naar parkeergarages te gidsen en overlast te vermijden, en geknipte straten die doorgaand verkeer moeten houden waar het hoort: op de ring rond de stad, niet er middendoor. Als kers op de taart werd Gent tot Fietsstad 2015 gekroond door de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. Watteeuw: ‘We kiezen ervoor fietsers niet gewoon te tolereren op de weg, maar hen zichtbaar te maken en vertrouwen te geven. Dat kan door eenvoudige ingrepen: als er ergens werken zijn, plaats dan niet overal bordjes die fietsers verplichten af te stappen, maar leg een tijdelijk fietspad rond de werken aan. Ook willen we ervoor zorgen dat er steeds binnen de honderd meter een fietsenstalling is. Niet alleen om het de fietsers makkelijk te maken, maar ook om hen een duidelijke plek in het straatbeeld te geven.’ Toch is niet iedereen onverdeeld gelukkig met de nieuwe mobiliteitsplannen die volgende zomer volledig in werking treden. Hier en daar grommen burgers die in de file staan. Watteeuw: ‘We zijn nu aan een grote inhaalbeweging in wegenwerken bezig. We willen

het ook meteen goed doen: zo leggen we op de Antwerpsesteenweg een verhoogd fietspad aan, want dat is een stuk veiliger. Ook de veralgemeende zone 30 maakt Gent een veiligere stad voor iedereen. Als schepen moet je durven kiezen voor je inwoners, zelfs bij tegenwind. Gent en de Gentenaars worden er beter van, ook nadat jouw ambtstermijn afgelopen is.’

35 HECTARE De voetgangerszone in Gent is nu 35 hectare groot. Tegen het najaar van 2016 breidt de zone nog uit, waardoor ze groter wordt dan die van Brussel.

30 KM In de laatste drie jaar werd 30 kilometer fietspaden (her) aangelegd en kreeg Gent er 15 kilometer fietssuggestiestroken bij. Vanaf 2016 komt de aanleg van fietsinfrastructuur in een stroomversnelling.

Ontdek hoe Vlaanderen opnieuw fietsland kan worden en daag Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts uit. WWW.GROEN.BE/MOBILITEIT

Nieuwe ploeg Jong Groen maakt zich op voor klimaatactie Na een weekend vol overleg en brainstormen is het kersverse nationale bestuur van Jong Groen stevig uit de startblokken geschoten. Klimaat staat helemaal bovenaan de agenda, maar ook op andere dossiers zal Jong Groen dit jaar luid van zich laten horen om de apathie van onze politieke elite te doorprikken. Tekst Celine Van Den Abeele & Sielke Eeckhout

lk jaar begin september verkiest Jong Groen een nieuw nationaal bestuur. Céline Van Den Abeele werd herverkozen als voorzitter. Sielke Eeckhout en Brendan De Baets blijven in het bestuur, als ondervoorzitter en afdelingsverantwoordelijke. Er komen ook nieuwe gezichten bij: Belinda Torres als internationaal secretaris, Jeroen Van Lysebettens, Thomas Heylen, Elise de Meulenaere en Stefanie De Bock als bestuursleden.

Foto Sien Verstraeten

Veel tijd om te vieren is er niet. ‘Of het nu gaat over klimaatverandering of de vluchtelingencrisis, politici verzaken aan de kern van hun plicht en laten telkens hun profileringsdrang voorgaan op structurele oplossingen,’ laakt de kersverse voorzitster. Ze roept alle jongeren op de handen uit de mouwen te steken voor een andere samenleving. ‘Engagez vous! Opdat onze kinderen later niet zo teleurgesteld moeten zijn in hun politieke ouders.’

Klimaat wordt het belangrijkste actiethema dit najaar. De opdracht? Zoveel mogelijk jongeren informeren en klaarstomen om vanuit Vlaanderen of Parijs mee aan de kar te trekken voor klimaatrechtvaardigheid. Onder leiding van Belinda wordt ook het Europa van vandaag dit jaar stevig op de korrel genomen. In november staat een bezoek met partner in crime Ecoloj aan de global village gepland, de ideale plek voor een vurig debat over mondialisering. Verder gaat Jong Groen voor een aardverschuiving in de voedingsindustrie, met als afsluiter het congres op 30 april waar jongeren hun beleidsvoorstellen rond voeding kunnen formuleren. Tot slot is ook het patriarchaat niet veilig voor deze nieuwe generatie Jong Groenen. jonggroen.be

Het nieuwe bestuur van Jong Groen (vlnr): Jeroen Van Lysebettens, Sielke Eechout, Elise de Meulenaere, Thomas Heylen, Céline Van Den Abeele, Belinda Torres, Stefanie De Bock en Brendan De Baets.

INTERNATIONAAL OIKOS-CONGRES

CIRCULAIRE ECONOMIE Verander het systeem. Red het klimaat.

20 NOVEMBER 2015 | 13U-17U | BRUSSEL

PROGRAMMA Setting the scene: the perspective of sufficiency PROF. ANDREAS NOVY Vienna University of Economics and Business and Director of Austrian Green Foundation Grüne Bildungswerkstatt Citizens changing the system: the energy revolution

Een stevig klimaatbeleid dat de opwarming kan afremmen, vraagt meer dan business as usual. Een radicale omslag van onze maatschappelijke systemen dringt zich op, te beginnen met onze economie. Kunnen we ons energieverslindende wegwerpeconomie vervangen door een een model dat vertrekt van duurzame productie? We spreken dan van een circulaire economie die rechtvaardig is, waar goederen en diensten gedeeld worden, burgers zelf de koe bij de horens vatten en waar groeidwang plaats maakt voor de filosifie van het genoeg. Op deze studienamiddag brengt Oikos een unieke mix van inspirerende pioniers uit economie, politiek, academie en het middenveld. Ze tonen dat wat noodzakelijk is, ook haalbaar is. Dat ademt meer verbeeldingskracht uit dan een conservatieve boekhoudersmentaliteit. Want radicale verandering is de enige realistische weg naar een veerkrachtige toekomst, met een goed leven voor iedereen.

DIRK VANSINTJAN Director Rescoop.eu, European Network of Renewable Energy Sources Cooperatives Building a movement for ethical high tech: the Fairphone TESSA WERNINK Chief Communication Officer Fairphone (Amsterdam) Politicians with a vision: circular economy for a strong regional economy WOUTER VAN BESIEN MP and former President of the Green Party Groen

INFO Voertaal op het congres is Engels. Meer info en inschrijvingen via www.oikos.be.

Oikos is een onafhankelijke denktank die werkt aan sociaal-ecologische verandering door het maatschappelijk debat te voeden vanuit ecologisch perspectief. De ecologische grenzen van de planeet en de solidariteit wereldwijd en met toekomstige generaties zijn hierbij de uitgangspunten. www.oikos.be