PIEZAZ PIEZA: LEHEN HEZKUNTZA by Grupo Anaya, S.A.

P I E ZAZ P I E ZA Lehen Hezkuntza

P I E ZAZ P I E ZA

Konpetentzietan

oinarrituriko ikaskuntzan euskarritzen den proiektua

Piezaz Pieza proiektuak, Anayaren ohiko curriculumzehaztasunean oinarrituz, hau eskaintzen du: irakasleek eta ikasleek protagonismo ahalik eta handiena edukitzeko moduko proiektu bat, konpetentzietan oinarrituriko metodologia baten bidez. Metodologia horrek bat egiten du ikasleen hurbileko errealitate pertsonalarekin eta sozialarekin; gainera, jakin-mina sortzen du, eta erronka motibagarriak diren ariketa eta lan emozionalak planteatzen ditu; erronka horietan oinarrizko bi elementu nabarmentzen dira: ikertzea eta eginez ikastea. Hori guztia lortzeko, edukiak modu koherentean eta koordinatuan sekuentziatu dira, ikasgai guztietan eta etapa osoan. Ikuspegi horretan oinarrituz, eta modu malguan, proiektuak aukera ematen du hauek erabiltzeko: metodologia aktiboak, lankidetzako estrategiak, eta zirrarak kudeatzeko eta ekintzailetza garaÂtzeko trebetasun pertsonalak eta sozialak; berdintasunaren eta inklusioaren aldeko apustua ere egiten du. Halaber, lehentasunezkoa da pentsamendu-estrategiak sortzen dituzten metodologiak proposatzea, ikasleek beren ikaskuntzak buruan gordetzeko, gogoratzeko, aztertzeko eta balioesteko.

kidetzarako trebetasunak garatzeko. Beraz, Piezaz Pieza proiektuak Hizkuntza Plan antolatu eta sekuentziatu bat dauka; plan horretan, ikasgai guztiek hartzen dute parte, modu koordinatuan, eta, horrela, ikasleek errazago lortuko dituzte gauzak ulertzeko eta ahoz nahiz idatziz adierazteko behar diren trebetasunak. Ebaluazioari dagokionez, eta kalifikaÂziotik harago joanez, funtsezkoa da ikasleek autoebaluazio-estrategiak garatzea, bai ikaskuntzei buruz hausnartzeko, bai izandako aurrerapenak, lorpenak eta zailtasunak aztertzeko, balioesteko eta agerian jartzeko. Zeharka, etapako ikasgai eta maila guztietan, IKTek sustaturiko konpetentziek oinarri hauek dituzte: lanen planifikazioa, kudeaketa eta garapena; Sareko komunikazioa eta lankidetza, eta teknologien zentzuzko erabilera, betiere familien laguntzaz. Piezaz Pieza proiektu malgua da; benetako protagonistak irakasleak eta ikasleak dira, eta, protagonismo horren bidez, estrategiarik egokienak garatzen dira konpetentzietan oinarrituriko ikaskuntzak lortzeko.

Piezaz Pieza Dena lotuta duen proiektua

Hizkuntza-komunikazioko konpetentzia funtsezkoa da inguruko mundua ulertzeko ezaguerak izateko eta bizi-

piezaapieza.anayaeducacion.es

P I E ZAZ P I E ZA Hauek dira proiektuaren

Curriculumzehaztasuna Motibazioa

zutabeak: Konpetentzietan oinarrituriko ikaskuntza

Zeregin zirraragarriak Metodologia aktiboak Proiektu koordinatua eta kohesionatua Malgutasuna

Inklusioa Familia

Berdintasuna

funtsezko 8 pieza eraikitzen dira, eta horiek, malgutasunez, ondo lotuta daude Lehen Hezkuntza osoko ikasgai guztiekin. Zutabeen gainean,

Funtsezko piezak Metodologia Erronketan oinarritzen den ikaskuntza gaur egungo metodologiarik motibagarrienetako bat da. Konpetentzietan oinarrituriko ikaskuntzan euskarritzen da, eta zentzu praktikoa ematen die eskuraturiko ezaguerei; izan ere, ezaguerok ikasleen eremu hurbilarekin lotzen ditu.

Hizkuntza-plana Ikasgai guztietan antolatuta, sekuen tziatuta eta integratuta dago; lagungarria da ahozko eta idatzizko trebetasunak garatzeko, baita hizkuntza erabiltzearekin zerikusia duten alderdiak ikasteko ere.

Pentsamenduaren garapena Pentsamendu-estrategiek ikasten ikasteko konpetentzia sustatzen dute; gainera, lagungarriak dira ikasleak beren buru barruko prozesuez jabetzeko eta jokabide zuhurra eta kritikoa izateko.

Lankidetzako ikaskuntza Lankidetza-teknikak aplikatzea ona da ikasleek parte hartzeko, ikasteko eta ardura izateko; horrela, komunikaziorako eta lankidetzarako gaitasunak sortzen dira.

Hezkuntza emozionala Ikaskuntza-egoera sekuentziatuak eskaintzen ditu, ikasleen hazkunde pertsonala eta soziala kontuan hartzen duten ikasgai guztietan; ikasleak, horrela, beren eta gainerakoen zirrarez jabetu, eta gai izango dira zirrarok ulertzeko eta kontrolatzeko.

Ekintzailetzaren kultura Ekintzailetza-trebetasunak sustatzen ditu, hiru dimentsioetan: pertsonala, soziala eta produkziokoa. Zeharka sustatzen ditu ikasgai guztietan, ariketak etapan zehar apurka-apurka sekuentziatuz.

IKTak IKTak honetarako erabiltzen dira: informazioa lortzeko, aukeratzeko eta helburu jakin baterako erabiltzeko; herritartasun digitala garatzeko, eta lanak planifikatu, kudeatu eta egiteko konpetentziak lantzeko. Ikaskuntzarako eta ezaguerarako teknologiatzat (IETak) erabiltzen dira.

Ebaluazioa Eskaintzen diren estrategien bidez, ikasleek parte hartuko dute beren ikaskuntzaren ebaluazioan. Hain zuzen ere, «zer ikasi duten» eta «nola ikasi duten» aztertuko dute; aldi berean, portfolioa eta balioespen objektiboa egiteko beste tresna batzuk ere erabiliko dituzte.

Proiektu digitala Irakaslearen webgunea

Eta ikaslearentzat?

https://www.anayaharitza.es

Irakaslearen webgunea eremu pertsonala da, eta gure testuliburuen erabiltzaileak soilik sar daitezke han. Tresna horrek erraztu eta aberastu egiten du irakaslearen lana. Haren bidez, irakasleak ikasleen beharrizanetara egokituko ditu edukiak, baliabide gehigarrien bidez, edo bere ustez garrantzitsuak diren alderdi didaktikoak indartuko ditu.

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa •U nitate bakoitzaren programazioa •E baluazio-eranskinak

WORDean eta PD

Fan

Proposamen didaktikoa • Proiektuaren gakoak • Sarrera • Unitate bakoitzerako: – Proposamen didaktikoa – Hasierako ebaluazioa – Aniztasuna lantzeko – Ebaluazioa – Soluzioak – Beste baliabide batzuk – Berrikusi hiruhilekoa

Ikaslearen eta familiaren webgunea Arlo eta ikasturte bakoitzerako baliabidebankua duen webgunea.

Baliabide-bankua • Baliabide aipagarriak – Hizkuntza-plana – lkasi dudana antolatu – Jolastuz ikasi – lkasteko – Portfolioa • Unitate bakoitzerako baliabideak

Proiektu digitala

Liburu digitalak

Eranskin, hiruhilekoko berrikuspen eta abarretan sartzeko.

Piezaz Pieza liburu guztiek bertsio digitala dute irakaslearen webgunean. Irakasleak osorik edo zatika deskargatu ahal izango ditu unitateak, online eta offline eran errazago erabiltzeko. Unitate bakoitzeko baliabideak motaren arabera biltzen dira eta aukera ematen dute webguneko baliabide-bankuan zuzenean sartzeko. Hirugarren mailatik aurrera, ikasleak liburu digitala ere izango du.

Irakaslearen webgunean sartzeko.

Unitatean sartzeko.

Ikus-entzunezkoak

Ariketa interaktiboak

Pentsamendu bisuala

Unitateko baliabideak Motaren arabera bildutako baliabideak eskuratzeko sarbidea: • Ikus-entzunezkoak • Ariketa interaktiboak • Pentsamendu bisuala

Informazioa eta dokumentazioa

• Informazioa eta dokumentazioa

Proposamen Didaktikoa Proposamen Didaktikoaren orrialdeetan sartzeko.

Baliabide-bankua Irakaslearen webguneko baliabide-bankuan zuzenean sartzeko.

Proposamen Didaktikoaren orrialdeetan sartzeko.

Ikaslearen liburua Ikaslearen orrialdeetan sartzeko.

Orrialde bakoitzarekin lotutako baliabideak eskuratzeko.

a r a k s u E

Liburuak Maila bakoitzerako liburu bat, konpetentzietan oinarrituta, ikasitakoa aplikatzeko. Liburuak hiruhilekotan daude antolatuta, eta hamabi unitate dituzte guztira. www.anayaharitza.es webgunean liburuko audio guztiak aurkituko dituzu.

Ikaslearentzako materiala

Irakaslearentzako materiala Proiektuaren gakoak (Irakaslearen webgunean eskuragarri) Materialak honako hau azaltzen du, modu erraz eta praktikoan: proiektuaren gako didaktiko guztiak, helburuak, oinarri pedagogikoak, gakoek etapa osoan duten segida, haiei lotutako teknikak eta egiturak, etab.

Proposamen didaktikoak

Baliabideak Unitate bakoitzerako, aniztasuna lantzeko fitxak daude (edukiak indartzeko eta sakontzeko), baita ebaluatzeko fitxak ere. Gainera, www. anayaharitza.es webgunean, baliabide gehiago aurkituko dituzu. 8

Maila bakoitzerako Lehen Hezkuntza

Proposamen didaktikoa

Euskara

Balio handikoak dira irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratzeko eta aberasteko. Ikasliburuaren orrialdeak ageri dira, irakasleak edukiak hobeto aplikatzeko. Halaber, ariketen soluzioak dituzte, baita proiektuaren gakoak aplikatzeko iradokizunak eta beste baliabide asko ere.

Lehen Hez

kuntza

Baliabideak

Euskara

P I E ZAZ P I E ZA P I E ZAZ P I E ZA

Maila bakoitzeko hiru koaderno, konpetentzietan oinarrituta. Testuinguru motibagarriak dituzte, ikasitako edukiak berrikusteko. www.anayaharitza.es webgunean ariketa guztien soluzioak aurkituko dituzu.

Proiektu digitala

Koadernoak

Ikaslearen eta familiaren webgunea www.anayaharitza.es webgunean hainbat baliabide aurkituko dituzu: ariketa interaktiboak, ikasleen eta familien intereseko informazioa, etab.

Irakaslearen webgunea www.anayaharitza.es webgunean honako material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako: •

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.

•

roposamen didaktikoa, eta, horren barruan, baliabiP deetan datozen aniztasuna lantzeko fitxak eta ebaluazioprobak, guztiak inprimatzeko moduko formatuan.

•

Proiektuaren gakoak.

•

Baliabide-bankua; honako baliabide hauek ditu: – Hizkuntza-proiektua. – Jolastuz ikasi (jolasaren bidez ikasteko). – Irakurritakoaren ulermena lantzeko irakurgaiak (3. mailatik aurrera). – Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen ikasteko fitxak (herritartasun digitala)… – «Ikasi dudana antolatu», «Portfolioa» eta «Ikasteko» atalen bertsio inprimagarria (3. mailatik aurrera).

Liburu digitalak Maila bakoitzerako, ikaslearen liburua duen liburu digitala; baliabide digitalak eta proposamen didaktikoa ere baditu. Hirugarren mailatik aurrera, edukiak IKTen bitartez lantzeko eta sakontzeko liburu digital bat ere izango du ikasleak.

Euskara

Ikasgelako materiala

1. a

Idatzi s eta ts Idatzi r eta rr

•O rtografia-arauen orriak •A hozko adierazpenerako orriak •A lfabetoa

ÃsÇÉÞ

irudietan oinarrituz

. irudietan oinarrituz Aukeratu hodiren, non dauden… pertsonaiak: nolakoak (bat baino gehiago izan daiteke). marrazkia behar zaie. Aszerbait gertatu , protagonistei n laguntzaz.

Ipuinarekin jarraitzeko

Kondute egoera. konpondu egingo protagonistek marrazkian oinarrituz. Ipuinaren amaieran, duten, aukeratu duzun azken ko tatu nola konpondu

5 6 7

d c

Deskribatu zer

naiz. hauek dira: Mundakan bizi ditudan gauzak Munduan gogokoeneta misteriozko liburuak. animaliak, irristailuak

Errezitatu olerki bat

Katutxo bibote luze, katu jolastiagorik!, buztanaz jostatzen da ez badu jostailurik.

azpian jateko.

baina nire ez da ezer gertaPupuan trapua. eta azkenean Xabier Olaso, Mendi tore dago Pamiela (moldatua). tu. Dotore-do buruan jarri dizorain, ahizpak ! kion begiztekin

Mixi, mixi, mixi, mitxino txiki, mixi, mixi, mixi.

Urratsak 1

Irakurri olerkia osorik, eta astiro-astiro, irakurtzen ari zarena ondo ulertzeko.

Hitzen batekin zalantzarik baduzu, galdetu irakasleari.

Aukeratu olerkiko bertso batzuk eta ikasi buruz.

Pentsatu zer sentitzen duzun olerkia errezitatzean: poza, tristura, harridura, jakin-mina, beldurra…

Irakurri bertsoak ozen eta hsartu arnasa poliki-poliki. Egin komen eta puntuen etenaldiak.

6 7

»ð

Zure iritzia ona den, animalia Zure ustez animaliaatsegina… a, polita, arriskutsu

Xabier Olaso. Tximeletrak. Pamiela (moldatua).

Izena.

»Δ

C c

*+∂

croissanta

I i

Zure iritzia ona den, objektu Zure ustez objektu atsegina… ia, polita, erabilgarr

ÀÞ

jota

»j

E e

Δk

iguana

Ñ ñ

*+ø

jirafa

O o

»π

Δ¬

»µ

Q q

»®

otsoa

U u

»√

pinguinoa

V v

»∑

Quitoko llama

W w

Õ≈

uve bikoitza

»y

urtxintxa

Zeri buruz ari

dizute: br/bl

Vietnamgo txerria

kiwia

xilofonoa

yoga

Xelebre hitzak

Bai hodei xelebre

Ortotxo

na:

keztuk o dizu puntua te: koma, pun tu eta letr a larriak eta koma,

Ortotxoriek

br du!

Aurrera

hau aurkeztuko dizute: harridura- nahiz galdera-markak eta marratxoa

Zer da?

Lanbro handia

da!

Lanbro beti br

Marratxoa da!

dauka.

letraz!

Aurrera

fitxategia

Galdetzeko balio du?

na:

Balioespe

a ba

Azkar, ekarri lanpar

Posible hitzak

ere bl du.

Jarraitu

Δ∫

A a

*+∂

*+ø O croissanta

arranoa

»π

dortoka

*+q

P p

Δ™

eñe

»Δ

I i

hatxe

otsoa

ñua

»¤

U u

»√

V v

uve

jota

»j

J j

Δk

sugea

Δ¬

L l

Õ≈

W w

iguana

X x

»y

jirafa

ixa

uve bikoitza

Y y

zeta

koala

»µ

ele

Vietnamgo txerria

kiwia

Ederto. Aurrera , bada!

xilofonoa

»>

eme

marra zoa

yoga

Ederto!

Bai!

Denok gaude?

N n

Goazen!

ene

Z z

lehoia

i grekoa

urtxintxa

M m

Letra larr

Lehen silaba!

tigrea

K k

Puntua ren oste an, letra larr ia.

ia behar dugu!

Brrr!

ese

»∑

hipop otamo a

dago.

Banoa!

T t

»†

S s

robota

Quitoko llama

pingu inoa

Ãs

gamelua

erre

Puntua

Tranpa hitzak np dauka.

foka

H h

MILA DEABR

Itzelezko lanbro

R r

»®

Q q

ku elefantea

G g

efe

»ðbaleaÑ ñ

*+g

F f

Δf

E e

ÀÞ

D d

aurrera

Marratxoak hitzak zatitzeko balio du. Silabaz silaba igaro behar da.

Ezin dugu igaro!

Tranpa handia da!

A B C D E F GS T Ñ O P H R I J K L M N U V W X Y Z

*+å

C c

ditu gar

Ezin da.

Nola igaroko gara?

*+©

Zergat ik gel

Ez. Horretarako, harridura-marka dago: !

fitxategia

Balioespena: Anaya, S.A. © Grupo

da?

Oihu egiteko balio du?

Ez. Horretarako, galdera-marka dago: ?

Ez da posible

Ikasgelako liburutegiko

B b

tatzen

na:

ilea:

Zer ger

Ene bad

Balioespe

Iritzi-ema

Adi, pun tu eta kom Etenald i ertaina. a!

ko gara! Blai-blai gelditu

Laburpena:

Iritzi

riek

hau aur

Adi, hor aurrean zerbait dago! Blai hitzak bl

Iritzi-emailea: gelako Ikas liburutegiko

tigrea

Z z

zebra

Eta np eta nb dituztenei buruz.

n hitzei buruz.

na:

-emailea:

T t

Adi, kom a! Etenald i laburra.

Balioespe

ilea:

»†

eta np/nb

Balioespe

Iritzi-ema

zeta

ene

nenufarra

S s

sugea

Y y

br eta bl dituzte

Bla, bla, bla...

zarete?

ra eta kable. enbor. Edo tronpa eta

Irudigilea:

N n

Ortotxoriek

hau aurkeztuko

Adibidez, alfonb

ilea:

»>

eme

ese

ixa

Iritzi-ema

Ãs

robota

X x

G g

gamelua

M m

marrazoa

R r

Izenburua

Egilea:

foka

L l

lehoia

*+q

*+g

efe

ele

koala

F f

*+d89o>?r45t89o@Akxyå

»u45®

elefantea

K k

P p

Δf

*+o>?®

dortoka

J j

ÀeHIr45r45i45n89o>?zvweHIr89oBCå

»m89a45r45r45u67b>?i89å

i grekoa

• I kasgelako liburutegiko fitxategia •A lfabeto-frisoa •O rtografia-arauen orriak

Izenburua:

»r45r45¤

»i45®

zVWi45r67kVWu89å

D d

uve

Deskribatu 2/3

Errezitatu 2/3

Biribila, laukiZer kolore du? urdina, berdea… Horia, gorria,

Zure iritzia ustez, han egon? Zure inoiz Nahiko zenuke da? Egon zara zen? lasaia ala zaratatsua batean? Nolakoa horrelako leku

»¤

du? 4 Zer forma edo triangelu-forma…

Non dago? , goian, behean, Ezkerrean, eskuinean atzealdean…

du? Zertarako balio erabiltzen den. Non eta nola dago? Zerez eginda zura… Papera, kristala,

balea

H h

ñua

da? 1 Zer

rik? Badu giza elementu k, kale-argiak… Etxeak, errepidea naturalik? Badu elementu , ibaiak, harriak… Hodeiak, zuhaitzak

*+©

erre

Objektuak

da? Zer paisaia mota a… Naturala, gizatiartu koa da? ala barrualde Itsasaldekoa uhartea, itsasoa… Hondartza, labarra, lautada… Mendia, harana,

ÀeHIr67b>?i89å

»r45r45Δ

»r45® rr

»r45r89ø

ÀeHIr45r89o>?t89å

ÀeHI®

eñe

i batzuk Beste ezaugarr den… duen, azkarra Kolorea aldatzen

»r45r:;Þ

»r45r89å

*+a45®

»i67l89a45r89gjki89å

*+gjku45r89d45i89å

hipopotam oa

Paisaiak 1

Errezitatu olerkia ikaskideei. Gogoratu garrantzitsua dela: • Ondo ahoskatzea. • Eskuak erabiltzea, esaten ari zarena hobeto adierazteko. • Olerkiak sortzen dizkizun zirrarak adieraztea.

2. a

Katutxo bibote luze katu tripero!, jateko arrain-hezurra eta salda bero.

Irakurri gabe errezitatu ahal duzunean, egin zenbait saio, ozen.

i batzuk Beste ezaugarr ak… Lanbidea, zaletasun

B b

Non bizi da? itsasoa, etxea… Oihana, baserria, Zer jaten du? biak. Haragia, belarra, du? Zer zarata egiten orro… Zaunka, txio, da? Nola mugitzen korrika… Hegan, igerian,

Zure iritzia erakargarria den, alaia… Zure ustez pertsona jatorra, adeitsua, pertsona atsegina,

Δ∫

hatxe

ilea Nolakoa da? gorputz-adarrak, Tamaina eta kolorea, edo lumak…

begiztak…

Katutxo bibote luze, katu zurrutero!, esnea edaten du sei aldiz egunero.

Δ™

da? Zer animalia basaberea… etxe-aberea, Animalia mota,

ditut. da? pertsona naiz eta 4 hilabete ala mutila den, 1 Nor da Kaixo! Koko a da; beti ari duen, neska Zer adin maitekorr da. Oso a ala gizona… naiz den, emakume Orain kumea Nire jabea Saioa nagusia eta laztanak egiten.baina laster txakur nirekin jolasten hartzen nau, Nolakoa da? eta Saioak 2 besoetan naiz!kolorea, adina, azalaren Mastina naiz. eta duen, Ilearen erabiltzen handia izango egiten dugu orikbertan betaurrek eta altuera, lorategia du dut Saioak begien kolorea, Gure etxeakaurpegiar en forma, ondo pasatzen izugarri forma… osoan; egun ezpainen . jolas, n etadidanean sudurrare ura botatzen mahukarekin dago jantzita? Nola txanoa, 3 zapatak, botak, Praka, gona,

Katutxo bibote luze

gabe, sandwich

ditu, mahaiaren zuria, Izartxo petrala sortu izartxo iskanbila handia d Mendik joan hemendik zaunka; zaitezeta du, Mimiri zaunka bezala. dei egin dio etorri ahizpak

Deskribatu zer ikusten duzun

Animaliak

nak a Pertso 2. adibide

c Inor konturatu zuria hartu Izartxo batzuk eta madalena

ikusten duzun Aurkezpena 2/3

dago. Katub Mimi ere gurekin eta bihurria ria txo dibertigar du mahai gaida. Oso gogoko batez ere mahaia nera igotzea, dagoenean. janariz beteta

Sortu zure ipuina 3/3

clasai-lasai

ÀeHIr45r:;eNOg|}eNOå ΔbBCa45r45r89a<=sz{kVWi67l89oBCå GOGORRA

A BC D E F G H I J K L M N Ñ O P R S T U V W X Y Z A a

arranoa

sei urte ditut. Olaitz da eta Kaixo! Nire izena da, eta aita, Josu. Nire ama Paule Maitane dira. bak Erlantz eta Nire neba-arre haren izena. badut! Lur da Txakurra ere

batean nago Ederto gaude. lagunekin. pozik eta Mendi, nire txakurra, dago.

a Urtebetetze-jai

»® R r

»i45t<=s~òu89å

1. adibidea Adibidea

LEUNA

»p89o@Al45t<=s~òi67kxyoBCå

»t<=s Ts »r8ts 9ø Δl89o>?r89oBCå »t<=sÑÖøΔl45i67b>?u45r45u89å »r45¤»t<=s~ò¤

*+o>?t<=sÑÖoBCå

Errezitatu olerki bat

Δl89o>?r:;eNOå

Alfabetoa

*+å

zailik. irudi batek marrazkiak. Badakizu argazkiak edo a duela. Ahal bada, erabili indar handiago mila hitzek baino arreta. ikus-entzuleen duzunean, eskertu Aurkezpena amaitzen dezakezu: Hau ere egin grabatu. aurkezpenak • Ikasle guztien bat antolatu. saio • Denak ikusteko

Ez erabili hitz

Azkenean Eta horrela Azkenik

4 matu zer gertatzen zaien, marrazkie

zure pertsozer izen duen asmatu eta idatzi duen eta zer zaletasun diPrestatu gidoia: familia den, nolako naiak, non bizi tuen. lasaialaitasuna eta erakutsi gogoa, aurkezpenean, Jendaurreko luzatu. tasuna. Ez gehiegi

Halako batean Konturatu gabe Bat-batean

3 rretan gehien laguntzen dizun

»r:;Þ

*+a45zvweHIr45i89å

Ãs~òu45m:;eHIn89d45i89å

naia.

Bazen behin leku batean Urrun-urruneko batzuk Orain dela egun

bat, 2 Asmatu ipuin Lehenik, aurkeztu

»u<=sÑÖoBCå

duzun pertsoaurkeztu nahi eta aukeratu Erreparatu irudiei

Sortu ipuina

non Urratsak zertan ari diren, ak nor diren, irudiei: pertsonai Begiratu arretaz

1 dauden…

»t<=sÇÉÞ

Ts»r45Δ »t<=s~òΔ

»t<=sÑÖå

»m89o>?r45t<=sÑÖå

Ãs~òi45r:;eHIn89å

Ãs S s Ãs~ò¤ ÃsÑÖø

a bat

Urratsak

Ãs~òΔ

ÃsÑÖå

onai Aurkeztu perts irudietan oinarri

»r89å

»j|}eHIr45t<=sÇÉeNOå ÃsÇÉeHIm89a67f`ao>?r89oBCå

Aurkeztu pertsonaia bat

ÃsÑÖa89gjku89å a Sortu ipuintuz

»p45i45r89a45t89å

nenuf arra

zebra

Aditz trinkoak JOAN

nintzen zen ginen zinen zineten ziren

naiz da gara zara zarete dira

ni hura gu zu zuek haiek

Orainaldia nator dator gatoz zatoz zatozte datoz

ni hura gu zu zuek haiek

- Zer motatako testua 1 Presta tu eta idatziko duzun. jar zai

tez jar rera ego Mota askotako testuakbatean ki . iragarkiak,

daude: ipuinak, olerkiak, albisteak, jarraibideak…

1 2 3

Ez arr Jarrer etarik a erosoa galdu. letra txukunez baduzu 2 Idatzi , hobeto kontze ntratu eta akatsik gabe. ko zar a. Egiaztatu zure ortografia, erabili dituzun hitzak, egitura...

- Zer ideia pentsatu dituzun.

etuzko

jarrera.

Zaindu zure kein uak: ez aharra egin usir Begirat ik, ez etzan... u hitz egi ten diz.una ri.

Izan jar rera ego 3 Idatzi. entzut kia eko. IZENBURUA

2 Zer ideia bururatzen zaizkizu?

eta egiaztatu ez duzula ezer ahaztu.

Bla, bla. Berrikusi ..

2 Asmatu.

IZENBURUA .

3 Berrikusi eta

zuzendu zure zirriborroa.

3 Egon isilik eta

ituz: honi jarra 1 Galde tu ulertz en ez duzuna . GAIAREN

EZPENA. AltAURK xatu esk ua gal eta itxa ron zur detzeko e txanda IDEIA . ITSUAK. GARRANTZ

2 Eduki erresp

- Zer ordenatan joango diren. Nahi baduzu, egin ideien gidoia edo2eskema.

En tzu te 1 Pentsatu zer gairi n go du zu n bi ta rte buruz hitz eginEn an duzun. tzu n eskema 1 Egon ia, on do re n adi-ad 2 Idatzi gido i.

A. ONDORIO

3 Irakurri eta

zuzendu.

o Erabili lexik

stu 2 Pentsa na eta saihe zuze k. tu

eta zaila laburb esapide ildu entzun dakoa.

Erabili oro duzuna imena ikasi kontat zeko eta aza ltzeko, entzun ondore n. ua buruz

n Hit z egi tea n, Irakurri baino o eta behi Leheneng eak. agurtu ikusllehen

a, Egin laburpen tzeko. rioak azal Irakurtzen ondo

1 Bilatu ondo

oa, jarrera eros leku bat. Edukiargiztaturiko tzeko. 2 ez neka

u garran tzizkoe

nari.

1 Kontzentratu eta irakurri. A. Ozen:

? o eta

2 Hitz egin astirili ahotsargi, eta erab ia, denek tonu egok tzeko. ondo uler

3 Begiratu arretaz testuari:

eari, duzu hitz egiten - Zer tean. iradokitzen dizute bitar

- Zer iradokitzen ratu jend dizu 3 Begi n izenburuak? irudiek?

- Zenbat paragrafo ditu?

ak ozen, eta egin saio e aldiz. behar best

- Erabili ahots-tonu argia.

- Errespetatu puntuazio-markak.

Irakurri ondoren 1 Hausnartu eta komentatu:

- Ulertu duzu testua?

Orainaldia nik hark guk zuk zuek haiek

daukat dauka daukagu daukazu daukazue daukate

dauzkat dauzka dauzkagu dauzkazu dauzkazue dauzkate

haranari kalearen haranaren

EDUN kalearekin haranarekin

astoei lagunei astoen lagunen astoekin lagunekin

kaleei haranei kaleen haranen kaleekin haranekin

Mugagabea

nengoen zegoen geunden zeunden zeundeten

NON

NONDIK

kalek haranek

astori laguni astoren lagunen astorekin lagunekin

NONDIK NONGO

kalerekin haranekin

2 Kontsultatu

ulertzen ez dituzun hitzak edo esapideak.

honengan

horrengan horrengana horrengandik

honetaz

horretaz

NOR

– –

NORI

– –

NOREN

8383185 2/2

kalez haranez

Hura

NORK

NOREKIN

hura

hauekin

hartako

haientzat haietan haietatik haietara

horietako

hauengan

haietako

horiengan

hauengana hauengandik hauetaz

haiekin

horientzat horietan horietatik horietara

hauetako

harengan harengana harengandik

haien

horiekin

hauentzat hauetan hauetatik hauetara

hartaz

haiei

horien

haiengan

horiengana horiengandik horietaz

haiengana haiengandik haietaz

ditu:

garatzeko testuinguruei edo espazioei buruzko 15 txartel.

30 txartel.

zuek

haiek

nire

zuri

haren

zuei

gure

haiei

harekin

niretzat

zuentzat

zu(re)gan

haientzat

zuengan

haiengan

zu(re)gana

zuengana

harengandik

gu(re)gandik

hartaz

zu(re)gandik

gutaz

zuengandik

zutaz

haiengandik

zuetaz

haietaz

13 Etxe sorgindua 14 neskatoa/mamua/k atua/ saguzarra 15 armiarma/margola na/ sorgina/munstroa

GAZTELUA

16 10

16 Gaztelua 17 magoa/dragoia/ed abea/ ezpata 18 erregina/erregea/p rintzesa/ nekazari gaztea

haiengana

8383185 1/2

7 Basoa 8 igela/basurdea eta arantzurdea/zalduna/dama 9 zuhaitza/perretxikoa/ maitagarria/iratxoak

4 Liburutegia 5 Peter Pan/Txanogorritxo / ahatea/sagutxoa 6 liburuzaina/kaiola/liburua/ bulego-lanpara

gu(re)gana

ni(re)gandik nitaz

ETXE SORGINDUA

1 Antartika

haien haiekin

zuretzat

gu(re)gan

2 arrantzalea/pinguinoa/ iglua/mortsa 3 hartza/esploratzailea/ irristailuak/jirafa

zuen zuekin

guretzat

harengan harengana

10 Kanpalekua

ANTARTIKA

zure zurekin

harentzat

ni(re)gan

11 lorea/hontza/hartz a/ urtxintxa 12 otsoa/ipurtargiak/m utikoa/ sorgintxoa

LIBURUTEGIA

gurekin

haiek

ni(re)gana

KANPALEKUA

eta abarri buruzko

Haiek

zuk

BASOA

Materialak osagai hauek

Zuek

zuek

guk guri

kutxa

• Istorioak

hark hari

Ipuinen

• Pertsonaiei, objektuei, maskotei

abidea

nik

HELBURUA ETA OSAGAIAK Material honen helburua hizkuntza-konpetentzia eta sormena garatzea da. Jolasen bidez, hainbat eta hainbat ipuin eta istorio sor daitezke.

niri

nirekin

NORENTZAT NORENGAN NORENGANA

- Gai zara laburpena egiteko?

EUSKALTZAINDIA

harekin harentzat hartan hartatik hartara

haiek haiek

horiei

hauen

Izenordainen deklin Ni

– –

- Gustatu zaizu?

Kontsultatu hiztegia (paperekoa edo digitala), pertsona nagusi baten laguntzaz.

haren

Urrun

horiek horiek

hauei

kaletatik haranetatik kaletara haranetara kaletako haranetako

NORENGANDIK

B. Isilean:

horretan horretatik horretara horretako

honengana honengandik

NORENGANDIK ZEREZ/ZERTAZ

ZEREZ/ZERTAZ

- Errespetatu puntuazio-markak. - Ez ahoskatu hitzak irakurtzen ari zarenean.

horrentzat

honetan honetatik honetara honetako

NORENGAN NORENGANA

kaletan haranetan

- Zer gustatu zaizu gehien?

honentzat

NON NORA

kalerentzat haranentzat

nik hark guk zuk zuek haiek

NORENTZAT

kaleri harani kaleren haranen

horrekin

Tartean

hauek hauek

hari

horren

honekin

Hurbil

hura hark

horri

honen

NOREKIN

Urrun

hori horrek

honi

NOREN

nean,

eta irakurtzeko abiadura. : dezakezu Hau esan i asko deno «Eskerrik tagatik». zuen arre

abidea Plurala

hau honek

NORI

kale haran

astok lagunek

astoarentzat Lehenaldia kalearentzat astoentzat Orainaldia lagunarentzat nituen kaleentzat haranarentzat nuen astorentzat lagunentzat ditut zituen haranentzat dut lagunentzat – zuen kalean ditu n – genituekaleetan –du haranean genuen – ditugu n – zenitueharanetan dugu zenuen – – kaletik dituzu ten duzu zenuten – zenituzkaleetatik – haranetik dituzue – duzue zuten – zituzten haranetatik NORA dituzte – dute – kalera – kaleetara – haranera – zeuden – haranetara NONGO – – kaleko – kaleetako – AN haraneko ERAM – – haranetako astoarengan NORENGAN – – astoengan ldia lagunarengan Lehena – astorengan – lagunengan Orainaldia neramatzan– astoarengana NORENGANA lagunengan neraman – ldia tzat astoengana zeramatzan Lehena darama lagunaren t daramagana n – zerama nik astorengana – lagunenganageneramatzan daramatza neuzkan darama man – neukan NORENGANDIK lagunengana hark astoareng andik tzagu genera zeuzkan gu darama – astoengan zeneramatzan darama zeukan zeneraman dik guk lagunaren gandik – astorengandik – daramatzazu geneuzkan laguneng zeneramatzaten andik daramazu aten geneukan zuk astoaz – ZEREZ tzazue zeneram lagunengandik kan darama zeneuz kaleaz zeramatzaten daramazue zeneukan astoez ten zerama zuek lagunaz kaleez darama haranaztzate zeneuzkaten astoz daramate lagunez zeneukaten haiek haranez zeuzkaten lagunez zeukaten NORENTZAT

Lehenaldia

NOR NORK

asto lagun

- Ahoskatu ondo hitzak.

bitartean. n eskerrak ema agurtu. arnasa Kontrolatu

egokiak

u 4 Erabili kein inork penean,

EDUKI

astoaren lagunaren astoarekin lagunarekin

kaleak haranak kaleek haranek

- Erabili keinu egokiak

irakurtzen duzun itzen duzu 2 Ama eta

- Ez jarraitu hitzei hatzarekin.

azal ez galtzeko. arretarik

4 Errepa rat

duzun bitartean

galderarik Norbaitek zu, egiten badi erantzun.

Aukeratu jarrera erosoa eta egokia.

4 Ikasi test

ez eten.

Am aitz eko

NOREN NOREKIN

dabiltza kaleari

nenbilen zebilen astoak zan genbilt lagunak zenbiltzan astoek zenbiltzaten lagunek n zebiltza

Anaya, S.A.

Idatzi zure testua En tzu1 te n garbi ha sibatean, ba in o orri aurkezpena le he n ondo zainduz.

Hit z egi n bai no leh en

NORI

nabil kalea dabil harana gabiltza kaleak zabiltza te haranak zabiltza

Idazten duzunean, kontuan hartu:

ni laguna hura astoak gu lagunak zu zuek astoari haieklagunari

Tartean

Anaya, S.A.

1 Idatzi zure zirriborroa.

zetozen

astoa

NOR NORK

Hurbil

Berridatzi txukun-txukun

nentorren zetorren gentozen zentozen zentozten

Erakusleen deklin Singularra

plurala

©©Grupo GrupoAnaya, Anaya,S.A. S.A.

Behar baduzu, bilatu gaiari buruzko informazioa.

3TE N JAKIN

E N TZ U

nago dago gaude zaude zaudete daude

ni hura gu zu zuek haiek

Lehenaldia

ra Lehenaldia Mugatu

Anaya, S.A.

zer kontatu nahi duzun.

EG IN EA N HI TZ JE ND AU RR HOBETO IRAKURTZE KO...

Orainaldia

1 Pentsatu edo imajinatu

Orainaldia

Idatzi zirriborroa

Mugatu singular

Deklinabidea

abidea

Anaya, S.A.

Idatzi baino lehen, planifikatu

Izen arruntaren deklin

ETORRI

EGON

HOBETO IDAZTEKO.. .

Lehenaldia Orainaldia nindoan noa zihoan ni doa hura gindoazen goaz gu zindoazen zoaz zu zindoazten zoazte zihoazen zuek doaz haiek • Izen bizigabeak: kale (bokala amaieran ); haran (kontson • Izen bizidunak: antea amaieran). asto (bokala amaieran ); lagun (kontson antea amaieran). IBILI

Anaya, S.A.

Lehenaldia

• I puinen kutxa •H orma-irudiak: – Deklinabidea – Aditz trinkoak eta laguntzaileak •H izkuntza-plana

Orainaldia

3. a

IZAN

Aditz laguntzailea

4. a

•V a

• O rtografia-bingoa (I) • H orma-irudiak: I E R – Ortografia-arauak R A Z H A G I – Aditz laguntzailea I R R AH L Z EH L X AU DD A DD AHA DD L G A II DTHD A RO RR E N Ñ R LLHD NL Ñ R R LL N LL Ñ R LL A N B O UN RRR L H RR S TX TT TS DD DÑ A SR TS TT A I L R R S TS TT RR E A DD H TS TZ TXHRTZ L XRR ZDS OTX TT X R Z D H L R T X Ñ DD Ñ A N T Z X Z A DD H LLL LL N TX TZA XN B O D T Z N Ñ R R N Ñ S TNS TÑRRR SLL TS TT RR LL T T S S T Z TZ SX TS TT RR S TS TT G E RR I TX RR Z T U X TX TZ X XZ Z U R A TZ E S K TX TZ X Z TX TZ A A Z N I G ORTOG

RAFIA-B

INGOA

ORTOGRAFIA-BINGOA

ORTOG

ak rako fitx

Kontrolerako fitxak 1

GOA

RAFIA-B

INGOA

ko fitxak

Anaya,

zait zaio zaigu zaizu zaizue zaie

zaizkit zaizkio zaizkigu zaizkizu zaizkizue zaizkie

nik hark guk zuk zuek haiek

Anaya,

Anaya, S.A.

S.A.

E RR E

A TZ E

A RR E

I © Grupo Anaya,

IA-BING

hura

zuek

dut du dugu duzu duzue dute

gaitu gaituzu gaituzue gaituzte

zaitut zaitu zaitugu zaituzte

zaituztet zaituzte zaituztegu zaituztete

hura

zuek

ninduen ninduzun ninduzuen ninduten

nuen zuen genuen zenuen zenuten zuten

gintuen gintuzun gintuzuen gintuzten

zintudan zintuen zintugun zintuzten

zintuztedan zintuzten zintuztegun zintuzteten

GRAFI

A-BING

D Z O1 E K A ZH O A R Z H E E RAG I N B D G AZ K

INGOA

O RR E

TX A

I ORTOGRAFIA-BINGO

TS A

, S.A.

A DD A

i W pari hen car at o o le Os Ipuiniabk bain Eg

e ub

GOA

Urt

berr

ni hura gu zu zuek haiek

Kontrolerako fitxak

o Anay

a, S.A.

Kontrolera

ko fitxak Kontrolerako fitxak

ORTOGRAFIA-BINGOA

Tipi-tapa, tipi-tapa, edonora heltzen da.

gehi

en agor

nik hark guk zuk zuek haiek

Idatzi baino lehen, planifikatu

Idatzi zirriborroa

o testu

rtzek

Iraku

zer kontatu nahi duzun.

Idazten duzunean, kontuan hartu:

Behar baduzu, bilatu gaiari buruzko informazioa.

Sutondoa. . Oso s batean zuen. aberat (Aliceren maitasun guztiarekin). izan laburra k n, familia sun handi olerkia Laster Biografia zen, 1854ako errazta ere ari naizen!». i zuen. Baina, an) jaio tzetara a zer-nolako txepelkeriak esaten sta batez en (Irland eta hizkun ospetsua irabaz eta arraka Dublin tik, sari jo zuen. umeta Wilde. zen. Ospea igate . Aliceren buruak egongelako sabaia Oscar horretan Unezituen izan zen ko Newd atzen hasi izan behar buruargia tan, poesia rietan argitar. Lurralde Miresgarrian. hiria aldatu Gazte-gazte eta aldizkaeman zizkion leWis CArroll. Aliceren abenturak izena eta an hil zen. arietan handiak Anaya/Haritza. Klasikoak eskura. egunk ondorioz, en . 1900e bere irudim ko arazo larrien n eman zituen izanda Parise Baina, urteak ko azken Bizitza

uzten dugun

ean erabiltzen

(-)

JOAN Orainaldia

ni hura gu zu zuek haiek

Lehenaldia

noa doa goaz zoaz zoazte doaz

nindoan zihoan gindoazen zindoazen zindoazten zihoaze n

IBILI

Lehenaldia

Orainaldia

ni hura gu Izena ren dekli zu zuek haiek

astoak lagunak

kaleak haranak

astoari lagunari

NORI

Orainaldia

daukat dauka daukagu daukazu daukazue daukate

nabil dabil

gabiltza nabid ea zabiltza zabiltzate dabiltza

Deklinabidea

Lehenaldia nenbilen zebilen genbiltzan zenbiltzan zenbiltzaten zebiltzan

lagun

astoek lagunek

kaleari

kaleek haranek

haran

astok

kaleei

– –

NONDIK

haranetan

kaletik haranetik

– –

kalera haranera

– –

kaleko haraneko

NORENGAN

astoarengan lagunarengan

– –

NORENGANA

astoarengana lagunarengana

– –

astoarengandik lagunarengandik

– –

Idoiak Jonek

astoengandik lagunengandik astoez lagunez

– – astorengan lagunengan

– –

astorengana lagunengana

– –

astorengandik lagunengandik astoz lagunez

– – – –

NONDIK

honengandik

ZEREZ/ZERTAZ

Bilboren Gasteizen

horretan

honetaz

horrengandik horretaz

NOR

8383185 2/2

NORK

– –

hari

nire

NOREKIN

haren

nirekin

NORENTZAT

harekin

niretzat

NORENGAN

– –

hark

niri

NOREN

harentzat

ni(re)gan

NORENGANA

Bilboz Gasteizez

hura

nik

NORI

Bilboko Gasteizko – –

Hura

harengan

ni(re)gana

NORENGANDI

harengana

ni(re)gandik nitaz

harengandik hartaz

Jarrera erosoa baduzu, hobeto kontzentratuko zara.

rak! Opor

eko test u bat

Biografia

robert l ouis Altxorrarenstevenson, uharte Anaya/Haritzaa. .

laburra

Robert Louis Steven Biografia laburra izanik, son. (Edinb gutxi Biografia laburra gazte-gaztet joan zen eskola urgon (Eskozian) ra, eta arik Bidaia Lewis Carroll. Idazlearen benetako izena Charles Lutwidge Dodgson zen; Chenshire asko egin izan zuen istorio berandu ikasi jaio zen, 1850e Hans Christian konderrian jaio zen, 1832an. Ume-umetatik, irakurtzeko zaletasun handia izan zuen. bat-ba ak asmatz zituen zuen irakurt an. Osasu Andersen. Danimarkan tean, eta, batez ere hezkuntza n txarrek zen eta ditu: Jekyll 1894an. Altxorr osasun-arazo eko gaitasu jaio zen, 1805ean. Humanitateak eta Matematika ikasi zituen, Oxfordeko Unibertsitatean. oa autodidakta idazten ak gorabe na. heriotzak bizitza doktor Jatorri xumekoa izan zuen. Haurtzaro . Hala earen eta aren uhartea aldatu zion. hera, Kazetaritza-artikuluak, olerkiak, matematika-ikerketak eta eleberriak idatzi zituen. ere, izanik, lasaia izan ateratzera. Andersenen 14 urte zituela, Hyde jaunar ez ezik, beste beti idatzi Haren lanik unibertsalena, zalantzarik gabe, Aliceren abenturak Lurralde Miresgarrian Kopenhagera zuen, baina aitaren zuen. Gazte grinetako bat zenbai Poesia, antzerkia, en kasu joan zen bizimodua bidaiatzea izan t eleber bitxia eta hil zen, eleberria eta da. zen. zioten ospea: Gezi beltza.ri ere aipatze Ahatetxo itsusia, beste genero batzuk landu koak Ingalaterrako Guildford hirian hil zen, 1898an. ipuin baino gehiago zituen, baina Elurretako erregina, ipuinek eman idatzi zituen. Sirenatxoa, 1875ean hil Urretxindorra… zen. 150

- Zer ideia pentsatu dituzun.

NOR

ni hura gu zu zuek haiek

haiengan haiengana haiengandik

horiengandik horietaz

haietaz

deklinabidea

Zuek

guk guri gure gurekin guretzat gu(re)gan gu(re)gana gu(re)gandik gutaz

Haiek

zuek

zuk

haiek

zuek

zuri

haiek

zuei

zure

haiei

zuen

zurekin

haien

zuekin

zuretzat

haiekin

zuentzat

zu(re)gan

zuengan

zu(re)gana

zuengana

zu(re)gandik zutaz

zuengandik zuetaz

haientzat haiengan haiengana haiengandik haietaz

1 Galdetu ulertz en

Irakurtzen duzun bitartean

Nahi baduzu, egin ideien gidoia edo eskema. A. Ozen:

Hitz egitea n

ia eguteg honi jarraituz testuari:

ONDORIOA.

3 Egon isilik eta ez

eten.

B. Isilean:

- Errespetatu puntuazio-markak.

egin astiro eta 2 Hitz - Ez 4 Errep ahoskatu hitzak ahotsaratu eta erabili

Erabili lexiko zuzena eta saihestu esapide zailak.

argi, irakurtzen ari garra ntzizk egokia, tonuoenar i. denek zarenean. ondo ulertzeko. - Ez jarraitu hitzei hatzarekin.

2 Kontsultatu 3 Begiratu jendeari, ulertzen egiten duzun hitzez . dituzun hitzak edo bitartean esapideak.

4 Ikasi testua buruz

nik hark guk zuk zuek haiek

nau nauzu nauzue naute

gehien?

2 Amaitzen duzunean, eta

eman eskerrak Kontsultatu hiztegia agurtu. (paperekoa edo digitala), pertsona nagusi baten laguntzaz. Hau esan dezakezu: «Eskerrik asko denoi zuen arretagatik». EUSKALTZAINDIA

nik hark guk zuk zuek haiek

niri

hari

guri

zuri

zuei

haiei

– dit – didazu didazue didate

diot dio diogu diozu diozue diote

– digu – diguzu diguzue digute

dizut dizu dizugu – – dizute

dizuet dizue dizuegu – – dizuete

diet die diegu diezu diezue diete

NORK-NORI-NOR (haiek) - ORAINALDIA

Orainaldia hura

Orainaldia haiek

Lehenaldia hura

Lehenaldia haiek

zait zaio zaigu zaizu zaizue zaie

zaizkit zaizkio zaizkigu zaizkizu zaizkizue zaizkie

zitzaidan zitzaion

zitzaizkidan zitzaizkion

zitzaigun

zitzaizkigun

zitzaizun zitzaizuen zitzaien

zitzaizkizun zitzaizkizuen zitzaizkien

hura gu zu zuek Puntuak etenaldi luzea adierazten du. Amaiera dut zaituztet ematen die - perpausari zaitut (puntu eta jarrai), duparagrafoari gaitu zaitu eta testuari zaituzte (puntu eta bereiz) (amaiera-puntua). dugu zaitugu zaituztegu duzu gaituzu duzue gaituzue dute gaituzte zaituzte zaituztete

Bi puntuak (:)

Amaitz eko

z IZENBURUA

Literatu

nintzen zen ginen zinen zineten ziren

NOR-NORK - ORAINALDIA Puntua (.)

IZENBURUA

Lehenaldia

naiz da gara zara zarete dira

guri

zuri

zuei

– dizkit – dizkidazu

niri

dizkiot dizkio

– dizkigu – dizkiguzu

dizkizut dizkizu dizkizugu –

dizkizuet dizkizue dizkizuegu –

dizkiet dizkie dizkiegu dizkiezu

zuek

dizkidazue

dizkiozue

dizkiguzue

–

dizkiezue

haiek

dizkidate

dizkiote

dizkigute

dizkizute

dizkizuete

dizkiete

nik hark guk zuk

hari

dizkiogu Ortografia-arauak dizkiozu

Puntuazio-markak

Irakurri ondoren

- Ulertu duzu testua? -jarrer Erabilia.ahots-tonu . zaizkizu? argia. 2 Pentsa eta tu eta 4 Berrikusi Zaindu zure keinua laburb - Errespetatu k: ez egin egiaztatu ez duzula ildu aharra usirik, ez etzan.. . puntuazio-markak. entzundakoa. Begira ezer ahaztu. tu hitz egiten 2 Izan jarrera egokia dizuna - Ahoskatu ondo ri. hitzak. Erabili oroime entzuteko. na ikasi - Erabili keinu egokiak 2 Asmatu. duzuna kontat a, zeko laburpen 1 Egin Bla, bla... duzun eta azaltzeko, eta . behin, 1 irakurtzen Lehenengo . ondorioak azaltzeko bitartean. 1 Pentsatu zer gairi entzun ondore n. - Gai zara laburpena eta ikusleak. 3 Berrikusiagurtu buruz hitz egingo Norbaitek galderarik egiteko? zure arnasa eta Kontrolatu zuzendu badizu, duzun. egiten irakurtzeko abiadura. zirriborroa. - Gustatu zaizu? erantzun. erosoa, eskema jarrera gidoia, Eduki Idatzi 2 3 Begiratu arretaz : - Zer gustatu zaizu ez nekatzeko.

Hitz egin baino lehen

NORK-NORI-NOR (hura) - ORAINALDIA

Orainaldia

NOR-NORI

niri hari guri zuri zuei haiei

Egiaztatu zure duzun a. dituzun ortografia, erabili hitzak, egitura... Altxatu eskua galdetzeko eta itxaron zure txanda.

- Zer ordenatan joango diren.

3 Irakurri eta zuzendu.

Irakurtz

Nekagarria izan zen txalupak goiz hartak jaitsi behar o lana; ez zebilen eramateko, genitu haizerik, uharte-mutur en itsasontzia eta atzetik hiru-lau raren ertzea aingur miliatan n zehar, atoian burua eskain alekura zeraman Eskeleto igarobide uhartearen i nuen txalup estuari tea, baina, etako batera jarraituz. tripulazioa Neure ko; Ander rrustada sonek zuen handiagoak zuzendu beharr ean, beste aginegiten zituen inork baino Seinale . txarra zela pupentsatu egin baitzu nuen, gizone ten lan, eraginkortas teldu egin k ordura arte gogot zien diziplin unez; baina su a. uhartea Bide guztia ikusteak mon, John Luzea dea azaltze lemazainaren n. ondoan zioen lekuan Esku-ahurra bezala izan zen, bota genue ezagutzen norabinagusiaren zuen kanala n aingur a, Eskele artean, . Mapak ertz to uharte rabehera. aren eta Ainguraren bakoitzetik milia uharte heren batera basotik, denak oihuka kolpeak txori pila , gutxi gohandiak pausatuta eta txiliok zeruratu zeuden, a; handik zituen eta isil-isili minutu k gelditu batera berriz zen guztia .

hAns ChristiAn A «Enperadorearen soineko ndersen, berria», Ipuin guztiak. Anaya/Haritza.

hauengana hauengandik hauetaz

8383185 1/2

ondo 1 Kontzentratu eta Hausnartu eta argiztaturiko leku bat. HITZ EGIN 1 komentatu: AUR REA N2 irakurri. JEND Eduki errespetuzko 3 Idatzi.

2 Aukeratu jarrera bururatzen 2 Zer ideia erosoa eta egokia.

Eta dirutza handia eman zien bi iruzurtiei, lanean has zitezen. Beraz, ehungailua ipini, eta itxurak egiten hasi ziren. Oihala ikusteko irrikan zegoen enperadorea, eta ministroak bidali zituen iruzurtiengana. Ezer ikusi ez arren, gauza bera esan zuten guztiek: oihal eder-ederra zela. Hiriko bizilagun guztien ahotan zebilen oihal zoragarri hura.

haietan haietatik haietara haietako

Aditz laguntzailea

orri garbi batean, aurkezpena ondo zainduz.

Ez arreta 1 rik galdu.

Irakurri baino lehen

ditu?

behar didate oihal hori!».

haientzat

horietan horietatik horietara horietako horiengan horiengana

Anaya, S.A.

eta akatsik gabe. KO... 1 Egon adi-ad i.

- Zer iradokitzen dizute irudiek? IDEIA 2 - Zenbat paragrafo GARRANTZITSUAK.

Antzina, soineko berri eta dotoreak guztiz atsegin zituen enperadore bat bizi zen, hiri handi eta alai batean. Bi iruzurti heldu ziren behin hirira; ehuleak zirela esan zuten, eta oihal dotore-dotoreak ehuntzen zituztela. Baina oihalok ikusezinak omen ziren tentelentzat, eta enperadoreak emandako kargua merezi ez zutenentzat. «Oihalokin egindako soinekoa jantzita —pentsatu zuen enperadoreak—, berehala jakingo dut nork ez duen merezi nik emandako kargua. Gainera, tentelak eta argiak bereiziko ditut. Berehala ehundu

haiekin

horientzat

hauetan hauetatik hauetara hauetako

harengandik

haiei haien

horiekin

hauengan

hartaz

Izenordainen

Bilbon Gasteizen

ZEREZ/ZERTAZ

1 Idatzi zure testua

- Zer motatako testua idatziko duzun.

zaitez jarrera egoki batean.

Gorde beldurrak, itzazu zure zure ausar baina azaldu dia beste ei.

Irakurtzeko testu bat

hartan hartatik hartako harengan harengana

haiek haiek

horiei horien

hauekin hauentzat

hartara

horretako horrengan horrengana

Urrun

horiek horiek

hauen

harekin harentzat

horretatik horretara

honetako

Tartean

hauek hauek hauei

haren

horrekin

honengan honengana

Hurbil

hura hark hari

horrentzat

honetatik honetara

NORA NONGO NORENGAN

Bilbotik Gasteizetik

Idoiarengandik Jonengandik

honekin honentzat honetan

NORENGANA NORENGANDIK

Urrun

hori horrek horri horren

Bilborekin Gasteizekin

– –

Idoiaz Jonez

NOREKIN NORENTZAT

Bilbora Gasteizera

Idoiarengana Jonengana

– – kalez haranez

hau honek honi

Bilborentzat Gasteizentzat

– –

Idoiarengan Jonengan

nabidea Plurala

Tartean

honen

NON

Bilbok Gasteizek

– –

kaletako haranetako

– –

kaleez haranez

kaletatik haranetatik kaletara haranetara

NOR NORK NORI NOREN

Bilbori Gasteizi

– –

haranetan

– – – –

kaleetako haranetako

astoengana lagunengana

kaleaz haranaz

–

kaleetatik haranetatik kaleetara haranetara

astoengan lagunengan

– –

astoaz lagunaz

– – – –

Erakusleen dekli Singularra Hurbil

Bilbo Gasteiz

Jon

kalek haranek

ERAMANlagunek

astoei

Lehenaldia haranari astori lagunei kaleri haranei Idoiari astoaren laguni neukanNOREN kalearen harani neuzkanlagunaren astoen Orainaldia Joni kaleen nikharanaren darama zeukan Lehenaldia astoren lagunen kaleren zeuzkan t dauzkagu darama haranen Idoiaren tzat hark astoarekin geneukan lagunen NOREKIN neraman haranen kalearekin darama geneuzkan neramatzan dauzkazu astoekin darama Jonen lagunarekin guk kaleekintza zeneukan zeraman haranarekindaramagu zeneuzkan zeramatzan lagunekin daramatzagu astorekin dauzkazue kalerekin haranekin Idoiarekin zeneukaten generaman astoarentzat zuk lagunekin NORENTZA zeneuz T kalearentzatdaramazu generamatzan haranekin katen dauzkate astoentzat daramatzazu Jonekin zuek zeukaten lagunarentz zenera kaleentzat darama man at zeuzkaten haranarentzat zue astorentzat zeneramatzan lagunentzatdaramatzazue zenera kalerentzat haiek haranentzat Idoiarentzat daramate maten zenera – NON daramatzate lagunentzat kalean haranentzat matzaten – Jonentzat zeramaten – kaleetan zeramatzaten haranean – – kaletan dauzkat dauzka

Entz uten hasiMota askotako testuak iragarkiak, Entz uten bain o lehe ndaude: ipuinak, albisteak, olerkiak,duzu Entz un n bita rtea n jarraibideak… 2 Idatzi letra txukunez ond oren 1 Prestatu eta HOBETO jar IRAKURTZE

bat

Irakurtzeko testu bat

Marratxoa

zen ginen zinen zineten ziren

Berridatzi txukun-txukun

EN TZU TEN JAK IN 1 Idatzi zure zirriborroa. 1 Pentsatu edo imajinatu

nson Steveipuin bat o Louis obert Abenturazk

Bizitza bera da maitagarri-ipuinik liluragarriena.

ez:

Marratxoa lerro baten amaierako baita hitz-er hitzak zatitze repikapenet ko an eta zenba it hitz elkartu erabiltzen da, tan ere.

nintzen

Uztail R

parea da. Adibid

HOBETO IDAZTEKO.. .

- Zer iradokitzen GAIARENdizu 1 izenburuak? AURKEZPENA.

ze Zoan, Print finez n gaine ko orri i bate e gara ik behera urrezak, eta ezpa , zutab Goit az bete goienean ntzen zen. n distir lekurik ua gaile bi zafiro zitue Hiriko n estat ika. babegietan i bat dirda riontsuare otzietako irik zegoen; i hand zineg estalita , errubi gorr a hand zuen. an zuen a r onur tasun da —es ta-buruan iak miresten ez daka lehen ederra n—. Baina guzt gauzek bezain zko Mundu a rratz lutsi nahia probetxu ? —ga —Haize-o alea zela erak emanez era bezalakoa ak esntsua tek, artez zuen, aditz gauz zko Zorio ze eskatezine —erantsi an. ere Print k semeari, inoiz ezer herri zara zeu n bate k ez du zutela k ez ote bizentzudu ze Zoriontsua une batez ondo hitz egiten —Zergati emakume ahapeka Print «Bitxia, bitxi-bitxia! esan zuen Alicek, ta—. zion —zioen rari begira. teleskopiorik handiena detu la ikusi izanaz txundituta. Inoiz izan den ahaztu munduan ua eder n zizkio zeudela umeek, ntsua estat katze ko k, zorio ari naiz! Agur, oinak! gero eta urrunago bate -etxe bezala irtenluzatzen norbait gizon zen. zapatak eta galtzerdiak umezurtz iak jantzita at bada uta zuen ikusita. Gaixoak! Nola jarriko dizkizuet zuten —Behintz opena gald du —esan moldatu beharko duzuri garb tal Ezin izango dut, eta zuen kontura orain? itxar duman n antza zitzan —. Ez k eta behar dut nire oinekin bere kolkorako u bate imina irakasleak zue. Baina atsegina izan —Ainger tik kapa gorr ibili nahiko. Ea, matikako bestela, ez dute neuk diodan lekutik eginez; mahitz drale Mate Mate kate diet Eguzuen , Badakit!; pare bat bota berri erosiko ek, eta ldetu pentsatzen: n ume tzautzi zirenean. jarri zuen ue? —ga Zer dibertigarria izango n zute zorro berri guztietan. Postaz bidaliko dizkiet. la dakiz rurik ikusi. —erantzu egiera —No diren izango n arraroak nolako ainge aurp tseta . opariak bidaltzea! Eta oinei den nire Wilde , ame u, eta zue inoiz lako. osCAr ntsua ikusi dugu kopeta ilund egiten zute helbideak! Zorio —Bai; ts k. Printze batzu irakasleak umeek ame ipuin atua). tikako Aliceren eskuineko Oin jn. an, antze eta beste a (mold Anay haserre Tximiniako alfonbra.

Diptongoa Diptongoa silaba euria → eu-ri-a berean ahoskatzen den bokal .

ntzeptuak

Silaba

k (…)

hr ns C

Ortografia-ko

Silaba ahotskolpe bakarr Esaterako, ean ahoskatzen hauek dira den letra multzo hondartza hitzare a da. n silabak: hon-d ar-tza.

Etenpuntua

Lehenaldia

NORK

EDUKI

L A DD H

S.A.

e ders n An ia istia ra

n Ipui

nago dago gaude zaude zaudete daude

NORENGANDIK

Apir

Orainaldia

ZEREZ

ila

Urt

oll arr teta is C raz be Lew abentu

ume, Edozein bada, ona zoriontsua o da. izang

uak

• Izen arruntak : – Bizigabeak: kale (bokala amaiera n); haran (kontson – Bizidunak: asto antea amaiera (bokala amaiera n). n); lagun (kontson • Izen bereziak : antea amaiera n). – Bizigabeak: Bilbo (bokala amaieran); Gasteiz – Bizidunak: Idoia (kontsonantea EDUN (bokala amaiera amaieran). n); Jon (kontson Lehenaldia antea amaiera n). nengoen Orainaldia Izen arrunta Lehenaldia nik zegoen dut ditut hark geunden nuen du nituen Izen berezia ditu Mugatu singulaguk zeunden zuen dugu rra zituen Mugat u plurala ditugu zuk zeundeten genuen Mugag duzu abea genituen dituzu zuek Mugagabea zeuden zenuen astoa duzue NOR zenituen kalea haiek dituzue astoak zenuten zenituz laguna kaleak dute harana asto ten dituzte lagunak kale zuten haranak doia zituzten

EGON

1 Bilatu

a rril

haiei

dizkiet dizkizuet dizkie dizkizue Puntuazio-m dizkiegu dizkizuegu arkak dizkiezu – dizkiezue –

Etenpuntua k perpaus bat dira. amaitu gabe

•L iteratura-egutegia •H orma-irudiak: · Ortografia-arauak ·A ditz trinkoak eta aditz laguntzailea •H izkuntza-plana

lde

zuri dizkizut dizkizu dizkizugu –

8393185 2/2 Bi puntuak kasu • Hitzak zerren hauetan erabiltzen dira: datzean. Esater Marta, Eider ako: Lau lagun eta Gorka. etorri dira: • Gutunen Iker, hasieran. Adibid ez: Kaixo, Marta : Zer modu z?

nentorren zetorren gentozen zentozen zentozten zetozen

S.A.

a aro

nator dator gatoz zatoz zatozte datoz

NONGO

6. a

Orainaldia

NORA

Anaya,

naiz da gara zara zarete dira

ni hura gu zu zuek haiek

Anaya

Orainaldia

L A DD H L A DD H L A DD H L H A DD A LL N Ñ RDLD LL LL N L Ñ H N L Ñ R L N RÑ LL N Ñ R LÑL TTNR RR LL RSN TS RR Ñ RS TS TT RR S RR TS S TTTS T S RXTS RR S TS TT R ZSTT TTX RRTTZ TX S TTZ T X Z TX TZ X TX TZ X Z Z TZTXXT Z TX TZ X Z TX Z X Z

D A N B O R

guri – dizkigu –

ETORRI

I T NA

ORTOGRAFIA-BINGOA

S.A.

Ortografia-ara zuei

hari dizkiot dizkio dizkiogu dizkiozu

S.A.

ORTOGRAFIA -BIN

D O RR E

– dizkit –

ni hura gu zu zuek haiek

ORTOGRAFIA-BINGOA

niri idazkera

8393185 1/2

R16 E

diet die diegu diezu diezue diete

Hitz batzue k berezko -a dute amaie jartzen dizkie ran. Izenon gunean, ez doak dute amaie bale handia rako -a galtze eta erakusleak n: balea handia hondartz hori hondartza hori Amaieran -kada, -keria, -kuntz beti dute -a itsatsia: eskuka a eta -keta atzizkiak dituzten hitzek da, bitxikeria, eraikuntza, ikasketa.

G I N RO KR A A T I B A B U Z A L I HM A RA LL T A E L Z U NG A K I U T OA DD A A S M L E I TX U R A U R U B I N L Kontrolerako kartoia

ORTOGRAFIA-B

haiei

dizuet dizue dizuegu – – dizuete

Aditz trinkoak

O GOA ÁFIC -BIN OGR AFIA ORT OGR ORTGO BIN

zuei

dizut dizu dizugu – – dizute

IZAN

ORTOGRAFIA-BINGOA

zuri

– digu – diguzu diguzue digute

-a itsatsia

ORTO

guri

diot dio diogu diozu diozue diote

dizkiguzu dizkidazu r letrak bi soinu – • Soinu leuna: ditu: dizkiguzue dizkiozue dizkidazue zuek beti doa bokale koroa, madar (,) dizkizueteKomadizkiete n artean, eta dizkizute dizkigute dizkiote ia, euria… haiek dizkidate r idazte n da. Adibid • Soinu gogor ez: Komak etena a: bi modu tara ldi laburra adiera – Kontsonant • Zerrenda e baten aurrea agertzen da: zten du. Erabil bateko eleme urdina, garbit n, r idazte i kasu hauet ntuak bereiz • baina hitzare u… n an: da. Esaterako: teko. – Bokalean n aurrean. argia, artean, rr • Lokailuen idazten da. aurrean eta gerrikoa… LEHENALDIA Adibidez: atzean (hura) . NORK-NORI-NOR sagarra, gogor Euskaraz ez ra, dago hitzare bezalako hitzak n hasieran r letra duen salbu). Hitzare rr inoiz ez. hitzik haiei n amaieran, zuei zuri guri r idazten da niri (robot hari Puntu (gaur, haiek eta komanien eder), (;) nizuen nizun – nion – nik ditut zien zigun Puntu etazizun komak komakzizuen zion zidan hark Erabili kasu baino etena genien ditu genizuen hauet genizun ldi luzeagoa – • genion – adierazten Elkarren aurkak an: guk ditugu zenien du. – zenigun zenion • Nolabaiteko– o ideiak bereizteko. zenidan zuk dituzu zenieten – h letra – lotura duten perpa zeniguten zenioten usen artean zenidaten zuek dituzue . zieten zizueten zizuten ziguten zioten h letra ez da zidaten haiek dituzte ahoskatzen. Kasu • Bokal berdin en (ahate, ohorehauetan erabiltzen da: Puntua (.) artean. eta letra larria ) eta bokal desberdinen • Hitz batzue (aho, ohe) n hasieran, Esaldi- aren bereziki zenba LEHENALDIA erakusleetan amaieran, puntu NORK-NORI-NOR (haiek) kietan (hama (hau, horiek du: irakurtzen a jarri behar ). r, hogei) eta da. Puntuak denean, etena zera adierazten Letra larria ldi luzea egin kasu hauetan behar erabili zuei • Testu baten zuri behar da: haieidela. guri hari hasieran. niri • Puntuaren haiek nizkien ostean. nizkizuen nizkion • –Izen berezi nizkizun – nik nituen etan (pertsona- zizkizuen zizkien zizkizun • Film eta liburu zizkigun eta leku-izeneta zizkion zizkidan hark en izenburuetan zituen n). genizkien • Erakun genizkizuen genizkizun – de eta genizkion ts, tx eta tz elkarteen izenet . – genituen guk txistu zenizkien an. – kariak – zenizkigun zenizkion zenizkidan zuk zenituen zenizkieten – Euskaraz ez – dago hitzare zenizkidaten zenizkioten zenizkiguten zenituzten n hasieran tz zuek zizkieten da beti. Esater zizkizueten zizkizuten zizkiguten edo ts duen ako: txalup zizkioten zizkidaten Bi puntuak haiek hitzik; tx idazte zituzten a, txori, txiki… (:) n

zitzaizkigun

zitzaizkizun zitzaizkizuen zitzaizkien

RAF ORTOG

hari

– dit – didazu didazue didate

nik hark r letra guk zuk

zitzaigun

TX U

S.A.

Letra berezien

zitzaizun zitzaizuen zitzaien

nau nauzu nauzue naute

•O rtografia-bingoa (II) I E R •H orma-irudiak: R A Z H SA O I LL G I I TX A · Deklinabidea TS B A R U T I · Aditz laguntzailea I TX H Z A AE R E I RR

zitzaizkidan zitzaizkion

nik hark guk zuk zuek haiek

5. a

zitzaidan zitzaion

Lehenaldia haiek

NOR-NORK - LEHENALDIA

ORTOGRAFIA-BINGO

Lehenaldia hura

S.A.

niri

NORK-NORI-NOR (haiek) - ORAINALDIA

, S.A.

Anaya

INGOA

nik hark guk zuk zuek haiek

NOR-NORK - ORAINALDIA © Grupo

ORTOGRAFIA-B

nintzen zen ginen zinen zineten ziren

Orainaldia haiek

niri hari guri zuri zuei haiei

Kontrolerako fitxak

naiz da gara zara zarete dira

Orainaldia hura

Kontrole

ORTOGRAFIA-BINGOA

Lehenaldia

NOR-NORI

Kontrolera

Kontrolerako kartoia

ORTOGRAFIA-BINGOA

Orainaldia ni hura gu zu zuek haiek

ORTOGRAFIA -BIN

NORK-NORI-NOR (hura) - ORAINALDIA

NOR

nik hark guk zuk zuek haiek

ninduen ninduzun ninduzuen ninduten

haiei

Letra berezien idazkera NORK-NORI-NOR (hura) - LEHENALDIA Marratxoa (-)

haiek Marratxoa kasu hauetan erabiliko dugu: ditut nik • Lerro-bukaerako hitzak zatitzeko. ditu hitz elkartutan: Eguzki-lore, behi-esne… hark • Zenbait • Errepikapenetan ditugu eta onomatopeietan: guktxikitxikia, plisti-plasta… dituzu zuk dituzue zuek dituzte haiek

h letra niri

hari

guri

-a itsatsia zuri

zuei

h– letra ez da ahoskatzen. Hitz batzuen (hala nola erakusleen eta nion – nizun nizuen zenbaki askoren) hasieran idazten da (hau, hori, hamar, hogei); zidan zion zigun zizun zizuen zenbait hitzetan, bi bokal berdinen artean (ohol, ahate) edo bi – genionartean (aho, –eho) ere. genizun genizuen bokal desberdinen zenidan zenion zenigun – – zenidaten zenioten zeniguten – – zidaten zioten ziguten zizuten zizueten s, x, z txistukariak

Marra luzea (—)

Bi puntuek aditzera ematen dute jarraian Marra luzea kasu hauetan erabiltzen da: NOR-NORK - LEHENALDIA azalpenak datozela. Kasu hauetan erabiltzen dira: • Solasaldietan, pertsonaiek hitz egiten • Hitzak zerrendatzean: Barazkiak erosi ditugu: dutenean. lekak, porruak, • Esaldi baten barruan azalpenak emateko. hura guindabak… zu zuek haiek • Hitzez hitzezko aipamenetan: Hara zer esan nuen - zara?». zintudan zintuztedan nituen nik zidan: «Non bizi zuen zintuen zituen • Gutun etagintuen oharren hasierako agurretan:zintuzten June hark maitea: Zer moduz oporretan? genuen zintugun zintuztegun genituen guk zenuen gintuzun zenituen zuk zenuten gintuzuen zenituzten zuek (,) zuten gintuztenKoma zintuzten zintuzteten zituzten Etenpuntuak (…) haiek Komak etenaldi laburra adierazten du. Kasu hauetan erabiltzen da: • Zerrenda bateko elementuak bereizteko: Ane, Iñaki, Galder eta Idoia etorri dira. • baina hitzaren aurrean: Euria zen, baina bero handia egiten zuen. • Lokailuak ( ordea, aldiz..) koma artean doaz: Ni trenez etorri naiz. Zu, aldiz, oinez. • Azalpenak emateko: Inaxio, Peruren lehengusua, gaztea da. • Esaldiaren hartzaileari deitzeko: Jaun-andreok, ongi etorri!

Etenpuntuek etenaldia adierazten dute. Erabili kasu hauetan: • Zerrenda bat amaitu gabe uzten dugunean: Idazle ezagun asko daude: Leizarraga, Etxepare, Larramendi… • Zalantza, harridura edo misterioa adierazi nahi dugunean: Ez dakigu nor etorriko den…

Puntu eta koma (;)

Parentesiak [ () ]

Puntu eta komak komak baino etenaldi luzeagoa eta puntuak baino laburragoa adierazten du. Erabili: • Elkarren aurkako ideiak bereizteko: Lehen herri txikia zen hau; orain oso handia da. • Nolabaiteko lotura duten perpausetan: Kaleak bustita daude; euria egin du.

Parentesiek informazio osagarria txertatzeko balio dute, eta kasu hauetan erabiltzen dira: • Perpaus batean informazioa txertatzeko: Futbola eta golfa (jatorriz Erresuma Batukoak) kirol ezagunak dira. • Datuak gehitzeko: Igorren (Bizkaian) museoa ireki dute. • Antzerki-lanetan oharrak eransteko: SOLDADUA: (Ozen eta gogotsu.) Soldaduok! Hona!

haiei Euskaraz nien hitz batzuek berezko -a dute amaieran, eta -a hori ezin zaie inolaz zienere kendu. Adibidez: anaia, botila… Kontuan hartu: • Atzetik erakusleak, izenondoak edo zenbakiak jarri arren, hitz genien horiek ez dute amaierako -a galtzen: eskola hau, botila zaharra, zenien lau ideia. zenieten • -keria, -kada, -kuntza, -keta atzizkiek beti dute -a amaieran: alferkeria, zieteneskukada, berrikuntza, arraunketa. • Hainbat maileguk mantendu egiten dute jatorrizko -a: historia, filosofia, politika…

s, x eta z txistukariak ondo erabiltzeko, kontuan hartu: • Zerez?NORK-NORI-NOR galderari erantzuten dioten (haiek) - LEHENALDIA hitzek z letra dute beti amaieran. • Hitz eratorriek hitz bakunaren txistukari bera hartzen dute: azti > baitaztikeria. • Atzizkien idazkera: niri hari -tasun > s letraz; guri -zale, -kizun, zuri zuei haiei -ezin > z letraz; bait- partikula atzetik datorren aditzari atxikitzen zaio beti. Ondoan -xka > x letraz. nizkion – nizkizun nizkizuen duen aditzaren nizkien arabera, bait- partikulak forma aldatzen du: •–x letrak gozotasuna ematen die hitzei: musu > muxu; gozo > goxo. + gara > baikara. zizkidan zizkion zizkigun zizkizun zizkizuen • bait-zizkien + naiz > bainaiz. – genizkion – genizkizun genizkizuen• baitgenizkien • bait- + dugu > baitugu. zenizkidan zenizkion zenizkigun – – zenizkien ts, tx, tz txistukariak zenizkidaten zenizkioten zenizkiguten – – zenizkieten zizkidaten zizkioten zizkiguten zizkizuten zizkizueten zizkieten arazi ts, tx eta tz txistukariak ondo erabiltzeko, kontuan hartu: • Hitzaren hasieran ezin da tz edo ts idatzi. tx idazten da beti: txoria, txapela. • Hitzaren bukaeran ts eta tz idatzi ohi dira: bildots, arkatz. • Atzizkien idazkera: -txo > tx letraz; -tsu > ts letraz; -tza, -kuntza, -tzaile, -gaitz > tz letraz.

8393185 2/2

arazi partikula aditz arazleak sortzeko erabiltzen dugu. Beti doa aditzoinari lotuta. Adibidez: sor + arazi > sorrarazi; ekar + arazi > ekarrarazi… Gogoratu aditzoina aspektu-markarik gabeko aditza dela (ekarri → ekar; ahaztu → ahaz)…

Hitz berezien idazkera Maileguen idazkera Maileguak euskaratzeko aldaketa fonetiko hauek hartu behar dira kontuan: • Hitzaren hasieran, r letrarekin hasten diren hitzek bokal bat (a, e, i) hartzen dute: ropa → arropa; radio → irrati; rosquilla → erroskilla. Gaur egungo maileguetan, hasierako r letrari ez zaio bokalik jartzen: rock, radar… • Hitzaren barruan, gaztelaniazko -rs-, -rc-, -ns-,-nc- eta -ls- kontsonante multzoak r, n, l + tz edo ts bihurtzen dira: verso → bertso, deserción → desertzio, tensión → tentsio, concepto → kontzeptu, bolsa → poltsa. • Hitzaren amaieran, s galdu egiten da: análisis → analisi. Amaierako o letra u bihurtzen da: dato → datu (salbuespena: segundo). Badira beste aldaketa batzuk ere: -ón → -oi (frontón → frontoi); -sión → sio (ilusión → ilusio); -ción → zio (animación → animazio).

Hitz elkartuen idazkera Hitz elkartuak bi modutara idazten dira: • Hitz bakarrean idatzi ohi dira mota desberdineko bi hitz bakunez osatutako hitz elkartuak: udaberri (izena + izenondoa), sendabelar (aditza + izena). • Marratxoz lotuta idatzi ohi dira mota bereko bi hitz bakunez osatutako hitz elkartuak: behi-esne (izen+izen), zuri-gorri (izenondo+izenondo), joan-etorri (aditza+aditza).

8393185 1/2

eta egin saioak ozen, behar beste aldiz.

4 Erabili keinu egokiak

azalpenean, inork arretarik ez galtzeko.

a k i t a m e Mat Ikaslearentzako materiala

Liburuak

niaz Gaztela ere bai

Maila bakoitzerako liburu bat, konpetentzietan oinarrituta, ikasitakoa aplikatzeko. Liburuak hiruhilekotan antolatuta daude eta hamabi unitate dituzte guztira. 1. eta 2. mailetako liburuetan, manipulatzeko material trokelatua dago (txanponak, billeteak, erlojua, etab..

. or.

Ikusi 28

Proposamen didaktikoak

Baliabideak Unitate bakoitzerako, fotokopiatzeko fitxak daude aniztasuna lantzeko, eta ebaluazioprobak ere bai. Gainera, www.anayaharitza.es webgunean, inprimatzeko baliabide osagarri gehiago eskaintzen dira. 12

Maila bakoitzerako Lehen Hezkuntza

Proposamen didaktikoa

Matematika

Balio handikoak dira irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratzeko. Ikasliburuaren orrialdeak datoz, edukiak hobeto aplikatzeko. Ariketen soluzioak ere badatoz, baita proiektuaren gakoak aplikatzeko iradokizunak eta baliabide osagarriak ere.

Lehen Hez

kuntza

Baliabideak

Matematika

P I E ZAZ P I E ZA

digitala

Maila bakoitzeko hiru koaderno, hiruhileko bakoitzerako bat. Haien bidez, ikasitakoa indartu, eta ariketak eginez ikasten da, konpetentzietan oinarri turiko ikuspegi motibagarri baten bidez. Halaber, www.anayaharitza.es webgunean koadernoetako ariketa guztien soluzioak daude.

Proiektu

Koadernoak

Ikaslearen eta familiaren webgunea www.anayaharitza.es webgunean, hezkuntzako eta kulturaaisialdiko baliabideak aurkituko dituzu; adibidez, ariketa interaktiboak, ikasleentzat eta familientzat interesgarria den informazioa, etab.

Irakaslearen webgunea www.anayaharitza.es webgunean, material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako: •

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.

•

Proposamen didaktikoa, eta, horren barruan, baliabi deetan datozen aniztasuna lantzeko fitxak eta ebaluazioprobak, guztiak inprimatzeko moduko formatuan.

•

Proiektuaren gakoak.

•

Honako hauek dituen baliabide-bankua: – Hizkuntza-plana. – Amaierako produktua (egiteko laguntzak). – Jolastuz ikasi (ikaskuntza ludikoa). – Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen jakiteko fitxak (herritartasun digitala), bideoak, aurkezpenak eta ariketa interaktiboak, irudi-galeriak... – 3.-6. mailetan: «Ikasi dudana antolatu», «Portfolioa» eta «Ikasteko» atalen bertsio inprimagarriak (laburpenak, eskemak, taulak, etab.).

Liburu digitala Maila bakoitzerako, ikasliburu osoa duen liburu digital bat; baliabide digitalak eta proposamen didaktikoa ere baditu. Hirugarren mailatik aurrera, edukiak IKTen bitartez lantzeko eta sakontzeko liburu digital bat ere izango du ikasleak.

Matematika

Ikasgelako materiala

1. a

•U nitateen eta hamarrekoen piezak (manipulatzeko modukoak) •1 0aren taula duen arbela •Z enbatzeko fitxak •0 tik 99rako zenbakizko zuzenak •0 tik 99rako zenbakizko horma-irudia •E ragiketa-gurutzea •Z igilu tintaduna

x 50 x 50 30 arbel

Utilizar exclusivamente

rotuladores borrables.

Usar únicament retoladors

30 zuzen

2. a

3. a

•U nitateen, hamarrekoen eta ehunekoen piezak (manipulatzeko modukoak) 5 neurketa-zinta • Dado sortak • 0tik 999rako zenbakizko zuzena Eragiketa• Horma-irudiak (1etik 100erako gurutzea zenbakiduna, biderkatzeko taulak, biderkatzeko taula pitagorikoa) •E ragiketa-gurutzea • Zigilu tintaduna •N eurketa-zinta

•H orma-irudiak (biderkatzeko taulak; egutegia; luzera-, edukieraeta pisu-neurriak; irudi lauak) •E rloju analogikoa • Baskula digitala •T xanponak eta billeteak •G eometria, zori eta neurketa sortak •N eurketa-zinta 5 neurketa-zinta

–1 –1

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

– 10 +1

–1 + 10

esborrables. Arkatz markatzaile

ezabagarriak bakarrik

erabili.

– 10 – 10 + 10 + 10

EragiketaCruz de gurutzea operaciones

+1 +1

ikoa

Taula pitagor

Hiru alde berdin

Erpina

Trapezioa

Laukizuzena

100

Trapezoidea

Erronboidea

Erronboa

1 8

binaka Aldeak ez dituzte paraleloak

Dia

Aldea

90 moak 81Ez-paralelogra

binaka

Laukia

Aldeak paraleloak dituzte

5 neurketa-zinta

Ez dago

Paralelogramoak

Laukien na sailkape

Hiru alde desberdin

Ez dago

Eskalenoa

Kamutsa

Angelu kamuts bat

Bi alde berdin

Aldea

Isoszelea

Angelu zuzen bat

Hiru angelu zorrotz

36 32 Angeluzuzena

Angeluen arabera

Zorrotza

Aldeen arabera

15 Aldea

14 12 lauak Irudi

Aldekidea

Triangeluen na sailkape

1 8

Z atiki sortak O rratzeko erlojua T xanponak eta billeteak G orputz geometrikoak N eurketa-zintak B olumena neurtzeko edalontzia T angramak D ado sorta H orma-irudiak: · Taula pitagorikoa 6 tamgram · Neurri-unitateak · Zuzenak eta angeluak · Irudi lauak

1 8

Angelua

ren posizioak Zuzen ebakitzailea

1 6

1/4

Zuzen ukitzailea

8393186

Uki

Zuzenaren eta zirkunferentzia Kanpoko zuzena

rentzia

Zirkunfe

Ark

Bi zirkunferentziaren posizioak

Zentroa

Ebakitzaileak

Barruko ukitzaileak

Kanpoko ukitzaileak

Zentrokideak

Barrukoak

Kanpokoak

1 6

rda

aile

Err ad ioa

• • • • • • • • •

1 8

4. a

1 6

Diametroa = Zirkunferentziaren luzera = diametroa • π

Bi puntu komun.

Puntu komun bat.

Ez dute puntu komunik.

Zl = d π •

8393186 4/4

5. a

30 arbel

Azalerak eta peri

metroak

• • • •

Laukia

Z atiki sorta A rbel laukiduna K oordenatu-planoa eta barra-grafikoa H orma-irudiak: · Zatikiak · Eragiketak zatikiekin · Triangeluen eta laukien sailkapena · Neurri-unitateak · Azalerak eta perimetroak

Laukizuzena

l a l

A=b·a P=2·b+2

Erronboidea

·a

Erronboa d

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

A=b·a P = Alde guzti

A= D·d 2 P=4·l

en batura

20 fitxa

40 pieza

Triangelua

Poligono erreg

ularra

Zatikiak

Triangeluen sailkapena

Laukien sailkapena

Angeluen arabera

b Zatiki baliokideak A= b·a 2 P = Alde guzti en batura

Paralelogramoak

Alde guztiak paraleloak binaka

Zorrotza

Angeluzuzena

Hiru angelu zorrotz

Kamutsa

Angelu zuzen bat

Laukia

Angelu kamuts bat

apotema

Anplifikazioa

A = P · apotema ×32 15 5 P = Alde-×3 kopurua 21· l 7

Laukizuzena

Poligono irregu

Sinplifikazioa Zirkulua

larra

Aldeberdina Hiru alde berdin

Ez dago

Lau alde berdin Lau angelu zuzen

1 2

Alde berdinak binaka Lau angelu zuzen

Erronboa

2 4

Aldeen arabera

A = A1 + A 2 + A P = Alde guzti 3 en batura

A = π · r2 P=2·π·r

Zatikien konparazioa

Lau alde berdin Angelu berdinak binaka

5 7

Isoszelea Bi alde berdin

25 35

4 8

Erronboidea

4 5

1 3 1

A=l·l =l2 P=4·l

Alde berdinak binaka Angelu berdinak binaka 8403186 5/6

Ez-paralelogramoak

1 5

Alde guztiak ez dira paraleloak binaka

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

Eskalenoa

1 5

5 9

Hiru alde desberdin

3 8

3 9

3 4

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili. 8403186 1/6

Bi alde paralelo bakarrik

Alde paralelorik ez

8403186 3/6

1 2

1 2 1 2

1 3

1 8

1 12

1 10

1 12

1 8

Zenbaki osoak

1 12

Zenbaki negatiboak

1 10

1 12

1 10

1 8

1 10

1 5

1 4

1 8

1 4

1 6

1 5

1 4

1 3

1 12

-10

Anaya,

-10

Biraketa-gorputzak

Altuera

×10

Alboko aurpegiak

×60

dam

×10

:10

×60

:60

×10 ×10 Alboko azalera

AL =

AL = AC . NC

:10

hg dag g

Tetraedroa

-6

-5

-4

-3

-2

-1

+9 +10

osoen batuketa

+9 +10

-2

-9

-8

-7

2 2 km2 1 m2 = 0,01 dam = 0,0001 hm = 0,000001 2 2 2 1 m2 = 100 dm = 10 000 cm = 1 000 000 mm

-6

-5

-4

-3

-2

-1

+9 +10

(+6) + (-9) = -3

Konoa

osoen batuketa -9 +6

Oinarriaren azalera AB = π · r 2

-10

Alboko azalera

-9

Bolumena V=

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

1 π·r2·h 3

(-5) + (+8) = +3

+9 +10

1 · AB · h 3

-5 Esfera

Oktaedroa

-10

-9

-8

-7

-6

Dodekaedroa

Ikosaedroa

-5

-4

-3

-2

-1

+9 +10

Zentroa

8413186 3/4

×100

cm2 mm2

:100

×100 Kuboa (hexaedroa)

dm2 :100

cg :10

8413186 4/4

:100

:10

-7

Zeinu desberdineko zenbaki

Erradioa

×10

:10

1 t = 1 000 kg = 1 000 000 g 1 g = 0,1 dag = 0,01 hg = 0,001 kg 1 g = 10 dg = 100 cg = 1 000 mg

×100

×10

Bolumena

Poliedro erregularrak

:100

:10

-8

×100

dam2

×10

:10

Goiko erpina

×100

hm2 :100

:10

-1

V=π·r2·h

Oinarria

×100

km2 ×10

PB · hT 2

VPIRAMIDEA =

Azalera

Masa

×10

Oinarriaren azalera 2 AB = π · r-10

Alboko azalera

Bolumena

×10

-2

Oinarria

A T = AL + AB

VPRISMA = AB · h

Oinarriaren perimetroa · Triangeluaren altuera 2

A T = Alboko azalera + Oinarriaren azalera

AL + 2 · AB A T = :10

1 L = 0,1 daL = 0,01 hL = 0,001 kL 1 L = 10 dL = 100 cL = 1 000 mL

1 h = 60 min = 3 600 s

Oinarria

Azalera osoa

Azalera osoa :10 A T = Alboko azalera + Oinarrien azalera

:10

Triangeluaren altuera

AL =

×10

:10

1 m = 0,1 dam = 0,01 hm = 0,001 km 1 m = 10 dm = 100 cm = 1 000 mm

-3

(-2) + (-4) = -6

Alboko azalera

Aurpegi-kop. AL = Alboko aurpegi baten azalera ×10·

:10

s :60

cm :10

-9

Oinarria

daL

:10

min

×10

:10

Alboko aurpegia

Oinarria

×10

Altuera

×10

:10

-4

Erradioa Goiko erpina

Edukiera

Denbora

:10

Zenbaki positiboak

-5

Zilindroa

Piramidea

Prisma

×10

-6

-4

Oinarria

-7

(+4) + (+3) = +7

S.A.

Poliedroak

Neurri-unitateak

-8

Zeinu berdineko zenbaki

Gorputz geometrikoak: azalerak eta bolumenak

Luzera

-9

1 12

Altuera

6. a

•Z atiki-dorrea 6 zatiki-kartoi •B i aurpegiko greoplanoak •H orma-irudiak: · Neurri-unitateak ·A zalerak eta perimetroak ·G orputz geometrikoak: azalerak eta bolumenak · Zenbaki osoak

:100 8413186 1/4

n e r a r Natu Zientziak Ikaslearentzako materiala

Proposamen didaktikoak Balio handikoak dira irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratzeko. Ikasliburuaren orrialdeak datoz, edukiak hobeto aplikatzeko. Ariketen soluzioak ere badatoz, baita proiektuaren gakoak aplikatzeko iradokizunak eta baliabide osagarriak ere.

Maila bakoitzerako

digitala

Maila bakoitzerako liburu bat, konpetentzietan oinarrituta, ikasitakoa aplikatzeko. Liburuak sei unitatetan antolatuta daude eta oso modu bisualean aurkezten dituzte edukiak, hobeto ulertzeko eta barneratzeko.

Proiektu

Liburuak

Irakaslearen webgunea www.anayaharitza.es webgunean, material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako: •

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.

•

Proposamen didaktikoa, eta, horren barruan, baliabi deetan datozen aniztasuna lantzeko fitxak eta ebaluazioprobak, guztiak inprimatzeko moduko formatuan.

•

Proiektuaren gakoak.

•

Honako hauek dituen baliabide-bankua: – Hizkuntza-plana. – Amaierako produktua (egiteko laguntzak). – Jolastuz ikasi (ikaskuntza ludikoa). – Zientzia-lantegia. – Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen jakiteko fitxak (herritartasun digitala), bideoak, aurkezpenak eta ariketa interaktiboak, irudi-galeriak... – 3.-6. mailetan: «Ikasi dudana antolatu», «Portfolioa» eta «Ikasteko» atalen bertsio inprimagarriak (laburpenak, eskemak, taulak, etab.). Webguneko baliabideak

Lehen Hezkuntza

Naturaren Zientziak 3

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa

Proposamen didaktikoa

Baliabide-bankua

Proba idatzien sorgailua

Piezaz Pieza

• Unitate bakoitzerako baliabideak

Liburu digitalak Maila bakoitzerako, ikasliburu osoa duen liburu digital bat; baliabide digitalak eta proposamen didaktikoa ere baditu. Hirugarren mailatik aurrera, edukiak IKTen bitartez lantzeko eta sakontzeko liburu digital bat ere izango du ikasleak. AURKIBIDEA

LAGUNTZA

Naturaren Zientziak

ERANSKINAK

Lehen Hezkuntza

anayaharitza.es

Naturaren Zientziak

Ikasgelako materiala

1. a

•H orma-irudiak (bizitza osasungarrirako aholkuak, urrezko hiru arauak, natura zaintzeko dekalogoa…) • Ikus-informazioko txartel-bilduma • Puzzleak • Hazien kitak.

Zientzien met jolasa odo handia

Biko

teak

egite

Orn odun ak Ugaz tuna Hara k gijal ea Bibi paro k ak

¬®Opqt<=sÑÖoBCå

ÀeHIm89a45t:;eHI> *+d45i89gjku45t:;eHI> »j`aa45n89a45r45i89a67k

»j`aa45n89a45r45i89a67k

atze

¬®Glmo>?zxyo@AkVWi89a67k

»n89o>?i45zvweNOa45> ΔbDEeJKh45i45>

Txak urra baina ren antze basa bere koa a, ez naiz, Tald etxe etan -abe bizi lagun rea. naiz, ekin elkar uluka tzeko , Uuuu garaiz. uuuu !

¬®Upqr89d89a45i89å

zVWu45r:;Þ *+a45zxya67l45p:;eH In89å

¬®Glma45zVWt89a67k

© EVWz *+a<=sz{kxya45t45¤ »i45n89o>?i45z »m89a<=sz{kx© Lyvweo>?tJ8Kkx9åya67l*:+;ae4N5Ora67k45r89o>?t45zVWi67k, i45t45i45t45u45zVWt:;Þ Δh:;eHIm:;eHIn89g`aoBCa67k »u45zVWt:;eHI> ΔbBCa45 »i67kxya45r89a45z ΔbDEeHIt:;eHIr45i67k.

OLMl45i67bBCå-*+o@Al45i89oBCå. Exygjku45n:;eNOa45> Δkxyo>?i67l89a45r89a67kxya89d89å ΔbBCa45† Δkxyo>?m:;eHIn45Δ *+d89å.

¬®Jlma45>

ÃsÑÖa45r45r45i45t89a45>

89g`aoBCa45>, © MêëeHIn89d45i45r89å ΔbBCa45zxyoBCa45z »t45xxya45n 89å, Δh89a45> *+d:;eHIn89å *+g`aa45r67b>?Δ »©uK4x5yt45o@zAkxVWi45yt oBCå »p89o>?zxyå ÃsÇÉeHIn45t45i45t45u67kxyø *+d45u45zVW¤ Δb>?i67h89o>?t45zvweNOa45>! ¬©Blma45r89a45ztukVWi89a67k

¬©Bpqi67l89a45t45¤

po Ana

ya, S.A

©Pxya45t89a45t89a67k

»i45n67f`ao>?r45m89a45zVWi89oBCå

¬©Blma<=sÑÖa67bDEeHIr:;eNOa67k

¬®Dlma45t45i67l89a67k

¬®Gpqu45r45i45n89å

Baka anim rrik bizi da? alia Zere ehiza z eli tzen katze ditu n di otso tu am ? kum ak eak?

Zer

¬®Olmgjki89å

¬©Blma89d89a67b>?i67¬? © HêëeTUs~òt:;eJKkVWi89a67k

¬®Jlma45>

tzek

ÀeHIt89å © EVWr45r:;eTUs~òp:;eHIt89a45t45¤ Δl89a45n89¬d8©9a45r:;eNOa67k Blma45Δ r89å *+a45n45i45m89a67l45i89a67k,Δh89a45i:;eJKk ΔbBCa45i45t45i45 »n89a45t45u45r89a45r:;eHI> *+o>?i45n89a45r45r45i89a67k.

»i67b>?i67l45t45zvweJKkxyø

© Hñóa45zVWt:;eJKkxWi45yrø89å ¬©Blmo>?t89å ÀeNOd45u67kVWi89o>?n45t45zVWΔ »j`Àeaa4NO5ng`89aa4o@5rAkV45i89a67k d:;eNOå »i45zxya45> zxya67bBCo>?r45r89å, zVWu45r:;Þ »j`ao@Akxya67b>?i89 *+d89a89d45i45> *+gjku45zVWt45i45z »j`aa45t89o>?r45r89å.

Asm

Iker

Nola zaindu natura ¬®Opqn89d89ø

Zer jaten dugun

Perrexila

¬®JlmoBCgjku45r45t89å

¬®Jlma45>

ÀeNOgjku45n:;eHIr89ø

¬®Glma67l89d:;eHIt45¤ zvweHIu4 5r:;Þ

8363188 2/5

8363188 4/5

Δb>?u45r45u89a45r45Δ »i67kVWu *+d45u45zVWu45n89a45r45Δ Δb>?u4<=s~òt:;eHI> 5r45u45z

Ekilorea

8363188 5/5

Egiaztatu nola

AmuarrainaArraina

egite

Garuna eta

k Hara gij Obipa aleak ro Arra ak ina Ibaia k

Zirkulazio-a

Garuna

Asm

atze

paratua

150

Ibaik kolor o arraina etak naiz o or Zapo ba harra re gozo nak ditut a du pa . t, kant tzen na ut uz et a ko e amuz , ntuz .

Bihotza

eta eta

Iker

nerbioak

Arnas apara

tua

Trakea

Digestio-ap

aratua

140

tzeko

Non bizi erru da? ten dit Arra in jan u arra utza garri k? a da ?

Non

Urdaila

Birikak

Animaliak

130

Ornodunak ya, S.A

Hesteak

po Ana

• Horma-irudiak (gorputz atalak, animaliak, ingurune naturalak…) • Ikus-informazioko txartel-bilduma • Trokelatuak (eskeletoa eta balantza) • Hondakinak bereizteko edukiontziak.

n Neur zaitez hemen eta itsatsi zure izena duen kartela .

teak

2. a

Biko

hazten zare

Eskeletoa

120

Artikulazioak

Muskuluak

Hezurrak

mehatz Garez urra Animaliak zehatz-

Lepoa Sorbalda

Bekokiko muskulua

Bizkarrezurr

Ornogabeak

Besahezurra

Ornodunak Ukondoa

Ugaztuna: lehoia

Hegaztia: guakamaioa

Aldaka

Belarriak Eskumuturra

Bi hego

Itsas izarra

rrak

Hortzez beteriko ahoa

Bibiparoa da eta kumeek edoski egiten dute

Ilez betetako larruazala

Abdominalak

Moko kakotua frutak irekitzeko

100

Ikusmen oso zorrotza

Orkatila

Oskol arantzaduna

Bi hanka ezkatadun eta Gorputza beteta lau hatz zuhaitzak lumaz Tibia eta igotzeko peronea

Narrastia: muskerra

Belarririk gabeko entzumena

Bi begi

90 Maskor kiribila

Matxinsalt

Antenak

Begi handiak

Gorputz luzanga

Hankarik gabea

Izterrezurra

Belarririk gabeko entzumena Pozoia sortzen duen larruazal leuna eta laua

Izaina

Bikiak

Biboteak Belauna

Atzaparrak dituzten lau hanka

Bularreko musku Izar-forma luak

Belarririk gabeko Kubitua entzumena eta erradio a

Bi begi Buztana

110

Bizepsak

Saihets-hezu

Marratxo

hau 80 zentime trora jarri behar da lurretik.

8373188 1/5

Hortzez beteriko ahoa

Hortzak eta mihi likatsua dituen ahoa

Lau hanka; bakoitzak bost hatz eta azazkalak

Anfibioa: igela gezi-mutur

Oskol artikulatua

Begiak Hanka asko

Hegoak

Barraskiloa

Gorputz gihartsua

Larruazala ezkataz estalita Buztana

Kanpai-formako gorputza

disko Lau hanka; muturretan likatsuak dituzten hatzak

Garro pozoitsuak

Bizkar-hegala Buztan-hegala

Arraina: barboa

Zakatzak

Marmoka Bi sabel-hegal

Bi begi

Bular-hegalak 8373188 3/5

Metodo zientifikoare

3. a

n urratsak

Espainian desagertzek o

Ozeano Atlantikok o eta Bizkaiko golkoko animaliak

•H orma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak) • Hondakinak bereizteko edukiontziak • Hazien kitak. • Oharrak egiteko lupak

arriskuan dauden animalia batzuk

Euskal balea

Erabili zure bost

zentzumenak eta begiratu arretaz inguruari. Egin ikusten duzunari buruzko galderak zeure buruari.

Kantabriar baso eta mendietako animaliak

Ozeano Atlantikoa eta Bizkaiko itsasoa

Martina

Begiratu arretaz

Kantabriar basoak eta mendiak

Basoilarra Pirinioetako gailurrak

Penintsula barruko baso eta lautadetako animaliak

Estepak

Ikertu

Bisoi europarra Hartz arrea

Barrualdeko basoak eta lautadak

Lortu zure galderei buruzko informazioa.

Sai beltza

Otsoa

Balear uharteak

Kakalardo adarluze alpetarra

Ekialdeko urmaelak eta itsasaldeak Hegoaldeko basoak eta itsasaldeak

Eguzkiarranoa

Apolo tximeleta

Kanariar uharteak

Zikoina beltza

Proposatu ikusten duzuna azaltzen duen arrazoibide bat.

Muturluzea Isabel tximeleta

Igaraba

Esperimentatu Diseinatu esperiment u bat zure azalpena frogatzeko.

Ugatza

Kanariar uharteeta

Espainiako hegoalde ko baso eta itsasaldeetako animaliak

ko animaliak

Txonta urdina Katamotz iberiarra

Houbara basoiloa

Otarrain marroia

Azaldu

Pirinioetako gailurretako animaliak

Penintsulako ekialdeko urmael eta itsasaldeetako animaliak

Balear uharteeta

ko animaliak

Hegalaburra

Historia egin duten

Ondorioztatu

Dortoka greziarra

makinak eta errem

Zertzeta marmolairea

Idatzi emaitzak eta atera ondorioak.

Apo balearra

intak

Estepetako animaliak

Sai zuri kanariarra

Kameleoi iberiarra

Itsas txakur fraide mediterranearra

Fartet iberiarra

Dupont hegatxabala

Lehen ontziak Bonbilla

Erantzuten diote ondorioek zure hasierako galderari?

Bai

Ikasgelako biziki

detza-arauak

Laserra

Pila

Iparrorratza

8383188 2/6

8 lupas

IKASGELAK

Harrizko erremintak Telegrafoa Irratia

Materiala, makinak eta instalazio ak zaintzea.

Teleskopioa

Gurpila Inprenta

Ekilorea

Telefono mugikorra

Hozkailua

Bizikleta

Bideoa

Zalantzak galdetze ko eta hitz egiteko, eskua altxatzea.

Bolaluma

K.a. 2000000-100000 0

K.a. 30000

K.a. 10000

K.a. 5000

1190 K.a. 3500

1000 1092

1100

1454 1400 1451

1690 1500 1590

1600

1800

1834

1838

1700 1777

1848

1861

1895

1938

1800 1826

1837

1859

1947

Partekatu Jakinarazi zure emaitzak.

Irakaslea errespet atzea eta kasu egitea.

Oihurik gabe hitz egitea.

Ikaskideen iritziak errespetatzea.

8383188 1/6

1960

1983

1900

Huts egiten dugunean, barkame 1925 na eskatzea 1940 . 1958

1977

Ikaskideek hitz dutenean, arretaz egiten entzutea

Palanka (jaurtigailua). Arkua eta gezia Erloju mekanikoa

Telebista

Metalezko erremintak

Eztandamotorra

Lurrun-makina

Mikroskopioa Belaontziak

Ordenagailu pertsonala

Korridoreetan korrikarik ez egitea. Motor elektrikoa

Ordenagailua Goldea

Isilik lan egitea.

Perrexila

Betaurrekoak Argazki-kamera

Mikrotxipa

Ikaskideei laguntze a.

ESKE R 8383188 5/6

RIK ASKO!

Gauzak mesedez eskatzea eta eskerrak ematea.

Partekatzea. Talde-lana egitea. Paperontzia

erabiltzea. 8383188 6/6

Metodo zientifikoa

4. a

•V a

Erreparatu eta galdetu Begiratu ingurura eta egin gertatzen denari buruzko galderak zeure buruari, zure zentzumenek nabaritzen dutenari eta ez dutenari buruzkoak.

• Horma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak) • 1000 handitze dituen mikroskopioa (led-argiztapena, USB-konexioa eta kamera).

Behiak, zezenak

eta idiak

Behi-azienda

Ardi latxa

Galiziako arraza ilehoria

Aurkitu irteera

Egon lasai eta eskatu laguntza, batez ere pertsona nagusiei.

bat

Zaindu higiene Zaindu garbitasu

Ezagutu botika-

Agian, larrialdi-ir teeratik atera beharko duzu.

na objektuetan eta lekuetan.

kutxa

Deitu 112 zenbak

Ikasi non dagoen eta barruko gauzak nola erabiltzen diren.

ira

Larrialdirik badago, deitu zenbaki honetara

Ikertu Zure hipotesia frogatzeko, egin ikerketa-lana eta aztertu emaitzak.

Izan ekimena, ordena

MurtziaGranadako ahuntza

Frogatu da zure hipotesia?

Ezagutu eta bete

Gogoratu segurtasu

Zalantzarik edo

Prestatu ekipam

Eskatu laguntza

arazorik baduzu,

esan eta eskatu

endua Kontuan hartu jarduerak behar dituen eta erabili jantzi, oinetako edo babes erosotasuna eta segurtasuna, egokiak, hala nola eskularruak edo betaurrekoak.

laguntza.

arauak

n-arauak eta adierazte n dizkizuten beste batzuk, eta bete zorrotz.

Bai

Valentziako oiloa

Txerri iberikoa

Eduki jarrera ona

eta garbitasuna; presarik Eduki ikasteko motibazio eta txantxarik gabe. a.

Gaztelako oilo beltza

Guadarramako ahuntza

Nafarroako ardia

Asturiasko ibarretako arraza

laguntza

Gogoratu

Hegazti-hazkunt

Ahuntz-azienda

Kanarietako txerri beltza

Esan eta eskatu

Erabili ondo

Erabili tresna bakoitza bere eginkizunerako. Ez erabili inoiz laborateg iko ontzirik edateko, jateko edo jolasteko .

Proposatu gertatzen dena azaltzen duen eta galderei erantzuten dien ideia bat.

, ahateak... ak, antzarak Oiloak, indioilarr

Txerri-azienda Ardi-azienda

rialak

Kontuz ibili

Istripurik badago…

Egin hipotesia

tresnak eta mate

Ez egin kalterik ez pertsonei, ez inguruneari. Kontu handiz ibili makina elektrikoe kin eta objektu zorrotzek in.

uk Ahuntzak

Txerriak

Ardiak

Tresnak eta materialak

Bilatu informazioa Lortu zure galderen gaiari buruzko informazioa kontsultako baliabide digitaletan edo paperezkoetan, bai Interneten edo bai liburutegian.

re-arraza batz

n dauden abe

zeko arriskua

Espainian galt

Nola erabili ondo

Segurtasunarauak

Errespetatu natura

Zaindu naturako elementuak: animaliak, landareak harriak, …

Eta amaitzen duzune

an…

Saiatu dena lehengo moduan uzten: bildu, garbitu eta utzi hondakin ak dagokien lekuan.

Ondorioztatu

Leongo oilar arrea

Atera behin betiko ondorioak, hasierako galderei erantzuna emateko.

8393188 4/5

Kantabriako arraza

Errioxako ardia

Tenerifeko ahuntza

Jabugoko txerri orbanduna

Andaluziako oilo urdina

Partekatu

Andaluziako arraza

Pirinioetako arraza

Cáceresko arraza zuria

Jakinarazi ondorioak, beste pertsona batzuek ondorioekin ikasteko, edo horiek ukatzeko edo berresteko.

Iberiar goilautadako ardia

Zaldiak, astoak,

mandoak...

da Zaldi-azien

8393188 5/5

Nongoak dira?

Andaluziako ardia

kode hau Eskaneatu QR eta jakizu.

Fuerteventurak astoa Kanarietako arraza

Madrilgo ardia

Gorbeiako arraza

Teruelgo arraza

Menorcako zaldia Andaluziako astoa

Bikaineko FEAGAS (Abere Laguntzailea: o Federazioa) Elkarteen Espainiak

8393188 3/5

Txurra ardia

Metodo zientifikoa

5. a

• Zientziako kita esperimentuetarako: · 2 probeta · 1 hauspeakin-ontzi · 1 inbutu · 1 termometro • Horma-irudiak: ·B ost erreinuak mikroskopioan ·M etodo zientifikoa · L aborategiko materiala · L ehorreko ekosistema nagusiak ·E spainiako landarediko landare garrantzitsu batzuk • Canvas motako oinarriak

Taiga

Landaredia: kaktusak, palmondoak... Fauna: sugeak, koioteak, muskerrak, tarantulak...

500 : 5 m l i n 2 0 ºC a 2,5 ml

Landaredia: izeiak, zedroak, txilarrak, ahabiak... Fauna: elur-oreinak, altzeak, bisonteak, otsoak, hartzak, basoilarrak, txorruak...

GALDETU

Galdetu zeure buruari ikusten duzunari buruz.

500

450

400

500 : 5 m l i n 2 0 ºC a 2,5 ml

Utilizar exclusivamente

rotuladores borrables.

Usar únicament retoladors

esborrables. Arkatz

markatzaile ezabagarriak

450 300

4 canvas

Bilatu zure galderei buruzko informazioa iturri fidagarrietan.

INFORMATU

bakarrik erabili.

500

350

Begiratu arretaz inguruan duzun munduari.

ERREPARATU

Lehorreko ekosistema nagusiak Basamortua

Hosto erorkorreko basoak

Oihan tropikala

Landaredia: haritzak, intxaurrondoak..., hosto erorkorreko zuhaitzak. Fauna: oreinak, adarzabalak, urtxintxak, hartz arreak, otsoak, azeriak, hontzak, belatzak, okilak...

PROPOSATU

Landaredia: bromeliak, lianak, orkideak, bananak, kautxuaren zuhaitza... Fauna: tximeletak, kaimanak, boak, jaguarrak, titiak, papagaiak, tukanak, nagiak, tapirrak...

400 250

200

badu zure hipotesia betetzen

300

Proposatu hipotesi bat.

ESPERIMENTATU

350

Planifikatu esperimentu bat zure hipotesia frogatzeko.

150

Bost erreinuak mikro

250

BAI

skopioan

100 Baso mediterraneoa

200

Estepa

Landaredia: arteak, artelatzak..., hosto iraunkorreko zuhaitzak. Fauna: oreinak, basasaguak, katamotzak, untxiak, otsoak, lepazuriak, basurdeak, arrano beltzak, saiak, miruak...

50 150

betetzen badu

Landaredia: landare belarkarak (zerealak). Fauna: bisonteak, gazelak, altzeak, zaldiak, urtxintxak, larre-txakurrak, koioteak, ñanduak, estepa-arranoak...

Moneroen erreinua

ONDORIOZTATU

100

Fruta

Hestea

Legamiak

Idatzi emaitzak eta atera ondorioak.

KOMENTATU Lizuna

Arropa

Landareak

Bakterio heterotrofoak

Onddoen erreinua

Komentatu

Basamortu polarrak eta tundra Bakterio autotrofoak

Sabana zure emaitzak.

Ura Landaredia: landare belarkarak, akaziak, tekak, baobabak... Lurra Fauna: errinozeroak, jirafak, antilopeak, gazelak, zebrak, bufaloak, elefanteak, lehoiak, saiak, hienak, ostrukak...

ERREPARATU BERRIRO

Landaredia: basamortu polarrean ez dago landaredirik; tundra: likenak, goroldioak eta zuhaixka batzuk (sahats eta urki nanoak). Fauna: hartzak, elur-hontzak, azeri artikoak, pinguinoak eta itsas txakurrak.

Protozoo ziliatua Akaroa

Polen aleak

8403188 2/5

Protoktisten erreinua Jakin nahi duzu non dauden?

8403188 4/5

Animalien erreinua

Eskaneatu QR

kodea.

Errotiferoa

Alga mikroskopikoak

Landareen erreinua Nematodoa

8403188 1/5

6. a

• Horma-irudiak: · I zaki bizidunen 5 errreinuak · Nutrizio-funtzioa · L aborategiko segurtasun eta jokabide-arauak · Giza eskeletoa · Gizakiaren muskulatura • Makina elektrikoak muntatzeko 8 kit

Laborategiko segurtasuneta jokabide-arauak

Ornodunak

RA LABO

PRESTATU

TEGIAN

BABESTU

IDATZI

EDUKI ORDENA

Ornogabeak

Nutrizio-funtzioa

ANIMALIAK

Baziloak

Lizunak

Espiroketak

MONEROAK

IZAKI BIZIDUNEN

Kokoak

PROTOKTISTAK

ERREINUAK

ONDDOAK

Elikagaiak eta ura

Erabili beti txabusina, latexko eskularruak, babes-betaurrekoak...

IRAKURRI Airea

DIGESTIO-APARATUA

Janarietatik mantenu

LANDAREAK

BIRZIKLATU

Eduki zure lan-mahaia ordenatuta eta garbi.

BATU ETA GARBITU

ARNAS APARATUA

gaiak

lortu, xurgatu eta odolera Legamiak

Arnasten dugun airetik oxigenoa lortu, eta odolera bidaltzen Erreparatu produktu du. kimikoen etiketei eta erabili produktuok kontu handiz.

bidaltzen ditu.

Landare hazidunak

Garbitu eskuak laborategira sartzen eta handik irteten zarenean, baita produktu kimikoak edo lagin biologikoak erabiltzen dituzunean ere.

GOROZKIAK

Eraman hondakin bakoitza dagokion edukiontzira.

LABORATE

Lana amaitzen duzunean, batu dena ondo eta garbitu tresnak eta mahaia.

GIA

8 makina

Idatzi ematen duzun urrats bakoitza eta lortzen duzun emaitza bakoitza.

GARBITU

Perretxikoak eratzen dituzten onddoak

Bibrioak

Algak

Prestatu zure esperimentua egiteko behar duzun materiala.

MANTENUGAIAK

EZ IBILI KORRIKA

EZ EDAN

OXIGENOA

ZIRKULAZIO-APARATUA

EZ JAN

EZ UKITU

Kanpotik xurgatze n diren substantziak bildu, eta organismo osora eramaten ditu.

Protozooak

Halaber, hondakin ak bildu, eta iraitz-organoetara eramaten ditu kanporat zeko.

Hazirik ez duten landareak 8413188 1/5

Ez ibili korrika laborategian eta ez egin alferreko joan-etorririk, esperimentua egiten duzun bitartean.

IZERDI-GURUINAK

IZERDIA

IRAITZ-APARATUA

GERNUA

Ez erabili laborategiko ontziak ura edo beste likido batzuk edateko.

Ez jan esperimentua egiten duzun bitartean.

Ez egin planifikatu gabeko gauzarik, eta ez ukitu materialak, tresnak edo aparatuak baimenik gabe.

8413188 3/5

ARNAS APARATUA

KARBONO DIOXIDOA 8413188 2/5

e t r a z i G Zientziak

Ikaslearentzako materiala

Proposamen didaktikoak

Maila bakoitzerako Lehen Hezkuntza

Proposamen didaktikoa

Gizarte Zientziak

6 Gizarte Zientziak

Lehen Hez

kuntza

Baliabideak

Gizarte Zientziak

P I E ZAZ P I E ZA

digitala

Maila bakoitzerako liburu bat; curriculumeko edukiak gure erkidegoko araudiaren arabera sekuentziatuta ditu eta konpetentzietan oinarrituta dago, ikasitakoa aplikatzeko.

Proiektu

Liburuak

Irakaslearen webgunea www.anayaharitza.es webgunean, material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako: •

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.

•

Proposamen didaktikoa, eta, horren barruan, baliabi deetan datozen aniztasuna lantzeko fitxak eta ebaluazioprobak, guztiak inprimatzeko moduko formatuan.

•

Proiektuaren gakoak.

•

Honako hauek dituen baliabide-bankua: – Hizkuntza-plana. – Amaierako produktua (egiteko laguntzak). – Jolastuz ikasi (ikaskuntza ludikoa). – Mapa mutuak – Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen jakiteko fitxak (herritartasun digitala), bideoak, aurkezpenak eta ariketa interaktiboak, irudi-galeriak... – 3.-6. mailetan: «Ikasi dudana antolatu», «Portfolioa» eta «Ikasteko» atalen bertsio inprimagarriak (laburpenak, eskemak, taulak, etab.).

Gizarte Zientziak

Ikasgelako materiala

•E spazioan orientatzeko jolasa (planoan orientatzeko elementuak, puntu kardinalak eta bide-hezkuntza). • Eguzki-sistemako sorta (Eguzkia, planetak, errotazioa eta translazioa).

Estatuaren muga

Guad

Cádizk Guadalquivirren o padurak

M O R E N A

ko itsasar altar C e u ta ibr G

a k o iko a

IKO

E AT

K DI E N Mulhacén M Guadalhorce 3478

M ako a ro Rond diler men

Tarifa lurmutur

Ca zo alim a Se rla gu ml. r ra ml.

irre alquiv

te a

di k

ont

m al

b. ko

dia

Menorca

cú

Mallorca Cabrera

Formentera

o b.

Tra m

Formentor lurmuturra Puig Major 1445

Eivissa

Nao lurmuturra

Creus lurmuturra

Sant Jordi golkoa

Palos lurmutur

r a e r M e d i t

Ebroren delta

Sierra Nevada

o ak Gata lurmuturra erí oa Almgolk

Mar Menor

Baza ml.

Ter

Turó de l’Home 1712

k talde Kos ko nia

Ka ta lu Peñarroya 2028

A ENDIKATE PENIBETIK O

MAROKO

I O A K

gr e

Gállego

Valent zia ko go lk

He na

Jarama

Mequinenza a urtegia

P O R T U G A L

De b

isu er ga

Jandía lurmuturra Maspalomas lurmutur ra Autonomia-erkidegoaren hiriburua Probintziaren muga Autonomia-erkidegoaren muga

A L J E R I A

Nav

z ig iak un o ea O

IÑ

Kanaria Fuerteventura Handia

Erakunde batzuen egoitza

Melilla hiria

MAROKO

Tenerife

Restinga lurmutur

L m eo en n d iag o k

G O I - O R D O K I A

R R A S I E

300 km

ANDORRA

Llobregat

Anaga lurmuturra

Las Palmas Kanaria Handikoa

Teide 3718

Cabri

t e d i M e

AT L

ANTIKOA Alegranza s KANARIAK Graciosa a s Lanzarote

da Al TAJO Gua ba Alb ta r Ga l. s m e n d i l e r r o a er c h m ra c m Gredo l. í n n Almanzor gó Buendía Ala 2592 Tiétar urtegia TAJO Alcántarako G men redo urt. a dile s Toledoko mendiak üel rroa Las Villuercas ig 1601 e p lu Alarcóngo Guadam l. Contreras HEGO urtegia Cíjara urtegia A N D A A I GOI-LA Záncara U urtegia G UTADA GU Serena en ibarra AD urt. Guadianar JÚCAR IA Jabalón N A j Bañuela Zú Madro na ml. Hornachuelos 1323 m. Aracena ml. ad SE Gu IR G a UR Sagra LQUIV konune A GUADA 2382 n sa RIA TU

ló

TEA

Ceuta hiria

Roque de los Muchachos 2428

Gomera Hierro

KANARIAK Las Palmas

OZEANO

MURTZIAKO La Palma ESKUALDEA

Almería

Moncayo Eb 2313

Málaga

A D I K a ml. M E N rram

oi ag Ar

ERO

A TE

Cádiz

Granada

ERDIALDEKO

Urbión mendiak

Murtzia

Jaén

Dueroren harana To rm es

200

Aneto

3404 I R I N

1778

mend iak

2183

100

F R A N T Z I A

Aitxuri 1528

Santa Cruz Tenerifekoa

Alacant

Euska l

E R D I A Segundera Teleno L D E K O mendilerroa ml. I

MIÑO Manzaneda

ra Matxitxako B i z k lurmuturra gol

a ay a KANTABRI AR M END IKAT la EA Es Teleno

golkoa

BALEARRAK

ERKIDEGOA

fisikoa golkoa

Torrecerredo Ajo 2648 lurmutur

Eur opa ko Men diak

il en G

Kordoba

Palma

Valentzia Valentzia

Albacete

Sevilla

Santa Cruz Tenerifekoa

VALENTZIAKO

MANTXA

Sevilla

O Z E A N O AT L A N T I K O A

Castelló

Cuenca

Na lón

Teruel

Badajoz

ATarragona TLANTI KOA

ARAGOI

Ciudad Real

DUERO

Bartzelona

Zaragoza

Mérida

Sil

Bizkaik o

Peñas lurmutur cea ar

IPAR GOI-L AUTA DA P

Girona

GAZTELA-

EXTREMADURA

Huelva

ZEANO

Bartzelona

Guadalajara

Toledo Toledo

i al G nd e mCabeza

ANDORRA

Zaragoza

Madril

MADRILGO ERKIDEGOA

Cáceres

K ATA L U N I A

L E O N

Salamanca Ávila

Lleida

Huesca

Soria

Valladolid Segovia

E T A

Iruñea

Logroño Burgos ERRIOXA

Valladolid

OZEA N O P O R T U G A L

Araba Gasteiz

Palentzia

G A Z T E L A Zamora

NAFARROAKO O FORU ERKIDEGOA

KANTABRIA Bizkaia Gipuzkoa

León

Ourense

bre Tam

Cinca

GALIZIA Pontevedra

300 km Finisterre lurmutur ra

Oviedo

200

Odiel

Lugo

Coruña Santiago de Compostela

AUTONOMIA ERKIDEGOA

100

g o l k o a EUSKAL Santander

Estaca de Bares

s Bida

A STU RIA S

Eum e

Nerbioi

B i zk ai k o

I M

Ortegal lurmuturr

Adaja

•H orma-irudiak (Espainiako eta Europako fisikoak eta politikoak, eta mapamundia). • Historiako sorta.

Espainiako mapa politikoa

8383189 - 8393189 2/6

AT LA N T I KOA

Espainiako mapa E

Be s

3. a

1/6

r es

8383189 - 8393189

Tint

2. a

•F amilia-jolasa (zuhaitz genealogikoa eta ahaidetasun-harremanak). • Paisaia-jolasa (paisaia motak, elementu naturalak eta giza elementuak, urtaro-aldaketak).

1. a

Melilla

Ibaia Lurpeko ibaia Uharrak eta sakanak Urtegia

A L J E R I A

Tontorra Estatuaren muga

Altitudea (m) 3 750 2 500 2 000 1 500 1 000 700 400 200 0

3/6

Europako map

a o

i a

k o

Nor

N O

vegi

ako i tsasoa

KA IMAR DAN

ESLO VENIA

ES PA INI A LE TO NIA

ITAL IA

IRL ANDA

DANIMARKA

Kopenhage

ALEMANIA

ter

Gua dia

OZEANO ATLANTIKOA

Greziar koloniak Feniziar koloniak Kartagotar koloniak Tartesostar aztarnak

dit

err

its

Gua dia

Júcar

vir lqui ada Gu

Betika

Segur

an err dit Me 0

oa as its eo

Erabilitako teknikak

Rusadir (Melilla)

ATLANTIKOA

Indoeuroparra/Zelten aurrekoa Greziar koloniak Feniziar koloniak Iberiarra Kartagotar Zelta/zeltiberiarra koloniak Turdetaniarra Baskoia

Erromatarrek Hispania konkistatu

100 200 300 km

Iberiako lurraldeak erromatarren konkista baino lehen

100 200 300 km

Tartesostarren eraginaren eremua

Bigarren Gerra Punikoaren garaiko konkistak (K.a. 219-197) Lusitaniarren eta zeltiberiarren aurkako gerren osteko konkistak (K.a. 197-121) Erromatar Hispaniaren azken probintzia-banaketa

Erromatarrek Hispania konkistatu

Numantziako zeltiberiar aztarnategia.

Bigarren Gerra Punikoaren garaiko konkistak (K.a. 219-197) Erromatar Hispaniaren azken probintzia-banaketa

Erromatarrak eta kartagotarrak gerra punikoetan borrokan.

Erromatarren inbasioaren garaian, Penintsulan eta Balearretan zenbait herri bizi ziren.

Tartesos eta feniziarren, greziarren eta kartagotarren toki kolonialak, K.a. vi. mendean.

ter 0

its

A T L A N T I K O A

100 200 300 km

Erromatarrek Hispania konkistatu.

Erromatarrek Hispania konkistatu (1. eta 2. etapak).

Erromatarrek Hispania konkistatu (1. etapa).

Antolaketa eta soziala

Antolaketa politikoa eta soziala

Oinarrizko ehungailua.

Ampurias hiri greziarraren aztarnak, Gironan.

Balearrak (Espainia) Ceuta (Espainia)

Erromatar villa.

Cabezo de Alcaláko iberiar herria, Teruelen.

Ekonomia

Ekonomia Ekonomia

Ekonomia

Artea eta kultura Artea eta kultura

Willendorfeko venusa. Ehiztariak. La Vieja

haitzuloa (Alpera,

Zagreb

ALBANIA

Vatikano Hiria

Carriazo brontzea, tartesostar zibilizazioaren artelan ezagunenetako bat.

Feniziar ontzia, salgaiak urrun eramateko prestatua.

GREZIA Atenas Nikosia

Lugon (Galizian) aurkitutako zeltiberiar idunekoak.

Kanpai-formako

ontzia.

Artea eta kultura

Erromanizazioaren funtsezko alderdi bat hizkuntza izan

Kanariak (Espainia)

zen.

Gisandoko zezenak (El Tiemblo, Ávila).

Eivissako dama, arte punikoaren adibidea.

ZIPRE

Kreta

i t s a (Grezia) s o a

Hispanian erromatarrek nekazaritza garatu zuten.

Esklabotza ekonomiaren oinarria zen. Zeltiberiar kaskoa eta ezpata, zorro eta guzti.

Iberiarren dirua.

Araban.

Itsaso Beltza

MAZEDONIA

Tirana

Albacete).

Sorginetxe trikuharria,

Bukarest

BULGARIA

Sofia Skopje

Podgorica

Erroma

MALTA

Stonehengeko harrespila, Wiltshireko konderrian, Ingalaterran.

Chisinau

KROAZIA BOSNIAHERZEGOVINA Belgrad Sarajevo SERBIA MONTENEGRO

ITALIA

VATIKANO HIRIKO ESTATUA

Valletta

Ekonomia

Artea eta kultura

Kiev

MOLDAVIA

HUNGARIA E R R U M A N I A

M e d i t Sizilia e r (Italia) r a n e

Melilla (Espainia)

Madeira uharteak (Portugal)

Gizarte-taldeak.

Erromatar galtzada baten eraikuntza.

Uxamako zeltiberiar kastroa, Sorian.

Baroñako kastroa, Coruñan.

Gurpila Metal Aroko asmakizun garrantzitsua izan zen. Metala lantzea.

Eskuzko errota.

Artea eta kultura

(Kantabria).

Ljubljana

MONAKO

Monako Korsika (Frantzia) Sardinia (Italia)

politikoa

Antolaketa politikoa eta soziala

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

eta aurkikuntza garrantzitsuak

Segur

Betika

Bigarren Gerra Punikoaren garaiko konkistak (K.a. 219-197) Lusitaniarren eta zeltiberiarren aurkako gerren osteko konkistak (K.a. 197-121) Herri galaikoak, asturiarrak eta kantabriarrak menderatu (K.a. 75-19) Erromatar Hispaniaren azken probintzia-banaketa

Madril

Lisboa

Balearika Júcar

vir lqui ada Gu

Erromatarrek Hispania konkistatu

Minsk

U K R A I N A

Bratislava Budapest

ESLOVENIA

San Marino

Andorra la Vella

E S PA I N I A

Tarraconensis

Carthaginensis

OZEANO ATLANTIKOA

100 200 300 km

Antolaketa politikoa eta soziala

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

PORTUGAL

Ebro Duero

Lusitania Tajo

Balearika Carthaginensis

OZEANO ATLANTIKOA

Lurraldea eta kronologia

Bizkaiko golkoa Miño

Miño

dit

Gua dia

Miño

Gallaecia

Tarraconensis Duero

Lusitania Tajo

Júcar

Segur

Betika

ATLANTIKOA

100 200 300 km

aizkora.

Artea eta kultura

Altamirako labar-pintura

Viena

AUSTRIA

SAN MARINO

Balearika Carthaginensis

vir lqui ada Gu

Lurraldea eta kronologia

Ebro

Gallaecia

Tarraconensis Duero

OZEANO

100 200 300 km

Eztainuaren bideak Kolonien merkataritza-eremua Tartesosko kulturaren eremua

Sexi (Almuñécar)

Bizkaiko golkoa

Ebro

Gallaecia

Lusitania Tajo

Tajo Hemeroskopeion (Dénia) Ebusus Júcar (Eivissa) Segur Akra Leuke lquivir (Alacant) ada oa Gu as Malaca Abdera Qart Hadasht its (Málaga) (Adra) (Cartagena)

Gadir (Cádiz)

Lurraldea eta kronologia

Lurraldea eta kronologia Bizkaiko golkoa

Miño

Garai honetan, biztanle ez zuten gizarte-maila guztiek bera.

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

izan zen Paleolitoan.

Harri leunduzko

Gua dia

a Em

ora

Ilg

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

eta aurkikuntza garrantzitsuak

Sua oso garrantzitsua Bultzagailuak (Goi Paleolitoa) urrunago jaurtitzeko aukera ematen zuen.

Artea eta kultura

er Sexi dit Mainake Me Malaka Rusadir

Gua dia

Miño

di Mainake Me Malaka Rusadir

Greziar koloniak Feniziar koloniak Kartagotar koloniak Iberiar herriak

Aroan.

Greziarren, feniziarren eta kartagotarren hedapena.

Erabilitako teknikak

harri landuzkoa.

Júcar Ebussus Conisturgis (?) Sa Caleta Cancho Roano Segu Hemeroskopeion ra vir Akra Leuke adalqui a GuSetefilla so Mastia Qart Hadasht i t s a Carmona eo Los Alcores Abdera Baria

LITUANIA

Vilnius ERRUSIA

Herri gotortua Metal

Gadir Carteia

Gadir

OZEANO ATLANTIKOA

Neolitoan.

La Joya

Lanaren espezializazioa

El Carambolo

Tartesos

Lurraldea eta kronologia

Rhode (Roses)

Mago (Maó)

Mago La Aliseda na

Mago

Emporion (Empúries)

Emporion

Tajo

Sagunto

Ebro

Duero

Rhode

Ebro Duero

Emporion

Azaila

Júcar Ebussus Hemeroskopeion Sa Caleta Segura Akra Leuke uivir adalq Archena Gu oa Qart Hadasht as Carmona its SexiAbdera Baria eo

Abeltzaintza

Neolitoan.

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

Ullastret

Lurraldea eta kronologia

Bizkaiko golkoa Bizkaiko golkoa

Rhode

Ebro Duero

Tajo na

Tartesos

Eguneroko bizimodua

Erabilitako teknikak eta aurkikuntza garrantzitsuak

Paleolitoko erreminta,

Azoreak (Portugal)

Erromatar Hispania

Lurraldea eta kronologia

Lurraldea eta kronologia Bizkaiko golkoa

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

Gorria

Burdin Aroko tresnak.

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

Praga

Vaduz

Berna

SUITZA

ANDORRA Erromatarren aurreko herriak Iberian

Iberia eta herri kolonizatzaileak

El Argar aztarnategi arkeologikoa (Antas, Almería). Los Millaresko aztarnak, Almerían.

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

Varsovia

POLONIA

TXEKIAR ERREP. ESLOVAKIA LIECHTENSTEIN

FRANTZIA

Itsaso

K.a. 1000 K.a. 800 Kristoren jaiotza

Metal Aroaren kronologia.

Its

Berlin

Amsterdam

BELGIKA Luxenburgo LUXENBURGO

Bi zk ai ko go lko a

BIELORRUSIA

HERBEHEREAK Brusela

Riga

B AT U A Londres

Mosku

LETONIA

K.a. 2000 K.a. 1800 Brontze Aroa

Burdin Aroa

Nekazaritza

Eskulangintza

ESTONIA

Lurraldea eta kronologia

K.a. 3000

Eufrates

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

nomadak ziren.

1 000 km

800

Kobre Aroa

MESOPOTAMIA

EGIPTO Nilo

Non sortu zen Neolitoa. eta hasi zen.

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

Paleolitoan pertsonak

600

400

Lurraldea eta kronologia

itsasoa

o nk r r a

gr Ti

neo itsas oa

250 500 750 1000 km

Neolitoa nekazaritzarekin abeltzaintzarekin 000-gaur egun).

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

200

Tallin

Dublin

LA N FI

IA TZ AN FR

IA EZ GR

RIA HUNGA

Espainian

Lurraldea eta kronologia K.a. 4000

Kaspiar

Itsaso Beltza

Mediterra

gorabehera).

Homo sapiens (200

Antzinaroa

Lurraldea eta kronologia

IBERIAR PENINTSULA

000-30 000, gutxi

aztarnategia,

Paleolitoan.

Metal Aroa

Lurraldea eta kronologia

Neanderthalak (250

Burgosen.

Eguneroko bizimodua

Helsinki

B alt

O RG BU M XE LU

LI TU AN IA

E RRE S U MA

IRLANDA

ES TO NI A

o POLONIA

ESLOVAKIA

itsasoa

N D IA

l t i koa

ZIA OA KR

E PR ZI

LTA MA

Neolitoa Lurraldea eta kronologia Lurraldea eta kronologia

Atapuerca mendilerroko

Bizimodua eta gizarte-antolaketa

FINLANDIA

Stockholm

Ipar

O Z E A N O

Espainian

Lurraldea eta kronologia

Oslo

Paris

Historiaurrea

Paleolitoa lehen hominidoak agertu zirenean hasi zen.

SUEDIA

Zipre

AZALPENEZKO HORMA-IRUDIA

NORVEGIA

-IRUDIA

Paleolitoa

i koa

BU LG AR IA

IA AN

EA EHER HERB

Kreta

i t s a s o a

go lko a

ka Es

Es la

Vo lga

BE LG IK A

K A U K A S O

IA ED SU

PORTUG AL ERR E BATSUM UA A ER TXE RE KI PU AR BL IK A ER RU M

AUS TRI A

a o

Egeo itsasoa Peloponeso penintsula

n e o

Elbrus 5642

ALEMANIA

Zir kul u po lar a rtiko a

ISLANDIA

Itsaso Jonikoa

k i a

Krimeako penintsula

Reykjavik

Itsaso Bel tza rits

penint sula

sula

Don

Danubio

Balkan etako

Don

Azoveko itsasoa

ar rd Va

Ba lka nak M a

r r ia

HORMA

Al pe ak

Txartelen idazketa: Maribel Fuentes Zaragoza.

NEZKO

Sizilia M e d i t e r r a

Teide 3718

Argazkiak: Alamy / Cordon Press (INTERFOTO), Age Fotostock (Science Photo Library), Album (Erich Lessin, Akg-images / Pietro Baguzzi), Anayaren artxiboa (Cosano, P.; Hernández Moya, B.; Fotografa. com-Fototeca de España; Ortega, Á.; Osuna, J.; Padura, S.; Rivera Jove, V.; Steel, M.; Sánchez, J.; Zafra, J. C.), Dreanstime (Brett Andersen, Elena Duvernay, Gsmcity, Vermeulenperdaen), Istock / Getty images (ahau1969; demarfa), Prisma, 123 RF (Anthony Bagget, Josep Curto, poeticpenguin).

Azalpenak amaitzean, horma-irudiak osatuta daudenean, Espainiako Historiaurreari eta Antzinaroari buruzko antolatzaile bisualak izango ditugu ikasgelan; ikasle guztien artean eginda egongo dira.

Tirreni ar itsasoa penint

Malta

2. Kendu babesa eta itsatsi txarteletan, adierazitako lekuan.

Txartelak euskarritzat erabiltzea, azalpena egiten denean. Txanda bakoitzean, txartel bakoitza horma-irudian dagokion lekuan jartzea.

8. Ikasleen artean eginda

AZALPE

3478 t ea

Kanariak

1. Erabili zerrenda itsasgarriek sobera dituzten aurpegiak, txartelak prestatzeko.

7. Euskarri grafikoa

Txartelen prestakuntza

Horma-irudiak eta txartelak prestatzea; zerrenda itsasgarriak aurrerago azalduko denez jartzea.

Italiar

Sardinia

3. Kendu babesa eta itsatsi horma-irudian markaturiko lekuetan. Errepikatu marka guztietan.

6. Horma-irudiak

no ni e Tiber

altarko its Gibr asar

Korsika

Balearrak

este

Europako mapa politikoa O

Vol

Dniep H er

4810

Genovako golkoa

Liongo golkoa

a ate betiko Mendik Mulhacén

Zati biguna

ko ia a ntz o le lk Va go

I ts

Tajo

Guadalquivir

Dni

ria na Di

Zati gogorra

rin

ro Eb

2. Zerrendek bi aurpegi dituzte; taulan gogorrena erabiliko dugu. Gorde bestea txarteletarako.

Komeni da ikaskideen aurrean azaldu orduko entseguren bat egitea, taldeek xehetasunak egokitzeko eta praktikatzeko; adibidez, pertsona bakoitzak duen denbora, txandak, erabilitako hizkuntza, hasierako agurra nork egingo duen, ikaskideei arretagatik eskerrak nork emango dizkien, azalpenaren ostean galderarik badago haiei erantzuteko nola antolatuko diren, etab.

Duero

Iberiar penintsula

San Vicente lurmuturra

Madeira uharteak

Horma-irudien prestakuntza 1. Horma-irudian, garai bakoitzaren azpian, markaturiko lekuak aurkitzea. Haietan zerrenda itsasgarriak itsatsiko dira.

5. Entsegua inguruan, metal urte 3100. beste ziren, K.a. eta garatu Aroa. kobrea egiteko. ere, Kobre teknikak armak batez Penintsulan urtzeko eta eta, handiak), batzuk apaingarriakEskualdean garrantzitsua handiak ziren kultura Murtziako (kobre-meatoki harresidun Almerían zirkularrak Millaresko herri kupuladuneLos zen; etxebizitzak tumulu sortu zituzten, ehorzketak ziren. eta egiten tan

A T L A N T I K O A

Horman jarrita erabiltzeko, horma-irudiek eta txartelek gutxieneko prestakuntza behar dute.

Bi horma-irudi ditu, Historiaurrea eta Antzinaroa, eta 60 txartel (horma-irudi bakoitzeko 30).

Azalpena prestatzean, taldeek kontuan hartuko dute gertaerak argi eta ordena egokian azaldu beharko dituztela. Erreferentziak erabiliko dituzte, gainerako ikaskideak azaltzen diren alderdiei buruz orientatzeko; honelako esaldiak erabiliko dituzte: hartzen zuten lurraldeari dagokionez…, kronologikoki urte hauen bitartean gaude…, garai hartan gizartea honelakoa zen…, antolaketa politikoa honelakoa zen…; arteari eta kulturari dagokienez, haien ekarpenik handienak hauek izan ziren…, etab. Kontuan hartuko dute garrantzitsua dela hizkuntza erraza erabiltzea, astiro hitz egitea eta ikaskideei begiratzea, haien arreta mantentzeko. Denbora ere aintzat hartu behar da, ezarritako iraupenera egokitzeko.

ErdialdekoRo Mendigunea

Azalpena egiteko eguna finkatzea, taldeek prestatu ahal izateko, eta iraupena ere zehaztea. Talde bakoitzari tokatu zaion zatiari buruzko txartelak ematea. Talde bakoitzak kideen artean banatuko ditu txartelak, testua ikasteko.

K aO

ubi

P E A LMont Blanc

dano

ik Biz k a o golk

Ura

Groenlandia (Danimarka)

I M

Bi zk go lkai ko oa

Finisterre lurmuturra

u r r

E 8383189 - 8393189 4/6

Dan

Azoreak

stu

Elb

Rhin

Loira

OSAGAIAK

de Dvibald na ek

k o E u r o p Via

a Sen

Men

Its

A S I A d

Jutland penintsula

Ta me sis a an Mantxako k

O Z E A N O

Onega aintzira Ladoga aintzira

Ipar itsasoa

Britainia Handia

DviIpa na r

Irlanda

Britai niar uharte ak

goi-ordokia

1 000 km

Finlandiako aintzira

800

600

Penino mendiak

400

3. Data eta iraupena

4. Azalpena

Onega

200

soa

Vänern aintzira

iar Granp k a mendi

ko i tsa

Itsaso Zuria

gia

5700 3000 2000 1000 500 200 0 – 500

Bare

Kola penints ula

Altitudea (m)

rve

Aintzira

Ibaia

•H orma-irudiak (Espainiako eta Europako fisikoak eta politikoak, eta mapamundia). • Historiako sorta.

A R T I K O A Ipar lurmuturra

Zir ku lu p ola r ar tiko a

Island ia

Pet

4. a

a fisikoa

O Z E A N O

Groen landia

Tontorra

Vo lga

E H

Bo tn ia ko

8383189 - 8393189

Caramboloko tartesiar altxorra.

Herkulesen lanen mosaikoa, Llírian (Valentzian).

Segoviako akueduktua.

Vich-eko erromatar tenplua, Bartzelonan.

Elxeko dama, iberiar artearen adierazgarri nagusia.

Europako mapa politikoa

8403189 4/6

Groenlandia (Danimarka)

Reykjavik

EB ALEMANIA

AUS TRI A

IA ED SU

BU LG AR IA

IA AN

Oslo

Antolaketa politikoa

eta soziala

Ekonomia

eta soziala

Sevilla

OZEANO

Bisigodoak

mendea, merkataritzaren

Madril

Lurraldea

eta kronologia

Bartzelona

tronua

lortzeko

politikoa

xi.

arteko

Komunitateen altxamendua

eta soziala

Antolaketa politikoa

llejos

, Jorge Granadako

Antolaketa

politikoa

erresumaren

konkista,

de Tolosako

Gudua

Lurraldea eta

Antolaketa

politikoa

eta soziala

Antolaketa

merkantilismoa eta

Noria,

desberdinen

arteko

ureztatzeko

erabilitako

Artea eta

Espainiaren lurraldeak Granada errenditzea

koloniala Espainiaren inperio garaian Filipe II.aren

Amerikaren aurkikuntza

Espainiaren jabetzak

Antolaketa politikoa

eta soziala

Filipe II.aren

(Mexiko) Azteken inperioa

Antolaketa politikoa

garaian

Antolaketa politikoa Antolaketa politikoa

i koa

B alt

1713an

Toledo

Ceuta hiria

a r r t e M e d i

kultura

its

eta soziala

Ekonomia

Kordoba

Sevilla

its

Granada

Jerusalem asoa

OZEANO

asoa

Tarifa

ATLANTIKOA

Bandaloak

Bisigodoak

Sueboak

Mendebaldeko Erromatar Inperioa

Frankoak

Burgundiarrak

Ostrogodoak

Ekialdeko Erromatar Inperioa

Britoiak

Anglosaxoiak

Mendebaldeko erromatar inperioaren muga Ekialdeko erromatar inperioaren muga (bizantziar inperioa) Oraingo mugak

Herri germaniarrak

Herri germaniarren inbasioak

Bisigodoen tronua lortzeko borrokak

ter

A L J E R I A

Coria

Sevilla

Málaga

Almería

dit

err

Jaca

Urgell

Burgos Zaragoza Toledo Badajoz

Mallorca

Ekonomia

Iruñea

León

Tortosa

Valentzia

Alacant Murtzia

Kordoba

OZEANO Algeciras Ceuta

Kordoba

Murtzia

Granada

Málaga

OZEANO

Lurraldea eta kronologia

Bartzelona

Valentzia Mallorca

AL ANDALUS

Sevilla

Algeciras

ATLANTIKOA

Almería

dit

err

Melilla

Musulmanen lurraldea

Kristauen lurraldea

Kristauen eta musulmanen lurraldeen arteko muga Leongo Erresuma Gaztelako Erresuma Nafarroako Erresuma Aragoiko Erresuma Kataluniako Konderriak Taifa Erresuma

Penintsula x. mendean

Penintsula viii. mendean

Islama hedatzea

Bizkaiko golkoa Santiago de Compostela

Mérida

ATLANTIKOA

Lurraldea eta kronologia

Zaragoza Bartzelona

Albarracín

Toledo

AL ANDALUS (Kordobako kalifa-herria)

Lisboa

a so

Granadako erresumaren konkista, 1492an

Penintsula xi. mendean

Pelaiok 718tik 737ra bitartean erreinatu zuen

Herri germaniarrak

Navas de Tolosako Gudua (1212)

Kristauen aurrerapena

a eta kultur

Antolaketa politikoa Ekonomia

Antolaketa politikoa

Komunitateen

eta soziala

altxamendua

Antolaketa politikoa

eta soziala

mendea, merkataritzaren

xvii. mendea, merkantilismoa eta krisi ekonomikoa

de Frómista

katedral

Antolaketa politikoa eta soziala

Ekonomia

Antolaketa politikoa eta soziala

hazkundea

Antolaketa politikoa eta soziala

Ekonomia

Borboiak, aldaketa-garaia

Antolaketa politikoa eta soziala

Ekonomia

eta soziala

Antolaketa politikoa Ekonomia soziala

Karlos III.a erregea

Antolaketa politikoa eta soziala

(1759-1788)

eta soziala

IAN ESPAIN RNOA ARO MODE ko etxea k Austria a erregee

Hiri musulmana Al Andalusen

Gaztelan Filipe III.a (1598-1621)

Artea eta kultura

Filipe IV.a (1621-1665)

gotikoa

eliza erromanikoa

a eta Filipe II. gehiago ean, k) jabetza an, Karlos I. k nagusie t. xvii. mend arentza I.a erregee ko etxeko eta kronologia egin Espaini eta Karlos I (Austria du Lurraldea .a zituzten lek lortu I.a, Filipe IV txikiek) manten Portuga eta lortu

xvi. mende

ilustratua

Despotismo

San Martín

Donejakue

musulmanen

liburu

Kordobako

santua

Arabiar

meskitaren

Rekaredo katoliko bihurtzea

Nekazaritza

Artea eta kultura

Feudoa

Noria, ureztatzeko erabilitako makina

Kultura desberdinen arteko bizikidetza

Artea eta kultura

Hiriak suspertzea

Gremioak, jantzigintza

Artea eta kultura

Filipe II ko etxeko harik dentzia Inperio gabe (Austria lurraldea, alemanaren kiko indepen labarik muga utzi Herbehereak zuten ako koroare seme-a iloba V.a Filipe II.aren II. erregeaLuis XIV.aren Espaini Luxenburgoko n, Filipe jabetzak ko Karlos Dukerria 1700ea Austriakoen arte. eta Frantziahorrek, , ko; hil zen, Horrela hasi zen. Franche-Comté oinorde na Milan zuen erreinatu zuen. Borboie Azoreak izenez a amaitu, eta PORTUGAL Aragoiko Sardinia Gaztelako Koroa Espaini Madeira Napoles Koroa

Merkataritza eta eskulangintza urria

Artea eta kultura

bidea

Karlos II.a (1665-1700)

barrualdea

xvii. mendea,

zenbakikuntza

Toledo

Austriako etxeko

Balidoak

eliza, Zamora

Kolon eta errege-erregina Goya

eta krisi ekonomikoa

Artea eta kultura

Balearrak

Sizilia

Ceuta Melilla

Artea eta kultura

Katolikoak

herriarentzat

Irakaskuntza

Artea eta kultura

literaturan

Artea eta kultura

Arkitektura neoklasikoa: Behatokia Madrilgo Errege

Juduak kanporatzea

Artea eta kultura

Kanariak

txikiak

Gaztelako artilea

(1618), Diego Velázquez

Elurtza, kartoia tapizerako,

merkantilismoa

Krisi demografikoa

eta geometrikoa Dekorazio testuen bidezkoa Koraneko koroa,

Autonomia-e rkidegoaren hiriburua Erakunde batzuen egoitz a Probintziaren hiriburua Probintziaren muga Autonomia-e rkidegoaren muga Estatuaren muga

Melilla hiria

Lurraldea eta kronologia

Iruñea

Medinaceli

Porto

Mallorca

Murtzia

Burgos

Zamora

Bartzelona Lleida BIZANTZIAR INPERIOA

AL ANDALUS (Emirerria)

Mérida

León

Astorga

Huesca

Toledo

Kartago eo

eta soziala

xvi.

Ezkontza-politika

Artea

kultura

Korana,

de la Nave

Iruñea

Zaragoza Guadalajara

Segoyuela

Konstantinopla

Erroma Medite

Konstantinopla

Erroma Medite

Antolaketa politikoa

Garaiezina

eta Antolaketa politikoa

kultura

altxorreko

San Pedro

Herrera

Urrezko Mendea

Almería

eta soziala

Itsas Armada

Ilustrazioa

arrautzak frijitzen

Beste lurralde germaniar batzuk

Lyon Itsaso Beltza

Itsaso Beltza

Ekonomia

eta soziala

ATLANTIKOA

OZEANO ATLANTIKOA

Santiago de Compostela

Tolosa

León Astorga

Londres OZEANO Paris

Hispaniola Errepublika) (Haiti/Dominikar Juana (Kuba)

Guarrazarreko

Adineko emakumea Escorial, Juan de

Málaga

kultura-etxeak

Artea eta

Irakaskuntza herriarentzat

Dekorazio rokokoa: aretoa Jauregiko Gasparini Madrilgo Errege

San Lorenzo del

Almería

Kristauen erresumak Bizkaiko golkoa

Bizkaiko golkoa

Gerra (1700-1713)

inperio Espainiaren koloniala 1713an

Lurraldea eta kronologia

Espainiako Ondorengotza

Sizilia

Ceuta Melilla

Kanariak

kultura

kultura Artea eta

Lurraldea eta kronologia

Sizilia

Gijón

Balearrak

Lisboa Palos

Napoles

kultura

kultura Burgosko

bihurtzea

MUR TZIA KO ESK UAL DEA

Monasterioak,

Artea eta kultura

Alacant

Murtzia

MARO KO

Sardinia

Kanariak

eta eskulangintza

Artea eta

Artea eta Artea eta

Artea eta

Napolesko Erresuma

Menorca

Gibraltar

Lugo

Aragoiko Gaztelako Koroa Koroa

San Salvador (Bahamak)

Antolaketa politikoa

jantzigintza

makina

bizikidetza

Herbehereak

Espainiako Erresuma Kanariak

Milan PORTUGAL

Madeira

Antolaketa eta politikoa soziala ia Ekonom

suspertzea

Artea eta Al Andalusen

Kultura

katoliko

Artea eta

krisi ekonomikoa

Krisi demografikoa

Artea eta kultura

Granada Granada

Las Palmas

Musulmanak

Bisigodoak

Espainiak

Utrechteko Itunaren ostean galdutako lurraldeak (1713)

Luxenburgoko Dukerria Franche-Comté

Azoreak

Inkisizioa

Hiriak

Feudoa

Hiri musulmana

Rekaredo

Artea eta kultura Artea eta kultura

xvii. mendea,

Alacant

Milan

kronologia

txikiak

Artea eta kultura

Cádiz

Jaén

Palma

BALEARR

kronologia

Espainiaren lurraldea

kronologia

Herbehereak

Filipe II.aren jabetzak

deaogia Lurral eta kronol

eta soziala

(1759-1788)

Despotismo ilustratua

Artea eta kultura Karlos II.a (1665-1700)

Austriako etxeko

Málaga

la Plana

ERKIDEG

Albacete

Jaén

Castelló de

Valentzia

kronologia Lurraldea eta

Lurraldea eta

Lurraldea eta Inperio alemanaren muga

Borboien dinastia

(1212)

Ekonomia aurrerapena

Merkataritza

Nekazaritza

Karlos III.a erregea

Filipe III.a (1598-1621)

Filipe IV.a (1621-1665)

Balidoak

Artea eta kultura

i t s a s o a

Cádiz

Girona

Bartzelona

AKO

Valentzia Albacete

Ciudad Real

Kordoba

Sevilla

IKOA

IAK

Las Palmas Kanaria Hand ikoa

1492an

Zaba

la,

Navas

Kristauen

eta soziala

Gaztelan

Gaztelako artilea Katolikoak

KANAR

Espainian

l Casti

muga

mendean

zuen

Gremioak,

Borboiak, aldaketa-garaia

Antolaketa politikoa Ekonomia

eta soziala

Kolon eta errege-erregina

O AT L A NT

Santa Cruz Tenerifek oa Santa Cruz Tenerifekoa

ZIPRE

Erdi Aroa

Ekonomia Antolaketa politikoa

Inkisizioa Ezkontza-politika

Antolaketa politikoa

Nikosia Kreta (Grezia)

Huelva

OZEAN

Atenas

Ciudad Real

Girona

UNIA

Castelló

VALENTZI

MANTX A

300 km

Bartzelona

Tarragona

a so sa

erreinatu

eta soziala

politikoa

GREZIA

Teruel

Cuenca

GAZTE LA-

200

Tarragona

Teruel

Cuenca

Toledo

Badajoz

Lurraldea eta

urria

Antolaketa

Badajoz

Huelva

ALBANIA

Vatikano Hiria

MADRILG ERKIDEG O OA

Toledo

DUR A

Mérida

Kordoba

MAZEDONIA

Tirana

M e d i t Sizilia e r (Italia) r a n Valletta e o MALTA

Melilla (Espainia)

BULGARIA

Cáceres Cáceres

EXTR EMA

Guadalajara

Madril

Lleida

K ATA L Lleida

ARAG OI

Guadalaja

Ávila

Huesca

Zaragoza

Segovia

Salamanca

ANDORR

Huesca

Soria

L E O N Segovia

Salamanca

Sofia Skopje

Podgorica

Erroma

Itsaso Beltza

Belgrad

Sarajevo SERBIA MONTENEGRO

ITALIA VATIKANO HIRIKO ESTATUA

Sardinia (Italia) Balearrak (Espainia)

kronologia

borrokak

Ekonomia

Monako Korsika (Frantzia)

Chisinau

Bukarest

KROAZIA BOSNIAHERZEGOVINA

San Marino

MONAKO

ATLAN TIKOA

MOLDAVIA

HUNGARIA E R R U M A N I A Zagreb

bitartean

politikoa

Herri germaniarren

hazkundea

Antolaketa politikoa

737ra

mendean

Borboien dinastia xvi.

Itsas Armada Garaiezina

Penintsula

718tik

ESLOVENIA

Ljubljana

Valladolid

E T A

100

Mallorca

Pelaiok

U K R A I N A

Bratislava Budapest

AUSTRIA

NAFARR OAK FOR U ERK O IDEG

León

Valentzia

Murtzia

Granada Almería

Málaga Algeciras

lurraldeen eta musulmanen Kristauen Erresuma Leongo Erresuma Gaztelako Erresuma NafarroakoErresuma Aragoiko Konderriak Kataluniako Taifa Erresuma

lurraldea Musulmanen lurraldea Kristauen

Penintsula

Viena

Berna

SUITZA

E S PA I N I A

Lisboa

A T L A N T I K O A

Austriako etxea

Katolikoak

Lurraldea eta

Ekonomia

Bisigodoen

Herri germaniarrak

inbasioak

Urgell

Jaca

Zaragoza

Kordoba

Sevilla

Mallorca Valentzia

Murtzia

Melilla

ATLANTIKOA

Ostrogodoak

Burgundiarrak muga Anglosaxoiak inperioaren muga Britoiak erromatar inperioaren Mendebaldeko erromatar Ekialdeko inperioa) (bizantziar mugak Oraingo

Inperioa Erromatar Mendebaldeko Inperioa Erromatar Ekialdeko Herri germaniarrak

Iruñea

AL ANDALUS

Badajoz

OZEANO

ATLANTIKOA Bartzelona Zaragoza Tortosa

Kordoba Málaga Almería d i e

Algeciras Ceuta

eta kronologia

golk

Burgos

Toledo

eta kronologia

Iruñea

Lisboa Mérida

Medinaceli Albarracín

AL ANDALUS kalifa-herria) Alacant (Kordobako

BIZANTZIAR INPERIOA

Kiev

F R A N T Z I A

Bilbo

Bizkaia Gipu zkoa

Palentzia Araba Gasteiz Iruñea Burgos G A Z T E L A Logroño Burgos Palentzia Zamora ERRIOXA

Ourense

Zamora

Varsovia

Vaduz

PORTUGAL

EUSKAL AUTONOM IA ERKIDEG OA Donostia

Santander

León

OZEAN O

Mosku

Minsk

KANTABR

Ourense

Riga

POLON I A A LEM A N I A Praga BELGIKA Luxenburgo LUXENBURGO TXEKIAR ERREP. ESLOVAKIA LIECHTENSTEIN

ANDORRA

LITUANIA

Vilnius ERRUSIA

Brusela

SAN MARINO

hedatzea

Sueboak

itsasoa

Frankoak

Antolaketa politikoa

mendean

Antolaketa

Bandaloak

Antolaketaeta politikoa soziala Ekonomia

eta soziala

viii.

Paris

Andorra la Vella

Ponteved

Antolaketa politikoa Ekonomia

Toledo

Coria

Bartzelona

Lleida

Mallorca

lurraldea Musulmanen lurraldea Kristauen

Islama

Berlin

Amsterdam

FRANTZIA

BIELORRUSIA

HERBEHEREAK

Bi zk ai ko go lko a

P O R T U G A L

RIA HUNGA

IRL ANDA

Its

B AT U A

O Z E A N O

ESTONIA LETONIA

ES PA INI A

ITAL IA

DANIMARKA

Kopenhage

Londres

Oviedo

Lugo

Tallin Stockholm

LA N FI

IA TZ AN FR

IA EZ GR

Helsinki

Dublin

ES TO NI A

LE TO NIA

Ipar itsasoa ER R ES U M A

IRLANDA

golko a

AST URIA

Lugo

GALIZ

Pontevedra

Mediterran

1713an

(Mexiko)

eta kronologia

golk

León Burgos

Zamora Porto

Zaragoza

Granada Tarifa

Penintsula

Jerusalem itsasoa

SUEDIA

Azteken inperioa

Filipe II.aren garaian

eta soziala

Bizka iko

Kartago

Espainiako mapa politiko a

1 000 km

800

Espainiaren lurraldeak koloniala Espainiaren inperio Filipe II.aren garaian

Espainiaren jabetzak

Antolaketa politikoa

aiko

Santiago de Compostela Astorga Tolosa

Iruñea Huesca

Toledo

AL ANDALUS (Emirerria) Murtzia Kordoba

Sevilla

Beltza

Konstantinopla Erroma Mediterran

Erroma

Espainiaren inperio koloniala 1713an

Granada errenditzea

Gijón León

Mérida

OZEANO ATLANTIKOA

Itsaso

Paris Lyon

Toledo Beltza

Konstantinopla

ATLANTIKOA

Gerra (1700-1713)

Bizk

eta kronologia

golk

aiko

Segoyuela

eta kronologia

lurralde Beste batzuk germaniar

Londres

OZEANO

ATLANTIKOA

Itsaso OZEANO

Espainiako Ondorengotza

Hispaniola Errepublika) (Haiti/Dominikar

Amerikaren aurkikuntza

eta soziala

Lugo

Guadalajara

Lurraldea

eta kronologia

Lurraldea

eta kronologia

Sizilia

600

400

Lurraldea

Napolesko Erresuma

Sardinia

2/6

200

Menorca

ako i tsasoa

NORVEGIA

N D IA

O RG BU M XE LU

oak

Bisigod

Milan

Sizilia

vegi

ESLO VENIA

POLONIA

LTA MA

Herbehereak

Espainiako Erresuma Gibraltar

Napoles

Juana (Kuba)

Antolaketa politikoa

Lurraldea Bizk

eta kronologia

Astorga

Lurraldea eta kronologia

Espainiak

Kanariak

Sardinia

Balearrak

Ceuta Melilla

aiko

Santiago de Compostela León

eta kronologia

Lurraldea

Lurraldea eta kronologia

Lurraldea eta kronologia Espainiaren lurraldea Utrechteko Itunaren ostean galdutako lurraldeak (1713)

Milan

Aragoiko Gaztelako Koroa Koroa

Coru Santiago de ña Compostela

ESLOVAKIA

Lurraldea

Bizk

Lurraldea

anak

Musulm

Borboiak Lurraldea eta kronologia

Luxenburgoko Dukerria Franche-Comté

PORTUGAL

Kanariak

Borboiak Errege-erregina

muse

Herbehereak

Filipe II.aren jabetzak

Madeira

Kanariak (Espainia)

Espain

Espainian

Lurraldea eta kronologia Inperio alemanaren muga

Azoreak

Coruña

KA IMAR DAN

EA EHER HERB

LI TU AN IA

Espainian

a Erdi Aroian

Austriako etxea

Lisboa Palos

Kanariak

8403189

Aro Moderno

3. Data eta iraup Azal ena pena da, talde zer egun ek pres etan ruzko ditu txartelak tatu ahalizango den txart eta elak, emango izateko. testu Tald zenbat zaizk e bako a azte io. iraun lpen go duen rtzek Talde bako itzar a Azal i o. pena itzak tokatu zaion erab ondo pres akiko kide OSA tatze en artea zatia GAIA ikask ordenatu ko, idea K n banari buta azald taldeek k horr tuko kont u etara ondo ko, bide behar dituz uan hartu dago Bi horm hone ratze kion ko tela. giza (horm a-irudi lako ko, Erref dute gert rtea ez…, kron azalt daud esap a-iru eren hone zen kultu di bako e, Erdi aera rari dago lakoa ologikok ideak erab diren tziak erab Horm k argi Aroa itzek i Gain alde eta Aro o 30). kien zen…, antourte haue iliko dituz irudi a bezalako rdiei iliko dituzeta era, ez, ekar ek eta Mod aintz teare i buru dago lake te, te: erno at n txart gainazal a, eta Den eta ikask hartuko pen hand ta politikoaz ari gara haien lurrakienez; elek Horm bora 60 txart gutx bertikal dute iena idee a-iru ere kont iene k haue hau izan…, gara ldeari i beg hizke el 5. Ents dien 1. Aurk ko presbatean iratz ra erraz k izan zen; i hartako uan azalt egu itu horm prestaku taku artea hartu earen (haie ziren a erab zeko a leku ntza Kom ri eta ntza beha ak. Hori a-iru beha , horm n arret iltzearen … eni da r da, r dute xehe aa etan dian, aldi , ezar tasun ikaskidee . ritak erakartze astiro hitz zerre tzak o iraup nda bakoitzar ko) egiduen ak egokitun aurrean itsas ener garrantz agur denb azald garr en azpi a egok ra, ia. ora, eta iak itsat an, mark teko nork ema txan praktikatu u orduko itzek si beha dak, (azal aturi o. pena ngo ditue erabilitakahal izateentsegure r dira. ko 6. Hor ren ama n bat ko; n eske o 2. Zerre maieran rrak, hizkera, adibidez, egitea, nola nork gald Horm irudiak ndak perts taldeek anto erari egin dug a-iru bi ona k egon latuk go u. Utzi aurp zala bako erab diak eta ez gero o diren duen hasie ibest egikoak iliko txart e aurp dira, 7. Eus ), etab erantzuna rako ditug elak eta egia . u zerre prestatze karr k ema txart taulan Zati gogorr i grafi nda gog eleta Txar itsas ko, aurre orre koa telak rako a garr na erab eusk . azalt rago iak. zen den arri grafi azald iliko 3. Kend uko kotza txart 8. Tald dug u babe ela horm t erab un beeka leku sa etan a-iru iliko dira egin Azal . Egin eta itsat dian ak pena Zati bigun dago azalpenea gauz si Txar niak k ama kion a bera horma-iru tele o a lekua n. Txan n pres eduk Erdi Aroaitu ond mark dian da n jarri 1. Erab taku iko ditu a guzt mark ri eta oren, horm beha bakoitzea ntza ili ietan atuta gu ikasg r da. Aro n, tuzte zerrenda a-iru . daud n aurp elan Moderno diak osat itsas en 2. Kend , ikasl egia garr k txart iek sobe eek ari buru uta daud u talde zko elak adie babesa ka egin anto enean, pres ra dirazit eta tatze latza ako Espa ile bisu ko. leku itsatsi IRUDIAak. ian. txart Arga alak EZKO HORMAeleta zkiak AZALPEN n, J.; Sánch : Anay

Aro Modernoa

Katolikoak

Lurraldea eta kronologia

FINLANDIA

Azoreak (Portugal)

4. Aza

San Salvador (Bahamak)

ZIA OA KR

PORTUG AL ERR E BATSUM UA A ER TXE RE KI PU AR BL IK A ER RU M

Nor

BE LG IK A

Ceuta (Espainia)

Errege-erregina

Madeira uharteak (Portugal)

ez, J.; aren artxib oa, Madr Valls, oa (Cosa R.), Depo il, 123RF no, P.; Grafi sitph . koak otos, García Rosar eta Istock Pelay io Rega karto /Gett o, mak y imagÁ.; Marti ño eta grafia: es, Casan, J.; Martí José Marta en erresu Góm Kristau María n, J.A.; de la ez Peso, Gil. Mone Ortiz Migu da-FN , el Ánge MT

Zir kul u po lar a rtiko a ISLANDIA

•H orma-irudiak eta txartelak: · Erdi Aroa · Aro Modernoa • Horma-irudiak (Espainiako eta Europako fisikoak eta politikoak, eta mapamundia fisikoak eta politikoak).

AZALPENEZKO HORMA-IRUDIA

Z E A

E PR ZI

5. a

inperio koloniala Espainiaren garaian Filipe II.aren

Dekorazio rokokoa: aretoa Jauregiko Gasparini

Artea eta kultura

Madrilgo Errege

Korana, musulmanen liburu santua

Espainiaren

jabetzak Filipe

II.aren garaian

Ilustrazioa

Adineko emakumea

San Lorenzo

del Escorial,

arrautzak frijitzen

(1618), Diego

Velázquez

Elurtza, kartoia

Urrezko Mendea

Arabiar zenbakikuntza

Guarrazarreko altxorreko koroa, Toledo

San Pedro de la Nave eliza, Zamora

Monasterioak, kultura-etxeak

Kordobako meskitaren barrualdea

Burgosko katedral gotikoa

San Martín de Frómista eliza erromanikoa

Donejakue bidea

Arkitektura neoklasikoa: Behatokia Madrilgo Errege

Juan de Herrera tapizerako, Goya

Dekorazio geometrikoa eta Koraneko testuen bidezkoa

literaturan

Juduak kanporatzea

8403189 6/6

8403189 5/6

A R T I K O A

O Z E A N O

180°

150° E

120° E

90° E

60° E

180°

150° M

A R T I KO O A Z E

O Z E A N O

30° E

0°

30° M

120° M 90° M

A N O

A R T I K O A

Munduko map

60° M

a politikoa

30° O

•H orma-irudiak eta txartelak: · Aro Garaikidea • Horma-irudiak (Espainiako eta Europako fisikoak eta politikoak, eta mapamundia fisikoak eta politikoak).

60° E

0°

Obi

U R A L MENDI

s du In

Nilo

on K

M E X I K O

Mexiko Hiria

Len a

0° Ekuatorea Jaya Puncak 5030

Ekuatorea

GUATEMAL A San Salvador EL SALVADOR

B0°A R E A

NIKARAGU A COSTA RICA

KIRIBATI

I N D I A K O

BAHAMAK

JAMAIKA Kingston Belmopan

Me n

Nukualofa

San Jose

Panama Bogota VENEZUEL

KOLONBIA Quito

SAINT KITTS

ETA NEVIS

SAINT VINCENT ETA GRENADINAK

Artea 60° H eta kultura

eta gizartean A N T A R T I K O A

HE N 60° V

PARAGUAI

0 200 400 600 km

San Juan Santo Domingo PUERTO RICO Basseterre

Port-auPrince

Brasilia

BOLIVIA

DOMINIKAR ERREPUBLIK

HAITI

B R A S I L La Paz

Roseau

Asuncion

Santiago

ANTIGUA ETA BARBUDA Saint John’s

TXILE

Buenos Aires

ARGENTIN

DOMINIKA

URUGUAI Montevideo

OZEAN

Aldaketak ekonomian

0°

30° M

60° M

90° M

120° M

FRANTZIA

LIECHTENSTE

SAUDI ARABIA

T X I N A

AFGANISTA

N Islamabad NEPAL Tinbu

I N

Viena

ESLOVAKI

UKRAIN

Bratislava

AUSTRIA

Vaduz

Budapest

HUNGARIA

SAN MARINO

Ljubljana ESLOVENIA Zagreb

JAPONIA

30° I

ITALIA

Vatikano Hiria Erroma VATIKANO HIRIKO ESTATUA

Kantzer tropikoa

MARSHALL UHARTEAK

PALESTINA

LIBANO Beirut

NIA

Port Moresby

Skopje

OZEAN O

30° M

Canberra

ZEELAND A BERRIA

IRAK

Wellington

ANTAR TIKOA antartikoa

Kontinenteak Afrika

ERAK

USKE

eta zenbat iraungo duen erabakiko Azalpena zer egunetan izango den buTalde bakoitzari tokatu zaion zatiari da, taldeek prestatu ahal izateko. bakoitzak kideen artean banatuko ruzko txartelak emango zaizkio. Talde ditu txartelak, testua aztertzeko.

NTZA

4. Azalpena

hartuko dute gertaerak argi eta Azalpena prestatzeko, taldeek kontuan Erreferentziak erabiliko dituzte, ondo ordenatuta azaldu behar dituztela. diren alderdiei dagokienez; horreikaskideak ondo bideratzeko, azaltzen dituzte: haien lurraldeari dagokiotarako, honelako esapideak erabiliko ari gara…, garai hartako gizartea nez…, kronologikoki urte hauei buruz hau izan zen; arteari eta kulturari honelakoa zen…, antolaketa politikoa izan ziren... dagokienez, ekarpen handienak hauek erraza erabiltzearen, astiro hitz egiGainera, aintzat hartuko dute hizkera (haien arreta erakartzeko) garrantzia. tearen eta ikaskideei begiratzearen da, ezarritako iraupenera egokitzeko. Denbora ere kontuan hartu behar

rrua ikastu URUA LaHELB n helbutzea da. ikak i haue a-irud untza indar eta dinam ikask o horm tuak enezk ukien forma Azalp ria-ed en diren tz histo teko proposatz ea susta o -hartz nerak parte

GARAIKIDEA . m.) ARO (xx.-xxi politikoa ESPAINIANeta bilakaera

ikasle

Bigarren

Errepublika

.) GARAIKIDEA (xix. m ARO ESPAINIAN bilakaera politikoa eta historikoak

Gertaera eta azamaiera: onizatearen asko galtzearen Berrezarkuntzarenaurkako eta Filipinak)eta ideologikoa Espai(Kuba Berrezarkuntzak eta eraginez, krisi ekonomikoa Horren ken koloniak nahi zuen bat (1898), dorioz «98ko krisia». ezabatu politikoazituen mugimendu iritsi zen, nahi ustelkeria niako konpondu arazoak berroneratzea. zen: sortu

galdu koloniak (1898).

Bigarren

Errepublikaren

aldarrikapena

5. Entsegua

orduko entseguren bat egitea, taldeek Komeni da ikaskideen aurrean azaldu ahal izateko; adibidez, pertsona bakoixehetasunak egokitu eta praktikatu hizkera, nork egingo duen hasierako tzak duen denbora, txandak, erabilitako nola antolatuko diren erantzunak emaagurra, nork emango dituen eskerrak, egonez gero), etab. teko (azalpenaren amaieran galderarik

Errepublihistorikoak zuten Gertaera aukeratuAzaña, gobernuziren: egin Alcalá-Zamora eta Manuel aldaketak zibila, diborNiceto baipresidente, agintaldian, Ezkontza kako Haren buru. gizartean. boto-eskubidea lu• Aldaketak eta emakumeen ustiaturiko tzioa ziren. Txarto ezmendu ekonomian. utzi ziren. laikoa eta esku derri• Aldaketak Hezkuntza mutilak), rrak nekazarien kulturan.(neskak eta zen. ezarri • Aldaketak mistoa erlijiozkoa, eta doakoa gorrezkoa

(1931-1939)

Berrezarkuntza

Madrilen.

6. Horma-irudiak

bilakaera

zituen,

eta

azken bere eta Filipinak

gizartearen

GARAIKIDEA . m.) ARO (xx.-xxi eta gizartean ESPAINIAN

Ekonomiaren

Espainiak Kuba

lanekonomian ziren iritsi Aldaketak asko emakume emakume-kopuruak (1914-1918 gihasitako mendean, Lanean mundu-gerretan emakumeek bi Espainian, mundura. zuen horietan, zen egin Gerra lantegietan. onartu gora 1931n garaian. zituzten eta 1939-1945). ordeztu boto-eskubidea zonak Errepublikaren emakumeen Bigarren lehenengoz,

xx.

.) GARAIKIDEA (xix. m ARO ESPAINIAN eta gizartean ekonomian Aldaketak eraiki garraioan. eta trenbide-sarea naguBartzelona-Mataró ziren portu egin linea Madril lehen Errepideak Eraikitako 1855etik,eraiki zen. zen. 1848an. sare bat zuen izan zen, lotzen siekin

ekonomian

estatubatuar Gerrako Mundu horma-iragarkia, altxatzeko. Bigarren kemena propagandako langileen

inaugurazioa linearen trenbidea. Bartzelona-Mataró lehen Espainiako

8. Taldeka eginak

(1848);

Artea eta

GARAIKIDEA . m.) ARO (xx.-xxi ESPAINIAN kultura eta Artea

kultura

xx. mendean,

eta

7. Euskarri grafikoa

dira azalpenean. Txanda bakoitzean, Txartelak euskarri grafikotzat erabiliko dagokion lekuan jarri behar da. azaltzen den txartela horma-irudian

Eraberritzea

Aldaketak

aurrerago azalduko dugun beHorma-irudiak eta txartelak prestatzeko, zala erabiliko ditugu zerrenda itsasgarriak.

asmakizunak

Berritasunak

.) GARAIKIDEA (xix. m ARO ESPAINIAN kultura eta Artea

izan

lagungarria (1857) hiru mailatan legea eta joera Moyano murrizteko,IrakaskuntzaHezkuntza. Irakaskuntzako berriztu, irakaskuntza. baterako, zen analfabetismoa zuen esate hezkuntza antolatusortu ziren; eta horrek izan zituen. berriak Askea, jarri nahi uniDesamortizazioen Erakunde mistoak museoen,ziren. eta ikasgela asko eta liburutegiak. ondasun esku gelditu Museoak Elizaren artxibaliburutegien hezkuntza-funtzioa ondorioz, eta Pradok, liburutegietan bertsitateenhala nola Nazionalean. liburuak Museoek, eta Liburutegi zuten, hartu adibidez, tzen ziren;

Donostiako

Kursaal

eraikina,

Rafael Moneok

egina.

bi joera

bereizten

dira arkitekturan ditu erabiltzen eta

berriak altzairua material eta hirigintzan: hormigoia, egokitzen berrietara adibidez, • Arrazionalismoa: bizimodu arteko eraikinetan; Halaber, eta naturaren beira. ditu espazioak. eraikuntzen baina du. daude, da; • Organizismoa: bilatzen estiloak harmonia askotariko nabarmentzen eta ingeniaritza dituzten mendean, mugimendua xxi. arkitektura kristaldunak high-tech horrek egitura mugimenduditu, erabiliz. bateratzen futuristak diseinu

osatuta daudenean, EspaiAzalpenak amaitu ondoren, horma-irudiak bisualak edukiko ditugu antolatzaile niako Aro Garaikideari buruzko ikasgelan, ikasleek taldeka eginak.

Jamaika (Erresuma Batua) HAITI (Frantzia) DOMINIKAR ERREPUBLIKA

HONDURAS

Horma-irudien prestakuntza azpian, markaturiko 1. Aurkitu horma-irudian, aldi bakoitzaren itsatsi behar dira. lekuak. Horietan zerrenda itsasgarriak

NIKARAGUA

VENEZUELA

EKUADOR

Europa

1000 2000 3000 4000 5000 km

Ozeania

URUGUAI

1830etik 1899ra

ARGENTINA

1900etik 1981era Independentzia Espainiaren inperiotik da, baldin eta parentesi artean beste herrialde bat adierazten ez bada.

Riegoren pronuntziamenduaren ostean, Fernando VII.ak zin egin zuen 1812ko Konstituzioa.

Ideologia liberaleko pertsonen jazarpena.

Aliantza Santuak bidalitako armadaren ordezkaritza.

Ozeano Atlantikoa

1000

2000

Latinoamerikako herrialdeen independentzia.

Gertaera historikoak eta bilakaera politikoa Bartzelona-Mataró linearen inaugurazioa (1848); Espainiako lehen trenbidea.

Elisabet II.aren erreginaldia (1833-1868)

Seiurteko Demokratikoa (1869-1874)

Elisabet II.aren erreginaldia (1833-1868)

Seiurteko Demokratikoa (1869-1874)

Jarduera ekonomiko nagusia nekazaritza izan zen.

Artista eta mugimendu nagusiak artean eta kulturan

Alfontso XIII.aren erregealdia

markatuta dauden 3. Kendu babesa eta itsasi horma-irudian guztietan. lekuetan. Egin gauza bera marka

(1902-1931)

Aldaketak ekonomian eta gizartean

Artea eta kultura

(1902-1931)

Artea eta kultura

beste konstituzio Bigarren Errepublikanzen, 1931koa. bat promulgatu

2. Kendu babesa eta itsatsi txarteletan, adierazitako lekuan.

Aldaketak gizartean

Ekonomiaren eta gizartearen

bilakaera

Maiatzaren 3ko fusilamenduak, Goya.

Elisabet II.a umetan, Carlos Luis de Ribera.

Ekonomiaren eta

gizartearen bilakaera

Elisabet II.a erbesteratzearen karikatura (1868).

Alfontso XIII.aren erretratua.

Aldaketak gizartean

1870ean, Gorteek errege berria aukeratu zuten, italiar Amadeo Savoiakoa.

Alfontso XIII.a Primo de Riverarekin

Lehen Errepublika eta haren arazoak, La Flaca aldizkari satirikoan.

Elisabet II.aren erreginaldian aldi liberala finkatu zen.

Berrezarkuntza

Oviedo Pío

Baroja Iruñea

Burgos Salamanca

Familia burgesa: Flaquer bankariaren familia, Joaquín Espalter.

Oinarrizko janariak lortzeko

Zaragoza

Valentzia

Zeruertzaren laudorioa, Eduardo Chillida.

Gerra Zibila (1936-1939)

Miguel de Unamuno

Sevilla

Igualadako ehungintzako langileak greban, 1881ean.

erregealdia (1902-1931)

Bigarren Errepublika (1931-1939)Manuel Azaña gobernuburu,

Cánovas

OZEANO ATLANTIKOA

1936an.

Cartagena

Granada

Med

Ceuta

iter

ran

its

Alfontso XIII.aren

1989tik, Doré zinema-aretoa Filmoteca Española izeneko erakundearen erakusketa-aretoa da.

bilakaera

Kapitalismoa orokortzea.

Artea eta kultura

Ramón María del Valle-Inclán 1936ko uztaila

100

Altxatuen lurraldea Errepublikanoen lurraldea 200

300 km

Gerra Zibilak hildako eta erbesteratu asko utzi zituen; gainera, herria pobretzea ekarri Monet. Claude baita komunikaeguzkitakoarekin,zuen, Emakumea zioak, industriak eta jabetzak suntsitzea ere.

Espainiak bere azken koloniak galdu zituen, Kuba eta Filipinak (1898).

Jauntxokeriaren karikatura. Berrezarkuntzako protagonisten karikaturak.

Ekonomiaren eta gizartearen

Melilla

OZEANO ATLANTIKOA

Bigarren Errepublikan beste konstituzio bat promulgatu zen, 1931koa.

98ko belaunaldiko idazleak eta intelektualak. 1936ko altxamendua. Alfontso XII.aren erretratua.

ilarak gerra ostean.

Bartzelona

Madril Toledo Badajoz

Sagasta

Alfontso XIII.aren gerra ostean.

Erromantizismoa Espainiako literaturan.

mugimendu nagusiak Artista etaGerra Zibila (1936-1939) kulturan artean eta

Bizkaiko golkoa

museoaren

lortzeko ilarak

bilakaera

eta haren Gobernuarekin.

Artista eta mugimendu Gerraeta Zibila (1936-1939) kulturan nagusiak artean

Berrezarkuntza

Ekonomiaren eta gizartearen

Bigarren Errepublika (1931-1939) Bigarren Errepublika (1931-1939)

Berrezarkuntza

Oinarrizko janariak

Artea eta kultura

Rosalía de Castro

aurrealdea. Prado

Mariano José de Larra

Alfontso XIII.aren erregealdia

José de Espronceda

Txartelen prestakuntza di1. Erabili zerrenda itsasgarriek sobera tuzten aurpegiak txartelak prestatzeko.

(lafototeca.com, Manuel P. Oronoz. Prisma, sfpg), Agencia EFE Argazkiak: Album (Granger collection, Martin J.; Martín J. A.; OrteP.; Enríquez, S.; García Pelayo, Ä.; Barriopedro), Anayaren artxiboa (Cosano, Agency), Istock / Getty J.), Getty images (General Photographic ga, Á.; Rivera Jove, V.; Steel, M.; Sánchez, Chagin). images ( Violetkaipa), 123 RF (Konstantin Zaragoza. Txartelen idazketa: Maribel Fuentes

180°

3000 km

Estatua ea. eskubid

Zati biguna

Antartika 150° E

xx.-xxi. mendeak

egin zuen.

Espainian

PARAGUAI

1821etik 1829ra

120° E

Aro Garaikidea

Madrilgo Atocha geltokia (1892); Alberto de Palaciok

Aldaketak ekonomian

BOLIVIA TXILE

1800etik 1820ra

90° E

Pathé anaiak, industria zinematografikoaren aitzindariak.

Prado museoaren aurrealdea.

Neskato langilea, Joan Planella (1882).

Aldaketak ekonomian BRASIL (Portugal)

PERU

Latinoamerikako herrialdeen independentzia

Bigarregobernuak n 14an ehineko zio bat egiteko, apirilare zio (1931-1939) 1931ko tu zen. Behin-b konstitu Konstitu Bigarren Errepublika beste atu zen. adierazteko, aldarrika Gorteei, promulg iritzia egin zien 1931n zen: na, gizonen eta eta hori hau ezarri ko askatasu ala, Eliza iauniberts autonom horretan eta elkartze en een sufragio biltzeko eskualde a, eta eta emakum banatze

Lurrun-makinak eta beste asmakizun batzuek lan egiteko modua aldatu zuten.

GUYANAK (Erresuma Batua) SURINAM (Herbehereak)

KOLONBIA

PANAMA

Ozeano Barea

KIDEA m.) ARO GARAI(xx.-xxi. IAN politikoa ESPAIN k eta bilakaera lika historikoa n Errepub dei

Gertaera

eta taulan gogorrena erabiliko 2. Zerrendak bi aurpegikoak dira, dugu. Utzi beste aurpegia txarteletarako.

Zati gogorra

KUBA

MEX IKO GUATEMALA EL SALVADOR COSTA RICA

(xix. mendea) eta Aro GaraikiBi horma-irudi daude, Aro Garaikidea (horma-irudi bakoitzeko 30). dea (xx. eta xxi. mendeak), eta 60 txartel batean azaltzeko, hormaHorma bezalako gainazal bertikal prestakuntza behar dute. irudiek eta txartelek gutxieneko

60° H

Amerika Asia 0

30° E 60° E

OZEANO ATLANTIKOA BELIZE (Erresuma Batua)

TAKU N PRES

Suva

FIJI

30° H

SIRIA

E H

0°

Fernando VII.aren erregealdia

OSAGAIAK 3. Data eta iraupena

TARE

Ekonomiaren eta gizartearen

bilakaera

Euroan sartzea.

Pablo Iglesias, PSOEren sortzailea, madrildarrei hitz egiten.

Bigarren Errepublikaren aldarrikapena

erretratua.

Donostiako Kursaal eraikina,

Madrilen.

Ekonomiaren eta gizartearen

Rafael Moneok egina.

bilakaera

Alemaniak altxatuen alde egin zuen, Kondor legioko hegazkinak bidaliz.

Francoren diktadura (1939-1975)

Artea eta kultura

Francoren diktadura (1939-1975)

Artea eta kultura

Bigarren Mundu Gerrako estatubatuar propagandako horma-iragarkia, langileen kemena altxatzeko. Globalizazioa.

Franco jenerala agur faxista

jasotzen.

Errazionamendu-liburuxka kupoiz osaturiko agiria zen, eta oinarrizko janariak lortzeko balio zuen.

Poliziaren erasoa manifestazio

batean, erregimen frankistaren

Garapenaren aldeko aldian kontsumoak gora egin zuen, erdiko klaseen artean.

garaian. Hiru musikariak, 1921, Pablo Picasso. Filadelfiako (Pennsylvania, AEB) Arte Museoa.

Komunikabideen bilakaera

Trantsizioa eta demokrazia

Botere legegilea

osaera:

Hauteskunde-propaganda lehen hauteskunde demokratikoetan, 1977an.

Artea eta kultura

Estatuko botereak eta erakundeak

Gorteak; legeak egiten dituzte

Joan Karlos I.a erregeak Adolfo Suárez izendatu zuen gobernuburu.

Botere betearazlea

Botere judiziala

Gobernua; legeak zuzendu eta betearazten ditu

Epaileak eta auzitegiak; legeak betearazten dituzte

osaera:

garrantzitsuenak:

Kongresua

Presidentea

Auzitegi Gorena

Senatua

Ministroak

Konstituzio Auzitegia

1978ko Konstituzioa. Estatuko botereak eta erakundeak. Joan Karlos I.a Konstituzioa

sinatzen.

Konketa eta ispilua, 1967, Antonio López. Bostongo Arte Museoa (Massachusetts, AEB).

Komunikabideen bilakaera

Trantsizioa eta demokrazia Trantsizioa eta demokrazia

Oroimenaren iraunkortasuna,

1931, Salvador Dalí. Arte Modernoaren Museoa, MOMA, New York (AEB).

Telefonoa. Irratia. Telebista.

Smartphoneak. Internet. Webgune

2.0.

TUVALU Funafuti

SAUDI A RABIA

I M 60° M

0°

KIRIBATI

VANUATU

JORDANIA

Bukarest

Sofia

Tirana MAZEDONIA BULGARIA ALBANIA

90° M

Berritasunak eta asmakizunak

Yaren

NAURU

SALOMON UHARTEAK

Honiara

Kaprikorn io tropikoa

SERBIA

Podgorica

MONTENEGR

120° M

1812ko Konstituzioaren aldarrikapena

Tarawa

PAPUA GINEA BERRIA

A U S T R A L I A

Damasko

Ramala Amman Jerusalem ISRAEL

Chisinau

BOSNIAHERZEGOVIN Belgrad A Sarajevo

Majuro

Palikir

M I K R O N E S I A

PortVila

0 200 400 600 km

MOLDAVIA

ERRUMA

KROAZIA

San Marino

Monako

BAREA

Tokio

SWAZILAND

LESOTHO

180°

E M 150°150°

Seul

Dhaka

Zirkulu polar 180°

Piongiang

HEGO KOREA

Katmandu

Maskat

OZEAN

Pekin

BHUTAN

New Delhi

200 400 600 km

Maiatzaren bia, Joaquín Sorolla.

Baionako abdikazioak.

TADJIKISTAN

Kuwait Manama QATAR PAKISTAN BAHRAIN Doha Riad Abu Dhabi

SUDAN

IPAR KOREA

Dushanbe

Kabul

KUWAIT

Kairo

TXAD

60° I

KIRGIZISTAN

INDIAK O OZEAN OA

TXEKIAR ERREPUBLI

Berna

TIKOA

Berritasunak eta asmakizunak

120° E

90° E

60° E

30° E

NIGER

artikoa

Ulan Bator

MONGOL

Bishkek

Teheran

IRAKBagdadIRAN

EGIPTO

Praga

ALEMAN IA

MONAKO

A N T A R T I K A 150° M

LIBIA

MAURITAN

Nuakchot Praia MALI SENEGAL Dakar GAMBIA Banjul BamakoBURKINA

LUXENBURG

EZUELA

O A N TA R

Zirkulu polar antartikoa antartikoa

TAN

Ashgabat

ZIPRE

HEGOAFR BELGIKA

Luxenburgo

SUITZA

Zirkulu polar

Atenas Nikosia

MALTA

Tripoli

IKA

SANTA Castries LUZIA

Kingstown BARBADOS Bridgetown Saint George’s GRENADA Port-of-Spain Caracas TRINIDAD ETA TOBAGO

Independentzia Gerraren garaia Berritasunak eta asmakizunak

ALJERI

Valletta

TUNISIA

GINEA BISSAU

SURINAM

PERU

Aljer

Zirkulu polar

Astana

K A Z A K H S TA N

GEORGIA Tbilisi UZBEKISTAN Erevan AZERBAIJAN TURKIA Tashkent Baku TURKMENIS

Ankara

GREZIA

Niamei FASO Bissau D I A ARABIAR OMAN ERITREA Khartum GINEA Uagadugu MYANMAR Hanoi Konakry EMIRERRI Asmara YEMEN N’Djamena NIGERIA LAOS Freetown Sana Yamusukro BATUAK Naypyidaw Vientian Djibuti SIERRA LEONA DJIBUTI GHANA Porto Abuja AFRIKA Monrovia THAILANDIA ERDIKO HEGO Addis Abeba Novo BANGLADES LIBERIA ERREPUBLIK Bangkok H Akkra KAMERUN A SUDAN ETIOPIA Malabo Bangi BOLI KOSTA VIETNAM Manila TOGO Juba KANBODIA Jaunde Lome Sao FILIPINAK KONGO Phnom Penh UGANDA Kolonbo SRI LANKA SOMALIA Libreville BENIN Tome Kampala GABON KENYA Muqdisho Male Kigali SAO TOME Nairobi KONGOKO ETA PRINCIPE BRUNEI Brazzaville MALDIVAK Melekeok Kuala Lumpur Kinshasa ERREPUBLIKA Bujumbura Ekuatorea M A L AY S Bandar Seri Begawan DEMOKRATI RUANDA EKUATORE SEYCHELLEA IA PALAU KOA GINEA Singapur K Luanda BURUNDI Dodoma TANZANIA Victoria SINGAPUR ANGOLA KOMOREAK Lilongwe ZAMBIA I N D O Moroni Lusaka Jakarta N E S I MALAWI A Harare NAMIBIA MADAGASK ZIMBABWE AR Dili Windhoek EKIALDEKO BOTSWANA MAURIZIO Antananarivo TIMOR Gaborone MOZAMBIK Port Louis E Pretoria Mbabane Maputo Maseru

Georgetown Paramaribo

GUYANA

Lima

30° H

Mu rra y

Australia

Rabat

ERRUS IA (ASIA)

Mosku

UKRAINA ARMENIA

MAROKO Mendebalde ko Sahara

ERRUS IA ( E U R O PA )

ESTONIA

Vella

Madril

ESPAINIA Tunis

CABO VERDE

EKUADOR

Kaprikornio io tropikoa tropikoa

Kaprikorn

K O A T I

xix. mendea

Espainian

Andorra la

Managua

TONGA

30° H Victoria Basamortu Handia

Helsinki Tallin

Kopenhage Riga LETONIA HERBEHERE LITUANIA Vilnius AK Londres Amsterdam Minsk POLONIA Berlin Varsovia BIELORRUSI A Brusela Paris ALEMANIA Kiev

FRANTZIA

ANDORRA

Lisboa

Tegucigalpa

PANAMA

Apia

O Z E A N O A

IRLANDA

PORTUGA

HONDURAS

TUVALU

OZEANIA SAMOA

O Z E A N O

Nassau

KUBA Habana BELIZE

Guatemala

ate Banatza dik a n d i a ile H

Par an

OZEAN

Independentzia Gerraren garaia

Dublin

Ottawa

Washington

Kantzer tropikoa Kantzer tropikoa

o iak a Etiop igune nd me

– 500

180°

30° I

BAREA

ges Everest 8848

Aldaketak ekonomian

Gertaera historikoak 60° H eta bilakaera politikoa

30° I

Dekkan goi-ordokia

Kilimanjaro 5895

180°

NORVEGIA SUEDIA FINLANDIA Oslo Stockholm ERRESUM A BATUA DANIMARKA

A M E R I K A K O E S T A T U B A T U A K

OZEANO

Yangzi

150° E

A R T I K O A

Reykjavik

K A N A D A

ur Am

N L A A T

Ori

ALA

O Z E A N O

Paraná

Mongoliako goi-ordokia

a ortu asam Gobi b Horia

120° E

60° I ISLANDIA

KAUKASO

Aro Garaikidea

Panpa

60° I

O Z E A N O

Groenla ndia (DANIM ARKA)

Zirkulu polar artikoa Zirkulu polar artikoa

na Le

ordokia

mbezi Za

1000 2000 3000 4000 5000 km

Zirkulu polar antartikoa

Siberiako O

Kalahari basamortua

9000 5000 4000 3000 2000 1000 500 200 0

E H

Altitudea (m)

Aconcagua 6960

I M

Tontorra

Elbrus 5642

Aintzira

AFRIKA

er ig N

A I K O N T L A

Brasilgo goi-ordokia

Kaprikornio tropikoa 30° H

itsasoa

A T

Mendebaldeko

BASAMORTUA

ko no n Amazo

T LA

SAHARA

AMERIKA

B A R E A

Ibaia

ra er re Si ad M

O Z E A N O

o O

atoa

Karibe itsasoa

0° Ekuatorea

PEAK

Mediterraneo

Kantzer tropikoa

pak rp

30° I

Euro

Danubi o

Pirinioak

rdo

a di

Vo lga

n lso Ne

n hi R

Missouri

hea

60° I

Ap p

Ma ck en zi

Mississippi

on Yuk

ES K A M ND EN IN D AV IA IA K K

Erdialdeko Siberiako goi-ordokia

sei ni Je

Zirkulu polar artikoa

90° E

30° E

Groenlandia

6. a

Munduko mapa fisikoa

60° M

90° M

120° M

150° M

180°

a u g n e L

Libros Un libro por curso con un enfoque competencial para aprender aplicando lo estudiado. Los libros están organizados en doce unidades y se presentan en volúmenes trimestrales. En la web www.anayaeducacion.es encontrará las audiciones de todos los textos indicados en el libro.

Material para el alumnado

Primaria

CON BUE

N RITM

Lengua

u Leng

N UE NB C O ITM O R

1 Versión «CON BUEN RITMO»

A A P I E ZI E Z A P

Material de 1.º disponible en versiones:

Material para el profesorado

· Pauta · Cuadrícula

Las claves del proyecto Presenta, de manera sencilla y práctica, cada una de las claves didácticas del proyecto, sus objetivos, fundamentación, secuenciación a lo largo de la etapa, las técnicas o las estructuras asociadas, etc.

Propuestas didácticas Ofrecen un valioso recurso para guiar los procesos de enseñanza-aprendizaje. Reproducen las páginas del libro del alumnado para hacer más práctica su aplicación, así como las soluciones de las actividades propuestas, las sugerencias de aplicación de las piezas clave del proyecto y los recursos complementarios.

Recursos Presentan, para cada unidad, fichas fotocopiables para la atención a la diversidad y pruebas de evaluación. Además, la web de Anaya, www.anayaeducacion.es, ofrece más recursos complementarios imprimibles. 24

Para cada curso

digital

Tres cuadernos por curso con un enfoque más competencial que favorece el repaso de contenidos en contextos motivadores. Disponen de un sitio web en www.anayaeducacion.es en el que hallará las soluciones de todas las actividades.

Proyecto

Cuadernos

Web del alumnado y de la familia En www.anayaeducacion.es encontrará recursos educativos y de ocio cultural como actividades interactivas, información de interés para el alumnado y la familia, etc.

Web del profesorado La web www.anayaeducacion.es presenta para cada curso: •

Programación y documentación del proyecto.

•

ropuesta didáctica, que también ofrece, en formato P imprimible, las fichas para la atención a la diversidad y las pruebas de evaluación incluidas en los recursos.

•

Banco de recursos con: – Plan Lingüístico. – Aprende jugando (aprendizaje lúdico). – Códigos QR (recopilación de los recursos vinculados a los QR de los libros). – Plan Lector, Comprensión lectora y Comprensión oral. – Recursos para cada unidad: fichas para saber utilizar las TIC (ciudadanía digital), dictados... – De 3.º a 6.º: Versiones imprimibles de «Organizo mi mente», «Portfolio» y «Para estudiar» (resúmenes, esquemas, test de autoevaluación, etc.).

•

Generador de pruebas de evaluación y ejercitación.

Libros digitales Para cada curso, el profesorado dispone de un libro digital que reproduce el libro del alumnado, con recursos digitales y la propuesta didáctica. A partir de tercero, el alumnado dispone también de un libro digital para ampliar y trabajar los contenidos a través de herramientas TIC.

¿QUÉ HAGO?

CLAVES DEL MÉTODO

ÍNDICE

AYUDA

Lengua

ANEXOS

Primaria

MIS RECURSOS EN LA WEB

Lengua

Material para el aula

1 .º

2 .º

3 .º

• • • • •

T arjetas de vocabulario E l juego de las palabras Láminas de reglas ortográficas L áminas de expresión oral A becedario

• • • •

P uzle ortográfico F ichero de la biblioteca de aula F riso abecedario L áminas de reglas ortográficas

•L a caja de los cuentos •E l juego pieza a pieza: repaso de contenidos •M urales: · Reglas ortográficas · Conjugaciones verbales

4 .º

•B ingo ortográfico (I) • Juegos de destrezas creativas •M urales: · Reglas ortográficas · Conjugaciones verbales irregulares PAREJAS ESCRITORA

PAREJAS ESCRITORA

DESCRIPCIÓN DE PERSONAS

PAREJAS ESCRITORAS 14

DESCRIPCIÓN DE PAISAJES

PAREJAS ESCRITORAS

19 BINGO ORTOG

RÁFICO

U LL

V A R E GU E

BINGO ORTOGRÁFICO

I LL A L É IB OO S C O R QU E T E J I N L E C T

Z RP OA D

CH A

S.A.

5 .º

•B ingo ortográfico (II) •M urales: · Reglas ortográficas · Conjugaciones verbales irregulares

PARA ESCRIBIR MEJOR...

6 .º

•C alendario literario •M urales: · Reglas ortográficas · Conjugaciones verbales · Conceptos gramaticales • P lan lingüístico

e br m e vi ro No Ene e ild lo

sca

para o mejor El medi os a los hacer buen hacerlos niños es s. felice

ll arro ras is C aventu Lew nuevas

evo

año

Abr

s Han

Puedes llegar a cualquier parte, siempre que andes lo suficiente.

ders n An s

tia Chris Ti

ás de m empo

ento

Julio

ensons uis Stev entura de av

t Lo Rober

La vida en sí misma el cuento de hadas es más maravilloso.

¡Vacac

iones!

Una

Guárdate tus pero comp miedos, arte tu valentía con otros .

to Un tex

para

leer

Un texto para leer

s a Medid de , Irlanda inteligencia a. y su popul Minibiog rafía Dublín Newdigate una gran Su éxito nació en hans Christian andersen ioso Premio revistas. Wilde edad mostró re y Oscar , «El traje nuevo del Mini el prestigperiódicos y ana ar de nomb emperador» en biografía muy tempr joven recibió o. n a cambi en Cuentos completos. poemas muy ingeni llevaro Ed. Anaya. Siendo a publicar sus en su gran que le Rober t Louis 1900. dificultades empezó an sobre todo Steven precar en el año grandes son nació ia salud se basab n sufrió París. Murió acudió muy tarde. en Edimb pasó en Pero tambié Minibiografía urgo, Sin embar muy poco a Minibiografía . histori vida los as. go, desde la escuela, Escocia, en el de ciudad s años de año 1850. Viajó mucho muy tempr por lo que Sus último Debid aprend Charles Lutwidge Dodgson, más conocido como Lewis Caroll, nació el condado a lo largo HansenChristian ana edad siempre. o a su tuvo capació a leer y a de Murió de Cheshire en 1832. Desde niño tuvo afición por la lectura. su educación fue Andersen nació en Dinamarca hay que vida, y joven idad para escribir sobre todo autodidacta y de forma a pesar en 1805. De destac Estudió Humanidades y Matemáticas en la Universidad de Oxford. que la muerte invent Hydehumilde origen ar de sus . Vivió de su padre ar y La flecha proble su otras novela repentina en Entre sus obras podemos encontrar artículos periodísticos, busca poemas, estudios cambió su vida. una infancia tranquila de fortuna. mas de s suyas: 1894. y serena negra. A los 14 años Una de sus grandes Además salud, en el País de las de matemáticas y novelas. La más universal es, sin duda, Alicia El extrañ Escribió viajó a Copenhaguhasta poesía, escrib pasiones fue de La o caso e en viajar. Maravillas. cuentos: El patitoteatro, novela…, pero del docto isla del tesoroió lo que realmente r Jekyll , Murió en la ciudad inglesa de Guildford en el año 1898. Llegó a escribir feo, La reina de las nieves, le dio fama y míster fueron sus más de 150 cuentos. Murió La sirenita, El ruiseñor… en el año 1875.

y colócay su en unahas pensado te postur principales a adecua organización: da.

PÚ BL IC O HA BL AR EN

y secundarias.

2 Documéntate y busca

información sobre el tema.

Du ra nt la es cu e ch a

1 Pre letra 2 sta Escribe ate con buena nción. y con corrección.

Evita dist raerte tu texto . que Comprueba es adecuado, coherente y está cohesionado.

ar Pa ra fin aliz

2 Inventa un título.

Al hab lar

De sp ué de es cu s ch ar

1 Pregun ta lo

que no hayas entend ido.

Levant a la man pregun tar y esp o para era tu turno.

o men a mod 1 Haz un resu n. ura de conclusió ta una post 12Adop Ten una natural y 2 Manté a las e da ybuena act nte tema sobr cómo n una act onde para esc etuo 2 Resp same itud Piensa el ico. itud de r públ resp uch a res del hace s a ar. peto e salud 2 Activa pregunta el que vas interés co.3 Revisa y corrige No tu memo n. adopte al públi Cuida 3 Escribe el. título. s una tu exposició ria para rec tus ges pasiva: tu borrador. act mantén ordar. no es lo temaitud el contac tos: el mis mo oír tu ortografía, un guion to visu 2 Pres queenta con quie escuch Comprueba n. al añade 2 Escribe 3 4n Relee, sició ema ar. se: te habla. revisa y ideas ¿Quéesqu este de tu expo las palabras y las expresiones siguiendo los últimos retoques. ocurren? Piensa en qué en un el orden... utilizado, has y queacio CIÓN ENTAvan desp a PRES Bla, bla. a ir estas 3 Habl . orden .. 1 y adecuado TEMA. DELideas. tono claro 3 Reflex iona; ¿ha IDEAS s compre 2 TES. ndido bie 1 Busca un lugar luminoso. 1 Concéntrate y lee.y IMPORTAN 1 Reflexiona y n? valora: ico 4 Mira al públ durante 3 Gu 3 Da las gracias un saludo4 Haz un res IÓN. ardA.a En ianza CONCLUS - ¿Hasum 2 Elige comprendido alta: con una conf postura en. silevoz con nciídete 1 3 so. o y no inte desp 3 cómoda 2 el texto? sición. o respetuo y correcta. - Utiliza 1 gest una entonación rru tu expo con y mpas. ígelo. n adecuada al texto. sició 2 4 expo 3 Léelo y corr Fíja tu te en lo 5 Acompaña os más la puntuación. bulario import - Respeta gest los Utiliza un voca s ant con 5 e. Coment las expresione que en tu escrito, seasen para papel a. - Vocaliza bien las palabras correcto, evita obseRecuerda adecuado rva que ción. Si lo necesit sy la presentación. cuidar debes la aten as,leer fluidez. o en un dispositivo complicada ada.electrónico, mant ener Si has anocon los dat para ta está orden esc os

lar An tes de hab

¿?

TÍTULO

PARA LEER MEJOR...

¿?

Antes de leer

¿?

Durante la lectura

esencia les. - Controla la respiración y la velocidad lectora.

mucho alargarte Intenta no ir. para no aburr

3 Observa el texto y haz el texto Memoriza una prelectura: en voz alta z y ensáyalo s como sea - ¿Qué tantas vece

te sugiere el título?

. necesario

a algún Puedes pedir así te grabe y familiar que haces. ver cómo lo

riale Utiliza mate de apoyo.

- ¿Qué te sugieren las imágenes? - ¿Qué tipo de texto es? Hay diferentes tipos de texto: narrativos, poéticos, descriptivos, instructivos, expositivos, periodísticos...

- Da expresividad a tu lectura con los gestos adecuados.

B. En silencio:

- Respeta la puntuación. es hacer una - EvitaPued pronunciar el ordenador, ntación en las palabras mientras lees.r prese rafías, hace utilizar fotog a para - Evita seguir conayud el dedo Pide un cartel... material. las palabras. preparar este

- ¿Serías capaz de hacer un resumen? - ¿Qué es lo que más te ha gustado? ¿Por qué?

- Fíjate en la puntuación para adecuar tu ritmo de lectura.

Pretérito anterior

Pretérito perfecto simple

regado hubiera o hubiese regado hubieras o hubieses regado hubiera o hubiese regado hubiéramos o hubiésemos regado hubierais o hubieseis regado hubieran o hubiesen

habré regado habrás regado habrá regado habremos regado habréis regado habrán regado

regaré regarás regará regaremos regaréis regarán

Formas no personales

Imperativo riega (tú) riegue (usted) s) regad (vosotros/vosotra rieguen (ustedes)

Infinitivo

Condicional simple

regando

Participio regado

hubiere andado hubieres andado hubiere andado hubiéremos andado hubiereis andado hubieren andado

Futuro compuesto habré andado habrás andado habrá andado habremos andado habréis andado habrán andado

andaré andarás andará andaremos andaréis andarán

Formas no personales

Imperativo anda (tú) ande (usted) s) andad (vosotros/vosotra anden (ustedes)

Infinitivo andar

Condicional compuesto

Gerundio andando

habría andado habrías andado habría andado habríamos andado habríais andado habrían andado

andaría andarías andaría andaríamos andaríais andarían

Gerundio

habría regado habrías regado habría regado habríamos regado habríais regado habrían regado

regaría regarías regaría regaríamos regaríais regarían

Futuro compuesto

Futuro simple anduviere anduvieres anduviere anduviéremos anduviereis anduvieren

hube andado hubiste andado hubo andado hubimos andado hubisteis andado hubieron andado

Condicional simple

regar

Condicional compuesto

andado hubiera o hubiese andado anduviera o anduviese hubieras o hubieses anduvieras o anduvieses andado hubiera o hubiese andado anduviera o anduviese hubiéramos o hubiésemos andado anduviéramos o anduviésemos hubierais o hubieseis andado anduvierais o anduvieseis hubieran o hubiesen anduvieran o anduviesen

Pretérito anterior

Futuro simple

Futuro compuesto

Futuro simple

Pretérito pluscuamperfecto

Pretérito imperfecto

había andado habías andado había andado habíamos andado habíais andado habían andado

anduve anduviste anduvo anduvimos anduvisteis anduvieron

hubiere regado hubieres regado hubiere regado hubiéremos regado hubiereis regado hubieren regado

regare regares regare regáremos regareis regaren

haya andado hayas andado haya andado hayamos andado hayáis andado hayan andado

ande andes ande andemos andéis anden

Pretérito pluscuamperfecto

andaba andabas andaba andábamos andabais andaban

Pretérito perfecto simple

Futuro compuesto

Futuro simple

hube regado hubiste regado hubo regado hubimos regado hubisteis regado hubieron regado

regué regaste regó regamos regasteis regaron

Participio andado

Elegir

VERBO IRREGULAR • 3.ª

Volver VERBO IRREGULAR

Presente vuelvo vuelves vuelve volvemos volvéis vuelven

Pretérito imperfecto volvía volvías volvía volvíamos volvíais volvían

Pretérito perfecto simple volví volviste volvió volvimos volvisteis volvieron

Futuro simple volveré volverás volverá volveremos volveréis volverán

Pretérito perfecto compuesto he vuelto has vuelto ha vuelto hemos vuelto habéis vuelto han vuelto

Pretérito pluscuamperfecto había vuelto habías vuelto había vuelto habíamos vuelto habíais vuelto habían vuelto

Pretérito anterior hube vuelto hubiste vuelto hubo vuelto hubimos vuelto hubisteis vuelto hubieron vuelto

FORMAS COMPUESTAS

FORMAS SIMPLES Presente vuelva vuelvas vuelva volvamos volváis vuelvan

Pretérito perfecto compuesto haya vuelto hayas vuelto haya vuelto hayamos vuelto hayáis vuelto hayan vuelto

Pretérito imperfecto volviera o volviese volvieras o volvieses volviera o volviese volviéramos o volviésemos volvierais o volvieseis volvieran o volviesen

Futuro simple volviere volvieres volviere volviéremos volviereis volvieren

Pretérito pluscuamperfecto vuelto hubiera o hubiese vuelto hubieras o hubieses vuelto hubiera o hubiese vuelto hubiéramos o hubiésemos vuelto hubierais o hubieseis vuelto hubieran o hubiesen

Futuro compuesto hubiere vuelto hubieres vuelto hubiere vuelto hubiéremos vuelto hubiereis vuelto hubieren vuelto

Condicional compuesto habría vuelto habrías vuelto habría vuelto habríamos vuelto habríais vuelto habrían vuelto

Imperativo vuelve (tú) vuelva (usted) s) volved (vosotros/vosotra vuelvan (ustedes)

FORMAS SIMPLES Presente elijo eliges elige elegimos elegís eligen

Pretérito imperfecto elegía elegías elegía elegíamos elegíais elegían

Pretérito perfecto simple elegí elegiste eligió elegimos elegisteis eligieron

Futuro simple

Futuro compuesto habré vuelto habrás vuelto habrá vuelto habremos vuelto habréis vuelto habrán vuelto

Subjuntivo

Indicativo

Subjuntivo

FORMAS COMPUESTAS

CONJUGACIÓN

• 2.ª CONJUGACIÓN

Indicativo FORMAS SIMPLES

volvería volverías volvería volveríamos volverías volverían

las palabras o las expresiones que no entiendas.

regara o regase regaras o regases regara o regase regáramos o regásemos regarais o regaseis regaran o regasen

FORMAS COMPUESTAS Pretérito perfecto compuesto

Presente

he andado has andado ha andado hemos andado habéis andado han andado

Pretérito imperfecto

Pretérito pluscuamperfecto

Pretérito imperfecto

había regado habías regado había regado habíamos regado habíais regado habían regado

regaba regabas regaba regábamos regabais regaban

Condicional simple

2 Anota o consulta

Formas no personales Infinitivo

elegiré elegirás elegirá elegiremos elegiréis elegirá

volver

Condicional simple

Gerundio

elegirían elegirías elegiría elegiríamos elegirías elegirían

volviendo

Participio vuelto

FORMAS COMPUESTAS Pretérito perfecto compuesto he elegido has elegido ha elegido hemos elegido habéis elegido han elegido

Pretérito pluscuamperfecto había elegido habías elegido había elegido habíamos elegido habíais elegido habían elegido

Pretérito anterior hube elegido hubiste elegido hubo elegido hubimos elegido hubisteis elegido hubieron elegido

FORMAS COMPUESTAS

FORMAS SIMPLES Presente

Pretérito perfecto compuesto haya elegido hayas elegido haya elegido hayamos elegido hayáis elegido hayan elegido

elija elijas elija elijamos elijáis elijan

Pretérito imperfecto eligiera o eligiese eligieras o eligieses eligiera o eligiese eligiéramos o eligiésemos eligierais o eligieseis eligieran o eligieron

Futuro simple eligiere eligieres eligiere eligiéremos eligiereis eligieren

Pretérito pluscuamperfecto elegido hubiera o hubiese elegido hubieras o hubieses elegido hubiera o hubiese elegido hubiéramos o hubiésemos elegido hubierais o hubieseis elegido hubieran o hubiesen

Futuro compuesto hubiere elegido hubieres elegido hubiere elegido hubiéremos elegido hubiereis elegido hubieren elegido

Futuro compuesto habré elegido habrás elegido habrá elegido habremos elegido habréis elegido habrán elegido

Condicional compuesto habría elegido habrías elegido habría elegido habríamos elegido habríais elegido habrían elegido

Imperativo elige (tú) elija (usted) s) elegid (vosotros/vosotra elijan (ustedes)

Formas no personales Infinitivo elegir

Gerundio eligiendo

Participio elegido

8412085 3/3

Puedes utilizar un diccionario en papel o digital.

AC REAL AD ESP EM AÑ IA OL A

1 2 3

activam uchado ente, y compar podrás con tar tir lo que aprend ido des has pués de esc - ¿Serías uchar. capaz de deducir el tema?

riegue riegues riegue reguemos reguéis rieguen

Pretérito pluscuamperfecto

Pretérito imperfecto

Pretérito perfecto compuesto

ando andas anda andamos andáis andan

haya regado hayas regado haya regado hayamos regado hayáis regado hayan regado

FORMAS SIMPLES

FORMAS COMPUESTAS

FORMAS SIMPLES Presente

Pretérito perfecto compuesto

Presente

he regado has regado ha regado hemos regado habéis regado han regado

riego riegas riega regamos regáis riegan

Después de leer

¿?

la información

4 la alzaba na, se colum de finas pleto elevada e una por com un gran rubí d, sobr recubierto sy ciuda ba de la ntes zafiro . Esta más alto ipe Feliz tenía dos brilla da. En lo s, del Prínc ojos su espa concejale estatua oro, por uñadura de de los as de n. . Lo malo tó uno la emp lámin ía en admiració —comen os artísticos— po que rojo reluc a auténtica una veleta de gust al mismo tiem luto. Teníamos como hombre abso Despertab más que asombrada una mañan hermoso pasar por temiendo no era en y requetechocante! —gritó Alicia, una «¡Chocante tan había señal a de trabajo adió, untó rse —Es olvidado hablar bien—. ¡Me cosa que —le preg denunc alguna de de hace útil —añ agotador que apor un momento se le hubiera tes y remolc viento, por delant deseoso resulta muy poco práctico, ipe Feliz? Hace muchos años ipe Feliz por lo que más grande que haya existido ar el barco e, pues no había un emperador estoy estirando como el telescopio . Al Prínc habría que no iderase o el Prínc al que le gustaban tantopunta de es que durante ¡Potrajes nuevos y elegantes un la isla y vez quedaban más lejos—. los bajar los tres o cuatro e lo cons serás tú com pedía la luna— a través jamás! rmuró ¡Adiós, pies! —pues cada que gastaba todo su bodeadero la gent le millas borde —mu del paso dinero en ropa. y las medias ahora? No le interesaban sus por detrás qué no hijo, que estrecho estatua.¿Cómo voy a poneros los zapatos ando la mundo bella soldados, no le interesaba brecitos! de la —¿Por para uno que condu en el sa a su la el teatro ni ir al . bosque: solo tener que arreglároslas vosotros catefeliz de los botes; isla del Esque juicio laba cía al fontrajes nuevos. Tenía r nada de la que no podré, así que tendréis emp Seguro leto. Me mujer alguien mantener una levita para cada Anderson conre pedi al salir ofrecí volunt haya tales —se dijo—, de lodel que cont día; y si de los reyes hora el orden estaba delan Pero tengo que ser amable con ellos se suele decir que están se le ocur o de que orfanato en la tripula ario la vida, sussolos. al en consejo, de Pensé que era alegr siempre se decía: «El ado de los niños del escarlata y ción, gruñía mando y en vez donde yo les diga. A ver, dejad él por andar querer a una mala van emperador —Me pcion no trario de está en el probador». hombres como el eron dece cada o color señal, puesto . Nungran ciudad donde par de botas nuevasLa habían que más. cas— hombre, un ángel —dij un encendid vivía era un lugar muy hecho su lo piense: ¡Ya!; les compraré un que que hasta simple vista alegre; todos los días será forasteros, de trabajo divertido Matemáti llegaban entonces de la isla —Parece con ganas que mandárselas por correo. ¡Qué y un día llegaron dos mantos Tendré sor de Navidad. los Duran sus había embaucadores. Se preprofe y eficaci te todo el profe aflojado las direcciones! sentaron como tejedores dral con limpios. a; pero s, y el regalos la discipl a los pies de una! ¡Y qué raras serán eguntó y dijeron que sabían monel marca el camino John la ina. los niñoenviar os y porque tejer las telas más is? —pr preciosas que uno «el Largo» blanc ieron ndo pudiera imaginarse. severa, lo sabé pond uno. permaneció Sr. Pie derecho de Alicia. No solo los colores la mano. Anclam el rumbo. Se conocí dibujos eran muy hermosos, —¿Cómo visto a ning sueños —res con expresión y los junto al a el canal os donde , is sino que cortaban trajes en a un tercio tiAlfombra de la chimenea. como la cuentos. indicaba visto, con una tela ca habé que tenía la propiedad de milla ió el ceñorafía palma el mapa, y otros ran. de ser invisible para hemos de cada Junto al guardafuegos. ción.l. cas fruncMinibiog cualquier persona princip aproximadam de s soña ipe Feliz —Sí lo orilla, entre no mereciera su cargo s Selec que al. El golpe del Matemáti que los niño o que fuera absolutamente , El Prínc ente la isla del voloteaban Tus Libro ancla levant (Con todo el cariño de Alicia). Wilde sor de tonta. bien Esqueleto «Sería un traje estupendo a. Col. y chillab osCar ó una nube parecía y la —pensó el emperador—. an sobre minuto Ed. Anay de pájaro no le volvieron los bosqu Poniéndomelo, podría averiguar s que re¡Pero qué tonterías estoy diciendo!». a posars qué hombres de mi es; pero sala. e y todo reino no merecen los en menos chocó con el techo de la cargos que ocupan. Podría quedó en Justo en ese instante su cabeza de un distinguir a tontos y silencio. listos. ¡Tienen que tejer inmediatamente las Maravillas. robert l esa tela para mí». leWis Carroll, Alicia en el País de ouis s dada. Desde tevenso acomo idiomas. entregó muchísimo MinibiogEd. n, La Ed. Anaya. Col. Clásicos aYMedida. isla del familia dinero a los dos embaucadores los rafía Anaya. tesoro. rafía en una ad para Minibiografía Col. Clásico . Pronto comenzaran el trabajo. para que , en 1854 y facilid Minibiog poesía aridad

1 Prepár - Las ideas que ate

FORMAS COMPUESTAS

FORMAS SIMPLES

Pretérito perfecto compuesto

Presente

Subjuntivo

Indicativo

Subjuntivo

FORMAS COMPUESTAS

FORMAS SIMPLES

CONJUGACIÓN

• 1.ª CONJUGACIÓN

Indicativo

hoja limpia cuidando la presentación.

hacerlo, ten en cuenta:

VERBO IRREGULAR • 1.ª

Regar VERBO IRREGULAR

1 Escribe tu texto en una

1 Escribe tu borrador. Al de texto que vas An te- Els tipo de em (una noticia, a escribir pe za r folleto, un cuento...) aunes cu ch ar y sus características.

¡Desarrolla tu creatividad!

ga re ad de id to Nav en cu s de Un nte a

quieres contar.

Andar

SAEscribe B E R unE SC U CHPasa a limpio borrador AR

Antes de escribir, planifica 1 Piensa o imagina lo que

les

Conjugaciones verba

A veces, hay que volver a leer para entender.

3 Localiza las ideas principales.

s a c i t á m e Mat

Libros Un libro por curso con un enfoque competencial para aprender aplicando lo estudiado. Los libros están organizados en doce unidades y se presentan en volúmenes trimestrales. Los libros de 1.º y 2.º incluyen material manipulativo troquelado (monedas, billetes, reloj, etc.).

Material para el alumnado

Material de 1.º disponible en versiones: · Pauta · Cuadrícula

Material para el profesorado Las claves del proyecto Presenta, de manera sencilla y práctica, cada una de las claves didácticas del proyecto, sus objetivos, fundamentación, secuenciación a lo largo de la etapa, las técnicas o las estructuras asociadas, etc.

Para cada curso

digital

Tres cuadernos por curso, uno para cada trimestre. Con ellos se refuerza lo estudiado y se aprende haciendo, gracias a su novedoso enfoque motivador y competencial. Los cuadernos disponen de un sitio web en www.anayaeducacion.es en el que hallará las soluciones de todas las actividades.

Proyecto

Cuadernos

Web del alumnado y de la familia En www.anayaeducacion.es encontrará recursos educativos y de ocio cultural como actividades interactivas, información de interés para el alumnado y la familia, etc.

Web del profesorado La web www.anayaeducacion.es presenta para cada curso: •

Programación y documentación del proyecto.

•

ropuesta didáctica, que también ofrece, en formato P imprimible, las fichas para la atención a la diversidad y las pruebas de evaluación incluidas en los recursos.

•

Banco de recursos con: – Plan Lingüístico. – Producto final (ayudas para su elaboración). – Aprende jugando (aprendizaje lúdico). – Códigos QR (recopilación de los recursos vinculados a los QR de los libros). – Cálculo mental y Problemas (1.º y 2.º); ADI (3.º a 6.º). – Recursos para cada unidad: Fichas para saber utilizar las TIC (ciudadanía digital), Vídeo LAB (1.º y 2.º), Actividades interactivas, Problemas resueltos (3.º a 6.º)... – De 3.º a 6.º: Versiones imprimibles de «Organizo mi mente», «Portfolio» y «Para estudiar» (resúmenes, esquemas, tablas, etc.).

•

Generador de pruebas de evaluación y ejercitación.

CLAVES DEL MÉTODO

ÍNDICE

AYUDA

Matemáticas

ANEXOS

Primaria

MIS RECURSOS EN LA WEB

Matemáticas

Material para el aula

1 .º

• • • • • • • •

Mural numéric

o del 0 al 99

P iezas manipulativas de unidades y decenas S ellos F ichas para contar R ectas numéricas P izarras con tablas 10 R ecta numérica de pared M ural numérico del 0 al 99 C ruz de operaciones Utilizar exclusivamente

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 – 10 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 – 1 81 80 + 821 83 84 85 86 87 + 10 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

x 50 x 50

rotuladores borrables.

Usar únicament retoladors

esborrables. Arkatz markatzaile

ezabagarriak bakarrik

30 pizarras

erabili.

Cruz de operaciones

30 rectas

8362086

2 .º

•P iezas manipulativas de unidades, decenas y centenas •S ellos •C intas métricas •M ural tabla pitagórica de multiplicar •S et de dados Cruz de •R ecta numérica de pared operaciones •M ural tablas de multiplicar •M ural numérico del 1 al 100 •C ruz de operaciones

Tabla pitagórica

Mural numérico del 1 al 100

9 10

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

9 10

1 –21 10 –1

22 23 24 25 26 27 28 29 30

+ 1 33 34 35 36 37 38 39 40 31 32 + 10 42 43 44 45 46 47 48 49 50 41

51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 1 2 1 × 1

= 1 × 1 71 72 73 74 75 76 77 1 × 2 78 = 2 79 2280 × 2 1 × 3 = 3 1 × 4 = 4 1 × 5 = 5 1 × 6 = 6 1 × 7 = 7 1 × 8 = 8 1 × 9 = 9 1 × 10 = 10

= 2 = 4 2 × 3 = 6 2 × 4 = 8 2 × 5 = 10 2 × 6 = 12 2 × 7 = 14 2 × 8 = 16 2 × 9 = 18 2 × 10 = 20

81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

5 cintas

6 × 1 = 6 6 × 2 = 12 6 × 3 = 18 6 × 4 = 24 6 × 5 = 30 6 × 6 = 36 6 × 7 = 42 6 × 8 = 48 6 × 9 = 54 6 × 10 = 60

7 × 1 = 7 7 × 2 = 14 7 × 3 = 21 7 × 4 = 28 7 × 5 = 35 7 × 6 = 42 7 × 7 = 49 7 × 8 = 56 7 × 9 = 63 7 × 10 = 70 8372086 1/3

6 8 10 12 14 16 18 20 9 12 15 18 21 24 27 30 4 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 5 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Tablas de multiplicar 6 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 73 7 14 21 428 35 42 549 56 63 70 3 × 1 = 3 4 × 1 = 4 5 × 1 = 5 3 × 2 = 6 4 × 2 = 8 8 9 16 24 5 × 2 = 10 3 × 3 =8 4 × 3 32 = 12 40 48 5 × 356 3 × 4 = 12 = 15 64 72 80 4 × 4 = 16 5 × 4 = 20 3 9 × 5 =9 15 18 4 × 5 36 27 = 20 45 54 5 × 563 3 × 6 = 18 = 25 72 81 4 × 6 = 24 90 5 × 6 = 30 3 × 7 = 21 4 × 7 = 28 5 × 7 = 35 20 430 3 10 × 8 =10 24 × 8 40 = 32 50 60 5 × 870 3 × 9 = 27 = 40 80 90 100 4 × 9 = 36 3 × 10 = 30

8 × 1 = 8 8 × 2 = 16 8 × 3 = 24 8 × 4 = 32 8 × 5 = 40 8 × 6 = 48 8 × 7 = 56 8 × 8 = 64 8 × 9 = 72 8 × 10 = 80

4 × 10 = 40

9 × 1 = 9 9 × 2 = 18 9 × 3 = 27 9 × 4 = 36 9 × 5 = 45 9 × 6 = 54 9 × 7 = 63 9 × 8 = 72 9 × 9 = 81 9 × 10 = 90

5 × 9 = 45 5 × 10 = 50

10 × 1 = 10 10 × 2 = 20 10 × 3 = 30 10 × 4 = 40 10 × 5 = 50 10 × 6 = 60 10 × 7 = 70 10 × 8 = 80 10 × 9 = 90 10 × 10 = 100

8372086 3/3

8372086 2/3

3 .º

• • • • • • •

C uerpos geométricos B áscula digital R eloj de agujas V aso para medidas de volumen C intas métricas M onedas y billetes M urales: 5 cintas · Tabla pitagórica · Clasificación de ángulos · Clasificación de triángulos y de cuadriláteros · Unidades de medida · Medida del tiempo · Monedas y billetes de euro

ica

Tabla pitagór

Tres lados iguales

Según sus lados

15 Ángulo

Vértice

dos a dos

Vértice

Trapezoide

Romboide

Rombo

1 8

dos a dos

Trapecio

100

1 8

No paralelogramos

No tienen los lados paralelos

Rectángulo

Ángulo

Recta secante

1/4

1 6

Arc

Rad io

Posiciones de dos circunferencias Secantes

Tangentes interiores

Tangentes exteriores

Concéntricas

Interiores

Exteriores

1 6

erda

Longitud • π de la circunferencia = diámetro Lc = d • π

1 6

8392086 4/4

C írculo de fracciones P izarra con rejilla P lano de coordenadas y gráfico de barras M urales: · Fracciones · Operaciones con fracciones · Clasificación de triángulos y de cuadriláteros · Unidades de medida · Áreas y perímetros

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

20 fichas

40 piezas

4 5

1 3 1

Dos puntos en común.

Un punto en común.

Ningún punto en común.

6 tangrams

30 pizarras

8392086

Recta tangente

Diámetro

• • • •

Posiciones de recta y circunferencia Recta exterior

encia

La circunfer

Centro

5 .º

5 cintas

Lado

Paralelogramos

20 na

Dia

Cuadrado

Tienen los lados paralelos

Clasificación eros de cuadrilát

No existe

Obtusángulo

Un ángulo obtuso

Escaleno Tres lados desiguales

Dos lados iguales

Un ángulo recto

Tres ángulos agudos

Según sus ángulos 36 32Rectángulo

28 24 Acutángulo

Isósceles

Lado

Figuras planas

Equilátero

Clasificación s de triángulo

1 8

C írculo de fracciones R eloj de agujas M onedas y billetes C uerpos geométricos C intas métricas V aso para medidas de volumen T angrams S et de dados M urales: · Tabla pitagórica · Unidades de medida · Rectas y ángulos · Figuras planas

1 8

• • • • • • • • •

1 8

4 .º

•V a

3 5

1 5

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

1 5

Utilizar exclusivamente rotuladores borrables. Usar únicament retoladors esborrables. Arkatz markatzaile ezabagarriak bakarrik erabili.

1 2

1 2 1 2

1 3

1 10

1 12

1 8 Números enteros

1 12

1 10

1 8

Números negativos

-10

1 12

-10

×10

Caras laterales

×10

:10

:60

×10

:10

×10 ×10 Área lateral

1 h = 60 min = 3 600 s

×10

g :10

Tetraedro

-5

-4

-3

-2

-1

+9 +10

-2

-8

-7

2 2 km2 1 m2 = 0,01 dam = 0,0001 hm = 0,000001 2 2 2 1 m2 = 100 dm = 10 000 cm = 1 000 000 mm

-6

-5

-4

-3

-2

-1

+9 +10

de distinto signo -9 +6

Área base AB = π · r 2

-10

Superficie lateral

-9

Volumen V=

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

1 π·r2·h 3

(-5) + (+8) = +3

+9 +10

1 · AB · h 3

-5 Esfera

Octaedro

-10

-9

-8

-7

-6

-5

-4

-3

Dodecaedro

Icosaedro

-2

-1

+9 +10

Centro

8412086 3/4

×100

cm2 mm2

:100

×100 Cubo (hexaedro)

dm2 :100

cg :10

-6

8412086 4/4

:100

:10

(+6) + (-9) = -3

Cono

Radio

×10

:10

1 t = 1 000 kg = 1 000 000 g 1 g = 0,1 dag = 0,01 hg = 0,001 kg 1 g = 10 dg = 100 cg = 1 000 mg

×100

×10

del mismo signo

Vértice superior

Poliedros regulares

:100

:10

-9

×100

dam2

:100

dag

PB · hT 2

×100

hm2

×10

:10

-7

Suma de números enteros

Base

×100

km2

×10

Volumen

Volumen VPIRÁMIDE =

Superficie

Masa ×10

V=π·r2·h

A T = AL + AB

Volumen

Base

A T = Área lateral + Área de la base

AL + 2 · AB A T = :10

1 L = 0,1 daL = 0,01 hL = 0,001 kL 1 L = 10 dL = 100 cL = 1 000 mL

VPRISMA = AB · h

-1

Área base

Superficie lateral

Área total

Área total :10 A T = Área lateral + Área de las bases

:10

Base

Perímetro de la base · Áltura triángulo 2 AL =

×10

:10

:60

AL =

AL = AC . NC

:10

1 m = 0,1 dam = 0,01 hm = 0,001 km 1 m = 10 dm = 100 cm = 1 000 mm

-2

(-2) + (-4) = -6

Área lateral

. de caras AL = Área de una cara lateral ×10N.º

:10

cm :10

-8

Base

daL

:10

×60

min

×10

Altura triángulo

Base

×10

-9

2 AB = π · r-10

Cara lateral

Altura

×10

×60

dam

-3

Radio Vértice superior

Altura

×10

-4

Cilindro

Pirámide

Capacidad

:10

-5

-4

Prisma

Tiempo

×10

:10

-6

S.A.

Cuerpos de revolución

Base

-7

(+4) + (+3) = +7

Anaya,

Poliedros

Unidades de medida

-8

Suma de números enteros

1 12

Cuerpos geométricos: áreas y volúmenes

Longitud

-9

Números positivos

1 10

1 12

1 8

1 10

1 5

1 4

1 8

1 4

1 6

1 5

1 4

1 3

Altura

6 .º

•T orre de fracciones 6 cartones •G eoplanos de doble cara de fracciones •M urales: · Unidades de medida · Áreas y perímetros · Cuerpos geométricos: áreas y volúmenes · Números enteros

:100 8412086 1/4

Plastika Ikaslearentzako materiala Koadernoak Maila bakoitzerako koaderno bat, konpetentzietan oinarrituta, ikasitakoa aplikatzeko. Hiru unitatetan antolatuta daude, hiruhileko bakoitzean bat. Amaierako orrialdeetan, ur-teknikak eta hiru dimentsioko teknikak lantzeko proposamenak daude, gramaje eta ezaugarri egokiak dituen paper batean.

Irakaslearentzako materiala Proiektuaren gakoak

Proi ektu dig it

Materialak honako hau azaltzen du, modu erraz eta praktikoan: proiektuaren gako didaktiko guztiak, helburuak, oinarri pedagogikoak, gakoek etapa osoan duten segida, haiei lotutako teknikak eta egiturak, etab.

ala

(Irakaslearen webgunean eskuragarri)

www.anayaharitza.es webgunean, hezkuntzako eta kultura-aisialdiko baliabideak aurkituko dituzu; adibidez, ariketa interaktiboak, ikasleentzat eta familientzat interesgarria den informazioa, etab.

Irakaslearen webgunea www.anayaharitza.es webgunean, material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako:

AURKIBIDEA LAGUNTZA

Plastika

Maila bakoitzerako

Lehen Hezkuntza

anayaharitza.es

Ikaslearen eta familiaren webgunea

ERANSKINAK

•

Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.

•

Proposamen didaktikoa.

•

Proiektuaren gakoak.

•

Honako hauek dituen baliabide-bankua: – Hizkuntza-plana. – Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen jakiteko fitxak (herritartasun digitala), bideoak, aurkezpenak eta ariketa interaktiboak

Liburu digitalak Maila bakoitzerako, ikaslearen koaderno osoa duen liburu digital bat; baliabide digitalak eta proposamen didaktikoa ere baditu. Hirugarren mailatik aurrera, edukiak IKTen bitartez lantzeko eta sakontzeko liburu digital bat ere izango du ikasleak. 32

Comercial Grupo Anaya Eskabideak egiteko telefonoa: 902 426 292 Irakasleen arretarako telefonoa: 902 090 378 www.anayaharitza.es

piezaapieza.anayaeducacion.es

P I E ZAZ P I E ZA