DEMO
INCLÚE
C
EN
S
LI
PROXECTO DIXITAL ZA 12 MES
E
3
PRIMARIA
Lingua
n
ió c a
r e p
O u
o d n
m
Que imos aprender?
AR ISCIPLIN INTERD
PÁX.
SITUACIÓN DE APRENDIZAXE OBXECTIVO EN ACCIÓN
ODS Educación de calidade
1
Ler e escribir
8
Ir á escola é un dereito. Investiga sobre os dereitos da infancia e crea un mural.
2
Cóntame un conto
24
Inventa historias sobre medios de transporte do futuro.
Auga, industria, innovación e infraestrutura
3
Merendamos?
42
Crea un menú saudable de merendas para o colexio, tendo en conta a variedade de alimentos que existen.
Saúde e benestar
4
Crea cómics!
56
Fai un cómic no que aparezas ti no futuro dedicándote á túa profesión ideal.
Traballo decente e crecemento económico
Redución das desigualdades
REPASO TRIMESTRE 1
5
Reláxate no bosque
74
Organizade unha exposición de fotografías sobre os vosos lugares máis relaxantes.
Vida de ecosistemas terrestres
6
Faite poeta!
90
Failles unha homenaxe aos elementos que crean enerxía natural. Que che parece un recital de poesía?
Enerxía asequible e non contaminante
7
Infórmate e recicla
106
Comprométete a levar a cabo dúas accións na escola e dúas na casa para reducir os teus residuos.
8
Sube ao escenario!
122
Montade unha obra de teatro na clase e pensade na importancia de respectar os demais cando traballamos en grupo.
Acción polo clima Igualdade de xénero
Educación de calidade
REPASO TRIMESTRE 2
Coñece a música galega!
140
Reflexiona sobre os beneficios da música e comparte as túas cancións galegas preferidas.
Cidades e comunidades sostibles
10
Cambia de aires
156
Crea un cartel para promocionar o lugar no que vives.
Produción e consumo responsables
11
Respecta os animais
172
Reflexiona sobre os dereitos dos animais e fai un folleto coas principais normas da nova lei.
Vida de ecosistemas terrestres
12
A xogar!
188
Reflexiona sobre cando usar a tableta e inventa un xogo para xogar ao aire libre.
Cidades e comunidades sostibles
9
REPASO TRIMESTRE 3
ENREDO COA CULTURA
COMPRENDO
EXPRÉSOME
COÑEZO A MIÑA LINGUA
• Leo: «Toto Murube», de José A. Ramírez Lozano • Escoito: As presentacións
• Palabras novas: A escola • Falo: A miña experiencia educativa • Escribo: A carta e o correo electrónico
• A riqueza da nosa cultura
• Gramática: A lingua galega • Ortografía: O punto e a maiúscula
• Leo: Un tren cargado de misterios, de Agustín Fdez. Paz • Escoito: Os problemas de mobilidade
• Palabras novas: Os medios de transporte • Falo: A anécdota • Escribo: O conto
• O Samaín
• Gramática: As letras, as palabras e as oracións • Ortografía: A coma, os dous puntos e os puntos suspensivos
• Leo: «Galletas de castañas», de Diana Fernández Gómez e David Díaz Díaz • Vexo: O titorial
• Palabras novas: Os alimentos • Falo: O meu prato preferido • Escribo: A receita
• O Magosto
• Gramática: As sílabas • Ortografía: As palabras con c e qu. O signo de interrogación
• Leo: Animalia. 2 Branco, de Xosé Tomás • Escoito: Os disparates
• Palabras novas: As profesións • Falo: O noso futuro • Escribo: O cómic
• Os personaxes do Nadal
• Gramática: O nome • Ortografía: As palabras con c e z. O signo de exclamación
PROXECTO INTERDISCIPLINAR · Si, chef!
• Leo: Un cabalo de lume, de Fina Casalderrey • Vexo: O telexornal
• Palabras novas: As árbores • Falo: A descrición de persoas • Escribo: A descrición de paisaxes
• A fraga de Cecebre
• Gramática: O adxectivo • Ortografía: As palabras con mp e mb
• Leo: «Poemas», de Fernando González Graña, Ana María Fernández e Manuel María • Escoito: A predición
• Palabras novas: O tempo • Falo: Os consellos para falar en público • Escribo: O poema
• O Entroido
• Gramática: O xénero e o número • Ortografía: As palabras con r e rr
• Leo: «Noticias»: ‘O concurso Pilabot” e ´Un proxecto de reciclaxe pioneiro’ • Escoito: A canción
• Palabras novas: Os medios de comunicación • Falo: A miña opinión • Escribo: A noticia
• As primeiras xornalistas
• Gramática: O artigo e as contraccións • Ortografía: As palabras con h
• Leo: Boas noites, de Paula Carballeira • Vexo: A obra de teatro
• Palabras novas: O teatro • Falo: A dramatización • Escribo: O texto teatral
• María Casares
• Gramática: Os demostrativos e os posesivos • Ortografía: As palabras con g
PROXECTO INTERDISCIPLINAR · Xornalistas mariños • Leo: «A lenda das árbores de Cabreiros» • Escoito: A música
• Palabras novas: Os instrumentos musicais • Falo: As cancións • Escribo: O resumo
• A música tradicional
• Gramática: Os pronomes persoais • Ortografía: As palabras con x
• Leo: «Ofertas de fin de semana» • Escoito: O respecto ao medio
• Palabras novas: As viaxes • Falo: As variedades da lingua • Escribo: O anuncio
• Os Maios
• Gramática: Os numerais • Ortografía: As palabras con b
• Leo: «A gaivota Ota», de Ánxela Loureiro • Escoito: A continuación dun conto
• Palabras novas: Os animais • Falo: A entrevista • Escribo: Os recursos literarios
• O Día das Letras Galegas
• Gramática: Os verbos • Ortografía: As palabras con v
• Leo: «Fórmulas para botar as sortes e xogos» • Escoito: Unha historia de videoxogos
• Palabras novas: Os xoguetes e os xogos • Falo: Os trabalinguas • Escribo: As normas
• O San Xoán
• Gramática: O tempo verbal • Ortografía: Os verbos acabados en -aba
PROXECTO INTERDISCIPLINAR · Gustarache saber...
3
Merendamos?
Carmela, Mariña e Breixo acaban de saír ao recreo con moita fame. Carmela ten un anaco de biscoito, Mariña unha mazá e Breixo un bocadillo de chourizo.
Cada día, cando soa o timbre, sacan a merenda da mochila e comparan o que levan. Hoxe decatáronse de que case sempre comen o mesmo.
Como o ves? E ti, que levas normalmente para o recreo? Os biscoitos están moi ricos, pero…é bo tomar sempre algo doce?
O dato Unha alimentación saudable na infancia evita enfermidades na vida adulta (anemia, diabete, problemas de corazón...). Para esta unidade...
Obxectivo en acción Crea un menú saudable de merendas para o colexio, tendo en conta a variedade de alimentos que existen.
Leo unha receita
Sigue o fío! 42
Serán máis saudables os doces caseiros ou os mercados?
Vexo un titorial
Preparar un doce pode ser divertido.
3
Coñezo os alimentos
Falo do meu prato preferido
Escribo unha receita
O Magosto
!
COÑEZO A M IÑ A L IN G
UA
As sílabas Sabes de onde proceden os principais alimentos?
Que comidas che encantan e cales non che gustan nada?
Aprende as partes que deben ter as receitas.
Que tradicións son propias desta época do ano?
As palabra s co n c e q u O signo de interro gació
n
43
COMPRENDO
Leo unha receita Serán máis saudables os doces caseiros ou os mercados? Que diferenzas hai entre un paquete de galletas do súper e unhas galletas feitas na casa?
Antes de ler
Mira os debuxos. Paréceche unha receita sinxela?
Galletas de castañas A castaña e os magostos posiblemente sexan un dos motivos de que o outono sexa tan fermoso e saboroso. E vós preferídelas asadas ou cocidas? É moi difícil escoller, mais o que si temos seguro é que nós coa castaña imos á fin do mundo. E quen di á fin do mundo, di a calquera receita. Chegou o tempo das galletas de castañas!
ñas Galletas de casta arios: Utensilios neces • Unha cunca • Unha pota u • Unha culler de pa • Un relador • Un espremedor
• Papel vexetal ra o forno • Unha bandexa pa • Unha manopla
44
Ingredientes:
as • 200 g de castañ integral • 300 g de fariña moreno • 100 g de azucre • 1 ovo • 100 ml de aceite do • 1 culleriña de léve
• 1 chisco de sal el • 2 culleradas de m ranxa • O zume dunha la a laranxa • A reladura dunh
U3
Paso a paso
s.
e seguir estes paso
tas tes qu Para facer as galle
2
1
a axuda du Pela as castañas co
nha persoa adulta.
15 minutos. s, cóceas durante da la pe z ve ha Un ns. esmiúzaas coas ma Logo, escórreas e
4
3
coa fariña, stura as castañas me a, nc cu a nh Nu de laranxa. o sal e a reladura o azucre, o lévedo,
e bota Fai un oco no centro e o mel.
5
Coloca unha lámina do forno.
de papel vexetal na
bandexa
7
o (prea bandexa no forn te me e pla no ma a Pon a e abaixo, , con calor arrib quente) a 200 ºC s. durante 15 minuto
me o ovo, o aceite, o zu
6
ns e fai bolla un pouco as ma A continuación, mo . Colócaas do mesmo tamaño as ad st la ap as liñ sobre o papel.
8
un pouco. deixa que arrefríen Sácaas do forno e n voar! gárdaas porque va Despois, cómeas ou
Diana Fernández e David Díaz, Cociñando con bolboretas no bandullo (adapt.)
45
COMPRENDO
Leo unha receita
Comprendo a lectura 1 Algunha vez probaches as galletas de castañas? • Cres que che gustarán? 2 En que pasos precisarás axuda? 3 Que tres ingredientes non se usan nesta receita? mazá
fariña
azucre
ovo
leite
aceite
tomate
castañas
4 Une con frechas as dúas columnas. g
graos
ml
gramos
ºC
mililitros
5 Di o nome de cada utensilio e para que se usa.
Antes e despois de cociñar Ademais de coñecer a receita, para ser un bo cociñeiro ou cociñeira hai que coidar a limpeza. • Que debemos facer antes de cociñar? E despois?
6 A que temperatura hai que poñer o forno? • Investiga e selecciona a posición correcta. a
b
7 Por que cres que é necesaria a manopla?
c
Normalmente axudas a cociñar na casa? • De que te encargas ti?
8 Que outras receitas imaxinas con castañas?
46
U3
Vexo un titorial Preparar un doce pode ser divertido. Quizais precises axuda nalgún momento pero seguro que podes facer moitas cousas.
O titorial
1 Fíxate na imaxe e explica o que fai cada persoa. • Que prato cres que están elaborando?
Un titorial é un vídeo que explica, paso a paso, como facer algo: unha receita, unha manualidade, montar un moble...
Mans á obra! Coa axuda dunha persoa adulta, consulta a canle de Youtube de «Bolboretas no bandullo» e busca un doce que che guste. • Quen presenta a receita? • Que prato se elabora? • Cales son os seus ingredientes? • Ademais dos ingredientes, que necesitas para preparar a receita? • Cres que ti a poderías facer? Para que pasos precisarías axuda?
Elaborade o doce seleccionado seguindo as indicacións do vídeo. • Que che resultou máis divertido? • Foi doado seguir os pasos? • Quedouche saboroso? • Lévao de merenda á escola. • Convida os teus compañeiros e compañeiras.
Toma nota!
Respecta a orde dos pasos e non saltes ningún. 47
EXPRÉSOME
Coñezo os alimentos Sabes cal é a orixe dos alimentos que comes? Pensa no que almorzaches hoxe e di de onde procede. 1 Relaciona cada alimento co animal ou co vexetal do que procede. a
c
b
vaca porco oliva
e
d
f
a
trigo galiña abella
2 Pon en orde as catro comidas principais. xantar – almorzo – cea – merenda • Cal delas pode repetirse no día? Por que? 3 A que época corresponde cada sobremesa?
A sobremesa
polvoróns – xeados – filloas – castañas outono
Nadal
Entroido
verán
A sobremesa é o que se toma ao final da comida (unha froita, un doce…).
4 Relaciona as palabras das dúas ringleiras. doce
reseso
verde
frío
quente
amargo
fresco
maduro
5 Escolle a palabra axeitada para cada oración. – Comín moitísimo, estou
farto
famento .
– Protestou porque a comida era escasa
48
abundante .
As palabras antónimas As palabras que teñen significados contrarios chámanse antónimas (grande – pequeno).
U3
Falo do meu prato preferido Que comidas che encantan e cales non che gustan nada? Como te sentes cando hai eses pratos para comer? Como actúas?
1 Observade os exemplos e contestade estas preguntas. De que comida se trata? É un entrante, un prato principal ou unha sobremesa?
Consulta o Anexo para coñecer as comidas e sobremesas típicas de Galicia.
Cales son os seus ingredientes? Como se elabora? Con que frecuencia o comes? Exemplo 1: Ovos fritos con patacas
Exemplo 2: Un prato principal
Ovos, patacas e sal
Hai que pelar as patacas, cortalas e fritilas. E fritir os ovos Unha vez á semana
Arroz con leite
Unha sobremesa
Arroz, leite, canela e azucre
Hai que cocer o arroz co leite Unha vez ao mes
Toma nota! 2 Repetíronse pratos na clase? Anotádeos. 3 Falade agora dos pratos que menos vos gustan.
Existen varias maneiras de preparar un alimento: ao natural, fritir, asar, cocer, facelo á prancha ou no forno… 49
Escribo unha receita Aprende as partes que deben ter as receitas. Coñeces algún prato típico destas datas? 1 Copia no caderno esta receita e complétaa. 2 feixes de grelos 1 anaco de unto 1 anaco de lacón
1 coitelo
200 gr de fabas
1 chisco de sal 4 patacas
As receitas
1 pota
1 cullerón 1 cunca
Caldo galego Ingredientes:
Título en letra grande
y
· · · · · ·
Utensilios: · · · ·
Fotografía
Ingredientes
l
Utensilios
Elaboración:
🍏
1 E nche a pota de auga e bota as fabas. 2D eixa cocer unha hora. 3P ela as patacas e córtaas en cadradiños. 4L ava os grelos. 5E ngade na pota as patacas, os grelos, o lacón, o unto e un chisco de sal. 6 Déixao cocer media hora e sírveo nunha cunca co cullerón.
50
As receitas explican os ingredientes e os utensilios necesarios para facer unha comida, os pasos a seguir, o tempo de cociñado, a presentación do prato...
Pasos numerados
U3
2 Recita este poema.
A Edelmiro Clodovaldo sábelle tan ben o caldo que estando a pota na mesa éntralle unha fame espesa.
Como non aguanta as ganas pon un bañador de pana, dentro da pota se tira cal se fose unha piscina. Antón Cortizas, Era unha vez na quimbamba
Como facer un bocadillo? Pensa catro bocadillos diferentes.
03_ling3p_om_p51_lacteos
Un con lácteos
Un vexetal
Un con ovos
Un de carne ou friame
Toma nota!
Escribe a receita do teu bocadillo ideal nun folio en branco. • Pode ter moitos ingredientes. Xuntade as receitas e facede unha portada.
Hai moitas opcións máis aló do bocadillo de chourizo!
Copio para organizar as miñas ideas
Ingredientes
A receita
Nome do prato
Utensilios Elaboración 51
E N R E D O C O A C U LT U R A
O Magosto Que tradicións son propias desta época do ano? Cal é o froito protagonista? Que precaucións hai que ter se o imos apañar?
O Magosto celébrase en toda Galicia entre o 1 e o 11 de novembro. É costume facer fogueiras para asar castañas, pintar a cara coa cinza, facer colares de castañas cocidas («zonchos») e rematar a festa con cantigas e danzas.
1 Aprende e recita estas cantigas do Magosto. A castaña no ourizo quixo rir e rebentou, caeu do castiñeiro abaixo mira que golpe levou!
Non chas quero, non chas quero, castañas do teu Magosto. Non chas quero, non chas quero, que me cheiran ao chamosco.
2
Pensa e comparte en parella
Resolve estas adiviñas.
Alto me v e xo , cor de ou ro teño, por unha risada perdín ca nto teño.
U
R
Alta estou , ladrón ve xo vir, do meu c ar apucho non podo fuxir.
S
3 Que facedes na escola polo Magosto? • Como se celebra no teu barrio ou na túa vila?
52
Ñ
Toma nota! Podemos comer as castañas soas (asadas ou cocidas), ou usalas para facer outros pratos (galletas, biscoitos...).
U3
I Ñ A L I N G UA COÑEZO A M
As sílabas 1
Lapis ao centro
Escribe as palabras e separa as súas sílabas.
A sílaba Unha sílaba é un grupo de sons que pronunciamos xuntos nun golpe de voz: co-mi-da.
• Agora, clasifícaas segundo o número de sílabas. Monosílaba (1)
Bisílaba (2)
Trisílaba (3)
Polisílaba (4)
?
?
?
?
2 Divide estas palabras en sílabas e rodea a tónica.
3
restaurante
menú
tixola
comer
camareiro
coitelo
botella
prato
Escribe a sílaba tónica de cada palabra e descubrirás unha palabra oculta.
Tónicas e átonas • A sílaba que pronunciamos con máis forza chámase tónica: co-mi-da. • As demais son sílabas átonas: co-mi-da.
• Agora, fai o mesmo coas sílabas átonas.
53
¡
I Ñ A L I N G UA COÑEZO A M
¡
As palabras con c e qu cullerón
queixo caldo
coitelo
1 quilo de castañas
1 Copia estas palabras e complétaas con c ou qu. pa.....ete qu
...oliflor
ban...ete
albari...o...e
espina...as
ros...illas
...arne
...ro...etas
...amareiro
ma...arróns
...eimar
agua...ate
C ou qu? • Escribimos c diante de a, o, u: castañas, coitelo, cullerón... • Escribimos qu diante de e, i: queixo, quilo...
2 Cambia as imaxes por palabras e escribe as oracións. – Tes un – Necesito unha
para a dor de gorxa? para ir xogar ao tenis.
– Nas vacacións vou ir á neve a – Na horta da avoa hai unha
. xigante.
3 Cambia as letras destacadas por c ou qu e escribe palabras novas.
54
fume
muller
polo
xente
sabana
bola
teixo
Polonia
lince
Exemplo:
fume → cume
U3
O signo de interrogación 1 Cambia o punto por
?
O signo de interrogación
só cando sexa necesario.
– A que hora comedes na vosa casa. – O meu prato preferido é a sopa de letras. – Para estar sans hai que comer moita froita e verdura.
Utilizamos o signo de interrogación ? ao final dunha pregunta.
– Que ingredientes necesitamos para o biscoito. 2 Explica a diferenza de significado destas oracións. É hora de comer. É hora de comer? 3 Observa as viñetas e escribe as preguntas. Son as doce.
Teño dez anos.
Un quilo, por favor.
DITADO Escoita o ditado con atención e anota a lista da compra.
Comproba que escribiches correctamente as palabras con c e qu. Despois do ditado:
Ortografía
Presentación
Caligrafía
55
P O R TA F O L I O
Que aprendín? 1 Escribe unha sobremesa para cada época. outono
Nadal
Entroido
verán
• Cal é a túa sobremesa preferida? 2 Fíxate nas imaxes e escribe antónimos.
5 Escribe c ou qu. ...olo
...ilo
...an
...ente
...oroa
...omer
...eixo
...oitelo
...astañas
...into
...uller
...olexio
6 Completa con palabras do exercicio 5. – Hoxe levei ao ... un bocadillo de ... . – Remexín a sopa coa ... porque estaba ... . – Recollemos un ... de ... . 7 Escribe preguntas para estas situacións. – Necesitas saber a hora. – Gustaríache saber que vas comer hoxe. – Queres saber onde hai un supermercado. – Chega un neno novo ao colexio. 3 Inventa unha receita.
– Estás na clase e tes ganas de facer pis. • Inventa unha resposta para cada unha.
Sopa de bruxa
DITADO Le atentamente o texto.
4 Forma cinco alimentos con estas sílabas. bis
a
té
rroz
em
pa
na
ma
da
ca
pan
rróns
8 Colorea segundo o fagas.
• Clasifica os alimentos que atopaches.
56
Que ingredientes necesitamos para facer unha crema de cabaza? Pois unha cabaza, dúas patacas, unha cebola pequena, un dente de allo, queixo fresco, sal, auga e aceite. Que utensilios usaremos? Unha pota, un batedor eléctrico e un coitelo.
Monosílaba
Bisílaba
Trisílaba
Polisílaba
?
?
?
?
O semáforo. Xunto a cada actividade, colorea así no teu caderno: se soubeches a resposta se precisaches axuda ou se non soubeches responder
U3 TIVO OBXEC IÓN EN ACC Son saudables as túas merendas do cole? Como poderías melloralas? Seguro que che encantaría levar todos os días a túa merenda preferida, pero non sería saudable. • En grupos, reflexionade sobre as consecuencias da vosa dieta.
Se non sigo unha dieta variada
A curto prazo
Que pode pasar?
A longo prazo
Que pode pasar?
Fai un menú de merendas saudables. • Investiga sobre o tipo de alimentos que debes incorporar cada semana. • Enche un menú coma este. Lembra que ten que ser variado, saudable… e que che guste, claro. • Se levas un doce, que sexa caseiro! • Colga o menú na neveira da casa e axuda a preparar a merenda de cada día. Semana
Luns
Martes
Mércores
Xoves
Venres
1
?
?
?
?
?
2
?
?
?
?
?
3
?
?
?
?
?
4
?
?
?
?
?
Como aprendín? 1 Pensa no que aprendiches nesta unidade e completa.
O que máis me gustou:
O que menos me gustou:
Por que?
Por que?
57
6
Faite poeta!
Ás veces póñome de mal humor se estou xogando no parque un día de sol, aparecen unhas nubes e comeza a chover. Vaia chasco! E cando abro o paraugas e sopra tanto o vento que dá a volta e acaba roto... pffffff.
Como o ves? Por que cres que é importante que uns días faga sol e outros chova? Ademais de para poñernos morenos, para que serve a luz do Sol? E a forza do vento e da auga, como se pode usar?
O dato Existen elementos da natureza, coma o Sol, a auga e o vento, que producen enerxía non contaminante. Para esta unidade...
Obxectivo en acción Desenfádate e failles unha homenaxe aos elementos que crean enerxía natural. Que che parece un recital de poesía?
90
Sigue o fío!
Leo poemas
Escoito a predición
Como é o clima do lugar no que vives?
Nos medios de comunicación hai unha sección dedicada ao tempo.
7
Amplío o meu vocabulario sobre o tempo
Que palabras coñeces? Cales che gustaría aprender?
Aprendo a falar en público
Antes do recital precisarás algúns consellos para falar diante dos demais.
Creo poemas
O Entroido
Aprende Pensa en como as características inflúe o tempo da poesía na celebración e inventa poemas. do Entroido.
!
COÑEZO A M IÑ A L IN G
UA
As palabra s con r e rr O xénero e o número
91
COMPRENDO
Leo poemas
Antes de ler
Como é o clima do lugar na que vives? Chove con moita frecuencia?
Pensa nas diferenzas que hai entre un poema e un conto?
Chove Unha gotiña de auga cae do ceo gris, alguén está triste, ou píngalle o nariz. Eu miro cara enriba, e non vexo o Sol, está durmindo a sesta, ou marchou para Ferrol? Unha nube negra, con feitura de gato, mírame moi seria, e fica alí un anaco. Que chova, que chova, que chova o que queira, para que medren as herbas, as herbiñas na leira. Fernando González Graña, Zapatos máxicos (adapt.)
O que dá calor O que dá calor, o que pinta a flor e por anchos campos reparte verdor. O que saca os cornos de don Caracol e das brancas albas é espertador. Quen será será este gran señor? Ana María Fernández, Poemas que me cantou o grilo (adapt.)
92
U6 O arco da vella O arco da vella no ceo subido co seu colorín co seu colorido. O arco da vella con sete colores que teñen, no ceo, beleza de flores. O arco da vella no ceo chantado co seu colorín, co seu colorado. O arco da vella é un arco triunfal con sete guerreiros que a ninguén fan mal. O arco da vella de luz feito é. Resulta un milagre que siga de pé! Manuel María, Os soños na gaiola
93
COMPRENDO
Leo poemas sobre o tempo
Comprendo a lectura 1 Que ten que suceder para que apareza o arco da vella? sol e neve
chuvia e vento
chuvia e sol
vento e sol
2 Cal dos poemas é unha adiviña? Chove 3 Volve a ler o poema e relaciona as dúas columnas. ceo
triste
alguén
negra
nube
gris
4 Fíxate na última estrofa. Por que, a pesar de todo, é necesario que chova?
A forma das nubes Que forma ten a nube que aparece no poema? As variacións
O que dá calor... 5 Cal é a solución desta adiviña? 6 Grazas aos seus calorosos raios...
7
dá ...
reparte ...
pinta a ...
saca os cornos de ...
• Fíxate no ceo. Se hai nubes, escolle unha e describe a forma que ten.
Inventa unha adiviña sobre a Lúa, as estrelas, as nubes... Xogade entre todos a resolvelas.
O arco da vella 8 A que se refire o autor cando di que o arco ten «sete guerreiros»? • Selecciona o arco da vella correcto. a
94
b
c
U6
Escoito a predición Nos medios de comunicación hai unha sección dedicada ao tempo. Fixácheste algunha vez en como é?
1
Escoita o audio e observa o mapa. • Di a que cor corresponde cada provincia, tendo en conta a predición. • Onde vai facer mellor tempo? Onde haberá tormenta? • Debuxa no teu caderno os símbolos do mapa e anota o seu significado. Se tes dúbidas, pregúntalle ao teu compañeiro ou compañeira.
Consulto a web de Meteogalicia Entra na páxina de Meteogalicia e consulta a predición do tempo para hoxe e para mañá. • Sigue esta ruta para seleccionar o teu concello. Predición
→ Concellos
→ Seleccionar provincia
→ Seleccionar concello
Toma nota! Grazas aos especialistas, sabemos que tempo fará os próximos días. 95
EXPRÉSOME
Amplío o meu vocabulario sobre o tempo Que palabras coñeces? Cales che gustaría aprender pero aínda non sabes? 1 Describe as seguintes imaxes.
2 Infórmate e explica para que serven estes obxectos. pluviómetro
termómetro
cataventos
3 Relaciona cada expresión co debuxo que lle corresponda. chover a cachón – orballar – escampar a
b
c
4 Que cousa escollerías para...?
As palabras compostas
...non mollarte
pararraios
...protexerte dos raios
papaventos
...xogar co vento
quitaneves
...retirar a neve das estradas
paraugas
• Que dúas palabras forman cada unha das anteriores?
96
As palabras compostas son as que se forman unindo dúas palabras.
parasol = para + sol
U6
Aprendo a falar en público Antes do recital precisarás algúns consellos para falar diante dos demais. 1
Escoita e anota quen di cada cousa. a
A min non me
b
saen as palabras.
Pasaría horas falando!
Sempre me poño
c
moi colorado.
• E ti, como te sentes cando falas diante doutra xente? Con cal das opinións anteriores te identificas? 2 Aquí tes algúns consellos. Engadirías algún? es Pensa o que quer dicir e practic a.
1
Mira cara ao teu público.
Antes de com ezar, respira prof undamente.
2
3
Mantén unha postura natural e cómoda.
Usa as mans para expres ar te mel
r Como fala ? en público
Como falar en público?
Non berres, nin fales moi baixiño.
Como fala 4 r en público ?
5
lor.
6
Conto o que fixen Conta o que fixeches esta fin de semana. • Non esquezas os consellos anteriores. • Ao rematar, escoita os comentarios dos teus compañeiros e compañeiras e os do mestre para mellorar.
Toma nota! Lembra que é moi importante estar en silencio cando falan outras persoas. 97
Creo poemas Aprende as características da poesía e inventa poemas. 1
Escoita este poema.
O vento unha noite botouse a zoar con todos os folgos que puido xuntar. Bufaba teimoso ao longo do val, na cima dos cotos e no piñeiral. Nas tellas, no alpendre, na porta e no lar, testán, sen acougo veña de fungar. Pero tras da noite chegou a mañá, e o vento rinchante deixou de bruar. Xosé Neira Vilas e Anisia Miranda, Cantarolas
A poesía • Cada unha das liñas dun poema é un verso.
2 Cantos versos ten o poema anterior? • E cantas estrofas? 3 Fíxate nas palabras destacadas en cores. • Que teñen en común?
98
• Os versos agrúpanse formando estrofas. • Cando a última palabra dun verso remata cos mesmos sons que outra, dicimos que os versos riman.
U6
As enerxías naturais Relaciona cada elemento coa enerxía correspondente. vento
auga
sol
a
c
b
• Completa os pareados con estes versos. a ver o encoro do río.
e estou todo contento.
e boteime a correr!
saca os corniños ao sol.
Hoxe sopra o vento
Caracoliño, caracol,
?
?
Comezou a chover
Fun de excursión co meu tío
?
?
• Inventa os teus propios pareados. Lembra que teñen que rimar.
Toma nota! A variedade do tempo crea enerxía de maneira natural.
Copio para organizar as miñas ideas
A poesía Verso
Estrofa
Rima
99
E N R E D O C O A C U LT U R A
O Entroido Pensa en como inflúe o tempo na celebración do Entroido e na elección do teu disfrace (material, grosor...).
O Entroido é unha celebración con moita tradición en Galicia. En cada localidade ten algunha característica diferente. Ademais, esta festa acompáñase de boa comida: cocido, lacón con grelos… E de sobremesa: filloas, orellas ou bica.
Un cigarrón veu de Verín, trouxo un lacón para o festín.
Unha madama máis un galán dixeron xuntos: non falte o pan!
O peliqueiro veu co touciño que llo roubara ao seu padriño.
E da Coruña, catro choqueiros, flores e orellas para os máis larpeiros.
Consulta o Anexo sobre os personaxes do Entroido.
Ramón D. Veiga, É tempo de Entroido
Veu a pantalla, trouxo patacas, que na súa terra hainas a sacas.
1 Que personaxes do Entroido aparecen no poema? • Escolle un deles, investiga e fai un debuxo. De onde é? 2
Que roupa leva?
Escoita a canción e anota os ingredientes para facer as filloas. • Que utensilio precisas para cociñalas?
100
Que fai?
Toma nota! Cando hai unha festa na rúa, estamos pendentes do tempo que vai facer.
U6
I Ñ A L I N G UA COÑEZO A M
As palabras con r e rr 1 Fíxate nestas palabras. Que diferenza notas ao ler o r?
Os sons do r O son forte escríbese: • Cun só r- ao comezo de palabra: río. • Cun só -r- despois de n, l, s: enredadeira. • Con -rr- se vai entre vogais: Ferrol.
río
Ferrol
enredadeira
flores
O son suave escríbese cun só -r- e nunca se produce no inicio de palabra: flores, enredadeira.
DITADO Fíxate nas palabras da marxe e escóitaas. Clasifícaas segundo o son do r. R forte
raio
cachorro barriga
R suave
r
rr
?
?
paraugas
leira
xerra
terremoto caracol
?
temporal rosa
Escribide a táboa na pizarra e corrixide os erros. Despois do ditado:
Ortografía
Presentación
Caligrafía
101
¡
I Ñ A L I N G UA COÑEZO A M
¡
O xénero 1 Relaciona cada masculino co seu feminino.
O xénero
profesor – ...
rei – ...
galo – ...
carneiro – ...
neto – ...
veciño – ...
O xénero indica se unha palabra é masculina (neno) ou feminina (nena).
galiña – ovella – neta – raíña – veciña – profesora
Exemplo:
profesor – profesora 2 Escribe o masculino destas palabras. Nomes →
egua
Adxectivos →
rapaza
loura
sobriña
actriz
alta
nova
amarela
3 Fíxate nas palabras subliñadas. Son masculinas ou femininas?
Onte, un rapaz do colexio preguntoume se Mara era a muller do Mar, e eu díxenlle que non, que o mar non ten muller. El quedou pensando. —Milio —díxome—, daquela, a muller do Ceo non é a Cea? —O Ceo tampouco ten muller —díxenlle eu. —E a muller do Sol non é a Sola? —O Sol tampouco ten muller. O rapaz calou, e eu vinme na obriga de aclarar. Paula Carballeira, Correo urxente
• Esas palabras poden cambiar de xénero? 4 Escribe diante de cada palabra o ou a.
102
... poesía
... poema
... tempo
... chuvia
... paraugas
... nube
... raio
… flor
... enerxía
... rima
... clima
... neve
... tormenta
... vento
... día
... auga
As palabras invariables Existen palabras que só teñen forma masculina (mar, ceo, Sol) e outras que só teñen forma feminina (Lúa, casa, chuvia).
U6
O número 1 Clasifica estes nomes segundo estean en singular ou en plural.
O número Ademais de xénero, as palabras teñen número: • Singular: se se refiren a unha soa cousa, persoa, animal... (poema). • Plural: se se refiren a máis de unha (poemas).
Singular
Plural
?
?
2 Forma o plural das palabras de cada grupo.
3
+s
+ es
escola – escolas
pintor – pintores
avoa – ...
xogador – ...
nube – ...
pastor – ...
raio – ...
tractor – ...
1-2-4
Copia a táboa e clasifica as palabras.
Masculino singular
Masculino plural
Feminino singular
Feminino plural
caderno
árbores
vento
bosque
herbas
calcetíns
?
?
?
?
neve
plantas
gorros
103
P O R TA F O L I O
Que aprendín? 1 Di que tempo vai en cada lugar.
5 Cambia o xénero das seguintes palabras.
sol
chuvia
néboa
tormenta
nubes
sol e nubes
pai egua
tío
padriño
ovella
galiña
irmán
avó
vaca
cadela
6 Que palabras non poden cambiar de xénero? neve – rapaz – actor – vento – home 7 Forma o plural destas palabras. ceo
trono
muller
mapa
mar
xeada
enerxía
pintor
bota
lector
gorro
noite
8 Completa as seguintes palabras con r ou rr.
2 Forma palabras compostas.
te...emoto
ai...e
me...enda
pa...augas
...aio
nuba...ón
flo...es
...oupa
cacho...o
DITADO Le atentamente o texto.
3 Escribe dous consellos que terás en conta a partir de agora cando fales en público. 4 Le o seguinte poema.
Chove en xaneiro sobre a campía. Choiva moi mesta. Choiva moi fría.
Chove en febreiro encol da terra. Choiva que laia. Choiva que berra.
Antonio García Teijeiro, Chove nos versos
• Cantos versos ten o poema? • E cantas estrofas? • Copia as palabras que riman.
104
Hoxe vou cos meus pais a Verín a pasar o martes de Entroido. Eu vou levar un disfrace de rei, cunha coroa feita por min. Miña nai quere ir de roqueira cunha guitarra eléctrica marrón e meu pai de tenista cunha raqueta laranxa. 9 Colorea segundo o fagas. O semáforo. Xunto a cada actividade, colorea así no teu caderno: se soubeches a resposta se precisaches axuda ou se non soubeches responder
U6 TIVO OBXEC IÓN EN ACC Reflexiona sobre a orixe da enerxía Cales destas palabras relacionarías coas fontes de enerxía que vimos na unidade? 1 Naturais?
6
2
Esgotables?
Contaminantes?
Paneis solares Eólicos Encoros
5 Limpas?
3 Inesgotables?
4 Artificiais?
Organizade un recital sobre o tempo para valorar a importancia dos elementos da natureza na creación de enerxía. • Escolle un dos poemas desta unidade, busca outros na biblioteca ou usa algún escrito por ti. • Lembra os consellos que aprendiches para falar en público. • Adornade a aula para o voso recital.
Como aprendín? 1 Fíxate no exemplo e completa.
As miñas fortalezas
As miñas debilidades
Encántame aprender palabras novas
Cústame preguntarlle dúbidas ao mestre ou á mestra
...
...
• Márcate algúns obxectivos para mellorar.
105
© GRUPO ANAYA, S.A., 2022 - C/ Juan Ignacio Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid. Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais das correspondentes indemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a preceptiva autorización.