DE STAD UIT EVALUATIE 2016-2017

Evaluatie rapport Groen Doet Goed voor Rotterdam De Stad Uit 1 september 2016 t/m 1 april 2017

november 2017 Stichting Lekker Groen voor Provincie Zuid-Holland en partners

0

Inhoud 1. INLEIDING ...................................................................................................................................................... 3 2. RESULTATEN 2016/2017................................................................................................................................. 4 2.1 Resultaat DSU met school.................................................................................................................... 4 2.2 Resultaat DSU in de vrije tijd ............................................................................................................... 5 DSU kinderen en hun ouders ......................................................................................................................... 5 2.3 Resultaat publiciteit DSU ..................................................................................................................... 5 3. UITVOERING: activiteiten met partners en realisatie van de samenwerking ................................................ 7 Activiteit 1: De Stad Uit met school ............................................................................................................... 7 1.1+1.2 NME en Lekker Fit ......................................................................................................................... 7 1.3 Kansenboekje Duurzame Excursies ..................................................................................................... 7 1.4 Communicatiemiddelen in de stad ...................................................................................................... 8 1.5 Studiedag voor docenten..................................................................................................................... 8 1.6 Programma Verkeersveiligheid ............................................................................................................ 9 1.7 Groene Veilige routes .......................................................................................................................... 9 1.8 50-dingen kaart.................................................................................................................................... 9 Activiteit 2: De Stad Uit met je ouders .......................................................................................................... 9 2.1 Publiciteit ........................................................................................................................................... 10 2.2 Huis van de wijk en speeltuinverenigingen ....................................................................................... 10 2.3 Recreatieschap Rottemeren .............................................................................................................. 11 2.4 Outdoor Valley ................................................................................................................................... 11 2.5 Rotta Vogelwacht ............................................................................................................................... 12 2.6 Martin Oosthoek: lammetjes en heel veel huifkar ............................................................................ 12 2.7 De Krimpenerwaard........................................................................................................................... 12 2.8 Natuurmonumenten: Noordrand en Melkschuur ............................................................................. 12 2.9 Paddenstoelendagen Speelpolder ..................................................................................................... 12 2.10 ANV Vockestaert .............................................................................................................................. 13 2.11 Survival Broekpolder en samenwerking Lentiz ................................................................................ 13 2.12 Buytenhof in Rhoon ......................................................................................................................... 13 2.13 Ark Natuurontwikkeling ................................................................................................................... 13 2.14 Boerderijen Hoekse Waard .............................................................................................................. 14 2.15 Natuurmonumenten Tiengemeten ................................................................................................. 14 2.16 Natuurfilms voor het WLFF.............................................................................................................. 14 2.17 Stad van Straks – Regioconferentie OERRR ..................................................................................... 14 1

2.18 Winterspelen aan de Rotte: diverse partners .................................................................................. 15 Activiteit 3: Projectorganisatie .................................................................................................................... 16 3.1 Organisatie ......................................................................................................................................... 16 3.2 Partnerbijeenkomst ........................................................................................................................... 16 3.3 Groene speler lidmaatschap en belangenorganisatie in opbouw ..................................................... 16 3.4 Bestuurlijk .......................................................................................................................................... 16 Activiteit 4: Vrijwilligers ............................................................................................................................... 18 4.1 Vrijwilligers - De stad uit met school ................................................................................................. 18 4.2 Vrijwilligers - De stad uit met je ouders ............................................................................................. 18 4.3 Groene Speler Nieuws ....................................................................................................................... 18 4.4 Bestuur Stichting Lekker Groen ......................................................................................................... 19 Activiteit 5: Verantwoording, monitoring en evaluatie ............................................................................... 20 5.1 Boekhouding ...................................................................................................................................... 20 5.2 Accountant......................................................................................................................................... 20 5.3 Evaluaties van deelprojecten ............................................................................................................. 20 5.4 Monitoring ......................................................................................................................................... 21 Activiteit 6: Begroting en financiering ......................................................................................................... 22 6.1+6.2 Extra sponsoren en fondsen ....................................................................................................... 22

2

1. INLEIDING Voor u ligt het evaluatieverslag van De Stad Uit over het derde uitvoeringsjaar. Het programma is uitgevoerd, zoals beschreven in de beschikking,.

Op 16 september 2014 is De Stad Uit van start gegaan. Het derde uitvoeringsjaar liep van 1 september 2016 tot 1 april 2017. Er zijn diverse opdrachten gegeven die door de partners in deze periode zijn uitgevoerd.

In dit verslag vertellen we hoe we, met de financiering vanuit de Provincie Zuid-Holland en partners uit de stad, kinderen en hun ouders met natuur en boerderijen rondom Rotterdam kennis hebben laten maken.

We hebben uw bevoorschotting ontvangen en sturen u bij deze de inhoudelijke verantwoording om de subsidie vast te laten stellen.

In de financiële verantwoording staat hoe we de financiële middelen van Stichting Lekker Groen hebben ingezet.

In vergelijking met de bescheiden doelstellingen hebben we een mooi resultaat behaald . We hadden gezegd: 300 kinderen 'De Stad Uit met school'. Dat zijn er meer dan dubbel zoveel geworden.

Meer dan 3000 kinderen in hebben deel genomen aan 'De Stad Uit met je ouders'. Zo’n 2000 daarvan zijn te danken aan de samenwerking met Natuurmonumenten voor Stad Van Straks.

Leeswijzer De indeling is opgebouwd en genummerd conform de aanvraag en de begroting.

Het verslag verantwoordt de volgende aspecten conform de toekenning.  Activiteiten  Kinderen en scholen 'De Stad Uit met school'  Kinderen en ouders 'De Stad Uit met je ouders'  Projectorganisatie  Monitoring, verantwoording en evaluatie  Vrijwilligers Het project is gerealiseerd. De voorgenomen doelen zijn bereikt en we hebben voldaan aan de verplichtingen die u aan de subsidie heeft verbonden. Foto-, beeldmateriaal en verslagen hebben we per projectonderdeel gemaakt. De activiteiten zijn bekend gemaakt als zijnde gesubsidieerd door de Provincie Zuid-Holland.

3

2. RESULTATEN 2016/2017 2.1 Resultaat DSU met school In 2016/2017 zijn 44 klassen met 883 kinderen met 'De Stad Uit met school' mee geweest Doelstelling:  300 kinderen De Stad Uit  14 scholen Resultaat:  883 kinderen en 154 ouders/verzorgers  17 scholen  44 klassen Nummer 2.4 2.6 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 + 2.16 2.17

Betreft Excursie DSU met school Outdoor Valley Lammetjesdag Survival Broekpolder Chips & Moes Eiland van Brienenoord, Getijdenpark Vijfsluizen Boerderij Mijnsherenland Tiengemeten + Filmen WFFR Natuurmuseum + het Park + Sophiapolder

2016/2017 # klas 3 15 2 2 3 2 15 2 44

# kind 65 273 54 50 79

# begeleiders 9 50 5 10 14

51 304 52 883

6 52 8 154

Thema’s waarop het De Stad Uit programma aansluit Sport & Fiets &lopen Food & Met edu* NME Activiteit spel +30min lokaal x x x Boerderij zelfpluk en koken Getijdenpark Vijfsluizen x Outdoor Valley survival x x x Lammetjeswoensdag Schieveen x Winterspelen aan de Rotte x x x x Natuurmuseum x x Sophiapolder x x x Tiengemeten natuurtocht & speelnatuur x x Stad van Straks x Broekpolder survival x x Slootjesdagen x x Paddenstoelenavontuur x * educatie door boswachter/boer/deskundige met lesbrieven en zoekkaarten

4

2.2 Resultaat DSU in de vrije tijd In 2016/2017 zijn 3.099 kinderen met 1537 ouders in de vrije tijd de stad uit geweest met 'De Stad Uit met je ouders'.

Doelstelling: • om 750 kinderen en hun ouders De Stad Uit in hun vrije tijd te bereiken Resultaat:  Dankzij Stad van Straks en Winterspelen hebben we een veel beter resultaat behaald.  3.099 kinderen en1.537 ouders/begeleiders Wanneer we deze getallen exclusief het grote Natuurfestival in het Park berekenen komen we op 1.099 kinderen en 537 ouders. We tellen Stad Van Straks mee omdat Natuurmonumenten expliciet voor de samenwerking met ons heeft gekozen.

DSU kinderen en hun ouders 2.6 2.9 2.14 2.17 2.18

Excursie Lammetjesdag Paddenstoelentocht Speelpolder WIJland Chips en Moes op Boerderij in Mijnsheren land Stad van Straks Winterspelen aan de Rotte Totaal

# kind 230 43 99 2000 727 3099

# begeleiders 143 21 49 1000 324 1537

2.3 Resultaat publiciteit DSU Doelstelling:  10.000 ouders in stenige wijken weten dat ze De Stad Uit kunnen.

Resultaat:  50.000+ hits op website De Stad Uit  1.000+ melding op sociale media  100+ persvermeldingen  1x Jeugdjournaal

5

Vermeldingen in de media en websitestatistieken

Medium RBuiten.nl agenda De Stad Uit website De Stad Uit Facebook De Stad Uit Instagram De Stad Uit Twitter Rotterdampas Muurkrant Groene Speler Nieuws Algemeen Dagblad Metro Nieuws

Artikel # bereik 208 Rbuiten artikelen -78.670 bezoeken aan 47 artikelen 27.544 220 posts en 3250 likes 15.000 42 berichten en 500 likes 100 1250 tweets 1.000 20.000 Stad van Straks, Lammetjesdag, Paddenstoelentocht, Winterspelen 3x op 250 scholen opgehangen 25.000 1848 6x per jaar verstuurd naar 1848 abonnees 219.000 Artikelen Natuurfeest en Winterspelen 250.000 Artikelen Natuurfeest en Winterspelen

Statistiek. Het plaatje laat een uitschieter zien rondom de Winterspelen met meer dan 5000 bezoekers over enkele dagen. Je kunt goed zien wanneer er events zijn geweest of meldingen via Rotterdampas of Social Media.

6

3. UITVOERING: activiteiten met partners en realisatie van de samenwerking In dit overzicht leest u hoe we de samenwerking met de partners vorm hebben gegeven. De Spin Off van De Stad Uit wordt op diverse plekken voelbaar. Zo houdt Outdoor Valley nu 'De Nationale Modderweek' en is er veel belangstelling voor de nieuwe belevenisboerderij van de Stadsherder.

Hier wordt ook een OERRR speelnatuur aangelegd.

Activiteit 1: De Stad Uit met school 1.1+1.2 NME en Lekker Fit De gemeentelijke partner van het De Stad Uit-programma is de dienst Sport en Cultuur. Het betreft de samenwerking met NME en Lekker Fit. We communiceren met 90 scholen die zowel NME als Lekker Fit afnemen.

We brengen schoolkinderen uit stenige wijken in aanraking met de gebieden op het platteland door educatieve programma’s aan scholen aan te bieden in samenwerking met partners op het platteland.

Om het aanbod te matchen op de behoefte van de stedeling organiseren we zelf een deel van het programma. Maar zodra de platteland-partners geleerd hebben hoe ze hun aanbod aan de stedelingen het beste aan kunnen bieden, trekken we ons terug.

We informeren en betrekken de scholen bij het programma en helpen hen om zelf de weg te vinden naar de aanbieders. Daarvoor organiseren we het contact tussen aanbieders en scholen.

Scholen mogen kiezen welke excursie het beste aansluit. Vooral excursies naar ‘wilde’ natuur, belevenissen en verkenningen op het platteland met veel beweging staan in de belangstelling: leren over natuur door actief dingen te doen. Feitelijk is dit een mix van natuur- en milieu-educatie met Lekker Fit. Het De Stad Uit programma voor scholen wordt door gemeente Rotterdam gecofinancierd vanuit de dienst Sport en Cultuur en Provincie Zuid-Holland. Het gaat om een aanvullend programma voor Natuur en Milieu Educatie op de kinderboerderijen en educatieve tuinen. En om het Lekker Fit programma van de scholen voor sport, bewegen, participatie en gezond leven. Beide programma’s worden opgetopt met activiteiten van De Stad Uit. Uit de cofinanciering hebben we de accountmanager betaald: de accountmanager regelt het contact tussen de plattelandspartners en de scholen. De bussen worden geboekt en de communicatie richting scholen en de voorzieningen op locatie zijn vanuit deze bijdrage bekostigd.

1.3 Kansenboekje Duurzame Excursies We wilden weten wat scholen nodig hebben om DSU duurzaam in hun curriculum op te nemen.

Met het kansenboekje verkenden we waar de behoefte van scholen ligt. De kwalitatieve bezoeken, de kwantitatieve enquête, de feed-back en de aanbevelingen geven vorm aan de benadering van scholen. Dit is ook voor vergelijkbare programma’s en Groen Doet Goed steden waardevolle informatie Bij het formuleren van de onderzoeksaanpak werd duidelijk dat scholen overspoeld worden met publicaties en er niet op enquêtes en mails reageren.

7

We maakten afspraken en gingen langs. We vroegen scholen over hun behoefte aan DSU excursies, naar de financiële middelen die ze hebben om zelf DSU excursies in te kopen, de aansluiting op het bestaande curriculum, de manier waarop ze geïnformeerd willen worden, en hoe ze zelf de toekomst van NME educatie zien.

De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd aan de wethouder van NME educatie, de deelgenomen scholen en de partner Groen Doet Goed steden. Daarbij hebben we de bevindingen als basis genomen voor de uitvoering van DSU in 2017/2018.

Het Kansenboekje maakt duidelijk dat persoonlijk contact met directie of leerkrachten het meest effectief werkt.

Scholen willen dat de relatie tussen groen dichtbij (stadslandbouw, wijktuin en kinderboerderij) met het platteland sterker wordt gelegd.

Scholen beseffen niet hoe de financiering van gemeentelijk NME is georganiseerd en wat dat voor hen betekent. hebben een effect dat waarschijnlijk groter is dan drukwerk. In het komende schooljaar gaan we de 1:1 aanpak met scholen intensiveren.

Onderzoek  20 interviews met docenten en directies  2 gesprekken met besturen  22 scholen doen mee aan enquête Zie Bijlage 1.

1.4 Communicatiemiddelen in de stad We maakten 3 x de Muurkrant met het kindvriendelijke aanbod natuur en recreatie rondom de stad. De Muurkrant werd op alle Lekker Fit scholen, in buurthuizen en bij speeltuinverenigingen verspreid samen met de 50 dingen kaart.

Uit het onderzoek De Klik is duidelijk geworden dat de Muurkrant, ondanks dat hij door de distributeur vaak persoonlijk wordt opgehangen, geen sterk medium is. We hebben bij scholen onderzocht wat beter werkt. Dat zijn kant en klare teksten die door scholen in de oudernieuwsbrief opgenomen kunnen worden. Ook blijken posters in de buitenruimte effectiever dan posters in gangen en lokalen. Bij de Winterspelen hebben we voor de posters in de buitenruimte gekozen in plaats van kleine poster in gebouwen.

1.5 Studiedag voor docenten We willen dat docenten in de praktijk ervaren wat de benefits zijn van een excursie naar de natuur.

Daarvoor hebben we een programma gemaakt voor de bijscholingsdag die docenten een paar keer per jaar hebben. In een dagdeel maken we docenten wegwijs in de natuur rondom de stad, ze ontmoeten onze partners en kunnen bespreken hoe landschap en terreinbeheer aansluiten op het lesprogramma. Op dit moment kiezen directies hier nog niet voor. Bijscholing vindt plaats via grote instituten. Daar zouden we aansluiting bij moeten zoeken.

Try-Out : de docenten Lekker Fit en de docenten van NME van de gemeente Rotterdam hebben we via de beleidsambtenaren uitgenodigd om aan een kennismakingsexcursie. We verwachten dat dit onderdeel alsnog wordt uitgevoerd.

De docenten en directies die verbonden zijn aan scholen via stichting Boor zijn uitgenodigd voor een DSU kennismaking. We verwachten dat dit onderdeel alsnog wordt uitgevoerd.

8

1.6 Programma Verkeersveiligheid Het Programma Verkeersveiligheid is opgepakt door de afdeling Vervoer van gemeente Rotterdam.

Ons aanbod aan de gemeente om een traject te ontwikkelen voor veilige groene routes is niet verder geïmplementeerd, maar dat is ook niet nodig omdat het immers al gebeurt.

1.7 Groene Veilige routes Groene Veilige routes maakten deel uit van de Winterspelen aan de Rotte en Noordernatuur. De Doekaart met de route De Stad Uit langs de Rotte is verspreid op evenementen en op locaties rondom de rivier. De tentoonstelling met speelplekken langs de groene veilige route is afgelopen seizoen op 3 scholen, 2 festivals en een buurthuis te zien geweest.

De bijdrage van het programmabureau Rivieroevers van gemeente Rotterdam was ingezet om de groene veilige routes langs de rivier in het vizier van de deelnemers te brengen.

1.8 50-dingen kaart Gemeente Rotterdam cofinanciert een deel van de communicatiekosten van DSU. Deze worden ingezet voor posters, de 50-dingen kaart en de Muurkrant.

Gefinancierd uit middelen verkregen van gemeente Rotterdam dienst Stadsontwikkeling.

Activiteit 2: De Stad Uit met je ouders We willen dat gezinnen met kinderen uiteindelijk zelfstandig het Rotterdams platteland opzoeken.

Daarvoor maken we een herkenbaar aanbod met de plattelandspartners. We hebben activiteiten geselecteerd die zich lenen voor publiciteit. Het programma is erop gericht om op een laagdrempelige manier het platteland te ontdekken. Dat vindt plaats in de vrije tijd: in het weekend, op woensdagmiddag en in de vakanties.

Doelstellingen  ouders weten waar leuke locaties op het platteland zijn  ouders weten hoe ze daar kunnen komen  ouders weten wanneer men er terecht kan Met de expedities van de jaaragenda bereiken we concreet de doelgroep kinderen en ouders in stenige wijken. We richten ons nadrukkelijk op kinderen die in armoede opgroeien en gezinnen met een laag inkomen en/of opleiding.

We zorgen voor deelnamemogelijkheid op open inschrijving voor alle Rotterdammers tegen een reële kostprijs. Rotterdammers die dit niet makkelijk kunnen betalen hebben meestal een Rotterdampas die korting geeft. Hier werken we mee samen.

De locaties waren goed bereikbaar en aantrekkelijk. Omdat de stedelingen deze locaties en partners nu nog slecht kunnen vinden hebben we hen hierbij ondersteund door vervoer duidelijk te bewegwijzeren of deze te regelen, zoals bussen, huifkar en bootjes.

9

2.1 Publiciteit De nadruk op publiciteit was belangrijk omdat bekendheid met het Rotterdamse platteland het moet hebben van een sterke mediamix, waarbij free publicity een hoofdrol speelt.

We willen dat kinderen en hun ouders ook op eigen houtje de weg de stad uit weten te vinden.

Media aandacht en campagne zijn daarbij onmisbaar. Schoolactiviteiten komen bijna nooit in de krant, daarom zijn de losse excursies benadrukt.

Tussen september 2016 en juni 2017 zijn er 27.544 bezoekers geweest. Ze hebben bij elkaar 78.670 bezoeken aan de site gebracht. Rondom de Winterspelen was er een piek met meer dan 10.000 bezoekers. Er zijn gemiddeld 600 bezoekers per evenement.

Via persberichten en persoonlijke contacten hebben we aandacht voor de activiteiten in de pers gegenereerd. Het gaat hier om kranten, websites en weekbladen alsmede sociale media. Bij de projecten met een eigen evaluatie is dit meer uitgebreid weergegeven.

RBuiten agenda Er zijn 208 groene natuuractiviteiten geplaatst. R’buiten van Gemeente Rotterdam werd door ons voorzien van tekst en beeld. De RBuiten agenda is de groenagenda van de stad. Deze agenda wordt door ons onderhouden en is volledig door de gemeente gefinancierd. In de agenda leggen we uit waar activiteiten zijn, hoe je er komt, voor wie ze interessant zijn en hoe je aan extra informatie kunt komen. Analoog aan de aankondigingen op RBuiten.nl wordt ook de VVV agenda gevuld met info over het (grotere) aanbod. De RBuiten agenda wordt extern gefinancierd bij de gemeente Rotterdam. Er is geen cofinanciering Provincie Zuid-Holland van toepassing.

Rotterdam.info Via de beleidsambtenaren bij Stadsontwikkeling die ook RBuiten.nl besturen hebben we een samenwerking met Rotterdam.info opgezet. In het Nederlands en in het Engels is hier nu informatie over groen om Rotterdam te vinden met daarbij nadrukkelijk de kindvriendelijke locaties.

RotterdamPas 425 personen met een RotterdamPas hebben deelgenomen aan uitjes De Stad Uit met je ouders.

We hebben daarvoor 4 acties aangemaakt. Deze zijn verstuurd aan 200.000 nieuwsbriefontvangers.

2.2 Huis van de wijk en speeltuinverenigingen Veel van de deelnemende kinderen en hun ouders in stenige wijken werden betrokken via intermediairs. Dit zijn lokale organisaties die al met de doelgroep werken.

De welzijnsorganisaties betalen niet mee aan het programma. Wij betalen medewerkers (freelancers) om als intermediair op te treden. De BSO’s zijn gevraagd om een bijdrage te betalen naar vermogen. Er was geen cofinanciering van Provincie Zuid-Holland van toepassing. De Stichting Elize Mathilde fonds heeft met een bijdrage de deelname van Kinderparadijs Meidoorn mogelijk gemaakt.

Huis van de Wijk We hebben samen gewerkt met het Huis van de Wijk de Gaffel van het Tiendplein, stichting Rosarium van de Putsebocht en het Huis van de Wijk Oriënt uit Ommoord.

10

Kinderparadijs Meidoorn Kinderparadijs Meidoorn is een speelgebouw en speeltuin met begeleiding voor kinderen uit het Oude Noorden. Er zijn zo’n 500 kinderen lid van deze organisatie. Met Meidoorn hebben we samengewerkt rondom de Winterspelen aan de Rotte en Stad van Straks.

BSO’s We hebben 5 BSO’s (Buiten Schoolse Opvang) uit stenige wijken ontvangen bij de Lammetjesdag en op de Winterspelen.

Welzijnsorganisaties Bij de Winterspelen zijn groepen betrokken via 6 welzijnsorganisaties Noord en een groep van Bureau Frontline.

Speeldernis Na diverse overleggen over samenwerking, inzake vervoer met IVN, is de vorm waarin dit mogelijk zou zijn toch niet duidelijk geworden. Door wisselingen van de medewerker bij IVN is dit doorgeschoven naar 2017/2018.

Partners in de samenwerking Partners hebben een aanbod voor zowel schoolklassen als ook kinderen en hun ouders in de vrije tijd. We hebben partners uit alle windstreken rondom Rotterdam bereid gevonden als cofinancier te participeren in het programma. Ze hebben een aanbod dat voor zowel 'De Stad Uit met school' als 'De Stad Uit met je ouders' ingezet kan worden.

Niet voor alle activiteiten vragen we de Provincie Zuid-Holland als cofinancier. Door de inzet op verduurzaming in de afgelopen periode is dat niet langer nodig.

Naar de meest succesvolle plattelandspartners van de afgelopen jaren en naar de partners die weinig gekozen worden, gaan we niet langer zelf excursies organiseren.

2.3 Recreatieschap Rottemeren Het recreatieschap Rottemeren ondersteunt De Stad Uit als cofinancier bij de realisatie van activiteiten voor schoolklassen en kinderen en ouders in de vrije tijd. Centraal staat de Rotte.

Concreet kreeg dit vorm tijdens de Winterspelen. Doel is betere bekendheid bij onze doelgroep van plattelands- en speelbelevingen rondom de Rotte en Lansingerland.

Zie bijlage 2

2.4 Outdoor Valley Outdoor Valley is een geliefde partner bij schoolklassen. Daarbij zijn ze ook graag bereid om op locaties buiten hun eigen gebied deel te nemen. Tijdens de Winterspelen hebben ze met kinderen met kano’s op de Rotte en ‘ijsvissen’ gespeeld. Het activiteitenprogramma en de locaties zijn in De Stad Uit agenda's opgenomen.

Modderweek: in 2015 waren we nog naarstig op zoek naar plekken met schone modder. Outdoor Valley heeft de handdoek opgepakt en organiseert nu De Nationale Modderweek in het kader van de IVN Modderdagen.

11

2.5 Rotta Vogelwacht Er is regelmatig overleg en afstemming met Rotta Vogelwacht over inhoud en uitvoering. Het activiteitenprogramma en de locaties zijn in de De Stad Uit agenda's opgenomen. Omdat men een vrijwilligersorganisatie is, wil men liever geen schoolklassen via De Stad Uit ontvangen, dat vergt te veel afstemming en inzet van de vrijwilligers. Rotta was aanwezig met een stand op het Natuurfestival De Stad Uit en met kinderactiviteiten tijdens de Winterspelen in een samenwerking met IVN Scharrelkids. Ook adviseert Rotta bij de activiteitenkeuze. Zo hebben we ervan af gezien de ‘drone snatcher’ uit te nodigen voor een presentatie op de Winterspelen.

2.6 Martin Oosthoek: lammetjes en heel veel huifkar Op het terrein van stadsherder Martin Oosthoek zijn voor de derde en laatste keer de Lammetjesdagen gehouden. In juni opent de Belevenisboerderij en verschuift het aanbod naar boerderij belevenissen. Het activiteitenprogramma en de locaties zijn in de De Stad Uit agenda's opgenomen. We zullen de doelgroepen die we mee hebben genomen naar de Lammetjesdag voortaan op een andere manier hierbij betrekken.

2.7 De Krimpenerwaard Het recreatieschap en het gebiedsplatform Krimpenerwaard hebben de samenwerking niet voortgezet. Ze willen liever eerst kinderen en ouders uit de stadjes en dorpen in het gebied betrekken. Dat valt buiten de doelstellingen van DSU. De ‘Koeiendans’ in de Krimpenerwaard kwam wel op de agenda.

2.8 Natuurmonumenten: Noordrand en Melkschuur Natuurmonumenten heeft een educatie programma ontwikkeld met schepnetten en wandelingen en fietstochten vanuit de stad naar de Noordrand. We hebben daarin ondersteuning geboden.

De Melkschuur, het Polderpad en de nieuwe belevenisboerderij waren locaties tijdens de Midden Delflanddagen in juni 2017. We hebben de Noordernatuur route ontwikkeld. Het routeboekje Noordernatuur is uitgereikt aan wethouder Eerdmans tijdens de opening van de Belevenisboerderij. Bij de Melkschuur werd de workshop Eetbaar Onkruid door Sander Dikstra gegeven.

Met de bio boeren uit de Noordrand zijn contacten gelegd, deze krijgen in het volgende uitvoeringsjaar vorm. Dit na aanleiding van een try-out met een schoolklas bij de boerderij van de boerderij van Arie van den Berg. Dat was een busexcursie.

2.9 Paddenstoelendagen Speelpolder - Gemeente Schiedam en Recreatieschap Midden-Delfland De Speelpolder in Schiedam is het terrein waar de samenwerking tussen Natuur en Milieu Educatie van Gemeente Schiedam en het Recreatieschap Midden-Delfland vorm krijgt. Naast Rotterdam stonden de Paddenstoelendagen ook op de agenda in Schiedam.

We hebben op twee dagen de Paddenstoelendagen gehouden voor schoolklassen en voor ouders en kinderen in de vrije tijd. Hier is de verbinding gelegd tussen het NME centrum en de speelpolder via het Ontdekpad. Hans Kimmel, paddenstoelenexpert, gaf een paddenstoelenles. Op de speelpolder was paddenstoelen-yoga en er was popcorn bakken op het vuur en natuurpret te beleven.

12

Extra: Natuurwijs In het kader van onder meer de Paddenstoelendagen was er samenwerking met de cursisten van Natuurwijs. Dit zijn eigentijdse NME docenten die De Stad Uit groepen begeleiden. Er was een tryout met kinderen uit Spangen en samenwerking met NME Schiedam.

De docenten zijn vaak verbonden aan gerelateerde organisaties: Sander Dikstra bijvoorbeeld geeft ook les voor NME Rotterdam en organiseert eetbaar Onkruid Workshops voor ons. Meriam Beek is een van de sterke verbinders en intermediair voor de Stad Uit in Spangen, ze geeft les op allerlei stadstuinen en zet zich als bestuurslid in voor Stichting Lekker Groen, zij kan groepen in Spangen mobiliseren. Manja van der Plasse doet veel opdrachten voor Gemeente Schiedam en werkt voor ons op de Paddenstoelendagen. De samenwerking met deze deskundigen is veelbelovend.

Zie bijlage 3: Paddenstoelendagen

2.10 ANV Vockestaert Kennismaking met koeienboeren Arie van den Berg en Dirk Gravesteyn in het kader van Stad van Straks.  Er is een try-out bezoek van een schoolklas op de boerderij van Arie van den Berg geweest.  Dirk Gravensteyn heeft deel genomen aan Stad Van Straks met een koeiendemonstratie.

2.11 Survival Broekpolder en samenwerking Lentiz In de loop van het jaar is er afstemming geweest over gezamenlijke ambities, een zoektocht naar nieuwe vormen vanwege nieuwe lesprogramma's en vanwege de functieverandering van onze betrokken contactpersoon van de sport- en recreatieopleiding.

Door het tekort aan budget voor bussen is er maar 1 schoolexcursie geweest. Dat is jammer, want het is voor studenten van die school heel nuttig om schoolklassen te begeleiden bij survivaltochten in de Broekpolder.

Kinderen van onze doelgroep gaan graag ongebreideld los in de natuur. Dat is niet makkelijk te hanteren voor studenten van Lentiz. In de evaluatie van de samenwerking hebben we afgesproken om de excursies voortaan alleen door hogere jaars MBO leerlingen te laten doen. In 2017/2018 past de Broekpolder in het programma voor beeldvorming, we gaan in dit gebied aan de slag voor het WFFR. Hogeschool Lentiz brengt geen kosten in rekening voor de excursies met studenten, de bussen zijn bij 1.2 opgevoerd.

2.12 Buytenhof in Rhoon Door het wegvallen van de educatieve medewerker zijn we uitgeweken naar boerderijen in de buurt. De activiteiten zijn uitgevoerd op boerderij Noorderlicht. De Buytenhof activiteiten zijn uitgevoerd via activiteit 2.14.

2.13 Ark Natuurontwikkeling Struintochten op Klein Profijt en het Eiland van Brienenoord door Ark Natuurontwikkeling in samenwerking met Zuid-Hollands Landschap. De samenwerking met ZHL heeft vooral betrekking op de terreinen en minder op de samenwerking bij uitvoering met vrijwilligers van Zuid-Hollands Landschap.

13

Een van de uitkomsten van de Stad Van Straks was de excursie ‘Wadlopen naar de Sophiapolder’ in samenwerking met Natuurmonumenten en basisschool Het Kompas. Vanwege het getij, de agenda van vrijwilligers en de school is dit opgeschort tot september.

2.14 Boerderijen Hoekse Waard Bij drie boeren in de Hoekse Waard zijn in oktober en mei voedselexcursies gehouden. Twee boerderijen doen hieraan mee via LTO Hoekse waard. Rowena van Doorn van Slow Food Youth network organiseerde de cofinanciering en de uitvoering.

Zie bijlage 4: Chips, moes en brood op een stokje

2.15 Natuurmonumenten Tiengemeten Er is sectoroverleg met Natuurmonumenten over doelstellingen en uitvoering. Het activiteitenprogramma en de locaties zijn in de De Stad Uit agenda's opgenomen. De 100ste school die de Tiengemeten heeft bezocht was er via De Stad Uit gekomen. De Beatrixschool uit de stenige wijk Pendrecht heeft een groot insectenhotel gewonnen.

Natuurmonumenten gaf 50% korting op het bezoek en rondleidingen over het eiland met de vrijwillige boswachters.

2.16 Natuurfilms voor het WLFF - Samenwerking met WFFR, Natuurmonumenten en SKVR De samenwerking van De Stad Uit met het Wild Life Film Festival is geïntensiveerd. Petra de Koning is zelf als vrijwilliger actief jurylid en hielp mee bij de organisatie.

Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR) gaf een videoworkshop aan de kinderen van basisschool Over De Slinge. Op het eiland trokken ze met de boswachter en cursusbegeleiders eropuit om films te maken. Deze films werden op het filmfestival vertoond in Cinerama, de kinderen van de basisschool zaten met z’n allen in de zaal. De winnaars werden door het Jeugdjournaal geïnterviewd.

Zie Rapportage Jeugdjournaal

2.17 Stad van Straks – Regioconferentie OERRR Natuurmonumenten vroeg kinderen om na te denken over de groene toekomst van Rotterdam.

Ideeën konden ze in de vorm van een video, tekening of verhaal inzenden. De Stad Uit heeft met kinderen ter voorbereiding een 10-tal workshops gehouden om na te denken over het groen in de stad. De leukste ideeën werden op 25 september gepresenteerd en met een tijdcapsule de grond in geschoten. Drie klassen hebben een prijs gewonnen. De jury bestond uit onder meer singersongwriter Sabrina Starke, directeur van Natuurmonumenten Marc van den Tweel en directeur Kees Moeliker van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam.

De regioconferentie OERRR had de vorm van een festival in het park van de Euromast. Partners uit alle windstreken trokken hierheen om activiteiten aan te bieden aan circa circa 2.000 kinderen.

Extern gefinancierd met 75.000,- (zonder inkoop communicatiemiddelen).

14

2.18 Winterspelen aan de Rotte: diverse partners De Winterspelen aan de Rotte was een grootschalig project in de voorjaarsvakantie. Het concept Winterspelen is zeer geslaagd omdat veel mensen uit onze doelgroep er op af komen en dat in een periode waar weinig buiten wordt gespeeld.

Extra: IVN Rotterdam De samenwerking met Scharrelkids/IVN Rotterdam loopt goed. Het programma is in de De Stad Uit agenda's opgenomen en diverse activiteiten van De Stad Uit worden door de IVN medewerkers uitgevoerd. Dit zijn geen vrijwilligers, we betalen deze medewerkers.

In de afgelopen jaren heeft IVN Rotterdam 2x een cursus voor jeugdbegeleiders georganiseerd. De opgeleide mensen willen echter niet als vrijwilliger blijven werken, de IVN cursus is een springplank voor vervolgcursussen en betaald werk.

Het oude team van IVN Rotterdam doet wat ze altijd al deden: inhoudelijk onderlegde excursies en landschapsonderhoud. Samenwerking met De Stad Uit wordt als onaantrekkelijk ervaren omdat men geen ervaringen heeft met de doelgroep en liever kleinschalig en lokaal werkt.

15

Activiteit 3: Projectorganisatie 3.1 Organisatie De programmaorganisatie wordt vooral gedaan door drie personen: de projectleider, de accountmanager en een projectmedewerker. De programmaorganisatie organiseert met de diverse partners het programma. We hebben voor een projectmatige aanpak gekozen.

De kosten voor de organisatie zijn verrekend bij de diverse projecten.

3.2 Partnerbijeenkomst We hebben de partners op 14 september bij het ‘Landgoed Cool tot Terhave’, een wijkinitiatief, bij elkaar laten komen, voorbereidend op de uitvoering. En voorafgaand aan de Winterspelen was er een kick-off bijeenkomst.

De kosten voor de bijeenkomsten zijn gecofinancierd door de partners en Provincie Zuid-Holland.

Van IVN Groen Dichterbij hebben we een voucher ontvangen omdat er meer dan 7 partners van de 1e editie ook bij de 2de editie van de Winterspelen mee hebben gedaan. Deze voucher is ingezet voor de organisatie van bijeenkomsten met partners. Het resterende bedrag wordt gereserveerd voor toekomstige bijeenkomsten.

3.3 Groene speler lidmaatschap en belangenorganisatie in opbouw We hebben een belangenorganisatie opgebouwd met de ‘grote spelers’ in de stad Rotterdam. Dit zijn Buurt Bruist, Krachtgroen, Groene Connectie, Rotterdamse Munt, Stadslandbouw Schiebroek, Groene Groeiplekken met Gandhituin, Tuin op het spoor, de Enk, Botanische Tuin Feijenoord en Wollefoppengroen & Co. Hierin hebben we de samenwerking met Ministerie van Economische Zaken en werkgroep Natuurvisies gezocht. Er wordt nauw samengewerkt met politiek en gemeente en overige groen initiatieven en sociale ondernemers in het groen.

3.4 Bestuurlijk De Stad Uit werkt in opdracht van gemeente Rotterdam, de betrokken wethouder is Joost Eerdmans. Kees van Oorschot is sinds januari 2017 vervangen door Arjo Klijnsmit en Roderik Koenis. Zij zijn de ambtelijke trekkers van het project.

De Stad Uit wil kinderen en hun ouders uit stenige wijken het Rotterdams Platteland laten ervaren.

Dat doen we in het kader van Groen Doet Goed. Ons uitgangspunt is om voor verbinding te zorgen tussen aanbieders van activiteiten op het platteland en organisaties in de stad.

Samenwerking met dienst Sport en Cultuur van gemeente Rotterdam Met de ambtenaren van NME Rotterdam en Lekker Fit zijn gesprekken over verduurzaming van samenwerking gevoerd.

In september 2016 was er een overleg tussen Roderik Koenis van NME, Willemijn Lamore van Lekker Fit, Daphne Teeling van IVN Zuid-Holland en Gudrun Feldkamp van De Stad Uit. Er is een traject besproken waarlangs De Stad Uit geborgd kan worden. Zo er zou een presentatie over De Stad Uit in het managementteam zijn, vervolgens zou een notitie worden geschreven voor de wethouder. Dit is echter niet geïmplementeerd.

16

In december 2016 waren twee gesprekken en diverse bilaterale overleggen tussen Kees van Oorschot, zijn opvolger per 1 januari 2017 Arjo Klijnsmit en Roderik Koenis en Willemijn Lamore.

Intussen is wel de intentie tot samenwerking hernieuwd en zijn er cofinancieringsafspraken gemaakt. Sindsdien werkt Roderik Koenis voor een andere werkgever en is geen opvolger bekend.

Intussen staat de verzelfstandiging van NME Rotterdam voor de deur. De dienst met alle medewerkers en voorzieningen wordt onder gebracht in een stichting, deze ontvangt van de gemeenteraad een budget voor de uitvoering. Partners buiten de gemeentelijke NME zijn hier niet in meegenomen. Het Plus pakket dat als het middel voor inbedding van De Stad Uit werd genoemd is niet in deze aanpak opgenomen en er zijn geen middelen aan verbonden. Dat betekent dat scholen zonder kosten de standaard NME van de nieuwe stichting in kunnen kopen er een structureel ongelijk speelveld ontstaat. Met diverse NME aanbieders in Rotterdam wordt aan een verkenning van mogelijkheden gewerkt.

Samenwerking met dienst Stadsontwikkeling van gemeente Rotterdam In de ambtelijke lijn van Stadsontwikkeling worden de sleutelfuncties door nieuwe mensen vervuld. Letterlijk elk contactpersoon van De Stad Uit is vervangen door nieuwe mensen die De Stad Uit nog niet kennen.  Kees van Oorschot heeft zijn werkzaamheden over gedragen aan Arjo Klijnsmit,  de leidinggevende van Mieke van Leeuwen wordt nu vervuld door Alice van de Hoef,  Communicatie wordt niet meer door Petra Eijlst maar door Sabine van den Berg gedaan,  Maartje Schippers van programmabureau Rivieroevers is vervangen door Patricia Timmerman.

Dat betekent dat het opgebouwde vertrouwen opnieuw moet worden verworven. De nieuwe relaties moeten De Stad Uit aanpak begrijpen en ondersteunen. Er is derhalve extra inzet nodig om de uitvoering in 2017/2018 even succesvol te maken als de huidige.

17

Activiteit 4: Vrijwilligers Het totale aantal bij vrijwilligers is 28 personen (de vrijwilligers vanuit partnerorganisaties zijn niet geteld). Zij hebben een contract en ontvangen een onkostenvergoeding (bv reiskosten) en zijn verzekerd. Vrijwilligers die met kinderen werken hebben een verklaring van goed gedrag ingeleverd. Er zijn 3 ‘vaste’ vrijwilligers die regelmatig kinderen begeleiden bij de De Stad Uit met schoolactiviteiten.

Opvallend is dat zodra vrijwilligers een bepaalde mate van professionaliteit hebben bereikt, dus feitelijk klaar zijn om voor een groep te staan, ze op zoek gaan naar betaald werk hierin.

Vrijwilligers die deze ontwikkeling niet doormaken willen dan weer niet voor onze groepen staan omdat ze zich daar niet voor toegerust voelen.

IVN Vrijwilligers zijn via IVN Scharrelkids bij De Stad Uit aan de slag gegaan. Ze hebben in 2016 de cursus jeugdbegeleider gedaan en zijn daarna activiteiten gaan begeleiden. Het betreft 4 personen.

4.1 Vrijwilligers - De stad uit met school Er zijn bij veel activiteiten vrijwilligers nodig die schoolklassen begeleiden. Dit zijn:  Ouders met de groep van hun kind,  Vrijwilligers van de plattelandorganisaties doen mee bij de uitvoering, zoals de mensen van Natuurmonumenten, Rotta, Vogelwacht, etc. Deze vrijwilligers hebben contracten en verzekeringen bij de externe partners.

Onze vrijwilligers zijn verzekerd, hebben een contract, ze onderschrijven de doelstellingen van de stichting, hebben een verklaring van goed gedrag en hebben kennis genomen van onze richtlijnen over omgang met kinderen.

4.2 Vrijwilligers - De stad uit met je ouders Bij evenementen zijn vaak veel meer vrijwilligers nodig, deze werven we op alle denkbare kanalen.

Vrijwilligers ontvangen een vaste onkostenvergoeding per dag en tekenen een vrijwilligerscontract voor een dag.

Vrijwilligers ontvangen een dagvergoeding van maximaal 35,- voor onkosten, deze is bij de projecten verrekend. We hebben de vrijwilligers betaald uit cofinanciering van Stichting Lekker Groen en Provincie Zuid-Holland.

4.3 Groene Speler Nieuws Groene Speler nieuwsbrief: 1700 abonnees, vooral ouders en scholen die geïnformeerd willen blijven. De nieuwsbrief komt elke 6 weken uit en wordt gemaakt door een team van voornamelijk vrijwilligers.

De eindredacteur ontvangt per nieuwsbrief een vergoeding van 150,- euro. Het redactieteam kan reiskosten declareren en krijgt cursussen aangeboden via Vrijwilligerswerk Rotterdam, een 1x per jaar is er een redactie-uitje ter hoogte van maximaal 150,- euro. Het tekort verrekenen we met SLG algemeen.

18

4.4 Bestuur Stichting Lekker Groen Het bestuur heeft een actieve rol, ze houdt toezicht op de uitvoering en representeren de stichting. Het bestuur komt 6 x per jaar bijeen gedurende een dagdeel.

De bestuurders zijn cofinanciers, ze stellen uren, voorzieningen en middelen ter beschikking.De kosten die voor het bestuur worden gemaakt betreffen verzekeringen en externe bijeenkomsten.

Bestuurders ontvangen geen vacatiegelden.

19

Activiteit 5: Verantwoording, monitoring en evaluatie 5.1 Boekhouding De boekhouding is in de loop van de uitvoering overgedragen aan de penningmeester van Stichting Lekker Groen. De vorige boekhouder kon onvoldoende inzichtelijk maken wat de tussentijdse status was bij de uitvoering.

Mathilde Wansdronk, de penningmeester van Stichting Lekker Groen, heeft een dubbel-paar-ogen systeem ontwikkeld met de accountant.  Degene in de organisatie die verantwoordelijk is voor het project houdt ook de begroting bij.  Elk project heeft een nummer en een kosten/baten begroting. Deze is onderdeel van het grootboek.  Vanuit de begroting worden opdrachtnemers benaderd. Alle opdrachtnemers sturen een offerte, de offerte wordt goedgekeurd door de projectleider.  Facturen worden door de projectleider goedgekeurd na een check met de offerte, Gudrun Feldkamp checkt deze facturen.  De penningmeester checkt ze vervolgens nog een keer en boekt ze in het grootboek. Zij doet tevens de betalingen.  Het grootboek gaat na de sluiting van het jaar naar de accountant.

Verbeterpunt voor het komende uitvoeringsjaar: De cofinanciers noemen hun cofinancieringsbijdrage niet op hun facturen, daar wordt ze nu wel om gevraagd.

5.2 Accountant Om de financiële verslagen van de accountant inzichtelijker te maken voor financiers hebben we de statuten gewijzigd. Hierdoor zijn de verslagen niet lager van januari t/m december, maar van september t/m augustus, ze volgen dus het lopende schooljaar en zijn min of meer synchroon aan de verantwoording voor De Stad Uit. De financiële verantwoording wordt begeleid door accountantsbureau Blaak Breederveld.

Er is een statutenwijziging bij de notaris geweest om het boekjaar van jan/dec naar sept/aug te wijzigen voor de inzichtelijkheid van de verantwoording.

De verantwoording over het uitvoeringsjaar 2015/2016 bleek meer inzet van de accountant te vragen, daar was niet in voorzien. Doordat de jaarstukken over 2015/2016 meer werk vergen en er extra controle en werkzaamheden nodig zijn, blijkt de reserve voor de accountantskosten te laag ingeschat. We betalen deze extra kosten uit de pot SLG algemeen.

5.3 Evaluaties van deelprojecten Na afloop wordt het programma geëvalueerd en verantwoord bij de provincie. De deel-evaluaties van de projecten die ook voor andere cofinanciers verantwoordt moeten worden zijn per project opgevoerd.

De kosten voor het maken van evaluaties zijn opgenomen bij de betreffende activiteiten met uitzondering van dit verslag.

20

5.4 Monitoring Het Tympaan Instituut verzorgt de monitoring en evaluatie van ‘Groen doet goed’. De door hen ontwikkelde aanpak voor monitoring wordt uitgevoerd door Petra de Koning. De kosten voor monitoring wordt gedragen door PZH en gemeente Rotterdam dienst Stadsontwikkeling. Het monitoringformulier vraagt om aantallen deelnemers en om de mate van publiciteit voor de activiteiten. De lokale activiteiten van Groen doet Goed Rotterdam worden via in het invullen van formulieren van Tympaan gemonitord. We hebben per activiteit een formulier ingevuld.

Monitoring activiteiten hierbij zijn:  bijhouden van het aantal leerlingen en begeleiders op excursies met school  aanmaken en verwerken van de aanmeldformulieren op de website  aanmeldbalie en registratie op open events  verwerken van de deelnemers in de monitoringformulieren  tellen en verwerken van de publiciteit over activiteiten Hoe we tellen De Stad Uit met school: we tellen bij scholen alle leerlingen en apart daarvan de begeleidende ouders.

De Stad Uit met je ouders: op locatie tellen we vaak alleen de kinderen, omdat alleen zij een toegangskaartje nodig hebben.

Ouders kunnen hun kinderen vooraf aanmelden, dan weten we ook hoeveel begeleiders we hebben bereikt.

De kosten voor monitoring zijn verdeeld over communicatie, accountmanagement en monitoring.

Van de bijdrage van de gemeente Rotterdam dienst Stadsontwikkeling en Provincie Zuid-Holland betalen we de monitoring.

21

Activiteit 6: Begroting en financiering De Stad Uit wordt door tientallen partners medegefinancierd. Dit evaluatieverslag is gemaakt voor Provincie Zuid-Holland, de belangrijkste financier van het programma.

Over de totale financiële situatie wordt in het jaarverslag van de accountant verantwoording afgelegd. Stichting Lekker Groen wordt elk jaar door een accountant doorgelicht.

Cofinanciering is behalve in geld ook in uren, materieel, voorzieningen en maatschappelijk rendement uitgedrukt. De financiële verantwoording voor de Provincie Zuid-Holland bevindt zich in in het bijgaande bestand.

6.1+6.2 Extra sponsoren en fondsen We benaderen fondsen om het programma te ondersteunen. Het gaat hier om lokale en landelijke fondsen voor de realisatie van het programma De Stad Uit met je ouders.

Het aanvragen van fondsen vraagt veel tijd: deelname aan het Citylab bijvoorbeeld kostte 64 uur inzet, en de aanvraag voor ‘Verzilver je idee’ van het VSB fonds 32 uur.

Benaderde fondsen:  Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard sponsorde de Winterspelen.  Het Elise Mathilde fonds is benaderd om samenwerking met wijkorganisaties te financieren.  De Van Leeuwen Van Lignac stichting heeft de Winterspelen mede gefinancierd.  Er wordt via het programma Getijdenpark toenadering tot het Havenbedrijf gezocht.

Hiervoor hebben we op kosten van de medewerkers aan openingen, presentaties en bijeenkomsten deelgenomen.  De sponsoringbrochure is vernieuwd uitgebracht als PDF in eigen beheer. De vormgeving is vanuit de bijdrage van PZH en Enchilada als cofinancier betaald.

Partners en cofinanciers De partners op het platteland hebben cofinanciering in de vorm van uren en projectgelden ter beschikking gesteld. Dit betreft in de regel 50% van de uitvoeringskosten.

22