8. ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
η ΟΜΟΛΟΓΙα τοῦ Χέρμπερτ ντὲ Λερνάκ, κρατούμενου τώρα στὴ Μασσαλία καὶ καταδικασμένου σὲ θάνατο, ἔχει ϕωτίσει ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἀνεξήγητα ἐγκλήματα τοῦ αἰώνα· ἕνα ἔγκλημα ποὺ δὲν ἔχει, πιστεύω, προηγούμενο στὰ ἐγκληματολογικὰ χρονικὰ ὁποιασδήποτε χώρας. Παρόλο ποὺ παρατηρεῖται κάποια ἀπροθυμία νὰ συζητηθεῖ τὸ θέμα σὲ ἐπίσημους κύκλους καὶ ἐλάχιστες πληροϕορίες ἔχουν δοθεῖ στὸν Τύπο, ὑπάρχουν ἐνδείξεις ὅτι ἡ δήλωση τοῦ ἀρχικακοποιοῦ ἐπιβεβαιώνεται ἀπὸ τὰ γεγονότα κι ὅτι ἔχουμε βρεῖ ἐπιτέλους λύση γιὰ ἕνα ἐκπληκτικὸ ἐγχείρημα. Μιὰ καὶ ἡ ὑπόθεση ἐκτυλίχθηκε πρὶν ἀπὸ ὀχτὼ χρόνια καὶ μιὰ καὶ ἡ σπουδαιότητά της σκιάστηκε κάπως ἀπὸ μιὰ πολιτικὴ κρίση ποὺ εἶχε μονοπωλήσει τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὴν προσοχὴ τῆς κοινῆς γνώμης, θὰ εἶναι καλὸ νὰ καταθέσω τὰ γεγονότα μέχρι τὸ σημεῖο ποὺ εἴμαστε σὲ θέση νὰ τὰ ἐπιβεβαιώσουμε. Προέρχονται ἀπὸ τὶς ἐϕημερίδες τοῦ Λίβερπουλ τῆς ἡμερομηνίας ἐκείνης ἀπὸ τὴν κατάθεση, στὸ πλαίσιο τῆς ἀνακριτικῆς διαδικασίας, τοῦ Τζὸν σλέιτερ, τοῦ μηχανοδηγοῦ, καὶ ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο τῆς σιδηροδρομικῆς ῾Εταιρείας Λονδίνου καὶ Δυτικῆς ᾽ακτῆς, ποὺ τέθηκε εὐγενικὰ στὴ διάθεσή μου. Κοντολογίς, τὰ γεγονότα ἔχουν ὡς ἑξῆς:
232
ARTHUR CONAN DOYLE
στὶς 3 ᾽Ιουνίου 1890 ἕνας κύριος, ποὺ ἐμϕανίστηκε μὲ τὸ ὄνομα μεσιὲ Λουὶ Καρατάλ, ζήτησε νὰ δεῖ τὸν κύριο Τζέιμς Μπλάντ, ὑπεύθυνο τοῦ Κεντρικοῦ σταθμοῦ Λονδίνου καὶ Δυτικῆς ᾽ακτῆς στὸ Λίβερπουλ. ῏ηταν ἕνας κοντὸς μεσόκοπος καὶ μελαχρινὸς ἄντρας, μ᾽ἕνα καμπούριασμα τόσο ἔντονο ποὺ ὑποδήλωνε παραμόρϕωση τῆς σπονδυλικῆς στήλης. συνοδευόταν ἀπὸ ἕναν ϕίλο, ἕναν ἄντρα ἐπιβλητικῆς σωματικῆς ἐμϕάνισης, τοῦ ὁποίου οἱ σεβαστικοὶ τρόποι καὶ ἡ συνεχὴς ϕροντίδα ἔδειχναν ὅτι ἡ θέση του ἦταν ἐκείνη τοῦ οἰκονομικὰ ἐξαρτώμενου. αὐτὸς ὁ ϕίλος ἢ συνοδός, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα δὲν διέρρευσε, ἦταν σίγουρα ξένος, καὶ κρίνοντας ἀπὸ τὴ μελαχρινὴ ἐπιδερμίδα του ἢ ᾽Ισπανὸς ἢ νοτιοαμερικανός. Μιὰ ἰδιαιτερότητα εἶχε παρατηρηθεῖ πάνω του: μετέϕερε μὲ τὸ ἀριστερό του χέρι ἕναν μικρὸ μαῦρο δερμάτινο διπλωματικὸ σάκο κι εἶχε διαπιστωθεῖ ἀπὸ ἕναν παρατηρητικὸ ὑπάλληλο στὰ γραϕεῖα τοῦ κεντρικοῦ σταθμοῦ ὅτι ὁ σάκος αὐτὸς ἦταν δεμένος στὸν καρπό του μ᾽ἕνα λουρί. Καμιὰ σημασία δὲ δόθηκε τότε στὸ γεγονός, ἀλλὰ τὰ ὅσα ἀκολούθησαν τοῦ προσέδωσαν μιὰ σπουδαιότητα. ῾Ο μεσιὲ Καρατὰλ ὁδηγήθηκε στὸ γραϕεῖο τοῦ κυρίου Μπλάντ, ἐνῶ ὁ συνοδός του παρέμεινε ἔξω. ῾η δουλειὰ τοῦ μεσιὲ Καρατὰλ διεκπεραιώθηκε γρήγορα. Εἶχε ϕτάσει τὸ ἀπόγευμα ἀπὸ τὴν Κεντρικὴ ᾽αμερική. ῾υποθέσεις ὕψιστης σπουδαιότητας ἐπέβαλλαν νὰ βρεθεῖ στὸ Παρίσι χωρὶς τὴν παραμικρὴ καθυστέρηση. Εἶχε χάσει τὸ ἐξπρὲς γιὰ τὸ Λονδίνο· ἔπρεπε νὰ ἐξασϕαλίσει ἕνα εἰδικὸ τρένο. Τὰ χρήματα δὲν εἶχαν καμιὰ σημασία· ὁ χρόνος ἦταν τὸ πᾶν. ῍αν ἡ ῾Εταιρεία ἦταν σὲ θέση νὰ ἐπισπεύσει τὴν ἄϕιξή του στὸν
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
233
προορισμό του, θὰ ἱκανοποιοῦσε ὁποιεσδήποτε ἀπαιτήσεις της. ῾Ο κύριος Μπλὰντ χτύπησε τὸ ἠλεκτρικὸ κουδούνι, κάλεσε τὸν κύριο Πότερ Χούντ, τὸν διευθυντὴ κίνησης, καὶ τὸ θέμα κανονίστηκε μέσα σὲ πέντε λεπτά. Τὸ τρένο θὰ ξεκινοῦσε σὲ τρία τέταρτα. Τὸ διάστημα αὐτὸ θὰ ἀπαιτεῖτο γιὰ νὰ διασϕαλιστεῖ ὅτι ἡ γραμμὴ θὰ ἦταν ἐλεύθερη. ῾η ἰσχυρὴ μηχανὴ μὲ τὴν ὀνομασία «ροχντέιλ» (νο 247 στὸν κατάλογο τῆς ῾Εταιρείας) συνδέθηκε μὲ δύο βαγόνια καὶ μία σκευοϕόρο πίσω. Τὸ πρῶτο βαγόνι εἶχε ἀποκλειστικὸ σκοπὸ τὴ μείωση τῆς ὄχλησης ἀπ ᾽τὰ τραντάγματα· τὸ δεύτερο ἦταν διαιρεμένο, ὡς συνήθως, σὲ τέσσερα διαμερίσματα, ἕνα πρώτης θέσης, ἕνα γιὰ καπνιστὲς τῆς πρώτης θέσης, ἕνα δεύτερης θέσης κι ἕνα γιὰ καπνιστὲς τῆς δεύτερης θέσης. Τὸ πρῶτο διαμέρισμα, ποὺ ἦταν πλησιέστερα στὴ μηχανή, ἦταν ἐκεῖνο ποὺ διατέθηκε στοὺς ταξιδιῶτες· τὰ ἄλλα τρία ἦταν ἄδεια. ῾Ο ὑπεύθυνος ἀσϕαλείας τοῦ εἰδικοῦ τρένου ἦταν ὁ Τζέιμς Μακϕέρσον, ποὺ ἐργαζόταν ἐπὶ χρόνια στὴν ῾Εταιρεία. ῾Ο θερμαστής, ὁ Οὐίλιαμ σμίθ, ἦταν καινούργιος. ῾Ο μεσιὲ Καρατάλ, βγαίνοντας ἀπ ᾽τὸ γραϕεῖο τοῦ προϊσταμένου, μίλησε μὲ τὸν συνοδό του κι ἐκδήλωσαν καὶ οἱ δύο τὴν πιὸ ἀκραία ἀνυπομονησία νὰ ξεκινήσουν ἀμέσως. ῎Εχοντας πληρώσει τὰ χρήματα ποὺ τοὺς ζητήθηκαν, καὶ τὰ ὁποῖα ἀνῆλθαν σὲ πενήντα λίρες καὶ πέντε σελίνια μὲ βάση τὸ κανονικὸ τιμολόγιο γιὰ εἰδικὰ τρένα τῶν πέντε σελινιῶν τὸ μίλι, ἀπαίτησαν νὰ τοὺς ὁδηγήσουν στὸ βαγόνι καὶ κατέλαβαν ἀμέσως τὶς θέσεις τους, ἂν καὶ τοὺς εἰπώθηκε ὅτι θὰ χρειαζόταν νὰ περά-
234
ARTHUR CONAN DOYLE
σει κοντὰ μία ὥρα πρὶν ἀπελευθερωθεῖ ἡ γραμμή. στὸ μεταξὺ μιὰ ἐκπληκτικὴ σύμπτωση εἶχε σημειωθεῖ στὸ γραϕεῖο ἀπ ᾽τὸ ὁποῖο μόλις εἶχε βγεῖ ὁ μεσιὲ Καρατάλ. ῞Ενα αἴτημα γιὰ εἰδικὸ τρένο δὲν εἶναι κάτι τὸ πολὺ ἀσυνήθιστο σ ᾽ἕνα πλούσιο ἐμπορικὸ κέντρο, ἀλλὰ τὸ ἐνδεχόμενο νὰ ζητηθοῦν δύο τὸ ἴδιο ἀπόγευμα ἦταν ἐξαιρετικὰ σπάνιο. ῾Ωστόσο ὁ κύριος Μπλὰντ δὲν εἶχε προλάβει νὰ ξεμπερδέψει μὲ τὸν πρῶτο ταξιδιώτη κι ἐμϕανίστηκε καὶ δεύτερος μὲ τὸ ἴδιο αἴτημα. ῏ηταν κάποιος κύριος ῎Ορας Μούρ, ἕνας ἀριστοκρατικὸς ἄντρας μὲ στρατιωτικὸ παρουσιαστικό, ποὺ ἰσχυρίστηκε ὅτι ἡ ξαϕνικὴ σοβαρὴ ἀσθένεια τῆς γυναίκας του στὸ Λονδίνο καθιστοῦσε ἀπολύτως ἐπιβεβλημένο νὰ ξεκινήσει γιὰ κεῖ χωρὶς νὰ καθυστερήσει ἔστω καὶ λεπτό. ῾η ἀγωνία καὶ τὸ ἄγχος του ἦταν τόσο προϕανῆ ὥστε ὁ κύριος Μπλὰντ ἔκανε ὅ,τι ἦταν δυνατὸ γιὰ ν ᾽ἀνταποκριθεῖ στὴν ἐπιθυμία του. Δεύτερο εἰδικὸ τρένο ἀποκλειόταν, μιὰ κι ἡ συνηθισμένη τοπικὴ ἐξυπηρέτηση ἦταν ἤδη κάπως ἀπορρυθμισμένη ἀπὸ τὸ πρῶτο. ῾υπῆρχε ὅμως ἡ ἐναλλακτικὴ λύση νὰ μοιραστεῖ ὁ κύριος Μοὺρ τὸ κόστος γιὰ τὸ τρένο τοῦ μεσιὲ Καρατὰλ καὶ νὰ ταξιδέψει στὸ ἄλλο ἄδειο διαμέρισμα τῆς πρώτης θέσης ἂν ὁ μεσιὲ Καρατὰλ δὲ συμϕωνοῦσε νὰ τὸν δεχτεῖ στὸ διαμέρισμα ποὺ βρισκόταν ἐκεῖνος. ῏ηταν δύσκολο νὰ ὑπάρξει ἀντίρρηση σὲ μιὰ τέτοια ρύθμιση, ὅμως ὁ μεσιὲ Καρατάλ, ὅταν τοῦ ἔγινε ἡ πρόταση ἀπὸ τὸν κύριο Πίτερ Χούντ, ἀρνήθηκε ἀκόμη καὶ νὰ τὴ σκεϕτεῖ. Τὸ τρένο ἦταν δικό του, εἶπε, καὶ θὰ ἐπέμενε γιὰ τὴν ἀποκλειστικὴ χρήση του. Κανένα ἐπιχείρημα δὲ στάθηκε ἱκανὸ νὰ κάμψει τὶς ἀγενεῖς ἀντιρρήσεις του, καὶ τελικὰ ἡ ἰδέα ἐγκαταλείϕθηκε.
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
235
῾Ο κύριος ῎Ορας Μοὺρ ἔϕυγε ἀπ ᾽τὸ σταθμὸ σὲ κακὴ κατάσταση, ἔχοντας ἐνημερωθεῖ ὅτι ἡ μοναδικὴ λύση του ἦταν νὰ πάρει τὸ τακτικὸ ἀργὸ τρένο ποὺ ϕεύγει ἀπὸ τὸ Λίβερπουλ στὶς ἕξι. στὶς τέσσερις καὶ τριανταένα λεπτὰ ἀκριβῶς, σύμϕωνα μὲ τὸ ρολόι τοῦ σταθμοῦ, τὸ εἰδικὸ τρένο, ὅπου ἐπέβαιναν ὁ μεσιὲ Καρατὰλ κι ὁ γιγαντόσωμος συνοδός του, ξεκίνησε ἀπ ᾽τὸ σταθμὸ τοῦ Λίβερπουλ. ῾η γραμμὴ ἦταν ἐκείνη τὴν ὥρα ἐλεύθερη καὶ δὲ θὰ μεσολαβοῦσε καμία στάση ὣς τὸ Μάντσεστερ. Τὰ τρένα τῆς «London and West Coast Railway» κινοῦνται στὶς γραμμὲς ἄλλης ῾Εταιρείας μέχρι τὴν πόλη αὐτή, στὴν ὁποία τὸ εἰδικὸ τρένο θὰ ἔπρεπε νὰ ϕτάσει πρὶν ἀπὸ τὶς ἕξι. στὶς ἕξι παρὰ τέταρτο προκλήθηκε ἀρκετὴ ἔκπληξη καὶ κάποια ἀνησυχία μεταξὺ τῶν στελεχῶν τῆς ῾Εταιρείας στὸ Λίβερπουλ ἀπὸ τὴ λήψη ἑνὸς τηλεγραϕήματος ἀπ ᾽τὸ Μάντσεστερ ποὺ ἔλεγε ὅτι δὲν εἶχε ϕτάσει ἀκόμη. Μιὰ ἔρευνα ποὺ στράϕηκε πρὸς τὸ σὲντ ῎Ελενς, τὸ ὁποῖο βρίσκεται στὸ ἕνα τρίτο τῆς ἀπόστασης ἀνάμεσα στὶς δύο πόλεις, ἀπέϕερε τὴν ἀκόλουθη ἀπάντηση: Πρὸς Τζέιμς Μπλάντ, Προϊστάμενο Κεντρικῶν τῆς L. & W.C., Λίβερπουλ – Εἰδικὸ τρένο πέρασε ἀπὸ ἐδῶ στὶς 4.52, στὴν προβλεπόμενη ὥρα – ντόουστερ, σὲντ ῎Ελενς.
Τὸ τηλεγράϕημα αὐτὸ ἐλήϕθη στὶς ἕξι καὶ σαράντα. στὶς ἕξι καὶ πενηνταένα, δεύτερο μήνυμα ἦρθε ἀπὸ τὸ Μάντσεστερ: Κανένα σημάδι τοῦ εἰδικοῦ τρένου γιὰ τὸ ὁποῖο μᾶς ἐνημερώσατε.
236
ARTHUR CONAN DOYLE
Καὶ δέκα λεπτὰ ἀργότερα ἕνα τρίτο, πιὸ ἀνεξήγητο: ῾υποθέτουμε κάποιο λάθος ὡς πρὸς ἀναϕερόμενη κίνηση εἰδικοῦ τρένου. Τοπικὸ τρένο ἀπὸ σὲντ ῎Ελενς μόλις ἔϕτασε καὶ δὲν εἶδαν τὸ εἰδικὸ πουθενά. Παρακαλοῦμε τηλεγραϕῆστε ὁδηγίες – Μάντσεστερ.
Τὸ θέμα προσλάμβανε μιὰν ἀπίστευτη τροπή, παρόλο ποὺ ἀπὸ μιὰ ἄποψη τὸ τελευταῖο τηλεγράϕημα ἀνακούϕισε τὶς ᾽αρχὲς στὸ Λίβερπουλ. ῍αν εἶχε συμβεῖ ἀτύχημα στὸ εἰδικὸ τρένο, θὰ ἦταν ἀπίθανο νὰ περάσει τὸ τοπικὸ τρένο ἀπὸ τὴν ἴδια γραμμὴ χωρὶς νὰ τὸ ἀντιληϕθεῖ. ᾽αλλὰ πάλι, ποιά ἦταν ἡ ἐναλλακτικὴ ἑρμηνεία; Ποῦ μπορεῖ νὰ ἦταν τὸ τρένο; Εἶχε μήπως μετακινηθεῖ γιὰ κάποιον λόγο σὲ γραμμὴ ἀναμονῆς γιὰ νὰ ἐπιτραπεῖ νὰ περάσει τὸ βραδύτερο τρένο; Μιὰ τέτοια ἑρμηνεία ἦταν δυνατὴ ἂν ἔπρεπε νὰ ἐπισκευαστεῖ κάποια βλάβη. ῞Ενα τηλεγράϕημα στάλθηκε σὲ καθέναν ἀπὸ τοὺς σταθμοὺς ἀνάμεσα στὸ σὲντ ῎Ελενς καὶ τὸ Μάντσεστερ, κι ὁ προϊστάμενος καὶ ὁ ὑπεύθυνος κίνησης περίμεναν μὲ ἀπερίγραπτη ἀγωνία πάνω ἀπὸ τὸν τηλέγραϕο τὶς σχετικὲς ἀπαντήσεις ποὺ θὰ τοὺς ἐπέτρεπαν νὰ ποῦν μὲ βεβαιότητα τί εἶχε ἀπογίνει τὸ ἐξαϕανισμένο τρένο. Οἱ ἀπαντήσεις ἦρθαν μὲ τὴ σειρὰ μὲ τὴν ὁποία στάλθηκαν οἱ ἐρωτήσεις, ποὺ ἦταν ἡ σειρὰ τῶν σταθμῶν, ἀρχίζοντας ἀπὸ τὸ σὲντ ῎Ελενς: «Εἰδικὸ «Εἰδικὸ «Εἰδικὸ «Εἰδικὸ
πέρασε πέρασε πέρασε πέρασε
ἀπὸ ἀπὸ ἀπὸ ἀπὸ
ἐδῶ ἐδῶ ἐδῶ ἐδῶ
5.00 5.05 5.10 5.20
– Κόλινς Γκρίν». – ᾽Ερλστόουν». – νιούτον». – Κάνιον Τζάνκσιον».
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
237
«Κανένα εἰδικὸ τρένο δὲν πέρασε ἀπὸ ἐδῶ – Μπάρτον Μός».
Οἱ δύο ἀξιωματοῦχοι κοιτάχτηκαν ἔκπληκτοι. — Δὲ μοῦ ᾽χει ξανασυμβεῖ στὰ τριάντα χρόνια πείρας ποὺ ἔχω, εἶπε ὁ κύριος Μπλάντ. — ᾽απολύτως πρωτοϕανὲς κι ἀνεξήγητο, κύριε. Τὸ εἰδικὸ τρένο ἔπαθε βλάβη ἀνάμεσα στὸ Κάνιον Τζάνκσιον καὶ στὸ Μπάρτον Μός. — Κι ὅμως, δὲν ὑπάρχει σιδηροτροχιὰ ἀναμονῆς, ἀπ ᾽ ὅσο μὲ βοηθάει ἡ μνήμη μου, ἀνάμεσα στοὺς δύο σταθμούς. Τὸ εἰδικὸ θὰ πρέπει νὰ βγῆκε ἀπὸ τὶς ράγες. — Μὰ πῶς γίνεται νὰ πέρασε τὸ τοπικὸ τῶν 4.50 ἀπὸ τὴν ἴδια γραμμὴ χωρὶς νὰ τὸ δεῖ; — Δὲν ὑπάρχει ἄλλη ἐξήγηση, κύριε Χούντ· ἔτσι πρέπει νά ᾽γινε. ᾽Ενδεχομένως τὸ τοπικὸ τρένο νὰ παρατήρησε κάτι ποὺ ἴσως ρίξει ϕῶς στὸ θέμα. θὰ τηλεγραϕήσουμε στὸ Μάντσεστερ γιὰ περισσότερες πληροϕορίες καὶ στὸ Κάνιον Τζάνκσιον μὲ ὁδηγίες νὰ ἐλεγχθεῖ ἀμέσως ἡ γραμμὴ μέχρι τὸ Μπάρτον Μός. ῾η ἀπάντηση ἀπὸ τὸ Μάντσεστερ ἦρθε μέσα σὲ μερικὰ λεπτά: Κανένα νέο γιὰ ἐξαϕανισμένο εἰδικὸ τρένο. ῾Οδηγὸς καὶ ὑπεύθυνος ἀσϕαλείας τοπικοῦ τρένου βεβαιώνουν κανένα ἀτύχημα μεταξὺ Κάνιον Τζάνκσιον καὶ Μπάρτον Μός. Γραμμὴ καθαρὴ καὶ κανένα σημάδι γιὰ κάτι ἀσυνήθιστο – Μάντσεστερ.
— ῾Ο ὁδηγὸς καὶ ὁ ϕύλακας θὰ πρέπει ν ᾽ ἀπολυθοῦν, εἶπε ὁ κύριος Μπλὰντ βλοσυρά. ῎Εχει γίνει καταστροϕὴ
238
ARTHUR CONAN DOYLE
καὶ δὲν τὸ κατάλαβαν. Τὸ εἰδικὸ τρένο ἐκτροχιάστηκε προϕανῶς χωρὶς νὰ πειραχτεῖ ἡ γραμμή· τὸ πῶς μπορεῖ νὰ συνέβη ὑπερβαίνει ἀκόμη καὶ τὴ ϕαντασία μου, ἀλλὰ ἔτσι πρέπει νά ᾽γινε, καὶ θὰ λάβουμε τελικὰ ἕνα τηλεγράϕημα ἀπὸ τὸ Κάνιον ἢ τὸ Μπάρτον Μὸς ποὺ θὰ λέει ὅτι τὸ βρῆκαν στὸ βάθος καμιᾶς χαράδρας. ᾽αλλὰ ἡ προϕητεία τοῦ κυρίου Μπλὰντ δὲν ἦταν γραϕτό της νὰ ἐκπληρωθεῖ. Μισὴ ὥρα πέρασε καὶ μετὰ ἦρθε τὸ ἀκόλουθο μήνυμα ἀπὸ τὸν σταθμάρχη τοῦ Κάνιον Τζάνκσιον: Δὲν ὑπάρχουν ἴχνη τοῦ χαμένου τρένου. Εἶναι ἀπολύτως βέβαιο ὅτι πέρασε ἀπὸ ᾽δῶ κι ὅτι δὲν ἔϕτασε στὸ Μπάρτον Μός. ᾽αποσυνδέσαμε μηχανὴ ἀπὸ ἐμπορικὴ ἁμαξοστοιχία καὶ διέτρεξα ὁ ἴδιος ὅλη τὴ γραμμὴ καὶ δὲν ὑπάρχει ἴχνος ἀπὸ ἀτύχημα.
῾Ο κύριος Μπλὰντ τράβηξε τὰ μαλλιά του ἀπ ᾽τὴν ἀμηχανία του. —Πρόκειται γιὰ ὁμαδικὴ τρέλα, Χούντ! ξέσπασε. ᾽Εξαϕανίζεται τρένο στὴν ᾽αγγλία μέρα-μεσημέρι σὰ ν ᾽ ἄνοιξε ἡ γῆ καὶ νὰ τὸ κατάπιε; Εἶναι γελοῖο. Μιὰ μηχανή, ἕνα βαγόνι μὲ καύσιμα, δύο βαγόνια, μιὰ σκευοϕόρος, πέντε ἄνθρωποι – κι ὅλ᾽αὐτὰ ἐξαϕανίστηκαν σὲ μιὰ εὐθεία σιδηροδρομικὴ γραμμή! ῍αν δὲν ἔχουμε κάτι θετικὸ μέσα στὴν ἑπόμενη ὥρα, θὰ πάρω τὸν ἐπιθεωρητὴ Κόλινς καὶ θὰ πάω ἐκεῖ ὁ ἴδιος. Κι ἐπιτέλους συνέβη καὶ κάτι θετικό. Εἶχε τὴ μορϕὴ ἑνὸς νέου τηλεγραϕήματος ἀπὸ τὸ Κάνιον Τζάνκσιον:
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
239
Μὲ λύπη μου ἀναϕέρω ὅτι τὸ πτῶμα τοῦ Τζὸν σλέιτερ, μηχανοδηγοῦ τοῦ εἰδικοῦ τρένου, μόλις βρέθηκε ἀνάμεσα σὲ σχίνους σὲ ἀπόσταση δυόμισι μιλίων ἀπὸ τὸ Τζάνκσιον. Εἶχε πέσει ἀπὸ τὴ μηχανή, κύλησε στὴν πλαγιὰ καὶ χώθηκε ἀνάμεσα στοὺς θάμνους. Τραύματα στὸ κεϕάλι ἀπὸ τὴν πτώση ϕαίνεται πὼς εἶναι ἡ αἰτία τοῦ θανάτου. ῾η περιοχὴ ἔχει ἐρευνηθεῖ προσεκτικὰ καὶ δὲν ὑπάρχει ἴχνος ἀπ ᾽τὸ χαμένο τρένο.
῾η χώρα βρισκόταν, ὅπως ἔχει ἤδη ὑπογραμμιστεῖ, στὰ πρόθυρα πολιτικῆς κρίσης, καὶ ἡ προσοχὴ τῆς κοινῆς γνώμης εἶχε ἐπιπλέον στραϕεῖ στὶς σημαντικὲς κι ἐντυπωσιακὲς ἐξελίξεις στὸ Παρίσι, ὅπου ἕνα πελώριο σκάνδαλο ἀπειλοῦσε ν ᾽ἀνατρέψει τὴν κυβέρνηση καὶ νὰ καταστρέψει τὴ ϕήμη πολλῶν ἐπιϕανῶν ἀνδρῶν τῆς Γαλλίας. Οἱ ἐϕημερίδες ἦταν πλημμυρισμένες ἀπὸ τὰ γεγονότα αὐτὰ καὶ ἡ ἐκπληκτικὴ ἐξαϕάνιση τοῦ εἰδικοῦ τρένου τράβηξε λιγότερη προσοχὴ ἀπ ᾽ὅση θὰ εἶχε συγκεντρώσει σὲ εἰρηνικότερους καιρούς. ῾Ο ἀλλόκοτος χαρακτήρας τοῦ συμβάντος συνέβαλε ὥστε νὰ μειωθεῖ τὸ ἐνδιαϕέρον, γιατὶ οἱ ἐϕημερίδες ἔδειχναν νὰ μὴν πιστεύουν τὰ γεγονότα ὅπως τοὺς παρουσιάζονταν. Περισσότερες ἀπὸ μία ἐϕημερίδες τοῦ Λονδίνου ἀντιμετώπισαν τὸ θέμα ὡς μιὰ ἔξυπνη ϕάρσα, μέχρι ποὺ ἡ δικαστικὴ προανάκριση γιὰ τὸν ἄτυχο μηχανοδηγό (ἔρευνα ποὺ δὲν ἀπέδωσε κάτι τὸ σημαντικό) τὶς ἔπεισε γιὰ τὴν τραγικότητα τοῦ ἐπεισοδίου. ῾Ο κύριος Μπλάντ, συνοδευόμενος ἀπ ᾽τὸν ἐπιθεωρητὴ Κόλινς, τὸν ἀρχαιότερο ἀξιωματικὸ ἀσϕαλείας στὴν ὑπηρεσία τῆς ῾Εταιρείας, πῆγε στὸ Κάνιον Τζάνκσιον τὸ
240
ARTHUR CONAN DOYLE
ἴδιο ἀπόγευμα, καὶ ἡ ἔρευνά τους διήρκεσε ὅλη τὴν ὑπόλοιπη μέρα ἀλλὰ κατέληξε σὲ τελείως ἀρνητικὰ ἀποτελέσματα· ὄχι μόνο δὲ βρέθηκε ἴχνος ἀπὸ τὸ ἐξαϕανισμένο τρένο, ἀλλὰ δὲ στάθηκε δυνατὸ νὰ γίνει καὶ κάποια εἰκασία ποὺ ἴσως νὰ ἐξηγοῦσε τὰ γεγονότα. Παράλληλα, ἡ ἐπίσημη ἀναϕορὰ τοῦ ἐπιθεωρητῆ Κόλινς (ποὺ βρίσκεται μπροστά μου καθὼς γράϕω) συνέβαλε ὥστε νὰ καταδειχθεῖ ὅτι τὰ ἐνδεχόμενα ἦταν περισσότερα ἀπ ᾽ ὅσα θὰ περίμενε κανείς: «Καταμῆκος τῆς σιδηροδρομικῆς γραμμῆς ἀνάμεσα σ ᾽αὐτὰ τὰ δύο σημεῖα», ἔγραψε, «ἡ περιοχὴ εἶναι διάστικτη ἀπὸ ἐργοστάσια σιδερικῶν κι ἀνθρακωρυχεῖα. Φυσικά, μερικὰ εἶναι σὲ λειτουργία καὶ μερικὰ ἔχουν ἐγκαταλειϕθεῖ. ῾υπάρχουν ὄχι λιγότερα ἀπὸ δώδεκα ποὺ ἔχουν μικρὲς σιδηροτροχιὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες διακινοῦνται στὴν κεντρικὴ γραμμὴ βαγονέτα. αὐτὲς πρέπει ϕυσικὰ ν ᾽ἀποκλειστοῦν. ᾽Εκτὸς ἀπ ᾽αὐτὲς ὅμως, ὑπάρχουν ἑπτὰ ποὺ ἔχουν, ἢ εἶχαν, κανονικὲς γραμμὲς ποὺ ἐκτείνονται καὶ συνδέονται σὲ κάποια σημεῖα μὲ τὴν κύρια γραμμὴ ἔτσι ὥστε νὰ μεταϕέρουν τὸ προϊόν τους ἀπὸ τὸ στόμιο τοῦ ὀρυχείου στὰ μεγάλα κέντρα διανομῆς. σὲ κάθε περίπτωση οἱ γραμμὲς αὐτὲς εἶναι μήκους μερικῶν μόνο μιλίων. ᾽απὸ τὶς ἑπτά, οἱ τέσσερις ἀνήκουν σὲ ἀνθρακωρυχεῖα ποὺ ἔχουν ἐξαντληθεῖ τὰ ἀποθέματά τους, ἢ τουλάχιστον σὲ πηγάδια ποὺ δὲ χρησιμοποιοῦνται πιά. Εἶναι τὰ ὀρυχεῖα ρεντγκόντλετ, Χίρο, σλὸϕ ὀϕ ντέσποντ καὶ Χαρτσίζ, ἐκ τῶν ὁποίων τὸ τελευταῖο ἦταν μέχρι πρὶν ἀπὸ δέκα χρόνια ἕνα ἀπὸ τὰ κύρια ἀνθρακωρυχεῖα τοῦ Λανκασάιρ. αὐτὲς οἱ τέσσερις γραμμὲς θὰ πρέπει ν ᾽ἀϕαιρεθοῦν ἀπὸ τὴν ἔρευνά μας,
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
241
γιατὶ, γιὰ ν ᾽ἀποτραποῦν πιθανὰ ἀτυχήματα, οἱ πλησιέστερες πρὸς τὴν κεντρικὴ γραμμὴ ράγες ἔχουν ἀϕαιρεθεῖ καὶ δὲν ὑπάρχει πιὰ σύνδεση. ᾽απομένουν ἄλλες τρεῖς γραμμὲς ποὺ ὁδηγοῦν: α´. στὸ ᾽Εργοστάσιο σιδερικῶν Κάρνστοκ, β´. στὸ ᾽ανθρακωρυχεῖο Μπὶγκ Μπέν, γ´. στὸ ᾽ανθρακωρυχεῖο Περσίβερανς. »᾽απ ᾽αὐτές, ἡ γραμμὴ τοῦ Μπὶγκ Μπὲν δὲν εἶναι μεγαλύτερη τοῦ ἑνὸς τετάρτου τοῦ μιλίου καὶ καταλήγει σ ᾽ἕναν τοῖχο ἀπὸ ἄνθρακα ποὺ περιμένει τὴ μεταϕορά του ἀπὸ τὸ στόμιο τοῦ ὀρυχείου. Τίποτα τὸ ἰδιαίτερο δὲν εἶδε ἢ ἄκουσε κανένας ἐκεῖ. ῾η γραμμὴ τοῦ ᾽Εργοστασίου Κάρνστοκ ἦταν μπλοκαρισμένη ὅλη μέρα στὶς 3 ᾽Ιουνίου ἀπὸ δεκαέξι ϕορτία αἱματίτη. Εἶναι μονὴ γραμμὴ καὶ δὲ θὰ μποροῦσε νὰ περάσει τίποτα. ῞Οσο γιὰ τὴ γραμμὴ τοῦ Περσίβερανς, εἶναι μεγάλη καὶ διπλὴ κι ἔχει σημαντικὴ κίνηση, γιατὶ ἡ παραγωγὴ τοῦ ἀνθρακωρυχείου εἶναι πολὺ μεγάλη. στὶς 3 ᾽Ιουνίου ἡ κίνηση αὐτὴ συνεχίστηκε κανονικά· ἑκατοντάδες ἄντρες, περιλαμβανομένου κι ἑνὸς συνεργείου ἐπισκευῆς σιδηροδρομικῶν γραμμῶν, ἐργάζονταν καταμῆκος τῶν δυόμισι μιλίων ποὺ εἶναι τὸ συνολικὸ μῆκος τῆς γραμμῆς, καὶ εἶναι ἀδιανόητο νὰ πέρασε ἕνα μὴ ἀναμενόμενο τρένο χωρὶς νὰ συγκεντρώσει τὴ γενικὴ προσοχή. θὰ πρέπει νὰ ἐπισημανθεῖ ἐπίσης ὅτι αὐτὴ ἡ δευτερεύουσα γραμμὴ εἶναι πλησιέστερα πρὸς τὸ σὲντ ῎Ελενς ἀπ ᾽τὸ σημεῖο ὅπου βρέθηκε ὁ μηχανοδηγός, ἔτσι ὥστε ἔχουμε κάθε λόγο νὰ πιστεύουμε ὅτι τὸ τρένο εἶχε περάσει τὸ σημεῖο ἐκεῖνο πρὶν τοῦ συμβεῖ ὅ,τι τοῦ συνέβη. »῞Οσο γιὰ τὸν Τζὸν σλέιτερ, δὲν προέκυψε κάποιο στοιχεῖο ἀπὸ τὴν ἐμϕάνιση ἢ τὰ τραύματά του. Τὸ μόνο
242
ARTHUR CONAN DOYLE
ποὺ εἴμαστε σὲ θέση νὰ ποῦμε εἶναι πώς, ἀπ ᾽ὅσα μποροῦμε νὰ δοῦμε, βρῆκε τὸ θάνατο πέϕτοντας ἀπὸ τὴ μηχανή, ἀλλὰ ἂν καὶ γιατί ἔπεσε ἢ τί ἀπέγινε ἡ μηχανὴ μετὰ τὴν πτώση του εἶναι ἕνα ἐρώτημα γιὰ τὸ ὁποῖο δὲν αἰσθάνομαι ὅτι ἔχω τὴ δυνατότητα νὰ ἐκϕέρω γνώμη». Καταλήγοντας, ὁ ἐπιθεωρητὴς ὑπέβαλε στὸ Διοικητικὸ συμβούλιο τὴν παραίτησή του, ὄντας ἐξαιρετικὰ ἐκνευρισμένος ἀπὸ μιὰ κατηγορία γιὰ ἀνεπάρκεια στὶς ἐϕημερίδες τοῦ Λονδίνου. ῞Ενας μήνας πέρασε, στὴ διάρκεια τοῦ ὁποίου τόσο ἡ ἀστυνομία ὅσο καὶ ἡ ῾Εταιρεία συνέχισαν τὶς ἔρευνές τους χωρὶς τὴν παραμικρὴ ἐπιτυχία. Μιὰ ἀμοιβὴ προσϕέρθηκε καὶ μιὰ ἀσυλία ἐξαγγέλθηκε σὲ περίπτωση ἐγκλήματος, ἀλλὰ καὶ οἱ δύο παροχὲς παρέμειναν ἀδιεκδίκητες. Κάθε μέρα οἱ πολίτες ἄνοιγαν τὶς ἐϕημερίδες τους μὲ τὴ βεβαιότητα πὼς ἕνα τόσο ἀλλόκοτο μυστήριο θὰ εἶχε τελικὰ διαλευκανθεῖ, ἀλλὰ οἱ βδομάδες περνοῦσαν καὶ ἡ λύση δὲν ἔλεγε νὰ προκύψει. ῾υπὸ τὸ ϕῶς τῆς μέρας, ἕνα ἀπόγευμα τοῦ ᾽Ιουνίου, στὴν πιὸ πυκνοκατοικημένη περιοχὴ τῆς ᾽αγγλίας, ἕνα τρένο μὲ τοὺς ἐπιβάτες του εἶχε ἐξαϕανιστεῖ λὲς καὶ κάποιος δεξιοτέχνης τῆς ᾽Εϕαρμοσμένης Χημείας τὸ εἶχε μετατρέψει σὲ ἀέριο. Πράγματι, ἀνάμεσα στὶς διάϕορες εἰκασίες ποὺ προβλήθηκαν ἀπὸ τὸν λαϊκὸ Τύπο ὑπῆρξαν μερικὲς οἱ ὁποῖες ὑποστήριζαν σοβαρὰ ὅτι ὑπερϕυσικοί, ἢ τουλάχιστον μεταϕυσικοί, παράγοντες συνδέονταν μὲ τὸ μυστήριο κι ὅτι ὁ δύσμορϕος μεσιὲ Καρατὰλ ἦταν ἴσως κάποιος ποὺ ἦταν πιὸ γνωστὸς μ᾽ἕνα λιγότερο εὐγενικὸ ὄνομα. ῎αλ-
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
243
λοι ἑστίαζαν τὴν προσοχή τους στὸν μελαχρινὸ συνοδό του καὶ θεωροῦσαν αὐτὸν ὡς τὸν ὑπεύθυνο τῆς ἀνεξήγητης ἐξαϕάνισης, ἀλλὰ τί ἀκριβῶς ἦταν αὐτὸ ποὺ εἶχε κάνει, δὲ στάθηκε δυνατὸ νὰ διατυπωθεῖ μὲ λέξεις. ᾽ανάμεσα στὶς πολλὲς ἑρμηνεῖες ποὺ ὑποστηρίχθηκαν ἀπὸ διάϕορες ἐϕημερίδες ἢ ἰδιωτικοὺς ἐρευνητὲς ὑπῆρξαν μιὰ-δυὸ ποὺ ἦταν ἀρκετὰ λογικὲς ὥστε νὰ προσελκύσουν τὴν προσοχὴ τοῦ κοινοῦ. Μία, ποὺ ἐμϕανίστηκε στοὺς Times μὲ τὴν ὑπογραϕὴ ἑνὸς διάσημου τὴν ἐποχὴ ἐκείνη ἐρασιτέχνη ἀναλυτῆ, ἐπιχείρησε νὰ χειριστεῖ τὸ θέμα μὲ κριτικὸ καὶ ἡμιεπιστημονικὸ τρόπο. ῞Ενα ἀπόσπασμα πρέπει ν᾽ἀρκεῖ, ἂν κι οἱ περίεργοι μποροῦν νὰ δοῦν ὁλόκληρη τὴν ἐπιστολή του στὸ ϕύλλο τῆς 3ης ᾽Ιουλίου. ῾υποστήριζε τὰ ἑξῆς: ᾽αποτελεῖ μία ἀπὸ τὶς στοιχειώδεις ἀρχὲς τῆς ᾽Εϕαρμοσμένης Λογικῆς πὼς ὅταν τὸ ἀδύνατο ἔχει ἀποκλεισθεῖ, τότε αὐτὸ ποὺ ἀπομένει, ὁσοδήποτε ἀπίθανο, πρέπει νὰ περιλαμβάνει τὴν ἀλήθεια. Εἶναι βέβαιο ὅτι τὸ τρένο ἔϕυγε ἀπὸ τὸ Κάνιον Τζάνκσιον. Εἶναι βέβαιο ὅτι δὲν ἔϕτασε στὸ Μπάρτον Μός. Εἶναι στὸν ὕψιστο βαθμὸ ἀπίθανο, ἀλλὰ πάντως δυνατό, νὰ πῆρε μία ἀπὸ τὶς ἑπτὰ διαθέσιμες δευτερεύουσες γραμμές. Εἶναι προϕανῶς ἀδύνατο γιὰ ἕνα τρένο νὰ κινηθεῖ ὅπου δὲν ὑπάρχουν ράγες, καὶ κατὰ συνέπεια μποροῦμε νὰ μειώσουμε τὰ ἀπίθανά μας στὶς τρεῖς ἀνοιχτὲς γραμμές, δηλαδὴ τῆς σιδηρουργίας Κάρνστοκ καὶ τῶν ᾽ανθρακωρυχείων Μπὶγκ Μπὲν καὶ Περσίβερανς. ῾υπάρχει καμιὰ μυστικὴ ὀργάνωση ἀνθρακωρύχων, μιὰ ἀγγλικὴ καμόρα, ποὺ εἶναι ἱκανὴ νὰ καταστρέϕει τρένα κι ἐπιβάτες; Εἶναι ἀπίθανο ἀλλὰ δὲν εἶναι ἀδύνατο. ῾Ομολογῶ ὅτι δὲν μπορῶ νὰ ὑποδείξω ὁποιαδήποτε ἄλλη λύση. θὰ συμβούλευα ὁπωσδήποτε
244
ARTHUR CONAN DOYLE
τὴν ἑταιρεία νὰ στρέψει ὅλες τὶς προσπάθειές της στὴν παρατήρηση αὐτῶν τῶν τριῶν γραμμῶν καὶ τῶν ἐργατῶν στὸ τέρμα τους. Μιὰ προσεκτικὴ παρακολούθηση τῶν ἐνεχυροδανειστηρίων τῆς περιοχῆς ἴσως ϕέρει στὸ ϕῶς κάποια δηλωτικὰ στοιχεῖα.
῾η ὑπόδειξη, ποὺ προερχόταν ἀπὸ μιὰ ἀναγνωρισμένη αὐθεντία πάνω σὲ τέτοια θέματα, προκάλεσε σημαντικὸ ἐνδιαϕέρον ἀλλὰ καὶ μιὰ ἔντονη ἀντίδραση ἀπὸ ἐκείνους ποὺ θεωροῦσαν ὅτι μιὰ τέτοια σκέψη ἀποτελοῦσε μιὰ γελοία συκοϕαντία σὲ βάρος ἔντιμων καὶ ἄξιων ἀνθρώπων. ῾η μοναδικὴ ἀπάντηση στὴν κριτικὴ αὐτὴ ἦταν μιὰ πρόκληση στοὺς ἀντιδρῶντες νὰ παρουσιάσουν ρεαλιστικότερες ἐξηγήσεις στὴν κοινὴ γνώμη. σὲ ἀπάντηση τῆς πρόκλησης αὐτῆς, ἀκολούθησαν δύο ἄλλες ἐκδοχές (Times, 7 καὶ 9 ᾽Ιουλίου). ῾η πρώτη ὑποστήριζε ὅτι τὸ τρένο ἴσως νὰ εἶχε ἐκτροχιαστεῖ καὶ νὰ βρισκόταν βυθισμένο στὸ Λανκασάιρ καὶ σταϕορντσάιρ Κάναλ, ποὺ κυλάει παράλληλα πρὸς τὴ σιδηροδρομικὴ γραμμὴ γιὰ μερικὲς ἑκατοντάδες γιάρδες. ῾η ἰδέα αὐτὴ ἀπορρίϕθηκε λόγω τῆς γνωστοποίησης τοῦ βάθους τοῦ καναλιοῦ, τὸ ὁποῖο ἦταν τελείως ἀνεπαρκὲς γιὰ νὰ καλύψει ἕνα τόσο μεγάλο ἀντικείμενο. ῾Ο δεύτερος ἐπιστολογράϕος ὑπέδειξε νὰ προσεχθεῖ ἰδιαίτερα ἡ τσάντα, ποὺ ϕαίνεται ὅτι ἀποτελοῦσε τὴ μοναδικὴ ἀποσκευὴ ποὺ εἶχαν μαζί τους οἱ ταξιδιῶτες, καὶ ὑποστήριζε ὅτι ἴσως νὰ κρυβόταν στὴν τσάντα κάποιο καινοτόμο ἐκρηκτικὸ τεράστιας καὶ κονιορτοποιητικῆς ἰσχύος. ῾Ο προϕανὴς παραλογισμός, ὡστόσο, τῆς ἰδέας ὅτι ὅλο τὸ τρένο θὰ μετατρεπόταν σὲ σκόνη ἀλλὰ οἱ μεταλλικὲς ράγες θὰ πα-
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
245
ρέμεναν ἀνέπαϕες ὑποβάθμιζε τὴν ὅποια τέτοια ἐξήγηση σὲ ἀστεῖο. ῾η ἔρευνα εἶχε περιέλθει σὲ ἀδιέξοδο, ὅταν συνέβη ἕνα νέο κι ἀναπάντεχο περιστατικό. Δὲν ἦταν τίποτ ᾽ἄλλο ἀπὸ μιὰ ἐπιστολὴ ποὺ ἔλαβε ἡ κυρία Μακϕέρσον ἀπὸ τὸν σύζυγό της Τζέιμς Μακϕέρσον, ποὺ ἦταν ὁ ὑπεύθυνος ἀσϕαλείας τοῦ ἐξαϕανισμένου τρένου. ῾η ἐπιστολή, μὲ ἡμερομηνία 5 ᾽Ιουλίου 1890, ταχυδρομήθηκε ἀπὸ τὴ νέα ῾υόρκη καὶ παραδόθηκε στὶς 14 ᾽Ιουλίου. ῾Ορισμένες ἀμϕιβολίες ἐκϕράστηκαν ὡς πρὸς τὴ γνησιότητά της, ἀλλὰ ἡ κυρία Μακϕέρσον ἦταν κατηγορηματικὴ ὡς πρὸς τὸν γραϕικὸ χαρακτήρα, καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι περιεῖχε ἕνα ἔμβασμα ἑκατὸ δολαρίων σὲ χαρτονομίσματα τῶν πέντε δολαρίων, ἦταν ἀρκετὸ γιὰ ν᾽ἀπορριϕθεῖ τὸ ἐνδεχόμενο τῆς ϕάρσας. Καμία διεύθυνση δὲν ὑπῆρχε στὸ γράμμα, τὸ ὁποῖο ἀνέϕερε τὰ ἑξῆς: ᾽ γαπημένη μου συμβία, Α Σὲ σκέϕτομαι συνεχῶς καὶ μοῦ εἶναι ἀδύνατο νὰ σὲ ξεχάσω· τὸ ἴδιο καὶ τὴ Λίζι. Προσπαθῶ νὰ τὸ πολεμήσω ἀλλὰ εἶναι ἀδύνατο. Σοῦ στέλνω μερικὰ χρήματα τὰ ὁποῖα θ ᾽ἀλλάξεις σὲ εἴκοσι ἀγγλικὲς λίρες. Εἶναι ἀρκετὰ γιὰ νὰ ἔρθετε ἡ Λίζι κι ἐσὺ σ ᾽αὐτὴν τὴν πλευρὰ τοῦ Α ᾽ τλαντικοῦ, καὶ θὰ διαπιστώσεις ὅτι τὰ πλοῖα Hamburg ποὺ κάνουν στάση στὸ Σαουθάμπτον εἶναι πολὺ καλὰ καὶ ϕτηνότερα ἀπὸ τοῦ Λίβερπουλ. ῍Αν ἐρχόσασταν ἐδῶ καὶ σταματούσατε στὸ Τζόνστον Χάουζ, θὰ προσπαθοῦσα νὰ σᾶς ἐνημερώσω πῶς θὰ συναντηθοῦμε, ἀλλὰ τὰ πράγματα εἶναι πολὺ δύσκολα γιὰ μένα πρὸς τὸ παρὸν καὶ δὲν εἶμαι πολὺ εὐτυχισμένος γιατὶ μοῦ εἶναι δύσκολο νὰ σᾶς ἀπαρνηθῶ καὶ τὶς δυό. ῾Οπό-
246
ARTHUR CONAN DOYLE
τε, ὄχι ἄλλα πρὸς τὸ παρὸν ἀπὸ τὸν ἀγαπημένο σου σύζυγο, Τζέιμς Μακϕέρσον
Γιὰ ἕνα διάστημα δημιουργήθηκε ἡ προσδοκία ὅτι τὸ γράμμα αὐτὸ θὰ ὁδηγοῦσε στὸ ξεκαθάρισμα τῆς ὑπόθεσης, εἰδικὰ ἐπειδὴ εἶχε διαπιστωθεῖ ὅτι ἕνας ἐπιβάτης ποὺ ἔμοιαζε πολὺ μὲ τὸν ἐξαϕανισμένο ὑπεύθυνο ἀσϕαλείας εἶχε ταξιδέψει ἀπὸ τὸ σαουθάμπτον μὲ τὸ ὄνομα «σάμερς» μὲ τὸ πλοῖο «Βιστούλα» τῆς γραμμῆς ᾽αμβούργου - νέας ῾υόρκης, τὸ ὁποῖο εἶχε ἀποπλεύσει στὶς 7 ᾽Ιουνίου. ῾η κυρία Μακϕέρσον καὶ ἡ ἀδερϕή της Λίζι ντόλτον πῆγαν στὴ νέα ῾υόρκη, ὅπως τοὺς ὑποδείχθηκε, κι ἔμειναν ἐπὶ τρεῖς βδομάδες στὸ Τζόνστον Χάουζ χωρὶς νὰ ἔχουν καμιὰ ἐπικοινωνία μὲ τὸν ἐξαϕανισμένο ἄντρα. Εἶναι πιθανὸ μερικὰ ἐπιπόλαια σχόλια στὸν Τύπο νὰ τὸν προειδοποίησαν ὅτι ἡ ἀστυνομία τὶς χρησιμοποιοῦσε ὡς δόλωμα. Πάντως, ὅπως καὶ νά ᾽ναι, εἶναι βέβαιο πὼς οὔτε ἔγραψε οὔτε πῆγε, καὶ οἱ γυναῖκες ὑποχρεώθηκαν τελικὰ νὰ ἐπιστρέψουν στὸ Λίβερπουλ. Κι ἔτσι εἶχε μείνει τὸ θέμα καὶ συνέχιζε νὰ παραμένει ὣς τὸ τρέχον ἔτος 1898. ῞Οσο κι ἂν ϕαίνεται ἀπίστευτο, τίποτα δὲ συνέβη στὴ διάρκεια αὐτῶν τῶν ὀχτὼ χρόνων ποὺ νὰ ρίξει τὸ ἐλάχιστο ϕῶς στὴν ἀπίστευτη ἐξαϕάνιση τοῦ εἰδικοῦ τρένου ὅπου ἐπέβαιναν ὁ μεσιὲ Καρατὰλ κι ὁ συνοδός του. Προσεκτικὲς ἔρευνες στὸ παρελθὸν τῶν δύο ταξιδιωτῶν ἐπιβεβαίωσαν ἁπλῶς τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ μεσιὲ Καρατὰλ ἦταν γνωστὸς ὡς κεϕαλαιοῦχος καὶ πολιτικὸς παράγοντας στὴν Κεντρικὴ ᾽αμερικὴ κι ὅτι στὴ διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ του στὴν Εὐρώπη εἶχε ἐπιδείξει ἰδιαίτερη πρεμούρα νὰ ϕτάσει στὸ Παρίσι. ῾Ο
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
247
συνοδός του, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα ἦταν καταχωρημένο στὶς λίστες τῶν ἐπιβατῶν ὡς «᾽Εντουάρντο Γκόμες», ἦταν ἕνας ἄνθρωπός του μὲ βίαιο παρελθὸν ποὺ εἶχε τὴ ϕήμη τοῦ μπράβου καὶ τοῦ τραμπούκου. ῾υπῆρχαν ὡστόσο στοιχεῖα ποὺ ἀποδείκνυαν ὅτι ἦταν εἰλικρινὰ προσηλωμένος στὰ συμϕέροντα τοῦ μεσιὲ Καρατὰλ κι ὅτι ὁ τελευταῖος, ὄντας σωματικὰ ἀδύναμος, χρησιμοποιοῦσε τὸν ἄλλον ὡς σωματοϕύλακα καὶ προστάτη του. θὰ πρέπει νὰ προστεθεῖ ὅτι δὲν ἦρθε καμιὰ πληροϕορία ἀπ ᾽τὸ Παρίσι ὡς πρὸς τὸ ποιοί μπορεῖ νὰ ἦταν οἱ σκοποὶ τοῦ βιαστικοῦ ταξιδιοῦ τοῦ μεσιὲ Καρατάλ. αὐτὰ εἶναι ὅλα τὰ γεγονότα τῆς ὑπόθεσης μέχρι τὴ δημοσίευση στὶς ἐϕημερίδες τῆς Μασσαλίας τῆς πρόσϕατης ὁμολογίας τοῦ Χέρμπερτ ντὲ Λερνάκ, καταδικασμένου τώρα σὲ θάνατο γιὰ τὴ δολοϕονία ἑνὸς ἐμπόρου ὀνόματι Μπονβαλό. ῾η δήλωσή του μεταϕράζεται κατὰ λέξη ὡς ἑξῆς: «Δὲν εἶναι ἀπὸ ἁπλὴ ἀλαζονεία ἢ κομπασμὸ ποὺ δίνω τὴν πληροϕορία αὐτή, γιατὶ ἂν τέτοιος ἦταν ὁ στόχος μου, θ ᾽ἀναϕερόμουν σὲ δεκάδες πράξεις μου ποὺ εἶναι ἐξίσου ἐντυπωσιακές· τὸ κάνω ὅμως προκειμένου ὁρισμένοι κύριοι στὸ Παρίσι νὰ καταλάβουν πὼς ἐγώ, ποὺ εἶμαι σὲ θέση νὰ μιλήσω γιὰ τὴν τύχη τοῦ μεσιὲ Καρατάλ, μπορῶ ἐπίσης νὰ πῶ γιὰ τὸ συμϕέρον ποιῶν καὶ μὲ ποιῶν τὴν ἐντολὴ ἔγινε ὅ,τι ἔγινε – ἐκτὸς κι ἂν ἡ ἀνάπαυση ποὺ περιμένω ἔρθει πολὺ γρήγορα. Δεχτεῖτε τὴν προειδοποίησή μου, κύριοι, πρὶν νὰ εἶναι πολὺ ἀργά. Τὸν ξέρετε τὸν Χέρμπερτ ντὲ Λερνὰκ καὶ γνωρίζετε ὅτι οἱ πράξεις του εἶναι ἀπόλυτα συνεπεῖς μὲ τὰ λόγια του. Βιαστεῖτε λοιπὸν γιατὶ χαθήκατε!
248
ARTHUR CONAN DOYLE
»Πρὸς τὸ παρὸν δὲ θ ᾽ἀναϕέρω ὀνόματα –ἂν ἀκούγατε μόνο τὰ ὀνόματα καὶ τί δὲ θὰ σκεϕτόσασταν!–, ἀλλὰ ἁπλῶς θὰ σᾶς πῶ πόσο ἔξυπνα τὸ ἔκανα. ῾υπῆρξα συνεπὴς στοὺς ἐργοδότες μου τότε καὶ δὲν ἀμϕιβάλλω ὅτι θ ᾽ἀποδειχθοῦν κι ἐκεῖνοι συνεπεῖς σὲ μένα τώρα. Τὸ ἐλπίζω, καὶ μέχρι νὰ πεισθῶ ὅτι μὲ πρόδωσαν, ἐκεῖνα τὰ ὀνόματα ποὺ θὰ συγκλόνιζαν τὴν Εὐρώπη δὲ θὰ κοινολογηθοῦν. ᾽αλλὰ τὴ μέρα ἐκείνη... τέλος πάντων, δὲ λέω ἄλλα. »Μὲ δυὸ λόγια, ἔγινε μιὰ διάσημη δίκη στὸ Παρίσι τὸ 1890 σὲ σχέση μ᾽ἕνα τερατῶδες πολιτικὸ καὶ οἰκονομικὸ σκάνδαλο. Πόσο τερατῶδες ἦταν ἐκεῖνο τὸ σκάνδαλο δὲ θὰ γίνει ποτὲ γνωστὸ παρὰ μόνο ἀπὸ παράγοντες ποὺ εἶχαν προσωπικὴ ἀνάμειξη, ὅπως ἐγώ. ῾η τιμὴ καὶ ἡ καριέρα πολλῶν κορυϕαίων ἀνδρῶν στὴ Γαλλία βρισκόταν σὲ κίνδυνο. ῎Εχετε δεῖ τὰ ninepins1 στημένα, ὅλα τακτοποιημένα κι ἀλύγιστα. Καὶ ξαϕνικὰ ἔρχεται ἡ μπάλα ἀπὸ μακριὰ καὶ πόπ, πόπ, πόπ – σωριάζονται ὅλα κάτω. Φανταστεῖτε λοιπὸν μερικοὺς ἀπὸ τοὺς σπουδαιότερους ἄνδρες στὴ Γαλλία σὰν αὐτὰ τὰ ninepins κι αὐτὸς ὁ μεσιὲ Καρατὰλ νὰ εἶναι ἡ μπάλα ποὺ τὴν ἔβλεπαν νά ᾽ρχεται ἀπὸ μακριά. ῍αν ἔϕτανε στὴ Γαλλία, τότε θὰ ἦταν πόπ, πόπ, πὸπ γιὰ ὅλους τους. ᾽αποϕασίστηκε ὅτι δὲν ἔπρεπε νὰ ϕτάσει. » Δὲν τοὺς κατηγορῶ ποὺ εἶχαν συνειδητοποιήσει ὅλοι τους τί θὰ συνέβαινε. Διακυβεύονταν, ὅπως σᾶς εἶπα, μεγάλα οἰκονομικὰ καθὼς καὶ πολιτικὰ συμϕέρο1. Ninepins: μεσαιωνικὸ παιχνίδι, «πρόγονος» τοῦ σημερινοῦ
μπόουλινγκ.
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
249
ντα, καὶ δημιουργήθηκε μιὰ ᾽Επιτροπὴ γιὰ νὰ χειριστεῖ τὴν ὑπόθεση. ῾Ορισμένοι ποὺ μπῆκαν στὴν ᾽Επιτροπὴ δὲν πολυκαταλάβαιναν ποιοί ἦταν οἱ στόχοι της· ἀλλὰ ἄλλοι καταλάβαιναν πολὺ καλὰ καὶ μποροῦν νὰ εἶναι σίγουροι ὅτι δὲν ἔχω ξεχάσει τὰ ὀνόματά τους. Εἶχαν προειδοποιηθεῖ ὅτι ὁ μεσιὲ Καρατὰλ θὰ ἐρχόταν πολὺ πρὶν ξεκινήσει ἀπὸ τὴ νότια ᾽αμερικὴ καὶ γνώριζαν ὅτι τὰ στοιχεῖα ποὺ εἶχε θὰ τοὺς κατέστρεϕαν ὅλους. ῾η ᾽Επιτροπὴ διαχειριζόταν ἀπεριόριστα χρηματικὰ ποσά – κυριολεκτικὰ ἀπεριόριστα. ᾽αναζητοῦσαν κάποιον ποὺ νὰ εἶναι ἱκανὸς νὰ διαχειριστεῖ αὐτὴν τὴ γιγαντιαία δύναμη. ῾Ο ἄντρας ποὺ θὰ ἐπιλεγόταν ἔπρεπε νὰ εἶναι εὑρηματικός, ἀποϕασιστικός, προσαρμοστικός – ἕνας στὸ ἑκατομμύριο. Διάλεξαν τὸν Χέρμπερτ ντὲ Λερνάκ, κι ἀναγνωρίζω ὅτι διάλεξαν σωστά. »Τὰ καθήκοντά μου ἦταν νὰ διαλέξω τοὺς ὑϕισταμένους μου, νὰ χρησιμοποιήσω ἐλεύθερα τὴ δύναμη ποὺ δίνει τὸ χρῆμα καὶ νὰ βεβαιωθῶ ὅτι ὁ μεσιὲ Καρατὰλ δὲ θά ᾽ϕτανε ποτὲ στὸ Παρίσι. Μὲ ὑποδειγματικὴ ταχύτητα ξεκίνησα τὴν ἀποστολή μου μέσα σὲ μία ὥρα ἀπ ᾽ τὴ στιγμὴ ποὺ ἔλαβα τὶς ὁδηγίες μου, καὶ οἱ κινήσεις ποὺ ἔκανα ἦταν οἱ καλύτερες ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ γίνουν. »῞Ενας ἄντρας ποὺ ἐμπιστευόμουν στάλθηκε ἀμέσως στὴ νότια ᾽αμερικὴ γιὰ νὰ ταξιδέψει μαζὶ μὲ τὸν μεσιὲ Καρατάλ. ῍αν εἶχε προλάβει, τὸ πλοῖο δὲ θά ᾽ϕτανε ποτὲ στὸ Λίβερπουλ, ἀλλὰ δυστυχῶς εἶχε ἤδη ἀποπλεύσει ὅταν ἔϕτασε ὁ ἄνθρωπός μου. Εἶχα ἑτοιμάσει ἕνα μικρὸ ὁπλισμένο μπρίκι γιὰ νὰ ἐπιτεθεῖ στὸ πλοῖο, ἀλλὰ καὶ πάλι στάθηκα ἄτυχος. ῞Οπως ὅλοι οἱ μεγάλοι ὀργανωτὲς ἤμουν ὡστόσο προετοιμασμένος γιὰ τὴν ἀπο-
250
ARTHUR CONAN DOYLE
τυχία κι εἶχα ἑτοιμάσει μιὰ σειρὰ ἐναλλακτικὲς ἀντιδράσεις, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ μία ἢ ἡ ἄλλη θὰ πετύχαινε. Δὲν πρέπει νὰ ὑποτιμήσετε τὶς δυσκολίες τοῦ ἐγχειρήματός μου ἢ νὰ νομίσετε ὅτι μιὰ ἁπλὴ συνηθισμένη δολοϕονία θὰ ἔλυνε τὸ πρόβλημα. ῎Επρεπε νὰ καταστρέψουμε ὄχι μόνο τὸν μεσιὲ Καρατάλ, ἀλλὰ καὶ τὰ ἔγγραϕα τοῦ μεσιὲ Καρατάλ, καὶ τοὺς συντρόϕους τοῦ μεσιὲ Καρατάλ, ἂν εἴχαμε λόγους νὰ πιστεύουμε ὅτι εἶχε μεταβιβάσει τὰ μυστικά του σ ᾽αὐτούς. Καὶ πρέπει νὰ θυμάστε ὅτι βρίσκονταν σὲ ἐγρήγορση κι ἦταν ἰδιαίτερα ὑποψιασμένοι γιὰ κάθε τέτοιου εἴδους ἀπόπειρα. ῏ηταν μιὰ δουλειὰ ἀπὸ κάθε ἄποψη ἀντάξιά μου, γιατὶ εἶμαι πάντα ἀποτελεσματικὸς ἐκεῖ ποὺ ἄλλος θὰ δίσταζε. » ῎ημουν πανέτοιμος γιὰ τὴν ἄϕιξη τοῦ μεσιὲ Καρατὰλ στὸ Λίβερπουλ κι ἀνυπομονοῦσα περισσότερο ἐπειδὴ εἶχα λόγους νὰ πιστεύω πὼς εἶχε ϕροντίσει νὰ διαθέτει σημαντικὴ προστασία ἀπὸ τὴν ὥρα ποὺ θά ᾽ϕτανε στὸ Λονδίνο. ῞Ο,τι ἦταν νὰ γίνει ἔπρεπε νὰ γίνει ἀνάμεσα στὴ στιγμὴ ποὺ θὰ πατοῦσε τὸ πόδι του στὴν προβλήτα τοῦ Λίβερπουλ καὶ στὴ στιγμὴ τῆς ἄϕιξής του στὸ σταθμὸ τῆς “London and West Coast” στὸ Λονδίνο. ῾Ετοιμάσαμε ἕξι σχέδια, τὸ καθένα πολυπλοκότερο ἀπὸ τὸ προηγούμενο· τὸ ποιό σχέδιο θὰ χρησιμοποιούσαμε θὰ ἐξαρτιόταν ἀπὸ τὶς κινήσεις του. ῞Ο,τι κι ἂν ἔκανε, ἤμασταν ἕτοιμοι νὰ κινηθοῦμε ἀνάλογα. ῍αν εἶχε μείνει στὸ Λίβερπουλ, ἤμασταν ἕτοιμοι· ἂν ἔπαιρνε ἕνα συνηθισμένο τρένο, ἕνα ἐξπρὲς ἢ ἕνα εἰδικό, ὅλα ἦταν ἕτοιμα. ῞Ολα εἶχαν προβλεϕθεῖ καὶ ἀντιμετωπιστεῖ. » ῎Ισως ϕανταστεῖτε πὼς δὲ μποροῦσα νὰ τὰ κάνω ὅλ᾽αὐτὰ μόνος μου. Τί μποροῦσα νὰ γνωρίζω γιὰ τὶς
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
251
᾽αγγλικὲς σιδηροδρομικὲς Γραμμές; ᾽αλλὰ τὸ χρῆμα σοῦ ἐξασϕαλίζει πρόθυμους συνεργάτες παντοῦ στὸν κόσμο, καὶ σύντομα εἶχα ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ κοϕτερὰ μυαλὰ τῆς ᾽αγγλίας γιὰ βοηθό μου. Δὲ θ ᾽ἀναϕέρω ὀνόματα, ἀλλὰ θὰ ἦταν ἄδικο νὰ διεκδικήσω ὅλα τὰ εὔσημα γιὰ λογαριασμό μου. ῾Ο ῎αγγλος σύμμαχός μου ἦταν ἀντάξιος μιᾶς τέτοιας συμμαχίας. Γνώριζε λεπτομερῶς τὴ γραμμὴ τῆς “London and West Coast” κι εἶχε ὑπὸ τὶς ἐντολές του μιὰ ὁμάδα ἐργατῶν ποὺ ἦταν ἀξιόπιστοι καὶ ἔξυπνοι. ῾η ἰδέα ἦταν δική του, καὶ ἡ δική μου κρίση χρειάστηκε μόνο στὶς λεπτομέρειες. ᾽Εξαγοράσαμε ἀρκετοὺς ὑπηρεσιακοὺς παράγοντες, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ σημαντικότερος ἦταν ὁ Τζέιμς Μακϕέρσον, γιὰ τὸν ὁποῖο εἴχαμε διαπιστώσει ὅτι πιθανότατα θὰ ἦταν ὁ ὑπεύθυνος ἀσϕαλείας σ ᾽ ἕνα εἰδικὸ τρένο. ῾Ο σμίθ, ὁ θερμαστής, ἦταν ἐπίσης στὴ δούλεψή μας. ῾Ο Τζὸν σλέιτερ, ὁ μηχανοδηγός, εἶχε βολιδοσκοπηθεῖ, ἀλλὰ εἶχε διαπιστωθεῖ πὼς ἦταν πεισματάρης κι ἐπικίνδυνος, ὁπότε δὲν ἀσχοληθήκαμε μαζί του. Δὲν ἤμασταν βέβαιοι ὅτι ὁ μεσιὲ Καρατὰλ θὰ μίσθωνε εἰδικὸ τρένο, ἀλλὰ τὸ θεωρούσαμε πολὺ πιθανὸ γιατὶ ἦταν ἐξόχως σημαντικὸ γι᾽αὐτὸν νὰ ϕτάσει χωρὶς καθυστέρηση στὸ Παρίσι. Γι᾽αὐτὸ τὸ ἐνδεχόμενο, κατὰ συνέπεια, ἦταν ποὺ κάναμε εἰδικὲς προετοιμασίες – προετοιμασίες ποὺ ἦταν πλήρεις ὣς καὶ τὴν τελευταία λεπτομέρεια πολὺ πρὶν τὸ πλοῖο του ἀντικρίσει τὶς ἀγγλικὲς ἀκτές. θὰ σᾶς διασκεδάσει νὰ μάθετε ὅτι ὑπῆρχε ἄνθρωπός μου στὴν πιλοτίνα ποὺ ὁδήγησε τὸ ἀτμόπλοιό του στὸ ἀγκυροβόλι του. »Τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Καρατὰλ ἔϕτασε στὸ Λίβερπουλ, ξέραμε ὅτι ὑποψιαζόταν πὼς κινδύνευε καὶ εἶχε πάρει
252
ARTHUR CONAN DOYLE
τὰ μέτρα του. Εἶχε ϕέρει μαζί του ὡς συνοδὸ ἕναν ἐπικίνδυνο τύπο ὀνόματι Γκόμες, ἕναν ἄντρα ποὺ ὁπλοϕοροῦσε κι ἦταν ἀποϕασισμένος νὰ χρησιμοποιήσει τὰ ὅπλα του. ῾Ο ἄνθρωπος αὐτὸς μετέϕερε τὰ ἐμπιστευτικὰ χαρτιὰ τοῦ Καρατὰλ καὶ ἦταν ἕτοιμος νὰ προστατεύσει ἢ αὐτὰ ἢ τὸν κύριό του. Τὸ πιθανότερο ἦταν πὼς ὁ Καρατὰλ τὸν εἶχε καὶ γιὰ σύμβουλό του καὶ πὼς τὸ νὰ βγεῖ ἀπὸ τὴ μέση ὁ Καρατὰλ χωρὶς νὰ βγεῖ καὶ ὁ Γκόμες θὰ ἦταν δῶρο-ἄδωρο. ῏ηταν ἀπαραίτητο νὰ ἔχουν τὴν ἴδια τύχη, καὶ τὰ σχέδιά μας πρὸς τὸ σκοπὸ αὐτὸν διευκολύνθηκαν πολὺ ἀπὸ τὴ μίσθωση τοῦ εἰδικοῦ τρένου. στὸ τρένο ἐκεῖνο οἱ δύο στοὺς τρεῖς ὑπαλλήλους τῆς ῾Εταιρείας ἦταν στὴν πραγματικότητα στὴ δούλεψή μας, ἔναντι μιᾶς ἀμοιβῆς ποὺ θὰ τοὺς ἔκανε οἰκονομικὰ ἀνεξάρτητους γιὰ ὅλη τους τὴ ζωή. Δὲ θὰ ϕτάσω στὸ σημεῖο νὰ ἰσχυριστῶ ὅτι οἱ ῎αγγλοι εἶναι τιμιότεροι ἀπὸ ἄλλους λαούς, ἀλλὰ ἔχω διαπιστώσει ὅτι εἶναι ἀκριβότεροι γιὰ νὰ τοὺς ἐξαγοράσεις. » ῎Εχω ἤδη μιλήσει γιὰ τὸν ῎αγγλο πράκτορά μου – ποὺ εἶναι ἄνθρωπος μὲ ἀξιόλογο μέλλον μπροστά του, ἐκτὸς κι ἂν κάποιο πρόβλημα στὸ λαιμό του τὸν βγάλει ἀπ ᾽τὴ μέση πρὶν ἀπὸ τὴν ὥρα του. ῏ηταν ὑπεύθυνος ὅλων τῶν ρυθμίσεων στὸ Λίβερπουλ ὅσο ἐγὼ ἤμουν ἐγκατεστημένος στὸ πανδοχεῖο στὸ Κάνιον, ὅπου περίμενα ἕνα κρυπτογραϕημένο σύνθημα γιὰ νὰ δράσω. ῞Οταν τὸ εἰδικὸ τρένο μισθώθηκε, ὁ ἄνθρωπός μου μοῦ τηλεγράϕησε ἀμέσως καὶ μὲ προειδοποίησε γιὰ τὰ χρονικὰ περιθώρια ποὺ εἶχα γιὰ νὰ προετοιμαστῶ. ῾Ο ἴδιος, μὲ τὸ ὄνομα « ῎Ορας Μούρ», ὑπέβαλε ἀμέσως αἴτηση γιὰ εἰδικὸ τρένο, ἐλπίζοντας ὅτι θὰ τὸν ἐξυπηρετοῦσαν βάζοντάς
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
253
τον στὸ ἴδιο τρένο μὲ τὸν μεσιὲ Καρατάλ, γεγονὸς ποὺ ὑπὸ ὁρισμένες προϋποθέσεις ἴσως νὰ μᾶς ἐξυπηρετοῦσε. ῍αν γιὰ παράδειγμα τὸ σχέδιό μας ἀποτύγχανε, θὰ ἦταν τότε καθῆκον τοῦ συνεργάτη μου νὰ σκοτώσει καὶ τοὺς δύο καὶ νὰ καταστρέψει τὰ χαρτιά τους. ῾Ο Καρατὰλ ἦταν ὡστόσο προσεκτικὸς καὶ ἀρνήθηκε νὰ δεχτεῖ συνταξιδιῶτες. ῾Ο συνεργάτης μου βγῆκε τότε ἀπὸ τὸ σταθμό, ἐπέστρεψε ἀπὸ ἄλλη εἴσοδο, μπῆκε στὴ σκευοϕόρο τοῦ ὑπεύθυνου ἀσϕαλείας τῆς ἀποβάθρας καὶ ταξίδεψε μαζὶ μὲ τὸν Μακϕέρσον. »στὸ μεταξὺ ἔχει ἐνδιαϕέρον νὰ γνωρίζετε ποιές ἦταν οἱ κινήσεις μου. ῞Ολα εἶχαν προετοιμαστεῖ ἐδῶ καὶ μέρες, καὶ μόνο οἱ τελευταῖες πινελιὲς χρειάζονταν. ῾η δευτερεύουσα γραμμὴ ποὺ εἴχαμε ἐπιλέξει συνδεόταν κάποτε μὲ τὴν κύρια γραμμή, ἀλλὰ εἶχε ἀποσυνδεθεῖ. Τὸ μόνο ποὺ ἔπρεπε νὰ κάνουμε ἦταν ν ᾽ἀντικαταστήσουμε μερικὲς ράγες γιὰ νὰ τὴν ἐπανασυνδέσουμε. Οἱ ράγες αὐτὲς εἶχαν τοποθετηθεῖ, στὸ βαθμὸ ποὺ ἦταν δυνατὸ νὰ γίνει, χωρὶς νὰ τραβήξουν τὴν προσοχή, καὶ τώρα ἦταν ἁπλῶς θέμα ὁλοκλήρωσης τῆς σύνδεσης μὲ τὴ γραμμὴ καὶ ρύθμισης τῶν πάντων ὅπως ἦταν παλιά. Οἱ τραβέρσες δὲν εἶχαν ἀϕαιρεθεῖ ποτὲ καὶ οἱ ράγες, οἱ ἀμϕιδέτες καὶ τὰ περτσίνια ἦταν ὅλα ἕτοιμα, γιατὶ τὰ εἴχαμε πάρει ἀπὸ μιὰ σιδηροτροχιὰ ἀναμονῆς στὸ ἐγκαταλειμμένο τμῆμα τῆς γραμμῆς. Μὲ τὴ μικρὴ ἀλλὰ ἀποτελεσματικὴ ὁμάδα ἐργατῶν, εἴχαμε τελειώσει τὰ πάντα πολὺ πρὶν ϕτάσει τὸ τρένο. ῞Οταν ἔϕτασε, πέρασε στὴ δευτερεύουσα γραμμὴ τόσο εὔκολα, ὥστε τὰ ταρακουνήματα τῶν ἁρμῶν νὰ περάσουν τελείως ἀπαρατήρητα ἀπὸ τοὺς δύο ταξιδιῶτες.
254
ARTHUR CONAN DOYLE
»Τὸ σχέδιό μας προέβλεπε ὅτι ὁ σμίθ, ὁ θερμαστής, θὰ ἐξουδετέρωνε μὲ χλωροϕόρμιο τὸν Τζὸν σλέιτερ, τὸν μηχανοδηγό, ὥστε νὰ ἐξαϕανιστεῖ μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους. α ᾽ πὸ τὴν ἄποψη αὐτή, καὶ μόνον αὐτή, τὰ σχέδιά μας ἀπέτυχαν – ἐξαιρῶ τὴν ἐγκληματικὴ βλακεία τοῦ Μακϕέρσον νὰ γράψει στὴ γυναίκα του. ῾Ο θερμαστής μας ἔκανε τὴ δουλειά του τόσο ἀδέξια, ὥστε ὁ σλέιτερ, πασχίζοντας ν ᾽ἀντισταθεῖ, ἔπεσε ἀπὸ τὴ μηχανή, καὶ παρόλο ποὺ ἡ τύχη στάθηκε καὶ πάλι στὸ πλευρό μας, μιὰ καὶ σκοτώθηκε κατὰ τὴν πτώση, παρέμεινε ὡστόσο μιὰ κηλίδα σ ᾽ αὐτὸ ποὺ κατὰ τ ᾽ἄλλα ἦταν ἕνα ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ τέλεια ἀριστουργήματα ποὺ τὰ παρατηρεῖς μὲ βουβὸ θαυμασμό. ῾Ο εἰδικὸς στὴν ᾽Εγκληματολογία θὰ βρεῖ στὴν περίπτωση τοῦ Τζὸν σλέιτερ τὸ μοναδικὸ σϕάλμα μας σ ᾽ὅλους τοὺς ἀξιοθαύμαστους συνδυασμοὺς ποὺ κάναμε. ῞Ενας ποὺ ἔχει σημειώσει τόσους πολλοὺς θριάμβους ὅσους ἐγὼ πρέπει νὰ εἶναι εἰλικρινής, καὶ γι᾽αὐτὸ ἀναϕέρομαι στὸν Τζὸν σλέιτερ καὶ δηλώνω ὅτι ἀποτέλεσε ἕνα ἀδύνατο σημεῖο. »᾽αλλὰ τώρα ἔχω ϕέρει τὸ εἰδικὸ τρένο μας στὴ μικρὴ γραμμὴ τῶν δύο χιλιομέτρων, ἢ μᾶλλον κάτι παραπάνω τοῦ ἑνὸς μιλίου, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ, ἢ μᾶλλον ὁδηγοῦσε, στὸ ἐγκαταλειμμένο ᾽Ορυχεῖο Χάρτσιζ, ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα ἀνθρακωρυχεῖα κάποτε σ ᾽ὅλη τὴν ᾽αγγλία. θὰ ρωτήσετε πῶς ἔγινε καὶ δὲν εἶδε κανένας τὸ τρένο σ ᾽ αὐτὴν τὴν ἐγκαταλειμμένη γραμμή. ᾽απαντῶ ὅτι σ ᾽ὅλο τὸ μῆκος της ἡ γραμμὴ διασχίζει μιὰ βαθιὰ τάϕρο καὶ ὅτι, ἂν κάποιος δὲ βρίσκεται στὴν ἄκρη αὐτῆς τῆς τάϕρου, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ τὸ δεῖ. ῾υπῆρχε κάποιος στὴν ἄκρη ἐκείνης τῆς τάϕρου. ᾽Εγὼ ἤμουν ἐκεῖ. Καὶ τώρα θὰ σᾶς πῶ τί εἶδα.
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
255
»῾Ο βοηθός μου εἶχε παραμείνει στὴ διακλάδωση τῶν σιδηροτροχιῶν προκειμένου νὰ ἐπιβλέψει τὴ στροϕὴ τοῦ τρένου. Εἶχε μαζί του τέσσερις ὁπλισμένους ἄντρες ἔτσι ὥστε, ἂν τὸ τρένο ἔβγαινε ἀπὸ τὴ γραμμή –τὸ θεωρούσαμε πιθανὸ γιατὶ οἱ διακλαδώσεις ἦταν πολὺ σκουριασμένες–, νὰ εἴχαμε τὴ δυνατότητα ἀντίδρασης. ᾽απὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ τρένο πέρασε στὴ δευτερεύουσα γραμμή, παρέδωσε τὴν εὐθύνη σὲ μένα. Περίμενα σ ᾽ἕνα σημεῖο ποὺ βλέπει τὸ στόμιο τοῦ ὀρυχείου καὶ ἤμουν κι ἐγὼ ὁπλισμένος ὅπως ἦταν καὶ οἱ δύο συνοδοί μου. ῞Ο,τι κι ἂν συνέβαινε, ὅπως βλέπετε, ἤμουν πανέτοιμος. »Τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ τρένο πέρασε γιὰ τὰ καλὰ στὴ δευτερεύουσα γραμμή, ὁ σμίθ, ὁ θερμαστής, μείωσε τὴν ἔνταση τῆς μηχανῆς καὶ μετά, ἀϕοῦ τὴν ξαναϕουλάρησε, αὐτὸς καὶ ὁ Μακϕέρσον, μαζὶ μὲ τὸν ῎αγγλο ὑπαρχηγό μου, πήδησαν ἀπὸ τὸ τρένο προτοῦ νὰ εἶναι πολὺ ἀργά. ῎Ισως νὰ ἦταν ἡ ἐπιβράδυνση ποὺ τράβηξε ἀρχικὰ τὴν προσοχὴ τῶν ταξιδιωτῶν, ἀλλὰ τὸ τρένο εἶχε ἀναπτύξει καὶ πάλι ὅλη τὴν ταχύτητά του πρὶν ἐμϕανιστοῦν τὰ κεϕάλια τους στὸ ἀνοιχτὸ παράθυρο. Μὲ κάνει καὶ χαμογελῶ ὅταν σκέϕτομαι πόσο σαστισμένοι πρέπει νὰ ἦταν. Φανταστεῖτε πῶς θὰ νιώθατε ἄν, κοιτάζοντας ἔξω ἀπὸ τὸ πολυτελὲς βαγόνι σας, διακρίνατε ξαϕνικὰ ὅτι οἱ ράγες πάνω στὶς ὁποῖες τρέχατε ἦταν σκουριασμένες καὶ διαβρωμένες, κοκκινισμένες καὶ κιτρινισμένες ἀπὸ τὴν ἀχρηστία καὶ τὴ ϕθορά. θὰ πρέπει νὰ τοὺς κόπηκε ἡ ἀνάσα ὅταν ἀπὸ τὴ μιὰ στιγμὴ στὴν ἄλλη συνειδητοποίησαν ὅτι δὲν ἦταν τὸ Μάντσεστερ ἀλλὰ ὁ θάνατος ποὺ τοὺς περίμενε στὸ τέρμα αὐτῆς τῆς διαδρομῆς. Τὸ τρένο ὅμως ἔτρεχε μὲ ξέϕρενη ταχύτητα, μὲ
256
ARTHUR CONAN DOYLE
τραντάγματα καὶ κλυδωνισμοὺς πάνω στὴ σαπισμένη γραμμή, ἐνῶ οἱ τροχοὶ ἔκαναν ἕναν ἀνατριχιαστικὸ ἦχο πάνω στὴ σκουριασμένη ἐπιϕάνεια. ῎ημουν κοντὰ καὶ μποροῦσα νὰ δῶ τὰ πρόσωπά τους. ῾Ο Καρατὰλ προσευχόταν θαρρῶ – ὑπῆρχε κάτι σὰ ροζάριο ποὺ κρεμόταν ἀπ ᾽τὸ χέρι του. ῾Ο ἄλλος μούγκριζε σὰν ταῦρος ποὺ μυρίζεται τὸ αἷμα τοῦ σϕαγείου. Μᾶς εἶδε νὰ στεκόμαστε στὴν πλαγιὰ κι ἄρχισε νὰ χειρονομεῖ σὰν τρελός. Μετὰ ἀπελευθέρωσε ἀπ ᾽τὸν καρπό του καὶ πέταξε ἀπὸ τὸ παράθυρο πρὸς τὸ μέρος μας τὴ θήκη μὲ τὰ χαρτιά του. Φυσικά, τὸ νόημα ἦταν προϕανές. αὐτὰ ἦταν τὰ ἀποδεικτικὰ στοιχεῖα, καὶ ὑπόσχονταν νὰ κρατήσουν κλειστὸ τὸ στόμα τους ἂν τοὺς χαρίζαμε τὴ ζωή. θὰ ἦταν πολὺ εὐχάριστο ἂν μπορούσαμε νὰ τὸ κάνουμε, ἀλλὰ ἡ δουλειὰ εἶναι δουλειά. ῎αλλωστε τὸ τρένο ἦταν πιὰ ἐκτὸς ἐλέγχου· καὶ δικοῦ τους καὶ δικοῦ μας. » ῎Επαψε νὰ οὐρλιάζει ὅταν τὸ τρένο πῆρε τὴ στροϕὴ καὶ ἀντίκρισαν τὸ σκοτεινὸ στόμιο τοῦ ὀρυχείου νὰ χάσκει μπροστά τους. Εἴχαμε ἀϕαιρέσει τὶς σανίδες ποὺ τὸ κάλυπταν κι εἴχαμε καθαρίσει τὴν τετράγωνη εἴσοδο. Οἱ ράγες ἔϕταναν παλαιότερα πολὺ κοντὰ στὸ πηγάδι γιὰ νὰ διευκολύνεται ἡ ϕόρτωση τοῦ ἄνθρακα, καὶ χρειάστηκε νὰ προσθέσουμε μόνο δυὸ-τρία μήκη σιδηροτροχιᾶς γιὰ νὰ ϕτάσει ὣς τὸ χεῖλος τοῦ πηγαδιοῦ. Καὶ μιὰ καὶ οἱ προσθῆκες μας δὲν ταίριαζαν ἀπόλυτα, ἡ γραμμή μας προεξεῖχε περίπου τρία πόδια πάνω ἀπ ᾽τὸ κενό. Βλέπαμε τὰ δύο κεϕάλια στὸ παράθυρο: τοῦ Καρατὰλ κάτω, τοῦ Γκόμες πάνω· ἀλλὰ εἶχαν βουβαθεῖ καὶ οἱ δύο ἀπ ᾽αὐτὸ ποὺ ἔβλεπαν. Κι ὅμως, δὲ μποροῦσαν νὰ τραβηχτοῦν ἀπὸ τὸ παράθυρο. Τὸ θέαμα ἔμοιαζε νὰ τοὺς εἶχε παραλύσει.
ΤΟ ΧαΜΕνΟ ΤρΕνΟ
257
»Εἶχα ἀναρωτηθεῖ πῶς θ ᾽ἀντιδροῦσε μὲ τέτοια ταχύτητα τὸ τρένο μέσα στὸ πηγάδι ποὺ τὸ εἶχα ὁδηγήσει κι ἐνδιαϕερόμουν νὰ τὸ παρακολουθήσω. ῞Ενας ἀπὸ τοὺς συνεργάτες μου νόμιζε πὼς θὰ τὸ πηδοῦσε, καὶ πραγματικὰ δὲν ἤθελε καὶ πολὺ γιὰ νὰ τὸ καταϕέρει. Εὐτυχῶς ὅμως δὲν ἔϕτασε ὣς ἐκεῖ, καὶ οἱ ἀποκρουστῆρες τῆς μηχανῆς χτύπησαν στὸ ἄλλο χεῖλος τοῦ πηγαδιοῦ μὲ τρομερὴ δύναμη. Τὸ ϕουγάρο ἐκτινάχθηκε ψηλά. ῾η ἀτμάμαξα, τὰ βαγόνια καὶ ἡ σκευοϕόρος ἔσμιξαν σ ᾽ἕνα συνονθύλευμα τὸ ὁποῖο, μὲ τὰ ἀπομεινάρια τῆς μηχανῆς, ϕράκαρε γιὰ μερικὰ δευτερόλεπτα τὸ στόμιο τοῦ πηγαδιοῦ. Μετὰ κάτι ὑποχώρησε στὸ κέντρο καὶ ὅλη αὐτὴ ἡ μάζα ἀπὸ πράσινο σίδερο, ἀναμμένα κάρβουνα, μεταλλικὰ ἐξαρτήματα, τροχούς, ξύλα καὶ μαξιλάρια γκρεμίστηκε στὸ βυθὸ τοῦ ὀρυχείου. ᾽ακούγαμε τοὺς ἀπανωτοὺς κοϕτοὺς ἤχους καθὼς τὰ συντρίμμια χτυποῦσαν στὰ τοιχώματα, καὶ μετά, ἀρκετὴ ὥρα ἀργότερα, ἀκούστηκε κάτι σὰν ἔκρηξη καθὼς ἀπομεινάρια τοῦ τρένου χτύπησαν στὸν πάτο τοῦ πηγαδιοῦ. ῎Ισως νὰ εἶχε σκάσει ὁ ἀτμολέβητας, γιατὶ μετὰ τὴν ἔκρηξη ἀκούστηκε κάτι σὰ σπάσιμο, καὶ μετὰ ἕνα πυκνὸ σύννεϕο ἀτμοῦ καὶ καπνοῦ ἀναδύθηκε ἀπὸ τὰ σκοτεινὰ βάθη, ἀπελευθερώνοντας ἕνα κύμα ὑγρασίας ποὺ ἔπεσε σὰ βροχὴ γύρω μας. Μετὰ ὁ ἀτμὸς διαλύθηκε σὲ μικροσκοπικὲς τολύπες ποὺ αἰωροῦνταν στὴν καλοκαιρινὴ λιακάδα, κι ὅλα ἡσύχασαν καὶ πάλι στὸ ᾽Ορυχεῖο Χάρτσιζ. »Καὶ τώρα, ἔχοντας ἐϕαρμόσει τὰ σχέδιά μας τόσο ἐπιτυχῶς, ἀπέμενε μόνο νὰ μὴν ἀϕήσουμε ἴχνη πίσω μας. ῾η μικρὴ ὁμάδα τῶν ἐργατῶν μας στὴν ἄλλη ἄκρη εἶχε ἤδη ξηλώσει τὶς ράγες κι εἶχε ἀποσυνδέσει τὴ δευ-
258
ARTHUR CONAN DOYLE
τερεύουσα γραμμή, ἀποκαθιστώντας τὰ πάντα ὅπως ἦταν πρίν. ᾽Εξίσου ἀπασχολημένοι ἤμασταν καὶ στὸ ὀρυχεῖο. Τὸ ϕουγάρο καὶ ἄλλα θραύσματα ρίχτηκαν μέσα, τὸ πηγάδι καλύϕθηκε μὲ σανίδες ὅπως ἦταν πρίν, καὶ οἱ γραμμὲς ποὺ ὁδηγοῦσαν σ ᾽ αὐτὸ ξηλώθηκαν καὶ ἀϕαιρέθηκαν. Μετά, χωρὶς βιασύνη ἀλλὰ καὶ χωρὶς καθυστέρηση, σκορπίσαμε πρὸς διαϕορετικὲς κατευθύνσεις – οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς στὸ Παρίσι, ὁ ῎Αγγλος συνεργάτης μου στὸ Μάντσεστερ καὶ ὁ Μακϕέρσον στὸ Σαουθάμπτον, ἀπ ᾽ὅπου μετανάστευσε στὴν ᾽Αμερική. Οἱ ἀγ γλικὲς ἐϕημερίδες ἐκείνης τῆς ἡμερομηνίας θὰ σᾶς ποῦν πόσο τέλεια εἴχαμε κάνει τὴ δουλειά μας καὶ πόσο ἀπόλυτα εἴχαμε ἐκτρέψει ἀπὸ τὰ ἴχνη μας τοὺς εὐϕυέστερους ντετέκτιβ. »Θὰ θυμάστε ὅτι ὁ Γκόμες πέταξε ἀπ ᾽τὸ παράθυρο τὴν τσάντα μὲ τὰ χαρτιά τους, καὶ δὲ χρειάζεται νὰ πῶ ὅτι τὴ ϕύλαξα καὶ τὴν παρέδωσα στοὺς ἐργοδότες μου. ῎Ισως νὰ ἐνδιαϕέρει ὅμως τοὺς ἐργοδότες μου νὰ μάθουν ὅτι ἀπὸ ἐκείνη τὴν τσάντα ἀϕαίρεσα καναδυὸ χαρτιὰ ὡς ἐνθύμια τοῦ γεγονότος. Δὲν ἔχω διάθεση νὰ δημοσιεύσω τὰ χαρτιὰ αὐτά· ἀλλά, παραταῦτα, ὁ καθένας ϕροντίζει γιὰ τὸν ἑαυτό του σ ᾽αὐτὸν τὸν κόσμο, καὶ τί ἄλλο μπορῶ νὰ κάνω ἂν οἱ ϕίλοι μου δὲ σπεύδουν πρὸς βοήθειά μου ὅταν τοὺς θέλω; Κύριοι, νὰ εἶστε βέβαιοι ὅτι ὁ Χέρμπερτ ντὲ Λερνὰκ εἶναι ἐξίσου τρομερὸς ὅταν εἶναι ἀντίπαλός σας ὅσο κι ὅταν εἶναι σύμμαχός σας, κι ὅτι δὲν εἶναι ἄνθρωπος ποὺ θὰ πάει στὴ γκιλοτίνα πρὶν βεβαιωθεῖ πὼς καθένας ἀπὸ ἐσᾶς εἶναι καθ ᾽ ὁδὸν πρὸς τὴ Νέα Καληδονία. Γιὰ τὸ καλό σας, ἂν ὄχι γιὰ τὸ δικό μου, βιαστεῖτε, μεσιὲ ντὲ —— καὶ στρα-
ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΤΡΕΝΟ
259
τηγὲ —— καὶ βαρόνε —— (μπορεῖτε νὰ συμπληρώσετε τὰ κενὰ μόνοι σας καθὼς διαβάζετε). Σᾶς ὑπόσχομαι ὅτι στὴν ἑπόμενη ἔκδοση δὲ θὰ ὑπάρχουν κενὰ γιὰ νὰ τὰ συμπληρώσετε. »Υ.Γ. – Καθὼς ξαναβλέπω τὴ δήλωσή μου, διαπιστώνω μόνο μία παράλειψη. ᾽Αϕορᾶ τὸν ἀτυχὴ Μακϕέρσον, ποὺ ὑπῆρξε ἀρκετὰ ἀνόητος ὥστε νὰ γράψει στὴ γυναίκα του καὶ νὰ τῆς κλείσει ραντεβοὺ στὴ Νέα ῾Υόρκη. Εἶναι εὐνόητο πὼς ὅταν διακυβεύονταν συμϕέροντα σὰν τὰ δικά μας δὲ γινόταν ν ᾽ἀϕήσουμε στὴν τύχη τὸ κατὰ πόσο ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς θὰ πρόδιδε ἢ ὄχι τὰ μυστικά μας σὲ μιὰ γυναίκα. ᾽Αϕοῦ παραβίασε μιὰ ϕορὰ τὸν ὅρκο του γράϕοντας στὴ σύζυγό του, δὲ μπορούσαμε νὰ τὸν ἐμπιστευτοῦμε ἄλλο. Πήραμε συνεπῶς μέτρα γιὰ νὰ διασϕαλίσουμε πὼς δὲ θὰ ἔβλεπε τὴ γυναίκα του. Μερικὲς ϕορὲς σκέϕτηκα ὅτι θὰ ἦταν εὐγενὲς ἐκ μέρους μου νὰ τῆς γράψω καὶ νὰ τὴ διαβεβαιώσω ὅτι δὲν ὑπάρχει κανένα κώλυμα νὰ ξαναπαντρευτεῖ».