kvleva ganxorcielebulia saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis mier proeqtis - “angariSvaldebuli da gamWvirvale mmarTvelobis xelSewyoba saqarTveloSi” - farglebSi, “Ria sazogadoebis fondebis” (OSF) - finansuri mxardaWeriT. gamocemaze pasuxismgebelia saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia da misi Sinaarsi ar gamoxatavs donoris oficialur pozicias.
avtori: sofio Wareli redaqtori: xaTuna yviralaSvili teq. redaqtori: irakli svaniZe gamocemaze pasuxismgebeli: Tamar gvaramaZe sulxan salaZe
aiwyo da dakabadonda saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciaSi. j. kaxiZis q.15 Tbilisi 0102 saqarTvelo (+995 32) 295 23 53, 293 61 01 veb-gverdi: www.gyla.ge el-fosta: gyla@gyla.ge
akrZalulia aq moyvanili masalebis gadabeWdva, gamravleba an gavrceleba komerciuli mizniT, asociaciis werilobiTi nebarTvis gareSe --------------------------------------------------------------------------------------------------© 2014, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia
sarCevi 1. Sesavali ...................................................................................................................................................... 5 1.1. kvlevis Sinaarsi .................................................................................................................................. 5 1.2. meTodologia ....................................................................................................................................... 5 1.3. ZiriTadi mignebebi ............................................................................................................................. 6 2. saqarTvelos kanonmdebloba .......................................................................................................... 7 2.1. Tanamdebobaze gamweseba ................................................................................................................... 8 2.2. Tanamdebobidan gaTavisufleba ..................................................................................................... 9 2.3. inspeqtoris finansuri da organizaciuli uzrunvelyofa ................................................ 10 2.4. konsultaciis gaweva monacemTa dacvasTan dakavSirebul sakiTxebze ............................ 11 2.5. monacemTa dacvasTan dakavSirebuli gancxadebebis/saCivrebis ganxilva ...................... 11 2.6. monacemTa damuSavebis kanonierebis Semowmeba sajaro da kerZo dawesebulebebSi ..... 12 2.7. inspeqtoris mier kanonis aRsrulebis mizniT gamoyenebuli RonisZiebebi ................... 13 2.8. sazogadoebis cnobierebis amaRleba .......................................................................................... 14 3. saerTaSoriso gamocdileba .......................................................................................................... 16 3.1. personaluri monacemebis dacva evrokavSirsa da mis wevr saxelmwifoebSi .................. 16 3.1.1. evrokavSiris wevr saxelmwifoTa gamocdileba ............................................................ 16 3.1.2. personalur monacemTa dacvis kanonmdebloba SromiT urTierTobebTan mimarTebiT .............................................................................................. 25 3.1.3. problemuri sferoebi personaluri monacemebis dacvis kuTxiT ........................... 25 3.1.4. saukeTeso praqtika ................................................................................................................ 27 3.1.5. evrokavSiris mier dagegmili cvlilebebi ...................................................................... 29 3.2. proporciulobis testi ................................................................................................................. 30 4. daskvna da rekomendaciebi ............................................................................................................. 35
3
4
1. Sesavali 1.1. kvlevis Sinaarsi „arsebobs mtkice rwmena, rom SeuZlebeli iqneba evrokavSiris moqalaqeTa ndobis SenarCuneba, Tuki Sesabamisi instituciebi yvela zomas ar mimarTaven personalur monacemTa arakanonieri damuSavebisgan dacvis kuTxiT da Tu Tavad monacemTa subieqtebs ar mieniWebaT aRniSnul sferoSi gadawyvetilebis miRebis farTo uflebamosileba.“1 msgavsi xasiaTis damokidebuleba kidev erTxel xazs usvams personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis Seqmnis mniSvnelobas, iqneba es mxolod evropisa Tu, zogadad, mTeli msoflios masStabiT. gamomdinare iqidan, rom saerTaSoriso asparezze saqarTvelos erT-erT umTavres miswrafebas evrokavSiris wevri saxelmwifos statusis miniWeba warmoadgens, erTob mniSvnelovania aRniSnuli sferos ganviTarebaze zrunva. sakiTxis aqtualurobas kidev erTxel usvams xazs samomavlod dagegmili asocirebis xelSekrulebis2 xelmoweris procedura, romlis pirveladi versiis me-14 muxli swored aRniSnul sakiTxebs Seexeba da xelSemkvrel mxareebs avaldebulebs, miiRon yvela zoma personalur monacemTa dacvis saTanado sistemis formirebisaTvis.3 bolo periodSi, saqarTveloSi personalur monacemTa Sidasaxelmwifoebrivi kanonmdebloba Seicvala, rac axali kanonis miRebasa da personalur monacemTa dacvis inspeqtoris4 daniSvnaSi gamoixata. gamomdinare iqidan, rom saqarTvelosTvis monitoringis ganmaxorcielebeli organos SemoReba siaxles warmoadgens da am dromde msgavsi xasiaTis institutis funqcionirebis gamocdileba ar arsebobda, erTob mniSvnelovania SeviswavloT yvela is aspeqti, romelic sazedamxedvelo organos efeqturobis ganmapirobebelia. aqve gasaTvaliswinebelia im qveynebis gamocdileba, sadac sakanonmdeblo doneze gawerili normebis warmatebuli praqtikuli realizeba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris gamarTuli funqcionirebis Tanmdevi procesia. gamomdinare iqidan, rom „personaluri monacemebis dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, iseve rogorc mis safuZvelze daniSnuli inspeqtori, saqarTvelosTvis siaxles warmoadgens, kvlevaze muSaobis dros „saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis“ (saia) mizani iyo sakanonmdeblo bazis analizi, arsebuli praqtikis Seswavla da misi saerTaSoriso gamocdilebis WrilSi ganxilva, raTa momxdariyo axlad Seqmnili institutis efeqturobis Sefaseba da misi samomavlo daxvewisa da srulyofis mizniT rekomendaciebis SemuSaveba. 1.2. meTodologia winamdebare kvlevaze muSaobis dros saias mier gamoyenebuli iqna Semdegi meTodologia: 1) gaanalizda personalur monacemTa dacvis kuTxiT saqarTveloSi arsebuli sakanonmdeblo baza, romelic moicavs „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonsa da saqarTvelos mTavrobis 2013 wlis 19 ivlisis #180 dadgenilebas personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saqmianobisa da mis mier uflebamosilebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb debulebis damtkicebis Taobaze. kvlevis procesSi saiam Seiswavla yvela is muxli, romelic Sesabamisi monitoringis ganmaxorcielebeli organos funqcionirebas, uflebamosilebasa Tu saqmianobis wess Seexeboda. 2) damuSavda personalur monacemTa dacvis inspeqtoris aparatidan 2013 wlis pirveli ivlisidan, 2014 wlis 16 ianvris mdgomareobiT,5 gamoTxovnili Semdegi sajaro informacia: • inspeqtoris aparatSi wardgenili saCivrebisa da gancxadebebis raodenoba; sakiTxebi, romlebsac aRniSnuli gancxadebebi da saCivrebi Seexeboda da informacia ganxilvis Sedegad miRebuli gadawyvetilebebis Taobaze; • informacia im dawesebulebebis Sesaxeb, sadac monacemTa damuSavebis kanonierebis Semowmeba (inspeqtireba) ganxorcielda, inspeqtirebis Sedegad miRebuli saTanado gadawyvetilebis aslebis mowodebiT; აღნიშნული მოსაზრება ეკუთვნის ევროკავშირის მართლმსაჯულების, ფუნდამენტური უფლებებისა და მოქალაქეობის კომისიონერს; European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 5. 1
მართალია, ამ ეტაპზე არსებული ასოცირების ხელშეკრულების ვერსია მხოლოდ ინფორმაციული ხასიათისაა და არ წარმოშობს მხარეთა უფლებებსა თუ ვალდებულებებს, მაგრამ აღნიშნულ დოკუმენტზე დაყრდნობით შესაძლებელია იმ პრიორიტეტების გამოკვეთა, რომლებიც სამომავლოდ აუცილებლად იქნება გათვალისწინებული საბოლოო ვერსიაში. 2
3
http://www.eeas.europa.eu/georgia/assoagreement/pdf/ge-aa-title-iii-justice-freedom-security_en.pdf.
4
შემდგომში - ინსპექტორი. ზედამხედველობის/მონიტორინგის განმახორციელებელი ორგანო.
საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვნისას საანგარიშო პერიოდი დადგენილი იქნა განცხადებაში მოთხოვნილ თარიღსა და საჯარო ინფორმაციის გამოთხოვნის თაობაზე განცხადების ჩაბარების დამადასტურებელ დოკუმენტზე დაყრდნობით. 5
5
• • • • • •
informacia personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier saqarTveloSi monacemTa dacvis mdgomareobisa da masTan dakavSirebuli mniSvnelovani movlenebis Sesaxeb sazogadoebis informirebis mizniT gatarebuli RonisZiebebis Taobaze; im sajaro da kerZo dawesebulebaTa CamonaTvali, romlebsac gaewia konsultacia personalur monacemTa dacvasTan dakavSirebul sakiTxebze; personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier damtkicebuli saStato nusxa da informacia im adamianTa raodenobis Sesaxeb, romlebic saangariSo periodisTvis dasaqmebulni iyvnen personalur monacemTa dacvis inspeqtoris aparatSi; personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier wardgenili xarjTaRricxvis proeqtis asli; informacia personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mopovebuli grantebisa da maTi odenobis Taobaze (aseTis arsebobis SemTxvevaSi); informacia 2013-2014 wlebSi inspeqtorisa da misi aparatis saqmianobis dafinansebis odenobisa da wyaros Sesaxeb (TiToeuli wlis SemTxvevaSi cal-calke).
3) monitoringis farglebSi saiam Seiswavla evrokavSiris wevr saxelmwifoebSi arsebuli mdgomareoba, gamovlenili xarvezebi Tu susti mxareebi, aseve, yvela im elementis erToblioba, romelic SesaZlebelia saukeTeso praqtikis danergvis winapirobas warmoadgendes. ganxilul iqna problematuri sferoebi personalur monacemTa dacvis kuTxiT da proporciulobis testis6 arsebobis saWiroeba, aseve, mis formulirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi. 1.3. ZiriTadi mignebebi saias mier Catarebuli kvlevis Sedegad ramdenime mniSvnelovani faqti gamovlinda: • saqarTvelos kanonmdebloba personalur monacemTa dacvis kuTxiT ar aris yovlismomcveli, srulfasovani da, rig SemTxvevaSi, saWiroebs damatebiT konkretizacias; • saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, ar arsebobs sxvadasxva seqtorze (Sroma, jandacva) orientirebuli wesebi, gaidlainebi Tu instruqciebi, maSin rodesac saerTaSoriso gamocdileba msgavsi xasiaTis instruqciebis saWiroebaze miuTiTebs; • personalur monacemTa dacvis inspeqtoris daniSvnis, gaTavisuflebis, finansuri uzrunvelyofisa da saqmianobis maregulirebeli wesebi saWiroebs daxvewas inspeqtoris absoluturi damoukideblobis uzrunvelyofis kuTxiT; • saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, ar ikveTeba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris samarTlebrivi forma; • saqarTvelos personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis Tanaxmad, garkveuli sferoebi regulirebis miRmaa darCenili, rogoricaa, magaliTad: sasamarTloSi samarTalwarmoebis, monacemTa sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi usafrTxoebis (maT Soris, ekonomikuri usafrTxoebis), Tavdacvis, operatiul-samZebro RonisZiebebisa da danaSaulis gamoZiebis miznebisaTvis monacemTa damuSaveba; • personalur monacemTa dacvis arsebuli praqtikis Tanaxmad, rigi sakanonmdeblo normebis realizeba jer ar ganxorcielebula; • saqarTvelos kanonmdebloba ar iTvaliswinebs sajaro interesis tests, Sesabamisad, personalur monacemTa dacvis inspeqtori, yovel konkretul SemTxvevaSi, moklebulia saxelmwifo da sazogadoebrivi interesebis Sepirispirebis safuZvelze Sefasebis gakeTebis SesaZleblobas;7 • Seswavlili saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris damoukidebloba sxva qveynebSi garantirebulia sakonstitucio doneze an mkafiod gansazRvruli samarTlebrivi statusis fonze; • saerTaSoriso gamocdilebis Tanaxmad, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris daniSvna, sasurvelia, sakanonmdeblo xelisuflebis prerogativas warmoadgendes; პროპორციულობის, იგივე საჯარო ინტერესის, ტესტში არ იგულისხმება საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-7 მუხლით გათვალისწინებული საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის ტესტი; დამატებითი ინფორმაციისათვის იხ. კვლევის 3.2. ნაწილი. 6
აღნიშნული ჩანაწერი არ გულისხმობს, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის „გ“ პუნქტით გათვალისწინებულ პროპორციულობის პრინციპს, რომლის საფუძველზეც ინსპექტორს გააჩნია უფლებამოსილება შეამოწმოს მონაცემთა დამუშავების ადეკვატურობა და პროპორციულობა, დასახულ მიზნათან მიმართებაში. სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესების შეპირისპირების თაობაზე დამატებითი ინფორმაციის მოძიების მიზნით იხ. კვლევის 3.2 ქვეთავი; 7
6
• •
personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis mizani ar unda iyos romelime sferos gamoricxva misi moqmedebis arealidan; aseve, saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, personalur monacemTa dacva ar aris absoluturi ufleba, Sesabamisad, misi moazreba savaldebuloa sxva fundamentur uflebebTan erTobliobaSi, risi miRwevis saSualebasac proporciulobis testi warmoadgens.
2. saqarTvelos kanonmdebloba piradi cxovrebis xelSeuxebloba demokratiuli saxelmwifos cnebis ganuyofeli nawilia. misi garantirebuli dacva saqarTvelos konstituciis ramdenime normiT aris uzrunvelyofili.8 piradi cxovrebis xelSeuxeblobis uflebas farTo da mravalmxrivi Sinaarsi gaaCnia. igi uamravi uflebrivi komponentisgan Sedgeba da Tavis TavSi personaluri monacemebis dacvasac moicavs. garda saqarTvelos konstituciis zogadi xasiaTis normebisa, sakiTxis zedmiwevniT regulirebas sxvadasxva sakanonmdeblo aqtSic vxvdebiT. aRsaniSnavia, rom bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi personalur monacemTa dacvis sferos maregulirebelma kanonmdeblobam sagrZnobi progresi ganicada. 2011 wlis 28 dekembers miRebul iqna „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, ramac Sedegad saqarTvelos zogad administraciul kodeqsSi cvlilebebis ganxorcieleba gamoiwvia.9 mimdinare procesebi ganapiroba ramdenime faqtorma. erT-erTi iyo arsebuli kanonmdeblobis arasrulfasovani xasiaTi. saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis mwiri muxlebi ver uzrunvelyofdnen sferos srulyofil regulirebas, orientirebulni iyvnen mxolod sajaro dawesebulebebze. amasTan, sxvadasxva samarTlebriv aqtSi gabneuli debulebebi,10 romlebic kerZo seqtorSi personalur monacemTa dacvas isaxavdnen miznad, ver qmnidnen erTian suraTs. Sesabamisad, arsebuli sakanonmdeblo baza ver pasuxobda evropul standartebs, xolo saqarTvelos mier saerTaSoriso doneze aRebuli valdebulebebi11 misi Semdgomi daxvewis saWiroebas usvamda xazs. aRsaniSnavia, rom ganmartebiTi baraTis Tanaxmad, swored „personaluri monacemebis damuSavebis, Senaxvisa da dacvis srulyofili mowesrigeba, dacvis saTanado meqanizmebis Camoyalibeba da saqarTvelos saerTaSoriso doneze nakisri valdebulebebis Sesruleba“ dasaxelda axali kanonis miRebis safuZvlad. „personalur monacemTa dacvis kanoni“, Tavisi Sinaarsidan gamomdinare, sakmaod inovaciuria da, SeiZleba, aRniSnuli sferos regulirebis kuTxiT wingadadgmul nabijad CaiTvalos. igi moicavs iseT sakiTxebs, rogoricaa personalur monacemTa sferosTan dakavSirebuli terminebis zedmiwevniT ganmarteba, gansakuTrebuli kategoriis monacemebis cnebis Semotana, monacemTa damuSavebis principebisa da safuZvlebis gansazRvra, monacemTa subieqtis, dammuSaveblis uflebebisa da movaleobebis sakanonmdeblo doneze gawera da sxva. garda amisa, kanoniT SemoTavazebul erT-erT yvelaze mniSvnelovan siaxles axali institutis _ monacemTa dacvis inspeqtoris _ Seqmna warmoadgens, romlis umTavresi movaleobaa arsebuli kanonmdeblobis implementacia da mis Sesrulebaze zedamxedveloba. „personalur monacemTa dacvis“ Sesaxeb saqarTvelos kanonis 31-e muxlis Tanaxmad, „inspeqtori Tavisi uflebamosilebis ganxorcielebisas damoukidebelia da ar eqvemdebareba arc erT sxva Tanamdebobis pirsa da organos.“ absoluturi damoukideblobis uzrunvelsayofad, saxelmwifo valdebulia, Seuqmnas mas saqmianobis saTanado pirobebi. dasaxuli miznis miRwevisaTvis umTavresi mniSvneloba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Tanamdebobaze daniSvnas, gaTavisuflebas, misi finansuri da adamianuri resursiT uzrunvelyofasa da miniWebuli uflebamosilebis xarisxs eniWeba. Sesabamisad, Cven mier qvemoT detalurad iqneba ganxiluli yvela is meqanizmi, romelsac kanoni personaluri monacemebis dacvis inspeqtoris efeqturi funqcionirebisaTvis iTvaliswinebs.
8
საქართველოს კონსტიტუციის მე-20, 41-ე, მე-16 მუხლები.
2012 წლის 25 მაისის #6327 საქართველოს კანონი „საქართველოს ზოგად ადმინისტრაციულ კოდექსში ცვლილებების შეტანის თაობაზე“. 9
10
საქართველოს ორგანული კანონი „კომერციული ბანკების შესახებ“, საქართველოს კანონი „პაციენტის უფლებების შესახებ“.
„პერსონალური მონაცემების ავტომატური გზით დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ 1981 წლის კონვენციის იმპლემენტაციის ვალდებულება; ევროკავშირის სამეზობლო პოლიტიკის სამოქმედო გეგმის თანახმად, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ვალდებულება. 11
7
2.1. Tanamdebobaze gamweseba12 „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtori Tanamdebobaze iniSneba Ria konkursis wesiT. premier-ministri amtkicebs sakonkurso komisias, romlis SemadgenlobaSi proporciulobis principis dacviT Sedian saqarTvelos mTavrobis, saqarTvelos parlamentis, sasamarTlo xelisuflebis, saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatisa da arasamTavrobo seqtoris warmomadgenlebi. sakonkurso komisia xmaTa umravlesobiT iRebs gadawyvetilebas personalur monacemTa dacvis inspeqtoris kandidaturis SerCevis Taobaze da mas dasamtkiceblad warudgens premier-ministrs, romelic 10 dRis vadaSi niSnavs inspeqtors an acxadebs xelaxal konkurss (im SemTxvevaSi, Tu premier-ministris mier ar moxdeba sakonkurso komisiis mier wardgenili kandidaturis Tanamdebobaze gamweseba, kanoni arc aRniSnuli gadawyvetilebis miRebis winapirobebs da arc dasabuTebis valdebulebas ar iTvaliswinebs). „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtorisaTvis dadgenilia minimaluri sakvalifikacio moTxovnebi: igi unda iyos umaRlesi ganaTlebis mqone saqarTvelos moqalaqe, romelsac aqvs Sesabamisi profesiuli gamocdileba, xolo saqmiani da moraluri Tvisebebi saSualebas aZlevs, Seasrulos dakisrebuli uflebamovaleobebi. inspeqtoris Tanamdebobaze gamweseba xdeba 3 wlis vadiT, xolo erTi da igive piris daniSvna dasaSvebia zedized mxolod orjer. marTalia „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni 2011 wlis 28 dekembers Sevida ZalaSi, magram sakonkurso komisiis Seqmna mxolod 2013 wels ganxorcielda,13 xolo personalur monacemTa dacvis inspeqtori Tanamdebobaze 2013 wlis 1 ivlisidan gamwesda.14 „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtoris saqmianobisa da mis mier uflebamosilebis ganxorcielebis wesi ganisazRvreba debulebiT,15 romelsac saqarTvelos mTavroba amtkicebs.16 aRsaniSnavia, rom rogorc personalur monacemTa dacvis inspeqtoris daniSvnis procedurebTan, ise misi saqmianobis ganmsazRvreli debulebis damtkicebasTan mimarTebiT arsebobs garkveuli xarvezebi, romelTa aRmofxvris SemTxvevaSi, SesaZlebeli iqneba institutisaTvis meti damoukideblobis miniWeba. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia is garemoeba, rom kanonmdeblobis Tanaxmad, sakonkurso komisiis erT-erT wevrs saqarTvelos parlamentis uflebamosili piri warmoadgens. gamomdinare iqidan, rom saqarTvelos parlamenti dakompleqtebulia umciresobisa da umravlesobis warmomadgeneli deputatebisagan, komisiis Semadgenlobis gansazRvrisas, sasurveli iqneboda aRniSnuli garemoebis gaTvaliswineba da saqarTvelos parlamentisaTvis 2 kvotis miniWeba, rac parlamentis yvela wevris interesebis gatarebas Seuwyobda xels. aseve mniSvnelovania, saboloo gadawyvetilebis miRebisaTvis saWiro xmaTa raodenobis sakiTxi. dRes moqmedi kanonmdeblobis Tanaxmad, inspeqtoris kandidaturis SerCeva xmaTa umravlesobis safuZvelze xorcieldeba. migvaCnia, rom, nacvlad arsebuli wesisa, sasurvelia, SemoRebuli iyos saboloo gadawyvetilebis miRebisaTvis konsensusis miRwevis saWiroeba, rac TavisTavad gamoricxavs mikerZoebuli gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobas da gazrdis Rirseuli kandidatis SerCevis albaTobas. inspeqtoris absoluturi damoukideblobis miRwevis mizniT, aseve mniSvnelovania misi daniSvnis vadisa da xelmeored arCevis SesaZleblobis saTanado regulireba. imisaTvis, rom Tavidan iyos acilebuli sazedamxedvelo organoze yvela saxis zemoqmedebis SesaZlebloba, sasurvelia, inspeqtoris arCeva xdebodes SedarebiT xangrZlivi vadiT, Tundac 4-5 wliT, xolo sanacvlod kanoni misi xelmeored arCevis SesaZleblobas ar iTvaliswinebdes.17 aRsaniSnavia aseve personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saqmianobis ganmsazRvreli debulebis mTavrobis mxridan damtkicebis sakiTxi. msgavsi xasiaTis uflebamosilebis aRmasrulebeli xelisuflebisaTvis miniWeba, SesaZlebelia, metyvelebdes Tavad personalur monacemTa dacvis inspeqtoris damoukideblobis xarisxis Semcirebaze. saxelmwifo xelisuflebis erT-erTi Stos mier saqmianobis wesis gansazRvra calsaxad gulisxmobs garkveuli zegavlenis ganxorcielebis SesaZleblobas da ewinaaRmdegeba absoluturi damoukideblobis princips. sasurveli iqneboda gansakuTrebuli mniSvnelobis sakiTxebis sakanonmdeblo doneze regulireba, aseve, debulebis damtkicebis uflebamosilebis inspeqtorisaTvis gadacema, rac 12
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლი.
13
საქართველოს პრემიერ-მინისტრის 2013 წლის 28 მარტის #64 ბრძანება;
14
საქართველოს პრემიერ-მინისტრის 2013 წლის 28 ივნისის #132 ბრძანება;
15
“პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის მეორე ნაწილი;
საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 19 ივლისის #180 დადგენილება, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის საქმიანობისა და მის მიერ უფლებამოსილების განხორციელების წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე; 16
მსგავსი ხასიათის პრაქტიკის არსებობაზე საერთაშორისო გამოცდილებაც მიუთითებს, იხ. 3.1.1. საერთაშორისო გამოცდილება - თანამდებობიდან განთავისუფლება; 17
8
misi legitimaciis gazrdas Seuwyobda xels. sagulisxmoa is faqtic, rom arc „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni da arc mis safuZvelze damtkicebuli debuleba ar gansazRvravs inspeqtorisa da misi aparatis organizaciul-samarTlebriv formas, rac calsaxad problematuri sakiTxia da gansazRvras saWiroebs. zemoT dasaxelebuli sakiTxebi warmoadgens im umTavres elementebs, romelTa srulyofisa da daxvewis Semdgom SesaZlebeli gaxdeba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris gamarTulad da miukerZoeblad muSaobis uzrunvelyofa. 2.2. Tanamdebobidan gaTavisufleba18 „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni iTvaliswinebs inspeqtoris Tanamdebobidan gaTavisuflebis or ZiriTad SemTxvevas: 1) Tanamdebobaze gamwesebis vadis gasvla; 2) kanoniT gaTvaliswinebuli garemoebebis arseboba. kanonis Tanaxmad, aseTi garemoebebia: • saqarTvelos moqalaqeobis dakargva; • zedized oTxi Tvis ganmavlobaSi dakisrebuli valdebulebis Seusrulebloba; • inspeqtoris mimarT kanonier ZalaSi Sesuli gamamtyunebeli ganaCeni; • sasamarTlos mier inspeqtoris qmeduunarod cnoba, ugzo-ukvlod dakargulad aRiareba an gardacvlilad gamocxadeba; • inspeqtoris TanamdebobasTan SeuTavsebeli Tanamdebobis dakaveba an saqmianobis ganxorcieleba; • nebayoflobiT gadadgoma dakavebuli Tanamdebobidan; • gardacvaleba. „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi arsebuli Canaweris Tanaxmad, inspeqtoris uflebamosileba Sewyvetilad CaiTvleba CamonaTvalSi arsebuli garemoebebis dadgomis momentidan, ris Sesaxebac dauyovnebliv unda ecnobos saqarTvelos premier-ministrs, romelic gamoscems Sesabamis administraciul-samarTlebriv aqts. arsebobs mxolod ori gamonaklisi: pirveli, rodesac saqme gvaqvs 4 TviT dakisrebuli valdebulebis SeusruleblobasTan da meore _ SeuTavsebeli Tanamdebobis dakavebasTan. aRniSnul SemTxvevebSi, inspeqtoris uflebamosileba wydeba saqarTvelos premier-ministris gadawyvetilebiT. kanonis normis dispoziciidan gamomdinare, calsaxaa, rom CamonaTvalSi arsebuli mTeli rigi garemoebebis dadgomis SemTxvevaSi, premier-ministri ukve arsebuli faqtis - uflebamosilebis Sewyvetis _ konstatacias axdens, xolo sagamonakliso SemTxvevebSi _ gadawyvetilebas iRebs. arsebuli Canaweri bundovania Tavisi Sinaarsidan gamomdinare, vinaidan naTlad ar aris gawerili procedura, romelic SesaZlebelia, sagamonakliso SemTxvevebis arsebobisas, saboloo gadawyvetilebis miRebis winapirobas warmoadgendes. logikurad, Tuki erT SemTxvevaSi avtomatur reJimze vsaubrobT, xolo meore SemTxvevaSi _ kanonis Sesabamisi ramdenime gadawyvetilebidan erTerTis SerCevaze, aRniSnuli unda moiazrebdes Tanamdebobis piris diskreciul uflebamosilebas, romlis ganxorcieleba mxolod analizis, garemoebebis Seswavlis, kerZo/sajaro interesebis Sepirispirebisa da saTanado dasabuTebis safuZvelze iqneba SesaZlebeli. Tu davuSvebT, rom saxezea Tanamdebobis piris diskreciuli uflebamosilebis ganxorcieleba, saWiroa zedmiwevniT ganisazRvros yvela is procedura, romlis safuZvelzec premier-ministri personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mxridan zedized oTxi Tvis ganmavlobaSi dakisrebuli valdebulebis Seusruleblobis an/da mis mier SeuTavsebeli Tanamdebobis dakavebis/saqmianobis ganxorcielebis faqtebs daadgens.19 aseve, sasurvelia, kanonma gaiTvaliswinos SemTxveva, rodesac inspeqtoris mier movaleobis Seusrulebloba sapatio mizeziT aris gamowveuli. yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, unda aRmoifxvras is bundovaneba, romlebmac, SesaZloa, inspeqtoris sxvadasxva safuZvliT Tanamdebobidan gaTavisuflebisas iCinon Tavi. saWiroa, Camoyalibdes mkafio wesebi, romlebic yvela SesaZlo situaciis winaswar ganWvretis saSualebas mogvcems. aRniSnuli gansakuTrebiT sagulisxmoa, vinaidan gadawyvetilebis mimRebi am SemTxvevaSi premierministria, Sesabamisad, Tanamdebobidan gaTavisuflebis maregulirebeli wesebis arasaTanado reglamentaciam SesaZlebelia inspeqtoris damoukideblobas Seuqmnas safrTxe.
18
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 28-ე მუხლის მე-7 პუნქტი, 29-ე მუხლი;
მაგალითისათვის, პარლამენტის რეგლამენტის მე-9 მუხლის თანახმად, პარლამენტის წევრის შემთხვევაში, უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის საკითხს, რეგლამენტით დადგენილი წესით შეისწავლის და განიხილავს პარლამენტის საპროცედურო საკითხთა და წესების კომიტეტი, რომელიც ამზადებს შესაბამის დასკვნას და წარუდგენს პარლამენტის ბიუროს საპარლამენტო განხილვისთვის; 19
9
2.3. inspeqtoris finansuri da organizaciuli uzrunvelyofa20 „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni aregulirebs inspeqtoris saTanado saqmianobisaTvis saWiro finansuri da adamianuri resursebiT uzrunvelyofis sakiTxebs. kerZod, kanonis Tanaxmad, inspeqtori Tavis uflebamosilebas axorcielebs aparatis daxmarebiT, romelsac igi uSualod an moadgilis saSualebiT xelmZRvanelobs. aparatis struqturas, saqmianobasa da TanamSromelTa Soris uflebamosilebis ganawilebis wess adgens inspeqtori aparatis debulebiT. aseve, igi amtkicebs TanamSromelTa saStato nusxas,21 romelic aerTianebs Semdeg Tanamdebobebs:22 inspeqtoris moadgile/departamentis ufrosi, saerTaSoriso urTierTobebisa da komunikaciis departamentis ufrosi, finansuri da Sesyidvebis menejeri, mTavari iuristi, monacemTa usafrTxoebis ufrosi analitikosi, monacemTa usafrTxoebis analitikosi, swavlebisa da treningis menejeri, sazogadoebasTan urTierTobis menejeri, saqmis warmoebisa da failuri sistemebis reestris specialisti, administraciuli asistenti (specialisti), informaciuli teqnologiebis administratori da mZRoli. 2014 wlis 16 ianvris mdgomareobiT, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris aparatSi dasaqmebuli iyo 11 adamiani, xolo vakanturi iyo sami pozicia.23 saStato nusxisa da dasaqmebul pirTa raodenobis gacnobis Semdeg, SesaZloa msjelobis sagans warmoadgendes is garemoeba, Tu ramdenad uzrunvelyofs msgavsi saxiT dakompleqtebuli aparati saqarTveloSi arsebuli yvela sajaro dawesebulebis mier personalur monacemTa dacvis damuSavebis kontrols maSin, rodesac dRevandeli mdgomareobiT saqme gvaqvs 19 saministrosa da ramdenime aTas sajaro samarTlis iuridiul pirTan, rom aRaraferi vTqvaT im auracxeli raodenobis kerZo dawesebulebebze, romelTa mimarT kanoni ZalaSi srulad 2016 wlidan Sedis.24 rac Seexeba finansur mxares, „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtoris saqmianoba finansdeba saqarTvelos saxelmwifo biujetidan, xolo xarjTaRricxvis proeqts, kanoniT dadgenili wesiT, waradgens Tavad inspeqtori. inspeqtorisa da aparatis saqmianobisaTvis saWiro asigneba gansazRvrulia saqarTvelos saxelmwifo biujetis calke kodiT. 2014 wlis mdgomareobiT, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris funqcionirebisaTvis saxelmwifo biujetidan gamoyofilia 600 000 (eqvsasi aTasi) lari, maSin roca, 2013 wels aparatis dafinanseba Seadgenda mxolod 204 000 (oras oTxi aTasi) lars da Tanxebis akumulireba saqarTvelos mTavrobis sarezervo fondidan mTavrobis #699 dadgenilebis safuZvelze ganxorcielda.25 migvaCnia, rom vinaidan „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni jer kidev 2011 wlis 28 dekembers iqna miRebuli da inspeqtoris daniSvnas imTaviTve iTvaliswinebda, 2013 wels axali institutis Sesaqmnelad saWiro xarjebi winaswar unda yofiliyo cnobili. Sesabamisad, misi mobilizeba saxelmwifo biujetis safuZvelze unda ganxorcielebuliyo da ara sarezervo fondze dayrdnobiT. aRniSnuli midgomis Tanaxmad, erTi mxriv, saxelmwifo saxsrebi daniSnulebisamebr ganawildeboda, xolo meore mxriv, SesaZlebeli gaxdeboda 2013-2014 wlebis Sedareba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris dafinansebis kuTxiT. „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanons garkveuli xarvezebi gaaCnia inspeqtoris finansuri uzrunvelyofis kuTxiT. kerZod, regulirebis miRmaa darCenili arsebuli biujetis wina wlis biujetebTan mimarTebiT Semcirebis winapirobebi da SesaZlebloba. imisaTvis, rom monitoringis ganmaxorcielebel organos hqondes sruli finansuri damoukidebloba, sasurvelia, aRniSnuli sakiTxi zedmiwevniT gaiweros sakanonmdeblo doneze. orientirad SesaZlebelia aRebuli iyos msgavsi garantiebis mqone institutis _ saqarTvelos saxalxo damcvelis _ SemTxvevaSi arsebuli regulireba, romlis Tanaxmadac, saxelmwifo biujetSi gaTvaliswinebuli Sromis anazRaurebis muxlis moculobis Semcireba wina wlis Sesabamis moculobasTan SedarebiT, SesaZlebelia mxolod saqarTvelos saxalxo damcvelis winaswari TanxmobiT.26 garda saxelmwifo biujetidan gamoyofili asignebisa, aRsaniSnavia, rom „personalur monacemTa 20
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 32-ე მუხლი;
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის საქმიანობისა და მის მიერ უფლებამოსილების განხორციელების წესის შესახებ დებულების მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი; 21
თანამდებობათა ჩამონათვალი ეფუძნება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენციას; 22
23
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენცია;
24
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-3 პუნქტი;
25
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენცია;
26
„საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს კანონის 25-ე მუხლის მე-3 ნაწილი;
10
dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtors gaaCnia uflebamosileba, Tavisi saqmianobis ganxorcielebis miznebisaTvis miiRos grantebi da Semowirulobebi saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mowodebuli oficialuri informaciis Tanaxmad, 2013 wlis mdgomareobiT, mis aparats granti ar miuRia.27 2.4. konsultaciis gaweva monacemTa dacvasTan dakavSirebul sakiTxebze 28 personalur monacemTa dacvis inspeqtors, kanonis Tanaxmad, ekisreba valdebuleba, konsultacia gauwios saqarTvelos saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebs, sxva sajaro dawesebulebebs, kerZo samarTlis iuridiul pirebs da fizikur pirebs monacemTa damuSavebasa da dacvasTan dakavSirebul nebismier sakiTxze. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mowodebuli oficialuri informaciis Tanaxmad, 2013 wlis 1 ivlisidan, 2014 wlis 16 ianvramde gaweul konsultaciaTa raodenobam Seadgina 44, xolo mis mier gamoqveynebul angariSze dayrdnobiT, romelic moicavda 2013 wlis agvistodan 2014 wlis martamde periods, aRniSnulma ricxvma 376-s miaRwia.29 sazedamxedvelo organos mier mowodebuli oficialuri informaciis Tanaxmad, konsultaciis maZieblebi iyvnen rogorc kerZo, ise sajaro dawesebulebebi, maT Soris _ saministroebi, sajaro samarTlis iuridiuli pirebi, sabanko da sadazRvevo organizaciebi, mobiluri operatorebi da sxva. gamomdinare iqidan, rom inspeqtoris aparati ar awarmoebda konsultaciis mimRebTa detalur aRricxvas, beneficiarTa detaluri CamonaTvalis miReba, Cven mier sajaro informaciis gamoTxovnis etapze, ver moxerxda.30 2.5. monacemTa dacvasTan dakavSirebuli gancxadebebis/saCivrebis ganxilva31 personalur monacemTa dacvis inspeqtors ekisreba valdebuleba, ganixilos monacemTa subieqtis gancxadeba monacemebis damuSavebasTan dakavSirebiT, 10 dRis vadaSi miiRos gadawyvetileba gasatarebeli RonisZiebebis Taobaze da aRniSnulis Sesaxeb acnobos ganmcxadebels. inspeqtors ekisreba valdebuleba, gancxadebasTan dakavSirebuli garemoebebis Seswavlisa da gamokvlevis mizniT, ganaxorcielos Semowmeba. Tavis mxriv, monacemTa dammuSavebelni valdebulni arian, gadascen zedamxedvelobis ganmaxorcielebel organos inspeqtirebisa Tu gancxadebis ganxilvisaTvis saWiro nebismieri informacia da dokumenti. gancxadebis ganxilvis Semdeg, inspeqtori, arsebuli situaciisa da gamovlenili garemoebebis gaTvaliswinebiT, kanoniT gansazRvruli ramdenime RonisZiebidan erT-erTs irCevs. aRsaniSnavia, rom personalur monacemTa dacvis inspeqtors gaaCnia prevenciuli xasiaTis gadawyvetilebis miRebis uflebamosilebac. kerZod, mas SeuZlia, monacemTa subieqtis gancxadebis ganxilvis dasrulebamde moiTxovos monacemTa dablokva. aRniSnuli SezRudva ar moqmedebs, Tu monacemTa damuSavebis gagrZeleba aucilebelia monacemTa subieqtis an mesame piris sasicocxlo interesebis dasacavad, anda saxelmwifo usafrTxoebisa da Tavdacvis miznebisaTvis. inspeqtoris mier gancxadebis ganxilvis maqsimaluri vada ar unda aRematebodes 2 Tves. misi gagrZeleba dasaSvebia mxolod 1 TviT, inspeqtoris dasabuTebuli gadawyvetilebis safuZvelze. gamomdinare iqidan, rom personalur monacemTa damuSavebasTan dakavSirebuli sakiTxebi, rig SemTxvevaSi, SeiZleba sakmaod didi mniSvnelobis matarebeli iyos, saWiroa, monitoringis ganmaxorcielebelma organom moaxdinos dauyovnebeli reagireba. Tumca, gancxadebis ganxilvisa da saTanado zomebis miRebisaTvis kanoniT dawesebuli dro, SesaZlebelia, ver uzrunvelyofdes droul reaqcias yoveli konkretuli kanondarRvevis SemTxvevaSi. aqve aRsaniSnavia, rom „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni monacemTa subieqts, garda gancxadebis wardgenisa, kanoniT gaTvaliswinebuli uflebebis darRvevis SemTxvevaSi, inspeqtorisadmi mimarTvis uflebamosilebas aniWebs. Sesabamisad, zedamxedvelobis ganmaxorcielebel organos ekisreba valdebuleba, ganixilos warmodgenili saCivrebi. inspeqtoris mier monacemTa subieqtis gancxadebis ganxilvisagan gansxvavebiT, kanoni ar iTvaliswinebs saCivris arsebobisas Casatarebeli warmoebis maregulirebel normebs. Sesabamisad, bundovania, aRniSnul SemTxvevaSic moqmedebs gancxadebis ganxilvisaTvis gansazRvruli wesebi, Tu arsebobs raime sxva saxis regulireba. 27
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენცია;
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 27-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, 33-ე მუხლი; 28
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის ანგარიში http://personaldata.ge/res/docs/Data%20Protection%20Report%20Final%2012.03.2014.pdf; 29
30
პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენცია;
31
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 34-ე, 26-ე მუხლები;
11
personalur monacemTa inspeqtoris aparatis mier mowodebuli oficialuri informaciis Tanaxmad, 2013 wlis 1 ivlisidan 2014 wlis 16 ianvramde periodSi ganxiluli iyo 9 gancxadeba da arc erTi saCivari. Semosuli gancxadebebi Seexeboda Semdeg sakiTxebs: sabanko seqtorSi arsebuli e.w. „Savi siebis“ kanoniereba, kompaniebs Soris momxmarebelTa satelefono nomrebis gacvla marketinguli miznebisaTvis, kerZo kompaniebSi piris xelfasis odenobis sajarooba, „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis gavrceleba sagzao moZraobis wesebis dacvis mizniT damontaJebuli video kamerebis funqcionirebaze, bankis mier ganmcxadeblis Sesaxeb arsebuli sakredito davalianebis Taobaze monacemTa internet-resursis saSualebiT gamoqveyneba, araswori personaluri monacemebis gasworeba da sxva. 2.6. monacemTa damuSavebis kanonierebis Semowmeba sajaro da kerZo dawesebulebebSi32 „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtori uflebamosilia, monacemTa damuSavebis kanoniereba Seamowmos rogorc sakuTari iniciativiT, ise dainteresebuli piris gancxadebis safuZvelze. inspeqtirebis ganxorcielebis mizniT, monitoringis ganmaxorcielebel organos SeuZlia, Sevides nebismier dawesebulebasa da organizaciaSi, gaecnos yvela saxis dokumentacias, miuxedavad maTi Sinaarsisa. Semowmebis Taobaze winaswari Setyobinebis valdebuleba vrceldeba mxolod sagamonakliso SemTxvevebze, kerZod, im dawesebulebis inspeqtirebisas, romlis saqmianobac dakavSirebulia saxelmwifo usafrTxoebasa da TavdacvasTan, an _ romelic axorcielebs operatiul-samZebro saqmianobas. msgavs SemTxvevebSi, inspeqtors ekisreba valdebuleba, aranakleb 3 dRiT adre acnobos Semowmebis obieqts dagegmili RonisZiebebis Taobaze. aRniSnuli norma, praqtikaSi misi realizebis kuTxiT, SesaZlebelia problematuri iyos. imis gamo, rom kanoniT dawesebuli winaswari Setyobinebis vada savsebiT sakmarisia sistemaSi arsebuli xarvezebis aRmosafxvrelad, mTlianad azrs kargavs inspeqtirebis Catarebis saWiroeba. Semowmeba, Tavisi bunebisa da xasiaTis gaTvaliswinebiT, dafuZnebulia moulodnelobis efeqtze da zogadi wesidan yovelgvari gamonaklisi ewinaaRmdegeba msgavsi xasiaTis RonisZiebis ganxorcielebis miznebs. Semowmebis mizniT, inspeqtori uflebamosilia, monacemTa dammuSavebels mosTxovos nebismieri saxis informacia da dokumenti, xolo Sesabamis pirebs ekisrebaT valdebuleba, dauyovnebliv Seasrulon monitoringis ganmaxorcielebeli organos miTiTeba. im SemTxvevaSi, Tuki samarTlebrivi an fizikuri mizezebis gamo, SeuZlebelia moTxovnili dokumentaciisa da informaciis dauyovnebliv gacema, kanoni awesebs maqsimalur 15 dRian vadas moTxovnis Sesasruleblad. gamomdinare iqidan, rom inspeqtirebis miznebisaTvis personalur monacemTa dacvis inspeqtorsa da misi aparatis TanamSromlebs aqvT wvdoma nebismier dokumentsa Tu informaciaze, kanoni, msgavsi xasiaTis informaciis gamJRavnebisgan erTgvari damcavi meqanizmis saxiT, iTvaliswinebs Sesabamisi pirebis valdebulebas, ar dauSvan im informaciis gamJRavneba an sxvagvari ukanono damuSaveba, romelic maTTvis cnobili gaxda samsaxurebrivi saqmianobis Sedegad. inspeqtirebis ganxorcieleba gulisxmobs monacemTa damuSavebis, misi dacvis mizniT ganxorcielebuli procedurebisa da miRebuli organizaciul-teqnikuri zomebis, failuri sistemisa da failuri sistemis katalogis warmoebis, monacemTa sxva saxelmwifosa da saerTaSoriso organizaciebisaTvis gadacemis kanonmdeblobis moTxovnebTan Sesabamisobis dadgenas. „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, monacemTa sxva saxelmwifosa Tu saerTaSoriso organizaciisaTvis gadacema dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi,33 Tuki arsebobs am kanoniT gaTvaliswinebuli monacemebis damuSavebis safuZvlebi da dacvis saTanado garantiebi. aRniSnuls adgens inspeqtori, romelic arsebuli garemoebebis Seswavlis Semdeg iRebs gadawyvetilebas monacemTa sxva saxelmwifosaTvis gadacemisaTvis saWiro nebarTvis gacemis Taobaze.34 rogorc personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mowodebuli oficialuri informaciiT, ise yovelwliur angariSze dayrdnobiT irkveva, rom 2013 wlis ivlisidan 2014 wlis martamde periodSi ganxorcielda ori inspeqtireba,35 kerZod: 32
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 35-ე, მე-20 მუხლები;
აღნიშნული არ ეხება შემთხვევას, როდესაც პერსონალურ მონაცემთა გადაცემა გათვალისწინებულია საერთაშორისო ხელშეკრულებითა და შეთანხმებით; 33
34
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 41-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, 42-ე მუხლი;
პესრონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპოდენცია; პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის ანგარიში http://personaldata.ge/res/docs/Data%20Protection%20Report%20Final%2012.03.2014.pdf; 35
12
•
pirvel SemTxvevaSi, Semowmebas safuZvlad daedo erovnuli uSiSroebis sabWos mdivnis, giorgi bokerias gancxadeba. igi iTxovda Tbilisis Ria saswavlo universitetis mier Catarebuli kvlevis _ „sajaro seqtorSi dasaqmebis ganmapirobebeli faqtorebis analizi“ _ kanonmdeblobis moTxovnebTan Sesabamisobis dadgenas. ganmcxadeblis mosazrebiT, igi ukavSirdeboda iseTi personaluri monacemebis damuSavebas, rogorsac individis politikuri Sexeduleba warmoadgens. inspeqtirebis farglebSi Seswavlili iyo 12 saministroSi ganxorcielebuli procesi da masTan dakavSirebuli yvela dokumenti. Semowmebis Sedegad, monitoringis ganmaxorcielebelma organom moamzada daskvna, romelic gaegzavna dainteresebul pirebs, xolo inspeqtoris miTiTebiT, 3 uwyebaSi ganxorcielda monacemTa ganadgureba Sesabamisi procedurebis dacviT.
•
meore SemTxvevaSi, inspeqtireba ganxorcielda Tavad personalur monacemTa dacvis inspeqtoris iniciativiT da mas safuZvlad daedo braldebul baCana axalaias saknis video da audio Canawerebi, romlebic 2013 wlis oqtomberSi media saSualebebiT gavrcelda. Semowmebis mizans warmoadgenda sasjelaRsrulebis #7 dawesebulebaSi audio, vizualuri, eleqtronuli an sxva teqnikuri saSualebis gamoyenebiT ganxorcielebuli kontrolis kanonmdeblobis moTxovnebTan Sesabamisobis dadgena. inspeqtirebis mizniT, monitoringis ganmaxorcielebelma organom gamoiTxova informacia, adgilze gaecno monacemTa damuSavebis process da SeimuSava Sesabamisi rekomendaciebi.
rodesac vsaubrobT inspeqtoris mier monacemTa damuSavebis kanonierebis Semowmebaze, aRniSnuli SesaZlebelia moicavdes, rogorc “ex post facto “ ise “ex ante“36 kontrols. „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni calsaxad ar iTvaliswinebs monacemebis damuSavebamde arsebuli garemos Semowmebis valdebulebas, magram gamomdinare iqidan, rom monacemTa dammuSavebels ekisreba valdebuleba, failuri sistemis37 Seqmnamde da masSi axali kategoriis monacemebis Setanamde werilobiT an eleqtronuli formiT Seatyobinos38 monitoringis ganmaxorcielebel organos kanoniT gaTvaliswinebuli informacia.39 aRniSnuli SesaZlebelia gulisxmobdes, rom saTanado eWvis arsebobis SemTxvevaSi, monacemebis damuSavebis dawyebamde ganxorcieldes Semowmeba imis dasadgenad, Tu ramdenad Seesabameba arsebuli garemo kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs. 2.7. inspeqtoris mier kanonis aRsrulebis mizniT gamoyenebuli RonisZiebebi „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtoris mier, rogorc monacemTa subieqtis gancxadebis ganxilvis, ise Semowmebis ganxorcielebis Sedegad, kanonis an monacemTa damuSavebis maregulirebeli sxva normatiuli aqtebis darRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, kanoni iTvaliswinebs mTel rig RonisZiebebs. kerZod, monitoringis ganmaxorcielebel organos, saqmis garemoebebis Seswavlisa da saTanado daskvnebis gakeTebis Semdeg, SeuZlia miiRos qvemoT CamoTvlili gadawyvetilebebi: • moiTxovos darRvevisa da monacemTa damuSavebasTan dakavSirebuli naklovanebebis gamosworeba mis mier miTiTebuli formiT da miTiTebul vadaSi; • moiTxovos monacemTa damuSavebis droebiT an samudamod Sewyveta im SemTxvevaSi, Tu monacemTa dammuSaveblis an uflebamosili piris mier monacemTa usafrTxoebisaTvis miRebuli zomebi da procedurebi ar Seesabameba kanonis moTxovnebs; • moiTxovos monacemTa damuSavebis Sewyveta, maTi dablokva, waSla, ganadgureba an depersonalizacia, Tu miiCnevs, rom monacemTa damuSaveba xorcieldeba kanonis sawinaaRmdegod; • moiTxovos monacemTa sxva saxelmwifosa da saerTaSoriso organizaciisaTvis gadacemis Sewyveta, Tu maTi gadacema xorcieldeba am kanoniT dadgenili moTxovnebis darRveviT; • werilobiT misces rCevebi da gauwios rekomendaciebi monacemTa dammuSavebels da 36
“ex post facto” – “ex ante” - გარკვეული ქმედების ჩადენის შემდეგ - ქმედების ჩადენამდე;
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონი მე-2 მუხლის, „ნ“ ქვეპუნქტი - ფაილური სისტემა მონაცემთა სტრუქტურული წყება, რომელშიც ისინი დალაგებულია და ხელმისაწვდომია კონკრეტული კრიტერიუმის მიხედვით; 37
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის თანახმად, ინსპექტორის შეტყობინების ვალდებულება ასევე ეკისრება ყველა კერძო დაწესებულებას ბიომეტრიული მონაცემების დამუშავების დაწყებამდე; 38
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტი - ფაილური სისტემის სახელწოდება, მონაცემთა დამმუშავებლისა და უფლებამოსილი პირის დასახელებები და მისამართები, მონაცემთა შენახვის ან/და დამუშავების ადგილი, მონაცემთა დამუშავების სამართლებრივი საფუძვლები, მონაცემთა სუბიექტის კატეგორია და სხვა ინფორმაცია; 39
13
uflebamosil pirs maT mier monacemTa damuSavebasTan dakavSirebuli wesebis umniSvnelo darRvevis SemTxvevaSi. aRsaniSnavia, rom kanonis Sesabamisi muxlis dispoziciis Tanaxmad, ar ikveTeba zemoT dasaxelebuli RonisZiebebis kumulaciurad gamoyenebis SesaZlebloba. aRniSnulTan mimarTebiT konkretizacias mxolod personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saqmianobisa da mis mier uflebamosilebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb debulebis me-13 muxlis me-3 nawili axdens, romelic personalur monacemTa dacvis inspeqtors, konkretuli saqmis garemoebebis gaTvaliswinebiT, ori an meti RonisZiebis erTdroulad gamoyenebis uflebamosilebas aniWebs. imisaTvis, rom Tavidan iyos acilebuli normis dispoziciis araerTgvarovani ganmarteba, mizanSewonilia, kanonis Sesabamis muxlSi gakeTdes miTiTeba sxvadasxva RonisZiebis erTdroulad gamoyenebis SesaZleblobaze. garda aRniSnulisa, aseve sagulisxmoa, rom „normatiuli aqtebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-8 muxlis „b“ punqtis Tanaxmad, mxolod saqarTvelos sakanonmdeblo aqtiT SesaZlebelia ganisazRvros iuridiuli pasuxismgeblobisa da iZulebis zomebis gamoyenebis sakiTxebi. Sesabamisad, maSin, rodesac vsaubrobT inspeqtoris mier kanonis aRsrulebis mizniT sxvadasxva RonisZiebis gamoyenebaze, romelic Tavis TavSi, rig SemTxvevaSi, pasuxismgeblobis dakisrebas, xolo rig SemTxvevaSi _ iZulebis zomebis gamoyenebas gulisxmobs, savaldebuloa, rom masTan dakavSirebuli nebismieri aspeqti regulirebuli iyos sakanonmdeblo aqtis da ara debulebis doneze, romelic Tavisi samarTlebrivi bunebiT kanonqvemdebare aqtia. garda zemoT dasaxelebuli SesaZlo gadawyvetilebis miRebisa, monitoringis ganmaxorcielebel organos, dRes moqmedi kanonmdeblobis Tanaxmad, aseve eniWeba administraciuli samarTaldarRvevis oqmis Sedgenis uflebamosileba kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi. personalur monacemTa dacvis sferoSi administraciul samarTaldarRvevaTa CamonaTvali, Sesabamisi jarimebis odenobis miTiTebiT, mocemulia „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-7 TavSi. saSualo maCvenebliT, jarimebis sidide meryeobs 500 laridan 3000 laramde, qmedebis simZimisa da sixSiris gaTvaliswinebiT. kanonis Tanaxmad, darRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, jarimis odenoba mkacrad gansazRvrulia. Sesabamisad, personalur monacemTa dacvis inspeqtori moklebulia SesaZleblobas, gamoiyenos diskrecia da yoveli konkretuli situaciis gaTvaliswinebiT gansazRvros Tanxis adekvaturi odenoba. „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, inspeqtoris nebismieri gadawyvetileba Sesasruleblad savaldebuloa da igi saCivrdeba mxolod sasamarTloSi. im SemTxvevaSi, Tuki monitoringis ganmaxorcielebeli organos miTiTeba ar sruldeba monacemTa dammuSaveblisa Tu uflebamosili piris mier, mas Tavad SeuZlia mimarTos sasamarTlos. personalur monacemTa dacvis inspeqtors, saqmianobis procesSi danaSaulis niSnebis gamokveTisas, ekisreba valdebuleba, mimarTos Sesabamis uflebamosil organoebs Semdgomi gamoZiebis warmoebis mizniT. 2.8. sazogadoebis cnobierebis amaRleba monitoringis ganmaxorcielebeli organos erT-erT movaleobas sazogadoebis informireba warmoadgens. personalur monacemTa dacvis sistemis funqcionireba umeteswilad swored gaTviTcnobierebul individzea damyarebuli, romelmac zedmiwevniT icis yvela is saWiro wesi, romelic yoveldRiuri cxovrebisaTvis damaxasiaTebeli tranzaqciebis dros misi dacvis garants warmoadgens. Sesabamisad, inspeqtoris mier xorcieldeba mTeli rigi aqtivobebi, romlebic Tavis TavSi moicavs rogorc saganmanaTleblo, ise kanonmdeblobis gacnobisa da popularizaciis mizniT dagegmil RonisZiebebs. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mowodebuli oficialuri informaciis Tanaxmad, 2013 wlis 1 ivlisidan 2014 wlis 16 ianvramde monakveTSi monitoringis ganmaxorcielebeli organos mier Catarda mTeli rigi aqtivobebi sazogadoebis cnobierebis amaRlebis kuTxiT. kerZod, gavrcelda gancxadebebi pirdapiri marketingis, videoTvalTvalis, monacemTa damuSavebis kanonierebis, gansakuTrebuli kategoriis monacemTa damuSavebisa da sagadasaxado saidumloebis Semcveli informaciis gasajaroebis sakiTxebze. inspeqtori monawileobda ramdenime satelevizio da radio programaSi „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis popularizaciis miznebisaTvis. Sinagan saqmeTa saministros 58 TanamSromels Cautarda personalur monacemTa dacvis sabaziso treningi, xolo 163 sajaro moxelesa da kerZo kompaniis warmomadgenels mieca SesaZlebloba, gascnobodnen SromiT urTierTobebSi monacemTa damuSavebis safuZvlebs.40 aseve, TbilisSi, baTumsa da quTaisSi gaimarTa sainformacio Sexvedrebi samedicino პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის ანგარიში http://personaldata.ge/res/docs/Data%20Protection%20Report%20Final%2012.03.2014.pdf; 40
14
da sadazRvevo sferos warmomadgenlebsa da studentebTan. 2013 wlis 20 dekembers monacemTa dammuSaveblebTan gaimarTa samuSao Sexvedra, romelsac 80-mde sajaro da kerZo organizaciis warmomadgeneli eswreboda.41 aseve, SemuSavda personalur monacemTa dacvis inspeqtoris vebgverdi,42 romelzec ganTavsda sxvadasxva saxis informacia, kerZod, institutis struqtura, saqmianobis mimarTulebebi, Sidasaxelmwifoebrivi kanonmdebloba da saerTaSoriso aqtebi, aparatSi dasaqmebul pirTa sia, biujetis odenoba, xarjTaRricxvis proeqti da sxva. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier mowodebul sajaro informaciaze dayrdnobiT, aseve igegmeba saswavlo saxelmZRvanelosa da sainformacio Sinaarsis broSurebis SemuSaveba. am etapze saitis saSualebiT moZiebadia inspeqtoris mier dadgenili failuri sistemis katalogis warmoebis saxelmZRvanelo da Setyobinebis forma, biometriuli monacemebis damuSavebis saxelmZRvanelo da Setyobinebis forma, monacemTa transsasazRvro gadacemis saxelmZRvanelo da Setyobinebis forma, monacemTa subieqtis mier personalur monacemTa dacvis inspeqtorisadmi mimarTvisas Sesavsebi ganacxadis forma da savaldebulo dokumentaciis CamonaTvali. 43 garda zemoT aRniSnuli aqtivobebisa, personalur monacemTa dacvis inspeqtori valdebulia, aqtiurad iTanamSromlos sxvadasxva dawesebulebasTan, saerTaSoriso organizaciebTan da saxelmwifo uwyebebTan monacemTa dacvasTan dakavSirebul nebismier sakiTxze.44 aRniSnuli gansakuTrebiT relevanturia personalur monacemTa sxva saxelmwifosaTvis gadacemisas, vinaidan kanoni, rig SemTxvevaSi, swored inspeqtors avaldebulebs, Seafasos monacemTa dacvis saTanado garantiebis arseboba da mxolod Catarebuli kvlevis safuZvelze miiRos gadawyvetileba nebarTvis gacemis Taobaze.45 monitoringi ganmaxorcielebeli organos roli aseve ikveTeba samarTalSemoqmedebiTi saqmianobisas. inspeqtori uflebamosilia, sakuTari iniciativiT saqarTvelos parlamentsa da sxva sajaro dawesebulebebs warudginos winadadebebi arsebuli kanonmdeblobis srulyofis miznebisaTvis, aseve, moamzados daskvnebi im kanonebsa da normatiul aqtebze, romlebic dakavSirebulia monacemTa damuSavebasTan.46 monitoringis ganmaxorcielebeli organos aRniSnuli uflebamosilebis gawera sakanonmdeblo doneze calsaxad misasalmebelia, Tumca, muxlis dispoziciis Tanaxmad, ar ikveTeba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier wardgenili daskvnebis gaTvaliswinebis valdebuleba Sesabamisi administraciuli organoebisa Tu saxelmwifo dawesebulebaTa mxridan, rac TavisTavad akninebs personalur monacemTa inspeqtoris, rogorc aRniSnul sferoSi kompetenturi organos, rolsa da mniSvnelobas. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saqmianobis sajaroobisa da angariSvaldebulebis uzrunvelyofis kuTxiT, kanoni iTvaliswinebs yovelwliuri angariSebis wardgenis valdebulebas. aRniSnuli dokumenti unda Seicavdes qveyanaSi monacemTa dacvis mdgomareobis zogad Sefasebebs, daskvnebsa da rekomendaciebs, agreTve, informacias wlis ganmavlobaSi gamovlenili mniSvnelovani darRvevebisa da ganxorcielebuli RonisZiebebis Sesaxeb. angariSi weliwadSi erTxel waredgineba saqarTvelos mTavrobas. igi sajaroa da mis gamoqveynebas uzrunvelyofs monitoringis ganmaxorcielebeli organo. aRsaniSnavia, rom „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni ar gansazRvravs angariSis wardgenis vadebs. sakiTxi regulirdeba personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier uflebamosilebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb debulebis Tanaxmad. aRniSnuli debulebis 22-e muxlis mixedviT, zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli organo valdebulia, yoveli wlis 1 martamde moamzados da gamoaqveynos angariSi qveyanaSi personalur monacemTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb. mizanSewonili iqneboda, saerTo suraTis Seqmnisa da sakiTxis maregulirebeli wesebisaTvis meti legitimaciis miniWebis mizniT, zemoT dasaxelebuli, erTob mniSvnelovani dokumentis gasajaroebisa da Sesabamisi uflebamosili organosadmi wardgenis zusti vadebi kanoniT iyos gawerili. 2014 wlis 1 marts mTavrobisadmi wardgenil pirvel angariSSi, romelic 7 Tvian periods aerTianebs, ZiriTadad saubaria im praqtikul problemebsa da kanonmdeblobis darRvevis faqtebze, romlebic sazedamxedvelo organos saqmianobis Sedegad gamovlinda. gansakuTrebiT aRsaniSnavia miznis araproporciulad, araadekvaturad didi moculobiT da ganusazRvreli vadiT 41
პესრონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის 2014 წლის 20 იანვრის #8/01 კორესპონდენცია;
42
http://personaldata.ge/ge/home;
http://personaldata.ge/ge/for-public-bodies/failuri-sistemebis-katalogi; http://personaldata.ge/ge/for-public-bodies/transsasazghvro-gatsvla; http://personaldata.ge/ge/for-individuals/take-an-action; http://personaldata.ge/ge/for-organizations/biometric-data; 43
44
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 37-ე მუხლი;
45
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 41-ე მუხლის მე-3 პუნქტი, 42-ე მუხლი;
46
„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 36-ე მუხლი;
15
monacemTa damuSaveba, monacemTa damuSaveba kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli safuZvlebis gareSe, gansakuTrebuli kategoriis monacemebis damuSaveba mkafiod gamoxatuli Tanxmobis ararsebobis SemTxvevaSi, biometriuli monacemebis damuSaveba da gamoyeneba kanonmdeblobis moTxovnaTa daucvelad, videoTvalTvalis ganxorcieleba saTanado gamafrTxilebeli niSnis arsebobis gareSe, monacemTa sxva saxelmwifosaTvis gadacema saTanado samarTlebrivi safuZvlis ararsebobisas da sxva. msgavsi xasiaTis problematuri sakiTxebis erT dokumentSi Tavmoyra saSualebas iZleva, moxdes arsebuli praqtikis ganzogadeba, xarvezebis gamokveTa da maTi gadaWris gzebis Zieba, iqneba es sakanonmdeblo doneze cvlilebebis inicirebisa Tu konkretuli sakiTxisaTvis naTelis mofenis mizniT gaidlainebis SemuSavebis fonze. yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, personaluri monacemebis dacvis dRes moqmedi kanonmdebloba, marTalia, inovaciuria Tavisi SinaarsiT, Tumca, garkveul xarvezebsac Seicavs. kerZod, saTanado regulirebas saWiroebs Semdegi sakiTxebi: personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Tanamdebobaze gamweseba; sakonkurso komisiis dakompleqteba; gadawyvetilebis miRebisaTvis saWiro xmaTa raodenoba; arCevis xangrZlivoba; saqmianobis wesisa da samarTlebrivi formis gansazRvra; uflebamosilebis Sewyvetisas diskreciuli uflebamosilebis gamoyeneba; saTanado finansuri uzrunvelyofa; saCivris/gancxadebis ganxilvis vada da wesi; Semowmebis ganxorcielebisas konkretul SemTxvevebSi Setyobinebis valdebuleba; kanonis aRsrulebis mizniT ramdenime RonisZiebis erTdroulad gamoyeneba; Cadenili samarTaldarRvevis adekvaturi jarimis gansazRvra da a.S. aRsaniSnavia is garemoebac, rom „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni ar vrceldeba iseT sferoebze, rogoricaa sasamarTloSi samarTalwarmoeba, monacemTa sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi usafrTxoeba (maT Soris ekonomikuri usafrTxoeba), Tavdacva, operatiul-samZebro RonisZiebebisa da danaSaulis gamoZiebis miznebisaTvis monacemTa damuSaveba. aseve, ar arsebobs Sromis, jandacvisa da msgavsi xasiaTis seqtorebze morgebuli wesebi, romelTa mizans, konkretuli sferos specifikis gaTvaliswinebiT, personalur monacemTa dacva warmoadgens. Sesabamisad, ikveTeba saWiroeba, moxdes „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis arsebuli xarvezebis Seswavla, analizi da misi ganxilva saerTaSoriso gamocdilebis WrilSi, rac saSualebas mogvcems, SevqmnaT saerTaSoriso standartebTan Sesatyvisi srulyofili da funqciuri sistema. 3. saerTaSoriso gamocdileba 3.1. personaluri monacemebis dacva evrokavSirsa da mis wevr saxelmwifoebSi 3.1.1. evrokavSiris wevr saxelmwifoTa gamocdileba evrokavSiri yovelTvis warmoadgenda mowinave gaerTianebas personaluri monacemebis dacvis kuTxiT. amis magaliTia personalur monacemTa dacvis 1995 wlis 24 oqtombris direqtiva, romelic araerTi wevri saxelmwifos Sida sakanonmdeblo CarCos Camoyalibebas daedo safuZvlad. evrokavSiris fundamentur uflebaTa qartiis me-6 muxlic Tavisi SinaarsiT inovaciuria. adamianis uflebaTa sxva saerTaSoriso dokumentebisgan gansxvavebiT, igi aqcents akeTebs ara piradi cxovrebis xelSeuxeblobaze, aramed uSualod personalur monacemTa dacvis savaldebulo xasiaTze. evrokavSiris qartiaSi personalur monacemTa dacvis, rogorc damoukidebeli fundamenturi uflebis calsaxad gansazRvra warmoadgens im teqnologiuri progresis gamoZaxils, romelsac 21-e saukune gvTavazobs da romlis fonzec kidev erTxel ikveTeba yvela ZiriTadi uflebis ganuxreli dacvis saWiroeba. Cveni cxovreba yoveldRiurad warmoadgens informaciis gacvlisa da dinebis uwyvet process, rac xazs usvams personaluri monacemebisaTvis saTanado garantiebis Seqmnis saWiroebas. sakiTxis gansakuTrebuli aqtualuroba TavisTavad gulisxmobs sxvadasxva gamowvevis daZlevis aucileblobas. erT-erT aseT gamowvevas monitoringis ganmaxorcielebeli organos absoluturi damoukideblobis uzrunvelyofa warmoadgens. gamomdinare iqidan, rom aRniSnuli institutis roli erTob maRalia arsebuli kanonmdeblobis praqtikuli realizebis kuTxiT, saWiroa, zedmiwevniT gaTvaliswinebuli iyos misi efeqturi funqcionirebisaTvis saWiro berketebi. evrokavSiris personaluri monacemebis dacvis direqtivis Tanaxmad, absoluturi damoukidebloba warmoadgens sazedamxedvelo organosaTvis damaxasiaTebel savaldebulo komponents, romlis gareSec gaumarTlebeli iqneboda msgavsi xasiaTis institutis arseboba. dasaxuli miznis misaRwevad, saWiroa zedmiwevniT daregulirdes iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa inspeqtoris Tanamdebobaze daniSvnisa da gaTavisuflebis procedurebi da miniWebuli uflebamosilebis xarisxi. evrokavSiris wevri saxelmwifoebis praqtikis gaTvaliswinebiT, ikveTeba gansxvavebuli damokidebuleba, romelic Tavisi SinaarsiT, rig SemTxvevaSi, inovaciuria,
16
xolo rig SemTxvevaSi, direqtivis moTxovnaTa arasrulyofil Sesrulebas warmoadgens. saukeTeso praqtikisa da gamovlenili xarvezebis gacnoba saSualebas mogvcems, naTlad davinaxoT monitoringis ganmaxorcielebeli organos roli da adgili personalur monacemTa dacvis sferoSi, aseve, is maxasiaTeblebi, romlebic SesaZlebelia gaaCndes rogorc kanonmdeblobiT, ise praqtikulad damoukidebel instituts. Tanamdebobaze gamweseba.47 evrokavSiris wevr saxelmwifoebSi gansxvavebuli midgoma arsebobs personalur monacemTa inspeqtoris arCevisa Tu Tanamdebobaze daniSvnis sakiTxebTan mimarTebiT. umTavres ganmasxvavebel niSans mimdinare procesebSi saxelmwifo xelisuflebis sxvadasxva Stos roli da mniSvneloba warmoadgens. arsebobs SemTxvevebi, rodesac sazedamxedvelo organos formirebis prerogativa mTlianad sakanonmdeblo xelisuflebas eniWeba (germania, slovenia), xolo rig SemTxvevebSi, parlamentSi warmodgenili umravlesobisa da umciresobis deputatTa sruli konsensusi qmnis saboloo gadawyvetilebis miRebis winapirobas (saberZneTi). zogierTi saxelmwifos gamocdilebiT, monacemTa dacvis institutis dakompleqtebas erTpirovnulad axorcielebs mTavroba (irlandia, luqsemburgi), an aRniSnuli instituti mTlianad iusticiis saministrozea mibmuli (dania, latvia). arsebobs mosazreba, rom aRmasrulebeli xelisuflebis aqtiuri roli personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Tanamdebobaze gamwesebisas, safrTxes uqmnis am organos damoukideblobas. saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, aseve aprobirebul meTods warmoadgens e.w. Sereuli modeli, romelic sazedamxedvelo organos formirebis miznebisaTvis moiazrebs xelisuflebis samive Stos aqtiur CarTulobas da koordinirebul muSaobas (safrangeTi, espaneTi, portugalia, belgia). Tumca, aRniSnul SemTxvevaSi, mniSvnelovania gaTvaliswinebuli iyos is miznebi, romlebic pluralisturi daniSvnis proceduris SemoRebas emsaxureba da ar ikveTebodes mTavrobis mxridan pirdapiri an arapirdapiri zegavlenis ganxorcielebis SesaZlebloba saboloo gadawyvetilebis mimReb pirebze. Tanamdebobidan gaTavisufleba.48 Tanamdebobidan gaTavisuflebis SemTxvevaSi, arsebiTi mniSvneloba eniWeba daniSvnis vadas, uflebamosil organosa da konkretuli garemoebis arsebobas, romelic saboloo gadawyvetilebis miRebis safuZvels warmoadgens. evrokavSiris wevr saxelmwifoTa gamocdilebis Tanaxmad, vxvdebiT SemTxvevebs, rodesac personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Tanamdebobaze gamweseba 5-7 wlamde vadiT xorcieldeba. kanoni ar iTvaliswinebs arc misi xelmeored arCevis da arc Tanamdebobidan daTxovnis SesaZleblobas (italia). rig SemTxvevebSi, kanonmdebloba zustad gansazRvravs im garemoebaTa amomwurav CamonaTvals, romlebic monitoringis ganmaxorcielebeli organos Tanamdebobidan gaTavisuflebis proceduris wamowyebis safuZvelia. aseve, damatebiTi garantiis saxiT, awesebs imave wesebis moqmedebis valdebulebas, romlebic personalur monacemTa dacvis inspeqtoris daniSvnisas gamoiyeneboda (slovenia, poloneTi). maSin, rodesac zemoT warmodgenili procedurebi miznad isaxavs mimdinare procesebis politikuri zemoqmedebisgan maqsimalurad gaTavisuflebas, SemTxveva, rodesac mTavrobas eniWeba uflebamosileba, yovelgvari winapirobis arsebobis gareSe miiRos personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Tanamdebobidan gaTavisuflebis gadawyvetileba (irlandia), calsaxad eWvqveS ayenebs monitoringis ganmaxorcielebeli organos damoukideblobis sakiTxs. rogorc daniSvnis, ise gaTavisuflebis procedurebis kuTxiT damatebiTi garantiebis Seqmnis mizniT, erTob sainteresoa SemTxveva, rodesac personalur monacemTa dacvis inspeqtoris damoukidebloba garantirebulia qveynis umaRlesi sakanonmdeblo aqtiT _ konstituciiT (saberZneTi, portugalia), an monitoringis ganmaxorcielebeli organos samarTlebrivi buneba zedmiwevniT naTlad da mkafiod aris gansazRvruli arsebuli kanonmdeblobiT (espaneTi, malta). inspeqtoris finansuri da organizaciuli uzrunvelyofa. evrokavSiris wevr saxelmwifoTa gamocdilebis Tanaxmad, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris dafinansebis wyaros SesaZlebelia mxolod erTi an erTdroulad ramdenime wyarodan momdinare finansuri resursebi warmoadgendes. zogadi wesis Tanaxmad, sazedamxedvelo organo finansdeba saxelmwifo biujetidan gamoyofili asignebidan (italia, safrangeTi, holandia, estoneTi). Tumca, arsebobs SemTxvevebi, rodesac igi konkretuli saxelmwifo struqturisaTvis gankuTvnil biujetzea mibmuli. aseT struqturas, rig SemTxvevebSi, iusticiis saministro warmoadgens. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Semosavlis damatebiT wyaros SesaZlebelia monitoringis ganmaxorcielebeli organos saqmianobis Sedegad mobilizebuli Tanxebi Seadgendes _ iqneba es monacemTa damuSavebis Setyobinebisas gadaxdili mosakrebeli Tu inspeqtirebis Sedegad dakisrebuli sanqciebi (luqsemburgi, malta). arsebobs SemTxvevebi, rodesac personalur European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 21-23; 47
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 21-23; 48
17
monacemTa dacvis inspeqtoris Semosavlis erTaderT wyaros mis mierve gamomuSavebuli finansebi warmoadgens. amis naTeli magaliTia gaerTianebuli samefo. evrokavSiris wevri qveynebis gamocdilebis Seswavlis Sedegad, gamoikveTa personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saTanado dafinansebis nakleboba (avstria, italia, rumineTi, safrangeTi, portugalia), xolo im qveynebSi, sadac aRniSnuli problema ar arsebobs, SeiniSneba sabiujeto saxsrebis klebis samomavlo tendencia. aRsaniSnavia, rom aseTi damokidebuleba calsaxad ewinaaRmdegeba evrokavSiris personalur monacemTa dacvis direqtivas, romlis Tanaxmadac, saWiroa miiRweodes inspeqtoris absoluturi damoukidebloba,49 rac SeuZlebelia saTanado finansuri resursis mobilizebis gareSe. konsultaciis gaweva monacemTa dacvasTan dakavSirebul sakiTxebze.50 personalur monacemTa dacvis Sesaxeb evrokavSiris direqtivis Tanaxmad, yvela administraciuli Tu sakanonmdeblo organo valdebulia, nebismieri saxis sakanonmdeblo iniciativis SemuSavebis SemTxvevaSi, romelic exeba, an SeiZleba Seexebodes, personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobiT regulirebul sferos, gaiaros konsultacia Sesabamisi monitoringis ganmaxorcielebel organosTan.51 amave direqtivis ZiriTadi miznebidan gamomdinare, personalur monacemTa dacvis inspeqtors ekisreba zogadi valdebuleba, saWiroebis SemTxvevaSi, dainteresebul pirs misces rCeva, miawodos saTanado informacia da SeimuSaos seqtorze orientirebuli gaidlainebi. konsultaciis gacemis aspeqtSi, aseve, moiazreba monitoringis ganmaxorcielebeli organos SesaZlo roli monacemTa mesame qveynisaTvis gadacemisas. qvemoT mocemuli cxrili miznad isaxavs, warmoaCinos personalur monacemTa dacvis inspeqtoris sakonsultacio uflebamosilebis implementirebis gzebi evrokavSiris wevri saxelmwifoebis Sida kanonmdeblobaSi. evrokavSiris savaldebulo nebayoflobiTi konsultaciis rekomendaciebis wevri konsultacia konsultacia gacema SemuSaveba saxelmwifoebi (sakanonmdeblo (sakanonmdeblo winadadeba) winadadeba) bulgareTi
√
belgia
√
sxva qveynebSi monacemTa transferze nebarTvis gacema
√
√
√
√
√
CexeTis respublika
√
√
√
dania
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√ √
germania
√
estoneTi
√
saberZneTi
√
espaneTi
√
safrangeTi
√
irlandia
√
italia
√
kviprosi
√
√
√
latvia
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
litva luqsemburgi
√
ungreTi
√
√
√
√
malta
√
√
√
√
holandia
√
√
√
√
avstria
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
poloneTi portugalia
√
rumineTi
√
√
√
√
slovenia
√
√
√
√
49
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28;
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 26-28; 50
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28(2); 51
18
√
√
√
fineTi
√
√
√
√
SvedeTi
√
√
√
√
√
√
√
√
√
slovakeTi
gaerTianebuli samefo
√
warmodgenil cxrilSi naTlad Cans, rom evrokavSiris yvela wevri saxelmwifos mier personalur monacemTa dacvis inspeqtori aRWurvilia uflebamosilebiT, konsultacia gauwios monacemTa dammuSaveblebsa da dainteresebul pirebs. aseve, monitoringis ganmaxorcielebeli organoebi gamoscemen konkretuli sakiTxebis maregulirebel instruqciebsa Tu gaidlainebs. Tumca, qveyanaTa umravlesobis gamocdilebis Tanaxmad, msgavsi xasiaTis dokumentebs, samwuxarod, ar gaaCnia Sesasruleblad savaldebulo xasiaTi. rac Seexeba administraciuli organoebisa da sakanonmdeblo xelisuflebis mier inicirebuli kanonproeqtebis Sinaarsis inspeqtorisTvis gacnobas, aRniSnuls umetes saxelmwifoTa kanonmdebloba iTvaliswinebs, magram sarekomendacio saxiT, rac TavisTavad amcirebs sazedamxedvelo organos rolsa da mniSvnelobas personalur monacemTa dacvis kuTxiT. evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagentos mosazrebiT, maSin rodesac sakanonmdeblo winadadebis inicirebisas samarTlis aRniSnul sferoSi kompetentur organosTan konsultaciis gavla warmoadgens erTgvar prevencias samomavlo xarvezebisa da koliziuri normebis Tavidan asacileblad, erTob mniSvnelovania, wevrma saxelmwifoebma uzrunvelyon aRniSnul procesebSi personalur monacemTa dacvis inspeqtoris savaldebulo CarTuloba. gancxadebebis/saCivrebis ganxilva.52 evrokavSiris personalur monacemTa dacvis direqtivis Tanaxmad, inspeqtori aRWurvili unda iyos uflebamosilebiT, ganixilos monacemTa subieqtis an misi warmomadgenlis mier Sedgenili saCivrebi Tu gancxadebebi,53 rac moicavs ara mxolod ganxilvis process, aramed saboloo gadawyvetilebis mxarisaTvis gacnobis valdebulebasac. amasTanave, monitoringis ganmaxorcielebel organos unda hqondes SesaZlebloba, personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis darRvevis SemTxvevaSi, mimarTos sasamarTlos an CaerTos ukve mimdinare ganxilvis procesSi,54 konkretul sakiTxTan dakavSirebiT kavSiri iqonios parlamentsa an sxva politikur ZalasTan.55 qvemoT mocemul cxrilSi warmodgenilia is konkretizacia, rac evrokavSiris direqtivis Sesabamisma muxlebma sxvadasxva qveynis kanonmdeblobaSi transformaciis Sedegad ganicades. evrokavSiris gancxadebebis/ sasamarTlo/ sasamarTlosadmi gadawyvetilebis wevri saCivrebis policiisadmi pirdapir damoukideblad saxelmwifoebi ganxilva mimarTvis mimarTvis miRebis ufleba ufleba ufleba
parlamentisadmi mimarTvis ufleba
bulgareTi
√
√
√
√
belgia
√
√
√
√
CexeTis respublika dania
√
√
√
√
√
√
germania
√
√
estoneTi
√
saberZneTi
√
√
espaneTi
√
√
√
safrangeTi
√
√
√
√
irlandia
√
italia
√
√
√
√
kviprosi
√
√
√
√
√ √
√
√
√
√
√
√
√
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 26-28; 52
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28(4)(1); 53
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28(3)(3); 54
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28(3)(2); 55
19
latvia
√
litva
√
√
√
√
luqsemburgi
√
√
ungreTi
√
√
malta
√
√
holandia
√
√
avstria
√
poloneTi
√
√
portugalia
√
√
rumineTi
√
√
√
√
slovenia
√
√
√
√
slovakeTi
√
√
fineTi
√
√
√
SvedeTi
√
√
√
gaerTianebuli samefo
√
√
√
√
√
√
√
√
√ √
√
√ √ √
√
√
√
√
cxrilis Tanaxmad, evrokavSiris yvela wevri saxelmwifos SemTxvevaSi, monitoringis ganmaxorcielebeli organo aRWurvilia uflebamosilebiT, ganixilos gancxadebebi Tu saCivrebi da kanonmdeblobiT dadgenil vadaSi monacemTa subieqts acnobos miRebuli gadawyvetilebis Taobaze. Tuki personalur monacemTa dacvis inspeqtori miiCnevs, rom warmodgenili situacia saTanadod dasabuTebulia, mas SeuZlia Tavad miiRos saboloo gadawyvetileba, anda sakiTxis Sinaarsis gaTvaliswinebiT, mimarTos sasamarTlos, policias an, rig SemTxvevaSi, parlaments. aRniSnuli kuTxiT, gansakuTrebiT sainteresoa sloveniis SemTxveva, sadac kanoniT gaTvaliswinebuli safuZvlebis arsebobis SemTxvevaSi, personalur monacemTa dacvis inspeqtors sakonstitucio sasamarTlosadmi mimarTvis uflebamosilebac eniWeba. monacemTa damuSavebis kanonierebis Semowmeba.56 rodesac vsaubrobT personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier inspeqtirebis ganxorcielebaze, rogorc wesi, ori saxis midgoma arsebobs. pirveli, es aris prevenciuli zomebis gatareba,57 romelic mimarTulia kanonmdeblobis darRvevis Tavidan acilebaze (fineTi, SvedeTi, irlandia, gaerTianebuli samefo), xolo meore SemTxvevaSi, monitoringis ganmaxorcielebeli organo orientirebulia mimdinare procesebisa da arsebuli sakanonmdeblo moTxovnebis Sesabamisobis dadgenaze (latvia, CexeTi, saberZneTi).58 aRsaniSnavia, rom SesaZlebelia saxeze iyos Sualeduri midgoma, rodesac personalur monacemTa dacvis inspeqtori srul kontrols axorcielebs rogorc monacemTa damuSavebis wina, ise Semdgom procesebze da, kanonmdeblobis darRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, aRWurvilia reagirebis saTanado meqanizmebiT (dania, holandia, slovakeTi da italia). prevenciuli xasiaTis Semowmebas gulisxmobs personalur monacemTa dacvis direqtivis Sesabamisi muxlebi,59 romlebic monacemTa dammuSaveblis mxridan winaswari Setyobinebis valdebulebas, xolo monitoringis ganmaxorcielebeli organos mier adgilze Semowmebas iTvaliswinebs. inspeqtireba miznad isaxavs monacemTa damuSavebis dawyebamde SesaZlo riskebis gamovlenas, Sefasebasa da mis prevencias. evrokavSiris wevri saxelmwifoebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT, aRniSnuli kuTxiT ZiriTadad sami saxis midgomas vxvdebiT. pirveli es aris bulgareTis SemTxveva, romlis kanonmdebloba iTvaliswinebs yvela kerZo/ sajaro pirisa Tu saxelmwifo dawesebulebis valdebulebas, personalur monacemTa damuSavebis dawyebamde, winaswari Setyobineba gaugzavnos Sesabamisi monitoringis ganmaxorcielebel organos. marTalia, SemoTavazebuli regulireba Tavisi SinaarsiT Seesabameba evrokavSiris direqtivis moTxovnebs, magram igi problematuria praqtikuli realizebis TvalsazrisiT. kerZod, gamomdinare iqidan, rom yvela saxis monacemis damuSaveba saWiroebs winaswar Setyobinebas, erovnuli monitoringis ganmaxorcielebeli organos resursi arasakmarisia registraciis msurveli pirebis gancxadebebTan mimarTebiT. Sesabamisad, ver xerxdeba dakisrebuli valdebulebis _ prevenciuli Semowmebis _ srulfasovani realizeba. European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 20-21, 28-30; 56
Ex-ante control; Ex-post facto enforcement; 59 Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.5-8; 57 58
20
meore saxis midgomis Tanaxmad, romlis magaliTs poloneTis kanonmdebloba warmoadgens, monacemTa damuSavebis dawyebamde Sesabamisi monitoringis ganmaxorcielebel organoSi gaTvaliswinebulia mxolod failuri sistemis daregistrirebis valdebuleba. aRniSnul SemTxvevaSi, umTavres problemas, rogorc wesi, saTanado codnis ararseboba warmoadgens. kerZod, ikveTeba araerTi xarvezi monacemTa failuri sistemis Seqmnisa da Setyobinebis ganxorcielebisas. rig SemTxvevaSi, monacemTa dammuSavebelTaTvis saerTod ucnobia daregistrirebis valdebulebis Sesaxebac ki, rac, saboloo jamSi, saavadmyofoebis, bankebis, safinanso dawesebulebebisa da msgavsi dawesebulebebis mier personaluri monacemebis arasaTanado wesiT damuSavebas iwvevs. gansxvavebuli regulirebiT gamoirCeva germaniis kanonmdebloba, romelic kerZo seqtors mikuTvnebuli dawesebulebebisTvis savaldebulo registracias iTvaliswinebs (avtomaturi saSualebebiT monacemTa damuSavebis SemTxvevaSi), xolo administraciul organoebs, ubralod, Setyobinebis valdebulebas akisrebs. amasTan, nebismieri organo Tu dawesebuleba Tavisufldeba winareregistraciisa Tu Setyobinebis valdebulebisgan im SemTxvevaSi, Tu Sida organizaciul doneze gansazRvruli hyavs specialuri piri, romelic personaluri monacemebis dacvasTan dakavSirebul sakiTxebs kurirebs. aseTi moxelis arseboba, erTi SexedviT, optimalur gamosavals warmoadgens sakiTxis regulirebis kuTxiT, Tumca, am SemTxvevaSi mniSvnelovania moxelis uflebamosilebisa da im berketebis gansazRvra, romelic darRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, efeqturi reagirebis saSualebas iZleva. germaniis gamocdilebis Tanaxmad, swored msgavsi sakiTxebis arasaTanado regulirebis gamo, personalur monacemTa dacvis moxelis instituti ar SeiZleba miCneul iqnes qmediT meqanizmad. rogorc zemoT ukve aRiniSna, garda ex-ante kontrolisa, aseve arsebobs monacemTa damuSavebis uSualo procesisa da kanonmdeblobis moTxovnebTan misi Sesabamisobis kontrolic. personalur monacemTa dacvis evrokavSiris direqtivis mixedviT, msgavsi xasiaTis inspeqtirebisas savaldebuloa, monitoringis ganmaxorcielebeli organo aRWurvili iyos saTanado qmediTi meqanizmebiT, romelic mas saSualebas miscems, efeqturi da mizanmimarTuli Semowmeba ganaxorcielos.60 imas, Tu rogori gamoZaxili hpova aRniSnulma muxlma wevr saxelmwifoTa kanonmdeblobaSi, qvemoT mocemul cxrilSi gavecnobiT. evrokavSiris wevri saxelmwifoebi
informaciis/ dokumentaciis moTxovna
monacemTa sacavTan/ failur sistemasTan wvdoma
adgilze daTvaliereba/ amoReba (sasamarTlo orderis gareSe)
adgilze daTvaliereba/ amoReba (sasamarTlo orderis safuZvelze)
auditis Catarebis uflebamosileba
bulgareTi
√
√
√
belgia
√
√
√
CexeTis respublika dania
√
√
√
√ √
√
√
√
√
germania
√
√
√
estoneTi
√
saberZneTi
√
espaneTi safrangeTi irlandia
√
italia
√
√
√
kviprosi
√
√
√
√
latvia
√
√
√
litva
√
√
√
√
luqsemburgi
√
√
√
√
ungreTi
√
√
√
malta
√
√
holandia
√
√
avstria
√
poloneTi
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√ √
√
√
√ √
√
√
√ √
√
√
√
√
√
√
√
Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.28(3)(1); 60
21
portugalia
√
√
rumineTi
√
√
√
√
slovenia
√
√
√
√
slovakeTi
√
√
√
√
fineTi
√
√
√
√
SvedeTi
√
√
√
gaerTianebuli samefo
√
√
√
evrokavSiris wevri saxelmwifoebis praqtikis gacnobis Sedegad dadginda, rom, rogorc wesi, monitoringis ganmaxorcielebeli organo aRWurvilia uflebamosilebiT, zedamxedveloba gauwios kerZo da sajaro dawesebulebebis mxridan personalur monacemTa kanonmdeblobis moTxovnaTa Sesrulebas. aRniSnuli miznis misaRwevad, mas SeuZlia, Caataros auditi, ganaxorcielos adgilze daTvaliereba, moiTxovos saTanado informaciis miwodeba, daSveba biznes monacemebsa da dokumentebze da a.S. amasTanave, personalur monacemTa dacvis inspeqtori miniWebul uflebamosilebas iyenebs rogorc sakuTari Sexedulebisamebr, ise Semosuli gancxadebis gaTvaliswinebiT. rigi qveynebis praqtikis gacnobis Sedegad, gamoikveTa sazedamxedvelo organosaTvis, Semowmebis ganxorcielebis mizniT, damatebiTi berketebis miniWebis tendencia, rogoricaa monacemTa dammuSaveblis kuTvnil teritoriaze Sesvla (saWiroebis SemTxvevaSi, policiuri Zalebis gamoyenebiT) da yvela im teqnikisa Tu mowyobilobis amoReba, romelic SesaZlebelia monacemTa damuSavebis saSualebas warmoadgendes, adgilze daTvalierebis Catareba da mtkicebulebis saxiT sxvadasxva nivTis konfiskacia (monacemTa dammuSaveblis Tanxmobis ararsebobis drosac ki). amasTanave, aRsaniSnavia, rom zemoT moyvanili RonisZiebebis ganxorcieleba ar saWiroebs inspeqtoris mier sasamarTlodan specialuri nebarTvis moZiebas. kanonis aRsrulebis mizniT gamoyenebuli RonisZiebebi.61 personalur monacemTa dacvis direqtivis Tanaxmad, kanondarRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, saWiroa inspeqtors gaaCndes Sesabamisi reagirebis berketebi, romlebic SesaZlebelia gamoxatuli iyos, erTi mxriv, monacemTa damuSavebis droebiT an mudmiv SewyvetaSi, dablokvaSi, ganadgurebasa an Tavad damrRvevisaTvis pasuxismgeblobis SefardebaSi. procesTan mimarTebiT arsebul RonisZiebebs direqtivis 28-e muxli aregulirebs, sanqciebsa da kompensacias ki me-3 Tavi exeba. aRniSnuli normebi evrokavSiris wevri saxelmwifoebis mier sxvadasxvagvarad iqna implementirebuli Sidasaxelmwifoebriv kanonmdeblobaSi, Sesabamisad, rig SemTxvevaSi sakiTxis gansxvavebul regulirebas vxvdebiT. qvemoT mocemuli cxrilis Tanaxmad, ganxilulia yvela is SesaZlo berketi, romelic SesaZloa evrokavSiris masStabiT moqmed sazedamxedvelo organos gaaCndes. evrokavSiris monacemTa monacemTa monacemTa administrasisxlis patimrobis wevri damuSavebis waSla an dammuSaveblis ciuli samarTlebrivi Sefardeba saxelmwifoebi SeCereba ganadgureba gafrTxileba/ jarimis jarima (sasamarTlos konkretuli Sefardeba (sasamarTlos mier) RonisZiebebis (inspeqtoris mier) gatarebis mier) moTxovna √
√
√
√
CexeTis respublika dania
√
√
√
√
√
√
√
germania
√
estoneTi
√
saberZneTi
√
√
espaneTi
√
safrangeTi
√
irlandia
√
italia
√
bulgareTi belgia
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√ √ √
√
√ √
√
√
√ √
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 22-24, 31-37; 61
22
kviprosi
√
latvia
√
√
√
√
√
√
litva
√
√
√
luqsemburgi
√
√
√
ungreTi
√
√
√
malta
√
√
holandia
√
√
avstria
√
poloneTi
√
√
√
√
portugalia
√
√
√
√
rumineTi
√
√
√
√
√
slovenia
√
√
√
√
√
√
slovakeTi
√
√
√
√
√
√
fineTi
√
√
√
√
SvedeTi
√
gaerTianebuli samefo
√
√
√ √
√ √
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
√
rogorc evrokavSiris wevri saxelmwifoebis gamocdilebidan Cans, garda mciredi gamonaklisisa, personaluri dacvis inspeqtori aRWurvilia uflebamosilebiT, inspeqtirebis Catarebisas kanondarRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi, moiTxovos rogor monacemTa damuSavebis SeCereba, ise Sewyveta, ganadgureba, waSla an dablokva. rac Seexeba kanondamrRvevis dajarimebas, am kuTxiT ZiriTadad sami saxis midgoma arsebobs: 1) monitoringis ganmaxorcielebeli organos mier administraciuli jarimis gamoyeneba; 2) sasamarTlos mier sisxlis samarTlis kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli jarimis Sefardeba; 3) Tavisuflebis aRkveTa. arsebuli sanqciebi gamoiyeneba imis mixedviT, Tu ra saxis darRvevasTan gvaqvs saqme. aqve aRsaniSnavia, rom inspeqtoris mier miRebuli gadawyvetileba jarimis Sefardebis Taobaze TiTqmis yovelTvis eqvemdebareba sasamarTloSi saTanado wesiT gasaCivrebas. evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagentos mier ganxorcielebuli dakvirvebis Tanaxmad, miuxedavad imisa, rom sakanonmdeblo baza srulad moicavs zedamxedvelobis ganmaxorcielebeli organos reagirebis berketebs, maTi efeqturobis xarisxi Zalian dabalia, rac gamowveulia jarimebis mciredi xasiaTiTa da praqtikaSi iSviaTi moxmarebiT. aqve aRsaniSnavia is garemoeba, rom personalur monacemTa dacvis evrokavSiris direqtiva iTvaliswinebs monacemTa subieqtis mier kompensaciis miRebis SesaZleblobas im SemTxvevaSi, Tu mas ziani personalur monacemTa ukanono damuSavebis Sedegad miadga.62 wevr saxelmwifoTa praqtika erTmaneTisgan xSirad imiT gansxvavdeba, rom, zog SemTxvevaSi, aRniSnuli sakiTxi calke regulirebis sagans warmoadgens, zog SemTxvevaSi ki, masze ukve arsebuli wesebi avtomaturad vrceldeba. arsebuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, ZiriTadad sami saxis damokidebulebas vxvdebiT: 1. personalur monacemTa sferoSi zianis anazRaurebas samoqalaqo kodeqsis zogadi danawesebi aregulirebs (aRniSnul SemTxvevaSi, rogorc mtkicebis tvirTi, ise sasamarTlo xarjebi mosarCeles ekisreba);63 2. maregulirebeli normebi igive rCeba, ubralod, mtkicebis tvirTi mopasuxeze gadadis (monacemTa dammuSavebels kanonmdebloba utovebs SesaZleblobas, Tavidan airidos pasuxismgebloba, Tuki igi daamtkicebs, rom zianis gamowveva misi mizeziT ar momxdara);64 3. xdeba specialuri wesebis SemuSaveba.65 aRsaniSnavia, rom im saxelmwifoebSi, sadac personalur monacemTa dacvis sferosaTvis gankuTvnili regulireba iqna SemoRebuli, ZiriTadad vxvdebiT e.w. „mkacri pasuxismgeblobis“ princips, romlis mixedviT, pasuxismgeblobis dakisrebisaTvis mniSvneloba ar eniWeba ganzraxvasa da gaufrTxileblobas. am SemTxvevaSi, gadamwyvet faqtors zianis arseboba warmoadgens. amasTan, niSandoblivia, rom rigi qveynebis kanonmdebloba da praqtika zianis anazRaurebaSi moiazrebs ara mxolod materialur, aseve aramaterialur ziansac, rig SemTxvevaSi, rogorc cal-calke, ise kumulaciuradac.66 Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.23 (1); 62
63
ბულგარეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა, ესპანეთი, საფრანგეთი, ავსტრია, ლიტვა, ლატვია, გაერთიანებული სამეფო და სხვა;
64
დანია, გერმანია, იტალია, შვედეთი;
65
საბერძნეთი, გერმანია, უნგრეთი, შვედეთი;
66
იტალია, სლოვაკეთი, გერმანია, საბერძნეთი, გაერთიანებული სამეფო, ლიტვა, შვედეთი და უნგრეთი;
23
sazogadoebis cnobierebis amaRleba.67 personalur monacemTa dacvis inspeqtoris erT-erT umTavres movaleobas sazogadoebis cnobierebis amaRleba warmoadgens. aRniSnuli gansakuTrebiT mniSvnelovania, vinaidan kanonmdeblobis praqtikaSi efeqturi implementacia mxolod maSin aris SesaZlebeli, rodesac misi adresatebi informirebulni arian TavianTi uflebebisa Tu movaleobebis Sesaxeb. imisaTvis, rom moxdes aRniSnuli procesebis dagegmareba, saWiroa gamoikveTos is problemuri sakiTxebi, romlebic SesaZlebelia ganxilvis sagans warmoadgendes. susti mxareebis gamovlenis mizniT, rogorc evrokavSiris, ise misi wevri saxelmwifoebis mier sxvadasxva kvleva xorcieldeba. evrobarometris mier Catarebuli gamokiTxvis68 Tanaxmad, ramdenime saintereso sakiTxi gamoikveTa, kerZod: •
gamokiTxulTa umravlesobam icis Tavisi uflebebis Sesaxeb, Tumca, maTgan mxolod 28% (mTeli evrokavSiris masStabiT) flobs informacias personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Taobaze;
•
gamokiTxulTa mxolod 13%-ma ganacxada, rom isini aqtiur kavSirSi arian personalur monacemTa dacvis inspeqtorTan. Sedegebi gansxvavebuli iyo sxvadasxva qveynis magaliTze da icvleboda 41%-idan (italia) 1%-mde (avstria);
•
respondentTa umravlesobis mier dasaxelebuli mizezebidan, personalur monacemTa dacvis inspeqtorisTvis mimarTvis safuZvels umeteswilad konsultaciis miReba (60%) an monacemTa damuSavebis Taobaze Setyobinebis ganxorcieleba warmoadgenda (56%).69
arsebuli Sedegebi calsaxad miuTiTebs personalur monacemTa dacvis inspeqtoris Sesaxeb informaciis naklebobasa da aqtiuri kampaniis dagegmvis saWiroebaze. aRsaniSnavia, rom garda evrokavSiris mier Catarebuli zogadi xasiaTis kvlevebisa, wevri saxelmwifoebis mxridanac ikveTeba erovnul doneze regularuli gamokiTxvis warmoebis tendencia (SvedeTi, dania, fineTi, safrangeTi, avstria, espaneTi, irlandia, latvia, holandia, slovakeTi, ungreTi, gaerTianebuli samefo). erovnuli konteqstidan, savaraudo problemuri sferoebidan da dasaxuli miznebidan gamomdinare, sxvadasxva qveynis SemTxvevaSi gansxvavebuli xasiaTis midgomebi arsebobs. maSin, rodesac slovakeTSi kvlevis Catarebas regularuli xasiaTi aqvs da personalur monacemTa dacvis inspeqtoris angariSSi aisaxeba, SvedeTSi msgavsi xasiaTis kvlevebi periodulia da moicavs ara marto sajaro, aramed kerZo dawesebulebebsac. Catarebuli kvlevebis Sedegad gamokveTili problemebis gamovlenisa da aRmofxvris mizniT, saWiroa, monitoringis ganmaxorcielebelma Sesabamisma organom mWidro kavSiri iqonios sazogadoebasTan. aRniSnuli miznis miRwevis saSualebas, saxelmwifoTa umravlesobis SemTxvevaSi (garda litvis, bulgareTis da slovakeTisa), Sesabamisi eleqtronuli resursi warmoadgens, romelic dainteresebuli pirebisaTvis informaciis miwodebis erT-erT aprobirebul saSualebas warmoadgens. veb-resursze personalur monacemTa dacvis inspeqtorebi aqveyneben relevantur kanonmdeblobas, gaidlainebs, instruqciebs, inicirebul cvlilebebs, Sexedulebebsa da daskvnebs. amasTanave, evrokavSiris wevr saxelmwifoebSi sazogadoebis cnobierebis amaRlebis erT-erT gzas konferenciebisa da specialur fokus jgufze orientirebuli programebis dafinanseba warmoadgens, beneficiarebi ki sazogadoebis sxvadasxva sferos warmomadgenlebi arian, maT Soris, studentebi da dasaqmebuli pirebi. monitoringis ganmaxorcielebeli organoebis mier sazogadoebis informireba miznad isaxavs ara mxolod arsebuli sakanonmdeblo bazis gacnobas, aramed inspeqtoris saqmianobisa da mis mier gatarebuli RonisZiebebis Taobaze detaluri angariSis wardgenas. rig SemTxvevaSi, angariSebis wardgenas yovelwliuri xasiaTi aqvs, xolo rig SemTxvevaSi _ yovelTviuri (italia). zogierTi qveynis praqtikis Tanaxmad, aRniSnuli dokumenti, ubralod, sajarod qveyndeba (espaneTi, gaerTianebuli samefo, safrangeTi, italia), xolo rig SemTxvevaSi, mas sakanonmdeblo organos warudgenen.
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 27-28, 37-41; 67
Eurobarometer Surveys: No 225 - Data Protection in the European Union: Citizens’s Perceptions; No 226 – “Data Protection in the European Union: Data Controllers’ Perceptions; 68
69
არსებული მონაცემები ეყრდნობა ევრობარომეტრის მიერ 2008 წლის თებერვალში ჩატარებულ ორ კვლევას;
24
3.1.2. personalur monacemTa dacvis kanonmdebloba SromiT urTierTobebTan mimarTebiT70 personalur monacemTa dacvis uzrunvelyofa gansakuTrebiT mniSvnelovania SromiT urTierTobebSi, sadac saxezea xelSekrulebis erTi mxaris meoresadmi daqvemdebareba. marTalia, evrokavSiris wevr qveynebSi dasaqmebulTa uflebebis dacva profkavSirebis mier xorcieldeba, Tumca, teqnologiebis ganviTarebasTan erTad, martivdeba individis qmedebis kontroli da monitoringi, iqneba es video TvalTvalis ganxorcieleba Tu eleqtronuli mimoweris zedamxedveloba. Sesabamisad, SromiTi urTierTobisaTvis damaxasiaTebeli uTanasworobis fonze, calsaxad ikveTeba personalur monacemTa dacvis sferoSi damatebiTi regulirebis SemoRebis saWiroeba, rac mkafiod gansazRvravs damsaqmeblis valdebulebas _ mxolod kanonis moTxovnaTa dacviT ganaxorcielos dasaqmebulis personaluri monacemebis damuSaveba. evrokavSiris wevri qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT, ikveTeba ori saxis damokidebuleba: 1. sakiTxi regulirdeba personalur monacemTa dacvis Sesaxeb kanoniT; 2. Sromis kanonmdeblobaSi SemoRebulia specialuri wesebi (italia, ungreTi, espaneTi, slovakeTi, CexeTi, portugalia, holandia, luqsemburgi, latvia, irlandia, saberZneTi, fineTi, belgia). am kuTxiT, gansakuTrebiT didi mniSvnelobis da datvirTvis matarebelia Sesabamisi sazedamxedvelo organos mier sakiTxis detaluri ganmartebis mizniT SemuSavebuli instruqciebi da regulaciebi. SromiT urTierTobebSi personaluri monacemebis dacvasTan dakavSirebiT sxvadasxva saxis xarvezebi gamovlinda. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia evrokavSiris wevri is saxelmwifoebi, romlebsac sferos specialuri regulireba saerTod ar SeumuSavebiaT (SvedeTi, rumineTi, gaerTianebuli samefo, bulgareTi, malta, litva, kviprosi, safrangeTi, estoneTi, dania, avstria, germania), xolo im saxelmwifoebSi, sadac specialuri wesebi implementirebulia, xSirad profkavSirebi ganicdian monitoringis ganxorcielebisaTvis saWiro legitimaciis naklebobas (CexeTi, latvia, irlandia). rig SemTxvevaSi, damsaqmebels gansakuTrebiT farTo uflebamosileba eniWeba, Tavad gansazRvros personalur monacemTa damuSavebis miznebi dawesebulebis specifikidan gamomdinare (poloneTi), xolo rig SemTxvevaSi, mcire kompaniebi saerTod ar xvdebian arsebuli regulaciebis moqmedebis arealSi (holandia). rac Seexeba im qveynebs, sadac SromiT urTierTobebTan dakavSirebiT arsebuli sakanonmdeblo da praqtikuli mdgomareoba SedarebiT srulyofil xasiaTs atarebs, igrZnoba negatiuri tendencia samomavlod dadgenili standartis Sesustebis TvalsazrisiT. magaliTad, fineTSi inicirebulia sakanonmdeblo cvlilebebi, romlis Tanaxmad, damsaqmebels eZleva SesaZlebloba, garkveuli garemoebebis arsebobis SemTxvevaSi, ganaxorcielos dasaqmebuli pirebis mier gagzavnili an miRebuli werilebis misamarTebisa da eleqtronul fostaze atvirTuli dokumentebis monitoringi. aseve, komerciuli saidumloebis dacvisa da danaSaulis prevenciis/gamoZiebis miznebisaTvis, ise daamuSaon sawarmoSi dasaqmebulTa personaluri monacemebi, rom SesaZlebeli iyos maTi Semdgomi identificireba. evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagentos mosazrebiT, rig saxelmwifoSi arsebuli mdgomareoba da dagegmili cvlilebebi negatiur gavlenas axdens specializirebul sferoSi personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis arsebobaze, xolo aseTi damokidebuleba SeesabamisobaSi ver iqneba evrokavSiris direqtivasTan.71 3.1.3. problemuri sferoebi personaluri monacemebis dacvis kuTxiT72 evrokavSiris wevri saxelmwifoebis sakanonmdeblo bazisa Tu praqtikuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, arsebobs erTgvari problemuri sferoebi, romlebic, gamomdinare iqidan, rom srulad ar xvdebian personalur monacemTa dacvis kanonis regulirebis arealSi, damatebiT yuradRebas saWiroeben. am mimarTulebiT arsebobs sami umTavresi kategoria: saxelmwifo usafrTxoeba (romelic Tavis TavSi aerTianebs Tavdacvis sferosa da sagamoZiebo-operatiul RonisZiebebs), jandacva da video kontroli. •
saxelmwifo usafrTxoeba
evrokavSiris personalur monacemTa dacvis direqtivis me-13 muxli gansazRvravs im sferoebs, romelic ar xvdeba misi moqmedebis arealSi. aseTebia: saxelmwifo usafrTxoeba, Tavdacva, sazogadoebrivi usafrTxoeba da sxva. Tu calsaxad amovalT muxlis dispoziciis European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 37; 70
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 37; 71
European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 44-46; 72
25
gramatikuli ganmartebidan, igi gamomricxveli xasiaTisaa, rac gulisxmobs, rom aRniSnuli kuTxiT personaluri monacemebis damuSavebaze ar gavrceldeba is standartebi, romlebsac evrokavSiris direqtiva adgens. gabatonebuli mosazrebis Tanaxmad, msgavsi xasiaTis midgoma mcdaria. gamomdinare iqidan, rom direqtivis yvela muxli unda ganimartebodes misi preambulisa da dasaxuli miznebidan gamomdinare, unda gaviTvaliswinoT is garemoeba, rom personalur monacemTa dacvis direqtivis erT-erT safuZvels swored adamianis ZiriTad uflebaTa qartiis me-8 muxli warmoadgens, romlis regulirebis sferodan gadaxveva mxolod kanonis safuZvelze da im uflebis arsis gaTvaliswinebiT SeiZleba, romlis dacvasac realurad aRniSnuli muxli emsaxureba. proporciulobis testi unda gamoiyenebodes im miznebisa da ZiriTadi uflebebis dasabalanseblad, romlebic SesaZlebelia yovel konkretul SemTxvevaSi kumulaciurad arsebobdes. Sesabamisad, ar SeiZleba gamarTlebuli iyos midgoma, romlis mixedviTac mTeli rigi saxelmwifo miznebisaTvis martivad SesaZlebeli xdeba evrokavSiris ZiriTad uflebaTa qartiiT gaTvaliswinebuli uflebebis ugulebelyofa. gamomdinare iqidan, rom piradi cxovrebisa da personaluri monacemebis dacva sayovelTaod aRiarebuli uflebaa da saWiroa moicavdes adamianis cxovrebis yvela aspeqts, SeuZlebelia, direqtivis mizans warmoadgendes im sferoebis gansazRvra, sadac aRniSnuli uflebis garantirebuli dacva ar xorcieldeba, gansakuTrebiT maSin, rodesac saubaria sakmaod didi raodenobis personalur monacemze, romlis damuSaveba SesaZlebeli xdeba survilisamebr, nebismieri miznis misaRwevad, yovelgvari SezRudvisa da akrZalvis dawesebis gareSe. yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagento miiCnevs, rom mizanSewonilia, ar moxdes me-13 muxlis ganmartebisas radikaluri midgomis Camoyalibeba da yvela im personaluri monacemis yovelgvari dacvis garantiebis gareSe datoveba, romlebic SeiZleba sagamonakliso sferoebSi mimoqcevis wyaros warmoadgendes. •
jandacva
personalur monacemTa dacvis evrokavSiris direqtivis Tanaxmad, piris janmrTelobasTan dakavSirebuli informacia warmoadgens gansakuTrebuli kategoriis monacems, romlis damuSaveba akrZalulia. gamonakliss warmoadgens SemTxvevebi, rodesac saqme exeba samedicino diagnozis dasmas, daxmarebis gawevas, prevenciuli xasiaTis RonisZiebebis gatarebas, anda rodesac monacemebis damuSaveba xorcieldeba jandacvis sferos specialistis mier, romelsac kanonmdeblobiT profesiuli saidumloebis Senaxvis valdebuleba ekisreba.73 rodesac vsaubrobT janmrTelobasTan dakavSirebul sakiTxebze, sadavo ar aris is faqti, rom rig SemTxvevaSi gadaudebeli da drouli servisis miwodebisaTvis erTob mniSvnelovania yovelgvari sakanonmdeblo dabrkolebebis gareSe saWiro monacemebis damuSavebis SesaZleblobis arseboba. Tumca, gasaTvaliswinebelia, rom rac met adamians aqvs wvdoma ama Tu im piris personalur monacemebze, ufro metia kanonsawinaaRmdego qmedebis Cadenis albaTobac. Sesabamisad, evrokavSiris wevri qveynebis gamocdilebis Tanaxmad, marTalia sasurvelia, jandacvis sfero Tavisufali iyos yovelgvari aramiznobrivi barierisgan, Tumca, imavdroulad, savaldebuloa konkretuli wesebis arseboba, romlebic gansazRvravs im pirTa wres, specializacias, Tanamdebobasa Tu valdebulebebs, visac wvdoma aqvT an SeiZleba hqondes personalur monacemebze. evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagentos mosazrebiT, saWiroa erovnulma sazedamxedvelo organoebma ganaxorcielon jandacvis sferos maregulirebeli kanonmdeblobis Seswavla da analizi, personalur monacemTa dacvis direqtivis moTxovnebTan Sesabamisobis dadgenis kuTxiT. aRniSnuli gansakuTrebiT mniSvnelovania mas Semdeg, rac mravali qveynis (erT-erT uaxles magaliTs belgia warmoadgens) gamocdilebis gaTvaliswinebiT, inergeba eleqtronuli portalebi samedicino servisebis gamartivebuli wvdomis uzrunvelsayofad, rac TavisTavad ufro maRali riskebis Semcvelia jandacvasTan dakavSirebuli personaluri monacemebis ukanonod damuSavebis TvalsazrisiT. •
video meTvalyureoba
evrokavSiris wevr saxelmwifoTa gamocdilebis Seswavlis Sedegad irkveva, rom personalur monacemTa dacvis kuTxiT gansakuTrebiT problematur sferos video kontrolis ganxorcieleba warmoadgens. kerZod, arsebobs ukanono TvalTvalis ganxorcielebis araerTi magaliTi _ iqneba es dasaqmebuli pirebisa Tu quCis perimetris gakontrolebis SemTxvevebi. gansakuTrebiT gaxSirda araregistrirebuli video kamerebiT TvalTvalis faqtebi, rac arTulebs inspeqtoris mier saTanado monitoringis Catarebis SesaZleblobas (avstria). problemis aqtualurobidan Directive 95/46/EC on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free Movement of Such Data, art.8(3); 73
26
gamomdinare, evrokavSiris fundamentur uflebaTa saagentos mosazrebiT, personalur monacemTa dacvis direqtivis zogadi muxlebi ver uzrunvelyofs sakiTxis saTanado CarCoebSi moqcevas da calsaxad xazs usvams misi Semdgomi detaluri regulirebis saWiroebas. 3.1.4. saukeTeso praqtika74 personaluri monacemebis dacvis inspeqtori personalur monacemTa dacvis inspeqtoris efeqturi funqcionireba, umeteswilad, sazedamxedvelo organos struqturul sistemasa an im saqmianobazea damokidebuli, romelsac igi axorcielebs. evrokavSiris wevrma saxelmwifoebma, rig SemTxvevaSi, msgavsi xasiaTis monitoringis ganmaxorcielebel organoebs maRali xarisxis damoukidebloba da saTanado uflebamosileba mianiWes, xolo rig SemTxvevaSi, Camoayalibes sistema, romlis Tanaxmad, personalur monacemTa dacvis inspeqtori aqtiurad TanamSromlobs aRniSnul sferoSi moqmed mTel rig moTamaSeebTan: saxelmwifo organoebTan, arasamTavrobo seqtorTan da sxva qveynis sazedamxedvelo organoebTan. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris damoukideblobis xarisxs gadamwyveti roli eniWeba Tavad kanonmdeblobis aRsrulebis kuTxiT. Sesabamisad, erTob mniSvnelovania, mas hqondes mkafiod gansazRvruli samarTlebrivi buneba (rogorc espaneTisa da maltis SemTxvevaSi), an konstituciis doneze iyos aRiarebuli misi, rogorc damoukidebeli institutis, arseboba (portugalia, saberZneTi). rac Seexeba Tavad sazedamxedvelo organos arCevis sakiTxs, am mxriv saukeTeso praqtikad SeiZleba CaiTvalos procedura, rodesac saboloo gadawyvetilebis miReba saparlamento umravlesobisa da umciresobis konsensusis miRwevis SemTxvevaSi aris SesaZlebeli. aseve aRsaniSnavia, rom personalur monacemTa dacvis inspeqtoris absoluturi damoukideblobis gamoZaxils warmoadgens sloveniis magaliTi, sadac monitoringis ganmaxorcielebeli organo aRWurvilia sakonstitucio sasamarTlosadmi mimarTvis uflebamosilebiT. personalur monacemTa dacvis inspeqtoris uflebamosileba, SeimuSaos qcevis kodeqsi, SesaZlebelia Sefasdes dadebiT tendenciad, romelic calsaxad xels Seuwyobs personalur monacemTa dacvisaTvis damatebiTi garantiebis Seqmnas. irlandiis SemTxvevaSi, adgilobrivi kanonmdebloba personalur monacemTa dacvis inspeqtors aniWebs uflebamosilebas, Seadginos da parlaments warudginos qcevis kodeqsi, romelic, damtkicebis SemTxvevaSi, savaldebulod Sesasrulebel Zalas iZens regulirebis sferos daqvemdebarebuli yvela dawesebulebis, organosa Tu kompaniisTvis. aqtiuri TanamSromloba sajaro dawesebulebebsa da Sesabamis sazedamxedvelo organoebs Soris warmoadgens personalur monacemTa dacvis sistemis gamarTuli funqcionirebis garants. germaniis SemTxvevaSi, arsebobs specialuri personaluri monacemebis dacvis akademia, romelic sajaro moxeleebisTvis regularul treningebs atarebs, rac xels uwyobs maT gadamzadebas, cnobierebis amaRlebasa da produqtiul muSaobas. saukeTeso praqtikad SeiZleba CaiTvalos personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mudmivi urTierToba im arasamTavrobo seqtorTan, romelic aRniSnul sferoSi aqtiur rols TamaSobs. gamomdinare iqidan, rom samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebi skeptikurad uyureben mimdinare procesebs, isini martivad axerxeben im xarvezebisa Tu kanondarRvevebis gamovlenas, romlebsac, SesaZlebelia, praqtikaSi hqondes adgili. kanonmdeblobis aRsruleba personalur monacemTa kanonmdeblobis aRsrulebis kuTxiT saukeTeso praqtikis ganmapirobebelia Sesabamisi sazedamxedvelo organosaTvis inspeqtirebis ganxorcielebisa da gamovlenil darRvevebze reagirebis farTo uflebamosilebis miniWeba. aRniSnulis misaRwevad ki, erT-erT saukeTeso gzas italiis mier SemuSavebuli midgoma warmoadgens, kerZod, personalur monacemTa dacvis inspeqtorsa da policiis sxvadasxva danayofs Soris gaformebulia memorandumi, romelic maTi aqtiuri TanamSromlobis mastimulirebelia. igive wesebi moqmedebs rumineTis SemTxvevaSic, mxolod im gansxvavebiT, rom garda Zalovani struqturebisa, mimdinare procesebSi sxvadasxva saxelmwifo dawesebulebac aris CarTuli. arsebulma gamocdilebam cxadyo, rom msgavsi xasiaTis midgoma sazedamxedvelo organos efeqturi funqcionirebisTvis erT-erTi yvelaze aprobirebuli meTodia. European Union Agency For Fundamental Rights, Data Protection in the European Union: The Role of National Data Protection Authorities, Strengthening the Fundamental Rights Architecture in the EU II, (Luxemburg: Publication office of European union, 2010), 47-49; 74
27
amasTanave, personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis aRsrulebis kuTxiT, erTob sainteresoa holandiis SemTxveva, sadac mTavrobas ekisreba valdebuleba, konkretuli sakanonmdeblo aqtis ZalaSi Sesvlidan 5 wlis gasvlis Semdeg, parlaments warudginos angariSi konkretuli kanonis praqtikaSi gamoyenebasTan dakavSirebiT. Sesabamisad, aRniSnuli procedurebi personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobamac gaiara. Sefaseba 2 etapiani aRmoCnda. pirveli stadia moicavda kanonqvemdebare aqtebis analizs, xolo meore _ konkretuli praqtikuli magaliTebis Seswavlasa da interviuebis organizebas. arsebulma gamocdilebam gvaCvena, rom msgavsi xasiaTis midgoma warmoadgens sakmaod efeqtur meqanizms im xarvezebis dasadgenad da aRmosafxvrelad, romlebic konkretul kanons SeiZleba gaaCndes praqtikuli realizebis kuTxiT. cnobierebis amaRleba sazogadoebis cnobierebis amaRleba, rogorc ukve aRvniSneT, erT-erTi umTavresi aspeqtia personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis efeqturi funqcionirebisaTvis. aRniSnuli mimarTulebiT SesaZlebelia ramdenime saxis aqtivobis ganxorcieleba. evrokavSiris wevr qveynebSi sazogadoebasTan mWidro kavSiris damyarebis erT-erT yvelaze aprobirebul saSualebas momxmarebelze orientirebuli eleqtronuli resursebi warmoadgens. veb-gverdis saSualebiT, dainteresebul pirs SeuZlia, moiZios misTvis sasurveli yvela saxis informacia _ iqneba es kanonmdebloba, uaxlesi sasamarTlo gadawyvetilebebi, Tavad sazedamxedvelo organos mier miRebuli konkretuli sakiTxis maregulirebeli gaidlainebi Tu sxva. aseve, eleqtronuli resursis gamoyenebiT, SesaZlebelia personalur monacemTa dacvis inspeqtorisTvis Sesabamisi dokumentis miwodeba, monacemTa damuSavebis Taobaze Setyobinebis ganxorcieleba/ daregistrireba, saCivris Sevseba da sxva msgavsi xasiaTis aqtivobebis ganxorcieleba. gamomdinare iqidan, rom evrokavSiri 27 wevr saxelmwifos aerTianebs, rogorc wesi, msgavsi xasiaTis vebresursebi mravalenovania, Tumca, sasurvelia, rom saxelmwifo enis garda, SesaZlebeli iyos saitis inglisurenovani versiis moZiebac, rac gacilebiT didi raodenobis mosaxleobas miizidavs. sazogadoebis cnobierebis amaRlebas emsaxureba aseve saganmanaTleblo kampaniebis dagegmva, rac moicavs ara mxolod erTjerad treningebsa da seminarebs, aramed mudmivi xasiaTis saswavlo disciplinebs saSualo Tu umaRlesi ganaTlebis miRebis etapze. amasTanave, sazogadoebis sxvadasxva fokus jgufze orientirebis mizniT, sakmaod efeqturia satelevizio programebisa da Jurnal-gazeTebis gamoyeneba. aRniSnulis magaliTia CexeTis respublika, sadac personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier daigegma araerTi satelevizio gadacema personaluri monacemebis dacvis kuTxiT: „personalur monacemTa dacva ganaTlebis miRebisas“ _ programa ZiriTadad orientirebulia axalgazrda Taobaze; „ignorireba ar aris gamosavali - Cven yvelas gvaqvs saidumlo“ _ gadacema orientirebuli iyo yvela asakobriv jgufze da, personalur monacemTa dacvis inspeqtoris yovelwliuri angariSis Tanaxmad, misi TiToeuli epizodi naxa 310,000-ma adamianma. rac Seexeba Jurnal-gazeTebs, aRniSnuli praqtika danergilia fineTis SemTxvevaSi da igi weliwadSi oTxjer gamoicema. saintereso tendencia gamovlinda portugaliisa da belgiis SemTxvevaSi, sadac Sesabamisi monitoringis ganmaxorcielebeli organo dainteresebul samarTlis studentebs saSualebas aZlevs, gaiaron staJireba da daagrovon praqtikuli codna personalur monacemTa dacvis inspeqtoris saqmianobasTan dakavSirebiT. gaidlainebisa Tu instruqciebis SemuSaveba erTob efeqturi meqanizmia arsebuli sakanonmdeblo bazis konkretizaciisa da ganmartebisaTvis. am kuTxiT gansakuTrebiT aqtiuria espaneTis personalur monacemTa dacvis inspeqtori. mis mier gamocemuli direqtivebi Seexeba iseT sakiTxebs, rogoricaa: „bavSvTa uflebebi da mSobelTa movaleobebi“, „personalur monacemTa usafrTxoebis sazomi“, „personaluri monacemebis dacva, rogorc adamianis fundamenturi ufleba“, personaluri monacemebi qalaqis sabWos, skolebis, saxelmwifo universitetebis, profesiuli gaerTianebebis, saxelmwifo jandacvisa Tu socialuri servisebis SemTxvevaSi. analogiuri midgoma fiqsirdeba estoneTisa da italiis SemTxvevaSic. saukeTeso praqtikad, garda zemoT aRniSnuli aqtivobebisa, aseve SeiZleba CaiTvalos erTgvari wamaxalisebeli RonisZiebebi, rogoric sloveniis SemTxvevaSi dafiqsirda. kerZod, dawesda sxvadasxva prizi im sajaro/kerZo dawesebulebebisa Tu saxelmwifo organoebisaTvis, romelTa saqmianobac wlis ganmavlobaSi personaluri monacemebis dacvis kuTxiT gansakuTrebiT gamorCeuli iyo.
28
3.1.5. evrokavSiris mier dagegmili cvlilebebi75 swrafma teqnologiurma cvlilebebma da globalizaciam arsebiTad Secvala personalur monacemTa Segrovebis, gamoyenebis, wvdomisa da dacvis meTodebi. yoveldRiuri cxovrebis nawilad iqca informaciis socialuri qselis saSualebiT gacvla da sxvadasxva monacemis internet-sivrceSi mobilizeba. msgavsi procesebis fonze, gansakuTrebiT mniSvnelovania adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebis _ personaluri monacemebis dacvis uzrunvelyofa. gamomdinare iqidan, rom evrokavSiris masStabiT dRes moqmedi personalur monacemTa dacvis Sesaxeb direqtiva 17 wlis win iyo miRebuli, igi srulad veRar pasuxobs 21-e saukunis gamowvevebs. Sesabamisad, 2009 wlidan daigegma mTeli rigi cvlilebebi samarTlis aRniSnuli sferos mimarTulebiT. dResdReobiT SemuSavebulia ori saxis samarTlebrivi aqtis kanonproeqti, romelic 2014 wlis aprilSi plenarul sesiaze pirveli mosmeniT unda ganixilos evroparlamentma.76 SemoTavazebuli cvlilebebis Tanaxmad, personalur monacemTa dacvis direqtiva icvlis formas da warmodgenilia evrokavSiris regulaciis saxiT. dRes moqmedi wesebis Tanaxmad, direqtivisgan gansxvavebiT, regulacia ar saWiroebs Sidasaxelmwifoebriv kanonmdeblobaSi implementirebas da mas arsebuli formiT savaldebulo moqmedebis Zala gaaCnia yvela wevri saxelmwifosTvis. aRniSnuli cvlileba SesaZlebelia CaiTvalos pozitiur nabijad wesebis harmonizaciisa da erTgvarovani damokidebulebis Camoyalibebis kuTxiT. rac Seexeba meore saxis samarTlebriv aqts, aRniSnulic arsebuli CarCo-gadawyvetilebis77 modernizacias emsaxureba da Seexeba iseT sakiTxebs, rogoricaa danaSaulis prevenciis, gamovlenis, gamoZiebis, sisxlissamarTlebrivi devnisa da masTan dakavSirebuli sasamarTlo procesebis warmoebis miznebisaTvis personalur monacemTa damuSaveba.78 direqtivis mizans warmoadgens sisxlis samarTlis sferosTan mimarTebiT personaluri monacemebis damuSavebisaTvis saTanado garantiebis uzrunvelyofa, rac, sakiTxis specifikis miuxedavad, gulisxmobs personalur monacemTa damuSavebis zogadi principebis gavrcelebas, monacemTa subieqtisaTvis elementaruli uflebebis gaTvaliswinebas, rogorsac piris informireba warmoadgens misi monacemebis damuSavebis Taobaze, gansxvavebuli wesebis integrirebas sxvadasxva samarTlebrivi statusi mqone piris mimarT _ iqneba es mowme, eWvmitanili da Tu sxva piri. garda aRniSnulisa, SemoTavazebuli cvlilebebi iTvaliswinebs mTel rig siaxleebs, kerZod, monacemTa subieqts eniWeba absoluturi uflebamosileba, Tavad gankargos personalur monacemTa damuSavebasTan dakavSirebuli sakiTxebi. Cndeba e.w. „daviwyebis uflebis“79 cneba, romlis Tanaxmadac, nebismier individs eqneba SesaZlebloba, moiTxovos masTan dakavSirebiT damuSavebuli informaciis srulad ganadgureba. cvlilebis SemoTavazebis safuZvels praqtikuli gamocdileba warmoadgens, romelmac gvaCvena, rom yovel konkretul pirTan mimarTebiT, socialuri qselis saSualebiT, muSavdeba imaze meti informacia, vidre monacemTa subieqts warmoudgenia. aseve, sagulisxmoa is garemoeba, rom uflebamosili piris mier monacemTa waSlis moTxovna ar gulisxmobs daculi informaciis srulad ganadgurebas. Sesabamisad, imisaTvis, rom samomavlod msgavsi xasiaTis sarisko situaciebi Tavidan iyos acilebuli, saWiroa, kanonmdeblobis Tanaxmad, detalurad da Tanmimdevrulad gaiweros monacemTa dammuSaveblis valdebuleba, daamuSaos mxolod is informacia, romelic, realurad, miznis miRwevis saSualebas warmoadgens, miiRos yvela zoma daculi monacemebis gasajaroebisa da araavtorizebuli wvdomisagan dasacavad, xolo monacemTa dammuSaveblis moTxovnis SemTxvevaSi, mTlianad gaanadguros arsebuli baza. SemoTavazebuli cvlilebebis Tanaxmad, aseve novacias warmoadgens kanondarRvevis SemTxvevaSi monacemTa subieqtis Setyobinebis valdebulebis SemoReba, romlis saWiroebac dRis wesrigSi dadga arsebuli praqtikis analizis Sedegad. kerZod, gamovlenili tendenciis Tanaxmad, rodesac personalur monacemTa dammuSaveblisaTvis cnobili xdeba mesame pirebis mxridan damuSavebul monacemebze araavtorizebuli wvdoma, igi ar axorcielebs dainteresebuli pirebis dauyovnebliv informirebas (Tundac damuSavebuli monacemebi moicavdes iseTi saxis informacias, rogoricaa konkretuli pirebis saxelebi, gvarebi, misamarTebi Tu sakredito baraTebi). SemoTavazebuli cvlilebebiT, igegmeba sakanonmdeblo doneze gaiweros monacemTa dammuSaveblis valdebuleba, darRvevis aRmoCenis momentidan araugvianes 24 saaTisa, Seatyobinos personalur monacemTa inspeqtorsa da, SesaZleblobis SemTxvevaSi, monacemTa subieqtebs, rac maT saSualebas miscems, miiRon saTanado zomebi mdgomareobis gamosasworeblad. amasTanave, internetis gamoyenebisas 75
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52012DC0009:en:NOT;
76
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-14-60_en.htm;
77
Framework Decision 2008/977/JHA[16];
Directive setting rules on the protection of personal data processed for the purposes of the prevention, detention, investigation, prosecution of criminal offences and related judicial activities; 78
79
Right to be forgotten;
29
SemuSavebuli iqneba monacemTa subieqtis Tanxmobis forma, raTa Tanxmoba iyos garkveviT da naTlad Camoyalibebuli da, yovel konkretul SemTxvevaSi, monacemTa subieqts saSualebas aZlevdes, gaiazros misi qmedebis SesaZlo Sedegebi. amasTanave, gasaTvaliswinebelia evropis sasamarTlos mier miRebul erT-erT gadawyvetilebaSi80 xazgasmuli sakiTxi imasTan dakavSirebiT, rom personalur monacemTa dacvis ufleba ar aris absoluturi ufleba da igi unda moiazrebodes sxva fundamenturi uflebebis WrilSic. Sesabamisad, igegmeba, rom axali regulacia moicavdes iseT danawesebs, romlebic, yovel konkretul SemTxvevaSi, gamoxatvis Tavisuflebis, sajaro informaciis daubrkoleblad miRebis, profesiuli saidumloebisa da sxva msgavsi xasiaTis uflebebis gaTvaliswinebis saSualebasac iZleva. yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, evrokavSiris mier personalur monacemTa dacvis sferoSi dagegmili cvlileba moicavs mTel rig inovaciur midgomebs, rac miznad isaxavs arsebuli sistemis daxvewasa da personalur monacemTa subieqtisaTvis meti uflebamosilebis miniWebas, aseve, monacemTa damuSavebis nebismier stadiaze yvela im fundamenturi uflebis moazrebas, rac SesaZloa gadamwyveti mniSvnelobis matarebeli iyos. Sesabamisad, gamomdinare iqidan, rom saqarTvelos erT-erT saerTaSoriso mizans swored evrokavSiris wevroba warmoadgens, sasurvelia, yvela mimdinare cvlileba gaanalizebuli da, SeZlebisdagvarad, gaTvaliswinebuli iyos Sidasaxelmwifoebriv kanonmdeblobaSi im srulyofili praqtikis dasamkvidreblad, rasac Tavad evrokavSiris yvela wevri saxelmwifo eswrafvis. aseve mizanSewonilia, zemoT aRwerili gamocdilebis, arsebuli xarvezebis, saukeTeso praqtikis magaliTebisa da problemuri sferoebis gaanalizeba da mxedvelobaSi miReba, rac saSualebas mogvcems, CamovayaliboT naTeli xedva sistemis samomavlo ganviTarebisa da daxvewisTvis. 3.2. proporciulobis testi gamomdinare iqidan, rom personalur monacemTa dacvis ufleba ar warmoadgens absolutur uflebas, praqtikaSi arsebobs SemTxvevebi, rodesac misi ganxilva sxva fundamentur uflebebTan mimarTebiT xdeba saWiro. Sesabamisad, mniSvnelovania iseTi meqanizmis arseboba, romelic msgavsi proceduris warmoebas SesaZlebels gaxdis. saerTaSoriso gamocdilebis gaTvaliswinebiT, swored aRniSnul miznebs emsaxureba e.w. sajaro interesis testi. rogor wesi, sajaro interesis testi warmoadgens sajaro informaciis aqtis Semadgenel sakanonmdeblo normas, romlis safuZvelzec SesaZlebelia kanonis regulirebis sferos miRma darCenili sajaro informaciis mopoveba garkveuli garemoebebis Tanxvedris SemTxvevaSi. sxvadasxva qveynis gamocdilebis Seswavlam aCvena, rom umetesad kanonmdebloba ugulebelyofs informaciis Tavisuflad miRebis sayovelTaod aRiarebul uflebas da upiratesobas aniWebs midgomas, romlis Tanaxmad, informaciis didi nawili gasajaroebas ar eqvemdebareba _ iqneba es saxelmwifo saidumloebas mikuTvnebuli Tu qveynis usafrTxoebis, ekonomikuri stabilurobisa da sazogado wesrigis uzrunvelyofis safuZvliT daculi informacia. swored aRniSnuli midgomidan erTgvari gamosavlis Ziebas warmoadgens sajaro interesis testis institutis Seqmna, romelic ebrZvis saerTaSoriso doneze gabatonebul xist da erTgvarovan damokidebulebas da, yoveli konkretuli situaciidan gamomdinare, gadawyvetilebis miRebis SesaZleblobas amkvidrebs. sxvadasxva samarTlebrivi sistemisa da praqtikuli Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, sajaro informaciis testis formulirebis ramdenime nairsaxeoba arsebobs: •
negatiuri xasiaTis sajaro interesis testi;
•
sajaro interesis testi, romelic informaciis yovelgvar klasifikacias krZalavs;
•
sajaro interesis testi, romelic ar aris naTlad da mkafiod formulirebuli;
•
sajaro interesis testi, romelic naTlad da mkafiod aris formulirebuli: − testis gamoyenebas aqvs an savaldebulo xasiaTi, an warmoadgens administraciuli organos diskreciul uflebamosilebas; − testis moqmedeba vrceldeba mxolod konkretul sagamonakliso normebze; − sakanonmdeblo doneze gawerili SesaZlo sajaro interesTa CamonaTvali; − sajaro interesis testi, romelic abalansebs sazogadoebisa da saxelmwifos interesebs; − sakanonmdeblo doneze gawerili sajaro interesis definicia.
80
Court of Justice of the EU, judgment of 9.11.2010, Joined Cases C-92/09 and C-93/09 Volker und Markus Schecke and Eifert [2010];
30
negatiuri xasiaTis sajaro informaciis testi. saerTaSoriso praqtikis gaTvaliswinebiT, sajaro interesis testi yovelTvis rodi warmoadgens administraciul organoSi dacul sajaro informaciaze wvdomis saSualebas. rig SemTxvevaSi, aRniSnuli norma SesaZlebelia sawinaaRmdego miznebsac emsaxurebodes. magaliTad, islandiis sajaro informaciis aqti krZalavs oficialuri informaciis gasajaroebas, Tu is ewinaaRmdegeba „sajaro interesebs“. islandiis kanonmdeblobis Tanaxmad, proporciulobis testi mxolod negatiuri datvirTviT gamoiyeneba da misi sxva saxis interpretacia ar arsebobs. aris SemTxvevebi, rodesac negatiuri xasiaTis sajaro interesis testi erTgvarad damabnevelia. aRniSnulis magaliTs evrokavSiris instituciebSi informaciis xelmisawvdomobis Taobaze arsebuli regulacia81 warmoadgens, romlis Tanaxmad, „sajaro interesi“, erTi mxriv, gamoyenebulia, rogorc sagamonakliso normebis moqmedebis daZlevis saSualeba, xolo meore mxriv _ rogorc sajaro informaciis gacemis damabrkolebeli garemoeba iseT sensitiur sferoebTan mimarTebiT, rogorsac sazogadoebrivi usafrTxoeba, Tavdacva an saerTaSoriso urTierTobebis konfidencialuri xasiaTi warmoadgens. Sesabamisad, gamodis, rom sajaro interesi testi, msgavsi xasiaTis regulaciebis SemTxvevaSi, warmoadgens ormagi standartis mqone meqanizms, romlis praqtikulma realizebam SesaZlebelia garkveuli problemebi warmoSvas. sajaro interesis testi, romelic informaciis yovelgvar klasifikacias krZalavs arsebobs sajaro interesis testi, romelic, rig SemTxvevaSi, nebismieri saxis, xolo rig SemTxvevaSi _ konkretuli kategoriis informaciis klasifikacias krZalavs. estoneTis sajaro informaciis aqti sakiTxs globalurad udgeba, da gamoricxavs nebismieri saxis sagamonakliso normis arsebobas, Sesabamisad absolutur xasiaTs aniWebs informaciis Tavisuflad miRebis sayovelTaod aRiarebul uflebas. SedarebiT gansxvavebul regulirebas vxvdebiT amerikis SeerTebul StatebSi, sadac gansazRvrulia informaciaTa kategoriebi, romelTa gacemaze barierebis daweseba ewinaaRmdegeba sajaro informaciis aqtis miznebsa da moTxovnebs.82 erTerT aseT magaliTs adamianis fundamenturi uflebebis darRvevasTan dakavSirebuli faqtebi warmoadgens. rumineTis kanonmdeblobis Tanaxmad, klasificirebas ar eqvemdebareba informacia, romelic SesaZlebelia administraciuli organoebisa Tu saxelmwifo dawesebulebaTa mxridan kanonis moTxovnebis darRvevasTan iyos dakavSirebuli. sajaro interesis testi, romelic ar aris naTlad da mkafiod formulirebuli saerTaSoriso gamocdilebis Seswavlis Sedegad dadginda, rom msoflioSi arsebuli Zalian bevri sajaro informaciis aqti ar Seicavs mkafio sajaro interesis tests. gansakuTrebiT sainteresoa, rom aRniSnuli saxelmwifoebis siaSi SvedeTi da amerikis SeerTebuli Statebic xvdebian. msgavsi ganviTarebuli demokratiis mqone qveynebis SemTxvevaSi, xsenebuli aspeqtis arasaTanado regulireba aCens eWvs, zogadad, misi arsebobis saWiroebis Taobaze. pasuxi martivia iseTi kategoriis saxelmwifoebSi, rogoric amerikis SeerTebuli Statebi da SvedeTia _ Ria mmarTveloba da informaciis xelmisawvdomoba warmoadgens im samarTlebrivi kulturis nawils, romelic maTi yoveldRiuri cxovrebis Semadgeneli nawilia, Sesabamisad, ar saWiroebs sakanonmdeblo doneze damatebiT reglamentacias. rac Seexeba iseT qveynebs, romlebic jer kidev demokratiis Senebis procesSi arian, miiCneva, rom sajaro interesis testis arseboba sajaro informaciis aqtis srulyofili funqcionirebis garantia.83 sajaro interesis testi, romelic naTlad da mkafiod aris formulirebuli im qveynebis kanonmdeblobebi, romlebic calsaxad Seicavs sajaro interesis tests, gansxvavdebian misi formulirebis kuTxiT. Sesabamisad, vxvdebiT ramdenime saxis midgomas, romelic qvemoT aris warmodgenili:
valdebuleba Tu uflebamosileba? sajaro interesis testi, gamoyenebis TvalsazrisiT, ori saxisaa: pirveli, rodesac yovel konkretul SemTxvevaSi, sazogadoebisa da saxelmwifos interesebis Sepirispireba savaldebulo xasiaTs atarebs, xolo meore SemTxvevaSi aRniSnuli gadawyvetilebis mimRebi organos diskrecias 81
Regulation 1049/2001 concerning access to information of the EU institutions;
ანალოგიური დამოკიდებულება ახასიათებთ მექსიკისა და პერუს სახელმწიფოებს საჯარო ინტერესის ტესტის ფორმულირებასთან მიმართებით; 82
The Model Freedom of Information Acts published by the NGO Article 19 (s.22) at http://www.article19.org/data/files/pdfs/standards/ modelfoilaw.pdf; 83
31
eqvemdebareba. qveynebis umravlesobis mier testis gamoyeneba, Sida kanonmdeblobis mixedviT, savaldebuloa, Tumca, amis miuxedavad, arsebobs magaliTebi,84 rodesac sakiTxis gadaWra sajaro dawesebulebis uflebamosilebas miekuTvneba. sajaro interesis testi, romlis moqmedeba administraciuli organos diskrecias warmoadgens, nakleb efeqturia praqtikuli realizebis kuTxiT. maRalia albaToba, sajaro informaciis gacemis uzrunvelyofaze pasuxismgebelma pirma, romelic erTpirovnulad iRebs gadawyvetilebas, rig SemTxvevebSi, ugulebelyos sajaro interesis testis gamoyenebis SesaZlebloba, rac calsaxad damatebiT barierebs Seuqmnis dainteresebul pirs sasurveli informaciis moZiebis procesSi.
konkretuli sagamonakliso normebi, romlebzec sajaro interesis testis moqmedeba vrceldeba sxvadasxva qveynis gamocdilebis Tanaxmad, arsebobs SemTxvevebi, rodesac mkafiod gansazRvruli sajaro interesis testi yvela an mxolod konkretulad gansazRvrul sagamonakliso normebze vrceldeba. zogadi tendenciis Tanaxmad, is sferoebi, romlebic gansakuTrebiT sensitiuria saxelmwifosTvis _ rogoricaa Tavdacva, saerTaSoriso urTierTobebi, ekonomikuri sakiTxebi _ rogorc wesi, regulirebis miRma rCeba, xolo personalur monacemebsa Tu komerciul saidumloebasTan dakavSirebuli informaciis gasajaroeba SesaZlebelia gaxdes msjelobis sagani. im sagamonakliso normebis raodenoba, romlebic moqmedebis sferoSi eqceva, cvalebadia sxvadasxva qveynis gamocdilebis mixedviT. magaliTad, im SemTxvevaSi, Tu Sveicariis kanonmdebloba sajaro interesis testis gamoyenebas mxolod personalur monacemebTan dakavSirebiT iTvaliswinebs, kanadis SemTxvevaSi, moqmedebis arealSi damatebiT xvdeba komerciul saidumloebas mikuTvnebuli informaciac. belgia aRniSnuli kuTxiT mowinave qveyanas warmoadgens da sajaro interesis testis areals yvela sagamonakliso normaze avrcelebs.
sakanonmdeblo doneze gawerili SesaZlo sajaro interesTa CamonaTvali, romelic testis gamoyenebis winapirobas warmoadgens maSin, roca rigi qveynebis kanonmdeblobis Tanaxmad, proporciulobis testis gamoyenebis winapirobas SesaZloa sxvadasxva saxis sajaro interesi warmoadgendes, rigi saxelmwifoebis sajaro informaciis aqtebi zust CamonaTvals iTvaliswinebs. magaliTad, urugvais SemTxvevaSi, proporciulobis testis gamoyeneba dasaSvebia mxolod im SemTxvevaSi, Tuki moTxovnili sajaro informacia adamianis ZiriTad uflebaTa darRvevas an msgavsi darRvevis Tavidan acilebas exeba. samxreT afrikis kanonmdeblobis Tanaxmad, testis gamoyenebis safuZvels is informacia warmoadgens, romelic SesaZloa raime saxis kanondarRvevas avlendes an Seexebodes garemosa da sazogadoebrivi wesrigisTvis safrTxis Semcvel garemoebebs. msgavsi xasiaTis sajaro interesTa CamonaTvalSi Sedis informacia, romelic dakavSirebulia sazogadoebriv wesrigsa da usafrTxoebasTan, qveynis ekonomikur mdgomareobasTan, garemosa da bunebrivi resursebis dacvasTan, ganaTlebis, vaWrobis, soflis meurneobisa da kulturuli memkvidreobis sferoebTan, aseve, informacia, romliTac SesaZlebelia gamovlindes administraciuli organosa Tu sajaro dawesebulebis mxridan masze dakisrebuli uflebamosilebis arasaTanado wesiT ganxorcieleba an kanondarRvevis Cadena. marTalia, konkretuli sajaro interesebis sakanonmdeblo doneze reglamentacia ipyrobs sajaro informaciis gacemaze pasuxismgebeli pirebis yuradRebas da isini meti gulisyuriT ekidebian aRniSnul sferoSi Semaval sakiTxebs. Tumca, gasaTvaliswinebelia meore garemoebac _ arsebobs albaToba, rom amomwuravi CamonaTvali ar moicavdes yvela SesaZlo SemTxvevas, rac, saboloo jamSi, garkveul dabrkolebebs warmoSobs testis praqtikaSi realizebis kuTxiT. Sesabamisad, SemoTavazebuli ori alternatividan upiratesoba unda mieniWos sajaro interesis zogad ganmartebas.
sajaro interesis testi, romelic abalansebs sazogadoebisa da saxelmwifos interesebs sajaro interesis testisaTvis damaxasiaTebelia saxelmwifosa da sazogadoebrivi interesebis balansireba, Sesabamisad, yoveli konkretuli situaciidan gamomdinare, is SeiZleba ixrebodes rogorc informaciis gasajaroebis, ise misi gasajaroebisgan Tavis Sekavebisken. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, icvleba muxlis dispoziciac. gaerTianebuli samefos sajaro informaciis aqtisaTvis damaxasiaTebeli proporciulobis testi upiratesobas aniWebs administraciul organoSi daculi informaciis gasajaroebas. muxlis dispoziciis Tanaxmad, informaciis daubrkoleblad miReba ar vrceldeba SemTxvevebze, rodesac sagamonakliso norma imdenad mniSvnelovania, rom gadawonis arsebul sazogadoebriv interess. msgavs situaciebSi, gadawyvetilebis miRebisas mtkicebis tvirTi Sesabamis sajaro moxeles ekisreba, romelmac 84
კანადა, ჩინეთი, იაპონია;
32
Tavisi Sexeduleba myari argumentebiT unda daasabuTos. Zalian bevri qveynis gamocdilebis Tanaxmad, swored aRniSnuli midgoma iqna arCeuli sajaro informaciis aqtSi proporciulobis testis formulirebisas (maT Soris, erT-erT magaliTs avstraliac warmoadgens). arasamTavrobo organizaciebis mier SemuSavebul sajaro informaciis aqtis modelSic msgavsi xasiaTis sajaro interesis tests vxvdebiT. muxlis dispoziciis Tanaxmad, administraciul organos ar aqvs ufleba, uari Tqvas moTxovnili sajaro informaciis gacemaze, garda im SemTxvevebisa, Tu daasabuTebs, rom informaciis gacema seriozuli safrTxis Semcvelia daculi saxelmwifoebrivi interesebisaTvis da aRniSnuli gadawonis arsebul sazogadoebriv interess. im SemTxvevaSi, rodesac sajaro informaciis testi oficialuri informaciis gasajaroebis sawinaaRmdegod ixreba, mtkicebis sagans sazogadoebrivi interesis arseboba warmoadgens. avstraliis, kanadis, axali zelandiisa da samxreT afrikis qveynebSi arsebuli kanonmdeblobis Tanaxmad, proporciulobis testis gamoyenebisas, Sesabamis dasabuTebas saWiroebs is faqti, aris Tu ara arsebuli informaciis gasajaroebis mimarT sajaro interesi imdenad maRali, rom sagamonakliso norma gadawonos. rodesac proporciulobis testze vsaubrobT, romelic saxelmwifosa da sazogadoebrivi interesebis dabalansebas axdens, Zalian mniSvnelovania imis gaTvaliswineba, Tu ra saxisa da mniSvnelobis intereszea saubari rogorc erTi, ise meore mxaris SemTxvevaSi. rigi qveynebis gamocdilebis Tanaxmad, msgavsi xasiaTis daTqmas ver vxvdebiT, Tumca, arsebobs SemTxvevebi, rodesac dakonkretebulia interesis xarisxi, romelic SesaZlebelia sakmarisad iqnes miCneulia saboloo gadawyvetilebis miRebisTvis. kanadisa da samxreT afrikis sajaro informaciis aqtebis Tanaxmad, proporciulobis testi mimarTulia administraciul organoSi arsebuli informaciis dacvisken, Tuki saxezea „aSkara“ safuZveli, romelic saxelmwifo interesebis gaTvaliswinebaze miuTiTebs. msgavsi xasiaTis indikatorebs aseve SeiZleba warmoadgendes: „myari sajaro interesi“, „upirobod gadawonis“, „calsaxad warmoCindeba“ da sxva. gavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, sasurvelia, arsebobdes garkveuli xarisxobrivi sazomi rogorc erTi, ise meore mxarisaTvis upiratesobis miniWebis kuTxiT.
sakanonmdeblo doneze gawerili sajaro interesis definicia araerTi qveynis gamocdilebam aCvena, rom, rogorc wesi, sajaro informaciis aqti ar Seicavs sajaro interesis definicias. rodesac vmsjelobT, realurad dgas Tu ar aRniSnuli terminis ganmartebis saWiroeba, saTanado argumentacia arsebobs rogorc erTi, ise meore Sexedulebis SemTxvevaSi. is garemoeba, rom, zogadad, sajaro interesi Tavisi SinaarsiT bundovania, cvalebadia drois monakveTisa da warmodgenili mdgomareobis mixedviT, gansakuTrebiT arTulebs definiciis SemoRebis SesaZleblobas. arsebobs molodini, rom nebismieri saxis ganmarteba, garkveuli periodis gasvlisa da sazogadoebrivi cnobierebis cvlilebasTan erTad, martivad dakargavs relevanturobas. meore mxriv, saerTaSoriso gamocdilebis Seswavlam, sajaro interesis definiciis gareSe arsebobis garkveuli praqtikuli problemebi85 gamokveTa. kerZod, maSin rodesac proporciulobis testis gamoyenebisaTvis saWiro yvela aspeqti dakmayofilebulia da saboloo gadawyvetilebis miRebis winapirobas mxolod sajaro interesis saTanado ganmarteba warmoadgens, rogorc wesi, administraciuli organos warmomadgeneli ecdeba, arsebuli oficialuri informaciis gasajaroebisgan Tavi Seikavos, rac TavisTavad abrkolebs informaciis Tavisuflad mopovebis sayovelTaod aRiarebuli uflebis Tavisufal realizebas. problemas warmoadgens isic, rom sajaro interesis ganmartebis mimarT araerTgvarovani damokidebuleba arsebobs sxvadasxva sajaro dawesebulebaSi. terminis definicia umeteswilad damokidebulia im treningebze, samarTlebriv wignebsa Tu inspeqtoris gaidlainebze, romlebsac, yovel konkretul SemTxvevaSi, uflebamosili sajaro moxeleebi iyeneben. aRniSnuli damokidebuleba identuri sakiTxis mimarT sxvadasxva gadawyvetilebis miRebis maRal albaTobas warmoSobs. aseve, problemuri da araerTgvarovania sajaro dawesebulebaTa mier miRebuli gadawyvetilebis dasabuTebis sakiTxi. maSin, rodesac rigi administraciuli organoebis SemTxvevaSi zogadi xasiaTis argumentacias vawydebiT, sxva SemTxvevaSi saxezea konkretul faqtebsa da garemoebebze agebuli msjeloba, romelic samomavlo riskebisa da SesaZlo Sedegebis gaTvaliswinebasac moicavs. sajaro interesis definiciis ararsebobis SemTxvevaSi, aRsaniSnavia ZalTa is uTanasworoba, romelic informaciis gamcemsa da momTxovns Soris arsebobs. vinaidan administraciuli organos warmomadgeneli zedmiwevniT informirebulia im faqtorebisa Tu garemoebebis Sesaxeb, 85
ავსტრალიის გამოცდილება;
33
romlebic SesaZlebelia emsaxurebodes rogorc informaciis gasajaroebas, ise aRniSnulisgan Tavis Sekavebas, mas gaaCnia potenciali, saTanadod daasabuTos rogor erT, ise meore SemTxvevaSi miRebuli gadawyvetileba, maSin rodesac, dainteresebuli mxaris SemTxvevaSi, arasaTanado codna SesaZlebelia sasurveli informaciis mopovebis damabrkolebeli garemoebas warmoadgendes. avstraliis sajaro informaciis aqtis reformisas wamoiWra sajaro interesis definiciis SemoRebis sakiTxi, magram vinaidan SeuZleblad miiCnies yvela droisa da SesaZlo garemoebebisadmi morgebadi sajaro interesis gansazRvra, gadawyvetileba miRebul iqna misi ganmartebisgan Tavis Sekavebis sasargeblod. sajaro informaciis aqtis administrirebis Sedegad, praqtikuli gamocdileba, garkveulwilad, akonkretebs erTob farTo terminis mniSvnelobas da SesaZlebeli xdeba im sferoebisa Tu sakiTxebis gansazRvra, romlebic SeiZleba sajaro interesebSi jdebodes. magaliTad, avstraliis SemTxvevaSi, informaciis gasajaroebis indikatorebad miCneulia: sazogadoebrivi mniSvnelobis sakiTxze debatebis warmoebisaTvis saWiro informacia; sajaro moxeleTa angariSvaldebuleba; sajaro finansebis xarjvis gamWvirvaloba; administraciuli organoebis mier maTze dakisrebuli funqciebis SesrulebasTan dakavSirebuli informacia; saCivrebis ganxilvasa da miRebul gadawyvetilebebTan dakavSirebuli informacia; kanondarRvevebis gamovlena; faqtebi, romelTa saSualebiTac pirebs sakuTari braleulobis gaqarwyleba SeuZliaT; janmrTelobasTan dakavSirebuli informacia da sxva. aseve, gansazRvrulia is faqtorebi, romlebic SesaZloa konkretuli informaciis gasajaroebisgan dacvis safuZvels warmoadgendes: saxelmwifo usafrTxoeba da saerTaSoriso urTierTobebisaTvis safrTxis Seqmna; gadawyvetilebis miRebis procesis damabrkolebeli informacia; administraciuli organoebis mier maTze dakisrebuli funqciebis efeqturi Sesrulebis xelSeSla da sxva. garda aRniSnuli indikatorebisa, aseve, SeiZleba arsebobdes garemoebebi, romlebic irelevanturia sajaro informaciis gacemis kuTxiT _ gasajaroebuli informacia SesaZloa arasworad iyos gagebuli sazogadoebis mxridan, an Sedegad sajaro moxeleTa da Tanamdebobis pirTa Rirsebis Selaxva gamoiwvios. arsebuli situaciidan erTgvar gamosavals warmoadgens sajaro informaciis aqtis administrirebisas gamokveTili sajaro interesis sferoebis arasruli CamonaTvalis gaTvaliswineba Sesabamis sakanonmdeblo aqtSi. aRniSnuli regulacia, erTi mxriv, saSualebas miscems administraciul organosac da informaciis maZiebelsac, daaxloebiTi warmodgena Seiqmnan sakiTxis Sinaarssa da miznebze, xolo meore mxriv _ arasruli CamonaTvalis fonze, damatebiT moiazron yvela is sazogadoebrivi interesi, romelic SeiZleba mxolod konkretuli situaciisaTvis iyos damaxasiaTebeli. Sesabamisad, sakiTxi _ unda xdebodes Tu ara sajaro informaciis aqtSi sajaro interesTa definiciis integrireba, mudmivi ganxilvis sagans warmoadgens da sasurvelia, gadawyvetileba, yovel konkretul SemTxvevaSi, qveynis samarTlebrivi sistemisa da arsebuli praqtikis gaTvaliswinebiT iyos miRebuli.
kerZo interesi vs sajaro interesi proporciulobis testze saubrisas, Zalian didi mniSvneloba aqvs, moicavs Tu ara misi moqmedeba konkretuli individis interesebs. praqtikaSi SesaZlebelia arsebobdes SemTxvevebi, rodesac konkretuli piris mier moTxovnili informacia calsaxad ar warmoadgens sazogadoebis interesebs, magram garkveulwilad mainc eqceva misi definiciis arealSi. aseTad SeiZleba ganvixiloT individis mier sasamarTloSi davis gagrZelebis an sakuTari udanaSaulobis damtkicebis mizniT moTxovnili sajaro informacia. gamomdinare iqidan, rom kanonis winaSe Tanasworobis, marTlmsajulebis xelmisawvdomobisa da msgavsi xasiaTis sayovelTaod aRiarebuli principebis dacva sazogadoebis interess warmoadgens, SesaZlebelia erTi konkretuli individisaTvis sasamarTlo warmoebis ganaxlebis xelSemwyobi informaciis mopoveba, garkveulwilad, sajaro interesad moiazrebodes. gansxvavebuli damokidebuleba arsebobs aRniSnuli sakiTxis mimarT sxvadasxva qveynis gamocdilebis mixedviT. gaerTianebuli samefos SemTxvevaSi, calsaxad aris gamijnuli erTmaneTisgan kerZo da sajaro interesebi da SeuZlebelia erTi individis mizani emTxveodes sazogadoebis miznebs. avstraliis axlaxans SemuSavebuli sajaro informaciis aqti ki, sapirispiro damokidebulebas gvTavazobs. gamomdinare iqidan, rom muxlis dispozicia axali Camoyalibebulia, samwuxarod, SeuZlebelia imaze msjeloba, ramdenad efeqturi SeiZleba iyos misi praqtikuli realizeba.
34
saukeTeso praqtika yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, sxvadasxva qveynis gamocdilebis gaTvaliswinebiT, SeiZleba gamovkveToT is ZiriTadi aspeqtebi, romlebic efeqturi sajaro informaciis tests unda gaaCndes. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia, rom msgavsi xasiaTis testis gamoyeneba, sasurvelia, savaldebulo iyos. amasTan, igi unda moicavdes yvela kategoriis informacias da yvela saxis sajaro interess, unda iyos formulirebuli imgvarad, rom ixrebodes oficialuri informaciis gasajaroebisaken da unda Seicavdes misi amoqmedebisaTvis saWiro faqtorebis arasrul CamonaTvals. proporciulobis testi unda arsebobdes iseT samarTlebriv garemoSi, romelSic yvela samTavrobo informacia eqceva sajaro informaciis aqtis administrirebis sferoSi da misi didi nawili ar warmoadgens sagamonakliso normis moqmedebis arealSi Semaval informacias. proporciulobis testis arseboba, ra Tqma unda, ar gamoricxavs sensitiuri informaciis dacvis saWiroebas, magram saWiroa, aRniSnuli xorcieldebodes, yovel konkretul SemTxvevaSi, sazogadoebisa da saxelmwifos interesebis gaTvaliswinebiT, saTanadod dasabuTebuli gadawyvetilebis fonze. 4. daskvna da rekomendaciebi saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis mier Catarebulma kvlevam gamoavlina, rom saqarTveloSi arsebuli kanonmdebloba personaluri monacemebis dacvis kuTxiT ar aris srulyofili da, rig SemTxvevaSi, saWiroebs damatebiT regulirebas. ar arsebobs sxvadasxva seqtorze orientirebuli gaidlainebi Tu instruqciebi, romlebic uzrunvelyofs personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis Camoyalibebas iseT sferoebSi, rogoricaa Sroma, jandacva Tu video meTvalyureobis ganxorcieleba. sagulisxmoa is garemoebac, rom kanonis moqmedebis sferos miRmaa darCenili iseTi miznebisTvis monacemebis damuSaveba, rogoricaa sasamarTloSi samarTalwarmoeba, sazogadoebrivi Tu saxelmwifo usafrTxoeba, Tavdacva, operatiul-samZebro RonisZiebebi da danaSaulis gamoZieba. Sesabamisad, maTze ar vrceldeba monitoringis ganmaxorcielebeli organos uflebamosileba. kanonmdeblobas xarvezebi gaaCnia inspeqtoris daniSvnis, gaTavisuflebisa Tu saqmianobis maregulirebeli normebis kuTxiTac. mimdinare procesebSi gansakuTrebiT maRalia aRmasrulebeli xelisuflebis roli, ar aris gaTvaliswinebuli saparlamento umravlesobisa da umciresobis interesebi, Tanamdebobaze gamwesebis zogierTi aspeqti saWiroebs damatebiT konkretizacias, bundovania winare inspeqtirebis Catarebis SesaZlebloba, kanonmdebloba calsaxad ar mijnavs erTmaneTisgan gancxadebasa da saCivars, Sesabamisad erTmniSvnelovnad ar ikveTeba saCivris ganxilvisas moqmedi wesebi, inicirebul sakanonmdeblo winadadebebze wardgenil daskvnebs ar gaaCnia savaldebulo xasiaTi da sxva. gansakuTrebiT problematuria personalur monacemTa dacvis inspeqtoris samarTlebrivi buneba, romelsac arc erTi samarTlebrivi aqti calsaxad ar gansazRvravs. gamomdinare iqidan, rom monitoringis ganmaxorcielebeli organo erTi welic ar aris, rac funqcionirebs, ar arsebobs damkvidrebuli praqtika da kanonis mTeli rigi normebi realizebis gareSea darCenili, rac SeuZlebels xdis maTi efeqturobis Taobaze daskvnis gakeTebas. gamomdinare iqidan, rom saqarTvelos kanonmdebloba ar iTvaliswinebs sajaro interesis tests, ikveTeba personalur monacemTa dacvis uflebis absoluturi buneba, romlis mimarT dauSvebelia gamonaklisis arseboba. Sesabamisad, maRali sajaro interesis arsebobis SemTxvevaSic ki, romlis magaliTs SesaZlebelia – sabiujeto saxsrebis gamWvirvaloba warmoadgendes, SeuZlebelia moTxovnil iqnes konkretul pirTa personaluri monacemebis gasajaroeba. maSin rodesac msgavsi xasiaTis testis arseboba inspeqtors mianiWebda uflebamosilebas – yovel konkretul SemTxvevaSi, sazogadoebisa da saxelmwifo interesebis dabalansebis fonze mieRo Sesabamisi gadawyvetileba. saqarTvelosgan gansxvavebiT, saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, upirveles yovlisa xazgasmulia, rom ar SeiZleba personalur monacemTa dacvis kanonmdeblobis mizans monacemTa raime saxiT damuSavebis, kanonis regulirebis miRma darCena warmoadgendes. Sesabamisad, imisaTvis, rom moxdes konkretuli sferos specifikis gaTvaliswineba, saWiroa, upirveles yovlisa, maTze monacemTa damuSavebis zogadi principebi gavrceldes, Semdgom ki, inspeqtors mieces Semowmebis ganxorcielebisa da aRniSnuli mimarTulebiT specialuri wesebis SemuSavebis uflebamosileba _ iqneba es saxelmwifo TavdacvasTan, operatiul-samZebro saqmianobasTan, saerTaSoriso urTierTobebsa Tu sazogadoebis usafrTxoebasTan dakavSirebuli monacemebis damuSaveba. saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, konkretuli gaidlainebis arseboba aseve sasurvelia iseT
35
sferoebTan mimarTebiT, rogorsac SromiTi urTierTobebi, jandacva da video meTvalyureoba warmoadgens. rac Seexeba Tavad monitoringis ganmaxorcielebeli organos absoluturi damoukideblobis miRwevas, garda mTeli rigi garantiebisa, saukeTeso praqtikad miCneuli magaliTebi mowmobs, rom sasurvelia isini daregulirebuli iyos sakonstitucio doneze an samarTlebrivi buneba naTlad da mkafiod ganisazRvros, rac, saboloo jamSi, yovelgvari zemoqmedebisgan dacvis garants warmoadgens. aseve, Tanamdebobaze gamwesebis procesSi mizanSewonilia sakanonmdeblo xelisuflebis aqtiuri monawileoba, kerZod, saboloo gadawyvetilebis miReba umciresobisa da umravlesobis warmomadgeneli deputatebis mier, rac gulisxmobs aRniSnuli institutis maqsimalur CamoSorebas samTavrobo Zalebisgan da misi xelSeuxebeli bunebis xazgasmas. saerTaSoriso gamocdilebis gaTvaliswinebiT, kidev erT mniSvnelovan garemoebas proporciulobis testis arseboba da misi monitoringis organos mier gamoyeneba warmoadgens, rac inspeqtors aniWebs uflebamosilebas, yoveli konkretuli SemTxveva Seafasos saxelmwifo da sajaro interesebidan gamomdinare da mxolod aRniSnulis safuZvelze miiRos saboloo gadawyvetileba. gamomdinare iqidan, rom saqarTveloSi arsebuli sakanonmdeblo baza ver akmayofilebs dadgenil standartebs, calsaxad ikveTeba garkveuli cvlilebebis inicirebis saWiroeba. Catarebuli kvlevisa da analizis fonze, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis mier SemuSavda Semdegi mniSvnelovani rekomendaciebi:
36
•
unda moxdes personalur monacemTa dacvis kuTxiT arsebuli sakanonmdeblo bazis gadaxedva arsebuli xarvezebis aRmofxvrisa da inspeqtoris damoukideblobisaTvis damatebiTi garantiebis uzrunvelyofis mizniT;
•
unda SemuSavdes seqtorze orientirebuli, specialuri wesebis damdgeni regulaciebi, romlebic sferos specifikis gaTvaliswinebiT moaxdens personalur monacemTa dacvis regulirebas;
•
unda moxdes proporciulobis testis integrireba saqarTvelos kanonmdeblobaSi, personalur monacemTa dacvis uflebis sxva fundamentur uflebebTan mimarTebiT ganxilvisa da sazogadoebis interesebis gaTvaliswinebis mizniT.