Kitt Lyngsnes, professor i pedagogikk, Fakultet for lærerutdanning, kunst- og kulturfag, Nord universitet Levanger. Marit Rismark, professor i voksnes læring, Institutt for pedagogikk og livslang læring, NTNU Trondheim.
DIDAKTISK PRAKSIS 1. – 7. trinn
Boka er skrevet for lærerstudenter i grunnskolelærerutdanning 1. – 7.trinn, en masterutdanning som både skal være forsknings- og praksisrettet. Boka består av kapitler som belyser ulike sider av det didaktiske arbeidet i den mangfoldige fellesskolen. Kapitlene er skrevet av ulike forfattere som har særlig kompetanse innenfor det tema som kapitlet omhandler. Første del av boka omhandler elevmangfoldet som lærere møter i skolen. Andre del belyser ulike sider ved planlegging og gjennomføring av undervisning for elever på barnetrinnet. Didaktikk i praksis 1. – 7. trinn bygger på boka Didaktisk arbeid (Lyngsnes & Rismark, 2014), som gir en innføring i didaktisk teori og praksis, men den kan også leses uavhengig av Didaktisk arbeid.
DIDAKTISK PRAKSIS 1. – 7. trinn Kitt Lyngsnes Marit Rismark (red.)
INNHOLD 1. Mangfold og tilpasning i fellesskolen 2. Tilpasset opplæring i en skole for alle 3. Didaktisk praksis og evnerike elever 4. De stille barna 5. Skolen i møte med aktive 6-åringer 6. Kulturelt mangfold i barneskolen 7. Skolens møte med barn i vanskelige livssituasjoner 8. Læringsmiljø i en skole for alle 9. Faglige tilbakemeldinger i klasserommet: læreres praksis og elevers læring 10. Bruk av læremidler på barnetrinnet 11. Bruk av digitale verktøy i barneskolen 12. Muligheter og utfordringer med uteskole på barnetrinnet
Lyngsnes | Rismark (red.)
13. Læreres læring
Innhold
kapittel 1 MANGFOLD OG TILPASNING I FELLESSKOLEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Kitt Lyngsnes og Marit Rismark Det er givende og utfordrende å være lærer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilpasset opplæring i en skole for alle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilpasset opplæring – forståelser og praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Didaktisk praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Didaktikk som situert praksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12 14 15 16 20
kapittel 2 TILPASSET OPPLÆRING I EN SKOLE FOR ALLE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Torill Moen Om tilpasset opplæring i nasjonale styringsdokumenter om skole og undervisning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Tilpasset opplæring som grunnleggende prinsipp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Om tilpasset opplæring i lovverk og læreplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Teoretisk fundament for tilpasset opplæring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Sosiokulturell teori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Teori om mestringsforventning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Tilpasset opplæring i ordinær undervisning og spesialundervisning . . . . . . . . . . . . . . . 30 Ordinær undervisning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Spesialundervisning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Hvordan gjør vi det praksis? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Oppsummering og avslutning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Didaktisk praksis 1 .–7 . trinn .indd 5
27 .04 .2017 11:40:26
6
INNHOLD
kapittel 3 DIDAKTISK PRAKSIS OG EVNERIKE ELEVER . . . . . . 41 Kjell Skogen Innledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Evnerike barn – tidlig identifisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Tilpasset opplæring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Spesielle utfordringer for lærerne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Lærings- og lærerstrategier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Selvkontroll og fokus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Hovedutfordringer for politikere og fagfolk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
kapittel 4 DE STILLE BARNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Anne-Lise Sæteren, Torill Moen og Marit Rismark Hva er stille atferd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bakenforliggende årsaker til stille atferd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konsekvenser av stille atferd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Læreren i møte med barn med stille atferd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hva kan læreren gjøre i møte med barn med stille atferd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Avslutning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
60 61 63 64 65 69
kapittel 5 SKOLEN I MØTE MED AKTIVE 6-ÅRINGER . . . . . . . . . . . 75 Arild Boge Introduksjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Barns naturlige aktivitetstrang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Knatten og Viken – to skolers møte med seksåringene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Avklaringer og kategorier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Tidsmønstre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Aktivitetsmønstre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Undervisningsmønstre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Eksempel fra Knatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Eksempel fra Viken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Induktiv undervisning og avbrekk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Refleksjoner over vesentlige funn fra studien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Undervisningsmetoder og muligheter for barn til å være i aktivitet . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
kapittel 6 KULTURELT MANGFOLD I BARNESKOLEN . . . . . . . . . . . 89 Kari Spernes De vanskelige begrepene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Fremmedkulturell – flerkulturell – enkulturell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Fremmedspråklig – flerspråklig – minoritetsspråklig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Innvandrer – utlending – norsk – etnisk norsk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Anerkjennelse av forskjellighet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Anerkjennelse innenfor privatsfæren, relasjonen elev-elev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Anerkjennelse innenfor den rettslige sfæren, elevenes rettigheter . . . . . . . . . . . . . 95
Didaktisk praksis 1 .–7 . trinn .indd 6
27 .04 .2017 11:40:26
INNHOLD
7
Anerkjennelse innenfor den solidariske sfæren, elevenes bidrag i fellesskapet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Kultur og kulturforståelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Ulike kulturforståelser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Familieinnordning i individuell og kollektiv kulturforståelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Oppdragelse i individuell og kollektiv kulturforståelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Religiøs praksis i individuell og kollektiv kulturforståelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Språksosialisering i individuell og kollektiv kulturforståelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Utviklingen av en flerkulturell skole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Flerkulturell kompetanse og holdningsskapende arbeid blant lærere, elever og foreldre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Mangfold forstås som ressurs og synliggjøres i hverdagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Organiseringen av hverdagen tilpasses mangfoldet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Det pedagogisk innholdet tilpasses den enkelte elev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Foreldresamarbeidet tilpasses foreldrene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Skolen har et internasjonalt engasjement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
kapittel 7 SKOLENS MØTE MED BARN I VANSKELIGE LIVSSITUASJONER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
111
Torill Moe og Katrine Iversen Innledning med problemstilling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Tidligere forskning og teoretisk inngang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Ressursteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Avlastning eller styrking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Ulike typer fagligheter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Ledelse av og samarbeid i ressursteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Fire perspektiv på ressursteam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Framgangsmåter i studien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Resultat og drøfting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Barn i vanskelige livssituasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Ressursteam åpner nye rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Sortering og koordinering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Ressursteam som samarbeidskultur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Ressursteam som et lag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Ressursteam kan styrke skolens arbeid med barn i vanskelige livssituasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
kapittel 8 LÆRINGSMILJØ I EN SKOLE FOR ALLE . . . . . . . . . . . . . . .
133
Kitt Lyngsnes og Marit Rismark Hva er et godt læringsmiljø? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Læreres betydning for utvikling av gode relasjoner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klasseledelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Autoritativ og proaktiv klasseledelse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Didaktisk praksis 1 .–7 . trinn .indd 7
134 136 139 140
27 .04 .2017 11:40:26
8
INNHOLD
kapittel 9 FAGLIGE TILBAKEMELDINGER I KLASSEROMMET: LÆRERES PRAKSIS OG ELEVERS LÆRING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 Siv Måseidvåg Gamlem Læreres tilbakemeldinger til elever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Et behov for å utvikle tilbakemeldingspraksiser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Forståelse og bruk av tilbakemelding i læringsaktivitet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Innhold i tilbakemelding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilbakemelding på oppgavenivå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilbakemelding på prosessnivå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilbakemelding på selvreguleringsnivå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tilbakemelding på personnivå . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En undersøkelse av læreres forståelse og arbeid med tilbakemelding . . . . . . . . . . . Resultat om læreres forståelse og arbeid om tilbakemeldinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drøfting om læreres forståelse og arbeid om tilbakemeldinger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oppsummering og avsluttende kommentar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 10 BRUK AV LÆREMIDLER PÅ BARNETRINNET . .
146 148 150 152 153 154 154 155 156 156 157 160
165
Ingvild Sørensen og Kitt Lyngsnes Læremiddelbegrepet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Lærebøker og andre trykte læremidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Konkretiseringsmateriell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Digitale læremidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Egenproduserte læremidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Læremiddelpraksis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Læremiddelpraksis i Kunnskapsløftet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Avslutning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
kapittel 11 BRUK AV DIGITALE VERKTØY I BARNESKOLEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
181
May-Britt Waale og Roar Kristiansen Innledning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Digitale ferdigheter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Bruk av iPad på begynnertrinnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 iPad som brobygger mellom muntlig og skriftlig språk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Matematikk – «Kan man lære seg matematikk ved å dra noen bobler?» . . . . 184 iPad – et multiverktøy med muligheter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185 Problemløsning med digitale verktøy på mellomtrinnet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Digitale verktøy i problemløsningsprosessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Opplegg, prosess og verktøybruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Digitale verktøy og læring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Lesing, skriving og regning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Avslutning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Didaktisk praksis 1 .–7 . trinn .indd 8
27 .04 .2017 11:40:26
INNHOLD
9
kapittel 12 MULIGHETER OG UTFORDRINGER MED UTESKOLE PÅ BARNETRINNET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Tove Anita Fiskum Hva er uteskole? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvorfor uteskole? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Læreres erfaringer med uteskole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisering av dagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nye roller og muligheter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hvordan få til uteskole som bidrar til faglig og sosial læring? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å være i forkant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . På uteskolen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ta med både fagtema og fordeler inn i klasserommet etterpå . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oppsummering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
kapittel 13 LÆRERES LÆRING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
198 199 201 201 203 204 204 205 207 208
215
Kitt Lyngsnes og Marit Rismark Kunnskapsdeling i profesjonelle læringsfellesskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Å utvikle systemer for kunnskapsdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sosialisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eksternalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kombinering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internalisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fra sofaprat til profesjonelle læringsfellesskap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
OM FORFATTERNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Didaktisk praksis 1 .–7 . trinn .indd 9
217 219 220 221 223 224 224
229
27 .04 .2017 11:40:26