Itikadi za kiislamu by Alitrah Foundation

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT  ‫الػهيضة إلاؾالميت غلى طوء مضعؾت‬ ‫أهل البيذ غليهم الؿالم‬ Kimeandikwa na: Sheikh Ja’far Subhani

Kimetarujumiwa na: Muhammad A. Bahsan

Kimehaririwa na: Alhaji Hemedi Lubumba

‫الػهيضة إلاؾالميت غلى طوء مضعؾت أهل البيذ‬ ‫غليهم الؿالم‬

‫تأليف‬ ‫الشيخ جعفر السبحاني‬

‫من اللغة العربية إلى اللغة السواحلية‬

©Haki ya kunakili imehifadhiwa na: AL-ITRAH FOUNDATION ISBN: 978 – 9987 – 17 – 050 – 0 Kimeandikwa na: Sheikh Ja‟far Subhani Kimetarujumiwa na: Ustadh Mohamed A. Bahsan Kimehaririwa na: Ustadh Hemedi Lubumba Kimesomwa Prufu na: Al-Haji Ramadhani S. K. Shemahimbo Kimepitiwa na: Al Haji Mujahid Rashid Kimepangwa katika Kompyuta na: Al-Itrah Foundation Tole la kwanza: Machi, 2018 Nakala: 2,000 Kimetolewa na kuchapishwa na: Al-Itrah Foundation S.L.P. 19701 Dar es Salaam, Tanzania Simu: +255 22 2110640 / 2127555 Barua Pepe: alitrah@yahoo.com Tovuti: www.alitrah.info Vitabu mtandaoni: www.alitrah.info/ebooks/ ILI KUSOMA QUR‟ANI MUBASHARA KWA NJIA YA MTANDAO, TEMBELEA www.somaquran.com

YALIYOMO Dibaji………………………………………....... 14 Neno la Mchapishaji…………………………... 15 Utangulizi wa Mtunzi………………………..... 17

SEHEMU YA KWANZA Namna Uislamu unavyoutazama Ulimwengu, Binadamu na Maisha……..……..…… 23 1. Njia za Maarifa……………….......……..…... 2. Ulinganiaji wa Mitume ………………..... 3. Hoja ya Kiakili na Wahyi………………........ 4. Akili na Wahyi ni Vitu Viwili Visivyo Kinzana……………….......……………….. 5. Uhalisia wa Ulimwengu ni Jambo Lisiloingia Katika Taswira Zetu………………..............

23 25 27

Ulimwengu kwa Mtazamo wa Kiislamu…….

6. Ulimwengu Umeumbwa na Mwenyezi Mungu……………….......……………….... 7. Mfumo Huu wa Ulimwengu Hautobakia Milele……………….......………………..... 8. Sababu na Chenye Kusababishwa…………... 9. Uwepo Hauishii Kwenye Vitu vya Kimaada tu……………….......………………............ 10. Unyenyekevu wa Ulimwengu Kwenye Uongofu Maalumu………………................ 11. Mfumo Uliokamilika………………............ 12. Hekima Katika Kuumbwa Ulimwengu…….

28 29

31 32 32 34 35 36 37

Mwanadamu kwa Mtazamo wa Kiislamu…..

13. Mwanadamu………………......................... 14. Mwanadamu Ameumbwa kwa Umbile Safi 15. Mwanadamu ni Kiumbe Huru Mwenye Maamuzi……………….......……………… 16. Mwanadamu Ameumbwa Katika Hali ya Kuweza Kujifunza na Kubadilika……..…... 17. Mwanadamu ni Kiumbe Mwenye Majukumu……………….......…………….. 18. Kinachowatofautisha Watu………………... 19. Kukita kwa Misingi ya Kitabia……..……... 20. Mahusiano Kati ya Matendo ya Mwanadamu na Ulimwengu………………............. 21. Mahusiano Kati ya Kuendelea kwa Watu na Kutokuendelea, na Kati ya Itikadi Zao na Tabia Zao……………….......……………... 22. Uwazi Juu ya Mustakabali Mwema wa Mwanadamu………………......................... 23. Utukufu wa Mwanadamu na Uhuru Wake... 24. Mtazamo wa Uislamu Juu ya Akili ya Mwanadamu……………….............………. 25. Maingiliano Kati ya Uhuru wa Mtu Binafsi na Msingi wa Ukamilifu wa Kiroho………. 26. Hakuna kulazimisha Katika Dini…………..

38 39 39 40 41 42 43 45

46 48 49 51 52 53

SEHEMU YA PILI Misingi ya Itikadi……………….......………...

27. Uwepo wa Mwenyzi Mungu Mtukufu…….. 55 28. Tawhidi ya Dhati na Maana Yake……..…... 58

29. Tawhidi Katika Sifa……………….......…... 30. Upwekesho Katika Uumbaji………………. 31. Tawhidi ya Rububiyya (Uendeshaji)……… 32. Tawhidi Katika Hukumu na Kanuni………. 33. Upwekesho Katika Ibada………………......

60 62 65 74 77

SEHEMU YA TATU Katika Sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu… 34. Sifa Stahiki na Zisizomstahikia Mwenyezi Mungu……………….......……………….... 35. Njia ya Kufahamu Sifa za Mwenyezi Mungu……………….......……………….... 36. Sifa za Dhati ya Mwenyezi Mungu na Sifa za Utendaji……………….......……………. 37. Sifa Zake za Dhati………………................ 38. Hali ya Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mzungumzaji……………….......………………... 39. Je Qur‟ani Imeumbwa au ni ya Tangu na Tangu? ……………….......………………... 40. Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mkweli………. 41. Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mwenye Hekima……………….......………………... 42. Katu Mwenyezi Mungu Haoni kwa Macho.. 43.Sifa za Mwenyezi Mungu kwa Mujibu wa Maandiko……………….......……………...

81 81 82 85 86 90 94 96 97 98 105

SEHEMU YA NNE UADILIFU WA MWENYEZI MUNGU……

112

44. Uadilifu ni Katika Sifa Stahiki……..……… 112

45. Akili Kutambua Wema na Ubaya……..…... 46. Mwonekano wa Uadilifu wa Mwenyezi Mungu Kwenye Uumbaji na Sheria……..… 47. Lengo la Kuumbwa Mwanadamu……..…... 48. Qadhaa na Qadari Katika Qur‟ani na Hadithi……………….......………………... 49. Maana ya Qadari na Qadhaa……..……..…. 50. Hakuna Mgongano Kati ya Qadhaa na Qadari na Maamuzi. ……………….............

116 119 121 122 124 127

MWANADAMU NA UHURU WA KUCHAGUA……………….......………………... 130 51. Uhuru wa Kuchagua ni Haki Isiyo na Ubishani……………….......………………. 52. Hakuna Kutenzwa Nguvu Wala Kuachiwa, Bali Hali Iko Kati ya Mambo Mawili……... 53. Hakuna Mgongano Kati ya Elimu ya Tangu na Tangu ya Mwenyezi Mungu na Uhuru wa Mwanadamu………………....................

130 132

134

SEHEMU YA TANO UTUME……………….......………………....... 135 DALILI JUU YA ULAZIMA WA MITUME 135 54. Utumwaji wa Mitume kwa Lengo la Uongofu……………….......………………........

135

QUR‟ANI NA MALENGO YA UTUME…...

138

55. Lengo la Mitume ni Kutilia Nguvu Misingi ya Kitawhidi……………….......………….

138

56. Njia za Kuwatambua Mitume……..………. 57. Mafungamano ya Kimantiki Kati ya Madai ya Utume na Miujiza………………............ 58. Tofauti Kati ya Miujiza na Makarama…….. 59. Tofauti Kati ya Miujiza na Uchawi………...

141

WAHYI NA UTUME………………...............

147

60. Mafungamano ya Mtume Kujua Yaliyofichika……………….......………………....... 61. Wahyi Hautokani na Mitume

147 148

UMAASUMU WA MITUME………………..

152

62. Madaraja ya Umaasumu wa Mitume……… 63. Umaasumu Dhidi ya Kufanya Makosa……. 64.Umaasumu Dhidi ya Kufanya Makosa.……. 65. Mitume  Wamekingwa dhidi ya Magonjwa Yenye Kuwakimbiza Watu……. 66. Aya Zinazomaanisha Kutokuwepo Umaasumu kwa Mitume ……………….......... 67. Uasilia wa Umaasumu na Sababu Zake…… 68. Hakuna Mgongano Kati ya Umaasumu na Maamuzi……………….......……………… 69. Umaasumu Hauna Mafungamano na Utume

152 153 156

143 143 145

157 158 159 161 162

SEHEMU YA SITA UTUME MAHSUSI……………….......……...

164

70. Njia za Kuthibitisha Utume Mahsusi………

164

QUR‟ANI AU MUUJIZA WA MILELE…… 164 71. Miujiza ya Kifasihi Katika Qur‟ani………..

166

72. Vipengele Vingine vya Miujiza……..…….. 73. Miujiza ya Qur‟ani Katika Siri za Ulimwengu na Mambo ya Mustakbali……..……..… 74. Viashiria na Alama za Mtume Muhammad ……………….......……………… 75. Kuthibitishwa na Mtume Aliyemtangulia… 76. Miujiza Mingine ya Mtume  Isiyokuwa Qur‟ani……………….......………………...

169

UMAHUSUSI WA UTUME WA MTUME

185

77. Utume Wake ni wa Kimataifa……..………. 78. Mtume  ni Mtume wa Mwisho……..…... 79. Ukamilifu wa Dini ya Kiislamu……..…….. 80. Uwepesi na Urahisi ni Miongoni mwa Umahasusi wa Sheria za Kiislamu……..….. 81. Utakaso wa Qur‟ani Dhidi ya Kuchafuliwa.. 82. Mjadala Juu ya Riwaya Zinazoonesha Uwepo wa Uharibifu Katika Qur‟ani na Majibu Yake………………………………..

185 187 189

172 175 179 181

191 193

198

SEHEMU YA SABA UIMAMU NA UKHALIFA………………….

202

83. „Shia‟ Kilugha na Kiistilahi……………….. 84. Uimamu ni Jambo la Mwenyezi Mungu…... 85. Uimamu na Hatari Tatu Kubwa: Waroma, Waajemi na Wanafiki……………………… 86. Uteuzi wa Khalifa kwa Mujibu wa Hadithi za Mtume ………………………………. 87. Hadithi ya Ghadiri…………………………

203 206 208 210 217

88. Hadithi ya Ghadiri ni Katika Hadithi Mutawatir………………………………….. 89. Uwezo wa Khalifa Mteule Kuvunja Vitimbi vya Madui……………………………… 90. Kuainishwa Khalifa ni Jambo Linalokubalika na Wote……………………………….. 91. Ni Yapi Majukumu wa Khalifa Baada ya Kifo cha Mtume ?……………………….

220 223 226 227

ULAZIMA WA IMAMU KUTOTENDA MAKOSA……………………………………... 230 92. Ulazima wa Imamu Kutotenda Makosa…… 231 93. Maimamu Kumi na Wawili……………….. 235 94. Mapenzi Kwa Ahlubayti ……………… 238 IMAMU WA KUMI NA MBILI……………. 95. Kudhihiri Mkombozi wa Kilimwengu Katika Zama za Mwisho…………………... 96. Mkombozi wa Ulimwengu ni Imamu Mahdi …………………………………. 97. Imamu Mahdi ni Walii wa Mwenyezi Mungu Ambaye Haonekani……………….. 98. Wawakilishi wa Imamu Mahdi ………. 99. Kughibu Baadhi ya Mitume na Mawalii Katika Umma Zilizopita…………………… 100. Uwepo wa Kidhahiri au Kighaibu wa Imamu Maasum ni Neema ya Mwenyezi Mungu……………………………………... 101. Umri Mrefu wa Imamu Mahdi ……… 102. Alama za Kudhihiri Imamu Mahdi …..

239 240 241 242 244 245

247 248 249

SEHEMU YA NANE ULIMWENGU BAADA YA MAUTI……….

250

103.Siku ya Kiyama…………………………… 104. Umuhimu wa Siku ya Kiyama…………… 105. Majibu juu ya Shaka Zitolewazo Juu ya Siku ya Kiyama……………………………. 106. Ufufuo wa Mwanadamu ni wa Kimwili na Kiroho……………………………………... 107. Maisha ya Barzakh (Kabla ya Ufufuo)…... 108. Maswali Kaburini………………………… 109. Kurejea Roho Duniani (Tanasukh) na Majibu Yake……………………………….. 110. Tofauti Kati ya Tanasukh na Maskh (Kugeuzwa) ……………………………….. 111. Alama za Kiyama………………………… 112. Kupulizwa Parapanda……………………. 113. Madaraja ya Kuhesabiwa na Kiyama…….. 114. Uombezi……..……..……..……..……..… 115. Kutafuta Uombezi Hapa Duniani……..… 116. Toba……..……..……..……..……..…….. 117. Mwanadamu Atapata Malipo ya Matendo Yake……..……..……..……..……..……… 118. Kubaki Milele Motoni ni kwa Makafiri tu.. 119. Pepo na Moto Vimeshaumbwa……..…….

250 251 254 258 259 262 264 266 269 270 271 273 277 282 284 287 289

SEHEMU YA TISA IMANI NA UKAFIRI……..……..……..……. 290 120. Maana ya Imani na Ukafiri……..……..….

290

121. Imani Inashurutishwa na Matendo Mema.. 122. Haifai Kumkufurisha Mwislamu Mwenye Kuitakidi Juu ya Misingi Mitatu ya Dini… 123. Bidaa (Uzushi) ……..……..……..………. 124. Taqiyya……..……..……..……..……..…. 125. Taqiyya ni Wajibu Katika Baadhi tu ya Hali……..……..……..……..……..……..… 126. Kutawasali……..……..……..……..……... 127. Kutawasali kwa Majina Matukufu ya Mwenyezi Mungu na Dua za Watu Wema.. 128. Badaa (Kudhihirikiwa) ……..……..……... 129. Rajaa (Marejeyo) ……..……..……..…….. 130. Uadilifu wa Maswahaba……..……..…….. 131. Upendo kwa Mtume  na Jamaa Zake….. 132. Kuhuisha Vikao Vya Maombolezi………. 133. Kulinda na Kuzihifadhi Turathi za Kiislamu……..……..……..……..……..….. 134. Kuzuru Makaburi ya Waumini……..……. 135. Kujizuia Dhidi ya Ughulati……..……..….

290 296 297 306 310 313 315 322 329 333 338 344 346 352 354

SEHEMU YA KUMI HADITHI, IJTIHADI NA FIKIHI……..…... 136. Vyanzo vya Sheria na Hadithi……..…….. 137. Hoja za Hadithi Zilizopokewa Kutoka Kwa Ahlil-bayti .……..……..……..….. 138. Kuandikwa kwa Hadithi……..……..……. 139. Ijtihadi……..……..……..……..……..…...

357 357 358 363 366

BAADHI YA VIPENGELE VYA KIFIKIHI VYENYE IKHTILAFU……..……..……..….. 368 140. Hoja (Kukubalika) ya Kauli ya Swahaba na Mapokezi Yake……..……..……..…….. 141. Taklidi (Kumfuata Mujtahidi) ……..…….. 142. Udhu……..……..……..……..……..…….. 143. Kinachofaa Kusujudia Juu Yake……..….. 144. Kuchanganya Swala Mbili……..……..….. 145. Ndoa ya Muda (Mut‟a) ……..……..…….. 146. Kufunga Mikono Wakati wa Swala…….. 147. Haifai kwa Swala za Sunna Kuswaliwa Jamaa……..……..……..……..……..……... 148. Khumsi……..……..……..……..……..….. 149. Nafasi ya Shi‟ah Katika Kujenga Tamaduni ya Kiislamu……..……..……..………. 150. Umoja wa Kiislamu……..……..……..…..

369 370 371 377 380 385 389 390 391 395 399

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

DIBAJI Kitabu hiki ni toleo la Kiswahili la taasisi ya Al Itrah Foundation. Chapisho lake limelenga kukidhi mahitaji ya kiroho ya zama hizi pamoja na Ubongo na fikra zinazokuwa za Muislam. Jitihada kubwa zimefanywa na Taasisi kuweka chapisho hili la Kiswahili katika msingi wa haki na wenye kukubalika katika Uislam. Unaombwa kwa Taadhima ukisome kitabu hiki katika malengo yaliyokusudiwa. Pia Unaombwa kuwasilisha kwetu maoni yako huru juu ya chapisho letu hili, jambo ambalo tutashukuru sana. Kutangaza ujumbe wa Uislam ni kazi ambayo inahitaji ushirikiano wetu sote. Taasisi inakuomba kuungana na kushirikiana kama ilivyoagizwa katika aya ya Qur‟an: (Surat Saba‟ 34:46). Na rehma za Allah ziwe juu yako. Wako katika Uislam Al Itrah Foundation Barua Pepe: alitrah@yahoo.com SMS: +255 778 300 140 14

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

NENO LA MCHAPISHAJI Kitabu ulichonacho mikononi mwako kimetarjumiwa kutoka lugha ya Kiarabu kwa jina la, al-‘Aqidatu ‘lIslamiyyah ‘ala Dhaw’I Madrasati Ahlu ‘l-Bayt , kilichoandikwa na Allamah Mhakiki Sheikh Ja'far Subhani. Sisi tumekiita, Itikadi za Kiislamu kwa Mtazamo wa Madhehebu ya Ahlul Bayt . Kitabu hiki kinaelezea itikadi za Kiislamu kwa lugha iliyo nyepesi sana ya kueleweka kwa msomaji. Kutokana na umuhimu wa mada hii, tumeamua kukichapisha kitabu hiki kama kilivyo kwa lugha ya Kiswahili kama ada ya Taasisi yetu ya Al-Itrah kuwahudumiwa wasomaji wetu wa lugha ya Kiswahili. Hivyo, ni matumaini yetu kwamba wasomaji wetu watanufaika vya kutosha kutokana na kitabu hiki, kwani tumekiona ni chenye manufaa sana, hususan wakati huu wa maendeleo makubwa ya kielimu, sayansi na tekinolojia ambapo upotoshaji wa historia, ngano na hekaya ni vitu ambavyo havina nafasi katika vichwa vya watu. Tunamshukuru mwandishi wa kitabu hiki Sheikh Ja‟far Subhani kwa kazi kubwa aliyoifanya kwa ajili 15

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ya Umma huu wa Waislamu, Allah „Azza wa Jallah amlipe kila kheri na amuingize Peponi kwa salama na amani insha‟Allah. Halikadhalika tunamshukuru ndugu yetu Muhammad. Bahasan kwa kukitarjumi kwa lugha ya Kiswahili kitabu hiki, insha‟Allah na yeye Allah Mwenye kujazi amlipe kila la kheri hapa duniani na kesho Akhera pia, bila kuwasahau wale wote waliochangia kwa namna mmoja au nyingine mpaka kufanikisha kuchapishwa kwake. Allah awalipe wote malipo mema hapa duniani na huko Akhera pia. Mchapishaji Al-Itrah Foundation

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ UTANGULIZI WA MTUNZI Kila sifa njema inamstahikia Mwenyezi Mungu, Mola wa viumbe wote, na rehema na amani zimwendee Mtume Muhammad, ambaye ni mja Wake na Mtume Wake, na muhitimishaji wa yaliotangulia katika Unabii, na mfunguzi wa yaliojifunga (alizifungua nyoyo kwa Aya za Unabii), na mtangazaji wa haki kwa kutumia haki (Qur'ani), na mzuiaji wa mafuriko ya batili na mvunjaji wa ukali wa upotovu. Na pia ziwaendee jamaa zake waliotoharishwa, ambao wao ni mahali pa kuweka siri Yake, ni kimbilio la mambo Yake, ni chombo cha ilimu Yake, ni marejeo ya hekima Zake, ni pango la vitabu Vyake (mahali pa kuhifadhia vitabu), na ni milima ya Dini Yake. Kupitia kwao Mwenyezi Mungu amenyoosha mgongo wa Dini Yake, na aliondoa mtetemeko wa viungo vyake, wao ni nguzo za Uislamu, na ni kimbilio la kujihifadhia. Kwa hakika suala la dini na kuwa na mwelekeo wa kidini, ni mwelekeo wa tangu na tangu katika maisha ya binadamu kama ulivyonakiliwa na vitabu vya historia ya maisha ya binadamu. Ni jambolililoota mizizi 17

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

zaidi katika historia yake. Kutokana na uthibitisho wa kihistoria juu ya maisha ya binadamu, inaonesha kwamba haijawahi kutokea hali ya kukosekana mwelekeo na fikra ya hisia ya kidini. Na katika zama zetu hizi, ambazo ni zama za teknolojia na maendeleo makubwa ya mambo ya kimaada, na hasa kwa watu wa Ulaya, jambo hili (mwelekeo wa kidini) limefungamana nao zaidi kuliko watu wengine, licha ya kushuhudiwa hali ya kujitenga mbali na dini na mambo ya kiroho, kwasababu ya kudhania kwamba vitu vya kimaada vinauwezo wa kutatua matatizo yote ya kibinadamu. Lakini kwa haraka huonekana na kuachana na fikra hii, na kufahamu kwamba elimu ya kimaada ambayo wamedhania kwamba ndio yenye uwezo wa kuleta furaha kwa binadamu, kwa kuwepo uadilifu, uhuru na amani, ni kwamba peke yake haiwezi kufanya hivyo, bali inapasa pia kuwepo na masuala ya kidini na kiroho, kinyume chake ni kuwepo mpasuko wa kijamii, na kukosekana mshikamano na mafungamano ya kijamii na hatimaye ni kuparaganyika kwa familia. Basi ndio ikawa wanadamu wanarudi kwa mara nyingine katika hali yao ya kimaumbile, na kuelekea katika masuala ya kidini kwa kujifunza na kuwa ni suluhisho la matatizo. Kwa hakika kutowezavitu vya kimaada kutoa furaha kwa binadamu na hakikisho la matarajio yake, kama 18

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

vile uhuru, uadilifu na amani,kumekuwa ni sababu iliyopelekea kufanya utafiti upya katika maji mazuri ya Dini na chemchemu yake yenye maji matamu, baada ya kunyimwa matukufu na mazuri ya Dini. Basi sasa tunamuona binadamu akirudi kwa kasi kukitafuta kile alichokipoteza, kama vile mtu mwenye kiu aliyezuiliwa maji kwa kipindi kirefu.Kwa sasa jambo hili liko wazi sana kwa kiasi ambacho mtu hahitaji kusimamisha dalili au shahidi. Ni jambo la wazi kabisa, analifahamu kila mwenye kufuatilia mambo ya kilimwengu yenye kutokea katika zama hizi. Mwelekeo mpya kwenye mambo ya dini umeshika kasi, kiasi kwamba vituo vikubwa vya kitafiti vimelipa kipaumbele jambo hili. Wanafikra wamekuwa wakilizungumzia, kiasi kwamba haiwezi kupita siku au wiki au mwezi isipokuwa tunashuhudia kurasa na makala, bali hutolewa tafiti za kina na zenye kuelezea suala la dini na mambo ya kiroho. Hali hii, licha ya kuwakhofisha baadhi ya viongozi wenye mitazamo ya mambo ya kimaada, kwani wanadhani kwamba watu kurudi katika mwelekeo wa dini na kushikamana na dini, kunahatarisha nafasi zao za kisiasa na kidunia, lakini sisi tunafurahia hali hii ya watu kurudi katika mafunzo ya dini, isipokuwa licha ya furaha yetu hii kubwa, haiwezekani kuacha kukumbushia nukta muhimu ambayo inatia wasiwasi juu ya hali hii inayoongezeka kwa watu kuwa na kiu 19

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ya kutaka kujua mambo yanayohusiana na dini.Ikiwa kiu hii haikuondoshwa kwa njia sahihi, na badala yake ikatumika njia isio sahihi kwa madai kwamba ndio fikra sahihi ya dini, kwa kweli binadamu huyu wa zama hizi (hasa yule wa nchi za Ulaya), hatoweza kukipata kile alichokipoteza kwa muda mrefu, bali itakuwa ni kama yule mwenye kulalama dhidi ya kiu, na akapewa moto, kwa hivyo hali ikiwa kama hivi, itakuwa sababu ya kuikataa dini na kujiweka mbalinayo. Kwa hivyo, ni juu ya waandishi wenye uelewa pamoja na wasomi wenye ikhlasi ambao wametambua kuwepo kwa ugonjwa na kufahamu dawa, na kutambua umuhimu wake, na kufahamu namna ya kutibu, basi ni juu yao kuharakia kutoa majibu sahihi kwa wale wote wenye kuelekea katika dini na kurejea katika maumbile yao. Watoe mafunzo na majibu yaliyosahihi na kwa njia nzuri na kuwarahisishia njia ya kuelewa hawa watafutaji wa ukweli, ili waifikie Neema ya Mwenyezi Mungu iliyo safi. Ni juu ya wanachuoni wenye hima na Dini hii, na wale wenye kujishughulisha na mambo ya Waislamu na kuhisi kwamba ni wenye kubeba majukumu na kutambua umuhimu wake kwa kuelewa kwamba huo ni wajibu wa Mwenyezi Mungu, ni kwamba wasiwaruhusu watu waovu na wale wenye tamaa na fikra potofu, kuingiza itikadi zao zilizo mbovu na fikra zao 20

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

zilizobatili kwa watu, kwa jina la Dini na uamsho wake. Sisi ikiwa ni wenye kuamini kwamba Uislamu ndio sheria ya mwisho na kamilifu ya Mwenyezi Mungu, na kuitakidi kwamba Dini hii ni suluhisho la mahitajio yote ya kibinadamu mpaka kitakapo simama Kiyama, mahitajio hayo yakiwa ni ya mtu binafsi au ya kijamii, tumeona kwamba ni wajibu wetu katika zama hizi za utandawazi kunufaika na njia za mawasiliano za kisasa, kwa lengo la kuelezea nadharia ya Dini na kusambaza itikadi na mafunzo ya Kiislamu kwa njia sahihi. Na kwa upande mwingine, ni kwamba tunaamini kwamba njia ya Ahlul-Bayt ambao ni kizazi kitoharifu cha Mtume , hiyo ndio njia ya uhakika, na wao ndio chombo salama cha kutupeleka kwenye maji (Uislamu) yalio safi na salama, bila ya kuingiliwa na mikono yawengine na wenye shaka. Misingi madhubuti ilijengeka katika njia hii na katika madrasa hii inayotegemewa na wafuasi wa AhlulBayt kwa muda wote katika historia ya Kiislamu, imekuwa na mvuto mkubwa kwa kuwavuta wapenda haki na wale wenye kutafuta ukweli na hatimaye kuufuata na kuutetea. Na hapa tunayafunga maelezo haya ya utangulizi, na tunaanza kuelezea Misingi ya Kiislamu katika nyanja 21

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ya itikadi na sheria, na huku tukiambatanisha dalili za wazi na hoja madhubuti. Ni jambo la wazi kwamba, katika kuelezea itikadi za Kiislamu kwa ukamilifu, kunategemea kufahamu kwa kina nadharia ya Uislamu unavyouangalia ulimwengu, maisha na binadamu. Katika kuelezea kifungu katika mtazamo wa madhehebu yoyote yale ya kiitikadi, inahitajika uelewa sahihi juu namna inavyoyaangalia mambo haya na mambo mingine kwa ujumla, ikiwemo mpangilio mzima wa kilimwengu. Na sisi hapa, katika kujiepusha kurefusha maneno, tutaelezea misingi hii kwa ufupi, na nijambo linaloeleweka kwa uwazi kwamba, maelezo ya kina kwa kila kipengele katika vipengele hivi hupatikana katika vitabu vya kiakida vya wanachuoni wa madhehebu ya Ahlulbayt ď &#x2021;. Na mwisho kabisa, tunamuomba Mwenyezi Mungu Mtukufu aifanye kazi hii kuwa ni sababu ya kueleweka vyema Dini Tukufu ya Kiislamu, kwa hakika Yeye Ndiye Mwenye kuwezesha na ni wa kutegemewa. Jaâ&#x20AC;&#x;far Subhani Qum Muqaddas.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬ SEHEMU YA KWANZA NAMNA UISLAMU UNAVYOUTAZAMA ULIMWENGU, BINADAMU NA MAISHA 1. Njia za Maarifa Katika kuufahamu ulimwengu na kufikia ukweli wa kidini, Uislamu unatumia njia tatu, licha ya kwamba kila njia ina mambo yake mahsusi. Njia hizo ni hizi zifuatazo: a. Hisia: na hisia zilizo muhimu zaidi ni usikivu na uoni. b. Akili: ni njia inayogundua ukweli katika nyanja mahsusi na zilizofinyu. c. Wahyi (Ufunuo): ni njia ambayo inafungamana na watu wenye sifa za hali ya juu na za kipekee juu ya mambo ya ghaibu (yaliyofichikana). Inawezekana wanadamu wote wakaweza kufaidika na njia ya kwanza na ya pili katika kuufahamu ulimwengu na pia katika kufahamu sheria. Ama njia ya tatu ni kwa wale tu wenye kupata uangalizi maalumu wa Mwenyezi Mungu, na mfano mzuri katika njia hii ni Mitume na Manabii wa Mwenyezi Mungu. Ama kuhusiana na viungo vitano vya hisia, ni kwamba hupata maarifa kutoka kwenye vitu vyenye 23

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuhisika. Ama kwa upande wa akili, ni kwamba inahusiana na mambo finyu sana ambayo akili inauwezo wa kuyafahamu. Lakini kwa upande wa Wahyi, ni kwamba unamwezesha mtu kufahamu mambo kwa upana zaidi na kwa uhakika na ukweli usio na shaka yoyote, ikiwa ni katika nyanja za itikadi au katika mambo yaliyowajibu kisheria. Qur‟ani Tukufu imezungumzia kuhusiana na njia hizi tatu katika Aya mbalimbali, na hapa tutataja mifano miwili kama ifuatavyo:

َ َّ ُ ‫ُ و‬ ُ َ َ َ َ ‫َوالل ـ ُـأ أزـ َـغ َحٌم ِمــأ ُمؼــو ِك أ َّمَـ ـ ِخٌم ـ حػل ــوك قيـ ـ‬ ‫َ و‬ ُ َّ َ َ َ َ َّ ‫َو َح َػـ ـ ـ ـ َـل َل ٌُـ ـ ـ ـ ُـم‬ ‫الؿ ـ ـ ـ ـ َؼ َو م ـ ـ ـ ـ َغ َو ق ـ ـ ـ ِـض َة ل َػلٌـ ـ ـ ــم‬ َ ُ َ َ ٌ‫حك‬ ‫غوك‬ “Na Mwenyezi Mungu amekutoeni matumboni mwa mama zenu, hali ya kuwa hamjui kitu, na amekujaalieni masikio na macho na nyoyo ili mpate kushukuru.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:78) Makusudio ya neno „nyoyo‟ ni akili. Aya hii Tukufu imemalizia kwa kuzungumzia lengo la mtu kupewa neema hizi, ambalo ni kushukuru. Inamaanisha kwamba mwanadamu anatakiwa afaidike na viungo hivi vitatu na hatimaye ashukuru, na maana ya kushukuru ni kuitumia kila neema katika mahala stahiki. 24

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ama kuhusiana na Wahyi, Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema:

‫َ ا‬ َ ّ َ َ َ ‫َوم ـ َأ‬ ‫عؾــل ِم ــأ ن ِبلــَ ِئـ ِعح ـ ـ ــو ى ِئلـ ِـيهم قؿـ ـلوا‬ ّ َ َ َ َ َ ُ ُ ‫ك‬ َ ‫يغ ِئك ي خم ـ حػل و‬ ِ ‫أهل‬ ِ ‫الظ‬ “Nasi hatukuwatuma kabla yako ila watu wanaume tuliowapa Wahyi (Ufunuo). Basi waulizeni wenye kutambua kama nyinyi hamjui.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:43) Kwa hakika mtu aliyeshikamana na dini, hufaidika kutokana na utambuzi wake wa kuutambua ulimwengu, maisha, itikadi na dini kwa kupitia njia za hisia, lakini mara nyingi ni kwamba utambuzi huu kwa njia za hisia hufungamana na upembuzi wa akili, kwa maana kwamba, utambuzi huu ndio msingi na sababu ya kumfanya mtu kufikiri na kutoa maamuzi, kama ambavyo hufaidika kutokana na akili na kufikiri kuweza kumtambua Mwenyezi Mungu Mtukufu pamoja na sifa Zake na matendo Yake. Basi njia zote hizi za maarifa ni zenye kukubalika, kwani ni chimbuko madhubuti la kutambua ukweli. 2. Ulinganiaji wa Mitume  Ulinganiaji wa Mitume uko wa aina mbili: a. Itikadi 25

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

b. Matendo Katika ulinganiaji wao juu ya Itikadi, ulikuwa umejikita katika imani ya kumuamini Mwenyezi Mungu, Sifa Zake za Kijamaliyya (chanya) na Kijalaliyya (hasi). Ama kuhusiana na ulinganiaji wa Matendo, ni yale mambo ya lazima kufanywa, ambayo kwayo huwa ndio chanzo cha mwendelezo wa maisha ya kijamii na kibinafsi. Na kitu kinachotakiwa katika mambo ya kiitikadi ni elimu na yakini, kwani ni jambo linalokubalika kwa kila mtu, ya kwamba hakuna jambo ambalo litakuwa ni hoja kwa mtu ikiwa haliambatani na elimu na yakini. Kwa hivyo inampasa kila Mwislamu kwenye itikadi yake afikie kwenye yakini, kwani kwenye jambo hili hapaswi kuwa mfuasi, kwa kuchukua itikadi yake kwa wengine na kushikanama nayo bila ya kuwa na uthibitisho. Ama katika nyanja ya matendo, linalotakiwa ni kuishi kwa mujibu wa taratibu zilizowekwa katika kila nyanja ya maisha ya kibinafsi, kijamii, kisiasa na kiuchumi. Na katika jambo hili kuna njia nyingine (mbali na yakini) ambayo imekubalika kisheria na kututaka kuitegemea njia hiyo, kwa lengo la kufikia utambuzi wa Matendo hayo, njia hiyo ni kurejea kwa Mujtahidi (Mwanachuoni aliyebobea katika masuala ya hukumu za kisheria za Kiislamu) mwenye sifa zote stahiki. 26

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

3. Hoja ya Kiakili na Wahyi Sisi tunaitakidi juu ya kuchukua Itikadi pamoja na Matendo ya Hukumu za Kiislamu kwa kupitia njia mbili za Kiungu, njia hizo ni Akili na Wahyi. Na tofauti iliopo kati ya njia mbili hizi, ni kwamba sisi hufaidika na Wahyi katika nyanja zote, ama kuhusiana na Akili, ni kwamba hufaidika nayo katika mambo maalumu. Na makusudio ya neno ‘Wahyi’ ni Qur‟ani Tukufu na Hadithi ambazo sanadi yake inaishia kwa Mtume . Ama Hadithi za Maimamu wa Ahlul-Bayt , kwa vile zinaishia kwa Mtume  na chimbuko lake ni yeye, basi hizi zote kwa ujumla zinajulikana kwa jina la Sunna, na zinazingatiwa kwamba ni Hoja za Mwenyezi Mungu. Akili pamoja na Wahyi, kila kimoja kati ya viwili hivi kinatilia nguvu hoja ya mwenzake, pindi tutakapothibitisha kwa akili ya kwamba Wahyi ni Hoja, basi kwa namna hii hii ndivyo ambavyo Wahyi unavyoipa nguvu na kukubali ya kwamba akili nayo ni Hoja katika nyanja maalumu zinazohusiana nazo. Katika maeneo mbalimbali ndani ya Qur‟ani Tukufu inazungumzia juu ya kuyapima mambo na kuyatolea uamuzi kwa mujibu wa akili, na pia inawalingania watu juu ya kufikiri na kuyatia katika mazingatio maajabu ya uumbaji, na kuifanya akili kuwa ni kitu 27

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kinachotumika katika kuukubali wito na ulinganio wa Qur‟ani Tukufu. Kwa kweli hakuna kitabu chochote kitokacho kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu kinachoheshimu zaidi matumizi ya akili katika kupata maarifa kama ilivyo kwa Qur‟ani Tukufu. Kwa kweli Kitabu hiki kimejaa hoja na dalili za kiakili zisizo na idadi katika mambo ya kiitikadi. Maimamu watokanao na kizazi cha Mtume  wamesisitiza sana juu kukubalika hoja za kiakili na kuhukumia mambo katika mambo yanayostahiki kuhukumiwa na akili, kama anavyosema Imamu Musa ibn Ja‟far : “Kwa hakika Mwenyezi Mungu ana Hoja mbili juu ya watu: Hoja ya wazi na Hoja iliyofichikana, ama iliyo ya wazi ni Mitume na Manabii na Maimamu, ama iliyofichikana ni akili. ”1 4. Akili na Wahyi ni vitu viwili visivyo Kinzana Wahyi ni dalili ya wazi na akili ni taa yenye kung‟aa, ni kitu ambacho Mwenyezi Mungu amemzawadia kila mwanadamu, kwa hivyo inalazimu kutokuwepo mgongano wowote ule kati ya dalili hizi mbili za Kiungu. 1

Usulul Kafii: Jz.1, Uk.16, Hadithi Na.12.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na lau kama itadhihirika kuwepo mgongano kati ya dalili hizi mbili, basi inapasa ifahamike kwamba hali hii inasababishwa na moja kati ya mambo mawili: Ama fatwa zetu katika mambo ya Kidini zitakuwa si sahihi, au itakuwa kuna makosa yaliofanyika katika utangulizi wa kiakili, hii ni kwasababu Mwenyezi Mungu Mtukufu Mwenye Hekima katu hawalinganii watu katika njia mbili zenye kukinzana. Na kama ambavyo haitarajiwi mgongano wowote kati ya akili na Wahyi, pia haiwezekani kukawa na mgongano kati ya elimu na Wahyi, na kama kutaonekana mgongano kati ya mambo haya mawili, basi pia utakuwa unatokana na moja kati ya mambo mawili: Ama fatwa katika mambo ya kidini hazikuwa sahihi, au elimu yetu haikufikia katika kiwango kilicho sahihi. Mara nyinyi mgongano hupatikana katika hali ya pili, kwa maana pindi panapo dhaniwa kwamba baadhi ya taswira za kielimu ni za kweli, hapo huonekana kwamba kuna mgongano na ukinzani kati ya elimu na Dini. 5. Uhalisia wa Ulimwengu ni jambo lisiloingia katika Taswira Zetu Katika mambo ya kimaumbile yaliyothibiti ambayo hayategemei fikra na taswira, siku zote yanakuwa ni mambo yenye sifa ya milele na ya kudumu, hii 29

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

inamaanisha kwamba, pindi mwanadamu anapotumia moja kati ya viungo vya hisia katika kutaka kufahamu uhalisia wa jambo fulani, kwa kweli kile atakachokigundua kinakuwa ni cha uhakika na uhakika huo unabakia katika sifa hiyo milele. Ama atakapogundua jambo ambalo sehemu yake mtambuka ni la uhakika na sehemu nyingine ni la kimakosa, basi ile sehemu iliyoambatana na ukweli na uhakika itasifika hivyo milele katika hali ambayo haibadiliki, na wala haitobadilika milele hata kama zama zitabadilika. Kwa ibara nyingine ni kwamba, pindi kitu fulani kinapokuwa ndiyo ukweli na uhalisia katika zama fulani, na katika zama nyingine ikawa ni kasoro na makosa, ni kwamba jambo hili haliwezi kutaswiriwa katika maarifa yanayofungamana na maumbile. Kwa mfano; 2+2=4, jambo hili ni lenye kuthibiti milele, na isipokuwa hivi katu jawabu halitokuwa hivi. Basi haiwezekani maarifa yakawa ni sahihi katika ngazi ya kwanza na maarifa hayo yakawa si sahihi katika ngazi nyingine! Lakini maarifa yamenasibishwa kwenye fikra ya binadamu katika mambo yasiyo na ukweli. Kwa mfano, watu wa Ulaya wako huru katika kuchagua mfumo wa serikali wanayoitaka. Ikiwa siku moja watakubaliana juu ya mfumo fulani wa serikali, basi 30

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mfumo huo utahesabiwa kuwa ndio mfumo wa sawasawa kwa vile wamekubaliana. Na siku nyingine watakapokubaliana kinyume chake, basi huo mfumo wa pili ndiyo utakaokuwa wa sawasawa. Na hapo mifumo yote hiyo itahesabiwa ni ya sawasawa kwa mujibu wa zama za kila mfumo! Lakini ukweli ni kwamba, akili inahukumu kwamba, pindi inapolifahamu jambo kiuhalisia wake, basi jambo hilo litakuwa ni la ukweli na uhakika milele, na kinyume chake litakuwa ni batili milele. ULIMWENGU KWA MTAZAMO WA KIISLAMU 6. Ulimwengu Umeumbwa na Mwenyezi Mungu Ulimwengu (kila kisichokuwa Mwenyezi Mungu) umeumbwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu, hakuna uhalisia wa ulimwengu huu isipokuwa ni kufungamana na kushikamana na Mwenyezi Mungu Mtukufu, na viumbe vyote haviwezi kujitosheleza vyenyewe hata dakika moja bila ya msaada wa Mwenyezi Mungu. Makusudio ya kauli yetu hii ni kwamba: Ulimwengu umeumbwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu, umeumbwa kwa matakwa ya Mwenyezi Mungu, na huku kunasibishwa kwake na Mwenyezi Mungu, si kama anavyonasibishwa mtoto kwa mzazi wake, kwani hakuna mahusiano ya uzawa kati ya ulimwengu na Mwenyezi Mungu, Mwenyezi 31

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mungu anasema: (Qur‟ani,112:3).

“Hakuzaa wala hakuzaliwa.”

7. Mfumo Huu wa Ulimwengu Hautobakia Milele Mfumo huu tunao uona wa ulimwengu hautobakia milele, bali utaondoka na kumalizika katika zama anayoijua Mwenyezi Mungu peke yake, na nafasi yake itachukuliwa na mfumo wa ulimwengu mwingine unaoitwa Marejeo (Akhera), kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

َ َ َ ُ َ ُ َّ َ ُ َ َ َّ ُ ‫َ َّ و‬ ‫ث َو َبـ َـغػوا ِلل ـ ِـأ‬ َ ‫الؿ ـ ـ وو‬ ‫عض و‬ ‫يــوم جبــضُ َعض ؾيــألا‬ ِ َ ‫و‬ ‫الو ِخ ِض اله َّ َِع‬

“Siku itakapobadilishwa ardhi iwe ardhi nyingine, na mbingu pia. Nao watahudhuria mbele ya Mwenyezi Mungu Mmoja, Mwenye nguvu.” (Qur'ani, Surat Ibrahim 14:48) Na katika tamko lake Mwenyezi Mungu Mtukufu lisemalo:

َ ّ َّ ّ َ ‫ك‬ َ ‫… ِئ ِلل ِـأ َو ِئ ِئل ِيأ وع ِحػو‬..

“Hakika sisi ni wa Mwenyezi Mungu, na kwa hakika sisi tutarejea kwake” (Qur'ani, Surat alBaqara 2:156), ni ishara tosha juu ya ukweli huu. 8. Sababu na Chenye Kusababishwa Mfumo wa ulimwengu wetu huu, umesimama juu ya utaratibu wa sababu na kisababishwa, na pia 32

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mafungamano yaliyopo kati ya ulimwengu wenyewe na sehemu zake ni mafungamano ya sababu na visababishwa. Na kila kitu ambacho hukiathiri kingine, hufanya hivyo kutokana na matakwa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Matakwa ya Mwenyezi Mungu yenye hekima katika kushusha neema Zake, mara nyingi hufungamana na mfumo wa sababu na visababishwa. Ieleweke kwamba, itikadi juu ya namna ya vitu fulani kuwa na athari juu ya vingine, haina maana ya kwamba vimeviumba, bali makusudio yake ni kwamba hizo sababu zimepatikana kwa idhini na matakwa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, Yeye Ndiye aliyeweka sababu za kitu fulani kuweza kuwa ni sababu ya kupatikana kitu kingine, na aina yoyote ile ya athari ni ishara juu ya kuwepo matakwa kamili ya Mwenyezi Mungu. Qur‟ani Tukufu imeelezea aina zote mbili:Katika Aina ya kwanza inasema:

َّ َّ ‫… َو َأ َؼ َُ م َأ‬..” َ ‫الؿ ِء م ء َق َأ‬ ‫زغ َج ِم ِأ ِم َأ الث َ وغ ِث ِعػن‬ ِ َُ “…..‫لٌم‬ “Na akateremsha maji kutoka mbinguni, na kwayo akatoa matunda yawe riziki zenu.” (Qur'ani, Surat al-Baqara 2:22) 33

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na katika aina ya pili inasema:

ُ ُ َ ُ ُ َ ُ ّ َّ ُ َ َ َ “…..‫طك َعِّب ِ َأ‬ ِ ‫”والبلض الؼ ِيب يسغج ب جأ ِم ِا‬ “Na ardhi njema yenye udongo wa rutba, hutoa mimea yenye kukua vizuri yenye uhai kwa idhini ya Mola wake.” (Qur'ani, Surat al-A'araf 7:58) 9. Uwepo Hauishii Kwenye Vitu vya Kimaada tu Uwepo haupo tu katika maada, bali ni mpana zaidi kuliko maada na nje yake, ambao Qur‟ani imeuita (nje ya maada) „Ulimwengu wa Siri‟ kwenye mkabala wa „Ulimwengu wa Dhahiri.‟ Kama ambavyo vitu vya kimaada huathiriana vyenyewe kwa vyenyewe kwa idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, ni hivyo hivyo, viumbe vya siri huathiri ulimwengu huu wa kidhahiri kwa idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa maana nyingine: Ni kwamba hivyo viumbe vya siri ni njia ya kupatikana kwa neema za Mwenyezi Mungu. Qur‟ani Tukufu inaeleza namna Malaika wa Mwenyezi Mungu walivyo na athari katika ulimwengu huu wa kimaada, inasema:

َ ُ َ ‫ق مل َض ِّم وغ ِث أمغا‬

“Wenye kuendesha mambo.” (Qur'ani, Surat an-Nazi'at 79:5) 34

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ

ُ َ

َ َ

َ ُ َ َُ “….َ‫غؾ ُل َغليٌم َخكظت‬ ِ ‫َو هو اله ِه ُغ قوم ِغب ِص َِهَ وي‬ “Naye ndiye Mwenye nguvu za kushinda, Aliye juu ya waja Wake, na hukupelekeeni waangalizi,” (Qur'ani, Surat al-An'am 6:61) Tunajifunza kutokana na Aya hizi yakwamba, kuna ulimwengu namna mbili: Ulimwengu huu wa dhahiri na ulimwengu wa siri, na zote kila mmoja uniongozwa na mfumo wa sababu wenye kufungamana na matakwa ya Mwenyezi Mungu peke yake. 10. Unyenyekevu wa Ulimwengu Kwenye Uongofu Maalumu Hakika ulimwengu unaunyenyekevu kwenye uongofu maalumu, na sayari zote za ulimwengu zinafaidika na nuru ya uongofu. Na ngazi hizi zote za uongofu zinakuwa katika mfumo wa kitabia na kimaumbile. Qur‟ani Tukufu imetaja Aya mbalimbali zinazohusiana na uongofu huu wa kimaumbile kwa ujumla, moja kati ya Aya hizo ni hii:

ُ َ َ َ ُ ‫َ ُّ َ َّ َ و‬ “‫ضى‬ َ ‫غؼى ً َّل شخ ٍىء زله ُأ ز َّم َه و‬ ‫… عب الظى أ‬..” “Mola wetu ni yule aliyekipa kila kitu umbo lake, kisha akakiongoza.” (Qur'ani, Surat Twaha 20:50) 35

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

11.

Mfumo Uliokamilika

Mfumo huu wa kimaumbile tunaoushuhudia, ni mfumo uliokamilika na uliomzuri zaidi, na vitu vilivyomo vimefanywa kwa sura na umbile lililobora zaidi, basi haiwezekani kukawa na taswira iliyokamilika na bora zaidi kuliko hii iliyopo. Qur‟ani inasema:

ُ َََ

َّ

َ َ “…‫ىء زله َأ‬ ٍ ‫”الظى أخؿأ ً َّل شخ‬ “Ambaye ametengeneza vizuri umbo la kila kitu.” (Qur'ani, Surat as-Sajda 32:7) Dalili ya kiakili inakazia hoja hii, kwani kitendo cha kila mtendaji hunasibiana na sifa na ukamilifu wa mtendaji, pindi mtendaji anapokuwa ametakasika dhidi ya sifa za upungufu, basi kitendo chake pia kinakuwa hakina sifa yoyote ya upungufu na aibu. Na kwa vile Mwenyezi mungu Mtukufu anasifika na kila aina ya sifa njema kwa kiwango cha ukamilifu, basi pia kitendo chake nacho huwa ni kikamilifu na kilicho bora. Zaidi ya haya ni kwamba, kwa vile Mwenyezi Mungu ni Hakimu, na kuna uwezekano wa kuumbwa ulimwengu ulio mzuri sana, basi haiwezekani kukawa na ulimwengu ulio mzuri zaidi ya huu. 36

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Jambo la kuzingatia hapa, ni kwamba huku kuwepo katika ulimwengu huu wa kimaada, mambo yanayoitwa kuwa ni shari, hayapingani na uzuri wa ulimwengu huu. Maelezo zaidi kuhusiana na kipengele hiki yatakujia katika uchambuzi wa maudhui yanayohusiana na „Upwekesho Katika Uumbaji.‟ 12.

Hekima Katika Kuumbwa Ulimwengu

Kwa vile ulimwengu umeumbwa na Mwenyezi Mungu, ambaye ni wa kweli, basi pia matendo Yake ni ya kweli na yanaambatana na hekima, Kwake hakuna nafasi ya kufanya mchezo na mambo yasiyo na malengo. Qur‟ani Tukufu imeashiria haya katika Aya mbalimbali, moja kati ya hizo ni hii:

َ ََ َ ‫عض َوم َم َين ُه ئ ّـ م‬ َ َ ‫الؿ وـ ووث َو‬ “…..‫و‬ َ ّ ِ ‫لح‬ ‫” م ز له‬ ِ َّ ِ ِ “Hatukuziumba mbingu na ardhi na yaliyomo baina yake, isipokuwa ni kwa haki.” (Qur'ani, Surat al-Ahqaf 46:3) Na lengo la ulimwengu huu pamoja na mwanadamu, litajulikana pindi kitakaposimama Kiyama, kama anavyosema Imamu Ali : “Kwa hakika lengo (la kuumbwa) ni Siku ya Kiyama.2” 2

Nahjul Balaghah, Khutba: 190

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mwanadamu kwa Mtazamo wa Kiislamu 13.

Mwanadamu

Mwanadamu ni kiumbe kilichofanyika kwa roho na kiwiliwili, na kiwiliwili chake huisha na kumalizika baada ya mauti, ama roho yake inaendelea na maisha, na kufariki kwa mwanadamu haina maana ya kuisha kwake, kwani huishi katika maisha ya barzakh mpaka kitakapo simama Kiyama. Qur‟ani Tukufu imeelezea jambo hili wakati ilipokuwa ikibainisha ngazi mbalimbali za kuumbwa mwanadamu, na ngazi ya mwisho ni ile ya kupuliziwa roho katika mwili wake, inasema:

َ ُ‫ُ َ َ و‬

“…..‫…ز َّم أنكأ ـأ زله ءاز ََغ‬..” “Kisha tukamfanya kiumbe mwingine.” (Qur'ani, Surat al-Mu'minun 23:14) Kama ambavyo Qur‟ani Tukufu ilivyoashiria juu ya maisha ya barzakh katika Aya tofauti, miongoni mwazo ni hii isemayo:

ٌ َ

َ ‫”… َومأ َوعائهم َمغػر ئ ولى َيوم ُي‬ “‫ك‬ َ ‫بػثو‬ ِ ِ ِ ِِ “Na nyuma yao kipo kizuizi (barzakh) mpaka siku watapofufuliwa.” (Qur'ani, Surat al-Mu'minun 23:100) 38

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

14.

Mwanadamu Ameumbwa kwa Umbile Safi

Mwanadamu huzaliwa katika umbile safi la kitawhidi, kiasi kwamba lau kama atawekwa mbali na mambo yenye kuathiri mwenendo wake (kama vile malezi, urafiki na vyombo vya habari) na kumsababishia kumharibia imani yake, basi mwanadamu huyo angefuata njia ya haki. Hakuna upotofu unaotokana na kuzaliwa au kuumbwa, bali upotofu na uovu ni katika mambo yanayojitokeza kutokana na vishawishi vya ndani na maamuzi ya mtu mwenyewe. Kwa hivyo ile fikra ya kuwepo na dhambi ya urithi, inayorithiwa na kila mwanadamu, kama wanavyoamini Wakristo, ni jambo lisilo na ukweli wowote. Qur‟ani inasema juu ya nukta hii:

َّ َ َ َ ّ ‫الل ِـأ َّالتى َق َؼ َغ ال‬ َ ‫” َق َأ ِنم َو‬ ‫ؽ‬ ‫حَ ََ ِل ّلض ِيأ َخ يك َ ِقؼغث‬ َ “….. ‫َغليه‬ “Basi uelekeze uso wako katika Dini iliyo sawasawa, ndilo umbile la Mwenyezi Mungu alilowaumbia watu.” (Qur'ani, Surat ar-Rum 30:30)

15. Mwanadamu ni Kiumbe Huru Mwenye Maamuzi Mwanadamu ni mtu huru mwenye maamuzi, hii inamaana kwamba, baada ya mwanadamu kusoma na 39

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kutafakari vipengele mbalimbali juu ya jambo fulani, anakuwa na maamuzi ya kutenda au kutokutenda pasi na kutenzwa nguvu. Qur‟ani inasema:

َ َّ ‫ئ ّ َه َضي وـ ُأ‬ َ ‫الؿ‬ ‫بيل ِئ ّم ق ِيغا َو ِئ ّم يكوعا‬ ِ “Hakika Sisi tumembainishia Njia, ama atakuwa ni mwenye kushukuru, au mwenye kukufuru.” (Qur'ani, Surat al-Insan 76:3) Na imesema tena:

َ ُ

ُّ َ ّ َ ُ َ َ “…..‫إمأ َو َمأ ق َء ق َليٌكغ‬ ِ ‫”ون ِل الحو ِمأ َعِبٌمَق أ ق ء قلي‬ “Na sema: Hii ni kweli itokayo kwa Mola wako. Basi atakaye, amini, na atakaye, akatae.” (Qur'ani Surat alKahf 18:29) 16. Mwanadamu Ameumbwa Katika Hali ya Kuweza Kujifunza na Kubadilika Mwanadamu ameumbwa kwa umbile lililosafi na uwezo unaomwezesha kutambua zuri na baya, na pia ni kiumbe mwenye maamuzi na si mwenye kutenzwa nguvu, kwa hivyo yeye ni kiumbe mwenye uwezo wa kupokea maarifa na malezi, ni muweza wa kufuata njia ya uongofu na iliyokamilika. Na mlango wa kurejea kwa Mwenyezi Mungu uko kwake, ila tu kama atatubia katika muda wa mwisho wa maisha 40

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yake baada ya kuyashuhudia mauti, kwani huu ni muda ambao haikubaliwi toba ya mtu, na hakumfalii mtu kurudi kwa Mwenyezi Mungu. Kwa hivyo ulinganio wa Mitume unawaelekea viumbe wote, hata mfano wa akina Firaun, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

ََ ‫َ ُ َ َ َ و َ َ َّو‬ ‫هض َي ََ ئ ولى َعّب ََ َق َخ و‬ َ‫سشخى‬ ِ ِ ِ ‫قهل هل لَ ِئلى أك جؼً َى وأ‬ “Umwambie: Je! Unapenda kujitakasa? Nami nitakuongoa ufike kwa Mola Wako Mlezi, upate kumcha.” (Qur'ani, Surat an-Nazi'at 79:18-19) Kwa minajili hii, haimpasi mwanadamu kukata tamaa juu ya rehema za Mwenyezi Mungu na msamaha Wake, kama anavyosema:

َّ َّ َّ َ َ َ ‫الل ـ ـ ـ َـأ َاؿكـ ـ ـ ُـغ الـ ـ ـ ُّـظ و‬ ‫”…ـ جه ؼـ ـ ــوا ِمـ ـ ــأ َعخ َ ـ ـ ـ ِـت الل ـ ـ ـ ِ َـأَ ِئك‬ ِ َ َ ُ ُ َّ ُ ‫الؿ‬ َّ ‫كوع‬ “….‫خيم‬ َُ ‫الغ‬ ‫َح يػ َ ِئ أ هو‬ “Msikate tamaa na rehema ya Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu husamehe dhambi zote.” (Qur'ani, Surat az-Zumar 39:53) 17. Mwanadamu ni Kiumbe Mwenye Majukumu Kwa vile mwanadamu ananufaika na mwanga wa akili na neema ya kuwa na maamuzi, kwa hivyo ni 41

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mwenye majukumu, anamajukumu mbele ya Mwenyezi Mungu, mbele ya Mitume, mbele ya viongozi wema wenye kufuata sheria za Mwenyezi Mungu, mbele ya wanadamu wenzake na mbele ya walimwengu wote. Qur‟ani Tukufu imebainisha wazi juu ya majukumu haya katika Aya mbalimbali, inasema:

َّ

َ ‫َضَ ئك‬ َ َ “َ‫الػَض ً ك َمؿـوـ‬ ِ َ ِ ‫”…وأوقوا ِم لػ‬ “Na timizeni ahadi, kwa hakika ahadi ni yenye kuulizwa.” (Qur'ani, Surat Bani Israil 17:34)

َ ‫و‬ َ ‫َأ َي‬ ‫دؿ ُب ِإلانؿـ ُأ أك ُي َتألا َى ُؾضى‬ “Je, anadhani mwanadamu ya kwamba ataachwa bure?” (Qur'ani, Surat alQiyama 75:36) Na Mtume amesema: “Nyote ni wachunga, na mtaulizwa juu ya kile mlichokichunga.”3 18.

Kinachowatofautisha Watu

Hakuna ubora kwa mtu juu ya mtu mwingine, isipokuwa ni kwa kile anachokichuma na kukipata katika matendo makamilifu ya kiroho, na bora ya 3

Musnad Ahmad: Jz.2, Uk.54. Sahihi Bukhari: Jz.3, Uk.284, Kitabul Jum-aa, mlango wa 11, Hadithi Na.2.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

matendo hayo ni uchamungu, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

ُ ََ ُ ‫و َ ُّ َ ّ ُ ّ َ َ و‬ ُ ُ‫و‬ ‫ؽ ِئ زله ـٌم ِمأ طي ٍغ َوأ وثى َو َح َػل ـٌم قػوب‬ ‫يـأحه ال‬ َ ُ َ َ َ َّ َ َ َّ َّ ُ ‫َ َّ َ و‬ ‫َونب ِة َل ِلخػ َعقواَ ِئك أيغمٌم ِغ ض الل ِـأ أجهىٌمَ ِئك اللـأ‬ َ ٌ َ ٌَ ‫ليم ز‬ ‫بيألا‬ ‫غ‬

“Enyi watu! Hakika Sisi tumekuumbeni kutokana na mwanamume na mwanamke. Na tumekujaalieni kuwa ni mataifa na makabila ili mjuane. Hakika aliye mtukufu zaidi kati yenu kwa Mwenyezi Mungu ni yule aliye mchamungu zaidi katika nyinyi. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mwenye kujua, Mwenye habari” (Qur'ani, Surat alHujurat 49:13) Kwa msingi huu, masuala ya kiukoo, kijiografia na mengineo hayapaswi kuwa ni sababu ya kubaguana, hii ni kwa mujibu wa mtazamo wa Kiislamu. Na pia hayafai kuwa ni sababu ya kujifakharisha na kujitukuza juu ya wengine. 19.

Kukita kwa Misingi ya Kitabia

Kwa hakika misingi ya kitabia ndiyo utambulisho wa ubinadamu, misingi hii ina mizizi ya maumbile ya kiasili, ni misingi yenye kukita na kubakia milele, ni misingi ambayo haibadilishwi na zama, matukio na maendeleo ya kijamii. Kwa mfano, uzuri wa 43

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kutekeleza ahadi na makubaliano, uzuri wa kutenda wema, ni mambo yenye kubakia kuwa mazuri milele bila ya kuathiriwa na chochote kile, kwa hivyo kanuni hii ya kitabia haibadiliki. Hali ni hivyo hivyo kwa tabia mbaya, ubaya wa kufanya khiyana na kukengeuka ahadi, itabakia kuwa ni mambo mabaya milele. Kwa msingi huu, katika maisha ya kijamii ya kibinadamu kuna misingi ya kitabia ya kimaumbile ambayo hubakia katika hali yake milele na milele bila ya kubadilika. Qur‟ani Tukufu imebainisha baadhi ya misingi hii ya kiakili ya kimaumbile yenye kudumu milele, kwa kusema:

‫و‬ َّ ‫و‬ ُ ‫َهل َح‬ َ‫ؼاء ِإلاخؿـ ِأ ِئـ ِإلاخؿـ ُأ‬ “Je kuna malipo ya wema, isipokuwa wema?” (Qur'ani, Surat ar-Rahman 55:60)

ُ ََ َ “…..‫بيل‬ َ ٍ ‫دؿ يك ِمأ َؾ‬ ِ ‫…م غلى امل‬..”

“Hakuna njia (ya kuwalaumu) wanaofanya mema.” (Qur'ani, Surat atTawba 9:91)

َ َّ

َّ َ

ُ ‫… قاك اللـأ ـ ُي‬..” َ ‫ظيؼ أ‬ “‫يك‬ َ ‫دؿ‬ ِ ‫حغ امل‬ ِ “Basi Mwenyezi Mungu haachi ukapotea ujira wa wafanyao mema.” (Qur'ani, Surat Yusuf 12:90) 44

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫و‬ ُ َ ُ ُ َ َ َّ َّ ‫اله و‬ ‫غبى‬ ‫ضُ َو ِإلاخؿـ ِأ َوئيخ ِب ِطى‬ ِ ‫” ِئك اللـأ يأمغ ِم لػ‬ َ َ ‫الكدك ء َواملُ ٌَغ َو‬ ‫َو َي و‬ “…..‫غى‬ َ ِ ‫الب‬ ‫هى َغ ِأ‬ ِ ِ “Hakika Mwenyezi Mungu anaamrisha kufanya uadilifu na wema na kuwapa jamaa; na anakataza uchafu na uovu na dhulma.” (Qur'ani, Surat an-Nahl 16:90) 20. Mahusiano Kati ya Matendo ya Mwanadamu na Ulimwengu Licha ya kwamba matendo ya mwanadamu na harakati zake yanastahiki thawabu au adhabu katika ulimwengu wa Akhera (Siku ya Kiyama), basi pia ni kwamba katika ulimwengu huu hayaachi kuwa na malipo mema au mabaya, kwani kuna Nafsi (Malaika)wenye kutambua ambao wameelezwa katika Qur‟ani kuwa ni wenye kuendesha baadhi ya mambo, inasema:

َ ُ َ ‫ق مل َض ِّم وغ ِث أمغا‬

“Zikapangilia mambo.” (Qur'ani, Surat an-Nazi'at 79:5) Nafsi hizo huendesha ulimwengu kwa idhini ya Mwenyezi Mungu, na wala hawayaangalii tu matendo mema au mabaya ya mwanadamu bila ya kuyachukulia hatua stahiki, kwa hivyo baadhi ya matukio (majanga) yanayotokea huwa ni malipo 45

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yanayotokana na matendo ya mwanadamu. Ukweli huu umebainishwa na Qur‟ani na kwa kiwango fulani elimu ya mwanadamu imeweza kulifahamu jambo hili. Baadhi ya Aya zinazozungumzia jambo hili ni Aya hii ifuatayo:

‫و‬ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ‫غى‬ ‫اله و‬ ‫ءام وا َواجهوا لكخد َغل ِيهم َم َغيـ ٍذ ِم َأ‬ ‫”ولو أك أهل‬ َ َّ “…‫عض‬ َ ِ ‫الؿ ِء َو‬ “Na lau kama watu wa miji wangeliamini na kuogopa, kwa hakika tungewafungulia baraka za mbinguni na ardhi.” (Qur'ani, Surat al-A'araf 7:96) 21. Mahusiano Kati ya Kuendelea kwa Watu na Kutokuendelea, na Kati ya Itikadi Zao na Tabia Zao Kwa hakika maendeleo ya watu au kutoendelea kwao husababishwa na sababu za ndani, ambazo mara nyingi huwa zinarejea kwenye itikadi na tabia, kisha kufuatiliwa na matendo yao, na zaidi ya hayo kuna sababu nyingine za nje. Ifahamike kwamba, jambo hili halipingani na itikadi ya Qadhaa na Qadari za Mwenyezi Mungu, kwani jambo hili nalo pia ni miongoni mwa Qadari ya Mwenyezi Mungu. Hii ni kwa sababu matakwa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, yamefungamana na watu kujitengenezea mustakabali wao, kama vile kukadiria 46

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa watu kuishi maisha mema iwapo maisha yao ya kijamii yatakuwa katika misingi ya uadilifu, na amekadiria kwa watu wenye kuishi kinyume na uadilifu, maisha yao kuwa ni mabaya na wenye hali ngumu. Jambo hili ndilo linalojulikana kwa jina la SunanulIlahiyya (Desturi ya Mwenyezi Mungu), kwa mujibu wa istilahi ya Qur‟ani Tukufu, inasema:

ُ ّ َ ‫ظيغ م‬ ٌ َ ‫”… َق َل ّ ح َء ُهم‬ ﴾٢٤﴿ ‫ػاص ُهم ِئـ كوعا‬ ُ ‫الؿ ّح َئ َوـ َي‬ َّ ‫ٌغ‬ َّ ‫ٌغ‬ َ ‫اؾ ِخٌب عا فى َعض َو َم‬ ُ َ‫ديو امل‬ ‫الؿ ِ ّح ُئ‬ ِ ِ ِ ِ َ ّ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ ُ ّ َ ُ َ َ َ ‫ليك قلأ ج ِجض‬ َ ‫هل ِ َأ قَل ي ظغوك ِئـ ؾنذ و‬ ِ ‫ِئـ ِمأ‬ َّ َ َ َ َّ َ َّ َ َّ “﴾٢٤﴿ َ‫ِل ُؿن ِذ الل ِـأ جبضيالَ َولأ ج ِجض ِل ُؿن ِذ الل ِـأ جدويال‬ “Lakini alipowajia mwonyaji, hakuwazidishia ila kuikimbia. Kwa kutakabari kwao katika nchi, na kufanya vitimbi viovu. Na vitimbi viovu havimpati ila mwenyewe. Je hawangoji ila desturi ya watu wa zamani. Hutapata mabadiliko katika desturi ya Mwenyezi Mungu. Wala hutapata mageuzi katika desturi ya Mwenyezi Mungu.” (Qur'ani, Surat al-Fatir 35:42-43) Na imesema tena:

َ َ َ َ َ َ ُ ُ ََ َ ُ ُ ُ ‫لَ ّي ُم‬ ‫… و ِج‬..‫يك‬ َ ‫إم‬ ِ ‫…وأ خم غلوك ِئك ي خم م‬..” ُ ُ ّ َ “…..‫ؽ‬ َ ِ ‫ضاولَ َميك ال‬ ِ 47

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“…ilhali nyinyi ndio wa juu mkiwa ni Waumini.…..Na siku za namna hii tunaweletea watu kwa zamu…” (Qur'ani Surat Aali Imran 3:139-140) 22. Uwazi Juu ya Mustakabali Mwema wa Mwanadamu Hakika mustakabali wa mwanadamu uko wazi kabisa, licha ya kwamba kwa kiasi kikubwa maisha ya mwanadamu yamezungukwa na aina mbalimbali za ubaguzi na machafuko, lakini hali hii haitobakia milele, bali tunashuhudia historia ya mwanadamu ikipiga hatua mbele kwenye mustakabali mwema wenye uadilifu, na kugubikwa na uadilifu katika nyanja zote na mwishowe utawala kuwa katika mikono ya wale ambao Qur‟ani imewaita watu wema. Anasema Mwenyezi Mungu:

ُ َ َ َّ َ ّ َ َ َََ َ َّ ‫عض َي ِغثه‬ ‫يغ أك‬ ِ ‫ػض‬ ِ ‫بوع ِمأ ب‬ ِ ‫ولهض يخب و ِفى الؼ‬ ِ ‫الظ‬ َ ‫ك‬ َ ‫ِغب ِص َى ال ّ ـ ِلحو‬ “Na hakika tulikwishaandika katika Zaburi baada ya ukumbusho kuwa Ardhi watairithi waja Wangu walio wema.” (Qur'ani, Surat al-Anbiya 21:105) Na anasema tena: 48

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫و و‬ ُ ُ َ ‫َّال‬ َ ‫ظيأ‬ ‫ءام وا ِم ٌم َو َغ ِ لوا ال ّ ـ ِلحـ ِذ‬ َ َ َ َ َ َ َ ‫ل َّال‬ ‫ظيأ ِمأ ن ِبل َِم‬ ‫عض ي َ اؾخسل‬ ‫ِفى‬ ِ

َّ َ ‫” َو َغض الل ُـأ‬ َ َ ََ ‫سلك َّن ُهم‬ ِ ‫ليؿخ‬ “…

“Mwenyezi Mungu amewaahidi wale ambao wameamini na wakatenda mema kuwa hakika atawafanya makhalifa katika ardhi, kama alivyowafanya waliokuwakabla yao…” (Qur'ani Surat an-Nur 24:55) Kwa msingi huu, mwisho wa siku ushindi utakuwa ni kwa mustakabali mwema licha ya kuwepo mapambano kati ya haki na batili, hata kama ushindi huo utachelewa kupatikana. Mwenyezi Mungu anasema:

‫َ ّ ََ و‬ ُ َ َ َ ُ َ ُُ َ ََ َ‫و‬ َ ٌ ‫ػاه‬ ِ ‫مل‬ ِ ‫هظف ِم لح ِو غلى البـ ِؼ ِل قيضمؿأ ق ِاطا هو‬

“Bali tunaitupa haki juu ya batili, ikaivunja na mara ikatoweka.” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:18) 23.

Utukufu wa Mwanadamu na Uhuru Wake

Kwa mujibu wa mtazamo wa Qur‟ani, ni kwamba mwanadamu amepata heshima maalumu kiasi cha kuweza kusujudiwa na Malaika, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

‫و‬ َ َ َّ ُ ‫َو َل َهض َي َّغم َمجى َ َ َ َ َ و‬ ‫دغ َو َع َػن ـ َُم‬ ِ ‫ءاصم وخ ل ـَم ِفى الب ِألا َوالب‬ َ ‫َ َّ ّ و َ َ َّ و ُ َ و‬ َ َ َ‫ثيألا ِم َّ أ زله جكظيال‬ ٍ ‫ِمأ الؼ ِيبـ ِذ وقظل ـَم غلى ي‬ 49

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na hakika tumewatukuza wanaadamu, na tumewabeba nchi kavu na baharini, na tumewaruzuku vitu vizuri, na tumewafadhilisha kwa fadhila kubwa kuliko wengi miongoni mwa tuliowaumba.” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:70) Na kwa vile kiini cha maisha ya mwanadamu ni kulinda heshima na utukufu, kwa hivyo Uislamu umekataza tendo lolote lenye kudhuru heshima na utukufu huu aliopewa mwanadamu. Kwa ufafanuzi zaidi ni kwamba, aina yoyote ya utumwa, na pia kukubali kutumikishwa na wengine, ni jambo lililokatazwa katakata kwa mujibu wa mtazamo wa Uislamu. Basi hana budi mwanadamu kuishi hali ya kuwa ni huru na mwenye kuheshimiwa, akiwa mbali na aina yoyote ile ya udhalili na unyonge. Amesema Imamu Ali a.s: “Na wala usiwe mtumwa wa mwingine, na ilhali Mwenyezi Mungu amekuumba ukiwa huru.”4 Amesema tena: “Hakika Mwenyezi Mungu Mtukufu, amempa uhuru Muumini juu ya kila kitu, isipokuwa kuidhalilisha nafsi yake.”5 4 5

Nahjul Balaghah: Barua Na.38 Wasailu Shi’ah: Jz.11, uk.424

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ifahamike ya kwamba, sheria za Mwenyezi Mungu hazikinzani na nadharia hii, kama ambavyo maelezo ya kina juu ya hili yatakavyokuja mbeleni. 24. Mtazamo wa Uislamu Juu ya Akili ya Mwanadamu Hakika akili ya mwanadamu ina nafasi maalumu kwa mujibu wa mtazamo wa Kiislamu, hii ni kwasababu akili ndio kitu kinacho mpambanua mwanadamu na viumbe wengine, bali ni kitu kinachomfanya kuwa bora. Hii ndiyo maana kukawa na Aya nyingi sana katika Qur‟ani Tukufu zinazomtaka mwanadamu kufikiri, kuzingatia, kupima mambo kwa kiwango kikubwa. Inazingatiwa kwamba kufikiri juu ya maumbile ni miongoni mwa alama za wenye akili. Mwenyezi Mungu anasema:

َّ َ ُ َ َ َّ ُ ‫الل َـأ نيوـ َو ُنػوصا َو َغ و‬ ‫وب ِهم‬ ‫”الظيأ يظيغوك‬ ِ ِ ‫لى ح‬ َ َ ‫َّ و و‬ َ َ َّ َ َ “…..‫عض‬ َ ِ ‫َو َيخكٌغوك فى ز ِلو الؿ ـو ِث و‬

“Ambao humtaja Mwenyezi Mungu katika hali ya kusimama, na kukaa kitako na kulala, na wanafikiria umbo la mbingu na ardhi…” (Qur'ani Surat Aali Imran 3:191) Kwa hakika Aya zinazohimiza kufikiri na kuzingatia katika maumbile ni nyingi mno, kiasi kwamba inatuwia vigumu kuziorodhesha katika kitabu hiki. 51

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa msingi huu, Qur‟ani Tukufu inawakataza watu kuwa ni wenye kuwafuata wengine kibubusa na pia kufuata mila potofu za baba na babu zao. 25. Maingiliano Kati ya Uhuru wa Mtu Binafsi na Msingi wa Ukamilifu wa Kiroho Uhuru wa mtu binafsi katika nyanja za kiuchumi na kisiasa umewekewa masharti maalumu, nayo ni kutokudhuru msingi wa ukamilifu wa kiroho na kutokudhuru maslahi ya jamii. Kwa hakika, hekima ya hukumu za Kiislamu na faradhi mbalimbali za Kidini katika Uislamu, zinaonesha kwamba Uislamu unamtaka mwanadamu kwa kupitia hukumu hizi, alinde na kuhifadhi hadhi na heshima yake, na wakati huo huo alinde na kuheshimu maslahi ya jamii. Uislamu kuzuia ibada isiyokuwa ya Mwenyezi Mungu na kusisitiza juu ya uharamu wa kunywa pombe na mengineyo, ni dalili tosha kwamba unalenga katika kulinda heshima ya mwanadamu mmoja mmoja na jamii kwa ujumla. Kwa hivyo pia hapa inabainika hekima ya kuwekwa sheria za adhabu kwa makosa mbalimbali. Qur‟ani Tukufu inazingatia kwamba, ulipizaji wa kisasi ni kinga kwa maisha ya wanadamu, inasema:

‫َ و‬

ُ‫ٌ و‬

‫ص َخ و‬ “…‫ب‬ َ ِ ‫يوة يـأو ِلى لبـ‬ ِ 52

ُ ََ ‫اله‬ ِ ‫”ولٌم ِفى‬

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Mna uhai katika kulipiza kisasi, enyi wenye akili…” (Qur'ani Surat alBaqara 2:179) Na Mtume  anasema: “Mja anapofanya maovu, hayamdhuru isipokuwa mwenyewe mtendaji, na anapoyatenda hadharani na ikawa hayakukatazwa, basi yatawadhuru watu wote.” Imamu Swadiq naye alisema baada ya kunakili Hadithi hii: “Hii ni kwasababu, matendo yake hayo maovu huidhalilisha Dini ya Mwenyezi Mungu, na watu wenye uadui na Mwenyezi Mungu humuigiza.”6 26.

Hakuna kulazimisha Katika Dini

Hakika chimbuko la uhuru wa mtu katika Uislamu, ni kwa mtu kutokulazimishwa katika kukubali Dini na kujiunga nayo, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

َ َ َ

َ ‫”ـئ‬ ُّ ‫يأَ نض ج َب َّيك‬ “…‫الغقض ِم َأ الغ ِ َّى‬ َ ِ ‫يغاه ِفى الض‬ ِ “Hakuna kulazimisha katika Dini; uwongofu umekwisha pambanuka na upotofu.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:256) 6

Wasailu Shi’ah: Jz. 11, uk.407

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Hii ni kwasababu dini inayotakiwa na Uislamu ni ile iliyoambatana na itikadi na imani za moyoni, na haya hayapatikani kwenye moyo wa mwanadamu kwa kulazimishwa na kutenzwa nguvu, bali hupatikana baada ya utangulizi kwa kubainisha ukweli na upotofu na kisha kutofautisha kati ya mawili haya. Baada ya kupatikana maarifa haya, hapo mwanadamu atakuwa na haki ya kuchagua ukweli katika mazingira ya kawaida. Ni wazi kwamba, vita vya Jihadi ni moja kati ya faradhi na wajibu wa Kiislamu ulio na umuhimu sana, lakini hii katu haimaanishi ya kwamba inatoa ruhusa ya kuwalazimisha watu kuingia katika Dini ya Kiislamu, bali kusudio lake ni kupambana kwa lengo la kuondoa vikwazo na vizuizi dhidi ya njia ya ulinganio wa Dini ya Kiislamu na kufikisha Ujumbe wa Mwenyezi Mungu kwa watu katika ulimwengu ili Uongofu upambanuke kutokana na upotofu. Kwa hivyo, pindi watu wenye uwezo wa kimali na wenye madaraka, pindi watakapozuia Ujumbe wa Mwenyezi Mungu usiwafikie watu, hapo malengo ya Mitume (nayo ni kuwaongoa watu) hayana budi kutekelezwa, kwa wapiganaji kusimama kwa lengo la kuondosha vizuizi, ili Ujumbe wa Mwenyezi Mungu uwafikie waja Wake. Imebainika katika tafiti â&#x20AC;&#x201C; Mtazamo wa Uislamu kwa Ulimwengu na Mwanadamu na Maisha- ya kwamba kuna vipengele na misingi mingine ambayo 54

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

tutaibainisha kwenye sehemu zake mahsusi. Na hapa sasa tunaanza kubainisha msimamo wa Uislamu na mtazamo wake katika Itikadi na Sheria.

SEHEMU YA PILI MISINGI YA ITIKADI TAWHIDI (UPWEKESHO) NA VIPENGELE VYAKE 27.

Uwepo wa Mwenyezi Mungu Mtukufu

Kwa hakika itikadi ya uwepo wa Mwenyezi Mungu ni jambo linaloaminiwa na Sheria zote za mbinguni(zitokazo kwa Mwenyezi Mungu), na jambo hili ndio tofauti kubwa iliyopo kati ya mtu mwenye kushikamana na itikadi ya Kiungu na mtu wa kimaada (asiyeamini kuwepo kwa Mungu). Qur‟ani Tukufu inalizingatia jambo hili la uwepo wa Mwenyezi Mungu kuwa ni jambo lililo bayana kiasi cha kutohitajia dalili za kulithibitisha. Kwa upande wa pili, Qur‟ani inaona kwamba kuwa na shaka juu ya itikadi hii ni jambo lisilokubalika, bali ni lenye kukataliwa katakata. Anasema Mwenyezi Mungu:

َ ‫َّ و‬ َ َّ َ “…..‫عض‬ َ ِ ‫الؿ ـ وو ِث َو‬ ‫… أ ِفى الل ِـأ ق ٌَّ ق ِػ ِغ‬..” 55

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Je, kunashaka na Mwenyezi Mungu, Muumba mbingu na ardhi?....” (Qur'ani Surat Ibrahim 14:10) Lakini licha ya kuwepo dalili za wazi juu ya uwepo wa Mwenyezi Mungu, Qur‟ani Tukufu imebainisha njia za kiakili na hoja na kuondosha shaka zote kwa yule anayetaka kumtambua Mwenyezi Mungu, miongoni mwa njia zinazoelekeza kwenye jambo hili muhimu ni: 1. Hisia za mwanadamu juu ya kuwa na mahitajio kwa ambaye ni mkubwa na mwenye uwezo zaidi. Hisia hii hupatikana katika hali na mazingira maalumu, huu ni wito wa ndani wa mwanadamu ambao humwita kwenye muasisi wa uumbaji. Qur‟ani Tukufu inalizungumzia jambo hili kwa kusema:

َ َ َّ َّ َ َ َ ‫” َق َأ ِنم َو‬ ‫ؼغث الل ِـأ التى قؼ َغ‬ ‫حَ ََ ِل ّلض ِيأ َخ يك ِق‬ ََ َ ّ َّ َ َ َ “…..‫لو الل َِـأ‬ ِ ‫ال ؽ غليه ـ جبضيل ِلخ‬ “Basi uelekeze uso wako sawasawa kwenye Dini - ndilo umbile la Mwenyezi Mungu alilowaumbia watu. Hapana mabadiliko katika uumbaji wa Mwenyezi Mungu….. ” (Qur'ani Surat ar-Rum 30:30)

َّ ُ َ َ ُ ّ ‫الل َـأ ُمسل َيك َل ُأ‬ َ ‫الض‬ ّ ‫يأ َق َل‬ َ َ ‫لَ صغوا‬ ِ ِ ‫ق ِاطا ع ِيبوا ِفى الك‬ َ ُ ُ َّ َ ُ‫َ ّ و‬ ‫ك‬ َ ‫كغيو‬ ِ ‫جىَم ِئلى الب ِألا ِئطا هم ا‬ 56

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na wanapopanda katika jahazi, humwomba Mwenyezi Mungu kwa kumsafia dini, lakini anapowaokoa wakafika nchi kavu, mara wanamshirikisha.” (Qur'ani Surat al-'Ankabut 29:65) 2. Wito wa kuuangalia ulimwengu na kutafakari katika maajabu ya maumbile yake ambayo ni dalili za wazi na zenye nguvu juu ya uwepo wa Mwenyezi Mungu, kwa hakika ni dalili zinazoonesha uwezo mkubwa wa kielimu na ufanisi wa hali ya juu katika uwendeshaji wa ulimwengu huu. Anasema Mwenyezi Mungu:

َ َ ‫َ و‬ َّ َ َّ ‫َّ و و‬ ‫يل‬ ِ ‫عض واز ِخلـ‬ ِ ‫ل ال‬ ِ ‫ِئك فى ز ِلوو الؿ ـو ِث و‬ َ َ ‫النه َع …… َلـ يـذ ل َه‬ َّ َ ‫ك‬ َ ‫ػهلو‬ ِ ‫وم ا‬ ٍ ِ ٍ ِ ‫و‬

“Hakika katika kuumbwa mbingu na ardhi na kukhitalifiana usiku na mchana ….. ni Ishara kwa watu wenye akili.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:164) Kwa hakika Aya za Qur‟ani zinazozungumzia suala hili ni nyingi mno, na tulizozitaja ni chache, na haimaanishi kwamba njia za kumtambua Mwenyezi Mungu ni hizi mbili tu, bali kuna njia nyingi sana za kuthibitisha uwepo wa Mwenyezi Mungu ambazo zimeelezwa na wanachuoni wa elimu ya Akida katika vitabu vyao vinavyohusiana na maudhui haya. 57

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Tawhidi (Upwekesho) ni Jambo Shirikishi Katika sheria Zote. Sheria zote za mbinguni zinasimama katika msingi wa Tawhidi, kwani Tawahidi ni jambo linaloziunganisha sheria zote za mbinguni, kwani kwa umoja wao zinaitakidi juu ya imani hii, licha ya kuwepo baadhi ya kasoro kwa baadhi ya wafuasi wa Sheria hizi. Vifuatavyo ni vipengele vya Tawhidi kwa mujibu wa mtazamo wa Qur‟ani Tukufu, Hadithi Tukufu na dalili za kiakili: 28.

Tawhidi ya Dhati na Maana Yake

Hiki ni kipengele cha kwanza cha Tawhidi ambacho kina maana mbili: a. Hakika Mwenyezi Mungu ni Mmoja, hana mfano wala mwenza wala anayefanana naye. b. Dhati (Hakika) ya Mwenyezi Mungu Mtukufu ni Dhati ya kipweke isiyo na wingi wala mpandano wa viungo. Imamu Ali anasema kuhusiana na maana hizi mbili: 1. Yeye Mwenyezi Mungu ni Mmoja, hakuna chochote kilichofanana naye. 2. Yeye Mwenyezi Mungi Mtukufu ni Mpweke kimaana, hagawanyiki kwenye uwepo Wake, wala katika dhana wala katika akili. 58

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Suratul Ikhlaswi ambayo inaakisi Itikadi ya Waislamu katika Upwekesho, imeelezea maana hizi mbili: Kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo:

َ ُُ َ ُ َ َ‫َولم َيٌأ ل ُأ يكوا أ َخ ٌض‬ “Na wala hana anayefanana naye hata mmoja.” (Qur'ani Surat al-Ikhlas 112:4), inahusiana na maana ya kwanza. Na kauli yake isemayo:

َ َّ ُ َ‫نل ُه َو الل ُـأ أ َخ ٌض‬ “Sema: Yeye Mwenyezi Mungu ni wa Pekee.” (Qur'ani Surat al-Ikhlas 112:1), inahusiana na maana ya pili. Kwa msingi huu, itikadi ya utatu ni itikadi isiyo sahihi kwa mtazamo wa Uislamu, na Qur‟ani imebainisha wazi juu ya kutokusihi kwake katika Aya mbalimbali. Na pia vitabu vya Kiakida vimezungumzia kwa upana na kwa njia mbalimbali juu ya ubatili wa itikadi ya utatu, na sisi hapa tunabainisha njia moja tu: Itikadi ya utatu yenye kumaanisha ya kwamba ni watatu, haiachi kuwa na moja kati ya mambo mawili:Ama awe kila mmoja kati ya waungu hawa watatu, uwepo wake unatokana na yeye mwenyewe (uwepo wake hautokani na mwingine), katika sura 59

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hii, inapingana na Tawhidi Dhati (ya kwamba Mwenyezi Mungu hana mfano wake). Au iwe waungu hawa wawe ni shakhsiya moja, na kila mungu awe ni sehemu ya ile shakhsiya moja, katika sura hii utatu unakuwa ni wenye kufanyika kwa mpandano wa viungo tofauti. Hali hii inakwenda kinyume na maana ya pili ya Tawhidi ya Mwenyezi Mungu, ambayo ni Tawhidi ya kuamini ya kwamba Mwenyezi Mungu hakufanyika kwa mpandano wa viungo. 29. Tawhidi Katika Sifa Kipengele cha pili miongoni mwa vipengele vya Tawhidi ni Sifa za Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Sisi tunaamini ya kwamba Mwenyezi Mungu amesifika na kila sifa kamilifu. Akili pamoja na Wahyi zinaelezea juu ya uwepo wa ukamilifu huu katika Dhati (Shakhsiya) ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa msingi huu ni kwamba, Mwenyezi Mungu ni Mjuzi, Muweza, Aliye hai, Msikivu, Mwenye kuona n.k. Sifa hizi zinatofautiana zenyewe kwa zenyewe katika muktadha wa uwelewa na maana, kwani tunavyofahamu maana ya neno „Mjuzi‟ si sawa na tunavyofahamu neno „Muweza.‟ Lakini nukta muhimu hapa ya kuzingatia, ni kwamba licha ya kuwa sifa hizi zinatofautiana kimaana, lakini kiuhalisia ni kitu kimoja. 60

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa ufafanuzi zaidi: Ni kwamba Dhati ya Mwenyezi Mungu si ya mpandano wa viungo, Dhati Yake ndio chanzo cha makamilifu haya, na sio kwamba baadhi ya Dhati ya Kiungu ni „Elimu‟ na nyingine ni „Uwezo.‟ Na Kipengele cha Tatu ni „Uhai,‟ bali Yeye Mwenyezi Mungu Mtukufu ni Utambuzi wote, ni Uwezo wote na ni Uhai wote…Kwa msingi huu, ni kwamba licha ya Sifa za Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu kuwa ni za tangu na tangu (hazina mwanzo) ni kwamba ndio Dhati Yake na si vyenginevyo. Ama yale wayasemayo watu wengine ya kwamba licha ya kwamba Sifa za Mwenyezi Mungu ni za tangu na tangu, lakini Sifa hizo ni ziada iliyojikita kwenye Dhati Yake. Kwa kweli kauli hii si sahihi, kwani inalenga kuzifananisha Sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu na sifa za mwanadamu, kwani sifa za mwanadamu ndizo zilizojikita kwenye dhati yake mwanadamu, kwa hivyo wamedhani ya kwamba hali ni hivyo hivyo kwa Mwenyezi Mungu pia! Imamu Swadiq amesema: “Mwenyezi Mungu Mtukufu hakuacha kuwa Mlezi wetu na huku Elimu ikiwa ni Dhati Yake bila ya kuwepo cha kujulikana, na Usikivu ukiwa ni Dhati Yake bila ya kuwepo kilichosikiwa, na Uoni ukiwa ni Dhati Yake bila ya 61

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuwepo kilichoonekana na Uwezo ukiwa ni Dhati Yake bila ya kuwepo kilichofanywa. ”7 Na Imamu Ali naye anasema: “Na ukamilifu wa kumtakasa ni kumuepusha mbali na sifa. Na mwenye kumsifu Mwenyezi Mungu Mtukufu, atakuwa amemuambatanisha na sifa, kwa ushahidi ya kwamba sifa haiendani sambamba na kile kinachosifiwa…”8 30. Upwekesho Katika Uumbaji Kipengele cha tatu katika vipengele vya Tawhidi (Upwekesho), ni Upwekesho katika Uumbaji. Hii inamaana ya kwamba hakuna muumbaji isipokuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, na ulimwengu wote (kila kisichokuwa Yeye, Mwenyezi Mungu) umeumbwa na Yeye, na Qur‟ani Tukufu imethibitisha hili kwa kusema:

‫َ و‬

ُ ُ ‫َّ ُ و‬

‫”…نل اللـأ زـلو ً ّل شخ ٍىء َو ُه َو و‬ “. ‫الو ِخض اله َّـ ُ َغ‬ ِ ِ ِ “Sema: Mwenyezi Mungu ndiye Muumba wa kila kitu. Na Yeye ni Mmoja, Mwenye kushinda” (Qur'ani Surat ar-Ra'd 13:16)

ّ َ‫و‬

ُ ُ ‫و‬

ُ َّ

ُ ‫و‬

“…..‫ىء ـ ِئلـأ ِئـ ُه َ َو‬ ٍ ‫”ط ِلٌ ُم اللـأ َعُّبٌم زـ ِلو ً ِ ّل شخ‬ 7 8

Swaduq, At-Tawhid: Uk.48. Nahjul Balaghah, Khutba Na.1

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Huyo ndiye Mwenyezi Mungu Mola Wenu, Muumba wa kila kitu. Hapana mungu ila Yeye tu.” (Qur'ani Surat alMu'min (al-Ghafir) 40:62) Sio Wahyi tu unaothibitisha jambo hili, bali pia akili, kwani kila asiyekuwa Mwenyezi Mungu yamkinika kuwepo na pia ni muhitaji, basi uwepo wake na kutatuliwa mahitaji yake hutekelezwa na Mwenyezi Mungu. Tawhidi ya Uumbaji haipingani na fikra ya visababishaji katika ulimwengu wetu huu, kwani maada yoyote yenye kuathiri kwenye maada nyingine ni kwa sababu ya idhini ya Mwenyezi Mungu (Yeye ni Muumba wa visababishaji), uwepo wa sababu na vyenye kusababishwa ni katika matakwa Yake Mwenyezi Mungu, Yeye Ndiye aliyeweka nuru na mwangaza kwenye jua na mwezi, na anapotaka kuzipoka, anaweza kufanya hivyo bila ya kizuizi chochote kile. Kwa hivyo Yeye Ndiye Muumba peke yake bila ya kuwepo mwingine. Qur‟ani Tukufu imethibitisha juu ya kuwepo kanuni ya visababishi katika ulimwengu kama inavyosema:

َّ ُ ‫ثيألا َسح م َق َي‬ َّ ‫بؿ ُؼ ُأ فى‬ ُ ‫الغيوـ َذ َق ُخ‬ ّ ُ ِ ‫اللـ ُأ َّالظى ُي‬ ‫الؿ ِء‬ ” ِ ِ ‫غؾل‬ َ َ َ ُ "…‫ييل اك َء‬ 63

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Mwenyezi Mungu Ndiye anayezituma pepo zikayatimua mawingu, kisha akayatandaza mbinguni kama apendavyo.” (Qur'ani Surat ar-Rum 30:48) Aya imeeleza bayana namna upepo unavyoyasukuma mawingu. Itikadi ya uumbaji wa Mwenyezi Mungu kwa viumbe vyote katu haimaanishi yakwamba Mwenyezi Mungu Ndiye anayeviumba vitendo viovu vya mwanadamu, kwa hoja kwamba kila kiumbe katika ulimwengu huu hakiwezi kuwepo bila ya kunasibishwa uwepo wake na Mwenyezi Mungu pamoja na uwezo Wake. Hoja hii ni ya kweli kabisa, lakini kwa mujibu wa namna mwanadamu alivyoumbwa, ni kwamba yeye ni kiumbe aliyepewa uwezo wa kuwa na maamuzi ya kufanya au kutokufanya jambo, hii inatokana na Qudra yake Mwenyezi Mungu ya kumkadiria mwanadamu kuwa katika hali hii, basi anapofanya tendo jema au ovu ni kutokana na maamuzi yake mwenyewe. Kwa maelezo mengine: Hakika Mwenyezi Mungu Ndiye Mwenye kutoa uwepo, na uwepo wote unasababishwa na Yeye, na wala hakuna ubaya kwenye jambo hili, kama alivyosema:

ُ َََ

َّ

َ َ ‫”الظى أ‬ “…..‫ىء زله َأ‬ ٍ ‫خؿأ ً َّل شخ‬ “Ambaye ametengeneza vizuri umbo la kila kitu..” (Qur'ani Surat as-Sajda 32:7), lakini ni kwamba amejaalia uwepo wa tendo jema au ovu liwe ni kwa 64

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mujibu wa akili na kanuni za kisheria, tendo ambalo chimbuko lake ni maamuzi ya mwanadamu na makusudio yake. Kwa mfano, bila ya shaka yoyote ile, kula na kunywa ni matendo yanayotendwa na mwanadamu, husemwa: â&#x20AC;&#x17E;Fulani amekula na kunywaâ&#x20AC;&#x;, lakini matendo yote haya mawili yanaambatana na mambo mawili: Kwanza: Uwepo, jambo ambalo wanashirikiana nalo viumbe wote. Pili: Kuunasibisha uwepo katika mambo malumu, na hapa umenasibishwa katika kula na kunywa. Kwa hivyo vitendo hivi vimenasibishwa kwa Mwenyezi Mungu katika ngazi ya kwanza, kwani hakuna uwepo wa jambo lolote, isipokuwa unatoka Kwake. Ama kwenye ngazi ya pili, vimenasibishwa kwa mwanadamu, kwani kutokana na mamuzi yake na uwezo wake, ameweza kuleta kitu katika anuani maalumu, nayo ni kula na kunywa, kwani kwa kupitia mdomo wake ametafuna chakula na kumeza maji. Kwa ufafanuzi zaidi: Hakika Mwenyezi Mungu Mtukufu, amemuwezesha mwanadamu kutenda tendo, na kwa wakati huo huo amempa maamuzi ya kutumia uwezo alionao kuutumia anavyotaka, naye ameutumia uwezo aliopewa katika kula na kunywa. 31.

Tawhidi ya Rububiyya (Uendeshaji)

Kipengele cha nne miongoni mwa Tawhidi, ni Tawhidi ya Uendeshaji wa ulimwengu na mwana65

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

damu. Tawhidi ya Rububiyya (Uendeshaji) iko ya aina mbili: a. Uendeshaji wa kimaumbile. b. Uendeshaji wa kwa mujibu wa Sheria. Tutazungumzia juu ya uendeshaji kwa mujibu wa Sheria katika kipengele chake maalumu, ama hapa tutazungumzia juu ya uendeshaji wa kimaumbile. Kwa hakika tunapoiangazia macho historia ya Mitume , tutagundua ya kwamba suala la kumpwekesha Mwenyezi Mungu katika Uumbaji, halikuwa jambo lililoleta shida katika watu wao, bali ushirikina waliokuwa nao ni kwenye itikadi ya kuwepo mwendeshaji wa ulimwengu asiyekuwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa mfano, washirikina waliokuwepo katika zama za Nabii Ibrahim , walikuwa wakiamini na kuitikadi juu ya uumbwaji wa ulimwengu kutokana na Muumbaji Mmoja peke yake, bali walikuwa wakiitakidi kimakosa, ya kwamba nyota, jua, mwezi na sayari nyingine ndizo zilizokuwa zikiuendesha ulimwengu huu, haya tunayashuhudia katika majadiliano yao pamoja na Nabii Ibrahim , kama yalivyobainishwa katika Qur‟ani Tukufu.9 Pia hali ni hiyo hiyo katika zama za Nabii Yusuf , ambaye aliishi baada ya Nabii Ibrahim . Ni 9

Unaweza kurejea Suratul An-ami : 76-78.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba ushirikina ulikuwa uko katika itikadi ya Uendeshaji, kwa maana kwamba, baada ya Mwenyezi Mungu kuumba ulimwengu, aliwaachia wengine wauwendeshe! Haya yanabainika kwa uwazi katika majadiliano yaliyofanyika kati yake pamoja na wafungwa waliokuwemo jela, aliwauliza:

َّ َ ٌ َ َ ّ َ َ ُ ٌ َ َ ‫الل ـ ـ ُـأ و‬ ّ ‫يوـ ـ ـ وـد َسى‬ ‫الو ِخ ـ ـ ُـض‬ ‫ـمأ ءأعب ـ ـ مخك ِغن ـ ــوك زي ـ ــألا أ ِم‬ ِ ِ ِ ِ ‫الء ـ ـ‬ َ ‫اله َّ َُع‬

“Enyi wafungwa wenzangu wawili! Je, waungu wengi wanaofarikiana ni bora kuliko Mwenyezi Mungu Mmoja Mwenye nguvu?” (Qur'ani Surat Yusuf 12:39) Na pia baadhi ya Aya zinaeleza wazi kwamba, washirikina wa zama za Mtume , walikuwa wakiitakidi kwamba baadhi ya mambo yao yamo mikononi mwa waungu wao. Anasema Mwenyezi Mungu:

َ َّ َ َّ َ ‫ءال ََت ِل َيٌو وا ل َُم ِغ ًّؼا‬ ِ ‫واجسظوا ِمأ صو ِك الل ِـأ‬

“Na wamechukua miungu mingine ili iwape nguvu.” (Qur'ani Surat Maryam 19:81) Amesema tena:

َّ َ َّ َ َّ َ َ ‫غوك ـ‬ َ َ ‫ءال ََت ل َػل َُم ُي‬ ِ ‫واجسظوا ِمأ صو ِك الل ِـأ‬ َ َ َ ُ ٌ ُ ُ َ ُ َ ُ َ َ ‫َك‬ َ ‫دظ‬ ‫غوك‬ ‫غهم وهم لَم ح ض م‬ ‫َاؿخؼيػو‬ 67

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na wameishika miungu mingine badala ya Mwenyezi Mungu wapate kusaidiwa! Hawataweza kuwasaidia. Bali hao ndio jeshi lao watakaohudhurishwa.” (Qur'ani Surat Yasin 36:74-75) Qur‟ani Tukufu kwa kupitia Aya mbalimbali, inawaonya washirikina ya kwamba, hiyo miungu mbalimbali wanayoiabudu, katu haiwezi kuwaletea manufaa wala kuwakinga na madhara. Aya hizo zinabainisha ya kwamba, washirikina wa zama za Mtume  walikuwa wakiamini ya kwamba, wale waliokuwa wakiwaabudu walikuwa na uwezo wa kudhuru au kuleta manufaa,10 itikadi hii ndiyo iliyowasukuma kuiabudu miungu hiyo. Aya hizi zinaakisi itikadi waliokuwa nayo washirikina wa zama za Mtume . Zinazungumzia ya kwamba, licha ya kwamba walikuwa wanampwekesha Mwenyezi Mungu katika uumbaji, lakini walikuwa ni washirikina katika baadhi ya mambo yanayohusiana na itikadi ya uwendeshaji wa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Wakiamini kwamba wale waliokuwa wakiwaabudu walikuwa na uwezo wa kuathiri moja kwa moja (bila ya kutegemea idhini na matakwa ya Mwenyezi Mungu) katika mambo, sifa hii ya kuendesha mambo bila ya kutegemea 10

Rejea Aya ya 18 ya Suratu Yunus na aya 55 ya Suratu Furqan.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

idhini na matakwa ya mwingine ni ya Mwenyezi Mungu peke yake. Qur‟ani Tukufu ilikusudia kukabiliana na itikadi hii ya kifisadi na isiyo sahihi kwa kuwaeleza washirikina hao ya kwamba, masanamu haya wanayoyaabudu, hayadhuru wala hayanufaishi hata chembe na wala hayana uwezo wowote wa kuendesha mambo. Baadhi ya Aya za Qur‟ani zinawalaumu washirikina kwa kule kumfanyia Mwenyezi Mungu Mtukufu mwenza, mshirika na kumshabihisha na viumbe, inasema:

َ َّ َ َ ُ َّ ّ َ َ َ‫ؽ َمأ َيخ ِسظ ِمأ صو ِك الل ِـأ أ ضاصا ُي ِد ّبوج ُهم ي ُد ِ ّب‬ ِ ‫”و ِمأ ال‬ َّ “…‫الل ِ َـأ‬ “Na katika watu kuna wanaofanya waungu wasiokuwa Mwenyezi Mungu, wanawapenda kama kumpenda Mwenyezi Mungu…..” (Qur'ani Surat alBaqara 2:165) Na pia kuna Aya nyingine mbalimbali zilizokuja kuonesha ubaya wa kumfanyia Mwenyezi Mungu mwenza. 11 Aya zilizotajwa zinaelezea ya kwamba, washirikina walikuwa wakiamini ya kwamba masanamu yao yalikuwa na uwezo kama Mwenyezi Mungu Mtukufu, kisha ikawa wanayapenda mno na hatimaye kuyaabudu! Kwa ibara nyingine ni 11

Rejea Surat al-Baqara 2:21. Surat Ibrahim 14:30. Surat Saba' 34:33. Surat az-Zumar 39:8 na Surat Fussilat 41:9.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba, washirikina walikuwa wakiyaabudu hayo masanamu kwa kuamini kwamba ni mfano na washirika wa Mwenyezi Mungu Mtukufu katika uendeshaji! Qur‟ani Tukufu inatuelezea namna washirikina watakavyozilaumu nafsi zao na masanamu yao Siku ya Kiyama, inasema:

َ ُّ ُ َّ َ ُ َ َ‫و‬ ُ ‫َو‬ َ‫بيكَ ِئط ن َؿ ّويٌم ِم َغ ِ ّ الػـل يك‬ ٍ ‫ج لل ِـأ ِئك ي لكى طلـ ٍل م‬ “Wallahi! Hakika tulikuwa katika upotovu ulio wazi. Tulipowafanya sawa na Mola wa walimwengu wote.” (Qur'ani Surat ash-Shu'araa 26:97-98) Bila ya shaka, suala la Upwekesho wa Mwenyezi Mungu katika Tawhidi Rububiyya ni jambo pana sana. Kwasababu hii washirikina waliokuwa katika zama za Mtume , walikuwa wakimpwekesha Mwenyezi Mungu katika mambo muhimu, kama vile katika masuala ya Riziki, Uhai, Ufishaji (utoaji roho) na uendeshaji mzima wa ulimwengu, kama Qur‟ani inavyosema:

ُ َ َ ُ َّ َُ ‫الؿ ِء َو َعض َأ َّمأ َي ل‬ َّ ‫غػ ُن ٌُم م َأ‬ ‫الؿ َؼ‬ ‫نل م أ ي‬ ِ ِ ِ َ ‫َو َم وـ َغ َو َمأ ُيسغ ُج‬ َ‫الح َّى م َأ املَ ّيذ َو ُيسغ ُج املَ ّي َذ مأ‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َ ََِ َُّ ُ َ َ ّ َ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ ‫ك‬ َ ‫مغَقؿيهولوك الل َـأَ قهل أقال جخهو‬ َ ‫الح ِى ومأ يض ِمغ‬

“Sema: Ni nani anayewaruzuku kutoka mbinguni na ardhini? Au ni nani ana70

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yemiliki usikizi na uoni? Na nani amtoaye hai kutoka maiti, na akamtoa maiti kutoka aliye hai? Na nani anayedabiri mambo yote? Watasema: “Ni Mwenyezi Mungu.” Waambie: Basi je, hamuwi na takua?” (Qur'ani Surat Yunus 10:31)

َ َ َ َ ُ ُ ُ َ ‫ُنل ملَأ‬ ‫ك َؾ َيهولوك‬ َ ‫عض َو َمأ قيه ِئك ي خم حػل و‬ ِ ِ َ َّ َ َ َ َ ُ َّ َّ ‫الؿ وـ وو ِث‬ َّ ُّ ‫غوك ُنل َمأ َع‬ ُّ ‫الؿبؼ َو َع‬ ِ َ َ َ َ ُ َّ َ َ ‫ِلل ِ َـأَ نل أقال جظي‬ َّ َ ‫الػغف‬ َ ‫ك‬ َ ‫ظيم َؾ َيهولوك ِلل ِ َـأَ نل أقال جخهو‬ َ ِ ‫الػ‬ ِ

“Sema: Ni ya nani ardhi na vilivyomo ndani yake, kama nyinyi mnajua? Watasema: Ni vya Mwenyezi Mungu! Sema: Basi, je, hamkumbuki? Sema: Ni nani Mola wa mbingu saba na Mola wa Arshi tukufu? Watasema: Ni vya Mwenyezi Mungu. Sema: Basi je, hamwogopi? (Qur'ani Surat al-Mu'minun 23:84-87) Lakini watu hawa wanayanasibisha baadhi ya mambo, kama vile ushindi katika vita, kinga katika safari na mengineo kwa miungu yao na masanamu yao, na kuitakidi ya kwamba inauwezo wa moja kwa moja juu ya hayo. Na jambo la wazi kabisa ni „Shafaa‟ (Uombezi), walikuwa wakiona kuwa ni haki ya masanamu yao 71

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

pekee kuwaombea pasi na kupata idhini ya Mwenyezi Mungu, na kwamba shafaa yao ni yenye faida na kuathiri bila ya pingamizi yoyote ile. Kutokana na haya, walikuwa ni wapwekeshaji katika uendeshaji wa baadhi ya mambo na kuitakidi kwamba baadhi ya mambo yanaendeshwa na masanamu yao. Lakini itikadi juu ya Tawhidi Rububiyya inakataa kata kata aina yoyote ya uendeshaji wa ulimwengu na mwanadamu usiokuwa wa Mwenyezi Mungu kufanyika bila ya idhini ya Mwenyezi Mungu na matakwa yake, kutokana na hali hii, inapinga ibada juu ya yoyote kinyume na Mwenyezi Mungu Mtukufu. Ikiwa Muumba ulimwengu na mwanadamu ni Mmoja, basi muendeshaji wa hayo pia atakuwa ni mmoja, hii ni kutokana na mafungamano yaliyopo kati ya uendeshaji na uumbaji wa ulimwengu. Kwani wakati Mwenyezi Mungu anapojieleza ya kwamba Yeye Ndiye Muumba wa vitu, wakati huo huo hueleza ya kwamba Yeye pia ni Muendeshaji wake, anasema:

‫َ َ َ َّ و‬ َّ َّ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ‫اؾخو وى‬ ‫الؿ ـ وَو ِث ِبؿ ِيألا غ ٍض جغوجه َ زم‬ ‫”الل ُـأ الظى عقؼ‬ َ ُ َ َّ َ َّ َ َ َ ‫َغ َلى‬ َ ‫الك‬ ‫ـ َواله َ ََغَ ً ٌّل َيجغى ِِل َح ٍل‬ ‫غفَ وسخغ‬ َ ِ ‫الػ‬ “…َ‫ُم َؿ ًّ ى‬ “Mwenyezi Mungu ndiye aliyeziinua mbingu bila ya nguzo mnazoziona, 72

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kisha akatawala kwenye Arshi na amelitiisha jua na mwezi, kila kimoja kinaendelea mpaka muda uliotajwa. Anayapanga mambo..…” (Qur'ani Surat ar-Ra'd 13:2) Na katika Aya nyingine anaeleza ya kwamba, huu ufanisi wa hali ya juu wa uumbwaji wa ulimwengu ni dalili ya wazi juu ya kuwepo muendeshaji na msimamizi Wake aliye Mmoja, Mtambuzi na Mweledi, anasema:

َ َ ُ َّ

َّ ٌ

“… ‫ءال ََت ِئـ اللـأ لك َؿضج‬ ‫قيه‬ ِ ِ ‫”لو ً ك‬ “Lau wangelikuwamo humo waungu wengine isipokuwa Mwenyezi Mungu basi zingefisidika.” (Qur'ani Surat alAnbiya 21:22) Tawhidi ya Rububiyya haipingani na hali ya uwepo wa waendeshaji wengine wa mambo ambao hufanya kazi zao kwa idhini na matakwa ya Mwenyezi Mungu. Hali hii kwa hakika ni miongoni mwa Rububiyya ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa hivyo, pale ambapo Qur‟ani Tukufu iliposisitiza juu Tawhidi Rububiyya, pia imebainishwa kwa uwazi juu kuwepo waendeshaji wengine wa baadhi ya mambo ya ulimwengu, imesema:

َ ُ َ ‫ق مل َض ِّم وغ ِث أمغا‬ 73

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Zikapangilia mambo.” (Qur'ani Surat an-Nazi'at 79:5) 32.

Tawhidi Katika Hukumu na Kanuni

Baada ya kuthibitisha katika kipengele kilichopita, ya kwamba ulimwengu una Mwendeshaji Mmoja wa kweli, ambaye ni Mwenyezi Mungu Mtukufu, na pia uhai wa mwanadamu uko mikononi mwake na si kwa mwingineo, basi ni kwamba uendeshaji wa mambo ya mwanadamu katika nyanja za sheria, kanuni, utiifu, uombezi na msamaha, yote haya pia yamo mikokoni mwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, na hata katika mambo maalumu yanayomuhusu mwanadamu. Basi hakuna yeyote mwenye haki ya kufanya lolote kati ya mambo haya pasi na ruhusa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Ndio maana ikazingatiwa kwamba Tawhidi katika hukumu, Tawhidi katika sheria, Tawhidi katika utiifu, Tawhidi katika uombezi, Tawhidi katika msamaha n.k. ni miongoni mwa Tawhidi ya uendeshaji na ni katika mambo yanayohusiana na Mwenyezi Mungu peke yake. Basi huku Mtume  kuwa ni hakimu, ni kutokana na maamuzi ya Mwenyezi Mtukufu ya kumpatia mamlaka haya. Kutokana na sababu hii, inamlazimu kila mtu kumtii Mtume  kwani kwa kufanya hivyo ni kumtii Mwenyezi Mungu Mtukufu. Mwenyezi Mungu anasema: 74

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ ََ

َ َّ َ

َّ ‫” َمأ ُي ِؼؼ‬ “….‫الغؾو َُ قهض أػ ع الل َـأ‬ ِ “Mwenye kumtii Mtume, ndio amemtii Mwenyezi Mungu.” (Qur'ani Surat anNisaa' 4:80) Amesema tena:

َّ

َ َ ُ َ “…..‫طك الل ِ َـأ‬ ِ ‫”وم أعؾل ِمأ عؾو ٍُ ِئـ ِليؼ ع ِم ِا‬ “Na hatukumpeleka Mtume ila atiiwe kwa amri ya Mwenyezi Mungu.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:64) Lau kama sio ruhusa na idhini ya Mwenyezi Mungu, basi Mtume asingekuwa hakimu wala mwenye kupasa kutiiwa, basi hukumu zake na kupasa kutiiwa kwake ni kutekeleza hukumu na utiifu wa Mwenyezi Mungu. Pia masuala ya uwekaji wa sheria na majukumu mbalimbali ya kiibada ni katika mambo yaliyo katika milki ya Mwenyezi Mungu, kwa hivyo haimpasi mtu yeyote kuhukumu kinyume na vile alivyoamrisha Mwenyezi Mungu, anasema:

‫و‬

َ َ

َ ‫َّ ُ َ ُ و‬

“‫غوك‬ َ ‫… َو َمأ لم َيدٌم ِم أ ؼ َُ اللـأ قأولـ ِئَ ُه ُم الٌـ ِك‬..” “…..Na wasiohukumu kwa aliyoteremsha Mwenyezi Mungu, basi hao ndio makafiri.” (Qur'ani Surat al-Maida 5:44) 75

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Pia katika masuala ya maombezi na msamaha wa madhambi ni miongoni mwa yanayohusiana na Mwenyezi Mungu tu, basi hakuna anayeweza kumuombea mwingine pasi na idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, anasema:

َّ َ

“…‫”… َمأ طا الظى َاكك ُؼ ِغ ض ُه ِئـ ِم ِاط ِ ِ َأ‬

“…..Ni nani huyo awezaye kuombea mbele Yake bila ya idhini Yake?.....” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:255) Kwa msingi huu, ile itikadi ya Wakristo ya kutoa msamaha wa dhambi na kutoa Pepo ni jambo lisilo la sawa na halina mashiko yoyote kwa mujibu wa mtazamo wa Kiislamu, kama anavyoelezea Mwenyezi Mungu katika Qur‟ani:

ََ َ َ ‫و‬ َ َّ ََ ُ َ َ ‫” َو َّال‬ ‫ظيأ ِئطا ق َػلوا قـ ِدكت أو ظل وا أ ك َؿ َُم طي ُغوا الل َـأ‬ ُ ُّ َ َ َ ُ َّ َّ َ ََ “…‫ؿك ُغ الظ و َ ِئـ الل َـأ‬ ِ ‫وب ِهم ومأ ا‬ ِ ‫ق ؾخؿكغوا ِلظ‬ “Na ambao wakifanya jambo ovu au wakidhulumu nafsi zao humkumbuka Mwenyezi Mungu na kuomba msamahawa dhambi zao. Na nani anayesamehe dhambi isipokuwa Mwenyezi Mungu?.....” (Qur'ani Surat Aali Imran 3:135) Kwa hivyo, mtu mwenye kumpwekesha Mwenyezi Mungu kisawasawa, analazimika kuwa na itikadi 76

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

katika mambo ya sheria, ya kwamba Mwenyezi Mungu peke yake ndiye Hakimu na Marejeo, au kazi hiyo itafanywa na mtu aliyemteuwa Yeye Mwenyewe kushika mamlaka ya uongozi katika kubainisha majukumu ya Kidini. 33.

Upwekesho Katika Ibada

Upwekesho wa kumpwekesha Mwenyezi Mungu katika ibada ni miongoni mwa mambo ya ushirikiano (ya pamoja) katika sheria za Mwenyezi Mungu. Kwa maana nyingine: Lengo kubwa la kutumwa na kupelekwa Mitume ya Mwenyezi Mungu kwa watu, ni kuwakumbusha juu ya jambo hili, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

َّ َ َ َ َََ ُ ‫ؾوـ َأك‬ َ َّ ُ ّ ُ ‫اغب ُضوا الل َـأ َواحخ ِن ُبوا‬ ِ َ ‫”ولهض بػث فى ً ِل أم ٍت ع‬ َ ‫ّو‬ “…‫ؿوث‬ َ ‫الؼـ‬ “Na kwa hakika tulimtumia Mtume kwa kila umma kwamba: Mwabuduni Mwenyezi Mungu, na mumwepuketaghuti.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:36) Kwa hakika Waislamu wote wanakiri juu ya itikadi hii katika swala zao za kila siku kwa kusema: “Wewe tu Ndiye tunayekuabudu.” (Qur'ani Surat alFatiha 1:5). Kwa msingi huu, wajibu wa kumuabudu Mwenyezi Mungu peke yake na kujiepusha kuabudu mwingine 77

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

asiyekuwa Yeye, ni jambo lisilo na mjadala, na hakuna anayelipinga, isipokuwa hoja iliyopo ni kwamba, je baadhi ya matendo ya waja yanaingia katika ibada kinyume na Mwenyezi Mungu au laa? Kwa kufikia jawabu la kweli kwenye suala hili, kwanza inapasa ielezwe maana halisi ya neno ‘Ibada’ ili ibainike tofauti iliyopo kati yake na neno ‘Heshima.’ Kwani hakuna shaka ya kwamba kuwaabudu wazazi wawili, Mitume na Mawalii ni jambo la haramu na ni ushirikina, lakini licha ya uharamu huo, kuwaheshimu inakuwa ni jambo la wajibu na Upwekesho (Tawhidi). Mwenyezi Mungu anasema:

‫و‬

َ َّ َ

َ ‫ّ ُ َ و‬ ُ ُّ َ ‫و‬ “… ‫يأ ِئخؿـ‬ ِ ‫”ونطخى عبَ أـ حػبضوا ِئـ ِئي ه و ِب لو ِلض‬ “Na Mola Wako amepitisha kuwa msimuabudu yeyote ila Yeye tu, na kuwatendea wema wazazi wawili…..” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:23) Sasa tuone mambo yanayotafautisha kati ya Ibada na Heshima, na namna jambo moja linavyokuwa ni Tawhidi na jambo hilo hilo likawa ni ushirikiano, mfano wa Malaika kumsujudia Nabii Adam na sijada ya Nabii Yaqub  na watoto wake kumsujudia Nabii Yusuf . Jawabu la suala hili liko bayana katika somo lililopita linalozungumzia juu ya Tawhidi (Upwekesho) katika 78

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Uendeshaji. Maana ya ibada ni kunyenyekea kwa mwanadamu mbele ya kitu au mtu kwa kuitakidi kwamba hicho anachokiabudu kina mamlaka ya kuumiliki ulimwengu wote au baadhi yake, au kinamiliki maisha ya mwanadamu na mustakabali wake, kwa maana nyingine ni kwamba ndicho mola wake. Ama ikiwa ni kunyenyekea tu mbele ya mwanadamu bila ya kuwa na itikadi hii, ni kuonesha kwamba huyo anayenyenyekewa ni mja mwema wa Mwenyezi Mungu na ni mtu mwenye kuheshimiwa, au huwenda ni mtu mwenye msaada mkubwa kwa wengine, kwa hali hii inakuwa tu ni kumtukuza na kumuheshim na si kumuabudu. Kwa maana hii, haisemwi kwamba kule Malaika kumsujudia Nabii Adam , au Nabii Yaqub na watoto wake kumsujudia Nabii Yusuf . zilikuwa ni sijda zilizobeba itikadi ya uungu kwa Nabii Adam na Nabii Yusuf . Kwa kuzingatia kigezo hiki, ni kwamba kile kinachofanywa na baadhi ya Waislamu katika maeneo matakatifu kwa kuyakumbatia na kuyabusu majengo ambayo chini yake kumezikwa Mawalii wa Mwenyezi Mungu, na kuonesha furaha siku ya kuzaliwa Mtume na siku aliyopewa Utume, si kingine ila ni kuonesha heshima, utukufu na mapenzi kwa Mawalii hao na wala hayana mahusiano na itikadi ya Rububiyya (Uungu). 79

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na ni hivyo hivyo katika matendo mengine, kama vile kusoma kasida na mashairi ya kuwasifu au kuomboleza misiba ya Mawalii wa Mwenyezi Mungu, na pia kuhifadhi maneno yao na kujenga majengo juu ya makaburi ya viongozi wa Dini, kwa kweli mambo haya si ushirikina wala bidaa (uzushi). – Ama kutokuwa ni ushirikina, ni kwasababu asili yake inatokana na mapenzi ya kuwapenda Mawalii wa Mwenyezi Mungu (sio itikadi ya kwamba wao ni waungu). Ama kutokuwa ni uzushi, ni kwamba mambo haya asili katika Qur‟ani na Hadithi, yakianzia na wajibu wa kumpenda Mtume pamoja na watu wa nyumbani kwake, kwa hivyo kufanya mambo haya ni kudhihirisha mapenzi juu yao ambayo Qur‟ani na Sunna (Hadithi) zimesisitiza mno juu ya kuwapenda. (Maelezo ya kina yatakuja katika kipengele maalumu kinachohusiana na maudhui ya bidaa). Kwa upande wa pili, sijda za washirikina kwa masanamu yao, ni jambo lisilokubalika katu, kwasababu chanzo chake ni itikadi juu ya kwamba masanamu hayo ndiyo yanayoendesha ulimwengu na yanasehemu ya uwezo katika mambo ya watu…, au kwa uchache ni kwamba washirikina hao wanaitakidi kwamba utukufu, udhalili, msamaha na uombezi, yote haya yamo kwenye miliki na ndani ya uwezo wa masanamu yao!! 80

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SEHEMU YA TATU KATIKA SIFA ZA MWENYEZI MUNGU MTUKUFU 34. Sifa Stahiki na Zisizomstahikia Mwenyezi Mungu Kwa vile Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu haina mfano wake, na wala haingii akilini kwa Mwenyezi Mungu kuwa na mwenza wala aliyeshabihiyana Naye, basi Yeye Mwenyezi Mungu ni Mtukufu mno kuweza kubainishwa Dhati Yake. Kwa maana nyingine ni kwamba, hakuna mwanadamu yeyote anayeweza kufahamu uhalisia wa Dhati ya Mwenyezi Mungu, ila tu anaweza mwanadamu kumfahamu Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kupitia njia ya sifa zake stahiki na zile zisizokuwa stahiki. Na makusudio ya sifa stahiki, ni zile sifa zinazoelezea ukamilifu wa uwepo Wake, kwa mfano Elimu, Uwezo, Uhai, Matakwa, Maamuzi n.k. Pia sifa hizi hutambulika kwa jina la Sifa Chanya. Na makusudio ya sifa zisizostahiki, ni zile sifa ambazo hapaswi Mwenyezi Mungu kusifika nazo, kwani sifa hizi zinamaanisha upungufu na kushindwa kwa mwenye kusifiwa nazo, na ilhali Mwenyezi 81

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mungu ni Mkwasi asiyemuhitaji yeyote na ameepukana na kila upungufu na kasoro. Mfano wa sifa zisizomstahikia Mwenyezi Mungu ni kama vile kuwa na mwili, kuhitaji pahala na zama, kuwa na viungo n.k. Pia sifa hizi hujulikana kwa jina la sifa Hasi. 35. Njia ya Kufahamu Sifa za Mwenyezi Mungu Tumetangulia kuona katika uchambuzi uhusianao na maarifa ya kwamba, njia ya wazi kabisa yakuweza kutambua mambo mbalimbali ni ile njia ya kutumia hisia, akili na Wahyi. Basi yawezekana kutambua sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu zile zinazomstahikia na zile zisizomstahikia kwa kupitia moja kati ya njia mbili: 1. Njia ya Akili: Kwa kufikiria kwa mazingatio juu ya huu ulimwengu na kuchunguza kwa ndani siri zilizojificha ndani yake, ambazo zinamaanisha ya kwamba zimeumbwa na Mwenyezi Mungu, hii inatupelekea katika kutambua ukamilifu wa Dhati ya Mwenyezi Mungu. Je inawezekana kwa yeyote kudhani kwamba ulimwengu huu umeumbwa bila ya ujuzi, uwezo na malengo? Kwa hakika Qurâ&#x20AC;&#x;ani Tukufu inawataka watu kufikiri na kuzingatia katika maumbile kama vile mbingu, nafsi n.k., inasema: 82

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ ‫َّ و‬ ُ ُ “…..‫عض‬ َ ِ ‫الؿ ـ وو ِث َو‬ ‫”ن ِل ا ظغوا م طا ِفى‬ “Sema: Tazameni ni yapi yaliyomo mbinguni na yaliyomo ardhini.” (Qur'ani Surat Yunus 10:101) Aya inatutaka kuangalia kwa mazingatio na kwa kufikiri, ili kufahamu vyema ukweli wa mambo. Ni wazi kwamba akili hupata kufikia hali hii kwa msaada wa hisia. Kwani hisia huanza kufahamu kitu fulani kwa njia za kiajabu. Kisha akili hufikiria juu ya ukubwa wa kitu hicho na maajabu yaliyomo ndani yake, na mwisho hupelekea kufahamu utukufu wa Muumba na uzuri Wake. 2. Njia ya Wahyi: Baada ya kuthibiti dalili za Utume na Wahyi, na kubainika ya kwamba alichokuja nacho Mtume na pia maneno yake, kwamba yote yanatoka kwa Mwenyezi Mungu, basi mambo haya mawili (Qur‟ani na Hadithi za Mtume ) yanakuwa msaada mkubwa kwa wanadamu kuweza kufahamu sifa za Mwenyezi Mungu, kwani sifa za Mwenyezi Mungu stahiki na zisizostahiki zimetajwa kwa uwazi katika vyanzo hivi viwili. Yatosha kufahamu ya kwamba katika Qur‟ani Tukufu kumetajwa takribani sifa 140 za Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi natuangalie Aya moja tu kati ya hizo, inasema: 83

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫و َ ّ ُ َ َ ُ ُ ّ ُ َّ و‬ َّ َّ ‫الؿلـ ُم‬ ‫ُه َو الل ُـأ الظى ـ ِئلـأ ِئـ هو امل ِلَ الهضوؽ‬ َّ َ ‫ُ ُ ُ ُ َ ُ َ ّ ُ َ َ ّ ُ و‬ ّ ‫اللـأ َغ‬ ِ ‫إمأ امل ََي ِ أ الػؼيؼ المب ُع املخٌ ِب َُألاَ ؾبدـأ‬ ِ ‫امل‬ َّ َ ُ َ ُ‫الل ُـأ الخوـل ُو الب ع ُب املُ َ ّو ُ َعَ َلأ‬ ‫﴾ هو‬٤٤﴿ ‫ك‬ َ ‫كغيو‬ ‫ُا‬ ِ ِ ‫و‬ ِ َ ِ َّ ‫ؿجىَ ُا َؿ ّب ُذ َل ُأ م فى‬ ‫َ ُ ُ و‬ ‫عضَ َو ُه َو‬ َ ِ ‫الؿ ـ وو ِث َو‬ ِ ِ َ ‫ؾ ء الح‬ ُ ‫الػ‬ َ ‫ؼيؼ‬ َ ﴾٤٢﴿ ‫ٌيم‬ َُ ‫الح‬ “Yeye ndiye Mwenyezi Mungu ambaye hapana mungu isipokuwa Yeye tu. Mfalme, Mtakatifu, Mwenye salama, Mtoaji wa amani, Mwenye kuyaendesha Mwenyewe mambo yake, Mwangaliaji, Mwenye nguvu, Jabbari Mkubwa, Ametakasika Mwenyezi Mungu na hayo wanayomshirikisha nayo. Yeye ndiye Mwenyezi Mungu, Muumbaji, Mtengenezaji, Mtia sura, Mwenye majina mazuri kabisa. Kinamsabihi kilichoko katika mbingu na ardhi, Naye ni Mwenye nguvu, Mwenye hekima.” (Qur'ani Surat al-Hashr 59:23-24) Licha ya uwepo wa Aya kama hizi, kuna baadhi ya watu wamedai kwamba mwanadamu hana uwezo wa kumfahamu Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwa hivyo wameacha kufanya utafiti juu ya sifa za Mwenyezi Mungu, na zaidi ya haya wamekataza kutenda jambo hili. Kwa kweli watu wa aina hii wameidumaza akili, kwani wamewanyima watu maarifa ya hali ya juu ambayo yameelekezwa na akili pamoja na Wahyi 84

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuyatafuta. Lau kama ingekuwa imekatazwa kutafiti na kujadili juu ya maarifa haya, basi ingekuwa ni upuuzi kutajwa sifa hizi katika Qurâ&#x20AC;&#x;ani Tukufu, na pia kuhimizwa kwake juu ya kuzingatia na kufikiri katika maumbile! Hapa inapasa tuseme kwa masikitiko makubwa: Watu hawa wamejifungia wenyewe mlango wa maarifa. Kwa sababu hii ya kutokuwepo utafiti katika nyanja hii kumejitokeza upotofu mkubwa katika sifa za Mwenyezi Mungu, kwani wameweza kumfananisha na viumbe na kudai kwamba anaviungo na kwamba yuko sehemu maalumu. 36: Sifa za Dhati ya Mwenyezi Mungu na Sifa za Utendaji Makusudio ya sifa za Dhati ni zile sifa ambazo zinazomuhusu Mwenyezi Mungu moja kwa moja bila ya kunasibishwa na kitendo, sifa hizo ni kama elimu, uwezo, uhai n.k. Na makusudio ya sifa za utendaji ni anazosifiwa Mwenyezi Mungu Mtukufu kutokana na kitendo alichokitenda, sifa hizo ni kama vile uumbaji, utoaji riziki n.k. na iwapo Mwenyezi Mungu hajafanya vitendo hivi, haifai kusifiwa navyo. Kwa kuhitimisha maudhui haya tunasema: Kila sifa ya utendaji ambayo husifiwa nayo Mwenyezi Mungu Mtukufu, chimbuko lake ni kutokana na sifa za Dhati 85

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yake zilizo kamilifu, kwani sifa hizi za Dhati yake Mwenyezi Mungu ndio asili na chimbuko la sifa hizi kamilifu za utendaji Wake. 37: Sifa Zake za Dhati a. Elimu Yake ya tangu na tangu. Elimu ya Mwenyezi Mungu ni ya tangu na tangu, kama vile ambavyo Yeye ni wa tangu na tangu Asiye na mwisho. Kutokana na elimu yake Mwenyezi Mungu Mtukufu anafahamu kila kitu kwa ukamilifu wake hata kabla ya kupatikana kwake, au baada ya kupatikana kwake. Qur‟ani Tukufu imelizungumzia hili kwa msisitizo pale iliposema:

ُ َ

َ َّ

َّ

“ ‫ىء َغلي‬ ٍ ‫”… ِئك اللـأ ً ك ِمٍ ِ ّل شخ‬ “Hakika Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:32) Imesema tena:

َ ُ َّ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ ‫الخ‬ َ‫بيألا‬ ‫أـ اػلم مأ زلو وهو اللؼيل‬

“Asijue aliyeumba, Naye ni Mpole, Mwenye habari?” (Qur'ani Surat alMulk 67:14) Pia katika Hadithi zilizopokelewa kutoka kwa AhlulBayt , zipo zinazoelezea juu ya elimu ya tangu na 86

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

tangu ya Mwenyezi Mungu na namna isivyo na kikomo, anasema Imamu Ja‟far Swadiq : “Mwenyezi Mungu amekuwa akijua mahala kabla ya kuwepo kwa mahala hapo, kama anavyojua baada ya kuwepo kwake, hivyo hivyo ndivyo ilivyo elimu yake kwa vitu vyote.” b. Uwezo Mkubwa: Uwezo wa Mwenyezi Mungu Mtukufu ni sawa sawa na elimu Yake ya tangu na tangu, kwa vile ni katika Dhati Yake, basi ni sawa sawa na elimu yake, basi pia uwezo wake kwa kila kitu hauna mpaka. Qur‟ani Tukufu inaeleza juu ya uwezo wa Mwenyezi Mungu ulivyo mkubwa, inasema:

ُ َّ

‫… َوً ك اللـأ َغ و‬..” “ ‫ىء نضيغا‬ ٍ ‫لى ً ِ ّل شخ‬ “Mwenyezi Mungu ni Muweza juu ya kila kitu.” (Qur'ani Surat al-Ahzab 33:27) Ama kama kutakuwa na kitu ambacho kiko nje ya uwezo wa Mwenyezi Mungu (muhali) kutokana na maumbile yake, basi hilo si kwa sababu ya udhaifu wa uwezo wa Mwenyezi Mungu, bali ni kwa sababu ya udhaifu wa kitu chenyewe na si udhaifu wa Mtendaji (Mwenyezi Mungu). Imamu Ali amesema katika kumjibu yule aliyeuliza juu ya mambo yasiyowezekana: 87

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Hakika Mwenyezi Mungu hana sifa ya kushindwa, lakini ulichoniuliza ni kwamba hakiwezekani.”12 c. Uhai: Mwenyezi Mungu Aliye Mtambuzi yuhai, kwani sifa mbili zilizotangulia zinamuhusu ambaye yuhai, kwa hivyo sifa hizo zinabainisha moja kwa moja juu ya uhai wa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa vile sifa ya uhai anayosifiwa nayo Mwenyezi Mungu Mtukufu, ni sawa na sifa zake nyingine zisizo na kasoro, na umahasusi wa sifa hii kwa Mwenyezi Mungu licha ya kuwepo kwa viumbe vyake kama wanadamu na wengineo ambao hufikwa na mauti, ni kwamba Yeye Mwenyezi Mungu hafi, kwani uhai ni katika Dhati Yake. Anasema:

َ َّ َ َّ َ ُ “…..‫” َوج َوًل َغلى الح ِ ّى الظى ـ َي وث َو َؾ ِّبذ ِم َد ِض َِه‬ “Na mtegemee Aliye Hai, ambaye hafi na umtukuze kwa sifa Zake…..” (Qur'ani Surat al-Furqan 25:58) d. Kutaka na Kuamua: Hakika mtendaji mwenye kutenda akiwa makini kwenye utendaji wake, anatenda vizuri zaidi kuliko mtendaji asiyekuwa makini kwenye utendaji wake, kama ambavyo mtendaji anayetenda kwa maamuzi na matakwa yake ya kutenda alitakalo, hutenda kwa ufanisi zaidi kuliko mtendaji mwenye kulazimishwa na kutenzwa nguvu. 12

At-Tawhidilis Swadduq: uk. 130, Babul Qudra.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa kuangalia haya tuliyoyasema, na pia kwa kuangalia kwamba Mwenyezi Mungu ni Mbora wa watendaji, basi tunasema kwa uwazi kabisa ya kwamba, Mwenyezi Mungu ni Mtendaji Mwenye maamuzi na wala si mwenye kulazimishwa na yeyote yule na wala si mwenye kudharurika kufanya hivyo. Hali ya utakaji wa kufanya kitu kama ilivyo kwa mwanadamu, ni hali inayoanza polepole na yenye kuzuka, hali hii haipo kwenye Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kwa hivyo, Hadithi za Ahlul-Bayt zimeielezea sifa hii ya utakaji ya kwamba ni ile hali ya upatikanaji wa kitu na kuthibiti kwake. Wametoa maana hii kwa ajili ya kuwazuia watu wasiingie katika makosa na upotoshaji wa maana ya sifa hii ya Mwenyezi Mungu. Imamu Musa ibn Ja‟far amesema: “Maana ya kutaka kwa viumbe ni hali ya kudhamiria na baadaye kudhihiri matendo. Ama kwa upande wa Mwenyezi Mungu, kutaka Kwake ni kule kuumba Kwake na si vinginevyo, hii ni kwa sababu Yeye hapokei (wazo) na wala hafikiri, sifa hizi hazipo kwa Mwenyezi Mungu, bali hizi ni sifa za viumbe.” Utakaji wa Mwenyezi Mungu ni katika matendo Yake na si vinginevyo, kwani Yeye husema tu: “Kuwa” na huwa, bila ya tamko wala kuzungumza 89

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa ulimi, wala kuwaza na kufikiri, na wala hakuna namna juu ya hilo, kwani Yeye hana namna.”13 Mwenyezi Mungu na Sifa za Utendaji Hapa tutataja sifa tatu tu miongoni mwa sifa Zake za utendaji, sifa hizo ni: 1. Uzungumzaji 2. Ukweli 3. Hekima 38. Hali ya Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mzungumzaji Qur‟ani Tukufu inaeleza ya kwamba Mwenyezi Mungu ni Mwenye kuzungumza, inasema:

ُ َّ

َّ َ

‫و‬ “ ‫موسخى جٍلي‬ ‫… َوًل َم اللـأ‬..” “Na Mwenyezi Mungu alinena na Musa kwa maneno.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:164) Na amesema tena:

َ َ َ ّ ُ َّ ُ َ ّ َ ُ َ َ َ َ َ ٍ ‫عاب ِحمـ‬ ِ ‫َ”وم ً ك ِلبك ٍغ أك يٍ ِل أ اللـأ ِئـ وخي أو ِمأ و‬ ُ “…َ‫غؾ َل َعؾوـ‬ ِ ‫أو ي‬ “Na haikuwa kwa mwanaadamu kwamba Mwenyezi Mungu amsemeze 13

Usulul Kafiy: Jz. 1, uk.109.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ila kwa Wahyi (Ufunuo), au kwa nyuma ya pazia, au kumtuma Mjumbe…” (Qur'ani Surat ash-Shura 42:51) Kwa msingi huu hakuna shaka kwamba kuzungumza ni miongoni mwa sifa za Mwenyezi Mungu. Bali swali linalojitokeza ni hili, je sifa hii ni sifa ya Dhati ya Mwenyezi Mungu au ni sifa ya Utendaji? Pamoja na haya, ni kwamba haifai kuifananisha hali ya uzungumzaji iliyopo kwa Mwenyezi Mungu kuwa ni sawa na ile iliyopo kwa mwanadamu. Kuhusiana na jawabu la suala lililoulizwa, hatuna budi kurudi katika Qur‟ani Tukufu ili kujua ukweli wa sifa hii iliyotajwa. Qur‟ani imeeleza uwepo wa aina tatu wa uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu kwa waja Wake, pale iliposema:

َ َ َ ّ ‫عاب‬ ِ ‫ِئـ وخي أو ِمأ و‬ َّ ‫ِم ِاط ِ ِأ م َاك َُءَ ِئ ُأ َغ ِل ٌّى‬

َّ َ َ َ َّ ‫َوم ً ك ِل َبك ٍغ أك ُيٍ ِل َ ُأ الل ُـأ‬ َ ُ َ ‫غؾ َل َعؾوـ قيو ِ َى‬ ِ ‫ِحم ٍ أو ي‬ ٌَ ‫َخ‬ ‫ٌيم‬

“Na haikuwa kwa mwanaadamu kwamba Mwenyezi Mungu amsemeze ila kwa Wahyi (Ufunuo), au kwa nyuma ya pazia, au kumtuma Mjumbe. Naye humletea wahyi kwa idhini Yake. Hakika Yeye ni Mtukufu, Mwenye hikima.” (Qur'ani Surat ash-Shura 42:51) 91

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa hivyo haiyumkiniki mwanadamu kuzungumza na Mwenyezi Mungu isipokuwa kwa moja kati ya njia tatu: 1. Wahyi: Ilhamu (kufundishwa) ndani ya nafsi. 2. Nyuma ya pazia: Mwenyezi Mungu kuzungumza na mja Wake pasi na kumuona, kama alivyozungumza na Nabii Musa . 3. Kumtumia Mjumbe: Kumtuma Malaika ili amfunulie Mtume kwa idhini Yake Mwenyezi Mungu. Katika Aya hii, Qur‟ani inabainisha ya kwamba uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu unakuwa wa moja kwa moja au kwa kupitia Malaika. Kwa hivyo katika aina ya kwanza tumeona kwamba hutumika njia ya kumsemesha kwa kuweka maneno ndani ya nafsi ya Mtume moja kwa moja, au kumsemesha kwa kuweka maneno katika masikio yake na kufika ndani ya nafsi yake. Kwa vyovyote vile, uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu katika aina zote hizi tatu ni uwekaji wa maneno, kwa hivyo ni katika sifa za utendaji. Uchambuzi huu wa sifa ya uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu umetokana na mwongozo uliopo katika Qur‟ani Tukufu. Lakini pia kuna maelezo na uchambuzi mwingine kuhusiana na sifa hii ya uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu: Hakika Mwenyezi Mungu amezingatia ya kwamba viumbe Vyake ni katika maneno Yake, amesema: 92

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ َ ُ َ َ َ َ َّ ‫َ و‬ َ ‫ُنل َلو ً َك‬ ُ ‫الب‬ ‫بل أك‬ ‫دغ ِمضاصا ِلٍ ِل ـ ِذ عبى ل ِكض البدغ ن‬ َ ُ ‫َ َ َ َ و‬ َ ‫ج كض ً ِل ـذ َعّبى َولو ِحئ ِم ِ ِثل ِأ َمضصا‬ “Sema: Lau bahari ingelikuwa ndio wino kwa maneno ya Mola Wangu, basi bahari ingelimalizika kabla ya kumalizika maneno ya Mola Wangu, hata tungeleta mfano wake kuongezea.” (Qur'ani Surat al-Kahf 18:109) Makusudio ya maneno katika Aya hii ni viumbe vya Mwenyezi Mungu Mtukufu, ambapo hakuna yeyote anayeweza kuvihesabu isipokuwa yeye mwenyewe Mwenyezi Mungu. Uchambuzi huu unapata nguvu kutokana na Qur‟ani kumueleza Nabii Isa kuwa yeye ni Neno la Mwenyezi Mungu, imesema:

ُ َ َّ ُ ‫”… ئ َّ َ ـ املَؿـ‬ ‫ـيذ غي َ ــخى امـ ُـأ َمـ َـغي َم َعؾــو ُُ الل ـ ِـأ َوً ِل َ خـ ُـأ‬ ِ َ َ َ ‫َأ و‬ ‫و‬ “….‫لهىَ ِئلى مغي َم‬ “Hakika Masihi, Isa bin Maryam ni Mtume wa Mwenyezi Mungu, na neno Lake tu alilompelekea Maryam…” (Qur'ani Surat a-Nisaa' 4:171) Naye Imamu Ali ameelezea uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu katika moja ya hotuba zake, kuwa ile hali ya Mwenyezi Mungu ya kuumba na kuanzisha kitu, amesema: “Husema kwa akitakacho kiwe: „‟Kuwa,‟‟ na kinakuwa. Sio kwa sauti igongayo, na wala si kwa wito 93

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

usikikao, bali maneno Yake Mwenyezi Mungu Mtukufu ni kitendo alichokifanya mwenyewe.” 14 Ikiwa maneno ya matamshi ni kudhihirisha yale yaliyomo katika dhamiri ya mzungumzaji, basi vilivyomo ulimwenguni miongoni mwa viumbe vikubwa na vile vidogo, vinadhihirisha elimu ya Mwenyezi Mungu, uwezo Wake na hekima Yake. 39. Je Qur‟ani Imeumbwa au ni ya Tangu na Tangu? Imebainika kwa uwazi katika somo lililopita ambalo limezungumzia maana ya uzungumzaji wa Mwenyezi Mungu kwa namna mbili, ni kwamba maana ya pili haipingani na maana ya kwanza, na ni kwamba Yeye Mwenyezi Mungu huzungumza kwa njia zote mbili. Na kama ilivyothibiti ya kwamba maneno ya Mwenyezi Mungu ni yenye kuumbwa na si ya tangu na tangu, hii ni kwa sababu maneno Yake ni matendo Yake, na ni jambo la wazi ya kwamba kitendo ni chenye kuumbwa, kwa hivyo, pia uzungumzaji umeumbwa. Pamoja na kuwa maneno ya Mwenyezi Mungu yameumbwa, lakini kwa kuchunga kwetu adabu na kuzuia ufahamu usio sahihi, hatusemi: Hakika maneno ya Mwenyezi Mungu (Qur‟ani) yameumbwa, kwani huwenda baadhi ya watu wakaieleza kwamba 14

Nahjul Balaghah: Khutba Na.186.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ni yenye kuzushwa. Bila shaka kila kisichokuwa Mwenyezi Mungu kimeumbwa. Sulayman ibn Ja‟far al-Ja‟fariy amesema: “Nilimuuliza Imamu Ali ibn Musa ibn Ja‟far : Ewe mtoto wa Mjumbe wa Mwenyezi Mungu, hebu nieleze kuhusu Qur‟ani, je ni muumba au imeumbwa? Imamu alijibu kwa kusema: Si muumba wala si yenye kuumbwa, lakini ni maneno ya Mwenyezi Mungu Mtukufu.” 15 Na hapa hatuna budi kukumbusha yale yaliyojiri katika historia kuhusiana na jambo hili. Ni kwamba mwanzoni mwa karne ya tatu, mnamo mwaka 212, kuliibuliwa suala kati ya Waislamu linalohusiana na Qur‟ani Tukufu, suala lenyewe ni je, Qur‟ani imeumbwa au ni ya tangu na tangu? Jambo hili lilisababisha mtafaruku na ugomvi mkubwa, kiasi kwamba wale waliosema ya kwamba Qur‟ani ni ya tangu na tangu hawakuweza kuwa na hoja sahihi juu ya madai yao, kwani inawezekana katika hali fulani ikasemwa kwamba ni ya tangu na tangu na katika hali nyingine ikasemwa kwamba imeumbwa. Iwapo makusudio ya Qur‟ani ni maneno yake Mwenyezi Mungu ambayo, au ni maneno ambayo 15

Attawhidi lis-Swaduq: uk.233.

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

aliyoyapokea Jibril na kumpelekea Mtume , basi bila ya shaka itakuwa imeumbwa. Na ikiwa makusudio ya Qur‟ani ni maana ya Aya zake ambazo baadhi yake zinahusu visa vya Mitume na vita vya Mtume , basi pia haiwezekani iwe ni ya tangu na tangu. Ama ikiwa makusudio yake ni elimu ya Mwenyezi Mungu juu ya Qur‟ani kilafudhi na kimaana, basi ni jambo la wazi kwamba elimu Yake ni ya tangu na tangu, nayo ni katika sifa za Dhati Yake, lakini ifahamike ya kwamba elimu sio maneno. 40. Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mkweli Na miongoni mwa sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu ni „Mkweli.‟ Kwa maana maneno yake yanakwenda sambamba na uhalisia wa mambo, ambapo kinyume chake ni uongo, kwa maana maneno kwenda kinyume na uhalisia wa mambo. Basi Mwenyezi Mungu ni Mkweli, na uongo hauna nafsi yoyote katika maneno Yake. Na dalili ya hili iko wazi mno, kwani uongo ni tabia ya wajinga, washindwa na waoga, na Mwenyezi Mungu ametakasika na sifa hizi ovu. Kwa maana nyingine: Uongo ni jambo baya, na Mwenyezi Mungu ametakasika na ubaya. 96

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

41. Mwenyezi Mungu Kuwa ni Mwenye Hekima Na katika sifa za ukamilifu wa Mwenyezi Mungu Mtukufu ni „Hekima,‟ kama ilivyo katika miongoni mwa majina Yake anajulikana kwa jina la Mwenye Hekima (Hakim).Na makusudio ya Yeye kuwa ni Mwenye Hekima (Hakim): Kwanza: Matendo ya Mwenyezi Mungu Mtukufu yamefikia kiwango cha juu cha ufanisi na ukamilifu. Pili: Mwenyezi Mungu Mtukufu ametakasika dhidi ya vitendo vya kidhulma na visivyo na maana. Mpangilio mzuri wa ulimwengu unatupa taswira ya maana ya kwanza, kwani ulimwengu umeumbwa katika kanuni kamilifu na katika sura iliyo nzuri mno. Anasema Mwenyezi Mungu:

َ ُ َ َ َّ َّ ُ …..” “…..‫ىء‬ ٍَ ‫ص َؼ الل ِـأ الظى أجه َأ ً َّل شخ‬ “Ni sanaa ya Mwenyezi Mungu aliyetengeneza vizuri kila kitu.” (Qur'ani Surat an-Naml 27:88) Na ushahidi wa maana ya pili tunaupata katika Aya ifuatayo:

‫َ و‬ َ َ ‫الؿ َء َو‬ َّ َ ‫” َوم َز َله‬ “….َ‫عض َوم َمين ُه مـ ِؼال‬

“Na hatukuziumba mbingu na ardhi na vilivyomo kati yake bure…..” (Qur'ani Surat Swad 38:27) 97

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Pia sifa hii inaungwa mkono na maendeleo ya elimu na akili katika kila zama zinavyosonga mbele, na tunapotafiti siri mbalimbali za ulimwengu na kanuni zake. SIFA ZISIZOMSTAHIKIA MWENYEZI MUNGU 42. Katu Mwenyezi Mungu Haoni kwa Macho Katika kuzigawa sifa za Mwenyezi Mungu Mtukufu, tulizigawa katika aina mbili: Sifa stahiki na sifa zisizostahiki. Sifa stahiki ni zile zinazoeleza ukamilifu wa Mwenyezi Mungu Mtukufu (Swifatul Jamaliyyah au Athubutiyyah). Na sifa zisizostahiki, ni ambazo haifai kusifiwa nazo Mwenyezi Mungu Mtukufu (Swifatul Jalaliyyah au Assalbiyya). Na lengo la sifa zisizostahiki ni kuitakasa Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu dhidi ya upungufu, uhitaji na ufakiri. Kutokana na Mwenyezi Mungu kuwa ni Mkwasi na Mwenye kusifika na sifa kamilifu, basi ametakasika na kila sifa yenye upungufu na uhitaji. Kwayo wanachuoni wa elimu ya akida wamesema: Mwenyezi Mungu hana mwili wala viungo, na wala hayuko mahala fulani na wala haingii katika hali fulani. Kwa sifa hizi hulazimu mwenye nazo kuwa ni mpungufu na kuwa muhitaji na kufuatiliwa na ufakiri na uwezekano (kuwepo au kutokuwepo). Sifa hizi zinapingana na sifa ya ukwasi 98

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wa Mwenyezi Mungu usiohitaji chochote, na pia zinapingana ya kwamba Yeye Mwenyezi Mungu uwepo wake ni wa lazima. Miongoni mwa sifa zinazoelezea upungufu wa Mwenyezi Mungu, ni kuwa ni mwenye kuonekana, hii ni kwa sababu kitu hakiwezi kuonekana isipokuwa baada ya kupatikana mambo yafuatayo: a. Kiwe sehemu malumu. b. Kisiwe gizani, bali kiangaziwe na mwanga. c. Kiwe masafa maalumu kati yake na mwangaliaji. Ni wazi kwamba masharti haya ni kwa kitu chenye mwili na chenye uzito na kuchukua nafasi (maada), na haya hayapatikani kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu aliyetakasika dhidi ya hayo. Zaidi ya haya ni kwamba uwezekano wa kuonekana kwa Mwenyezi Mungu, hakuachi kuwa ni kwa namna mbili: a. Ama aonekane mzima. b. Au aonekane baadhi yake tu. Katika namna ya kwanza itakuwa Mwenyezi Mungu amechukua nafasi maalumu ya uwepo Wake, na katika namna ya pili itakuwa Mwenyezi Mungu ni Mwenye viungo. Namna hizi zote kwa pamoja hazioani na Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwani Yeye ni Mwenye kuvizunguka vitu na si mwenye kuzungukwa navyo, ameenea kila pahala na wala 99

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hapatikani mahala pamoja maalumu, ametakasika dhidi ya kuwa na viungo.

pia

Haya tuliyoyaeleza yanahusiana na uonekanaji kwa njia ya macho na sio uonekanaji kwa njia ya moyo na wa ndani ya nafsi, ambao hupatikana kwa njia ya imani ya kisawa sawa na iliyokamili na kwa yakini ya kweli.Aina hii ya uonaji iko nje ya somo hili na mjadala huu. Hakuna shaka juu ya uwezekano wa hili (kuonekana kwa Mwenyezi Mungu kwa njia ya moyo) kwa Mawalii wa Mwenyezi Mungu na waja Wake wema. Amesema Dha‟lab al-Yamaniy aliyekuwa sahaba wa Imamu Ali : “Nilimuuliza Imamu Ali : Je umemuona Mola Wako ewe kiongozi wa Waumini?” Imamu Ali akasema: “Je nimuabudu nisiyemuona!” Dha‟lab akasema: “Ni namna gani unamuona?” Imamu Ali alisema: “Haonwi kwa macho kwa kumshuhudia wazi wazi, lakini anaonwa kwa nyoyo kwa ukweli wa kiimani.”16 Kwa hakika uonekanaji wa Mwenyezi Mungu kwa njia ya macho ni jambo lisilowezekana kwa mujibu wa akili na Qur‟ani Tukufu, kwani Qur‟ani Tukufu imebainisha wazi juu ya jambo hili. Wakati Nabii Musa alipomuomba Mwenyezi Mungu (kutokana na shinikizo la watu wake) ajidhihirishe ili 16

Nahjul Balaghah: Khutba Na.179.

100

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

amuone kwa macho, Mwenyezi Mungu alimjibu kwamba, katu haiwezekani. Qur‟ani Tukufu inasimulia hili kwa kusema:

َ َ

َ َ ُ َ

َ ّ َ ِ ‫”… ع‬

‫يَ ن َُ لأ ج و‬ “….‫غيجى‬ َ ‫أ ِعنى أ ظغ ِئل‬

“Ewe Mola wangu, nionyeshe nikutazame. Akasema: Hutoniona…..” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:143) Huenda mtu akauliza: “Ikiwa hakuna uwezekano wa kumuona Mwenyezi Mungu kwa macho, basi kwa nini Qur‟ani Tukufu ikasema:

ٌ ٌ ٌ ‫ُو‬ َ ‫حوه َي‬ َ‫وم ِئ ٍظ ِط َغ َة ِئ ولى َعِّبه ِظ َغة‬ “Nyuso siku hiyo zitang'ara. Zinamtazama Mola Wao.” (Qur'ani Surat alQiyama 75:22-23) Jawabu la suala hili ni kama ifuatavyo: Makusudio ya kuangalia katika Aya hii Tukufu ni kusubiri rehema za Mwenyezi Mungu, kwani ndani yake kuna dalili mbili: 1. Uonaji katika Aya hii umenasabishwa na nyuso, ikimaanisha kwamba, nyuso zenye furaha zitamwangali Yeye. Lau kama ingekuwa inamaanisha kumuona Mwenyezi Mungu, kungenasibishwa na macho. 2. Katika Sura hii (Suratul Qiyamah) kumetajwa makundi mawili: Kundi la kwanza ni lenye nyuso 101

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

za furaha zenye kung‟aa, na malipo yake yametajwa kuwa ni kumwangalia Mola wao. Na kundi la pili ni lenye nyuso za huzuni zilizokunjana, na malipo yao yameelezwa kwenye Aya hii: “Zitajua ya kuwa zitafikwa na livunjalo uti wa mgongo.” Makusudio ya livunjalo uti wa mgongo ni kupata adhabu kali yenye kuumiza. Kwa kulinganisha makundi haya mawili, yamkinika kufahamu makusudio ya Aya ya kwanza ambayo ni kwamba watu wenye nyuso zenye kung‟aa zitasubiri rehema za Mwenyezi Mungu, kwani kauli yake Mwenyezi Mungu isemayo: “Zinamwangalia Mola wao.” Inamaana ya kusubiri neema za Mola wao, Aya hii inaonesha ufasaha wa hali ya juu katika uzungumzaji. Ni kutaja kitu fulani lakini mzungumzaji anakusudia kitu kingine (kinaya), kama ilivyo katika msemo maarufu „Jicho la fulani limo kwenye mkono wa fulani.‟ Inamaana kwamba ndiye anayemsaidia katika mahitaji yake. Kwa muhtasari, ni kwamba kama ambavyo watu watakaokuwa na nyuso za huzuni watakuwa ni wenye kusubiri adhabu ya Mwenyezi Mungu, basi watu wenye nyuso za furaha wao watakuwa ni wenye kusubiri neema za Mwenyezi Mungu. Huu ni uzungumzaji wa kinaya unaotumika katika lugha ya Kiarabu na kwa njia ya mkabala wa pande mbili, ambayo ni miongoni mwa kanuni za fasihi. 102

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Pamoja na majibu haya, haifai mtu kutosheka na Aya moja katika kuitafsiri Qur‟ani, bali hana budi kuangalia Aya zinazoshabihiyana katika maudhui ili kufikia maana halisi na ya uhakika. Kwani katika suala la kuonekana Mwenyezi Mungu, lau kama tutaangalia Aya zinazohusiana na jambo hili katika Qur‟ani na katika Hadithi, zinaeleza kutokuwepo uwezekano wa Mwenyezi Mungu kuonekana, kwa mujibu wa mtazamo wa Kiislamu moja kwa moja. Kwa kumalizia, tafsiri ya Aya inayohusiana na kuonekana kwa Mwenyezi Mungu katika kisa cha Nabii Musa pamoja na wafuasi wake, ni kwamba Nabii Musa alichagua watu sabini miongoni mwa watu wa kaumu yake wakati wa kukutana na Mola Wake, ili watu hao washuhudie ushushwaji wa Tawrati. Basi walipowasili katika eneo la makutano, wale watu walimtaka Nabii Musa awaoneshe Mwenyezi Mungu dhahiri shahiri, Mwenyezi Mungu analieleza tukio hili kwa kusema:

‫َ ُ ُ و‬ َّ َ َ ‫و َ ُ َ َ َ َ ّ و‬ َ ‫الل َـأ َح‬ ‫إمأ لَ ختى غى‬ “…َ‫َغة‬ ِ ‫” و ِئط نلخم يـ وسخى لأ‬ “Na mliposema: Ewe Musa! Hatutakuamini mpaka tumwone Mwenyezi Mungu waziwazi.” (Qur'ani Surat alBaqara 2:55) Na Amesema tena: 103

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫و‬ ‫و‬ َ َُّ َ ُ ‫” َاؿاـ ُل ََ َأ‬ ‫الٌخـ ِب أك جن ِز َُ َغل ِيهم ِيخـب ِم َأ‬ ِ ‫هل‬ َ َ َ ‫و‬ َ َ ََ َ ‫موسخى َأ‬ َّ ‫و‬ ‫الؿ َِءَ قهض َؾألوا‬ ‫يب َألا ِمأ ط ِلَ قه لوا أ ِع‬ ُ ُ َ ‫َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ّ و‬ “…..‫اللـأ حَغة قأزظتهم ال ـ ِػهت ِمظل ِ َِم‬ “Watu wa Kitabu wanakutaka uwateremshie kitabu kutoka mbinguni. Na kwa hakika walimtaka Musa makubwa kuliko hayo. Walisema: “Tuoneshe Mwenyezi Mungu wazi wazi. Wakapigwa na radi kwasababu ya dhulma yao.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:153) Baada ya kuzinduka kutokana na dua ya Nabii wao (Nabii Musa ), walimshauri kitu kingine kwa kusema: “Hakika wewe unasikia maneno ya Mwenyezi Mungu na kutusimulia sisi, basi muombe Mola Wako akuoneshe nafsi yake kisha utusimulie.” Watu wake hao walimng‟ang‟ania afanye hivyo wanavyotaka, mwisho Nabii Musa akalazimika kumuomba Mwenyezi Mungu aweze kumuona chini ya shinikizo lao, licha ya kutambua kwamba ni jambo lisilowezekana, alisema: “Ewe Mola Wangu, nioneshe nikutazame.” Mwenyezi Mungu alimjibu kwa kusema: “Hutoniona.” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:143) Kwa hivyo ni jambo la wazi kwamba, ombi la Nabii Musa  halikuwa ni la kwake mwenyewe, bali ni kwa sababu ya shinikizo la watu wake ambao ni watu maarufu katika kulazimisha wayatakayo. 104

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SIFA KWA MUJIBU WA MAANDIKO 43. Sifa za Mwenyezi Mungu kwa Mujibu wa Maandiko Sifa tajwa zilizotangulia (isipokuwa sifa ya kuzungumza), ambazo zinahusishwa na Mwenyezi Mungu, zote kwa pamoja ni aina ya sifa ambazo zinaweza kuthibitishwa na akili au kukataliwa. Ila kuna sifa nyingine ambazo zimetajwa katika Qur‟ani na Hadithi, sifa hizo hazina mashiko mengine isipokuwa ni kwenye maandishi tu (Qur‟ani na Hadithi). Miongoni mwa sifa hizo ni: 1. Mkono wa Mwenyezi Mungu: Sifa hii tunaipata katika Aya ifuatayo:

َ َ َ َّ

ُ َ َّ

َ ُ “…‫يضحهم‬ ِ ‫يب ِاػوك اللـأ يض الل ِـأ قوم أ‬

َّ َ َ َ ‫”ئ َّك َّال‬ ‫ظيأ ُيب ِاػو َ ِئ‬ ِ

“Hakika wanaokubai, kwa wanambai Mwenyezi Mungu. wa Mwenyezi Mungu uko mikono yao.” (Qur'ani Surat 48:10)

hakika Mkono juu ya al-Fath

2. Uso wa Mwenyezi Mungu: Sifa hii tunaipata katika Aya ifuatayo:

َّ َّ ُ َ َّ َ َ ّ َ ُ ‫الل َـأ‬ َ ‫حأ الل َِـأَ ِئ َّك‬ ‫جولوا قثم و‬ 105

َ َ َ ُ َ َ ‫َ َّ َ ُم‬ ‫ؿغ ََ قأي‬ ِ ‫كغ وامل‬ ِ ‫و ِلل ِـأ امل‬ ٌَ ‫وو ِؾ ٌؼ َغ‬ ‫ليم‬

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na Mashariki na Magharibi ni za Mwenyezi Mungu. Basi kokote mnakoelekea, ndiko kwenye uelekeo wa Mwenyezi Mungu. Hakika Mwenyezi Mungu ni mwenye wasaa na Mwenye kujua.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:115) 3. Jicho la Mwenyezi Mungu: Sifa hii tunaipata katika Aya ifuatayo:

َ َ ُ

ََ ُ َ “…. ‫خي‬ ِ ‫”واص ِؼ الكلَ ِمأغي ِن وو‬ “Na unda jahazi mbele ya macho Yetu na kwa wahyi Wetu.” (Qur'ani Surat Hud 11:37) 4. Kukaa juu ya Kiti cha Enzi: Sifa hii tunaipata katika Aya ifuatayo:

َ َ ُ ‫َّ و‬ َ َ َ‫غف اؾخو وى‬ ِ ‫الغخ ـأ غلى الػ‬ “Mwingi wa Rehema, ametawala kwenye Arshi. ” (Qur'ani Surat Twaha 20:5) Sababu ya sifa hizi kuitwa ni za maandiko, ni kuwa zinapatikana tu katika Qur‟ani na Hadithi. Ili kufikia maana sahihi juu ya Aya hizi, hakuna budi kuzipitia Aya zote zenye mahusiano na kila maudhui ya Aya hizi. Na pia inapasa ieleweke kwamba, muundo wa lugha ya Kiarabu ni kama ilivyo katika lugha 106

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

nyingine, lugha ambazo zote zimejaa kinaya, sitiari na majazi, na kwa vile Qur‟ani imeshuka kwa lugha ya watu, basi ikawa haina budi ila kutumia utaratibu huu. Sasa natuone tafsiri na maana halisi ya sifa hizi. Katika Aya ya kwanza, Mwenyezi Mungu amesema: “Hakika wanaokubai, kwa hakika wanambai Mwenyezi Mungu.” Inamaana kwamba, kufungamana na Mtume kwa kumpa mkono wa utii, ni sawa na kumpa mkono wa utii yule aliyemtuma. Kisha Aya inaendelea kusema: “Mkono wa Mwenyezi Mungu uko juu ya mikono yao.” Hii inamaana kwamba, uwezo wa Mwenyezi Mungu ni mkubwa na wa hali ya juu kuliko uwezo wao, na wala haimaanishi ya kwamba Mwenyezi Mungu ana mkono wenye kuonekana, kama mikono ya viumbe, mkono huo ukawa juu ya mikono yao. Ushahidi wa maana hii ni pale ambapo Aya inamalizia kwa ibara ifuatayo:

َ ‫َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َ و‬ ‫كؿ ِ َأَ َو َمأ َأ و‬ ‫وفى ِم‬ ‫”…ق أ ٌث ق ِا ي ٌث غ‬ ِ ‫لى‬ َ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ‫و‬ “ ‫إجيأ أحغا غظي‬ ِ ‫غـ ََض غليأ اللـأ قؿي‬ “Basi avunjaye ahadi hakika anaivunja kwa kuidhuru nafsi yake; na anayetekeleza aliyomwahidi Mwenyezi Mun107

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

gu, Mwenyezi Mungu atampa ujira mkubwa.” (Qur'ani Surat al-Fath 48:10) Mwenye kuvunja ahadi aliyoitoa, ya kiapo chake cha utii, katu hamdhuru Mwenyezi Mungu kwa chochote kile, kwani uwezo wa Mwenyezi Mungu uko juu ya uwezo wao. Utaratibu huu wa uzungumzaji wenye vitisho kwa wenye kwenda kinyume na ahadi zao na kutoa habari njema kwa wanaozitekeleza, ni ishara ya wazi kwamba maneno „Mkono wa Mwenyezi Mungu‟ yanamaanisha nguvu Zake na uwezo Wake wa hali ya juu. Pia ni kwamba neno „Mkono‟ baadhi ya wakati hutumika kwa kinaya katika lugha zote, likiwa na maana ya uwezo, nguvu, utawala na maamuzi. Kwa mfano husemwa: “Juu ya kila mkono kuna mkono.” Ina maana ya kwamba, juu ya kila nguvu kuna nguvu iliyokubwa zaidi. Aya ya pili inayotaja neno „Uso‟ na kunasibishwa na Mwenyezi Mungu, inakusudiwa Dhati Yake Mwenyezi Mungu, na sio kiungo maalumu kama kinachopatikana katika mwili wa mwanadamu na viumbe wengineo. Wakati Qur‟ani inaposema ya kwamba kila kitu kitatoweka isipokuwa uso Wake:

َ ُ َ‫ًَ ُّل َمأ َغليه ق ٍك‬ “Kila kilichoko juu yake kitatoweka.” (Qur'ani Surat ar-Rahman 55:26) 108

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kisha imefuatia Aya yenye kubainisha kwamba ni Dhati Yake tu Mwenyezi Mungu ndio itakayobakia dawama daima na katu haitotoweka, inasema:

َ ‫َ َ و َ ُ َّ َ ُ َ و‬ َ‫يغام‬ ِ ‫ويبهى وحأ عِبَ طو الملـ ِل و ِإلا‬ “Na itabakia dhati ya Mola Wako Mwenye utukufu na ukarimu.” (Qur'ani Surat ar-Rahman 55:27) Kwa hivyo ni wazi kwamba, Mwenyezi Mungu hapatikani sehemu maalumu, bali yuko kila pahala, na popote tutakapoelekeza nyuso zetu, tutakuwa tumemuelekea Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kisha Qur‟ani imeelezea ukweli huu kwa kuelezea sifa mbili zinazoambatana na Mwenyezi Mungu Mtukufu, sifa hizo ni: 1. ‘Wasi’un,’ kwa maana kwamba uwepo Wake Mwenyezi Mungu hauna mwisho wala mipaka. 2. ‘Aalimun,’kwa maana Yeye ni Mtambuzi wa kila kitu. Aya ya tatu inaeleza kwamba Nabii Nuhu aliamrishwa atengeneze jahazi kwenye sehemu iliyokuwa mbali na bahari, kwa hivyo watu wa kaumu yake wakamfanyia istihizai na wajinga wengine wakamfanyia kejeli na maudhi. Kwa hivyo katika mazingira haya Mwenyezi Mungu alimwambia: Wewe endelea kutengeneza jahazi na wala usijali, kwani wewe unalitengeneza kwa macho Yetu 109

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

(usimamizi Wetu), na hii ni amri tuliyokufunulia wewe. Basi makusudio ya kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo: “Na unda jahazi mbele ya macho yetu.” Ni kwamba Nabii Nuhu alitengeneza jahazi kwa amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwa hivyo Yeye atamhifadhi na kumhami, na hao wenye kumcheza shere hawatomdhuru kwa vile yuko katika uangalizi wa Mwenyezi Mungu. Aya ya nne na ya mwisho, ni kwamba neno „Arshi‟ katika lugha ya Kiarabu linamaanisha kitanda, na neno „Al-istiwau‟ linapokuja pamoja na neno „Alaa‟ linakuwa na maana ya kukaa na kutawala.Na kwa vile wafalme na watawala wanapokaa juu ya viti vyao vya kiutawala ndipo ambapo hupitisha maamuzi ya mambo mbalimbali katika nchi zao, kwa hivyo hii ndio maana ya kukaa juu ya kitanda (kiti) ikiwa ni kinaya ya uongozi, usimamizi na uwezo wa kuendesha mambo, hasa ikinasibishwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu. Nyongeza ya haya ni kwamba dalili za kiakili na kimaandiko zimethibitisha wazi kwamba Mwenyezi Mungu ametakasika dhidi ya kukaa kwenye sehemu. Na ushahidi wa kwamba haimaanishi kukaa juu ya kitanda (kiti) cha mfalme, bali ni kinaya ya uendeshaji wa ulimwengu, ushahidi huo uko wa aina mbili: 1. Ibara hii imekuja kwenye sehemu nyingi ndani ya Qur‟ani Tukufu ikitanguliwa na maelezo juu ya 110

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

uumbwaji wa mbingu na ardhi, ikimaanisha kwamba sayari hii kubwa imeumbwa bila ya kuwepo nguzo zenye kuonekana. 2. Ibara hii imekuja katika Aya mbalimbali katika Qur‟ani Tukufu ikiambatana na maneno yanayozungumzia juu ya uendeshwaji wa ulimwengu. Namna hii ya ujaji wa ibara inatusaidia kuweza kufahamu juu ya ukaaji juu ya Arshi (kiti). Ni kwamba Qur‟ani inawatakawatu wafahamu ibara hizi kwamba haiwezekani kuumbwa ulimwengu huu ulio mpana na mkubwa bila ya usimamizi na uangalizi wa Mwenyezi Mungu Mtukufu, bali licha ya Mwenyezi Mungu kuwa Ndiye muumbaji wake, pia ni Msimamizi na Mwendeshaji wa huu ulimwengu. Kwa hivyo hapa tunataja Aya moja tu yenye kubeba ushahidi wa aina hizi mbili, inasema:

َّ ُ َّ ُ َّ َّ َ ََ َ َ ‫الؿ وـ ووث َو‬ ‫عض فى ِؾخ ِت‬ ِ َّ ‫” ِئك َعَّبٌ ُم اللـأ الظى زلو‬ َ ّ َ َ َّ ُ ّ َ َ ‫اؾخو وى َغ َلى‬ ‫كيؼ ِئـ‬ ََ ‫غفَ ُي َض ِّم ُغ‬ َ ِ ‫الػ‬ ‫أي ٍم زم‬ ٍ ‫مغَ م ِمأ ق‬ َ “…..‫ػض ِئط ِ ِ َأ‬ ِ ‫ِمأ ب‬ “Hakika Mola Wenu ni Mwenyezi Mungu, ambaye ameumba mbingu na ardhi katika siku sita, kisha akatawala kwenye Arshi. Yeye hutengeneza mambo. Hakuna mwombezi ila baada ya idhini Yake…..” (Qur'ani Surat Yunus 10:3) 111

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SEHEMU YA NNE UADILIFU WA MWENYEZI MUNGU 44. Uadilifu ni Katika Sifa Stahiki Waislamu wote wanaamini ya kwamba Mwenyezi Mungu ni Mwadilifu, na uadilifu ni miongoni mwa sifa stahiki za Mwenyezi Mungu. Qur‟ani Tukufu inaielezea itikadi hii kwa kupinga kumnasibisha Mwenyezi Mungu Mtukufu na kila aina ya dhulma, na kumsifu kwamba Yeye ni mwenye kusimamisha uadilifu, inasema:

َ َّ

َّ

َ “….‫ظل ُم ِمثه َُ ط َّع ٍَة‬ ِ ‫” ِئك اللـأ ـ ي‬ “Hakika Mwenyezi Mungu hadhulumu hata uzani wa chembe…..” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:40) Inasema tena:

َ َّ

َّ

َ َ ‫ظل ُم ال‬ “…. ‫ؽ قيـ‬ ِ ‫” ِئك اللـأ ـ ي‬ “Hakika Mwenyezi Mungu hawadhulumu watu kitu chochote.” (Qur'ani Surat Yunus 10:44) 112

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Pia inasema:

ُ ُ ُ َ ‫َو‬ ّ َ‫و‬ َّ َ َّ َ َ ‫”ق َِض الل ُـأ أ ُأ ـ ِئلـأ ِئـ ُه َو َوامللـ ِئٌت َوأولوا ال ِػ ِلم ن ِة‬ “….‫ؿؽ‬ َ ِ ‫ِم ِله‬

“Mwenyezi Mungu, na Malaika, na wenye ilimu, wameshuhudia ya kwamba hakika hakuna mola ila Yeye tu. Ndiye Mwenye kusimamisha uadilifu…”(Qur'ani Surat Aali-Imran 3:18) Akili pamoja na Aya hizi zilizotajwa, inahukumu kwa uwazi kabisa ya kwamba uadilifu wa Mwenyezi Mungu ni sifa ya ukamilifu na dhulma ni sifa ya upungufu. Na pia akili inahukumu ya kwamba kwa Mwenyezi Mungu ndiko kulikokusanyika sifa zote za ukamilifu, na Yeye ametakasika dhidi ya kila kasoro na upungufu katika Dhati Yake na utendaji Wake. Na kawaida ya dhulma hupatikana kutokana na moja ya sababu zifuatazo: 1. Ujinga wa mtendaji wa kutokujua ubaya wa dhulma. 2. Mtenda dhulma kuihitajia dhulma licha ya kufahamu ubaya wake, au kushindwa kutenda uadilifu. 3. Mtenda dhulma kujifanya punguwani, ikawa hajali kufanya vitendo vya kidhalimu, licha ya kutambua ubaya wake na kuwa na uwezo wa kufanya uadilifu. 113

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ni wazi kwamba hakuna sababu hata moja kati ya hizi zinazopatikana katika Dhati ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwani Yeye ametakasika dhidi ya ujinga, kushindwa, kuhitaji na upunguwani, kwa hivyo matendo Yake yote yanaambatana na uadilifu na hekima. Sheikh Swaduq ameashiria hili kwa kusema: “Dalili ya kwamba Mwenyezi Mungu si dhalimu ni kwa sababu imethibiti ya kwamba Yeye ni wa tangu na tangu, Mkwasi na Mtambuzi asiyepatwa na ujinga, na dhulma haitendwi isipokuwa na mjinga asiyejua ubaya wake, au muhitaji wa kudhulumu kwa ajili ya kujinufaisha nayo.”17 Kama ambavyo Muhaqiq, Nasrud-Din Tusiy alivyoelezea kwa kusema: “Kutosheka Kwake Mwenyezi Mungu na elimu Yake ni dalili ya kutokuwepo ubaya (dhulma) katika matendo Yake.”18 Kwa mujibu wa Aya hizi, Waislamu wamewafikiana kwamba Mwenyezi Mungu ni Mwadilifu, isipokuwa wametofautiana juu ya maana ya uadilifu wa Mwenyezi Mungu, na kila kundi likachagua moja ya nadharia mbili zifuatazo: a. Akili ya kibinadamu iliyo salama yenyewe inatambua matendo mazuri na mabaya, na inazin17 18

Attawhidi li-Swaduq: uk.396-397. Kashful Muradi: uk.305.

114

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

gatia ya kwamba tendo zuri ni alama ya ukamilifu wa mtendaji wake, na tendo baya ni alama ya upungufu kwa mtendaji wake. Na kwa vile sifa zote za ukamilifu zimekusanyika kwa Mwenyezi Mungu, basi matendo Yake yote ni mema na ya ukamilifu, na Dhati Yake tukufu imetakasika dhidi ya kila kitendo kibaya. Hapa inahitajia kutaja nukta muhimu, nayo ni kwamba, akili haimhukumu Mwenyezi Mungu kwa chochote na wala haisemi: Ni wajibu kwa Mwenyezi Mungu kuwa mwadilifu. Bali kinachofanywa na akili hapa ni kutambua kwa uwazi uhalisia wa matendo ya Mwenyezi Mungu, kwa maana, kwa kuangalia ukamilifu wa Mwenyezi Mungu na kutakasika Kwake dhidi ya kila upungufu na kasoro, inabainika kwamba pia matendo Yake pia yako kwenye kilele cha ukamilifu, na pia ametakasika dhidi ya upungufu, basi kwa hivyo atawatendea waja Wake uadilifu na katu hamdhulumu yeyote miongoni mwao. Na haya yaliyoelezwa na Qur‟ani kuhusiana na uadilifu wa Mwenyezi Mungu ni kutilia msisitizo kwa yale anayoyatambua mwanadamu kwa njia ya akili. Hii ndio wanachuoni wa elimu ya akida waliyoipa istilahi ya „Wema na Ubaya Hutambuliwa na Akili.‟ Waumini wa nadharia (istilahi) hii huitwa ‘Adliyya,’ madhehemu mashuhuri ya wenye itikadi hii ni Shi‟ah Imamiyya Ithnaashariyya. 115

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

b. Akili ya binadamu haina uwezo wa kutambua wema na ubaya wa matendo hata katika hali ya ujumla, bali ni Wahyi (Ufunuo) tu kutoka kwa Mwenyezi Mungu ndio unaobainisha haya, basi alichokiamrisha Mwenyezi Mungu ni kizuri na alichokikataza ni kibaya. Kwa msingi huu, lau kama Mwenyezi Mungu ataamrisha kuingizwa Motoni mtu mwema na muovu kuingizwa Peponi, basi jambo hili litakuwa ni jema na la kiadilifu. Kauli ya watu wa kundi hili ni hii: “Mwenyezi Mungu kusifiwa kuwa ni Mwadilifu ni kwa sababu tu imeelezwa katika Qur‟ani Tukufu na si vinginevyo.” 45. Akili Kutambua Wema na Ubaya Utambuzi wa akili wa kutambua wema na ubaya ni msingi wa itikadi nyingi za Shi‟ah Imamiya, kwa hivyo hapa tunataja dalili mbili tu kati ya nyingi za msingi huu: a. Kila mwanadamu (wa dini yoyote ile) anatambua mwenyewe uzuri wa uadilifu na ubaya wa dhulma, na anatambua uzuri wa utekelezaji wa ahadi na ubaya wa uvunjaji wake, na pia anatambua uzuri wa kulipwa wema kwa mwenye kufanyiwa wema na ubaya wa kulipwa ubaya kwa mwenye kufanyiwa wema. 116

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Historia ya mwanadamu inashuhudia ukweli huu na kuuthibitisha, na hajaonekana mwanadamu yeyote mwenye akili anaye yakataa haya. b. Tujaalie lau kama akili katu haitoweza kutambua uzuri au ubaya wa matendo, na watu wakategemea Wahyi tu katika kutambua uzuri wa matendo yote na ubaya wake, hii pia nayo itapelekea kutojulikana wema na ubaya wa matendo kwa kupitia Wahyi, kwani kama Mwenyezi Mungu atatuhabarisha juu ya uzuri au ubaya wa jambo fulani, basi haitowezekana kujua uzuri au ubaya wake kwa kupitia habari hii, kwa vile tutakuwa na mawazo ya uwezekano wa habari hiyo kuwa si ya kweli, isipokuwa itakapothibiti kabla yake utakaso wake Mwenyezi Mungu dhidi ya sifa hii mbaya, na wala haiwezekani kuthibitishwa isipokuwa kwa njia ya akili. Nyongeza ya haya, ni kwamba tunajifunza kwa kupitia Aya mbalimbali za Qur‟ani, ya kwamba akili ya kibinadamu inauwezo wa kutambua uzuri na ubaya wa baadhi ya matendo, ndio maana Qur‟ani zaidi ya mara moja imeikabili akili na kuitaka ipime mambo na kuyatafakari, inasema:

َ ُ َ َ َ َُ ُ َ َ ُ ُ َ َََ َ ‫ك‬ َ ‫ميك م لٌم ييل جدٌ و‬ َ ‫جغ‬ ‫مل‬ ً ‫يك‬ ‫ؿل‬ ‫أق جػل امل‬ ِ ِ “Kwani tutawafanya Waislamu kama wakosefu? Mna nini? Mnahukumu 117

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

vipi? ” (Qur'ani Surat al-Qalam 68:3536) Na pia inasema:

‫و‬ َّ ‫و‬ ُ ‫َهل َح‬ َ‫ؼاء ِإلاخؿـ ِأ ِئـ ِإلاخؿـ ُأ‬ “Hakuna malipo ya ihsani ila ihsani?” (Qur'ani Surat ar-Rahman 55:60) Kutokana na kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo: “Yeye (Mwenyezi Mungu) hahojiwi kwa ayatendayo, na wao ndio wanaohojiwa kwa wayatendayo.” Pamejitokeza suali ambalo halina budi kujibiwa, suala lenyewe ni hili: Kwa hivyo haiwezekani kwa Mwenyezi Mungu kuhojiwa kutokana na tendo lolote alilolifanya, na kwa mujibu wa msingi wa uwezo wa akili wa kutambua wema na ubaya, pindi Mwenyezi Mungu anapotenda tendo baya -kwa kujaalia tu na sio uhalisia- huhojiwa: Kwa nini ametenda tendo hili? Jawabu: Ni kwamba Mwenyezi Mungu hahojiwi juu ya tendo lolote lile kwasababu Yeye ni Mwenye hekima, na kawaida ya mwenye hekima katu hatendi tendo ovu, daima matendo yake ni yenye hekima, kwa hivyo hakuna chochote chenye kupelekea kuhojiwa na kuombwa maelezo. 118

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

46. Mwonekano wa Uadilifu wa Mwenyezi Mungu Kwenye Uumbaji na Sheria Uadilifu wa Mwenyezi Mungu katika nyanja ya uumbaji, kanuni na malipo unaonekana katika mambo tofauti, na hapa tunayabainisha moja baada ya jingine: a. Uadilifu Kwenye Uumbaji: Mwenyezi Mungu amempa kila kiumbe umbile lake linalolingana naye na kunasibiana naye, na katu kiumbe hicho hakijakosa mambo kinayoyahitaji katika makuzi yake wakati wa kuumbwa kwake. Qur‟ani Tukufi inalizungumzia hili kwa kusema:

ُ َ َ َ ُ ‫َ ُّ َ َّ َ و‬ “‫ضى‬ َ ‫غؼى ً َّل شخ ٍىء زله ُأ ز َّم َه و‬ ‫”…عب الظى أ‬ “…..Mola Wetu ni yule aliyekipa kila kitu umbo lake, kisha akakiongoza.” (Qur'ani Surat Twaha 20:50) b. Uadilifu Kwenye Sheria: Mwenyezi Mungu Mtukufu amemuongoza mwanadamu ambaye anauwezo wa kuongoka, kufikia ukamilifu na kuchuma makamilifu ya kiroho, kwa kumpelekea Mitume na kumuwekea sheria na kanuni za kidini, kama ambavyo hakumkalifisha kwa mambo asiyo na uwezo nayo, anasema:

‫و‬ ُ َ ُ ُ َ َ َّ َّ ‫ب ِطى الهغب وـى َو َي ه وـى‬ َ ِ ‫ضُ َو ِإلاخؿـ ِأ َوئيخ‬ ِ ‫ِئك اللـأ يأمغ ِم لػ‬ َ َ َّ َ َ ُ َّ َ ُ ُ َ ‫الكدك ء َواملُ ٌَغ َو‬ َ ‫غىَ َا ِػظٌم ل َػلٌم جظي‬ ‫غوك‬ َ ِ ‫الب‬ ‫َغ ِأ‬ ِ ِ 119

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Hakika Mwenyezi Mungu anaamrisha uadilifu na hisani,na kuwapa jamaa; na anakataza uchafu, na uovu, na dhulma. Anawapa mawaidha ili mpate kukumbuka.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:90) Kwa vile uadilifu na ihsani na kuwasaidia jamaa wa karibu kunamfanya mtu kuwa mkamilifu, na matendo mengine matatu (uchafu, uovu na dhulma) yanaondoa ukamilifu, Mwenyezi Mungu ameamrisha kutendwa matendo matatu ya kwanza na kukataza matendo matatu ya mwisho. Na pia anasema kuhusiana na uwezo wa mwanadamu wa kutekeleza wajibu wake kutoka kwa Mwenyezi Mungu, na kutomkalifisha pindi anapokuwa hana uwezo:

َ ُ َّ

ُ َّ

َ ‫”ـ ُيٍلل اللـأ كؿ ئـ ُو‬ “… َ‫ؾػ‬ ِ ِ “Mwenyezi Mungu haikalifishi nafsi yeyote ila uweza wake.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:286) c. Uadilifu Kwenye Malipo: Katu Mwenyezi Mungu hawalipi malipo ya sawa sawa kati ya Waumini na makafiri, wala wema na waovu, bali kila tabaka litalipwa malipo stahiki yanayolingana na matendo yao, mwema atalipwa mema na muovu ataadhibiwa. Kwa msingi huu, hatoadhibiwa yule ambaye hatofikiwa na ujumbe wa majukumu kutoka kwa Manabii 120

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na Mitume na ambaye hoja haijamkamilikia, anasema Mwenyezi Mungu:

َ َ َ ‫َ ُّ ُ َّ َ َّو‬ “َ‫بػث َعؾوـ‬ ‫… وم ي مػ ِظميك ختى‬..” “Na wala Sisi hatuadhibu mpaka tumpeleke Mtume.” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:15) Na anasema tena:

َ ٌ َ ُ َ ُ َ َ‫و‬ َ ‫ََ َ ُ َو‬ َ َ “…. ‫كـ قيـ‬ ‫الهيـ ِت قال جظلم‬ ِ ‫وم‬ ِ ‫”و ظؼ املوػيأ‬ ِ ‫الهؿؽ ِلي‬ “Nasi tutaweka mizani za uadilifu kwa Siku ya Kiyama, basi nafsi yoyote haitadhulumiwa kitu…” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:47) 47. Lengo la Kuumbwa Mwanadamu Kwa hakika Mwenyezi Mungu amemuumba mwanadamu kwa lengo maalumu, nalo ni kwa mwanadamu kufikia kwenye ukamilifu wa kibinadamu unaotakiwa. Ukamilifu huu hupatikana kwa kumwabudu Mwenyezi Mungu na kumtii. Na lau kama ufikaji wa mwanadamu katika lengo unategemea utangulizi, basi Mwenyezi Mungu angeutayarisha utangulizi huo na husahilisha njia ya kulifikia lengo, kinyume chake kungekosekana lengo la kuumbwa mwanadamu. Kwa hivyo Mwenyezi Mungu aliwatuma Manabii na Mitume na kuwaam121

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

batanisha na hoja na miujiza, kama ambavyo risala hizo zilivyobeba ujumbe wa kushajiisha ibada kwa malipo mema na kutahadharisha dhidi ya maasi kwa adhabu kali. Na haya ndiyo tuliyoyasema ya kwamba ni muhtasari wa kile kinachojulikana katika elimu ya akida kwa jina la kanuni ya ‘al-luttuf’ ambayo ni tawi la kanuni ya ‘Uwezo wa akili wa kutambua wema na uovu,’ kama ambavyo kanuni hii ndiyo msingi wa mambo mengi yahusianayo na akida. 48. Qadhaa na Qadari Katika Qur‟ani na Hadithi Qadhaa na Qadari ni katika mambo ya itikadi ya Kiislamu ambayo yameelezwa katika Qur‟ani Tukufu na katika Hadithi na kutiliwa nguvu na hoja za kiakili. Aya zinazozungumzia Qadhaa na Qadar ni nyingi sana, na hapa tutazitaja baadhi tu. Qur‟ani inasema kuhusiana na Qadar:

َ ُ ّ َ ‫ََ و‬ َ‫ِئ ً َّل شخ ٍىء زله ـ ُأ ِمه َض ٍع‬ “Kwa hakika tumekiumba kila kitu kwa kipimo.” (Qur'ani Surat al-Qamar 54:49)

ّ َ َ ّ ُ َُ ُ َ ‫َو ِئك ِمأ شخ ٍىء ِئـ ِغ َض زؼا ِة ُأ َوم ن ِّزل ُأ ِئـ ِمه َض ٍع‬ َ ٍ ‫َم‬ ‫ػلوم‬ 122

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na hakuna chochote ila hazina yake iko Kwetu na wala hatukiteremshi ila kwa kipimo maalumu.” (Qur'ani Surat al-Hijr 15:21) Na inasema kuhusiana na Qadhaa:

ُ َُ

“‫ك‬ َ ‫َيهو ُُ لأ يأ ق َيٌو‬

َّ َ َ ‫َ َ و‬ ‫… و ِئطا نطخى أمغا ق ِا‬..”

“…..na anapotaka jambo, basi huliambia tu: Kuwa! Nalo likawa.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:117)

ُ َََ

َ ُ

َّ

‫ػيك ز َّم ن و‬ “…..َ‫طخى أ َحال‬ َ ٍ ‫” ُه َو الظى زلهٌم ِمأ‬ “Yeye ndiye aliyewaumba kwa udongo; kisha akaakapitisha muda..…” (Qur'ani Surat al-An'am 6:2) Kwa mujibu wa Aya hizi na Hadithi mbalimbali zinazohusiana na maudhui hii, hayumkiniki kwa Mwislamu kukataa itikadi ya Qadhaa na Qadari, hata kama hana uelewa wa ndani au ufafanuzi wa baadhi yake. Kwa hivyo, haifai kuingilia maudhui haya mazito kwa mtu asiyekuwa na uwelewa wa hali ya juu, kwani yanaweza yakamuweka katika wasiwasi au kuachana na itikadi yake, na hatimaye akawa ni mwenye kupotea njia sahihi. Ndio maana Imamu Ali akasema kwa kuwahutubia watu wa aina hii pale alipoulizwa kuhusu Qadar: 123

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Ni njia ya giza, basi msiipite, na ni bahari yenye kina kirefu msijitose humo, na ni siri ya Mwenyezi Mungu msijikalifishe.”19 Bila ya shaka, tahadhari hii ya Imamu Ali ni kwa yule asiyekuwa na uwezo wa kuyafahamu maudhui haya mazito ili isije ikawa ni sababu ya kuingia katika upotofu. Kwa hivyo tutayaeleza maudhui haya kwa mujibu wa maarifa yetu kwa msaada wa Qur‟ani, Hadithi na akili. 49. Maana ya Qadari na Qadhaa Maana ya Qadar kilugha ni kipimo, na maana ya Qadhaa ni kuamua. Katika kuyatolea maana ya maneno „Qadari‟ na „Qadhaa,‟ Imamu Ridha anasema: “Qadar ni uhandisi na kuweka mipaka katika uwanja, na Qadhaa ni maamuzi na kutekeleza jambo.” 20 Baada ya kuona maana ya Qadari na Qadhaa kilugha, sasa na tuangalie kwa mujibu wa mustalaha wa kidini. a. Qadar: Kwa hakika upewo wa kila kiumbe ambacho kinasifika kwamba uwepo wake si wa ulazima (kinaweza kuwepo au kutokuwepo) ni kwamba uwepo wake huo 19 20

Nahjul Balaghah, Hekima Na. 287. Usulul Kafiy: Jz.1, uk.158.

124

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

uko katika mipaka maalumu na kiwango mahsusi. Kwa mfano, uwepo wa viumbe visivyo na uhai, uko katika mipaka maalumu na kwa kiwango mahsusi, na hivyo hivyo kwa miti na kwa wanyama. Uwepo wa kiwango kwenye kila kitu, ni dalili ya kwamba hicho kiwango kimeumbwa na Mwenyezi Mungu, kwa hivyo ni jambo la kawaida ya kuwa kiwango ni chenye kukadiriwa kwa hivyo viumbe. Ikiwa kiwango kimekadiriwa katika matendo ya Mwenyezi Mungu, huitwa „makadirio ya kitendo,‟ na kwa vile Mwenyezi Mungu anakijua hicho kabla ya kukiumba, huitwa „makadirio ya kielimu.‟ Kwa ukweli, itikadi juu ya Qadari ni itikadi ya uumbaji wa Mwenyezi Mungu kwa namna alivyovikadiria viumbe. Na kwa sababu ukadiriaji wa matendo unaambatana na elimu ya tangu na tangu ya Mwenyezi Mungu, basi kwa hakika itikadi hii (itikadi ya makadirio ya kielimu) ni itikadi juu ya elimu ya Mwenyezi Mungu ya tangu na tangu. b. Qadhaa Kwa hakika ni kama tulivyotangulia kusema ya kwamba, maana ya Qadhaa ni kuamua na kukubali juu ya uwepo wa kitu, na ni jambo linalokubalika ya kwamba, kukubali juu ya kuwepo kitu chochote kwa misingi ya visababishi na visababishwa ni dalili ya 125

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

uwepo wa sababishi iliyokamilika.Na kwa vile mlolongo wa visababishi na visababishwa unaishia kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi kukubali kuwepo kwa kitu chochote kunanasibishwa na uwezo wa Mwenyezi Mungu Mtukufu na matakwa Yake. Hii ndiyo Qadhaa ya Mwenyezi Mungu katika nyanja ya utendaji na uumbaji. Na elimu ya Mwenyezi Mungu juu kufanyika hili, ndiyo Qadhaa ya Dhati Yake. Kila kilichotokea kinamafungamano na Qadhaa na Qadari za kimaumbile za Mwenyezi Mungu. Na pia Qadhaa na Qadari zinaweza zikawa zimefungamana kwa upande wa uwekaji wa sheria na wajibu unaostahiki kufanyiwa Mwenyezi Mungu na yale aliyoyaharamisha. Haya ameyaeleza Imamu Ali katika jawabu la yule aliyeuliza kuhusu uhalisia wa Qadhaa na Qadari, alisema: “Ni kuamrisha utiifu na kukataza maasi, na kujikita katika matendo mema na kuacha maasia, na usaidizi wa kujikurubisha Kwake na udhalili kwa mwenye kumuasi, na bishara njema na adhabu, na kushajiisha na kutisha, yote haya ni Qadhaa ya Mwenyezi Mungu katika matendo yetu na Qudra Yake kwa ajili ya matendo yetu.”21 Huenda muhtasari huu wa jawabu la Imamu Ali  katika kuelezea Qadhaa na Qadari katika nyanja ya 21

Biharul Anwaar: Jz.5. uk.92.

126

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kisheria, ilikuwa ni kuchunga hali ya muulizaji au hadhira iliyokuwepo kwenye kikao hicho, kwani huyo muulizaji siku hizo alikuwa na ufahamu wa Qadhaa na Qadari katika nyanja ya kimaumbile, na kwamba zinaambatana na matendo ya mwanadamu na kwamba ni mwenye kutenzwa nguvu katika utendaji wake. Kwa hiyo ndio maana Imamu Ali akahitimisha maneno yake kwa kusema: “Ama isiyokuwa hivyo, usidhanie, kwani dhana (mbaya) inaporomosha matendo mema.” Makusudio yake ni kwamba, matendo yenye thamani yanatokana na mwanadamu kuwa huru katika kuchagua jambo la kulitenda, na kudhania ya kwamba mwanadamu ni mtenzwa nguvu katika utendaji wake, matendo yake hayawi na thamani yoyote. Natija: Qadhaa na Qadari zinaweza zikawa ni katika nyanja ya kimaumbile na kisheria. Na kila moja kati ya hizi ina sehemu mbili: i. Kidhati (kielimu) ii. Kimatendo. 50. Hakuna Mgongano Kati ya Qadhaa na Qadari na Maamuzi. Kwa hakika Qadhaa na Qadari katika nyanja ya matendo ya mwanadamu hazikinzani na maamuzi yake (uhuru wa kutenda alitakalo), kwani Qadari ya Mwenyezi Mungu kwa mwanadamu ni kumkadiria 127

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuwa na uwezo wa kuwa huru kwa kuamua kutenda au kuacha kutenda alitakalo. Kwa hivyo Qadhaa ya Mwenyezi Mungu katika nyanja ya matendo ya mwanadamu ni maamuzi yake ya kiuhakika baada ya yeye mwenyewe kuchagua kwa uhuru wake kufanya jambo fulani. Kwa maneno mengine: Hakika mwanadamu ameumbwa katika hali ya kuwa na uhuru wa kuamua kufanya alipendalo, na Qadhaa ya Mwenyezi Mungu si nyingine isipokuwa hii, kwa maana kwamba, wakati wowote mwanadamu anapotayarisha sababu za kufanyika jambo fulani, basi utekelezwaji wake hutokea kutokana na uwezo wa Mwenyezi Mungu. Kuna baadhi ya watu wanadhani kule kuwa ni wenye kuasi, ni kwa sababu ya Qadari ya Mwenyezi Mungu, na kuona kwamba hawezi kuchagua njia nyingine yoyote ile isipokuwa hiyo ya maasi, katika hali ambayo akili na mandiko matakatifu yanakataa mawazo haya, kwani akili inahukumu wazi kwamba mwanadamu ndiye anayejichagulia mustakabali wake hata katika mambo ya kisheria, kwani kwa mujibu wa maandiko matakatifu, mwanadamu anaweza kuwa mwenye kushukuru (kutekeleza aliyoamrishwa na Mola wake) au akawa mpingaji, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َّ ‫ئ ّ َه َضي وـ ُأ‬ َ ‫الؿ‬ ‫بيل ِئ ّم ق ِيغا َو ِئ ّم يكوعا‬ ِ “Hakika tumemuongoza njia, ama awe ni mwenye kushukuru, au mwenye 128

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kukufuru.” (Qur'ani Surat al-Insan 76:3) Katika zama za Mtume kulikuwa na washirikina waliokuwa wakidhani ya kwamba upotovu wao unatokana na matakwa ya Mwenyezi Mungu, wakisema: “Lau kama si matakwa ya Mwenyezi Mungu ya kuwa washirikina, basi tusingekuwa washirikina!” Qur‟ani Tukufu inatunukulia maneno yao haya kwa kusema:

َ َّ َ َ ‫الل ُـأ م َأ‬ َ ‫َأ‬ ‫قغي َوـ‬ ‫قغيوا لو ق ء‬ َ ٍَ ‫ِمأ شخ‬ ‫ىء‬

َ ‫َؾ َيهو ُُ َّال‬ ‫ظيأ‬ ُ ‫ءام ؤ َوـ َخ َّغم‬

“Watasema walioshirikisha: Lau angelitaka Mwenyezi Mungu tusingelimshirikisha sisi wala baba zetu; wala tusingeliharamisha chochote…..” (Qur'ani Surat al-An'am 6:148) Kisha Qur‟ani inaendelea, inasema katika kuwajibu:

َ ‫… َي وظل ََ َي َّظ َ َّال‬.” َ ‫ظيأ مأ َنبلَم َخ ّت وى طانوا َم‬ “…. ‫أؾ‬ ِ ِ ِِ “…Kama hivi walikadhibisha waliokuwa kabla yao mpaka wakaonja adhabu yetu…..” (Qur'ani Surat alAn'am 6:148) Kwa kumalizia tunasema: Kwa hakika utaratibu wa Mwenyezi Mungu katika ulimwengu huu ambao 129

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mwanadamu huneemeka na kupata masaibu, ni kielelezo cha Qadari na Qadhaa za Mwenyezi Mungu Mtukufu, na mwanadamu ndiye ambaye yeye mwenyewe huchagua moja kati ya mambo haya mawili. MWANADAMU NA UHURU WA KUCHAGUA 51. Uhuru wa Kuchagua ni Haki Isiyo na Ubishani Kwa hakika uwepo wa uhuru kwa mwanadamu wa kuchagua alitakalo ni jambo la wazi kabisa na lisilo la ubishani wowote, na ni jambo linalotambuliwa na kila mtu. Na hapa tutabainisha jambo hili kwa njia mbalimbali kama zifuatazo: a. Kwa mujibu wa maumbile ya kila mwanadamu, yanamuonesha wazi kwamba yeye anauwezo wa kuchagua moja katika ya mambo mawili: Kufanya au kuacha kufanya. Na lau kama kutakuwa na mtu mwenye kusitasita juu ya ukweli huu uliobayana, basi itampasa asikubali ukweli mwingine wowote ule. b. Kusifiwa na kuaibishwa kwa watu mbalimbali katika jamii za watu walioshikamana na dini na wale wasio na dini, ni ishara ya kwamba mwenye kusifu au kuaibisha amezingatia kwamba msifiwa au muabishwa ni mwenye uhuru wa kuchagua katika utendaji wake, kinyume chake sifa au aibu zisingekuwa na maana yoyote ile. 130

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

c. Pindi tunapokataa uhuru wa mwanadamu wa kujiamulia la kufanya, basi uwepo wa sheria ungekuwa ni jambo la kipuuzi na lisilo na maana, kwani iwapo mwanadamu atakapolazimika kufanya jambo asiloliamua mwenyewe na kutoweza kuliepuka, basi maamrisho, makatazo, bishara njema, makaripio, malipo mema na adhabu, yote haya yasingekuwa na maana. d. Tunashuhudia watu katika historia ya mwanadamu waliomfanyia wema mtu au jamii na kutoa juhudi nyingi katika jambo hili, watu hao walipata malipo yao mema. Kwa hakika ni wazi kwamba kupatikana kwa mambo haya, hayaendani kwa mtu mwenye kutenzwa nguvu, kwani ikiwa ni mwenye kukosa uhuru wa maamuzi, jitihada hizi zote zinakuwa ni bure na zisizo na faida. Mambo haya manne yanathibitisha uwepo wa uhuru wa maamuzi, na kwamba ni jambo lisilo na shaka yoyote. Pia inafaa ya kwamba tusije tukafahamu ya kwamba, kwa sababu ya mtu kuwa na uhuru wa kuamua kutenda, basi ameachiwa kila kitu, na uwezo wake wa kutenda unatokana na yeye, na Mwenyezi Mungu hana nafasi yoyote katika utendaji wake. Kwa kweli itikadi hii inamaana ya â&#x20AC;&#x2DC;Tafwiidh,â&#x20AC;&#x2122; ambayo inapingana na hali ya mwanadamu kumuhitajia Mwenyezi Mungu katika kila nyanja ya maisha yake yote, kama ambavyo itikadi hii inamuwekea mipaka Mwenyezi Mungu katika uwezo na uumbaji wake. 131

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Bali ukweli ni ule ambao utafuatia katika kipengele kijacho. 52. Hakuna kutenzwa nguvu wala kuachiwa, bali hali iko kati ya Mambo Mawili Baada ya kufariki Mtume kulitokea mambo fulani katika jamii ya Kiislamu, kati ya hayo ni suala la utendaji wa matendo kutoka kwa mwanadamu. Baadhi ya watu walifuata itikadi ya utenzwaji nguvu, kwa kusema: Mwanadamu ni mtendaji mwenye kulazimishwa katika utendaji wake na kuendeshwa. Kwa upande wa pili, kulikuwa na kundi lililokuwa kinyume na rai ya kwanza. Wao walisema: Hakika mwanadamu ni kiumbe kilichoachiwa kifanye kitakavyo, na katu matendo yake hayafungamani na Mwenyezi Mungu. Kwa kweli kila kundi kati ya haya mawili linaona kwamba, ama kitendo kinasibishwe na mwanadamu, ama kinasibishwe na Mwenyezi Mungu. Kwa maana kiwe kimefanyika kutokana na uwezo wa mwanadamu mwenyewe tu, au kufanyika kwake iwe ni kwa uwezo na matakwa ya Mwenyezi Mungu peke yake na si vyinginevyo. Lakini ni kwamba kuna njia nyingine ya tatu waliyotuelekeza Maimamu . Imamu Swadiq anasema: “Hakuna kutenzwa nguvu wala kuachiwa, lakini hali iko kati ya mambo mawili.” 22 Hii ina 22

Attawhid li-Swaduq:Mlango wa 59. Hadithi Na.8.

132

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

maana ya kwamba, kama ambavyo matendo ya mwanadamu yananasibishwa na yeye mwenyewe, pia yananasibishwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwani matendo hutoka kwa mtendaji, na wakati huo huo mtendaji huyo pamoja na uwezo wake, vyote viwili vimeumbwa na Mwenyezi Mungu, basi ni vipi ataweza kuwa mbali na Mwenyezi Mungu Mtukufu? Njia hii ya Maimamu watokanao na nyumba ya Mtume katika kuelezea uhalisia wa matendo ya mwanadamu, inakwenda sambamba na yale yaliyokuja katika Kitabu Kitakatifu cha Qur‟ani. Kitabu hiki pindi kinaponasibisha matendo kwa mtendaji wake, pia huyanasibisha matendo hayo kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwa maana kinakubali kunasibishwa kwa wote wawili, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َّ

‫و‬

“…..‫مى‬ َ‫… َوم َع َميذ ِئط َع َميذ َولـ ٌِ َّأ اللـأ َع و‬..” “Na wewe hukutupa wakati ulipotupa, walakini Mwenyezi Mungu Ndiye aliyetupa…” (Qur'ani Surat al-Anfal 8:17) Makusudio yake ni kwamba, wakati Mtume alipofanya tendo la kuwatupia mchanga washirikina, hakulifanya yeye mwenyewe, bali alilifanya kutokana na uwezo wa Mwenyezi Mungu. Kwa msingi huu inafaa kuyanasibisha matendo yote kwa Mwenyezi Mungu. 133

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

53. Hakuna Mgongano Kati ya Elimu ya Tangu na Tangu ya Mwenyezi Mungu na Uhuru wa Mwanadamu Pamoja na kuitakidi juu ya uhuru wa mwanadamu wa kuchagua na kujifanyia apendalo, pia tunaitakidi ya kwamba Mwenyezi Mungu anatambua matendo yetu tokea mwanzo (kabla ya kuyatenda), na hapa wala hakuna ukinzani na mgongano kati ya itikadi hizi mbili. Basi ni juu ya wale ambao hawawezi kuziweka pamoja itikadi hizi mbili, watambue kwamba elimu ya tangu na tangu ya Mwenyezi Mungu inahusiana na kutokea matendo kwa mwanadamu katika hali ya yeye kuamua kufanya hivyo, basi kwa hivyo ni jambo la kawaida elimu hii kutokinzana na uhuru wa mwanadamu katika kuchagua la kutenda. Kwa maneno mengine: Kwa hakika, kama ambavyo elimu ya Mwenyezi Mungu ilivyoambatana na matendo yanayotoka kwa mwanadamu, pia elimu hiyo inaambatana na namna ya matendo yanayotoka kwake. Elimu ya aina hii ya tangu na tangu si tu kwamba haikinzani na uhuru wa mwanadamu katika utendaji wake, bali inalithibitisha jambo hili na kulitilia mkazo, kwani ikiwa matendo hayakufanywa kwa maamuzi na uhuru wa mwanadamu mwenyewe, hapo elimu ya Mwenyezi Mungu haitokuwa ni yenye kuweka wazi tukio hilo, kwa sababu ubainishaji wa 134

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

elimu, unakuwa pindi inapoambatana na kitu. Na ni wazi kwamba elimu ya Mwenyezi Mungu imeambatana na utendwaji wa matendo kutoka kwa mwanadamu akiwa huru katika utendaji wake, katika hali hii, matendo hupasa kutokea kwa njia ya kuamua mwenyewe na sio kwa kutenzwa nguvu.

SEHEMU YA TANO UTUME DALILI JUU YA ULAZIMA WA MITUME 54. Utumwaji wa Mitume kwa Lengo la Uongofu Mwenyezi Mungu Mtukufu amewatuma watu wema kwa lengo la kuwaongoa wanadamu, na aliwabebesha pamoja nao Ujumbe Wake ili wawafikishie wanadamu. Watu hao wema waliotumwa ni Manabii na Mitume, watu ambao kwa sababu ya kutumwa kwao, kumepatikana neema kubwa ya uongofu kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwenda kwa waja Wake. Neema hii tukufu iliteremka tangu ambapo Mwenyezi Mungu alipomuumba mwanadamu wa kwanza na kufikia kipindi cha Mtume ď&#x20AC;˛. Na inapasa tuelewa ya kwamba kila Dini iliyokuwepo katika zama za Mtume miongoni mwa Mitume, inazingatiwa 135

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba ndiyo Dini kamili na sheria kamilifu katika zama zake, na lau kama neema hii haikuwa ni yenye kuendelea, basi mwanadamu asingefikia katika kilele cha ukamilifu. Na kwa vile kuumbwa kwa mwanadamu ni miongoni mwa matendo ya hekima ya Mwenyezi Mungu, basi hakuna budi ila kuwe na lengo na kusudio ya kuumbwa kwake. Na kwa vile maumbile ya mwanadamu yanatofautiana na wanyama, kwani yeye ni mwenye akili, basi hii pia ni dalili ya kwamba kuumbwa kwake ni kwa malengo maalumu. Kwa upande mwingine, akili ya mwanadamu peke yake haiwezi kutambua njia kamilifu ya kumuongoa. Kwa mfano masuala ya uasilia wa uumbaji na marejeo (siku ya Kiyama), mambo ambayo ni muhimu katika fikra ya mwanadamu, na pia mambo yaliyojiri katika historia. Kwa hakika mwanadamu anataka kujua ametoka wapi? Na kwa nini amekuja? Na anaelekea wapi? Lakini akili peke yake haiwezi ikatoa majibu sahihi yenye kutosheleza, na pia tunashuhudia kwamba kila mwanadamu anapopiga hatua mbalimbali za kielimu na maendeleo, ndipo anapokuwa ni mwenye kumkufuru zaidi Mwenyezi Mungu. Kushindwa kwa akili katika kujua uasilia wa maumbile na hatima yake (Siku ya Kiyama), bali mwanadamu kutokuweza kufuata njia sahihi katika 136

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

nyanja nyingi za maisha; aidha kutofautiana mitazamo katika nyanja za kiuchumi, kitabia na kifamilia na mengineo katika mambo ya kimaisha, ni dalili ya wazi juu ya upungufu wa uwelewa sahihi wa mwanadamu, ndiyo maana kukazuka mirengo mbalimbali yenye kukinzana. Kwa hivyo, akili iliyosalama inahukumu umuhimu wa kupelekwa viongozi na walezi kutoka kwa Muumba ili awafunze wanadamu njia sahihi ya maisha. Basi wale wanaodhani ya kwamba akili peke yake inaweza kumuongoa mwanadamu kwa kushika nafasi ya mwongozo wa Mwenyezi Mungu, inawapasa wafahamu mambo yafuatayo: 1. Akili na elimu ya mwanadamu vinamapungufu ya kumfahamu mwanadamu kikamilifu, na pia kufahamu hali yake iliyopita na ijayo, lakini Muumba wa mwanadamu anamfahamu mwanadamu kikamilifu na kila kilichofichikana kwake. 2. Kwa mujibu wa maumbile ya mwanadamu, ndani yake kuna jambo lililofichikana, nalo ni ubinafsi. Hujaribu kujinufaisha yeye binafsi, hushindwa kabisa kujinasua kutokakatika hali hili ya kujinufaisha yeye binafsi au kundi lake. Hii ndiyo maana ikawa mara nyingi mipango ya kibinadamu haijumuishi umma wote wa wanadamu, lakini mipango na taratibu za Manabii na Mitume haina mapungufu haya, hii ni kwa sababu inatoka kwa Mwenyezi Mungu Mtam137

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

buzi wa kila kitu, aliye wa kweli na aliyetakasika na kila mapungufu. Kutokana na nukta hizi mbili, tunaweza kusema kwa uwazi kabisa kwamba: Katu haiwezekani wanadamu wasiwe ni wenye kutegemea muongozo kutoka kwa Mwenyezi Mungu na mafunzo ya Manabii, ikiwa ni katika zama zilizopita au zijazo. Kwa hakika ni hitajio la kuendelea.

QUR‟ANI NA MALENGO YA UTUME 55. Lengo la Mitume ni Kutilia Nguvu Misingi ya Kitawhidi Katika kipengele kilichopita, tumefahamu dalili za kiakili zinazothibitisha juu ya umuhimu wa Utume na wajibu wa kupelekwa Mitume ya Mwenyezi Mungu. Sasa hapa tutajifunza umuhimu wa kupelekwa Mitume kwa mujibu wa Qur‟ani na Hadithi, licha ya kwamba mtazamo wa Qur‟ani katika jambo hili, zaidi liko katika mchanganuo wa kiakili. Qur‟an Tukufu inafupisha malengo ya kupelekwa Mitume katika mambo yafuatayo: 1. Kutilia nguvu misingi ya Kitawhidi na kupambana dhidi ya uovu wa kila aina, Mwenyezi Mungu anasema: 138

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ َّ ُ ‫ُأ َّمت َعؾوـ َأك‬ ‫اغب ُضوا اللـأ َواحخ ِن ُبوا‬ ٍ ِ

ُ ََ ‫” َولهض َب َػث فى ً ِ ّل‬ َ ‫ّو‬ “….‫ؿوث‬ َ ‫الؼـ‬

“Na kwa hakika tulimtuma Mtume kwa kila umma kwamba: Muabuduni Mwenyezi Mungu, na mumwepuke taghuti.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:36) Naye Imamu Ali anasema juu ya malengo ya kupelekwa Mitume: “Ili waja wamtambue Mola Wao, baada ya kutomjua, na wamkubali baada ya kumpinga, na wamthibitishe baada ya kumkanusha.23” 2. Kuwasimamisha watu juu ya mafunzo ya Mwenyezi Mungu, na juu ya njia ya utakaso na adabu njema, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

ۧ ُ ‫و‬ َ َ َّ ‫” ُه َو الظى َب َػث ِفى ِّم ّيـ َأ َعؾوـ ِم ُنهم َيخلوا َغل ِيهم ءايـ ِخ ِأ‬ َ َ َ ‫َو ُي َؼ ّييهم َو ُي َػ ّل ُ َُ ُم و‬ “….‫الحٌ َ َت‬ ِ ‫الٌخـب و‬ ِ ِ ِ

“Yeye Ndiye aliyempeleka Mtume kwenye watu wasiojua kusoma, aliyetokana na wao, awasomee Aya Zake, na awatakase, na awafunze Kitabu na hikima…..” (Qur'ani Surat al-Jumu'a 62:2) 3. Kusimamisha uadilifu katika jamii ya wanadamu, Mwenyezi Mungu anasema: 23

Nahjul Balaghah: Khutba Na. 147.

139

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

‫و‬ ُ َ َ ‫الٌخـ َب‬ ِ ‫مػ َُم‬

َ ‫و‬ َ َ ‫” َل َهض َأ‬ ‫عؾل ُع ُؾل ِم َلب ِّي ـ ِذ َوأ َؼل‬ َ َ ‫امليزاك ل َي‬ ُ ّ ‫هوم ال‬ “….‫ؿؽ‬ َ ِ ‫ؽ ِم ِله‬ ‫َو‬ ِ

“Kwa hakika tuliwatuma Mitume Wetu kwa dalili waziwazi, na tukateremsha Kitabu pamoja nao na Mizani, ili watu wasimamie uadilifu…” (Qur'ani Surat al-Hadid 57:25) Ni jambo la wazi kwamba, nguzo ya kusimamisha uadilifu ni kwa watu kuutambua huo uadilfu kwa watu katika nyanja zote, na hili hupatikana tu katika njia ya sheria na hukumu za Mwenyezi Mungu. 4. Kutatua mizozo, Mwenyezi Mungu anasema:

َّ َ َ َ َ َ ‫َ ّ ُ ُ َّ و‬ َ ‫الل ُـأ ال َّ ب ّيۧـ َأ ُم َب ّك‬ ‫غيأ‬ ‫”ً ك ال ؽ أمت و ِخضة قبػث‬ ِ ِ ّ َ َ َ ُ َ ّ َ َ ‫َو ُم ظ‬ َ ‫عيأ َو َأ َؼ َُ َم َػ َُ ُم و‬ ‫ؽ‬ ِ ِ ِ ‫الٌخـب ِم لح ِو ِليدٌم ميك ال‬ ََ “….. ‫قيأ‬ َِ ‫قي َ ازخلكوا‬

“Watu wote walikuwa na mila moja. Basi Mwenyezi Mungu akapeleka Manabii watoa bishara na waonyaji. Na pamoja nao akawateremshia Kitabu kinachoshikaman na haki, ili kihukumu baina ya watu katika yale waliokhitalifiana…..” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:213) Ni wazi kwamba, mizozo ya watu haiko kwenye mambo ya itikadi tu, ipo katika nyanja mbalimbali za maisha. 140

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

5. Kusimamisha hoja kwa watu, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َّ ّ َ َ َّ َ َُ َ ّ َُ ُ ُ ‫ؽ َغلى الل ِـأ‬ ِ ‫عؾال مب ِكغيأ وم ِظعيأ ِلئال يٌوك ِلل‬ َّ َ َ َ ٌ َّ ُ ُّ ‫ػض‬ ‫لَ َوً ك الل ُـأ َغؼيؼا َخٌي‬ َ ِ ‫الغ ُؾ‬ ‫حمت ب‬ “(Ni) Mitume wabashiri, waonyaji, ili watu wasiwe na hoja juu ya Mwenyezi Mungu baada ya Mitume. Na Mwenyezi Mungu ni Mwenye nguvu, Mwenye hikima.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:165) Ni jambo la wazi kwamba, Mwenyezi Mungu amemuumba mwanadamu kwa malengo maalumu, na malengo hayo hutimia kwa kufuata mfumo uliokamilika katika nyanja zote za maisha ya mwanadamu. Na mfumo huo unapaswa uwafikie wanadamu ili hoja ya Mwenyezi Mungu iweze kukamilika na kusiwe na kisingizio chochote kwa yeyote yule kwa kusema: Mimi sifahamu mfumo sahihi wa maisha. 56. Njia za Kuwatambua Mitume Maumbile ya mwanadamu yanamjenga ya kwamba asikubali jambo lolote bila ya dalili, na mwenye kukubali jambo bila ya dalili, anakuwa ni mwenye kwenda kinyume na maumbile ya kibinadamu. Madai ya kudai Utume ni katika madai mazito ambayo mtu anaweza kudai. Ni wazi kwamba madai 141

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

haya yanastahiki kuambatana na dalili ya wazi. Kwa hivyo inawezekana dalili ya dai hili ikawa ni moja kati ya mambo matatu: a. Mtume aliyetangulia ambaye Utume wake umethibiti kwa dalili za wazi, kubainisha juu ya Mtume atakayekuja baada yake, kama ambavyo Nabii Isa alivyobashiria juu ya Utume wa Mtume Muhammad . b. Kushuhudiwa dalili za wazi zenye kuambatana na mwenye kudai Utume. Ushahidi huu unaweza ukawa katika mwenendo wa maisha yake, uzito wa ulinganio wake, watu waliomuamini na waliochini ya ufuasi wake, na pia namna ya ulinganiaji wake na njia anazozitumia katika kufikisha ujumbe wake. Njia hizi ndizo zinazotumika leo katika mahakama za kilimwengu kwa ajili ya kubainisha haki dhidi ya dhulma na mwema dhidi ya muovu. Watu wengi wamefaidika kutokana na njia hizi katika kusadikisha Utume wa Mtume Muhammad . c. Kuja na miujiza, kwa maana yule anayedai Utume aweze kufanya matendo yasiyokuwa ya kawaida na wengine washindwe kuyafanya, na matendo hayo yaende sambamba na kile anachokidai. Kwa hakika njia mbili za kwanza, hazitumiki kwa Mitume wote, lakini hii ya tatu ni kwa Mitume wote. Wanadamu wamefaidika kwa kupitia njia hii ya tatu 142

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

katika kuwatambua Mitume na kuamini ujumbe wao, na hao Mitume walikuwa wakiambatanisha madai yao ya Utume kwa njia hii (miujiza). 57. Mafungamano ya Kimantiki Kati ya Madai ya Utume na Miujiza Kuna mafungamano ya kimantiki kati ya kusadikisha madai ya kudai Utume na miujiza, kwani mwenye kufanya miujiza akiwa ni mkweli katika madai yake, itakuwa ni jambo la wazi ya kwamba amethibitisha matakwa yake. Na pindi anapokuwa muongo katika madai yake ya Utume, basi haitowezekana kwa Mwenyezi Mungu Mwingi wa hekima ambaye anashughulishwa mno juu ya kuwaongoa waja Wake, kumuwezesha kufanya miujiza, kwani iwapo atamuwezesha ni kwamba watu watamuamini kwa kuona uwezo wake wa kufanya matendo yasiyo ya kawaida ambayo wengine katu hawawezi kuyafanya, na watafuata maneno yake, hapo watu watapotoka kwa kumfuata mdai utume aliyemuongo. Bila ya shaka, jambo hili linapingana na hekima ya Mwenyezi Mungu na uadilifu Wake. Na hii ni moja kati ya kanuni za wema na uofu unaotambuliwa na akili, ambao tumeuzungumzia huko nyuma. 58. Tofauti Kati ya Miujiza na Makarama Miujiza ni kufanya jambo lisilo la kawaida linaloshindikana kufanywa na wengine kwa mtu mwenye kudai Utume. Makarama ni kufanya jambo lisilo la 143

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kawaida linaloshindikana kufanywa na wengine kwa mtu mwema asiyedai Utume. Bila ya shaka imeshuhudiwa kwa watu wema ambao si Mitume ambao wameweza kufanya matendo yasiyo ya kawaida ambayo wengine wanashindwa kuyafanya. Mfano wa hayo ni kama vile kushushiwa chakula Bibi Maryam kutoka mbinguni, kama Qur‟ani inavyosema:

َّ ُ ََ َ َ َ َ “.. ‫ ًل َصز َل َغليه ػي ِغَّي ا ِملدغا َ َو َحض ِغ ضه ِعػن‬..” “Kila mara Zakariya alipoingia Mihrabuni hukuta vyakula.” (Qur'ani Surat aali-Imran 3:37) Mfano mwingine ni kupelekwa kiti cha Balqis kutoka Yemen hadi Palestina kwa muda wa kufumba na kufumbua macho tu, kitendo kilichofanywa na Asif ibn Barkhiyya aliyekuwa miongoni mwa wafuasi wa Nabii Suleyman , Qur‟ani inalizungumzia tukio hili kwa kusema:

َ َ َ ۠ َ ‫و‬ َ َ ٌ ‫”ن َُ َّالظى غ َض ُه غ‬ ‫بل أك‬ ‫ءاجيَ ِم ِأ ن‬ ‫الٌخـ ِب أ‬ ِ ‫لم ِمأ‬ ِ ِ ُ َ َ َ َّ َ َ َ “…َ َ ‫يغجض ِئليَ ػغق‬ “Akasema mwenye elimu ya Kitabu: Mimi nitakuletea kabla ya kupepesa jicho lako.” (Qur'ani Surat an-Naml 27:40) 144

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

59. Tofauti Kati ya Miujiza na Uchawi Tofauti kati ya miujiza na matendo mengine yasiyo ya kawaida ni katika mambo yafuatayo: a. Hakuna kujifunza katika miujiza: Mwenye kufanya miujiza, hufanya hivyo bila ya kuwa amejifunza kabla, ambapo kuna baadhi ya matendo mengine yasiyo ya kawaida yanayofanywa baada ya mtu kujifunza. Nabii Musa alipokuwa anakwenda Misri, njiani alisikia sauti iliyokuwa ikimtaka aweke fimbo yake chini, baada ya kuiweka, ile fimbo ikageuka nyoka mkubwa sana, kiasi ambcho Nabii Musa  aliingiwa na woga. Na pia aliambiwa autie mkono wake kwenye mfuko wa kanzu yake, alipoutoa ukawa unang‟aa mng‟ao wa ajabu kabisa. Matendo haya aliyafanya Nabii Musa pasi na kutanguliwa na mafunzo. b. Hakuna uwezekano wa kupambana dhidi ya miujiza: Kwa vile muujiza unatokana na nguvu za Mwenyezi Mungu Mtukufu moja kwa moja, haiwezekani kukabiliana nao na kuleta mfano wake. Ama kwa upande wa uchawi na mazingaombwe ni mambo yanayowezekana kukabiliana nayo kwani asili yake ni kutokana na uwezo na nguvu za mwanadamu zenye mipaka maalumu. c. Kutoa changamoto: Mwenye kufanya miujiza anakuwa anatoa changamoto kwa watu waweze 145

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kukabiliana naye na kufanya afanyavyo, wakati ambapo wachawi na wafanya mazoezi si wenye kutoa changamoto kwa watu wengine kuwataka wafanye kama wao wanavyofanya. d. Haina mipaka: Miujiza ya Mitume ni mingi mno na haina uwiano na kile kinachafanyika, kwa mfano, kuna mafungamano gani ya kutupa fimbo na kisha kugeuka nyoka? Au kuingiza mkono mfukoni na kutoka ukiwa unang‟aa mno? Pia kububujika maji kutoka katika jiwe baada ya kupigwa fimbo? Na vile vile kukauka kwa bahari na kupatikana njia iliyokuwa kavu mara tu baada ya kupigwa fimbo? Pia tunasoma ya kwamba Nabii Isa alifinyanga udongo na kutengeneza umbile la ndege na kisha akalipulizia roho, basi mara akawa ni ndege wa ukweli, kwa idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. Vile vile Nabii Isa alikuwa akiwapangusa watu wenye upofu,mbalanga na ukoma kwa mkono wake, na kuweza kupata ponyo papo hapo, bali zaidi ya haya, alikuwa akifufua wafu, na kuwapa watu habari juu ya yale waliyoyaweka akiba katika nyumba zao, na miujiza mingine mingi aliyokuwa akiifanya. e. Malengo: Kwa hakika wale wanaofanya miujiza na makarama wanatofautiana na wachawi wanaofanya mambo yasiyo ya kawaida. Wao huwa wanalenga katika lengo la juu lenye thamani, ama wachawi lengo lao ni la kujipatia maslahi ya kidunia 146

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

tu. Kwa hivyo ni jambo la kawaida kwa kambi hizi mbili kutofautiana. WAHYI NA UTUME 60. Mafungamano ya Mtume Kujua Yaliyofichika Katika kipengele kilichopita, tumeelezea njia za kuweza kumtambua Mtume, na kuweza kumtofautisha dhidi ya mwenye kujidai ya kwamba yeye ni mtume na ilhali ni muongo. Basi sasa tujifunze njia za mawasiliano ya Mtume na ulimwengu wa mambo yaliyofichika, kwa maana ya Wahyi. Kwa hakika Wahyi ni njia muhimu kati ya njia za mawasiliano ya Mitume katika ulimwengu wa mambo yaliyojificha, na wala sio kwamba jambo hili la kujua mambo ya siri linatokana na utashi wao au akili zao, bali ni elimu maalumu wanayopewa na Mwenyezi Mungu kwa watu mahsusi, kwa lengo la kufikisha Ujumbe Wake kwa watu. Qur‟ani inauwelezea Wahyi kwa kusema:

ُ َ

ََ

ُ ‫الغ‬ ّ ‫” ؼ َُ م ِأ‬ ‫ميك َغ و‬ “…..َ َ ‫لى ن ِلب‬ َ ‫وح‬ ِ “Ameuteremsha Roho Muaminifu. Juu ya moyo wako…..” (Qur'ani Surat ashShu'araa 26:193-194) Aya hii inamaanisha ya kwamba, utambuzi wa Mitume juu ya mafunzo ya Mwenyezi Mungu, 147

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hautokani na kutumia njia za hisia za kawaida, bali ni kwa Malaika wa Wahyi kushuka katika moyo wa Mtume. Basi kwa hivyo inawia vigumu kuweza kuelezea uhakika wa Wahyi kwa kutumia njia za kawaida zilizozoeleka. Na kwa kweli kushuka kwa Wahyi ni moja kati ya mambo ambayo inampasa kila Mwislamu kuliamini, hata kama haijatubainikia uhalisia wa jambo hili, kwani ni sifa miongoni mwa sifa za Waumini, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

‫و‬ َ َ ‫و‬ ُ َ َّ َ َ ‫قيأ ُهضى لل ُ َّخ‬ ‫إم وك‬ َ ِ َ‫يب‬ َ َ ‫الٌخـ ُب ـ َع‬ ِ ِ َ‫”ط ِل‬ ِ ‫هيك الظيأ ي‬ َ “…‫يب‬ َ ِ ‫ِم لؿ‬ “Hiki ni Kitabu kisicho na shaka ndani yake; ni mwongozo kwa wenye takua. Ambao wanaamini ghaibu..…” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:2-3) Wahyi nao ni katika mambo ya ghaibu yasiyoonekana. 61. Wahyi Hautokani na Mitume Wahyi sio fikra na wawazo mahsusi yatokanayo na Mitume. Wale ambao wanataka kupima kila jambo na kulieleza kwa vipimo vya kimaada na viungo vya hisia, huwa wanaueleza Wahyi maelezo tofauti tofauti, ambapo yote si maelezo sahihi. Zifuatazo ni baadhi ya kasoro zilizotolewa: 148

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

a. Kuna baadhi ya watu wanaitakidi kwamba Mitume inatokana na wanadamu,na wanaitakidi kwamba Wahyi unatokana na mawazo yao na hisia zao za ndani. Watu hawa wanaitakidi kwamba, â&#x20AC;&#x17E;Roho Mtakatifuâ&#x20AC;&#x; ni roho safi za watu hawa na nafsi zao njema, na vitabu vya mbinguni vimeandikwa fikra zao za hali ya juu na taswira zao za kuona mbali. Aina hii ya maelezo juu ya Wahyi, inatokana na fikra za ulimwengu wa kisasa ambao unategemea viungo vya hisia kuweza kukielezea kwa kina kila kitu kilichopo. Tatizo kubwa kwa watu wa nadharia hii, ni kukanusha kila kilichosemwa na Manabii na Mitume ya Mwenyezi Mungu. Kwa msingi huu, maana ya Wahyi waliyoieleza inapelekea kukadhibishwa kwa Mitume, na jambo hili haliendi sambamba na cheo cha Mitume na daraja zao za hali ya juu na ukweli wao pamoja na uchapaji kazi wao kwa ajili ya manufaa ya watu kama namna historia yao inavyotuonesha. Kwa ibara nyingine: Watengenezaji wa jamii wako wa aina mbili: Watengenezaji ambao wanaunasibisha mpango kazi wao kwa Mwenyezi Mungu, na watengenezaji wengine ni wale wanaounasibisha mpango kazi wao kwa wao wenyewe, na kuielezea jamii ya kwamba fikra za kazi zao zinatokana na mawazo na akili zao. 149

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Huwenda ikawa makundi yote haya mawili ni makundi yenye kufanya kazi zao kwa dhati na kwa ikhlasi ya hali ya juu, lakini pamoja na yote hayo, haifai makundi haya mawili ya watu wanaoistawisha jamii kuwa ni watu wa aina moja. b. Kuna kundi jingine la watu wanaoelezea ya kwamba, Wahyi ni hali ya kudhihirikiwa na hali ya kiroho katika nafsi ya Mtume. Kwa mujibu wa madai ya watu hawa, wanaitakidi kwamba, kutokana na imani ya Mtume iliyothabiti juu ya Mwenyezi Mungu, na kutokana na ibada zake nyingi, basi hufikia daraja la kuweza kuona uhalisia wa mambo kwa kiwango cha hali ya juu sana, na hapo hudhani ya kwamba hayo aliyoyaona yanatoka kwa Mwenyezi Mungu, na kumbe si hivyo, bali yanatokana na nafsi yake tu. Watu wenye nadharia hii wanasema: â&#x20AC;&#x153;Sisi hatuna shaka juu ya uwepo wa Mitume, bali tunaamini ya kwamba wameshuhudia uhalisia na uhakika wa mambo kwa kiwango cha hali ya juu, lakini suala lipo juu ya uasilia wa uwezo wao huu wa hali ya juu walionao. Mitume wenyewe wanadhani ya kwamba asili ya jambo hili ni kutoka kwenye ulimwengu wa ghaibu (siri) uliombali na ulimwengu huu wa dhahiri, lakini ukweli ni kwamba asili yake ni wao wenyewe na si vinginevyo.â&#x20AC;? Kwa kweli nadharia hii si ngeni, bali ni miongoni mwa nadharia zilizokuwa zikitolewa katika zama za 150

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kijahiliya, isipokuwa hawa wameileta katika muundo mpya wa maneno.Muhtasari juu ya nadharia hii ni kwamba, Wahyi ni mawazo ya Mitume kwa sababu ya kufikiri kwao sana na kwa kina juu ya Mwenyezi Mungu, kukithirisha ibada na kufikiria maendeleo ya jamii zao, mambo haya yaliwagusa sana, hapo wakadhani ya kwamba wanapata maelekezo kutoka kwa Mwenyezi Mungu. 24 Hivi ndivyo walivyokuwa wakiwaza watu katika zama za kijahiliya kuhusu Wahyi, walikuwa wakisema:

‫و ُ َ و‬

“….. ‫”أطؿـث أخلـ ٍ َم‬ “…Hizo ni ndoto za ovyo ovyo…” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:5) Mwenyezi Mungu amewajibu watu hawa kwa ukali na kuwaeleza ya kwamba Mtume ni mkweli katika madai yake ya kumuona Malaika wa Wahyi, na yeye hajakosea katika moyo wake wala macho yake, amesema:

َ َ ‫ػاؽ‬ ‫الب َ ُغ َوم َػ و‬ َ‫غى‬ ‫م‬

“Jicho halikuhangaika wala halikupetuka mpaka.” (Qur'ani Surat anNajm 53:17) Hii inamaana ya kwamba, Mtume alimuona Malaika wa Wahyi kwa macho yake ya kichwani na ya moyoni na kwa macho ya dhahiri na ya siri. 24

Sayyid Muhammad Ridha, Al-wahyul Muhammadiy: uk.66.

151

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

UMAASUMU WA MITUME 62. Madaraja ya Umaasumu wa Mitume Maana ya umaasumu ni kukingwa dhidi ya makosa na kutenda dhambi. Umaasumu kwa Mitume unamatabaka matatu nayo ni: a. Umaasumu katika kupokea Wahyi na kuufikisha. b. Umaasumu dhidi ya kufanya makosa. c. Umaasumu dhidi ya kufanya makosa katika mambo ya kibinafsi na ya kijamii. Umaasumu wa Mitume katika kipengele cha kwanza ni jambo linalokubaliwa na Waislamu wote, kwani kudhania kuwepo uwezekano wa makosa katika kipengele hiki, kuna athari mbaya kwa watu ya kutowaamini Mitume na kutoshikamana na maneno yao, na hapo lengo la kupelekwa kwao litakosekana. Zaidi ya haya, ni kwamba Qur‟ani imebainisha wazi ya kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu humlea na kumchunga Mtume kwa kiwango cha juu mno ili apokee Wahyi kwa usahihi, anasema:

َ ّ َ ‫َ ُ ُ َ و‬ َ ُ ‫و‬ ‫﴾ ِئـ َم ِأ‬٤٦﴿ ‫لى ؾ ِيب ِأ أ َخضا‬ ‫ظَغ غ‬ ِ ‫”غـ ِلم الؿ‬ ِ ‫يب قال ي‬ ُ َ َ َّ َ ‫اعج و‬ ‫طخى ِمأ َعؾو ٍُ ق ِا ُأ َاؿل َُ ِمأ َم ِيك َي َض ِيأ َو ِمأ ز ِلك ِأ‬ ‫وو‬ َ َ َ َ َ َ َ َ ‫َع‬ ‫﴾ ِل َيػل َم أك نض أملؿوا ِعؾـلـ ِذ َعِّب ِهم َوأخ غ‬٤٢﴿ ‫صضا‬ َ َ َ ُ ‫و‬ َ “﴾٤٢﴿ ‫ىء َغضصا‬ ‫ِم ل َض ِحهم َوأ‬ ٍ ‫خصخى ً َّل شخ‬ 152

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

â&#x20AC;&#x153;Ni Mwenye kujua ghaibu, wala hamdhihirishii yeyote ghaibu Yake. Isipokuwa Mtume Wake aliyemridhia. Naye huyo humwekea walinzi mbele yake na nyuma yake. Ili ajue kwamba wao wamefikisha ujumbe wa Mola Wao, na anajua vyema yote waliyonayo, na amedhibiti idadi ya kila kitu.â&#x20AC;? (Qur'ani Surat al-Jinn 72:26-28) Mwenyezi Mungu ameeleza katika Aya hizi aina mbili za wahifadhi na walinzi wa Wahyi: 1. Malaika wanaomchunga Mtume kila upande. 2. Mwenyewe Mwenyezi Mungu, ambaye humlinda na kumuhifadhi Malaika na Mtume. Uangalizi huu pamoja na ulinzi, ni kwa ajili ya kupatikana hakikisho la kuwafikia watu Wahyi wa Mwenyezi Mungu ukiwa salama. 63. Umaasumu Dhidi ya Kufanya Makosa Kwa hakika Manabii na Mitume ya Mwenyezi Mungu wametakaswa kabisa kabisa dhidi ya kufanya makosa na dhambi katika nyanja ya utekelezaji wa hukumu za kisheria. Hii ni kwa sababu lengo la kupelekwa Mitume, litapatikana tu ikiwa Mitume na Manabii watakuwa na kinga ya aina hii, kwani ikiwa wao hawatokuwa ni wenye kutekeleza kikamilifu sheria na hukumu za Mwenyezi Mungu ambazo 153

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wametakiwa kuzipeleka kwa watu, watapoteza uaminifu katika kauli zao, hapo lengo la kutumwa kwao litaporomoka. Muhaqqih Tusiy amelizungumzia jambo hili kwa ibara fupi pale aliposema: “Ni wajibu kwa Mitume kuwa na kinga dhidi ya kufanya makosa, ili waaminiwe, na lengo lipate kutimia.”25 Umaasumu wa Mitume umethibitishwa na Qur‟ani Tukufu katika Aya mbalimbali, hapa tunazitaja baadhi yake: 1. Qur‟ani Tukufu inawazingatia Mitume kuwa ni watu waongofu walioteuliwa na Mwenyezi Mungu Mtukufu, inasema:

‫َ َ و‬

‫َ و‬

“‫هيم‬ َ ٍ ‫”… َواحخ َبي ـ َُم َوهضي ـ َُم ِئ ولى ِص وغ ٍغ ُمؿخ‬ “Na tukawachagua na kuwaongoa katika njia iliyonyooka.” (Qur'ani Surat al-An'am 6:87) 2. Qur‟ani Tukufu inaeleza ya kwamba, ambaye ameongozwa kwenye njia ya haki na Mwenyezi Mungu, hakuna yeyote anayeweza kumpotosha, inasema:

َُ

َ ُ َّ

“…..‫ل‬ َّ ٍ ‫” َو َمأ َح ِهض اللـأ ق لأ ِمأ ُم ِظ‬ 25

Kashful Muradi fi Sharhi Tajridil-Idikadi: uk. 217.

154

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na anayeongozwa na Mwenyezi Mungu hana wa kumpoteza.” (Qur'ani Surat az-Zumar 39:37) 3. Qur‟ani Tukufu inaeleza ya kwamba maasi ni upotofu, inasema:

َ ًّ

َ َ ََ

“….‫” َولهض أط َّل ِم ٌم ِح ِبال يثيألاا‬ “Na hakika yeye amewapoteza viumbe wengi miongoni mwenu.” (Qur'ani Surat Yasin 36:62) Tunajifunza kwa kupitia Aya hizi, ya kwamba Mitume ni wenye kukingwa dhidi ya makosa katika kila kipengele cha upotofu na kutenda maasi. Pia dalili ya kiakili tuliyoitoa inathibitisha kwamba Mitume  walikingwa dhidi ya makosa kabla ya kupewa Utume, kwani mtu aliyetenda makosa kwa kipindi fulani katika maisha yake, kisha baadaye akabebeshwa jukumu la Utume, ni wazi kwamba hukosa uaminifu kwa watu na kuzitilia shaka kauli zake. Kinyume na aliyeishi kwa wema na kuwa msafi katika matendo yake kabla ya Utume. Mtu wa aina hii ni rahisi kwake kuzifuta hisia za watu na kukubalika. Nyongeza ya haya ni kwamba, wale wapinzani wa Mitume  hupata urahisi wa kupambana dhidi ya Mtume na kumkejeli na kumdhihaki yeye pamoja na Ujumbe wake kutokana na matendo yake maovu ya zamani, ikiwa Mtume sio mtu maasumu kabla ya 155

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Utume. Ambaye ameweza kuishi katika hali ya usafi katika mazingira maovu, wakaweza kumwita „Muhammad al-Amiin,’ ni mtu pekee ambaye kutokana na shakhswiyya yake iliyosafi anayeweza kukabiliana dhidi ya vikwazo pinzani na kuyafuta matumaini ya maadui wake na wapinzani wa Risala (Ujumbe) yake, na kuyang‟arisha pole pole mazingira ya kijahilia yaliyojaa giza. Pia ni kwamba mtu ambaye alikuwa maasumu tangu mwanzoni mwa utoto wake, ni bora kuliko mtu aliyepata umaasumu baada ya kuwa mtume, kwani pia kazi yake ya ulinganiaji inakuwa ni yenye tija zaidi. Kwa hivyo kutokana na hekima ya Mwenyezi Mungu, inalazimu kumchagua kuwa Mtume yule ambaye ni mwema na mkamilifu zaidi. 64. Umaasumu Dhidi ya Kufanya Makosa. Licha ya kuwa Mitume wamekingwa dhidi ya kufanya dhambi, pia wamekingwa katika mambo yafuatayo: a. Katika utoaji wa maamuzi katika ugomvi na uhasama. Licha ya kwamba Mtume alikuwa akitoa hukumu kwa mujibu wa ushahidi na ulaji yamini (kuapa), lakini katika hali ya kutolewa ushahidi wa uongo au viapo, alikuwa akisimama katika ukweli mchungu, kwani hakuamrishwa kutoa hukumu kwa mujibu wa 156

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

uhalisia wa jambo (bali kwa dhahiri yake, ama kwa ushahidi au ulaji yamini). b. Katika kuainisha hukumu za kisheria. Kwa mfano, je maji fulani ni ulevi au laa? c. Katika mambo ya kawaida ya kila siku. Lau kama Mtume si maasumu katika mambo ya kawaida ya kila siku, basi ingepelekea kufanya makosa katika nyanja ya utekelezaji wa hukumu za kisheria, na kwa hivyo uaminifu wa watu ungekosekana kwake, na hatimaye lengo la kutumwa kwake lisingepatikana. 65. Mitume  Wamekingwa dhidi ya Magonjwa Yenye Kuwakimbiza Watu Miongoni mwa mambo waliyokingwa nayo Mitume ni kutokuwa na magonjwa yenye kuwafanya watu wawe mbali nao. Kwa hivyo Mitume wanapasa kutokuwa na kasoro za kimwili na kinafsi, kwani kuwepo sababu ya kuwafanya watu wajiweke mbali na Mitume, kunapelekea kukosekana kwa lengo la kutumwa kwao, na lengo hilo ni kuwafikishia watu ujumbe wa Mwenyezi Mungu. Na kwa mujibu wa akili, Mwenyezi Mungu ni Mwenye Hekima, kwa hivyo kwa mujibu wa hekima Zake ni lazima amteue mtu asiye na kasoro na mwenye uwezo wa kufikisha Ujumbe Wake. 157

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

66. Aya Zinazomaanisha Kutokuwepo Umaasumu kwa Mitume  Tumejifunza kwa mujibu wa akili na kwa mujibu wa Qur‟ani ya kwamba Mitume wamekingwa dhidi ya makosa na kasoro mbalimbali. Lakini katika maudhui haya, kuna baadhi ya Aya zinaashiria ya kwamba baadhi ya Mitume  walifanya makosa na kutenda dhambi, mfano Nabii Adam na wengineo, je ufumbuzi ni upi katika Aya hizi? Kwanza inatupasa tuseme: Ni jambo lisilo na shaka yoyote ile kwamba, katu hakuna mgongano wowote ule katika Qur‟ani Tukufu, tunachopaswa ni kuangalia mafungamano yaliyomo katika Aya hizo hizo ili kuelewa makusudio yake. Katika masuala haya, haiwezekani udhahiri wa Aya ukawa ndio makusudio yaliyolengwa. Na kwa bahati nzuri, wafasiri wa Qur‟ani wa Kishi‟ah pamoja na wanachuoni wao wa elimu ya akida, wameweza kutoa ufafanuzi wa kina katika Aya hizi za Qur‟ani, bali wengine wametunga vitabu maalumu juu ya masuala haya yenye utata kwa wengine. Na kwa vile kitabu hiki hakihimili kuelezea Aya hizo moja baada ya nyingine, basi tunawaomba ndugu wapenzi wasomaji, wafuatilie vitabu vilivyotajwa hapo chini ya mstari.26 26

Hukumu ya akili katika masuala haya ni hukumu isiyo na shaka yoyote ile, kwa hivyo baadhi ya riwaya zinazoeleza

158

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

67. Uasilia wa Umaasumu na Sababu Zake Uasilia wa umaasumu na sababu zake unaweza ukawa unatokana na sababu mbili: a. Kwa vile Mitume wana uelewa mpana juu ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, katu hawawezi kubadilisha matakwa Yake kwa jambo lolote lile. juu ya ugonjwa wa kutisha wa kuwakimbiza watu uliomsibu Nabii Ayoub , na pia riwaya hizo kudai kwamba alikhalifu baadhi ya hukumu zinazokubalika kiakili, riwaya hizo zinapingana na zile zilizopokewa kutoka kwa Ahlulbayti wa Mtume . Imamu Swadiq  amesema: “Licha ya Nabii Ayoub  kutahiniwa na mambo mbalimbali, harufu yake haikuwa yenye kunuka, na wala sura yake haikuwa mbaya, na wala hakutoka tone la damu wala usaha, na wala hakukuwa na mtu yeyote aliyemuona akamhisi kama kinyaa, na wala hakutengwa na aliyekutana naye, na wala hakutokwa na wadudu katika mwili wake, na hivi hivi ndivyo ambavyoMwenyezi Mungu anavyofanya kwa Mitume wakeanaowatahini na kwa Mawalii wake watakatifu. Lakini ni kwamba watu walijitenga naye kutokana na ufakiri wake, na unyonge wake kwa sababu ya ugonjwa wake, kutokana na ujinga wao kwa yale aliyonayo kwa Mola Wake Mtukufu, kwa kuwa naye na kumpa faraja,” (al-Khiswalu: Mlango wa saba, Hadithi Na: 107).Ni wazi kwamba riwaya kinzani na hii, ni riwaya zisiso sahihi. Vitabu vyengine vya rejea juu ya masula haya ni: Tanzihul Anbiyai cha Sayyid Murtadha.Ismatul Anbiyai cha Fakhri Zaziy na Mafahimul Qur’ani cha Jafar Sheikh Jafar Subhaniy: Jz.5 katika kipengele cha Ismatul Anbiyai

159

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa ibara nyingine: uelewa wao wa kina juu ya utukufu, uzuri na ukamilifu wa Mwenyezi Mungu, unawazuia kuelekea kokote kule isipokuwa kwa Mwenyezi Mungu tu, na kutofikiria chochote isipokuwa Mwenyezi Mungu tu. Daraja hili la maarifa ndilo alilolizungumzia Imamu Ali kwa kusema: “Sitazami chochote isipokuwa kwanza yake na baada yake humuona Mwenyezi Mungu.”27 Naye Imamu Swadiq amesema: “…lakini mimi humuabudu Mwenyezi Mungu kwasababu ya kumpenda, basi hiyo ni ibada ya watu wema.”28 b. Ufahamu wa hali ya juu wa Mitume juu ya malipo ya utii na athari mbaya za maasi, ni sababu ya kujikinga kwao dhidi ya kukhalifu amri za Mwenyezi Mungu. Umaasumu katika kila kitu ni maalumu kwa Mawalii wa Mwenyezi Mungu tu, lakini kuna uwezekano kwa baadhi ya Waumini wenye kumcha Mwenyezi Mungu wakawa ni maasumu katika sehemu kubwa ya matendo yao, kwa mfano, mchamungu hawezi kujiua au kumuua mtu asiye na makosa.29 27

Biharul An-wari: Jz.70, uk.22. Kitabu kilichotangulia: Jz. 70, uk.18. 29 Imamu Ali  ameeleza sifa za watu hawa kwa kusema: “Wao kana kwamba wanaiona Pepo, huku wakistareheshwa, na wao kama kwamba wanauona Moto, huku wakiwa wanaadhibiwa.” (Nahjul Balaghah; Khutba Na.193. 28

160

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Bali hata baadhi ya watu wa kawaida wanakuwa na aina fulani ya umaasumu, huwa hawatendi baadhi ya dhambi, kwa mfano, mtu hashiki waya wenye umeme, kwa kuhofia maisha yake. Bila ya shaka, ni kwamba umaasumu katika mambo haya ni kwa sababu ya maarifa ya uhakika juu ya athari zitakazotokea kwa kufanya kitendo kiovo. Lau kama mfano huu wa maarifa ungepatikana juu ya hatari inayopatikana kwa mwenye kufanya dhambi kubwa, basi bila ya shaka ingekuwa ni sababu kubwa ya kumfanya awe maasumu dhidi ya maasi. 68. Hakuna Mgongano Kati ya Umaasumu na Maamuzi Kwa kuangalia sababu ya umaasumu, ni kwamba umaasumu haupingani na uhuru wa maamuzi ya mtu maasumu kwa kile anachotaka kukifanya, bali mtu maasumu akiwa na maarifa yake kamilifu juu ya Mwenyezi Mungu na athari nzuri za mambo mema na athari mbaya za uovu, kuna uwezekano kwake kutenda maovu ikiwa hakutumia uwezo wake huo, ni sawa na mzazi mwenye upendo anauwezo wa kumuua mwanawe, lakini katu hafanyi hivyo. Kwa ufafanuzi zaidi, ni kama ilivyo kwa Mwenyezi Mungu, katu hafanyi mambo maovu, lakini Yeye anauwezo juu ya kila kitu, anaweza kumuingiza Motoni mtu mwema au kumuingiza Peponi mtu 161

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

muovu, lakini kutokana na uadilifu Wake, katu hafanya hivyo. Kwa maelezo haya, imebainika ya kwamba kuacha maasi na kutenda mema na ibada, ni mambo yanayozingatiwa kuwa ni fakhari kubwa kwa Mitume , kwa sababu licha ya uwezo wao wa kuacha kutenda mema na kutenda maovu, hawafanyi hivyo kutokana na maamuzi yao. 69. Umaasumu Hauna Mafungamano na Utume Licha ya kwamba sisi tunaamini ya kwamba Mitume wote ni maasumu, lakini haina maana ya kwamba kila maasumu ni mtume, ila ni lazima kila Mtume awe maasumu. Huwenda mtu akawa ni maasumu lakini asiwe mtume, kama ambavyo Qur‟ani inavyozungumza juu ya Bibi Maryam :

‫و‬ َ َ َ َّ ‫اصؼ و‬ ‫اصؼ و‬ ‫كى َِ َغ و‬ ‫لى‬ ‫كى َِ َوػ ََّ َغ ِى َو‬ ‫”…يـ َ َغي ُم ِئ َّك الل َـأ‬ َ َ‫و‬ “‫يك‬ َ ‫ِنؿ ِء الػـل‬

“…Ewe Maryamu! Hakika Mwenyezi Mungu amekuteua, na akakutakasa, na akakuteua juu ya wanawake wa ulimwengu.” (Qur'ani Surat AaliImran 3:42) Kutumika neno „kuteuliwa‟ katika Aya hii, inamaanisha ya kwamba yeye ni maasumu, kwani neno hili pia limetumika kwa Mitume , Mwenyezi Mungu anasema: 162

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ َّ َّ َ َ َ ‫َ و‬ َ ‫ءاُ ئ ومغ‬ َ ‫هيم َو‬ َ َ ‫ءاُ ِغ وغك‬ ِ ‫ِئك اللـأ و اصؼكى ءاصم و وخ و‬ َ َ َ َ ‫َغلى الػـل‬ ‫يك‬ “Hakika Mwenyezi Mungu alimteuwa Adam na Nuhu na watoto wa Ibrahim na watoto wa Imran juu ya walimwengu wote.” (Qur'ani Surat AaliImran 3:33) Nyongeza ya haya ni kwamba, Aya imezungumzia juu ya utakaso wa Bibi Maryam , ambapo makusudio yake ni kutakaswa dhidi ya kila aina ya uchafu na maasi, na utakaso huu si kwa ajili ya zile tuhuma alizotuhumiwa na Mayahudi kwa sababu ya kumzaa Nabii Isa bila ya baba, kwani tuhumu aliyotuhumiwa nayo ilijulikana kwamba si ya kweli katika siku za mwanzoni baada ya kumzaa Nabii Isa . Kwa hivyo hakukuwa na haja ya kuelezwa hilo kwa mara nyingine. Zaidi ya haya ni kwamba, Aya imemzungumzia Bibi Maryam kabla ya kumzaa Nabii Isa .

163

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SEHEMU YA SITA UTUME MAHSUSI 70. Njia za Kuthibitisha Utume Mahsusi Katika somo lililopita tumezungumzia Utume kwa sura ya ujumla. Katika somo hili tutazungumzia tu Utume mahsusi wa Mtume Muhammad , na kabla ya hapo tunataja njia tatu za kuthibitisha utume wa mtu, njia hizo ni: a. Kuleta miujiza inayokwenda sambamba na madai ya Utume. b. Matukio yanayotoa kielelezo juu ya ukweli wa madai yake. c. Kusadikishwa na Mtume aliyemtangulia. Basi pia Utume wa Mtume Muhammad nao unathibiti kwa njia hizi tatu, na hapa tutazichambua kwa muhtasari: QUR‟ANI AU MUUJIZA WA MILELE Historia inashuhudia ya kwamba Mtume Muhammad ulinganiaji wake uliambatana na miujiza mbalimbali, na miongoni mwa miujiza yake ni hii Qur‟ani Tukufu ambayo ni ya milele. 164

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mtume Muhammad alitangaza ulinganio wake na risala yake kwa kuleta hiki Kitabu kitokacho kwa Mwenyezi Mungu, na akatoa changamoto kwa watu kwa kuwataka walete kitabu mfano wa hii Qur‟ani ikiwa kweli wanaweza, lakini hakuna yeyote aliyeweza kuleta hata Aya moja katika zama za Utume wake. Na leo baada ya kupita karne nyingi, bado inaendelea kutoa changamoto kwa wote, inasema:

َ ُ َ‫و‬ َ َ َ ‫نـ َو ُّ َ و‬ ُ ‫احخ َ َػ ِذ إلا‬ ‫ثل هـظا‬ ‫نل ل ِئ ِك‬ ِ ِ ‫المأ غلى أك يأجوا ِم‬ ِ ِ َ َ َ ُ َ ُ ُ َ َ ََ ‫ػع ظَيألاا‬ ِ ‫اله‬ ٍ ‫غءاك ـ يأجوك ِم ِ ِثل ِأ ولو ً ك بػظَم ِلب‬ “Sema: Lau wangelikusanyika watu na majini ili walete mfano wa hii Qur'ani, basi hawaleti mfano wake, hata wakisaidiana wao kwa wao.” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:88) Kwenye sehemu nyingine imewataka walete Aya kumi au hata Aya moja kama kweli wanaweza, inasema:

‫َ و‬

َ “…‫ذ‬ َ ٍ ‫كغ ُؾ َو ٍع ِم ِثل ِأ ُمكت َألايـ‬ ِ ‫”…قأجوا ِبػ‬ “Basi leteni Sura kumi zilizozuliwa mfano wa hii…” (Qur'ani Surat Hud 11:13)

َ ‫”…قأجوا ب‬ “…. ‫ؿوع ٍة ِمأ ِم ِثل ِ َأ‬ ِ 165

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“…..basi leteni Sura moja iliyo mfano wake…..” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:23) Tunafahamu ya kwamba maadui wa Uislamu bado wanatumia juhudi nyingi kwa muda mrefu, toka kudhihiri kwa Uislamu tangu karne 15 zilizopita hadi sasa, lakini wameshindwa kupambana dhidi ya Dini hii ya Kiislamu licha ya kufanya vitimbi mbalimbali, mpaka kuweza kutumia silaha ya tuhuma ya uchawi na uwendawazimu na nyinginezo dhidi ya Mtume , lakini katu hawakufanikiwa kukabiliana na Qur‟ani Tukufu, kiasi cha kushindwa kuleta hata Aya ndogo kabisa mfano wa Aya zake. Na leo pia ulimwengu umepiga hatua kubwa za kifikra na kielimu, lakini nao pia umeshindwa kukabiliana na changamoto hii ya milele ya Qur‟ani. Hii ni dalili ya wazi ya kwamba Qur‟ani iko juu ya wanadamu wote. 71. Miujiza ya Kifasihi Katika Qur‟ani: Vitabu vya historia ya Kiislamu na Hadithi vimenakili miujiza mbalimbali ya Mtume , lakini muujiza wenye kung‟aa zaidi katika zama zote ni Qur‟ani Tukufu, na siri iliyopo ya kudumu muujiza huu milele na milele ikilinganishwa na vitabu walivyoteremshiwa Mitume wengine ni kwamba, sheria za Mtume  ni za mwisho na yeye ni Mtume wa 166

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mwisho. Basi sheria ya mwisho pia inahitaji muujiza wenye kubakia milele ili iwe ni dalili ya kweli katika kila zama na katika kila kizazi, na pia wanadamu wa kila zama waweze kurejea kwayo bila ya kuhitaji ushahidi na kauli za wengine. Qur‟ani Tukufu inasifika kuwa ni muujiza katika vipengele mbalimbali ambavyo vinahitaji uchambuzi wa kina, lakini kitabu chetu hiki hakihimili uchambuzi huo, bali hapa tutaeleza kwa muhtasari kidogo. Katika zama za kushuka kwa Qur‟ani Tukufu, kitu cha kwanza kilicho wastaajabisha Waarabu na kuwachanganya magwiji wa balagha na fasaha ni uzuri wa maneno ya Qur‟ani Tukufu na namna mpangilio wake na upeo wa ubainifu wake, mambo ambayo hujulikana kwa jina la balagha na fasaha. Hali hii ya sifa za kipekee iliyomo ndani ya Qur‟ani Tukufu, ilikuwa ni ya wazi na yenye kushuhudiwa na Waarabu wa zama hizo. Ndio maana Mtume akiwataka mara kwa mara walete mfano wake kama kweli wanaweza. Basi wazamivu wa lugha ya Kiarabu na wanafasihi wakawa wanyonge na wenye kupigwa na mshangao wakati wanaposomewa Qur‟ani na kukiri juu ya utukufu wa Dini ya Kiislamu, na kusema wazi kwamba Qur‟ani iko juu ya maneno ya wanadamu. Kwa mfano, al-Walid ibn Mughira, aliyekuwa mmoja kati ya washairi mahiri na mwanafasihi mkubwa wa 167

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kikureyshi, baada ya kumsikia Mtume akisoma Aya za Qur‟ani, alimtaka Mtume ampe ruhusa ya kutoa rai yake juu ya Aya hizo, alisema: “Naapa kwa Mwenyezi Mungu, hakika maneno yake anayoyasema ni matamu mno, na kwa hakika yana uzuri, juu yake ni yenye matunda na chini yake kuna maji mengi, na kwa hakika yanapaa juu na wala hayakaliwi juu yake.” Na sio al-Walid ibn Mughira peke yake aliyeinamisha kichwa chake kwa kuunyenyekea uzuri wa Qur‟ani kidhahiri na kimaana, bali kulikuwa na wanafasihi wengi miongoni mwa Waarabu, mfano wa Utba ibn Rabiya na Tuweyli ibn Amru, hawa wote pia nao walidhihirisha kushindwa kwao na Qur‟ani na kukiri wazi muujiza wa Qur‟ani katika upande wa fasihi. Kutokana na ujahiliya (ujinga) wa kielimu waliokuwa nao Waarabu katika zama hizo, hawakuweza kufahamu uzito na ubora wa Qur‟ani isipokuwa katika nyanja hii ya kifasihi. Lakini Uislamu ulipoenea katika maeneo mengi ya dunia, watu wengi wakaanza kutafakari juu ya Aya Tukufu za Qur‟ani, hapo wakaweza kugundua aina nyingine za fani, ambapo kila fani ilikuwa inajitegemea. Hii yote ilikuwa ni ushahidi tosha ya kwamba Kitabu hiki (Qur‟ani) kinatoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu Muumba wa ulimwengu. 168

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Hali hii ikawa na bado inaendelea kwa kila zama kugundua aina mbalimbali za mambo ambayo ni miujiza miongoni mwa miujiza ya Qur‟ani Tukufu. 72. Vipengele Vingine vya Miujiza Katika somo lililopita tumebainisha kwa muhtasari miujiza katika nyanja ya kifasihi,na sasa tunataka kuzungumzia kwa ufupi upande mwingine wa miujiza. Ikiwa muujiza wa Qur‟ani kwa upande wa kifasihi unajulikana na wale tu waliozamia katika fasihi ya lugha ya Kiarabu, basi kwa bahati nzuri upande mwingine wa muujiza unajulikana kwa watu wengine. a. Mtu aliyekuja na Qur‟ani alikuwa hajui kusoma wala kuandika na wala hakupata mafunzo yoyote kabla ya kupewa Utume, si kwa kuingia darasani au kusoma kwenye kitabu, na wala si mwanafunzi wa mtu yeyote, Mwenyezi Mungu anasema:

‫و‬ َ ُّ ُ َ َ َ ُ ‫َ ِئطا‬ َ َ ِ ‫َوم ي ذ جخلوا ِمأ ن ِبل ِأ ِمأ ِيخـ ٍب َوـ جسؼ ُأ ِم َي ي‬ َ ُ َ َ ‫ك‬ َ ‫بؼلو‬ ِ ‫ـعج امل‬ “Na hukuwa kabla yake unasoma kitabu chochote, wala hukukiandika kwa mkono wako wa kuume. Ingelikuwa hivyo wangelifanya shaka wabatilifu.” (Qur'ani Surat Al-'Ankabut 29:48) 169

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mtume  aliwasomea Aya hii watu waliokuwa wakiyafahamu maisha yake kikamilifu. Na lau kama kweli aliwahi kupata elimu kabla ya kupewa Utume, basi wangekadhibisha dai lake hili. Ama tuhumu ya baadhi ya watu ya kwamba Mtume anafundishwa na mwanadamu, kwa kweli hiyo ilikuwa ni tuhuma kama zilivyo tuhuma nyingine, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

‫و‬ َ ‫”…لؿ ُك َّالظى ُيلحضو َك ئ َليأ َأ‬ ‫عم ِ ٌّى َوهـظا ِلؿ ٌك‬ ِ ِ ِ ِ ٌ ُ “‫بيك‬ َ ‫َغ َغِب ٌّى م‬ “…Lugha ya huyo wanayemuelekezea sio fasaha, na hii ni lugha ya Kiarabu bayana.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:103) b. Qur‟ani ilisomwa kwa watu na Mtume kwa muda wa miaka ishirini na tatu, na katika mazingira tofauti kama vile suluhu, vita, furaha, huzuni, wakati wa safari na usio wa safari n.k. Mara nyingi katika hali kama hii maneno ya mzungumzaji hutofautiana na kuwa na miundo yenye kutofautiana, kama ambavyo hutokea kwa mtunzi wa kitabu katika mazingira tofauti tofauti, licha ya kuchunga kanuni za utunzi na uandishi. Sasa tukimuangalia Mtume  tunamuona akizungumza juu ya masuala mbalimbali; akianzia yanayomhusu Mwenyezi Mungu, mambo ya kihis170

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

toria, sheria, maadili (mafunzo ya adabu), mazingira, mwanadamu, na kumalizia mambo yanayohusiana na Siku ya Mwisho, lakini ni kwamba tokea mwanzo wa maneno yake hadi mwisho ni yenye kushikamana vyema kabisa. Qur‟ani yenyewe inalizungumzia hili kwa kusema:

َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ َّ َ ‫غءاكَ َولو ً ك ِمأ ِغ ِض ؾ ِيألا الل ِـأ‬ َ ‫أقال يخضمغوك اله‬ َ ‫و‬ َ ََ ‫قيأ از ِخلـك يثيألاا‬ ِ ‫لوحضوا‬ “Je hawaizingatii Qur'ani? Lau kama ingelitoka kwa asiyekuwa Mwenyezi Mungu bila shaka wangelikuta ndani yake tofauti nyingi.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:82) c. Qur‟ani Tukufu imezingatia vyema maumbile ya mwanadamu na hatimaye kumwekea kanuni zisizobadilishwa, kwani ilimwangalia katika nyanja zote, za kimwili na kiroho. Kanuni hizi zinakubalika kutumika katika zama mbali mbali na mazingira tofauti. Waislamu walipokuwa wanatawala eneo kubwa la ardhi walikuwa wakizitekeleza kanuni hizo za Kiislamu kwa hamasa na kwa mafanikio makubwa. Imamu Swadiq anasema: “Mwenyezi Mungu hakuacha kitu ambacho watu wanakihitaji, isipokuwa Yeye alikieleza katika Kitabu Chake na kubainishwa 171

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na Mtume Wake, na amejaalia mpaka kwa kila kitu na kukijaalia kuwa na dalili.”30 73. Miujiza ya Qur‟ani Katika Siri za Ulimwengu na Mambo ya Mustakbali Qur‟ani Tukufu imebainisha kwenye Aya mbali mbali siri za ulimwengu ambazo wanadamu walikuwa hawazitambui kabisa. Bila ya shaka, kuelezwa siri hizi na mtu ambaye hakusoma kwa mwanadamu aliyetoka katika jamii ya kijahiliya, haiwezekani isipokuwa kwa njia ya Wahyi. Ugunduzi wa uwepo wa nguvu za mvutano katika dunia, ni fakhari kubwa kwa ulimwengu wa kisasa. Qur‟ani Tukufu imebainisha wazi juu ya jambo hili pale iliposema:

‫َّ ُ َّ َ َ َ َّ و‬ َ َ َ “… ‫الؿ ـ وو ِث ِبؿ ِيألا َغ َ ٍض ج َغوجه‬ ‫”اللـأ الظى عقؼ‬ “Mwenyezi Mungu Ndiye aliyeziinua mbingu bila ya nguzo mnazoziona…..” (Qur'ani Surat ar-Ra'd 13:2) Pia ugunduzi wa kanuni ya jozi (viwili viwili) kwa kila kitu, inazingatiwa kuwa ni ugunduzi wa kisasa. Qur‟ani Tukufu imelieleza hili katika zama ambazo mwanadamu hakuwa anajua chochote kuhusu jambo hili, inasema: 30

Al-Kafiy: Jz.1, uk.59.

172

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ ُ َ َّ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ‫وح ِيك ل َػلٌم جظيغوك‬ ‫َو ِمأ ً ِ ّل شخ ٍىء زله ػ‬ “Na katika kila kitu tumeumba dume na jike ili mzingatie.” (Qur'ani Surat Adh-Dhariyat 51:49) Vile vile kuna mifano mingine mbali mbali iliyobainishwa katika vitabu vya tafsiri na vya kiakida. Qur‟ani imeelezea mambo ambayo yatatokea katika siku za mbele, na baadhi ya mambo hayo yameshatokea. Mifano ya matukio hayo ni mingi, ila hapa tutataja mmoja tu ambao ni huu: Siku ambayo Sasaniyuna (Waajemi), waliokuwa wakiabudu moto walipowashinda Warumi waliokuwa wakimpwekesha Mwenyezi Mungu, washirikina wa Kiarabu walihamasika sana kutokana na tukio hilo na wakasema: Na sisi pia tutawashinda Waislamu wa bara Arabu.” Basi mara Qur‟ani ikaeleza ya kwamba Warumi watakuja kuwashinda Waajemi:

َ َ َ ََ َ َُ ّ ‫ُؾ ِل َب ِذ‬ ‫ػض ؾل ِب ِهم‬ ‫﴾ فى أصنى‬٤﴿ ‫وم‬ َُ ‫الغ‬ ِ ‫عض وهم ِمأ ب‬ ِ َ َ َ َ ُ ‫مغ ِمأ َن‬ ُ َ ‫يك ِل َّل ِـأ‬ ‫بل َو ِمأ‬ َ ‫ظؼ ِؾ‬ ‫﴾ فى ِم‬٤﴿ ‫ك‬ َ ‫ؿلبو‬ ِ ‫ؾي‬ ِ َ ُ َُ َ َ ََ ُ َ ﴾٢﴿ ‫ك‬ َ ‫إم و‬ َ ‫ب‬ ِ ‫ػض ويوم ِئ ٍظ يكغح امل‬ “Warumi wameshindwa. Katika nchi iliyo karibu. Nao baada ya kushindwa kwao watashinda. Katika miaka michache. Amri ni ya Mwenyezi Mungu 173

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kabla yake na baada yake. Na siku hiyo Waumini watafurahi.” (Qur'ani Surat ar-Rum 30:2-4) Basi haikupita miaka mingi, isipokuwa utabiri huu ulithibiti, na hatimaye makundi yote mawaili (Waislamu na Wakristo wa Roma) yakawashinda madui zao. Katika tukio hilo Qur‟ani imeeleza ya kwamba Waumini watafurahi, kwa kweli hivyo ndivyo ilivyotokea, kwani ushindi wa Waislamu na Wakristo ulitokea wakati mmoja. Qur‟ani imeeleza maisha ya Mitume na kaumu zao zilizopita katika Sura mbali mbali na kwa utaratibu tofauti. Kwa hakika jambo hili pia limeelezwa katika Biblia, lakini ukiangalia yale yaliyoelezwa ndani ya Qur‟ani Tukufu, itakubainikia kwamba bila ya shaka yoyote ni Wahyi kutoka kwa Mwenyezi Mungu, na yale yaliyomo katika bibilia hayakusalimika na kasoro. Katika Qur‟ani Tukufu hakuna kisa chochote cha Mitume  kinachokwenda kinyume na akili ya kibinadamu na kutokunasibiana na shakhswiya ya Mitume , ambapo kwa upande wa pili kumesheheni visa vya aibu na fedheha ndani ya Biblia vinavyonasibishwa na Mitume . Inatosha kulinganisha kisa cha Nabii Adam kati ya Qur‟ani na Biblia. 174

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

74. Viashiria na Alama za Mtume Muhammad  Alama na viashiria vyote tulivyovitaja huko nyuma, vinaweza kutosheleza kuwa ni ithbati juu ya ukweli wa ulinganio wa Mitume wote. Lakini hapa tutataja baadhi ya viashiria mahsusi vinavyoashiria Utume wa Mtume Muhammad , navyo ni: a. Mtume  na Historia Yake Njema: Kabla ya Mtume Muhammad kupewa Utume, Makurayshi walikuwa wakimwita „Muhammad Muaminifu.‟ Kwani walikuwa wakiweka amana zao za thamani kwake, na wakati makabila manne yalipotofautiana juu ya kulirejesha jiwe jeusi mahala pake baada ya kuifanyia matengenezo al-Kaaba, makabila hayo yote yalikubaliana ya kwamba Mtukufu wa Kikurayshi (Mtume ) awe ndiye atakayeliweka jiwe hilo, kwa vile yeye ni mtu muaminifu mno.31 b. Usafi Wake Katika Jamii Iliyoharibika: Kwa hakika Mtume alikulia katika jamii ambayo ilikuwa imezama katika ulevi, kamari, uuwaji wa watoto wa kike na kuwazika wakiwa hai, kula nyamafu, dhulma n.k. Lakini pamoja na maovu hayo yote, yeye alikuwa mtu msafi mwenye tabia njema, katu hakupata kusifika na sifa yoyote ile mbaya, na 31

Siratun Nabawiya cha ibn Hisham: Jz. 1, uk.209.

175

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wala hakusibiwa na itikadi yoyote chafu na fikra potofu. c. Kilichomo Katika Ujumbe wa Kiislamu: Tunapotupia jicho katika kile kilichomo katika ulinganio wa Mtume tutaona kwamba alikuwa akiwalingania watu katika kuacha kila jambo baya lililokuwepo katika jamii. Wao walikuwa wakiabudia masanamu, yeye aliwalingania kwenye kumpwekesha Mwenyezi Mungu na kuachana na masanamu. Walikuwa wakipinga uwepo wa siku ya malipo (Siku ya Kiyama), yeye aliwalingania juu ya kuiamini siku hiyo, na kuizingatia kuwa ni sharti miongoni mwa masharti ya Uislamu wa mtu. Pia walikuwa wakiwauwa watoto wa kike na wengine kuwazika wakiwa hai, na mwanamke hakuwa na hadhi na heshima yoyote kwao, lakini yeye aliweza kumrejeshea heshima na hadhi yake na daraja lake analostahiki kuwa nalo kama mwanamke. d. Nyenzo za Ulinganiaji: Kwa hakika nyenzo na njia alizozitumia Mtume katika ulinganiaji wake zilikuwa ni ubinadamu na tabia njema. Kwa kweli Mtume  katu hakutumia njia zisizo za kibinadamu katika ulinganiaji wake, kama vile kuwanyima maji maadui wake, au kuyatia sumu, au kukata miti na mengineo. Bali alisisitiza kutobughudhiwa wanawake, watoto, wa176

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

zee, wasiojiweza, kutokukatwa miti na wala maadui wa Uislamu wasianzwe kupigwa vita kabla ya kufikishiwa Ujumbe na kukamilika hoja kwao. Kwa hakika Uislamu unapinga vikali kauli isemayo: “Katika kufikia lengo, kunakupa ruhusa kutumia njia yoyote.” Kwa mfano ni pale alipokataa pendekezo la kuwekwa sumu kwenye maji yaliyokuwa yakitumiwa na mayahudi wa Khaybar, kwa sababu ya kudhihirisha uadui wao kwa Uislamu. Maisha ya Mtume  yamejaa matukio mengi ya miamala mizuri pamoja na maadui. e. Shakhswiya za Watu Waliomuamini Mtume :

Kwa hakika uchambuzi juu ya watu waliomuamini Mtume na waliokuwa chini ya bendera yake, na hali zao na shakhswiya zao, zinaweza kupelekea kujua namna ya ulinganio wake ulivyokuwa ni wa kweli. Kwa kweli pindi ulinganio unapowagusa watu maalumu katika jamii na kuukubali kwa moyo mkunjufu, hiyo ni dalili tosha kwamba ulinganio huo ni wa kweli na wa haki. Lakini lau kama wapenda dunia na mali ndio watakaokuwa washika bendera (waumini) wa ulinganio unaotolewa, hiyo ni dalili juu ya udhaifu wa ulinganio huo. Kulikuwa na shakhswiya kubwa na tukufu zilizomuamini Mtume  kama vile Imamu Ali , Salman 177

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

al-Farisiy, Ammar, Bilal, Musw‟ab, Ibn Masoud, Miqdad, Abu Dharr  na wengineo walioshuhudiwa katika historia kwa kuwa watu wasafi, watoharifu, wenye kutajika kwa wema na waliopambika kwa tabia njema. f. Athari Hasi Katika Mazingira ya Kijamii na Uundwaji wa Ustaarabu Mkubwa: Mtume aliweza kwa muda usiozidi miaka ishirini na tatu kulibadilisha bara Arabu kikamilifu. Aliwabadilisha watu waliokuwa wakiwavamia watu na kuwa watu wema, na waliokuwa wakiabudu masanamu wakawa ni wapwekeshaji wazuri, ustaarabu huu haukuwa tu katika maeneo aliyokuwa akiishi, bali pia ulienea maeneo mingine ya ulimwengu. Mfano mzuri juu ya nukta hii tunauona kwa Ja‟far ibn Abi Twalib  ambaye alikuwa ni miongoni mwa Waislamu wa awali, ni pale alipokuwa akijibu maswali aliyoulizwa na mfalme Najashiy wa Ethiopia kuhusiana na Mtume , alimjibu kwa kusema: “Ewe mfalme, Hakika Mwenyezi Mungu ametuteulia Mtume miongoni mwetu, na akatutaka tumpwekeshe Mwenyezi Mungu na kumuabudu, na tuache yale tuliyokuwa tukiyaabudu sisi na wazazi wetu kinyume na Mwenyezi Mungu, miongoni mwa mawe na masanamu, na pia ametuamrisha tukiamini Kitabu (Qur‟ani), na ametuamrisha kuswali, kutoa Zaka, 178

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuunganisha undugu, kuwa na ujirani mwema, na ametukataza maovu na maneno ya uzushi.”32 Kwa hakika vielelezo hivi na mfano wake, vinaweza kutuongoza katika kumuamini Mtume na ukweli wa lengo lake. Ni jambo la wazi kwamba, mtu wa aina hii katu hawezi kuzua uongo, kwa hivyo ni kwamba alikuwa mkweli katika madai ya Utume wake na kuwa kwake na mafungamano na ulimwengu wa kighaibu (Mwenyezi Mungu). 75. Kuthibitishwa na Mtume Aliyemtangulia. Mtume aliyetangulia kuweza kuthibitisha na kumtambulisha Mtume wa baada yake ni moja kati ya njia za kuthibitisha madai ya Utume. Hii ni kwa sababu Mtume aliyetangulia alishathibitishwa Utume wake kwa dalili za wazi, kwa hivyo bila ya shaka yoyote maneno yake yanakuwa ni hojja tosha juu ya Mtume anayekuja baada yake. Kuna baadhi ya Aya katika Qur‟ani zinazoelezea ya kwamba Mayahudi walikuwa wakimjua Mtume  kama wanavyowajua watoto wao, hii ikiwa na maana ya kwamba wao walizifahamu alama za Utume wake zilizokuwemo katika Vitabu vyao (Tawrati na Injili), na Mtume  alilieleza hili na hakuna yeyote miongoni mwa Mayahudi aliyelikataa, inasema: 32

Siratun Nabawiya cha Ibn Hisham: Jz. 1, uk.359-360.

179

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ َ َ َُ َ َ ‫و‬ ُ ‫َّ َ َ و‬ ‫ػغقوك أم َء ُهم‬ ِ ‫الظيأ ءاجي ـ َُم‬ ِ ‫ػغقو أ ي ا‬ ِ ‫الٌخـب ا‬ َ َ َ َ ُ َ َ ‫ك‬ ‫ك‬ َ ‫الح َّو َو ُهم َاػل و‬ َ ‫َو ِئ َّك قغيه ِم ُنهم ل َيٌخ و‬ “Wale tuliowapa Kitabu wanamjua yeye kama wanavyowajua watoto wao. Na kundi katika wao wanaificha haki na hali wanaijua.” (Qur'ani Surat alBaqara 2:146) Na Mtume ameeleza wazi kwamba Nabii Isa alimbashiria kuja kwake, kwa kusema ya kwamba atakuja Mtume baada yake anayeitwa Ahmad, Qur‟ani inazungumzia ubashiri huu kwa kusema:

‫و‬ ّ َ ‫و‬ ُ ‫” َوئط ن َُ غي َ خى‬ ُُ ‫ءيل ِئنى َعؾو‬ ‫امأ َم َغي َم يـ َبجى ِئؾغ‬ ِ ُ َ َّ ّ َ ُ َ ‫َ َ َ َ َّ َ َّ و‬ ّ َ ُ ‫الل ِـأ ِئليٌم م ِضن ِمل ميك يضى ِمأ الخوعي ِت ومب ِكغا‬ ُ َ ُ َ َ “… ‫ػضى اؾ ُ أ أخ َ َض‬ ِ ‫ِم َغؾو ٍُ يأحى ِمأ ب‬ “Na Isa bin Mariamu aliposema: Enyi Wana wa Israili! Hakika mimi ni Mtume wa Mwenyezi Mungu kwenu, ninayethibitisha yaliyokuwa kabla yangu katika Taurati, na mwenye kubashiria Mtume atakayekuja baada yangu; jina lake ni Ahmad..…” (Qur'ani Surat as-Saf 61:6) Na tukija katika Injili ya Nabii Isa hii iliyopo sasa, licha ya kuchafuliwa, utabiri wa kuja Mtume 180

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Muhammad bado unaonekana. Kama ilivyo katika Injili ya Yohana, 14:15-16, inatoa habari ya kuja msaidizi ambaye ni Mtume . Kwa mtu anayetaka kufanya utafiti juu ya jambo hili anaweza kurejea huko ili kupata ukweli wa mambo. 76. Miujiza Mingine ya Mtume Isiyokuwa Qur‟ani Tumeeleza huko nyuma ya kwamba miujiza ya Mtume haikuwa tu katika Qur‟ani Tukufu, bali alikuwa akifanya miujiza mingine katika matukio mbalimbali kwa lengo la kuwakinaisha watu ili wamuamini. Basi katika jambo hili, inapasa kukumbusha ya kwamba akili inathibitisha juu ya uwepo wa miujiza mingine ya Mtume  isiyokuwa Qur‟ani Tukufu. Kwani Mtume  ametaja miujiza tisa iliyofanywa na Nabii Musa na miujiza mitano iliyofanywa na Nabii Isa . Basi itawezekanaje kwa Mtume ambaye ni mbora wa Mitume athibitishe kutokea miujiza mbalimbali kwa Mitume waliotangulia, kisha yeye asiwe na muujiza isipokuwa mmoja tu?! Kweli inawezekana kwa watu waliokuwa wakisikia miujiza ya Mitume mbalimbali, watosheke kwa kuona muujiza mmoja tu kutoka kwa Mtume ?! Basi kwa nini Mtume asiwe na miujiza mingine zaidi ya Qur‟ani Tukufu, na ilhali Qur‟ani yenyewe 181

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

inathibitisha kutokea miujiza mingi iliyofanywa na Mtume ? Hapa tutataja baadhi ya miujiza hiyo kama ifuatavyo: a. Kupasuka kwa Mwezi: Washirikina walitoa sharti la kupasuka kwa mwezi ili wamuamini Mtume ), basi Mtume  alilifanya hilo kwa idhini ya Mwenyezi Mungu, kama Qur‟ani inavyosema:

ُ َ ََ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ َ ُ َ ّ ‫ػغطوا‬ ِ ‫انتألام ِذ الؿ غت وانكو اله َغ و ِئك يغوا َ ءايت ا‬ ُ َ ُ ٌ ََ َ ‫ؿخ ٌَّغ َو َي َّظموا َو َّاج َبػوا أ‬ ‫هواء ُهم َوً ُّل‬ ِ ‫ويهولوا ِسحغ م‬ َ َ ‫مغ ُمؿخ ِه ٌَّغ‬ ٍ ‫أ‬

“Saa imekaribia, na mwezi umepasuka! Na wakiona Ishara hugeuka upande na husema: Huu ni uchawi unaoendelea. Na wamekanusha na wamefuata matamanio yao. Na kila jambo linawakati maalum.” (Qur'ani Surat al-Qamar 54:1-3) Mtiririko wa Aya unaonesha wazi kwamba, upasukaji wa mwezi hauhusiani na Siku ya Kiyama, bali ni jambo lililofanyika wakati wa zama za Mtume . b. Safari ya Miraji: Safari ya Mtume kutoka katika msikiti mtukufu wa Makka mpaka msikiti wa Aqswaa, Palestina, kisha kupaa hadi mbinguni, na safari hii tukufu kuchukua muda mfupi sana. Jambo hili linazingatiwa kuwa ni miongoni mwa 182

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

miujiza mikubwa ya Mtume iliyotajwa katika Qur‟ani Tukufu. Kwa kweli uwezo wa Mwenyezi Mungu ni mkubwa mno wa kuweza kubadilisha mambo yaliyo ya kawaida katika kufanikisha safari ya Mtume Wake katika anga za juu. Qur‟ani inasema kuhusu tukio hilo:

َ َ ‫ؾغى ب َػبضه َليال م َأ املَءمض‬ ‫ُؾبدوـ َأ َّالظى َأ و‬ ‫غام ِئلى‬ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ‫الح‬ َ ‫و‬ َّ ُ َ َ َّ ‫و‬ ‫ءم ِض ن َ الظى مـ َغي َخول ُأ ِلن ِألاَي ُأ ِمأ ءايـ ِد ِئ ُأ‬ ِ ‫امل‬ َ ‫الؿ ُيؼ‬ َّ ‫ُه َو‬ َُ ‫الب‬ ‫يألا‬

“Kutakata na mawi ni kwa ambaye alimpeleka mja Wake usiku kutoka Msikiti Mtakatifu mpaka Msikiti wa mbali, ambao tumevibariki vilivyo kandoni mwake, ili tumuoneshe baadhi ya Ishara zetu. Hakika Yeye ni Mwenye kusikia na Mwenye kuona.” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:1) c. Maombi Pamoja na Wakristo: Mtume alisimama kidete katika kuthibitisha ukweli aliokuja nao na usahihi wa ulinganio wake kwa Wakristo kwa kufanya Mubahala (maombi malumu ya kulaaniwa asiye mkweli), kama Qur‟ani inavyosema:

َُ َ َّ َ ََ ‫ػض م ح َء َى ِم َأ ال ِػ ِلم قهل‬ ِ ‫قيأ ِمأ ب‬ ِ َ‫ق أ خ ح‬ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ َ ُ ‫ضع أم َء َوأم َءيم َو ِنؿ َء َو ِنؿ َءيم َوأ ك َؿ‬ ‫حػ لوا‬ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ُ َ ُ َ َ َ ‫و‬ َ ‫وأ كؿٌم زم بت ِهل ق جػل لػ ذ الل ِـأ غلى الٌـ ِظ‬ ‫ميك‬ 183

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na watakaokuhoji baada ya kukufikia elimu hii, waambie: Njooni tuwaite watoto wetu na watoto wenu, na wanawake zetu na wanawake wenu, na nafsi zetu na nafsi zenu, kisha tuombe kwa unyenyekevu tutake laana ya Mwenyezi Mungu iwashukie waongo.” (Qur'ani Surat Aali-Imran 3:61) Ni jambo la kawaida ya kwamba maombezi ya namna hii huishia kwa kushindwa moja kati ya kambi mbili, lakini pamoja na hivyo, Mtume alikuwa tayari kushiriki. Matokeo yake yalikuwa ni kushindwa kwa wakristo baada ya kuona utayari wa Mtume na uthubutu wake wa ajabu. Na kwa nini isiwe hivyo, ilihali alikwenda na watu wake wa karibu katika uwanja wa maombi bila ya kuwa na hofu yoyote, hatimaye Wakristo walitawanyika na wakakubali masharti ya Mtume . Pia tulisema ya kuhusiana na Nabii Isa kueleza mambo ya ghaibu (siri), basi pia Mtume alikuwa akiwapasha watu juu ya mambo ya siri kwa kupitia Wahyi (Ufunuo) aliofunuliwa na Mwenyezi Mungu. Miongoni mwa mambo aliyoyaeleza kutokea kwake ni ushindi watakaoupata Warumi dhidi ya Waajemi na ukombozi wa mji wa Makka. Hii ni miujiza ya Mtume iliyotajwa katika Qur‟ani. Ama iliyotajwa na wasimulizi wa Kiislamu 184

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wa Hadithi ni zaidi ya hii iliyotajwa katika Qur‟ani Tukufu. UMAHASUSI WA UTUME WA MTUME  Utume wa Mtume Muhammad una mambo ambayo ni ya kipekee, mambo muhimu kati ya hayo ni haya manne yafuatayo, ambayo tutayataja katika vipengele vitatu vifuatavyo: 77. Utume Wake ni wa Kimataifa Utume wa Mtume na ulinganio wake ni kwa ajili ya ulimwengu mzima na mataifa yote na wala hauhusiani tu na watu fulani au maeneo fulani, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

َّ

ّ َ ‫و‬

َ َ “…. ‫ؽ َبكيألاا َو ظيغا‬ ِ ‫”وم أعؾل ـَ ِئـ ً قت ِلل‬ “Na hatukukutuma ila kwa watu wote, uwe mtoaji bishara, na mwonyaji….” (Qur'ani Surat Saba' 34:28) Na pia anasema:

ّ ‫َ َ َ و‬ َ َ‫و‬ َ‫عؾل ـ ََ ِئـ َعخ َ ت ِللػـل يك‬ ‫وم أ‬

“Na hatukukutuma ila uwe ni Rehema kwa walimwengu wote.” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:107) Hii ndio ikawa Mtume anatumia neno „Enyi watu‟ katika ulinganiaji wake, kama Aya hii inavyosema: 185

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ ُ َ ‫الغؾو ُُ م‬ ُ ّ ‫يوـ َأ ُّح َه ال‬ َّ ‫ؽ َنض ح َء ُي ُم‬ ‫لح ِ ّو ِمأ َعِّبٌم قـ ِم وا‬ ِ َُ َ ‫زيألاا لٌم‬ “Enyi Watu! Amekwisha wafikia Mtume kwa haki kutoka kwa Mola Wenu. Basi aminini, (itakuwa) kheri kwenu…” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:170) Bila ya shaka, ni kwamba alipoanza kulingania, alilazimika kwa kuanza na watu wa jamii yake (Waarabu), ili iwe sahali kuwalingania watu wengine, Mwenyezi Mungu anasema:

َ ُ‫و‬ “…َ َ ‫ظيغ ِمأ ن ِبل‬ ٍ ‫”… ِلخ ِظع نوم م أجىَم ِمأ‬ “…ili uwaonye watu wasiofikiwa na mwonyaji kabla yako….” (Qur'ani Surat as-Sajda 32:3) Hii pia nayo haimaanishi kwamba ulinganiaji wake ulikuwa unahusika na watu au kundi mahsusi. Ndio ikawa pale ambapo –wakati mwingine- Qur‟ani inapozungumzia ulinganio wa Mtume kwa watu mahsusi, tahamaki inazungumza ya kwamba ulinganio wake ni kwa watu wote, inasema:

ََ

ُ ُ

َ‫و‬

“….. ‫”… َوأو ِ َى ِئل َّى هـظا الهغءاك ِِل ِظ َعيم ِم ِأ َو َمأ َمل َـ‬ “Na nimepewa wahyi Qur'ani hii ili niwaonye kwayo na kila imfikiaye…..” (Qur'ani Surat al-An'am 6:19) 186

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ni jambo la kawaida kwa Mtume yeyote, akiwa katumwa kwa watu wote au kwa watu mahsusi, aanze ulinganiaji wake kwa watu wake wa karibu, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ

َ َ “… ‫وم ِأ ِل ُي َب ِّيك ل َُم‬ ِ ‫”وم أعؾل ِمأ َعؾو ٍُ ِئـ ِم ِلؿ ِك ن‬ “Na hatukumtuma Mtume ila kwa ulimi wa kaumu yake ili apate kuwabainishia.” (Qur'ani Surat Ibrahim 14:4) 78. Mtume ni Mtume wa Mwisho Kwa hakika Mtume ni Mtume wa mwisho kama ambavyo sheria yake ni ya mwisho, na pia Kitabu alichokuja nacho (Qur‟ani) ni Kitabu cha mwisho. Hii ina maana ya kwamba, hakuna mtume baada yake na sheria yake ni yenye kubaki mpaka Siku ya Kiyama. Nasi tunafaidika mambo mawili kutokana na yeye kuwa ni Mtume wa mwisho: a. Uislamu umefuta sheria zilizopita, kwa hivyo ni sheria zisizostahiki kufuatwa baada ya kuja na kwa sheria ya Kiislamu. b. Hakuna sheria nyingine itakayokuja baada ya hii aliyokuja nayo Mtume , na madai ya sheria yoyote ni jambo lisilokubalika. Suala la Utume wa mwisho limeelezwa kwa uwazi katika Qur‟ani na kwenye Hadithi za Mtume , 187

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hapa tutaashiria baadhi yake: Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ ‫ُ و‬ َّ َ ‫م ً ك ُم َد َّ ٌض أم أ َخ ٍض ِمأ ِعح ِلٌم َولـ ٌِأ َعؾو َُ الل ِـأ‬ ۧ َّ َ َ ُ َّ َ ‫أ َوً ك الل ُـأ ِمٍ ِ ّل شخ ٍىء َغلي‬ َ َ ‫َوز ج َم ال ِب ّيـ‬

“Hakuwa Muhammad si baba wa yeyote katika wanaume wenu, bali ni Mtume wa Mwenyezi Mungu na mwisho wa mitume, na Mwenyezi Mungu ni Mjuzi wa kila kitu.” (Qur'ani Surat al-Ahzab 33:40) Katika Aya kumetumika neno „Khatam‟ ambalo linaanisha pete. Ni kwamba katika zama za Mtume kulikuwa kunatumika pete kwa ajili ya kuweka muhuri kwemye barua na mikataba mbalimbali, ikiwa ni ishara ya maneno ya mwisho yaliyoandikwa. Kwa mujibu wa Aya hii, inamaanisha kwamba Mtume ni wa mwisho na hakuna mtume baada yake, kama vile ambavyo hakuna maneno yanayofuata baada ya kupigwa muhuri yale yaliyoandikwa.Na kwa vile hakuna mtume baada ya Mtume Muhammad , basi pia hakuna Ujumbe mwingine wowote utakaokuja baada yake, kwani Ujumbe huambatana na Utume. Ama kuhusiana na upande wa Hadithi, ni kuna Hadithi nyingi zinazobainisha ya hakuna utume baada ya Mtume Muhammad natutosheke na Hadithi moja ambayo 188

kwamba kwamba , basi Mtume

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

aliieleza wakati alipokuwa anajiandaa kwenda katika vita vya Tabuk na huku akimbakisha Imamu Ali katika mji wa Madina. Naye Imamu akitaka kujua sababu ya kubakishwa kwake pamoja na wanawake na watoto, Mtume alimwambia kwa kusema: “Je huridhiki kuwa na cheo kwangu mimi kama kile cheo alichokuwa nacho Harun kwa Musa, isipokuwa kwamba hakuna Utume baada yangu?” 79. Ukamilifu wa Dini ya Kiislamu Siri ya kubakia sheria ya Kiislamu iko katika mambo mawili: a. Hakika sheria ya Kiislamu imeweza kutoa dhamana ya uongofu wa Mwenyezi Mungu na kuhakikisha upatikanaji wa mahitajio ya kimaumbile ya mwanadamu. Ni mfumo ulio bora na mkamilifu kiasi ambacho haifikiriki kuwepo mfumo bora zaidi ya huu wa Kiislamu. b. Licha ya Uislamu kubainisha matendo ya kiibada, pia umebainisha misingi na kanuni thabiti ambazo zinaweza kutumiwa katika kutolea hukumu (fatwa) katika mambo mapya yanayojitokeza katika jamii ya wanadamu. Haya tunayashuhudia kwa wanachuoni wa elimu ya fikihi (hasa wale wanachuoni wa Kishi‟ah), kwa muda wa karne kumi na nne zilizopita, wameweza kuzitosheleza jamii za Kiislamu katika upande wa 189

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hukumu za kisheria. Hadi sasa fikihi ya Kiislamu haijawahi kutokea kushindwa kutatua jambo katika nyanja hii. Mambo yafuatayo ndiyo yanayotoa muongoza katika kuhakikisha kufikia lengo la jambo hili: a. Hoja ya Kiakili: Moja ya njia za kutolea hukumu za kisheria juu ya majukumu ya mwanadamu ni akili, hufanya hivyo katika mambo yanayokuwa chini ya uwezo wake. b. Kuchunga ya Muhimu Zaidi Wakati wa Mgongano: Kwa hakika sheria za Kiislamu zimewekwa kwa ajili ya kuleta manufaa na kuepusha madhara katika jamii. Akili huweza kuyatambua baadhi ya mambo yenye manufaa na yale yenye madhara, na mengine yakawa yamebainishwa kwa mujibu wa sheria za Kiislamu. Pindi panapokuwa na mgongano na ukinzani juu ya mambo yenye maslahi, hapo mwanachuoni wa elimu ya fikihi ataweza kutatua mgongano huu kwa kutanguliza lililomuhimu zaidi katika mambo muhimu. c. Kufunguliwa Mlango wa Ijtihadi: kufunguliwa mlango wa ijtihadi ni moja kati ya mambo yanayotoa dhamana ya kuendelea mafunzo ya Dini ya Kiislamu, kwani kuwepo ijtihadi yenye kuendelea, kunawezesha kuyatolea fat-wa mambo mapya yanayojitokeza katika kila zama. d. Hukumu Mwenza: Katika sheria za Kiislamu kuna sheria mwenza baada ya zile za asili. Sheria 190

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hizi mwenza zinaweza kutatua matatizo mengi katika jamii. Kwa mfano, ikiwa kutakuwa na uzito katika kutekeleza hukumu (jambo la wajibu) miongoni mwa hukumu za Kiislamu au likaweza kusababisha madhara kwa watu, basi kuna kanuni kama vile kanuni ya „Kupinga Uzito‟ au „Kupinga Madhara,‟ hii husaidia sheria za Kiislamu kufungua njia iliyofungwa na kuepuka matatizo. Qur‟ani inasema: “Wala hakuweka juu yenu mambo mazito katika Dini.” Na imekuja katika Hadithi za Mtume akisema: “Hakuna madhara wala kudhurika.”33 Hakuna budi ila kusema kwa dhati kabisa ya kwamba, Dini yetu imepambika kwa kuwa na kanuni hizi mbili na nyinginezo, kwayo katu wafuasi wa Dini hii hawatokuta njia iliyofungwa (hawatakosa ufafanuzi wa kisheria) katika maisha yao. Suala hili la Utume wa mwisho limeelezwa kwa upana zaidi katika vitabu vingine vya elimu ya akida. 80. Uwepesi na Urahisi ni Miongoni mwa Umahasusi wa Sheria za Kiislamu Ufahamikaji wa haraka na kwa urahisi wa sheria za Dini hii ya Kiislamu, ni miongoni mwa mambo ya kipekee na mahasusi ya Dini hii, yamkinika ikawa ni moja kati ya sababu za kuenea kwa haraka Dini hii 33

Wasailu Shia: Jz.17, Mlango wa 12 wa ufufuo wa wafu, Hadithi Na.3.

191

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

katika mataifa mbali mbali ya ulimwengu. Uislamu unaweka bayana mafunzo ya upwekesho kwa uhalisia na kwa uwazi, bila ya kuwepo uzito na mkanganyiko. Mfano wa wazi juu ya hili ni tunauona katika Suratu Ikhlaswi ambayo ni katika Sura fupi. Na kama ambavyo Qur‟ani inavyosisitiza kwamba utukufu na heshima ya mwanadamu iko katika uchamungu ambao unakusanya tabia zote njema. Na katika nyanja ya utendaji, tunauona Uislamu unapinga upatikanaji mashaka na madhara katika utekelezaji wa hukumu za Kiislamu. Mtume ameelezea kwamba sheria za Dini hii ni nyepesi kiufahamu na kiutendaji, amesema: “Nimekuja na Sheria nyepesi na rahisi.” Licha ya haya, wanachuoni wa nchi za Ulaya, kwa sababu tu ya ujinga wao na chuki zao, wanadai kwamba Uislamu umeenezwa kwa kutumia nguvu na upanga, hii ndiyo sababu ya kuenea kwa kasi katika ulimwengu. Lakini wanachuoni wenye insafu na wakweli wasio waislamu wameeleza bayana ya kwamba sababu ya kuenea Uislamu kwa kasi ni kutokana na mafunzo yake na hukumu zilivyowazi na bayana, kama anavyothibitisha haya mwanachuoni wa Kifaransa, Dr. Gustave Le Bon kwa kusema: “Sababu kubwa ya kuenea kwa Uislamu ni kutokana na uwepesi wake, kwani kwa hakika Uislamu umeepukika na mambo yasiokubaliwa na akili iliyosalama, ambayo mifano yake (yasiokubaliwa na 192

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

akili) imo kwa wingi katika sheria nyingine.Kwa hakika tunapoangalia vizuri na kuzituliza akili zetu, basi hatutokuta kitu kilicho chepesi kama ilivyo kwa misingi ya Uislamu, ambao unasema: Mwenyezi Mungu ni Mmoja, na watu wote ni sawa mbele ya Mwenyezi Mungu, na mtu atalipwa Pepo baada ya kutekeleza wajibu wa Kidini, na kinyume chake ni kuingizwa Motoni. Kwa kweli urahisi na wepesi wa Uislamu na mafunzo yake, uliwasukuma watu kuingia katika Dini hii. Na la muhimu zaidi kuliko hili, ni ile imani madhubuti ambayo hukita katika nyoyo. Ni imani ambayo haiwezi kung‟olewa na shaka yoyote ile. Kama ambavyo Uislamu ni Dini inayofaa zaidi kuliko dini nyingine, na ambayo inakwenda sambamba na ugunduzi wa kisayansi, basi pia inawahimiza watu kuwa wasemehevu. Ndio Dini kubwa zaidi inayoweza kubeba jukumu la kuzilea nafsi.”34 81. Utakaso wa Qur‟ani Dhidi ya Kuchafuliwa Kwa masikitito makubwa, vitabu vya Mitume waliotangulia, vilichafuliwa kwa kubadilishwa au kuzidisha mambo yasiyohusiana nayo. Hii ilikuwa ni kwa sababu ya baadhi ya watu kutaka kujinufaisha. Qur‟ani yenyewe inalithibitisha jambo hili, na hata mwenye kujisomea vitabu hivyo ataligundua hili, basi kuna maneno mengi katika vitabu hivyo, ambayo 34

Dr. Gustave Le Bon Hadharatul Arabi.

193

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hayawezi kuzingatiwa kuwa ni Wahyi kutoka kwa Mwenyezi Mungu. Leo ukiiangalia Injili (agano jipya) utaona inazungumzia kwa kina maisha ya Nabii Isa na kusulubiwa kwake. Na hapo kuna uharibifu na uchafuzi mkubwa uliofanyika, lakini Qur‟ani Tukufu imebakia salama dhidi ya aina yoyote ile ya uharibifu na uchafuzi, kwani Mtume aliwaachia wanadamu Sura mia moja na kumi na nne za Qur‟ani zikiwa kamili, na waandishi wa Wahyi, na hasa Imamu Ali walisimama kidete katika kuiandika tangu ilipoanza kushuka. Na kwa bahati nzuri, hakuna chochote kilichopungua katika Qur‟ani, si katika Sura zake wala Aya zake, licha ya kupita takribani karne kumi na tano tokea kushuka kwa Qur‟ani, kama ambavyo haikuzidi kitu chochote. Na hapa tunaashiria baadhi ya dalili zinazopinga kuwepo kwa uchafuzi katika Qur‟ani Tukufu: a. Ni vipi kuwe na uchafuzi katika Qur‟ani, ilhali Mwenyezi Mungu Mwenyewe ameahidi kuilinda na kuihifadhi Qur‟ani, amesema:

‫ّ َ ُ َ َّ َ ّ َ ّ َ َ و‬ َ َ‫يغ َو ِئ ل ُأ لحـ ِكظوك‬ ‫الظ‬ ِ ‫ِئ دأ ؼل‬ “Hakika Sisi tumeuteremsha ukumbusho huu (Qur‟ani), na hakika Sisi 194

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ndio tuulindao.” Hijr 15:9)

(Qur'ani Surat al-

b. Mwenyezi Mungu amekataa kata kata kutokea kwa kasoro katika Qur‟ani Tukufu, amesema:

َ ٌ ‫أجيأ البوـ ِؼ ُل ِمأ َميك َي َض ِيأ َوـ ِمأ َز ِلك ِأَ َج‬ ‫نزيل ِمأ‬ ِ ‫ـي‬ ِ َ َ ٍ ‫ٌيم َخ‬ ‫يض‬ ٍ ‫خ‬ “Hautakifikia upotovu mbele yake wala nyuma yake. Kimeteremshwa na Mwenye hikma, Msifiwa.” (Qur'ani Surat Fussilat 41:42) Kasoro na upotofu aliouweleza Mwenyezi Mungu na kwamba hautotokea katika Qur‟ani ni ule ambao utapelekea kuidhalilisha Qur‟ani Tukufu na kuidhoofisha kwenye daraja yake, na kwa vile kuzidi au kupungua kwa Qur‟ani kunaifanya idhoofishwe na kushushwa thamani, basi katu mambo haya hayapo katika Qur‟ani Tukufu. c. Historia inaonesha kwamba Waislamu walikuwa wakijishughulisha mno na Qur‟ani Tukufu kwa kuisoma na kuifundisha na kuihifadhi, na Warabu katika zama za Mtume walikuwa na uwezo mkubwa wa kuhifadhi, kiasi kwamba walipokuwa wakisikia hotuba au kaswida, ikiwa fupi au refu kwa mara moja tu walikuwa wakiihifadhi vizuri. Basi ni vipi isemwe kwamba mfano wa Kitabu hiki (Qur‟ani) kilichokuwa na watu wengi waliokuwa 195

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wakikisoma na kukihifadhi, kisiibiwe na uharibifu wa kuzidi au kupungua?! d. Bila ya shaka, ni kwamba Imamu Ali alikuwa akitofautiana na makhalifa katika baadhi ya mambo, na alikuwa akionesha tofauti zao kwa njia ya kimantiki, kama vile inavyoshuhudiwa katika hotuba ya Shaqshaqiyya, lakini katika maisha yake yote hata mara moja hajawahi kusikiwa akisema kuhusiana na kuzidishwa au kupunguzwa kwa Qur‟ani. Lau kama ni kweli kulitokea uchafuzi wowote katika Qur‟ani, katu asingenyamaza, bali kinyume chake Imamu anawahimiza watu juu ya kutaammali na kuwa na mazingatio katika Qur‟ani, amesema: “Na tambueni kwamba hakuna yeyote atakayekuwa na mahitajio kinyume na Qur‟ani, wala yeyote hatojitosheleza pasi na Qur‟ani, basi kuweni watafutaji wake na wafuasi wake.”35 Licha ya uwepo wa dalili hizi zinazokataa uwepo uharibifu wowote katika Qur‟ani Tukufu, wanachuoni wa Kishi‟ah Imamiyya wamesisitiza tangu na tangu juu ya usalama wa Qur‟ani Tukufu dhidi ya uharibifu na uchafuzi wowote ule. Miongoni mwao ni: 1. Fadhlu ibn Shadhan, aliyefariki mwaka 260 A.H., ambaye alikuwa akiishi katika zama za Maimamu 35

Nahjul-Balaghah, Khutba Na.176

196

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

, katika kitabu chake kiitwacho al-Idhaahu, uk.217. 2. Sheikh Swaduq, aliyefariki mwaka 381A.H., katika kitabu chake kiitwacho al-I’tikadi,uk.93. 3. Sheikh al-Mufid, aliyefariki mwaka 413A.H., katika kitabu chake kiitwacho Aj-wibatu alMasailis-Sarwiyyah. 4. Sayyid Murtadha, aliyefariki mwaka 436A.H., katika kitabu kiitwacho Jawabul Masaili Atwarabsiyati, ambacho Sheikh Twabrasiy amenukuu maneno yake humo katika tafsiri yake iitwayo Majmaul-Bayan. 5. Sheikh Tusiy, maarufu kwa jina la Sheikh Twaifah, aliyefariki mwaka 460A.H., katika kitabu chake kiitwacho Attibyan, Jz.1, uk.3. 6. Sheikh Twabrasiy, aliyefariki mwaka 548A.H., katika utangulizi wa kitabu chake kiitwacho Majmaul Bayan. Humo amesisitiza juu ya kutokuwepo uharibifu wowote katika Qur‟ani Tukufu. 7. Sayyid ibn Twawusi, aliyefariki mwaka 664A.H., katika kitabu chake kiitwacho Sa’dus Su’di, uk.144, amesema: “Kutokuwepo kwa uchafuzi katika Qur‟ani ndio mtazamo wa Imamiyyah (Shi‟ah Ithna‟ashariyya).” 8. Allamatul Hilliy, aliyefariki mwaka 726A.H., katika kitabu chake kiitwacho Aj-wibatul Masaail al-Mihnaiyyah,uk.121, anasema: “Ukweli ni kwamba hakuna mabadiliko wala kucheleweshwa wala kutangulizwa ndani yake, na ni kwamba 197

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

haijazidi wala kupungua, na tunajilinda kwa Mwenyezi Mungu kutokana na kuitakidi mfano wa haya (kwamba imechafuliwa), kwani hupelekea kutilia shaka muujiza wa Mtume ambao umepokewa kwa wigo mkubwa kwa kiwango ambacho hakuna ulazima wa dalili katika kuthibitisha hili. Tutosheke na kiwango hichi cha majina ya wanachuoni wa Kishi‟ah wanaokataa kuwepo kwa uchafuzi wowote katika Qur‟ani Tukufu, na tunazidi kusisitiza ya kwamba jambo hili halikuacha kuwa ndio itikadi ya Kishi‟ah, na inabainika wazi kwa kurejea kile walichokiandika na pia kile wanachokisema Maraji‟i wa Kishi‟ah wa zama hizi. 82. Mjadala Juu ya Riwaya Zinazoonesha Uwepo wa Uharibifu Katika Qur‟ani na Majibu Yake Kumepokewa katika vitabu vya Hadithi na vya tafsiri riwaya zinazomaanisha uwepo wa uharibifu (ziada au kasoro) katika Qur‟ani Tukufu, lakini tunapaswa tuzingatie nukta zifuatazo: a. Kwa hakika nyingi ya riwaza za namna hii zimepokewa kutoka kwa watu wasiokuwa waaminifu na kuwemo katika vitabu visivyo na uzito wowote. Kwa mfano kitabu kiitwacho ‘al-Qiraati’ cha Ahmad ibn Sayyariy, aliyefariki mwaka 286A.H, ni mtu ambaye amedhofishwa na wanachuoni wa elimu ya wapokeaji wa Hadithina 198

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kumzingatia kuwa ni mtu muovu katika madhehebu. 36 Au kitabu cha Ali ibn Ahmad alKufiy, aliyefariki mwaka 352A.H., ambapo wanachuoni wamemzungumzia kwa kusema kwamba alikuwa ni mwenye kuzidisha mambo mwishoni mwa maisha yake.37 b. Baadhi ya riwaya hizi zinazoashiria uwepo wa uharibifu katika Qur‟ani Tukufu, hali si hivyo, bali zimebeba uchambuzi na tafsiri ya Aya, ambapo huwa inaelezea makusudio mapana ya Aya au baadhi ya makusudio, ila baadhi ya watu wanadhani kwamba ufafanuzi huo ni sehemu ya Qur‟ani Tukufu ambayo haikuwekwa. Kwa mfano, tamko ‘Swiratwal mustaqiim’ katika Suratul Fatiha, riwaya zinasema kwamba ni ‘Swiratwun Nabiyyi wa ahlu baytihi.’ Ni wazi kwamba, mfano wa ufafanuzi huu ni aina tu ya kubainisha makusudio ya Aya kwa namna iliyokamilika.38 Imamu Khomein amezigawa riwaya zinazoashiria uwepo wa uharibifu katika makundi matatu: 1. Riwaya dhaifu ambazo katu hazifai kutegemewa. 2. Riwaya zilizotengenezwa na kubuniwa na watu. 36

Rijalun Najashiy:, Jz.1, uk.211, Namba ya mtarujumiwa 190. Kitabu kilichotangulia: uk.96, Namba ya mtarujumiwa 689. 38 Tusiy, Majmaul Bayani, Jz.1, uk.28. 37

199

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

3. Riwaya Sahihi ambazo ikiwa tutazitafakari vyema, itabainika ya kwamba makusudio yake si kuwepo uharibifu wa kimatamshi (ziada ya upungufu wa maneno), bali uharibifu wa ukweli wake na maana yake.39 c. Inawapasa wale wanaotaka kujua itikadi za wafuasi wa madhehebu fulani, warejee kwenye vitabu vyao vya kiitikadi na sio vitabu vya Hadithi, ambavyo ndani yake kuna Hadithi na maneno ya wasimulizi, na mara nyingi wakusanyaji wake hujishughulisha kuzikusanya na sio kuzifanyia uhakiki. Kama ambavyo haitoshi katika kufahamu itikadi inayokubalika katika madhehebu fulani kwa kushikamana na rai ya watu wachache iliyoibuliwa na wafuasi wa madhehebu hayo. Kimsingi sio sahihi kushikilia kauli ya mtu mmoja au wawili mbele ya kauli ya wanachuoni wengi wa madhehebu fulani, na kuifanya kuwa ndio hoja na msimamo wa madhehebu hayo. Na mwisho kabisa wa mjadala huu kuhusu uharibifu katika Qurâ&#x20AC;&#x;ani Tukufu, hatuna budi ila kutaja baadhi ya nukta: 1. Baadhi ya madhehebu ya Kiislamu kuyatuhumu madhehebu mingine ya Kiislamu katika zama hizi, kwa kudai kwamba wanaamini kwamba Qurâ&#x20AC;&#x;ani imeharibiwa, ni kumnufaisha adui wa Uislamu na wafuasi wake. 39

Tahdhibul Usuli, Jz.2, uk.96.

200

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Pindi mmoja katika wanachuoni wa Kishi‟ah atakapoandika kitabu chenye kuashiria uwepo wa uharibifu katika Qur‟ani Tukufu, basi hiyo ichukuliwe kuwa ni rai yake binafsi, na sio rai ya wengi miongoni mwa wanachuoni wa Kishi‟ah. Na hii ndio tukawaona wanachuoni wengi wa Kishi‟ah wakikabiliana kwa hojja dhidi vitabu vilivyodai uwepo wa uharibifu katika Qur‟ani Tukufu. Kama ambavyo ilivyotokea kwa watu wa madhehebu ya Ahlus-Sunna Waljama‟a, ambapo mmoja wa wanachuoni wa Misri aliandika kitabu alichokiita „al-Furqani‟ mwaka 1345A.H, kitabu ambacho kilielezea juu ya uwepo wa uchafuzi wa Qur‟ani, basi wanachuoni wa al-Azhari wakamjibu na kukipiga marufuku kitabu hicho. 3. Kwa hakika ni jambo la kushangaza sana, kwa baadhi ya watu, baada ya kusimamishiwa hoja za wazi na wanachuoni wa Kishi‟ah ya kwamba hawaamini uwepo wa uchafuzi katika Qur‟ani, watu hao hudai kwamba Shi‟ah husema hivyo kitaqiyya (kuficha ukweli)!! Tunawaambia watu hawa kwamba, taqiyya hufanywa katika mazingira ya hofu na ya hatari, na hao wanachuoni hawakuwa wanamuhofia yeyote mpaka walazimike kufanya taqiyya. Kisha ifahamike ya kwamba, kimsingi hivyo vitabu vilivyotungwa na wanachuoni wa Kishi‟ah, lengo lake ni kuwafundisha itikadi wafuasi wa madhehebu hayo, basi ndio ikawa vitabu hivyo vikabeba itikadi za kweli wanazoziamini 201

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SEHEMU YA SABA UIMAMU NA UKHALIFA Mtume  aliaga dunia mwaka wa 11A.H. baada ya juhudi ya miaka 23 katika ulinganiaji wake wa Uislamu. Kwa kuondoka Mtume duniani kumesababisha kukatika kwa Wahyi na kumalizika kwa Utume. Hakuna Utume baada yake wala hakuna sheria itakayokuja baada ya sheria yake, isipokuwa majukumu mengine yaliyokuwa yamebebwa na Mtume hayakukatika. Ndiyo maana ikawa inapasa kuwepo mtu mwerevu na aliyemwema atakayesimamia na kuendeleza aliyoyaasisi Mtume na kuwaongoza Waislamu kwenye njia ya haki na ya sawa, mtu huyo ambaye atakuwa ni Imamu na Khalifa wa Mtume . Suala la umuhimu wa kuwepo khalifa wa Mtume ni jambo linalokubaliwa na Waislamu wote, tofauti iliyopo kati ya Shia na Masunni ni katika baadhi ya sifa za mtu anayestahiki kuwa Khalifa na namna ya kumpata. Kwanza kabisa hakuna budi kubainisha maana ya neno „Shia’ na ‘Tashayyui’ na historia ya upatikanaji wake na kudhihiri kwake, kisha baada ya hapo maelezo juu ya Ukhalifa baada ya Mtume  yashike mkondo wake. 202

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

83. „Shia‟ Kilugha na Kiistilahi Maana ya „Shia‟ kilugha ni mfuasi, ama kiistilahi, ni kwamba neno hili hutumika kwa kundi la Waislamu wanaoitakidi kwamba uongozi wa umma wa Kiislamu baada ya kifo cha Mtume ni haki ya Imamu Ali na watoto wake walitakasika na makosa. Uimamu na Ukhalifa Mtume ameelezea utukufu wa Imamu Ali na pia ameelezea juu ya kuwa ndiye kiongozi wa umma wa Kiislamu baada ya yeye Mtume  kufariki dunia. Haya ameyaeleza mara kwa mara katika matukio mbali mbali kama yalivyoandikwa katika vitabu vya historia. Kwa hakika wasia huu wa Mtume  pamoja na msisitizo juu ya kushikamana na Imamu Ali  – kama ilivyokuja katika Hadithi zenye kutegemewaumewafanya baadhi ya kundi la Maswahaba kumwandama na kuonesha mapenzi yao ya hali ya juu kwa Imamu Ali katika zama za uhai wa Mtume , kiasi cha kutambulika kwamba wao ni Shi‟ah (wafuasi) wa Ali . Kundi hili la maswahaba lilibakia katika ufuasi wa Imamu Ali na itikadi yao ya zamani (kwamba Imamu Ali  ndiye Khalifa Mteule baada ya kifo cha Mtume bila ya kuathiriwa na maslahi binafsi juu ya uteuzi wa Mtume  na wasia wake kwamba Imamu 203

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ali ndiye kiongozi wa umma wa Kiislamu baada ya kifo chake. Hii ndio sababu ya kundi la Waislamu waliokuwa katika zama za Mtume kuitwa Shi‟ah (wafuasi) na wale waliofuatia baada ya kifo cha Mtume , na haya yameelezwa bayana na watungaji wa vitabu vinavyohusiana na dini na madhehebu. Kwa mfano, Annawbakhtiy, aliyefariki mwaka 310A.H. ameandika kwa kusema: “Shi‟ah ni wafuasi wa Ali ibn Abi Twalib , wanaoitwa Shi‟ah wa Ali  katika zama za Mtume na baada yake, ni wale ambao wanajulikana kwa mafungamano yao kwake na kauli yao juu ya Uimamu wake.”40 Abul Hasan al-Ash‟ariy naye amesema: “Kwa hakika wao wameitwa Shi‟ah, ni kwasababu ya ufuasi wao kwa Ali, na wanamtanguliza juu ya Maswahaba wengine wa Mtume .”41 Na Shahrustani amesema: “Shi‟ah ni wale ambao hasa wanamfuata Ali, na kusema juu ya Uimamu wake, na Ukhalifa wake unatokana na maandiko na wasia.”42 Kwa msingi huu, Shi‟ah hawana historia, isipokuwa historia yao ni historia ya Kiislamu, na hawana itikadi isipokuwa itikadi yao ni ya Kiislamu, na kwa kweli, 40

Firqaru Shia,uk.18. Maqalatul Islamiyyiina, Jz.1, uk.65. 42 Al-Milal wan Nahal, Jz.1, uk.131. 41

204

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Uislamu na Ushia ni nyuso mbili kwenye sarafu moja, au ni nyuso mbili kwenye uhalisia mmoja, na pia ni mapacha waliozaliwa wakati mmoja. Wasimulizi wa Hadithi pamoja na wanahistoria wameeleza ya kwamba, katika miaka ya mwanzoni Mtume aliwaalika chakula Bani Hashim katika nyumba moja na akazungumzia juu ya Ukhalifa wa Imamu Ali na uwasii wake.43 Si hapo tu, bali Mtume  aliendelea kuwatangazia watu mara kwa mara, kama itakavyokujia kwa ufafanuzi zaidi. Ushia sio jambo lililozuka katika ukumbi wa Saqifa wala si kwa sababu ya fitna iliyotokea katika zama za Uthman kama inavyoelezwa na baadhi ya watu, bali Mtume  ndiye aliyeipandikiza mbegu yake kwa mara ya kwanza na kuiotesha katika nyoyo za Maswahaba kwa mafunzo ya mara kwa mara yatokayo kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Na baada ya hapo mbegu hiyo ikamea kidogo kidogo, na baadhi ya Maswahaba wakubwa walijulikana kwa jina la Shia, kama vile Abu Dharr, Salman, Miqdad n.k. Nao wafasiri wa Qur‟ani wameeleza katika Aya isemayo:

َ ‫ئ َّك َّال‬ َ ‫ءام وا َو َغ ُلوا ال ّ وـلحوـذ ُأولوـئ ََ ُهم َز ُيألا‬ َ ‫ظيأ‬ َ‫الب ِألاَّي ِت‬ ِ ِ ِ ِ ِ 43

Tarikh Tabariy, Jz.2, uk.62-64, ni katika Hadithi mashuhuri ijulikanayo kwa jina la Hadithi ya mwanzo wa ulinganio au siku ya nyumba.

205

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Hakika walioamini na wakatenda mema, hao ndio viumbe bora.” (Qur'ani Surat al-Bayyina 98:7) Mtume alisema: “Hao ni Ali na wafuasi wake.”44 Kutokana na ufupisho wa kitabu hiki, hali hairuhusu kutaja majina ya Shi‟ah wa mwanzo miongoni mwa Maswahaba na Matabiina ambao waliitakidi juu Ukhalifa wa Imamu Ali  mara baada ya kufariki Mtume . Ushia kwa namna tulivyoueleza ndiyo itikadi wanayoitakidi Shi‟ah wote ulimwenguni, ambao ni idadi kubwa ya Waislamu wa dunia hii.Shi‟ah walikuwa bega kwa bega na Waislamu wa madhehebu mengine katika kuueneza Uislamu, na kujitolea kwao kwa watu waliobobea katika elimu, fani na siasa kwa ajili ya jamii ya kibinadamu, na kwa sasa wanamchango mkubwa katika nyanja mbali mbali. 84. Uimamu ni Jambo la Mwenyezi Mungu Suala la Uimamu ni jambo linalohusiana na Mwenyezi Mungu tu, basi ndio maana ikalazimu kwa Mtume kumuainisha Khalifa wake kwa kupitia Wahyi utokao kwa Mwenyezi Mungu, na hapo Mtume akawajibika kuwafikishia watu. Na kabla hatujaeleza dalili za kimaandishi na za kisheria 44

Addurul Manthur, katika tafsiri ya Suratul Bayyinah.

206

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

katika jambo hili, kwanza tutaelezea dalili za kiakili huku tukiangalizia hali ilivyokuwa katika zama hizo (kabla na baada ya kufariki Mtume). Akili ya kawaida inahukumu ya kwamba, mtu yeyote kwenye nia ya kuleta mabadiliko katika jamii, anapotoa juhudi zake na nguvu zake kwa muda mrefu katika kubuni njia mpya kwa ajili ya maendeleo ya wanadamu, hana budi ila kufikiri namna ya kubakia na kuendelea kwa fikra hiyo, bali kuikuza na kuiendeleza. Si katika hekima kwa mtu kuasisi na kujenga jengo kubwa lililomsumbua kimali na hali katika kulisimamisha, kisha asifikirie namna ya kulikinga dhidi ya hatari zinazoweza kutokea, na asimuainishe mtu yeyote atakayeliangalia baada ya yeye kufariki. Kwa hakika Mtume yeye ndiye mtu mkubwa na mbora zaidi katika historia ya mwanadamu aliyeweza kuweka mazingira bora ya mabadiliko katika ulimwengu na kusimamisha ustaarabu wa aina yake katika ulimwengu. Shakhswiya hii adhimu ambayo imekuja na sheria ya kudumu ambayo ndiyo iliyoongoza jamii ya kibinadamu katika zama zake, ni jambo lisilo na shaka ya kwamba alifikiri namna ya kuilinda na sheria yake dhidi ya hatari zinazotarajiwa kutokea baada yake, kwa hivyo si sahihi kwa mujibu wa akili kwa Mtume huyu Mtukufu aasisi msingi wa sheria zenye kudumu bila ya kuelekeza namna ya uongozi unavyotakiwa uwe baada yake ili kutoa hakikisho la kubakia sheria hiyo. 207

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa hakika Mtume hakuacha kutoa juhudi zake kwa kueleza hata kitu kidogo chenye kuleta furaha katika maisha ya mwanadamu, basi ni vipi aweze kunyamaza juu ya jambo kubwa na zito ambalo ni uongozi wa jamii ya Kiislamu na namna ya upatikanaji wake, ikizingatiwa kwamba ndiyo roho ya umma wa kibinadamu! Ni vipi auache umma ukiwa haujui wajibu wao katika jambo hili muhimu la uongozi?! Kwa msingi huu, katu haiwezekani kwa Mtume kuwa alighafilika juu ya mustakabali wa maisha ya watu katika suala la uongozi wa umma. 85. Uimamu na Hatari Tatu Kubwa: Warumi, Waajemi na Wanafiki Tunaporejea katika historia, na kuingalia hali iliyokuwa ikiizunguka bara Arabu na ulimwengu kwa ujumla katika zama za mwisho wa uhai wa Mtume  na mara baada ya kufariki kwake, basi ni jambo la wazi kwamba kulikuwa na umuhimu wa kuainishwa uongozi, hii ni kwa sababu kuwepo hatari tatu zilizokuwa zikiukabili Uislamu. Hatari ya kwanza ilikuwa ni utawala wa Kirumi, hatari ya pili ilikuwa ni utawala wa Kiajemi, na hatari ya tatu lilikuwa ni kundi la wanafiki. Ama kuhusiana na hatari ya kwanza, inatosha kufahamu ya kwamba Mtume alitayarisha jeshi wakati wa mwisho wa uhai wake, jeshi hilo liliongozwa na Usama ibn Zayd, lengo lilikuwa ni 208

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kupambana dhidi ya Warumi. Kutokana na umuhimu huo, Mtume  aliwalaani wale waliojiengua kutoka katika jeshi hilo. Kuhusiana na hatari ya pili, inatosha kufahamu kwamba pia Waajemi walikuwa ni madui wakali. Waliwahi kuichanachana barua ya Mtume na walimtaka kiongozi wa Yemen amkamate Mtume  na wampeleke Irani, au akipeleke kichwa chake. Ama hatari ya tatu, pia inafaa tuelewe ya kwamba, kundi la wanafiki, lilikuwa likiishi pamoja na Mtume  katika mji wa Madina kwa muda mrefu. Wanafiki hao walikuwa wakimuudhi sana Mtume  kwa kumfanyia vitimbi mbalimbali na kuzikwaza harakati zake, na Qur‟ani Tukufu imeeleza kwa wazi juu ya tabia zao, unafiki wao, maudhi yao na majaribio yao machafu, haya yako katika Sura mbalimbali za Qur‟ani, na kuna Sura kamili ambayo imeitwa kwa jina lao (Suratul Munafiqiin). Sura hiyo inaeleza nia zao, mikakati yao na matendo yao machafu. Sasa tunaibua suala hili: Je kwa kuwepo hatari hizi tatu, ni sawa kwa Mtume auwache hivi hivi umma na Dini ya Kiislamu ambavyo vyote vilikuwa vimezungukwa na hatari kubwa kwa kila upande bila ya kuanisha kiongozi maalumu?!! Bila ya shaka yoyote ile, Mtume alikuwa anayafahamu vyema maisha ya Waarabu, koo zao na kabila zao. Alifahamu koo zilizokuwa ziking‟ang‟ani madaraka kwa kuwatawala wengine kwa mabavu. Basi kwa 209

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuuwacha umma huu bila ya kuwaainishia kiongozi itakuwa ni jambo litakalopelekea mgawanyiko na mpasuko mkubwa kati ya makabila hayo, na hapo madui ndipo watakapofaidika na hali hiyo.Kutokana na ukweli huu, Abu Ali ibn Sinaa alisema: “Uanishwaji wa Khalifa kwa njia ya maandiko ndilo jambo sahihi, kwani halipelekei mpasuko, fujo na mtafaruku.”45 86. Uteuzi wa Khalifa kwa Mujibu wa Hadithi za Mtume  Baada ya kuthibiti ya kwamba kwa mujibu wa hekima za Mtume  na elimu yake, imempasa kuchukua msimamo wa sawa juu ya jambo la uongozi wa Kiislamu baada yake, basi sasa natuone ni msimamo gani aliouchukua kwenye jambo hili la uongozi. Kuhusiana na jambo hili, kuna nadharia mbili ambazo tutazijadili: Nadharia ya kwanza: Ni kwamba Mtume  alimchagua mtu mwema aliyestahiki kuwa kiongozi wa Waislamu na kuwatangazia watu. Uteuzi huu alioufanya ulikuwa ni kwa amri kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Nadharia ya pili: Mtume  aliwaachia watu wenyewe wamchague kiongozi wanayemuona anafaa kuwa kiongozi baada yake. 45

Ashifaa, al-Ilahiyaati, maqalatul Ashirah: uk.564.

210

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Sasa natuone ni nadharia ipi kati ya hizi mbili inayokubaliana kwa mujibu wa Qur‟ani Sunna na historia. Kwa kuyaangazia maisha ya Mtume tokea pale alipoamrishwa awaonye jamaa zake wa karibu mpaka kutakiwa kuwalingania watu wote, tunaona kwamba mara kwa mara alishikamana na njia ya uteuzi katika mambo ya uongozi wa umma wa Kiislamu na siyo ya kuwaachia watu wenyewe wachague mtu wanayemtaka wao. Haya tunaweza kuyathibitisha katika mambo yafuatayo: 1. Hadithi ya Karamu ya Ndugu: Baada ya kupita siku tatu tangu Mtume kupewa Utume, Mwenyezi Mungu alimtaka awalinganie watu wa kabila lake, hii ni pale iliposhuka Aya ifuatayo: “Waonye jamaa zako wa karibu.” (Qur‟ani, 26:214). Basi Mtume aliwakusanya jamaa zake wa karibu wa kibani Hashim na kusema: “Enyi wana wa Abdul Muttalib, mimi simjui kijana katika Waarabu aliyewaletea watu wake kitu kilichobora kama nilichowaletea mimi. Nimekuleteeni kheri ya dunia na akhera, na Mwenyezi Mungu ameniamrisha mimi niwalinganie kwayo, basi ni nani miongoni mwenu atakayenisaidia katika jambo hili na kuwa ndugu yangu, wasii wangu, waziri wangu na khalifa wangu kwenu.” 211

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mtume aliikariri ibara ya mwisho ya maneno yake haya mara tatu, na hakuna yeyote aliyejitokeza katika mara hizo isipokuwa Imamu Ali , ambaye alitangaza wazi utayari wake katika mara zote tatu katika kumsaidia na kumnusuru Mtume . Hapo Mtume akamalizia kwa kusema: “Hakika huyu ni ndugu yangu, wasii wangu na khalifa wangu kwenu, basi msikilizeni na mtiini.”46 2. Hadithi ya Cheo Mtume anazingatia kwamba nafasi na cheo alichonacho Imamu Ali kwake yeye ni sawa na kile alichokuwa nacho Nabii Harun kwa Nabii Musa , tofauti yao ni Utume tu, amesema: “Ewe Ali, je huridhiki kwangu kuwa na daraja (cheo) kama aliyokuwa nayo Haroun kwa Musa, isipokuwa hakuna Utume baada yangu.”47 Na huku Imamu Ali kutolingana na Harun katika upande wa Utume, ni kwa sababu Utume ulimalizika kwa Mtume , basi ni wazi lau kama 46

Musnad Ahmad, Jz.1, uk.159. Tarikh Tabariy, Jz.2, uk. 406.Tafsir Tabariy: Jz.19, uk.74. 47 Sahihi Bukhariy: Jz.6, uk.3. Sahihi Muslim:Jz.7, uk.120. Sunan ibn Majah:Jz.1, uk. 55.Musnad Ahmad: Jz.1, uk.173,175, 177, 182, 185, na 23. Siratun Nabawiya ya ibn Hisham: Jz.4, uk.163.

212

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ungekuwa unaendelea, bila ya shaka na yeye angekuwa Mtume. Qur‟ani Tukufu inaeleza wazi cheo cha Utume alichokuwa nacho Nabii Harun kwa kusema:

َ َ َ َ ‫و‬ ‫َو َو َهب ل ُأ ِمأ َعخ َ ِخ أز ُه هـغوك ِب ًّي‬ “Na tukampa kutokana na rehema Zetu nduguye, Harun, awe Nabii.” (Qur'ani Surat Maryam 19:53) Na inataja cheo cha Ukhalifa kwa kusema:

‫و‬

‫و‬ “… ‫زيأ هـغوك ازلكجى فى نومى‬ َُ ‫ َون‬....” ِ ‫موسخى ِِل‬ “Na Nabii Musa akamwambia nduguyake Harun: Shika mahala pangu katika watu wangu…” (Qur'ani Surat alA'araf 7:142) Na pia inataja cheo cha uwaziri (usaidizi) kwa kusema:

َ َ ‫َو‬ ‫احػل لى َوػيغا ِمأ أهلى‬ “Na nipe waziri katika watu wangu.” (Qur'ani Surat Twaha 20:29) Vyeo hivi vitatu alikuwa navyo Nabii Harun wakati wa zama za Nabii Musa , na Hadithi ya Cheo imevithibitisha vyeo hivi vyote kwa Imamu Ali isipokuwa Utume. Basi ikiwa haya sio 213

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

makusudio ya Hadithi hii ya kuthibitisha vyeo hivi vyote kwa Imamu Ali isipokuwa Utume, basi kusingekuwa na haja yoyote ile ya Mtume kusema: “Isipokuwa hakuna Utume baada yangu.” 3. Hadithi ya Jahazi: Mtume amewashabihisha watu wa nyumbani kwake na jahazi la Nabii Nuhu , ambapo wale waliyolipanda waliokoka na wale waliokataa kulipanda waliangamia katika tufani, anasema: “Tambueni, hakika mfano wa Ahlul-Bayt wangu (watu wa nyumba yangu) kwenu nyinyi ni kama jahazi la Nuhu kwa kaumu yake, aliyelipanda aliokoka na ambaye hakulipanda alighariki.”48 Bila shaka nasi tunafahamu ya kwamba jahazi la Nabii Nuhu  lilikuwa ndiyo kinga pekee ya kuwakinga watu dhidi ya gharika katika zama hizo. Na kwa msingi huu, watu wa nyumbani kwa Mtume  kwa mujibu wa Hadithi ya Jahazi la Nabii Nuhu, wanazingatiwa kuwa ndiyo makimbiliyo pekee ya umma kwa ajili ya kujikinga dhidi ya matukio ya upotovu na ujinga kwa wanadamu. 48

Mustadrakul Hakim, Jz.3, uk.149.

214

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

4. Hadithi ya Hakikisho kwa Umma. Mtume  amewaelezea watu wa nyumbani kwake kuwa ndio hakikisho la uwepo wa umoja wa Kiislamu na kutokuwepo kwa mipasuko na mizozo kwa umma ikiwa watashikamana nao, na pia wao ni hakikisho la kutoghariki katika bahari ya fitina, amesema: “Nyota ni hakikisho la usalama kwa watu wa ardhini dhidi ya kughariki, na watu wa nyumbani kwangu ni hakikisho la usalama dhidi ya ikhtilafu, basi pindi kabila moja la Kiarabu litakapokhitalifiana nao, basi watakuwa ni kundi la ibilisi.”49 Hivi ndivyo ambavyo Mtume alivyowashabihisha watu wa nyumbani kwake na nyota ambapo Mweyezi Mungu anasema:

َّ

َ “‫ك‬ َ ‫جم ُهم َحهخضو‬ ِ ‫”… و ِب ل‬

“…Na kwa nyota wao wanajiongoza.” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:16) 5. Hadithi ya Vizito Viwili: Kwa hakika Hadithi ya Vizito Viwili ni miongoni mwa Hadithi ambazo ni mutawatir (usahihi wake 49

Mustadrakul Hakim, Jz.3, uk.351. Sawaiqul-Muhriqah,uk. 91. Mizanul I’tidal, Jz.1, uk. 224. Tarihul-Khulafai,uk. 573. Khaswaisul Kubraa, Jz.2, uk.266. Yanabiul Mawaddah,uk.28. Fat-hul Qadiri: uk.113 na vitabu vingine.

215

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hauhitaji uthibitisho) ambayo imepokewa na wapokezi wa Kishi‟ah na Kisunni katika vitabu vyao vya Hadithi. Mtume aliuhutubia umma wa Kiislamu kwa kusema: “Hakika mimi ninawaachia vizito viwili: Kitabu cha Mwenyezi Mungu na watu wangu wa nyumbani, pindi mtakapo shikamana navyo katu hamtopotea baada yangu, na viwili hivyo havitaachana mpaka vinirudie katika Hodhi.”50 Kwa hakika Hadithi hii inathibitisha juu ya marejeo ya kielimu kwa Ahlul-Bayt wa Mtume sambamba na Qur‟ani Tukufu, na inawalazimu Waislamu kushikamana na Ahlubayt wa Mtume  katika mambo ya kidini sambamba na Qur‟ani Tukufu na pia kushikamana na rai zao. Lakini kwa masikitiko makubwa ni kwamba baadhi ya makundi ya watu hushikamana na rai ya kila mtu isipokuwa ya Ahlul-Bayt , na wanagonga mlango wa kila mtu isipokuwa mlango wa Ahlul-Bayt . Kwa kweli Hadithi ya Vizito Viwili ambayo inakubaliwa na Shi‟ah na Masunni, inaweza kuwakusanya 50

Sahihi Muslim, Jz.7, uk.122. Sunan Tirmidhiy: Jz.2, uk.307. Sunan Daramiy, Jz.2, uk.433. Musnad Ahmad: Jz.3, uk.14, 17, 26, na Jz.4, uk.366, na 371 na Jz.5, uk.189. Khaswaiswul Alawiyyah cha An-Nasaiy: uk.20. Mustadarakal Hakim, Jz.3, uk.109,148, na 533 na vitabu nyinginevyo.

216

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Waislamu wote wa ulimwengu kuwa kitu kimoja, kwasababu pindi makundi mawili yanapotofautiana juu ya khalifa na kiongozi wa kisiasa baada ya kufariki Mtume na kila kundi likawa na nadharia yake na sheria zake, hii itapelekea Waislamu kugawika makundi mawili. Ama tukirudi katika Ahlul-Bayt , hatuoni tofauti yoyote ya kielimu kati yao, basi kwa mujibu wa Hadithi hii ya Vizito Viwili ambayo inakubalika kwa Masunni na Shi‟ah, inapasa kuwakusanya Waislamu katika tamko moja. Na kimsingi, marejeo ya kielimu katika zama za makhalifa yalikuwa ni kwa Imamu Ali , kwani walikuwa wakirejea kwake wakati panapotokea mushkeli katika mambo ya Dini, na hao makhalifa kushindwa kuyatatua. Na kiukweli ni kwamba tangu Ahlubayti wa Mtume walipotengwa kando kwa kutokuwa marejeo ya kielimu, kumezuka mitafaruku na mizozo katika Dini na kumedhihiri makundi tofauti tofauti ya kiakida moja baada ya jingine. 87. Hadithi ya Ghadiri: Mtume alikuwa akimtambulisha Khalifa na Wasii wake kwa sura ya ujumla na mara nyingine kwa sura maalumu, kwa maana alikuwa akitaja wazi wazi jina la Khalifa na Wasii wake, kwa lengo la kuweka hojja iliyo kamili kwa kila mtu mwenye kutaka kujua uhakika wa mambo. Lakini pamoja na 217

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hayo yote, katika kuufikisha ujumbe wake huu kwa kila wa mbali na wa karibu miongoni mwa Waislamu na kuweza kuondoa shaka katika jambo hili, Mtume aliweza kusimama katika sehemu iliyokuwa ikijulikana kwa jina la Ghadiri Khum (Bonde la Khum) wakati wa kurejea kutoka katika ibada ya Hijja yake ya mwisho. Aliwapa habari Mahujaji waliokuwa pamoja nae kwamba, amekalifishwa na Mwenyezi Mungu ya kwamba awafikishie ujumbe. Ulikuwa ni ujumbe uliobeba jambo zito, kiasi kwamba ikiwa hatoufikisha, itakuwa kama kwamba hakufikisha lolote katika yale yote aliyoyafikisha, kama alivyosema Mwenyezi Mungu:

ّ َ ُ َّ َ ُّ َ ‫و‬ َ َّ َ َ َ ُ َ ‫َ َوئك َلم َج‬ ‫كػل‬ ِ َ ‫”يـأحه الغؾوُ م ِلـ م أ ِؼُ ِئليَ ِمأ عِب‬ َّ ََ ّ َ َّ َ “…‫ؽ‬ َ ِ ‫ق َملؿذ ِعؾ لخ َُأ َوالل ُـأ َاػ ِ ُ ََ ِم َأ ال‬ “Ewe Mtume! Fikisha uliyoteremshiwa kutoka kwa Mola Wako; na kama hutafanya, basi hukufikisha Ujumbe Wake. Na Mwenyezi Mungu atakulinda na watu…...” (Qur'ani Surat alMaida 5:67)51 51

Wanahadithi na wafasiri wameelezea ushukaji wa Aya hii katika Hijja ya kuaga, siku ya Ghadiri, angalia: Kitabu „Durrul Manthuri’ cha Suyutiy, Jz.2, uk.298, „Fat-hul Qadiri’ cha Shawkaniy: Jz.2, uk.57. „Kashful Ghumma’ cha Irbiliy: uk.94, ‘Yanabiul Mawaddah’ cha Qunduziy: uk.120, al-Manari, Jz. 6, uk.463 na vyinginevyo.

218

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kisha Mtume alipanda mimbari na kusema akiwaambia watu: “Inakaribia kuitwa (kutolewa roho) nami nitaitikia wito, basi nyinyi mnasemaje?” Walisema: “Tunashuhudia ya kwamba wewe umefikisha na umetoa nasaha na kupigana jihadi, basi Mwenyezi Mungu akulipe kheri.” Mtume akasema: “Je nyinyi si mnashuhudia ya kwamba hakuma mola apasae kuabudiwa kwa haki isipokuwa Mwenyezi Mungu na Muhammad ni mja Wake na Mtume Wake na kwamba Kiyama kitakuja bila ya shaka yoyote ile?” Walisema: “Ndiyo, tunashuhudia hayo.” Mtume akasema: “Basi mimi nitawatangulia katika Hodhi (Kauthara), basi angalieni ni namna gani mtakavyo amiliana nami katika Vizito Viwili?” Alisema mwenye kusema: “Ni vipi hivyo Vizito Viwili ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu?” Mtume akasema: “Kizito Kikubwa ni Kitabu cha Mwenyezi Mungu, sehemu moja iko mkononi mwa Mwenyezi Mungu na sehemu iko mikononi mwenu, basi shikamaneni nacho na wala msikipoteze, na Kizito kingine ni kidogo, ambacho ni Ahlul-Bayt wangu. Na Hakika Mwenyezi Mungu Aliye Mtambuzi ameniambia ya kwamba Viwili hivi havitafarakana mpaka vinijie katika hodhi, basi msivitangulie mkaja mkaangamia, na wala msividharau mkaja mkaangamia.” 219

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kisha Mtume  aliushika mkono wa Imamu Ali na akaunyanyua mpaka weupe wa makwapa yao ukaonekana, mpaka watu wote wakamtambua. Mtume akasema: “Ni mtu gani aliyebora zaidi kwa Waumini kuliko wao wenyewe?” Wakasema: “Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wanajua zaidi.” Mtume  akasema: “Hakika Mwenyezi Mungu Ndiye Bwana wangu, na mimi ni Bwana wa Waumini, na mimi ni bora zaidi kwao kuliko nafsi zao, basi ambaye mimi ni mtawala wa mambo yake, basi pia Ali ni mtawala wake.” Kisha Mtume akasema: “Ewe Mwenyezi Mungu, muunge mwenye kumuunga Ali na mfanyie uadui mwenye kumfanyia uadui, na mpende ampendaye na mchukiye amchukiaye, na mnusuru mwenye kumnusuru, na mdhalilishe amdhalilishaye, na izungushe haki pamoja naye kila anapozunguka, basi aliyopo amfikishie asiyekuwepo.” 88. Hadithi ya Ghadiri ni Katika Hadithi Mutawatiri Kwa hakika Hadithi hii ya Ghadiri ni miongoni mwa Hadithi zilizopokewa na Maswahaba, wafuasi wa Maswahaba na wanachuoni wa elimu ya Hadithi katika kila karne kwa hali ya wingi wa wapokezi, kiasi ambacho haihitajiki dalili katika kuthibitisha usahihi wake (ukweli na usahihi wake hauna shaka yoyote). 220

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Maswahaba 110, wafuasi wa Maswahaba (Matabiina) 87 na wanachuoni wa elimu ya Hadithi 3500 wameipokea na kuisimulia Hadithi hii. Kutokana na idadi hii kubwa ya watu waliyoipokea, inaondosha shaka juu ya usahihi wake. Kama ambavyo kuna baadhi ya wanachuoni waliotunga vitabu maalumu vinavyohusiana na Hadithi hii ya Ghadiri, na kitabu kilichoelezea kwa kina Hadithi hii ni kitabu kiitwacho „al-Ghadiir’ cha Allamah Sheikh Abdul Husein al-Amiin, aliyezaliwa mwaka 1320A.H. na kufariki mwaka 1390A.H. Na sasa inatupasa tuelewe maana ya neno „Mawlaa‟ na linahusiana vipi na Imamu Ali ? Mlolongo wa maneno na kwa ushahidi uliyowazi, inaonesha wazi kwamba neno hili lina maana ya utawala na uongozi. Na hapa tutaonesha baadhi ya usahihi wa haya: a. Katika tukio la Ghadiri, Mtume aliamrisha Maswahaba waliokuwa wakirejea makwao pamoja naye, wasimame katika ardhi kame isiyokuwa na maji wala majani na ikiwa ni wakati wa mchana na huku jua likiwa kali mno. Jua lilikuwa kali sana kiasi kwamba baadhi ya watu walikuwa wakiweka nguo zao chini ya miguu yao na juu ya vichwa vyao ili kujikinga dhidi ya umoto wa mchanga na mionzi ya jua. Ni wazi kwamba katika mazingira hayo, Mtume alikuwa akitaka kusema jambo lenye umuhimu wa kipekee juu ya mustakabali wa umma. Unaona ni jambo gani lililokuwa na 221

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

umuhimu kwa maisha ya Waislamu kuliko kuwabainishia kiongozi ambaye atakuwa ni sababu ya umma kuwa kitu kimoja na kuhifadhika kwa Dini yao. b. Kabla ya Mtume kuzungumzia masuala ya uongozi wa Imamu Ali alishataja misingi mitatu ya Dini, ambayo ni Tawhidi, Utume na Kiyama, na watu waliyakubali mambo haya, kisha akazungumzia uongozi wa Imamu Ali . Tunapolinganisha kati ya kufikisha ujumbe huu wa uongozi na kukubali misingi hiyo mitatu, yamkinika kutuongoza kwenye utambuzi wa umuhimu wa ujumbe alioamrishwa Mtume  aufikishe kwa watu katika bonde la Ghadiri. Na pia yamkinika kwamba Mtume alikuwa hakusudii tu katika mkusanyiko huo kuwausia juu ya kumpenda mtu fulani. c. Kabla ya kufikishwa ujumbe unaohusiana na uongozi wa Imamu Ali , Mtume alizungumza juu ya uongozi na utawala wake, alisema: “Mwenyezi Mungu ni mtawala wangu, na mimi ni mtawala wa waumini, na mimi ni bora zaidi kwao kuliko nafsi zao.” Kuzungumza haya ni dalili tosha kwamba utawala wa Imamu Ali unakwenda sambamba na utawala wa Mtume , na Mtume amethibitisha utawala wa Imamu Ali kutokana na amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu. 222

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

d. Baada ya Mtume kufikisha ujumbe huu alisema: “Aliyopo amfikishie asiyekuwepo.” 89. Uwezo wa Khalifa Mteule Kuvunja Vitimbi vya Madui Historia ya Kiislamu inatuonesha namna madui wa Mtume  walivyotumia njia mbalimbali za kutaka kuuzima Ujumbe wake, na kudhoofisha harakati za ulinganio wake kwa kumtuhumu kwamba yeye ni mchawi na mwisho kutaka kumuua kitandani kwake. Lakini kwa baraka za Mwenyezi Mungu, walifeli katika mikakati yao yote, na akaweza kumkinga dhidi ya vitimbi vya washirikina na makafiri, ikawa matarajio yao ni kusubiri pindi Mtume atakapofariki waweze kukata mzizi wa ulinganio wake na kuififisha nuru ya Ujumbe wake, hasa ikizingatiwa kwamba hakuacha mtoto wa kiume. Mwenyezi Mungu amezungumzia juu ya matarajio yao hayo maovu kwa kusema:

َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ٌ ‫ك‬ َ ِ ‫يب امل و‬ ‫أم َيهولوك ق ِغغ تألامص ِم ِأ ع‬

“Au wanasema: mshairi, tunamtazamia kupatilizwa na dahari (zama).” (Qur'ani Surat at-Tur 52:30) Malengo yao hayo maovu na nia zao chafu zilikuwa zinapita katika akili za washirikina na wanafiki wengi, na idadi yao haikuwa ndogo miongoni mwa Maswahaba wa Mtume . Lakini kitendo cha 223

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mtume kumwainisha kiongozi shupavu na mwenye kila sifa ya kuwaongoza watu baada yake, kiongozi ambaye alipambika kwa kujitolea kwake katika jihadi na imani thabiti aliyokuwa nayo, pia alikuwa mkweli na mwenye ithibati katika kuutetea Uislamu. Hii iliwakosesha fursa wapinzani wa Uislamu na kuwakatisha tamaa, kwa hivyo hii ilitoa hakikisho la kubakia Dini ya Mwenyezi Mungu na kukita kwa misingi yake na vigingi vyake, na Mwenyezi Mungu akaikamilisha neema ya Uislamu kwa kumuanisha Khalifa, haya ameyaeleza Mwenyezi Mungu pale aliposema baada ya imamu Ali kutangazwa kuwa ni Khalifa wa Mtume siku ya tukio la Ghadiri Khum:

َ َُ َ َ َ ُ َ ُ َُ ُ ‫وم أي َ لذ لٌم صي ٌم َوأج َ ذ َغليٌم ِنػ َ تى‬ ‫”…الي‬ ‫و‬ َُ ُ ََ َ ُ “… ‫إلاؾلـم صي‬ ِ ‫وعطيذ لٌم‬

“…Leo waliokufuru wamekata tamaa katika dini yenu; basi msiwaogope na niogopeni Mimi. Leo nimewakamilishia dini yenu, na kuwatimizia neema Yangu, na nimewapendelea Uislamu kuwa dini…” (Qur'ani Surat al-Maida 5:3) Ziada ya haya, kuna riwaya nyingi zilizo na usahihi wa hali ya juu, zinazoelezea ya kwamba suala la Ukhalifa ni la Mwenyezi Mungu, na wanadamu hawana nafasi yoyote katika uteuzi wake. Bali kuna riwaya zinazoeleza ya kwamba, tangu mwanzoni 224

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mwa ulinganiaji wa Mtume katika mji wa Makka na kabla ya kuunda dola ya Kiislamu huko Madina, amebainisha ya kwamba suala la uteuzi wa khalifa ni la Mwenyezi Mungu peke Yake. Ni pale kiongozi wa kabila la Bani Aamir alipomuendea Mtume wakati wa msimu wa Hijja, alisema: “Unaonaje ikiwa sisi tutakupa mkono wa utii juu ya jambo lako (Ukhalifa wa Imamu Ali ), kisha Mwenyezi Mungu akamteua mwingine kinyume na huyu uliye mteuwa wewe, je baada ya hapo sisi tutakuwa na lolote la kufanya.” Mtume alisema: “Jambo hili ni la Mwenyezi Mungu, anamuweka amtakaye.”52 Lau kama jambo hili la Ukhalifa wangeachiwa watu, basi Mtume  angesema: “Jambo hili ni la watu.” Au angesema: “Ni jambo la watu wenye upeo mkubwa wa utambuzi.” Lakini Mtume hakuyasema haya. Ndio ikawa maneno yake yanakwenda sambamba na maneno ya Mwenyezi Mungu pale aliposema:

ََُ

َ َ ُ َّ

َ ‫…اللـأ أغل ُم َخيث َي‬..” “…..‫جػ ُل ِعؾ لخ َأ‬ “…Mwenyezi Mungu ndiye Mjuzi zaidi wa kujua mahali anapoweka ujumbe Wake…” (Qur'ani Surat al-An'am 6:124) 52

Siratu Ibn Hisham: Jz.2, uk.422.

225

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

90. Kuainishwa Khalifa ni Jambo Linalokubalika na Wote Suala la kuainishwa Khalifa wa Mtume , na kwamba si jambo linalohusiana na watu kumchagua, pia ni jambo lililokuwemo katika akili za Maswahaba wa Mtume . Nadharia yao ilikuwa ni kwa khalifa wa zamani amuanishe khalifa ajae. Kama ilivyotokea katika historia ya Uislamu, ni kwamba khalifa wa pili aliteuliwa na khalifa wa kwanza bila ya kumshirikisha mtu yeyote yule. Ama yale madai ya kwamba uteuzi wa Abu Bakri kumteua Umar ilikuwa ni pendekezo tu, madai haya kwa kweli yanakwenda kinyume kabisa na yale yaliyothibiti katika historia, kwani khalifa Abu Bakri alikuwa hai na mwenye akili timamu wakati baadhi ya Maswahaba walipopinga uteuzi wake. Lau kama uteuzi wake ulikuwa ni pendekezo tu, basi kusingekuwa na upingaji wowote ule. Nyongeza ya haya, ni kwamba khalifa wa tatu aliteuliwa kwa kupitia mashauriano ya watu sita walioteuliwa na khalifa wa pili, na utaratibu huu uliwazuia watu wengine kutoa mawazo yao katika kumpata khalifa. Kwa kweli suala la kuwashirikisha watu wote katika kumpata khalifa wa Mtume ni jambo ambalo katu halikuwepo kwa Maswahaba wa Mtume , na yale yaliyoelezwa katika jambo hili, ni kwa baadhi ya wanachuoni kujaribu tu kutafuta visingizio visivyo na 226

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

msingi. Ama mtazamo wa Maswahaba ulikuwa ni kwa khalifa wa zamani kumteua na kumuanisha khalifa atakaeshika mahala pake baada yake. Kwa mfano, wakati khalifa wa pili alipojeruhiwa, Bibi Aisha alimuagiza Abdallah ibn Umar aende kwa baba yake na amwambie: “Usiuwache umma wa Muhammad pasi na kiongozi, wateulie kiongozi baada yako na wala usiuwache hivi hivi, kwani mimi nahofia kutokea fitina.”53 Abdallah alikwenda kwa baba yake aliyekuwa amelala kitandani, akamhimiza juu ya kumteua khalifa baada yake kwa kusema: “Mimi nimewasikia watu wakisema maneno, nikaona ni bora nikwambie, na wanadhani kwamba wewe hutomteua kiongozi baada yako. Na lau kama ungekuwa na mchunga ngamia au mchunga mbuzi, akawaacha na akaja kwako, bila ya shaka watapotea, basi uchungaji wa watu ni muhimu zaidi.”54 91. Ni Yapi Majukumu wa Khalifa Baada ya Kifo cha Mtume ? Katika maudhui ya Uimamu tulisema kwamba, Khalifa wa Mtume kwa mujibu wa mtazamo wa Waislamu ni mtu anayeshika majukumu yote ya Mtume isipokuwa kupokea Wahyi na kuleta 53 54

Al-Imama was Siyasa, Jz.1, uk.24-25. Kitabu kilichotangulia, uk.28.

227

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

sheria. Na hapa tutabainisha baadhi ya majukumu, ili ibainike nafasi ya Uimamu na umuhimu wake: a. Kubainisha maana ya Qur‟ani Tukufu na kutatua mishkeli yake na kubainisha makusudio yake. Hili ni miongoni mwa majukumu makubwa ya Mtume , kama Qur‟ani inavyosema:

َ ُ

َ َ

َّ َ َ “…..‫ؽ م ّ ِؼ َُ ِئل ِيهم‬ ِ َ‫…وأ ؼل ِئلي‬..” ِ ‫الظيغ ِلخب ِيك ِلل‬ “…..Na tumekuteremshia ukumbusho ili uwabainishie watu yale waliyoteremshiwa..…” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:44) b. Kubainisha hukumu za kisheria. Hili nalo lilikuwa ni jukumu la Mtume . Jukumu hili alikuwa mara nyingine akilifanya kwa kupitia usomaji wa Qur‟ani na mara nyingine kwa njia ya Sunna. Kisha ifahamike kwamba ubainifu wa hukumu za sheria ulikuwa ukifanyika kwa awamu baada ya awamu kwa mujibu wa matukio mapya yaliyojitokeza. Na jambo hili lilipaswa kuendelea kwani si mambo yote ya kisheria yalijitokeza katika zama za Mtume , na pia Hadithi zinazoelezea hukumu za kisheria ambazo zimetufikia hazizidi mia tano. Bila ya shaka idadi hii ya Hadithi zinazohusiana na hukumu za kifikihi, haziwezi kutosheleza mahitajio ya umma katika kila zama ili kuweza kujitosheleza katika sheria. 228

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

c. Kwa vile Mtume alikuwa ndiye msingi wa haki, mafunzo yake yaliweza kuzuia kuzuka upotofu wowote wa kiakida katika umma na kutokuzuka madhehebu, na wala hapakuwa na viashirio vyovyote vya kuzuka hayo. d. Kujibu masuala ya kidini na ya kiakida, hili nalo lilikuwa ni jukumu jingine muhimu la Mtume . e. Kusimamisha haki, uadilifu na usalama wa raia wote katika jamii ya Kiislamu, pia hili nalo ni jukumu miongoni mwa majukumu ya Mtume . f. Kulinda mipaka na rasilimali za Kiislamu dhidi ya maadui, nalo ni katika majukumu ya Mtume . Majukumu haya mawili ya mwisho yanaweza kusimamiwa na kiongozi aliyechaguliwa na watu. Ama majukumu mengine sio rahisi, kwani yanahitaji kiongozi mwelewa mwenye ujuzi wa hali ya juu, ambaye atakuwa katika uangalizi maalumu wa Mwenyezi Mungu, ambapo elimu yake iwe ni elimu ya kiutume yenye kuwa salama dhidi ya makosa na kuteleza, na pia awe amekingwa na kila aina ya dhambi, ili aweze kutekeleza majukumu yake hayo yaliyotajwa na kujaza pengo lililoachwa na uondokaji wa Mtume katika ulimwengu. Bila ya shaka kuainisha mfano wa mtu wa aina hii katika nafasi ya uongozi, ni jambo ambalo liko nje ya uwezo wa wanadamu, na wala haiwezekani kufan229

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yika bila ya kuanishwa na Mtume mwenyewe kwa amri kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu.55 ULAZIMA MAKOSA

IMAMU

KUTOTENDA

Ni wazi kwamba katika kuhakikisha yanafikiwa malengo yaliyokusudiwa katika kuwahami watu na kuonesha utiifu wao kwa kiongozi, hayawezi kupatikana kikamilifu ikiwa kiongozi hakuteuliwa na Mwenyezi Mungu, kwani asiyetiiwa hana rai na mawazo anayoweza kuwapa anaowaongoza. Na haya yamekuja katika Qur‟ani Tukufu na Mtume mwenyewe, ya kwamba wawili hao wasipotiiwa, hakuna lengo litakalofikiwa. Mizozo na migawanyiko iliyojitokeza baada ya kifo cha Mtume  si kwa sababu Mtume hakutekeleza wajibu wake, laa hasha. Na wala si kwa sababu hakuwabainishia suala la uongozi wa umma 55

Angalizo: Kwani tangu Adam mpaka Muhammad, amani ya Mwenyezi Mungu juu yao, viongozi wa umma walikuwa wakiteuliwa na Mwenyezi Mungu kupitia midomo ya viongozi watangulizi: Mwenyezi Mungu anasema:

َ َّ َّ َ َ “َ‫”… َولأ ج ِج َض ِل ُؿ ِت الل ِـأ جبضيال‬

“…..Wala hutapata mabadiliko katika desturi ya Mwenyezi Mungu. (Qur'ani Surat al-Ahzab 33:62)

230

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

baada yake, au maelekezo yake yalikuwa na mapungufu, bali matukio na masaibu yaliyojitokeza ni kwasababu baadhi ya watu walitanguliza mawazo yao juu ya maelekezo ya Mtume kwa kuangalia maslahi yao binafsi juu ya yale aliyoyaamua Mwenyezi Mungu na Mtume wake. Na hili sio tu jambo pekee lililotokea katika historia ya Kiislamu, bali kuna mengi mno mfano wake.56 92. Ulazima wa Imamu Kutotenda Makosa Tumethibitisha katika kipengele kilichopita ya kwamba Imamu na Khalifa sio kiongozi wa kawaida, mwenye uwezo wa kuongoza nchi kiuchumi, kisiasa na kulinda mipaka ya nchi dhidi ya maadui tu, bali mbali na majukumu haya, kuna majukumu mengine ambayo anapaswa kuyatekeleza, na hayo tumeyaeleza katika kipengele kilichopita. Kwa hakika kutekeleza majukumu haya mazito, kwa mfano, kutoa tafsiri sahihi ya Qur‟ani, kubainisha 56

Angalizo: Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ ُ َ ‫إم َ ٍت ِئطا ن َطخى الل ُـأ َو َعؾول ُأ أمغا أك َيٌوك‬ ِ ‫إم ٍأ وـ م‬ ِ ‫”وم ً ك ِمل‬ َ ََُ ُ َُ “… ‫مغ ِهم‬ ِ ‫لَم‬ ِ ‫الخيألاة ِمأ أ‬

“Haiwi kwa muumini mwanaume wala muumini mwanamke, Mwenyezi Mungu na Mtume Wake wanapoamua jambo kuwa na hiari katika jambo lao…..” (Qur'ani Surat al-Ahzab 33:36)

231

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hukumu za kisheria, kujibu masuala ya watu ya mambo ya kiitikadi, na kuwazuia kuingia katika itikadi potofu na kuingiza sheria potofu katika Dini, yote haya yanahitaji elimu ya kiwango cha juu iliyokamilika ambayo haihukumu kimakosa. Na iwapo watu wa kawaida watatawalia mambo haya, hawatokuwa salama dhidi ya kuteleza na kukosea. Lakini pia inapasa tukumbushie tena, ya kwamba umaasumu (kinga dhidi ya kufanya makosa) si sawa na Utume kwa maana si kila mtu maasumu lazime awe mtume, kwani huenda mtu akawa maasumu na asiwe mtume. Mfano wa wazi ni Bibi Maryam , ambaye tulielezea dalili za umaasumu wake katika maelezo ya umaasumu wa Mitume na Manabii . Zaidi ya dalili za kiakili tulizozitaja juu ya umaasumu, hapa pia tunataja baadhi ya dalili za kimaandishi juu ya umaasumu wa Maimamu kama zifuatavyo: a. Mwenyezi Mungu Mtukufu amepitisha maamuzi ya dhati ya kuwatoharisha watu wa nyumba ya Mtume dhidi ya uchafu, amesema:

َّ ُ ُ َّ َ َ ‫حـ َأ‬ َ ‫الغ‬ ّ ُ ُ َ َ ‫الل ُـأ ِل ُي‬ ‫يذ‬ ‫”… ِئ يغيض‬ ِ ‫هل الب‬ ِ ِ ‫ظهب غ ٌم‬ َ ُ َ “ ‫َو ُيؼ ِ َّ َغيم جؼَيألاا‬

“Hakika si mengineyo Mwenyezi Mungu anataka kuwaondolea uchafu, enyi watu 232

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wa nyumba ya Mtume, na kuwatakasa kabisa kabisa.” (Qur'ani Surat al-Ahzab 33:33) Ushahidi wa Aya hii juu ya utohara wa watu wa nyumba ya Mtume uko kama ifuatavyo: Matakwa maalumu ya Mwenyezi Mungu ya kuwaondolea aina za uchafu watu wa nyumba ya Mtume , inalazimu kuwa wamesafishwa dhidi ya makosa na kutenda dhambi, kwani uchafu uliokusudiwa katika Aya ni uchafu wa kifikra na kiroho, na pia uchafu wa kimatendo ambao ndio uchafu ulio wazi. Na kwa vile matakwa haya ya Mwenyezi Mungu ameyahusisha kwa watu maalumu na si kwa watu wote, basi kunatofauti kubwa juu ya utohara unaowahusu watu wote bila ya kubaguliwa kwa baadhi. Kwa hakika utohara unaowajumuisha Waislamu wote, ni utohara wa kisharia, ambao haupatikani kwa watu ikiwa hawakutii amri za Mwenyezi Mungu na kujiepusha na makatazo yake. Ama utohara wa waliotoharishwa watu wa nyumba ya Mtume ni wa kimaumbile ambo katu hao walitoharishwa hawatendi makosa. Jambo la kuzingatia hapa, ni kwamba utohara walionao watu wa nyumba ya Mtume  hauwanyang‟anyi ile hali ya uhuru wa maamuzi, kama ambvyo ilivyo pia kwa Mitume . b. Kwa mujibu wa Hadithi ya Vizito Viwili inayosema: “Hakika mimi nawaachia vizito viwili, 233

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kitabu cha Mwenyezi Mungu na watu wa nyumbani kwangu…..” watu wa nyumba ya Mtume ni wenye kuambatana na Qur‟ani Tukufu. Na kama ambavyo Qur‟ani Tukufu imesalimika na aina yoyote ya kasoro na makosa, basi pia watu wa nyumbani kwa Mtume ni hivyo hivyo ni watoharifu dhidi ya kila aina ya dhambi na makosa. Na jambo hili liko wazi mno, pindi tutakapozingatia ibara mbili zilizomo katika Hadithi hii ya Vizito Viwili: 1. “Pindi mtakaposhikamana navyo, katu hamtopotea.” 2. “Viwili hivyo havitaachana mpaka vinifikie katika Hodhi.” Mtume amewafananisha watu wa nyumbani kwake na jahazi la Nabii Nuhu ambalo lilikuwa kiokozi kwa mwenye kulipanda, na yule aliyekaidi kulipanda alighariki katika maji, Mtume alisema: “Kwa hakika mfano wa watu wa nyumbanikwangu, ni kama jahazi ya Nuhu, aliyelipanda aliokoka na ambaye hakulipanda alighariki.” Kwa kuangalia dalili hizi kwa makini ambazo tumezibainisha kwa kifupi, ni wazi kwamba umaasumu wa watu wa nyumba ya Mtume ni jambo lisilo na shaka yoyote. Jambo muhimu la kufahamu, ni kwamba dalili za kimaandishi juu ya umaasumu wa watu wa nyumba ya Mtume sio hizi tu tulizozitaja. 234

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

93. Maimamu Kumi na Wawili Utambuzi wa Imamu aliyekingwa dhidi ya kutenda dhambi uko wa aina mbili: a. Kauli ya Mtume  juu ya Uimamu wa mtu maalumu. b. Kauli ya Imamu wa zamani juu ya Imamu anayekuja baada yake. Kwa hakika Maimamu kumi na mbili wamethibiti uwepo wao kwa njia zote mbili zilizotajwa (kwa kauli ya Mtume na kauli ya Imamu wa zamani kwa anayekuja baada yake). Nasi kwa sababu ya kutokurefusha maneno, hapa tunataja Hadithi moja tu katika jambo hili inayomaanisha ya kwamba Mtume  hakutosheka tu kumuanisha Imamu Ali , bali alieleza kwamba kutakuwa na ma Imamu kumi na wawili ambao uwepo wao utaifanya Dini iwe na nguvu, amesema: “Dini hii itaendelea kuwa na nguvu kwa uwepo wa Makhalifa kumi na wawili.” Riwaya hii inayotaja uwepo wa Makhalifa (Maimamu) kumi na wawili imepokewa na vitabu sahihi vya wafuasi wa madhehebu ya Ahli Sunna.57 57

Sahih Bukhari, Jz.9, uk.81, mlango wa Istikhlafi. Sahihi Muslim, Jz.6, uk. 3, mlango wa al-Imamra. Musnad Ahmad: Jz.5, uk.82-108. Mustadarak al-Hakim: Jz.3, uk.81.

235

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ni wazi kwamba Makhalifa hawa kumi na wawili ambao kwa kupitia wao Uislamu utakuwa imara, si wengine isipokuwa ni wale wanaoaminiwa na Shi‟ah, kwani sifa walizonazo katu hazipatikani kwa makhalifa wa Bani Umayya na Bani Abbasi. Maimamu wa Shia Ithnaashariya ni hawa wafuatao: 1. Imamu Ali ibn Abi Talib , alizaliwa miaka kumi kabla ya Utume, na alikufa kishahidi mwaka 40A.H., na amezikwa katika mji wa Najaf- Iraq. 2. Imamu Hasan ibn Ali , alizaliwa mwaka wa 3A.H. na kufariki mwaka 50A.H., amezikwa Baqii- Madina. 3. Imamu Husein , alizaliwa mwaka 4A.H., na alikufa kishahidi mwaka 61 huko Karbala. 4. Imamu Ali ibn Husein ibn Ali Zaynul Abidiin , alizaliwa mwaka 38A.H. na kuuwawa mwaka 94A.H. na amezikwa Baqii-Madina. 5. Imamu Muhammad ibn Ali al-Baqir, alizaliwa mwaka 57A.H. na aliuwawa mwaka 114A.H. na amezikwa Baqii- Madina. 6. Imamu Ja‟far ibn Muhammad as-Swadiq, alizaliwa mwaka 83A.H. na aliuwawa mwaka 148A.H. na amezikwa Baqii- Madina. 7. Imamu Musa ibn Ja‟far al-Kadhim , alizaliwa mwaka 128A.H. na aliuwawa mwaka 183A.H., amezikwa Kadhimiya karibu na Baghdad. 236

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

8. Imamu Ali ibn Musa Ridha, alizaliwa mwaka 148A.H. na kuuwawa mwaka 203A.H., amezikwa Khurasani- Irani. 9. Imamu Muhammad ibn Ali al-Jawad alizaliwa mwaka 195A.H. na kuuwawa mwaka 220A.H., amezikwa Kadhimiya. 10. Imamu Ali ibn Muhammad al-Hadi, alizaliwa mwaka 212A.H. na kuuwawa mwaka 254A.H, alizikwa Samaraa kaskazini mwa Iraqi. 11. Imamu Hasan al-Askariy, alizaliwa mwaka 233A.H. na aliuwawa mwaka 260A.H., alizikwa Samaraa. 12. Imamu Muhammad ibn Hasan, ambaye ni maarufu kwa jina la al-Mahdi , yeye ni Imamu wa kumi na mbili, bado yuko hai mpaka hapo atakapodhihiri kwa amri ya Mwenyezi Mungu, kwa mujibu wa ahadi iliyomo katika Qur‟ani Tukufu katika Suran Nuru, Aya ya 54, Surat Tawba, Aya ya 33, Suratul Fathi, Aya ya 28 na Suratus Swafi, Aya ya 9. Imamu Mahdi  atasimamisha serikali ya kiadilifu yenye kutawala ulimwengu mzima.58 Ama maelezo zaidi ya maisha ya Maimamu hawa wa Shi‟ah Ithnaashariya yameelezwa katika vitabu vya 58

Kuna ikhtilafu ya tarehe za kuzaliwa na kuuawa kwa Maimamu .Tulichokifanya hapa ni kuchagua moja kati ya hizo.

237

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

historia, ambapo Imamu wa kumi na mbili bado yuhai na anashikilia hatamu za uongozi kwa matakwa ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, basi tutataja baadhi ya mambo yanayohusiana na Imamu huyu wa mwisho. 94. Mapenzi Kwa Ahlul-Bayt  Katika mambo yaliyosisitizwa na Qur‟ani Tukufu na Hadithi ni mapenzi ya kuwapenda watu wa nyumbani kwa Mtume , kama alivyosema Mwenyezi Mungu:

َ َ

َّ

ُ ُ‫َ ا‬

“…..‫غبى‬ َ ‫…نل ـ أؾـلٌم َغل ِيأ أحغا ِئـ امل َو َّصة ِفى اله و‬..” “Sema: kwa haya siwaombi malipo yoyote kwenu isipokuwa mapenzi katika ndugu (Ahlul-Bayt)…..” (Qur'ani Surat ash-Shura 42:23)59 Walengwa wanaostahiki kufanyiwa mapenzi kwa mujibu wa Aya hii ni watu wa karibu wa Mtume , kwani Mtume mwenyewe ndiye aliyetaka kufanyika kwa jambo hili. Kwa hakika mapenzi ya kupendwa watu wa nyumbani kwa Mtume , licha ya kuwa ni 59

Angalizo: Kama huwatambui, huwajui Ahlul-Bayt wa Mtume, na hivyo ukawa huna mapenzi nao, je unamlipaje Mtukufu Mtume  kwa huduma hii ya kukuletea Uislamu mkombozi?! Tafakari na upime upate majibu. Hii ni amri ya Mwenyezi Mungu ya kuwapenda kwa mawada, yaani mapenzi yanayoambatana na utii.

238

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ukamilifu mkubwa wa kiimani, pia kunaweza kumbadilisha mpenzi na kujishabihisha na mpendwa wake na kumfuata katika kufanya mambo mema na kujiweka mbali na maasi. Pia imepokewa kutoka katika Hadith ambayo ni mutawatirya kwamba, Mtume amesimulia ya kwamba mapenzi juu ya watu wa nyumba yake ni alama ya imani, na kuwabughudhi ni unafiki na ukafiri, na kwamba mwenye kuwapenda, atakuwa amempenda Mwenyezi Mungu na Mtume, na mwenye kuwaudhi atakuwa amemuudhi Mwenyezi Mungu na Mtume .

IMAMU WA KUMI NA MBILI Kughibu na Kudhihiri Kitabu hiki hakihimili kuelezea maisha ya kila mmoja miongoni mwa Maimamu kumi na wawili watokanao na kizazi cha Mtume , bali tutaelezea kwa muhtasari juu ya itikadi ya uwepo wa Imamu wa zama hizi, Imamu Mahdi , ambaye anaishi ughaibuni (yupamoja nasi, ila hatumuoni), na kwa idhini ya Mwenyezi Mungu atakuja kudhihiri, ili aijaze dunia haki na uadilifu kama ilivyojaa dhulma, ukandamizaji na jeuri, na atasimamisha serikali katika pande zote za dunia, na yafuatayo ni baadhi ya maelezo yanayohusiana na jambo hili: 239

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

95. Kudhihiri Mkombozi wa Kilimwengu Katika Zama za Mwisho Kudhihiri mtu atokanaye na kizazi cha Mtume  ambaye atasimamisha serikali moja katika dunia kwa ajili ya manufaa ya wanadamu ni katika mambo yanayokubaliwa na Waislamu wote, na wamenakili Hadithi nyingi sana zinazofikia kiwango cha Hadithi Mutawatiri kuhusiana na jambo hili. Baadhi ya watafiti na wahakiki wa Kiislamu wamesema kwamba kuna hadithi zipatazo 657 zinazozungumzia jambo hili, na hapa tutataja Hadithi moja aliyoipokea Ahmad ibn Hanbal katika Musnad wake, anasema: “Amesema Mtume wa Mwenyezi Mungu : Lau kama dunia haitobakia isipokuwa siku moja, basi Mwenyezi Mungu atairefusha siku hiyo, mpaka adhihiri mtu miongoni mwa watoto wangu, ambaye ataijaza uadilifu na haki, kama ilivyojazwa dhulma na ujeuri.”60 Kwa hivyo kudhihiri kwa mtu miongoni mwa watu wa nyumba ya Mtume ni jambo linalokubaliwa na Masunni na Shi‟ah. 60

Musnad Ahmad ibn Hanmbal: Jz.1, uk.99, na Jz.3, uk.17 na 70.

240

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

96. Mkombozi wa Ulimwengu ni Imamu Mahdi  Kuna Riwaya mbalimbali zinazomueleza huyo mkombozi wa ulimwengu kwamba ni Imamu Mahdi , na Riwaya hizo zimenakiliwa na wanachuoni wa Kishi‟ah na Kisunni, ziko kama ifuatavyo: 1. Kwamba yeye (Imamu Mahdi) ni miongoni mwa kizazi cha Mtume , hapa kuna Riwaya 389. 2. Kwamba yeye ni katika watoto wa Imamu Ali , hapa kuna Riwaya 214. 3. Kwamba yeye ni katika watoto wa Bibi Fatimah , hapa kuna Riwaya 192. 4. Ni wa tisa katika Maimamu watokanao na watoto wa Imamu Husein , hapa kuna Riwaya 148. 5. Ni katika kizazi cha Imamu Husein, hapa kuna Riwaya 185. 6. Ni katika watoto wa Imamu Hasan al-Askariy, hapa kuna Riwaya146. 7. Ni wa kumi na mbili miongoni mwa Maimamu kumi na wawili, hapa kuna Riwaya 136. 8. Riwaya ambazo zinazungumzia kuzaliwa kwake ni 214. 9. Riwaya ambazo zinasema ataishi muda mrefu ni 318. 10. Riwaya ambazo zinasema atakuwa ughaibuni kwa muda mrefu ni 91. 11. Riwaya ambazo zinasema kwamba Uislamu utaenea dunia nzima ni 27. 241

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

12. Riwaya ambazo zinasema kwamba dunia itajaa haki na uadilifu wakati wa kudhihiri kwake ni 132. Kwa msingi huu, kuwepo kwa mkombozi wa ulimwengu kama huyu ni jambo lisilo na shaka kwa mujibu wa Hadithi hizi za Kiislamu. Ama jambo ambalo Waislamu wanatofautiana nalo ni kuhusu kuzaliwa kwake, ni je ameshazaliwa na mama yake na bado yuko hai tangu azaliwe au hajazaliwa? Shi‟ah pamoja na baadhi ya watafiti wa madhehebu ya Ahlus-Sunna wanasema kwamba Imamu Mahdi ameshazaliwa na mama yake anayeitwa Nargisi mwaka 255A.H. na yuhai hadi sasa. Na kundi katika Ahlus-Sunna wanasema atakuja kuzaliwa baadaye. Na kwa vile sisi Shi‟ah tunaamini ya kwamba ameshazaliwa tangu mwaka 255A.H. na bado yuhai mpaka sasa, kwa hivyo hatuna budi kuelezea katika kitabu hiki kwa muhtasari juu ya kughibu kwake kwa muda mrefu na urefu wa umri wake. 97. Imamu Mahdi ni Walii wa Mwenyezi Mungu Ambaye Haonekani Kwa mujibu wa Qur‟ani Tukufu, mawalii wa Mwenyezi Mungu wako wa aina mbili: 1. Walii ambaye yuko dhahiri anayejulikana na watu. 2. Walii aliyemafichoni asiyeonwa na watu, licha ya kuwa anaishi pamoja nao na kutambua hali na habari zao. 242

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Katika Suratul Kahfi wametajwa aina zote mbili za Mawalii, wa kwanza ni Musa Ibn Imran na wa pili ni rafiki yake na sahiba wake aliyekuwa naye kwa muda mfupi katika safari yake ya nchi kavu na baharini, anayejulikana kwa jina la Khidhri. Mtu huyu alikuwa hajulikani kwa Nabii Musa . Nabii Musa alimfuata katika safari yake kwa amri ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, na alifaidika kutokana na elimu yake, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

‫ِمأ ِغ ِض‬ ‫َأ َّجب ُػ ََ َغ و‬ ‫لى‬ ِ

‫َ و‬ َ ‫ق َو َحضا َغبضا ِمأ ِغب ِص ءاجي ـ ُأ َعخ َ ت‬ ‫َّ و‬ َ ّ َ ‫و‬ ‫موسخى َهل‬ ‫َو َغل ـ ُأ ِمأ ل ُض ِغل ن َُ ل ُأ‬ ّ ُ َ َ ّ ‫أك ح َػ ِل َ ِأ ِم ّ ُغ ِل ذ ُعقضا‬

“Basi wakamkuta mja miongoni mwa waja Wetu tuliyempa rehema kutoka Kwetu, na tukamfunza elimukutoka Kwetu. Musa akamwambia: Nikufuate ili unifunze katika ule uwongofu uliofunzwa?” (Qur'ani Surat al-Kahf 18:65-66) Kisha Qur‟ani Tukufu inaeleza kwa uwazi mambo yenye faida aliyoyafanya walii huyu wa Mwenyezi Mungu, mambo ambayo hakuna yeyote aliyekuwa akiyajua undani wake, hata Nabii Musa alikuwa hayajui, lakini walifaidika kutokana na uwepo wake wenye baraka na matendo yake yenye faida.61 61

Haya utayaona katika Suratil Kahfi, Aya ya 71-82.

243

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Imamu Mahdi ni sawa na Swahiba wa Nabii Musa . Ni Walii wa Mwenyezi Mungu asiye julikana kwa watu, lakini pamoja na hayo, bado watu wanafaidika kutokana na athari zake na matendo yake matakatifu. Kwa hivyo, kughibu kwa Imamu Mahdi  hakumaanishi kuwa ni kutengana na jamii, bali ni kama ilivyokuja katika Riwaya za Maimamu , ya kwamba yeye ni kama jua linapofunikwa na mawingu, halionekani, lakini hupeleka mwanga wake na ujoto wake katika ardhi na wakaazi wake.62 Zaidi ya haya, ni kwamba baadhi ya wanachuoni wameweza kukutana na Imamu Mahdi na kufaidika na miongozo yake na elimu yake. 98. Wawakilishi wa Imamu Mahdi  Njia ya zamani na ya sasa inayojulikana na kutumiwa na wanadamu, ni kwamba kiongozi hufanya baadhi ya majukumu yeye mwenyewe na mengine hufanywa na wawakilishi na wasaidizi wake. Ni ukweli kwamba sababu mbalimbali zilimfanya Imamu Mahdi asikutane na watu, kwa hivyo wakakosa kufaidika naye kwa kiwango fulani, lakini kwa bahati nzuri mlango wa kufaidika naye haukufungwa 62

Kamalud-Diin cha Sheikh Swaduq, mlango wa 45, Hadithi Na.4, uk.485.

244

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa wawakilishi wake ambao walikuwa ni wanachuoni waadilifu miongoni mwa wafuasi wake. Basi hadi sasa wanachuoni na mujtahidina bado ni wawakilishi wa Imamu Mahdi katika kubainisha hukumu za kisheria na uendeshaji wa mambo ya jamii ya Kiislamu katika zama hizi za kughibu kwake. Huku ikijulikana kwamba, watu kunyimika kufaidika naye moja kwa moja kulitokana na sababu zisizozuilika. 99. Kughibu Baadhi ya Mitume na Mawalii Katika Umma Zilizopita Kughibu kwa Imamu Mahdi ni siri miongoni mwa siri za Mwenyezi Mungu ambapo sisi hatuwezi kujua undani wake, kama ambavyo kughibu huku kuna mfano wake katika maisha ya Mawalii wa Mwenyezi Mungu katika umma zilizopita. Kwa mfano, Nabii Musa alighibu kwa watu wake kwa muda wa siku arobaini, na muda huo wote aliutumia katika mlima Sinai. Na Nabii Isa naye alighibu kwa watu wake, madui zake wakashindwa kumuua. Pia Nabii Yunus alighibu kwa watu wake kwa muda fulani. Kwa hivyo kughibu kwa Imamu Mahdi si jambo jipya, na pia haifai kuchukuliwa muda huu mrefu wa kughibu kwake kuwa ni sababu ya kupinga msingi wa fikra ya uwepo wa Imamu Mahdi . Na kimsingi, kila ambacho kimepokewa kwa kiwango 245

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

cha kufikia daraja ya tawaturi, si sahihi mtu kukipinga kwa sababu tu ya kukosa uwezo wa kufanya utafiti, kwani baadhi ya hukumu za Mwenyezi Mungu na itikadi ambazo ni zenye kukubalika, mtu anaweza kuzitilia shaka ikiwa hatazingatia kanuni hii madhubuti na maarufu. Na kughibu kwa Imamu Mahdi haikuwepo nje ya kanuni hii, kwa hivyo kukosa uwezo wa kujua undani wake, haipaswi kuikataa fikra hii. Pamoja na haya, inatulazimu kusema: Inawezekana kufahamu siri hii ya kughibu katika mipaka ya fikra zetu za kibinadamu, na siri hii iko kama ifuatavyo: Kwa vile Mwenyezi Mungu ametaka kuhakikisha upatikanaji wa matarajio makubwa kwa kupitia Imam wa mwisho miongoni mwa Maimamu watokanao na kizazi cha Mtume , na matarajio haya makubwa na lengo kubwa, haviwezekani kupatikana isipokuwa baada ya kupita muda mrefu na baada ya kukomaa kwa akili ya binadamu na kuwepo maandalizi ya kiroho na kinafsi, ili watu wawe tayari kumpokea mkombozi wa ulimwengu kwa mapenzi na shauku. Na lau kama Imamu huyu angedhihiri kati ya watu na akaishi nao kabla ya kukomaa akili zao juu yake na kuwepo maandalizi madhubuti, basi hali yake ingekuwa kama ya Maimamu waliomtangulia kabla yake, naye angeuawa kabla ya kutimiza hilo lengo lake kubwa na matarajio yake ya hali ya juu aliyonayo. 246

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Baadhi ya Riwaya zitokazo kwa Maimamu wa AhlulBayt  zimeashiria hekima hii ya kughibu kwa Imamu Mahdi . Imepokewa kutoka kwa Imamu Baqir akisema: “Kwa hakika Qaim (Imamu Mahdi) atakuwa ni mwenye kughibu kabla ya kudhihiri kwake.” Mpokeaji akasema: “Nikasema: Kwa nini?” Imamu Baqir akasema: “Anakhofia (kuuawa).”63 Na katika baadhi ya Riwaya imetajwa sababu nyingine ya kughibu kwake, ambayo ni kutahiniwa kwa watu kwa mitihani ya Mwenyezi Mungu katika kipindi hiki na kujulikana namna ya watakavyoshikamana katika njia ya imani na itikadi.64 100. Uwepo wa Kidhahiri au Kighaibu wa Imamu Maasum ni Neema ya Mwenyezi Mungu. Bila ya shaka, uwepo wa Imamu katika jamii na kujichanganya na watu ni neema miongoni mwa neema kubwa miongoni mwa neema za Mwenyezi Mungu, kwani ni sababu ya kuongoka kwa watu. Na ni jambo la kawaida kwamba pindi watu watakapoikaribisha neema hii ya Mwenyezi Mungu na wakashikamana nayo, watafaidika na uwepo wake, na 63

Kamalid-Diin cha Sheikh Swaduq: uk. 481, mlango wa 44, Hadithi Na. 8 64 Rejea Biharul-Anwar: 52, uk. 102, 113-114.

247

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kinyume chake watanyimika na kufaidika kwake kutokana na uwepo wake. Katika hali hii, sababu ya kutofaidika naye haitokani na Mwenyezi Mungu au Imamu, bali itakuwa ni kutokana na watu wenyewe. 101. Umri Mrefu wa Imamu Mahdi  Imamu Mahdi amezaliwa mwaka 255A.H., kwa hivyo basi kwa sasa (1418A.H.) itakuwa umri wake ni zaidi ya karne kumi na moja. Hakuna tatizo kukubali kuwa na umri huu mrefu pindi tukizingatia uwezo wa Mwenyezi Mungu usio na mipaka. Kwa hakika wale wanaoona ya kwamba suala la umri wa Imamu Mahdi ni tatizo katika kuamini uwepo wake na ni kizuizi cha kuamini utawala wake, watu hao wameghafilika juu ya uwezo wa Mwenyezi Mungu usio na mipaka. Hao ni kama wale anaowaeleza Mwenyezi Mungu kwa kusema:

َ َّ

ََ

َّ َ َ ُ “….‫ضع َِه‬ ِ ‫”وم نضعوا اللـأ خو ن‬ “Na hawakumkadiria Mwenyezi Mungu kwa haki ya kadiri yake,” (Qur'ani Surat al-An'am 6:91) Zaidi ya haya, Qur‟ani Tukufu inatueleza ya kwamba katika ulimwengu kuna watu walioishi na wanaoishi kwa muda mrefu. Imeeleza ya kwamba Nabii Nuhu , ameishi kwenye jamii yake kwa muda wa miaka mia tisa na hamsini. 248

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na kama ambavyo leo elimu ya kisayansi inajaribu kukabiliana na tatizo la kutokuishi kwa muda mrefu kwa kutumia njia za kisayansi na kiafya. Na hii ina maana kwamba, kwa mtazamo wa wanasayansi, mtu anaweza kuishi kwa muda mrefu ikiwa ataondokana na vikwazo vinavyomfanya asiishi kwa muda mrefu. Mwenyezi Mungu ni Muuweza wa kumpa umri kwa amtakae akaishi mpaka Siku ya Kiyama. Je, Yeye siye aliyesema ya kwamba, lau kama Nabii Yunus hakuwa ni miongoni mwa waliokuwa wakimsabihi Mwenyezi Mungu, basi angebakia katika tumbo la chewa mpaka Siku ya Kiyama? Je Mola huyu Mwenye uwezo aliyeumba, hawezi kumpa umri mrefu Khalifa wake wa haki kutokana na mapenzi Yake na uangalizi Wake? Jawabu ni ndiyo anaweza. 102. Alama za Kudhihiri Imamu Mahdi  Katu hakuna yeyote anayefahamu zama za kudhihiri Imamu Mahdi . Kwa kweli hii ni siri ya Mwenyezi Mungu kama ilivyo kwa Siku ya Kiyama, ambayo hakuna anayejua wakati wa kutokea kwake isipokuwa Mwenyezi Mungu peke Yake. Kwa hivyo inapaswa asiaminiwe mtu yeyote anayedai kwamba anajua wakati wa kudhihiri Imamu Mahdi au yule anayeainisha wakati maalumu wa kudhiri. Lakini tukiachia suala la wakati wa kudhihiri Imamu Mahdi , tutambue kwamba kuna Riwaya mbalim249

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

bali zinazoelezea alama za kudhihiri kwake, alama hizo zimegawanyika sehemu mbili: 1. Alama za wazi zilizothabiti. 2. Alama zisizothabiti. Maelezo ya kina juu ya alama hizi utayakuta katika vitabu mahsusi vilivyoandikwa juu ya maisha kamili ya Imamu Mahdi ď &#x201E;, unaweza ukarejea huko.

SEHEMU YA NANE ULIMWENGU BAADA YA MAUTI 103. Siku ya Kiyama Dini (sheria) zote zitokazo kwa Mwenyezi Mungu, zinakubali ulazima wa kuamini uwepo wa Siku ya Kiyama. Mitume yote imezungumzia imani na itikadi ya Siku ya Kiyama na ulimwengu utakao kuwepo baada ya mauti, na imani hii juu ya Siku ya Kiyama ikawa ni katika mambo waliyoyalingania. Kwa msingi huu, itikadi juu ya Siku ya Kiyama ni miongoni mwa nguzo za imani katika Uislamu.Suala la Siku ya Kiyama licha ya kuelezwa katika Biblia (agano la kale na jipya). Katika agano jipya limezungumzwa kwa ufasaha zaidi, lakini Qurâ&#x20AC;&#x;ani Tukufu imelieleza kwa uzuri zaidi ikilinganishwa na 250

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Vitabu vyote vya mbinguni, kiasi cha kuwa na idadi kubwa ya Aya zinazozungumzia juu ya uwepo wa Siku hiyo kubwa. Siku hiyo ya mwisho imetajwa kwa majina mengi sana, kama vile Siku ya Kiyama, Siku ya Hesabu, Siku ya Mwisho, Siku ya Kufufuliwa na mengineyo. Na sababu ya kutajwa huku kwa wingi, ni kwamba imani yoyote isiyofungamana na kuamini juu ya uwepo wa siku hiyo, imani hiyo haina maana yoyote. 104. Umuhimu wa Siku ya Kiyama Wanafalsafa na wanachuoni wa elimu ya akida wametaja dalili mbalimbali juu ya umuhimu wa kuwepo Siku ya Kiyama na maisha baada ya mauti. Na kwa kweli Qur‟ani Tukufu ndio chanzo cha hizo dalili zao. Hapa tutataja baadhi ya dalili za Qur‟ani juu ya jambo hili: a. Mwenyezi Mungu aliye wa haki na pia matendo Yake ni ya haki, ametakasika dhidi ya kila upuuzi na batili, basi kumuumba mwanadamu pasi na kuwa na maisha ya milele itakuwa ni mchezo na upuuzi, amesema:

َ ُ َّ َ ََ َ َ ُ ُ ‫ُ َ َّ َ َ و‬ ‫ك‬ َ ‫غحػو‬ ‫أق َد ِؿبخم أ زله ـٌم َغ َبث َوأ ٌم ِئلي ـ ج‬

“Je! Mlidhani kuwa tuliwaumba bure na kwamba nyinyi Kwetu hamtarudishwa?” (Qur'ani Surat al-Mu'minun 23:115) 251

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

b. Hakika uadilifu wa Mwenyezi Mungu unalazimu kutotendewa sawa kati ya mwema na muovu. Na kwa upande mwingine, haiwezekani kupatikana uadilifu uliokamilika hapa duniani kwa mwema kulipwa thawabu na muovu kuadhibiwa, kwani malipo ya kila moja kati ya wawili hawa yanaingiliana na haiwezekani kuyatenganisha. Na kwa upande wa tatu, baadhi ya malipo ya matendo mema na maovu hayawezi kutekelezeka katika ulimwengu huu. Kwa mfano, kwa yule aliyeitoa muhanga nafsi yake kwa ajili ya Mwenyezi Mungu, na aliyemwaga damu ya Muumini bila ya sababu. Kwa hivyo hakuna budi ila kuwepo ulimwengu mwingine utakaowezesha kupatikana kwa uadilifu kamili wa Mwenyezi Mungu bila ya kikwazo chochote, anasema Mwenyezi Mungu:

َ ‫ءام وا َو َغ ُلوا ال ّ وـلحوـذ ًَ ُملكؿ‬ َ ‫جػ ُل َّال‬ َ َ ‫َأم‬ َ ‫ظيأ‬ ‫ضيأ ِفى‬ ِ ِ ِ ِ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ ‫جػ ُل املخهيك ً لك ّج َِع‬ ‫عض أم‬ ِ

“Je! Tuwafanye walioamini na wakatenda mema kama wafisadi katika ardhi? Au tuwafanye wenye takua kama waovu?” (Qur'ani Surat Swad 38:28) Na anasema tena:

َ ُ َ َ ۟ ُ َ َ ُ َّ ًّ َ َّ َ َ ُ ‫لو ز َّم‬ ‫غح ُػٌم َح يػ وغض الل ِـأ خه ِئ أ يبضؤا الخ‬ ‫ِئل ِيأ َم‬ ِ ‫و و‬ ُ ُ ‫ُا‬ َ ‫ػيض ُه ل َيجؼ َى َّال‬ َ ‫ظيأ‬ َ ِ ‫ءام وا َو َغ ِ لوا ال ّ ـ ِلحـ ِذ ِم ِله‬ ‫ؿؽ‬ ِ ِ 252

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ ‫َو َّال‬ ٌ ‫ظيأ َي َكغوا َل َُم َقغا ٌ مأ َخ يم َو َغظا ٌ َأ‬ ‫ليم ِم ً وا‬ ِ ٍ َ ُ َ ‫َيٌك‬ ‫غوك‬ “Kwake ndio marejeo yenu nyote. Hii ni ahadi ya Mwenyezi Mungu iliyo kweli. Hakika Yeye ndiye aliyeanzisha kiumbe kisha hukirejesha ili awalipe wale walioamini na wakatenda mema kwa uadilifu. Na waliokufuru, watapata kinywaji cha maji yachemkayo na adhabuiumizayo kwa kuwa walikuwa wakikufuru.” (Qur'ani Surat Yunus 10:4) c. Mwanadamu ameanza kuumbwa katika ulimwengu kutokana na chembe dhaifu, kisha mwili ukaanza kukua hatua kwa hatua, mpaka ukafikia wakati wa kupulizwa roho kwenye mwili wake. Na Qur‟ani Tukufu imemueleza Muumba wa huu ulimwengu kuwa ni Mbora wa waumbaji. Hii ni kwa kuangalia uumbaji wa aina yake wa namna alivyoumbwa mwanadamu. Kisha baada ya hapo mauti yatamtoa katika hii dunia na kumpeleka katika ulimwengu mwingine, hii ikizingatiwa kwamba ni ukamilifu ikilinganishwa na hali iliyotangulia. Qur‟ani Tukufu imeielezea hali hii kwa kusema:

َ َ َ َ َ ُ َ َ ََ ‫الػلهت مظؿت قسله‬ َ َ ‫ُ َ َ و‬ ‫لح ز َّم أنكأ ـ ُأ زله‬

َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ َ َّ ُ ‫زم زله ال ؼكت غلهت قسله‬ َ ُ َ‫ظؿ َت غظوـ ََق ٌَ َؿو َ الػظوـم‬ ‫امل‬ ِ ِ 253

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ُ َّ ُ َ ‫َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ و‬ َ ‫َ و‬ َ‫ ز َّم ِئ ٌم َبػض ط ِل‬. ‫هيك‬ َ ‫ءاز َغ قخب عى اللـأ أخؿأ الخـ ِل‬ َ َ ُ َ‫و‬ َ َ ُ َّ ُ َ َ ‫َملَ ّيخو‬ .‫ك‬ َ ‫بػثو‬ ‫الهيـ ِت ج‬ ِ ‫ ز َّم ِئ ٌم يوم‬. ‫ك‬ ِ “Kisha tukaliumba tone kuwa pande la damu, na tukaliumba pande la damu kuwa pande la nyama, na pande la nyama tukaliumba kuwa mifupa, na mifupa tukaivika nyama. Kisha tukamfanya kiumbe mwingine. Basi ametukuka Mwenyezi Mungu Mbora wa waumbaji. Kisha hakika nyinyi baada ya hayo maiti. Kisha hakika nyinyi Siku ya Kiyama mtafufuliwa.” (Qur'ani Surat al-Mu'minun 23:14-16) 105. Majibu juu ya Shaka Zitolewazo Juu ya Siku ya Kiyama Wapingaji wa uwepo wa Siku ya Kiyama waliokuwa wakiishi zama za Mtume walitoa baadhi ya hoja za kupinga uwepo wa siku hiyo, hoja ambazo zimejibiwa na Qur‟ani Tukufu, baadhi yake ni hizi zifuatazo: a. Mara Qur‟ani Tukufu inatoa msisitizo juu ya uwezo wa Mwenyezi Mungu usio na mipaka, inasema:

َّ َ ٌ ‫لى ًُ ّل َشخ ٍىء َن‬ ‫الل ِـأ َم ُ ُ َ ُ َ َ و‬ َ‫ضيغ‬ ‫ِئلى‬ ِ ‫غحػٌم وهو غ‬ ِ 254

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Marejeo yenu ni kwa Mwenyezi Mungu tu. Naye ni Mwenye uwezo juu ya kila kitu.” (Qur'ani Surat Hud 11:4) b. Na mara nyingine inasema kwamba ambaye aliyeanza kumuumba mwanadamu, anauwezo wa kumrejesha kwa kumpa uhai mara ya pili baada ya kufariki, inasema:

َ ُ َ َ

َّ

“… ‫ق َؿ َيهولوك َمأ ُاػيض ن ِل الظى قؼ َغيم أ َّو َُ َم َّغ ٍَة‬..” “…Watasema: Nani atakaye turudisha tena? Sema: Ni huyo aliyewaumba mara ya kwanza…” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:51) c. Na katika sehemu nyingine, Qur‟ami inashabihisha ufufuliwaji wa watu kama namna ardhi inapometuka wakati wa masika baada ya kukumbwa na ukame wa kaskazi, kwa hivyo ni sawa namna uhai utakaporejea kwa mwanadamu, inasema:

َ َ َ َ َ َ ‫… َو َج َغى‬..” ‫عض ه ِم َضة ق ِاطا أ َؼل َغل َيه امل َء اهت َّزث‬ َ َ َ َّ ‫و‬ َ ُ َ ‫الل َـأ ُه َو‬ ‫الح ُّو‬ َ ‫هيج ط ِل ََ ِمأ َّك‬ َ ٍ ‫وج َب‬ ‫َو َع َبذ َوأ َبدذ ِمأ ً ِ ّل ػ‬ ٍ َ ّ َّ َ َ ٌ َ َ ُ ‫َ و َ َ َّ ُ َ و‬ ٌ َّ َ ‫الؿ َغت ءا ِج َيت‬ ‫ضيغ وأك‬ َ ‫لى ً ِ ّل شخ ٍىء ن‬ ‫حى املوحى وأ أ غ‬ ‫َوأ ُأ ُي‬ ِ ُ َ َ َ َّ َّ َ َ ُ َ ‫ـ َع‬ َ “ ‫بوع‬ َِ ‫بػث َمأ ِفى اله‬ ‫يب قيه وأك اللـأ ي‬ “Na unaiona ardhi imekufa, lakini tunapoyateremsha maji juu yake husisim255

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ka na kututumka, na kumea kila aina ya mimea mizuri. Hayo ni kwa sababu hakika Mwenyezi Mungu nihaki, na kwamba hakika Yeye ndiye Mwenye kuhuisha wafu, na kwamba hakika Yeye ni Muweza wa kila kitu. Na kwamba saa itakuja hapana shaka kwa hilo, na kwamba Mwenyezi Mungu atawafufua walio makaburini.” (Qur'ani Surat alHajj 22:5-7) d. Katika kujibu shubha (shaka) inayosema: Ni nani atakayeifufua mifupa ambayo inamung‟unyuka, ni vipi ataikusanya na ilhali imepotea kwenye udongo na kisha mwili wake urejeshwe kama vile mwanzo? Mwenyezi Mungu anawajibu watu hao kwa kusema:

َ ‫َ َ َ َّ و و َ َ َ و َ و‬ ُ َّ َ َ َ َ ‫لى أك َيسل َو‬ ‫يـ الظى زلو الؿ ـو ِث و عض ِمهـ ِض ٍع غ‬ ‫أول‬ ‫َ ُ َ و َ ُ َ َ ّو‬ ُ َ ُ‫ليم‬ َ ‫ِمثلَمَملى وهو الخلـو الػ‬ “Kwani aliyeziumba mbingu na ardhi hawezi kuwaumba mfano wao? Kwa nini! Naye ndiye Muumbaji Mkuu, Mjuzi.” (Qur'ani Surat Yasin 36:81) Na kwenye sehemu nyingine anaeleza juu ya elimu Yake iliyopana, anasema:

‫و‬ ٌ ُ َ ‫ص‬ ُ ‫م َج ُه‬ َ‫عض ِم ُنهم َو ِغ َض ِيخـ ٌب َخكيظ‬ 256

َ ‫نض َغ ِل‬

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Hakika tunajua kinachopunguzwa na ardhi kutokana nao. Na Kwetu kipo Kitabu kinachohifadhi.” (Qur'ani Surat Qaf 50:4) e. Huenda ikadhaniwa ya kwamba huyu mwanadamu aliyefanyika kwa hivi viungo tunavyovishuhudia, viungo ambavyo vitaliwa na mchanga, basi ni vipi Siku ya Kiyama awe ndiye huyu aliyekuwa akiishi hapa duniani. Na kwa ibara nyingine: Kuna mafungamano gani kati ya huu mwili wa duniani na mwili wa Siku ya Kiyama ili iweze kuhukumiwa? Qur‟ani Tukufu imetunukulia shubha hii kutoka kwenye ndimi za makafiri, inasema:

َ ّ َ

ََ

“…..‫ضيض‬ ٍَ ‫عض أ ِء لكى ز ٍلو َح‬ ‫” َون لوا أ ِءطا طلل ِفى‬ ِ “Na husema: Ati tutakapopotea ardhini, kweli tutakuwa kwenye umbo jipya?.....” (Qur'ani Surat as-Sajda 32:10) Qur‟ani inawajibu kwa kusema:

ُ ُ َّ ُ ّ َ ُ ََ ُ ّ َََ ُ ‫وث الظى ُو ًِ َل ِمٌم ز َّم ِئ ولى َعِّبٌم‬ ِ ‫نل يخوق وىٌم ملَ امل‬ َ َ ُ ‫ك‬ َ ‫غحػو‬ ‫ج‬ “Sema: Atawafisha Malaika wa mauti aliyewakilishwa kwenu; kisha mtarejeshwa kwa Mola Wenu.” (Qur'ani Surat as-Sajda 32:11) 257

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Maana halisi ya neno „kufisha‟ lililomo katika Aya ni „kuchukua.‟ Hii inamaana kwamba, licha ya kuwepo mwili kwa mwanadamu ambao hupotea katika udongo, kuna kitu kingine ambacho ni roho, hii ndiyo anayoichukua Malaika. Na ifahamike kwamba, huu mwili alionao mwanadamu, ndiyo huu huu atakaokuwa nao Siku ya Kiyama. Baada ya kukusanywa viungo vyake vilivyopotea katika udongo, atarejeshewa roho yake, basi huku kurejeshewa uhai wake mara ya pili ni kama vile ilivyokuwa mara ya kwanza. Pia tunajifunza katika Aya hizi na nyinginezo ya kwamba mtu atakayefufuliwa Siku ya Kiyama, ndiye huyu huyu aliyekuwa akiishi hapa duniani, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ َّ َ ُ ُ ٌ ‫نك َأه َأ َّو َُ َم َّغ ٍَة َو ُه َو م ٍُ ّل َزلو َغ‬ َ‫ليم‬ ‫نل يدييه الظى أ‬ ِ ِ ٍ

“Sema: Ataihuisha aliyeiumba mara ya kwanza. Na Yeye ni Mjuzi wa kila uumbaji.” (Qur'ani Surat Yasin 36:79) 106. Ufufuo wa Mwanadamu ni wa Kimwili na Kiroho Aya mbalimbali za Qur‟ani pamoja na Hadithi, zimebainisha wazi kwamba ufufuo wa mwanadamu utakuwa ni wa kimwili na kiroho. Kuhusiana na ufufuo wa kimwili ni kwamba ni kwa mtu kufufuliwa 258

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na mwili wake aliokuwa nao hapa duniani na kuweza kulipwa mema au mabaya aliyoyachuma. Ama kufufuliwa na roho, maana yake ni kwamba, pamoja na kuwepo malipo mema au mabaya atakayoyahisi kwenye mwili wake, pia kuna malipo ambayo hisia zake zitapatikana kwenye roho yake tu, Mwenyezi Mungu ameelezea aina hii ya malipo kwa kusema:

ُ َ

َ ‫و‬

َ َّ

َ ‫طوك م َأ اللـأ أ‬ َ ‫يب َُألا طلَ ُه َو الكوػ‬ ‫”… َوع و‬ “‫ظيم‬ َُ ‫الػ‬ ِ ِ ِ ِ

“Na radhi za Mwenyezi Mungu ndizo kubwa zaidi, huko ndiko kufuzu kuliko kukubwa.” (Qur'ani Surat at-Tawba 9:72) Na pia amesema:

َ َ ُ ‫َو َأ ظ‬ َ ‫وم‬ َ ‫عهم َي‬ َ ‫الح‬ ُ َ ‫ؿغ ِة ئط ُن ِطخ َى‬ ‫مغ َو ُهم فى ؾكل ٍت َو ُهم‬ ِ ِ َ ُ ‫ك‬ َ ‫إم و‬ ِ ‫ـي‬

“Na waonye siku ya majuto itapopitishwa amri nao wamo katika hali ya kughafilika, wala hawaamini.” (Qur'ani Surat Maryam 19:39) Radhi zake Mwenyezi Mungu ndiyo ladha kubwa kwa waja wema, kama ambavyo majuto ndiyo maumivu makubwa kwa watu waovu. 107. Maisha ya Barzakh (Kabla ya Ufufuo) Mauti sio mwisho wa maisha na kupotea kabisa, bali mauti ni kuhama sehemu moja kwenda nyingine. Na 259

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa ukweli ni kwenda katika maisha ya milele, ila kati ya maisha haya mawili (ya dunia na ya akhera) kuna hali ya tatu iliyopo kati kati, hali hiyo inaitwa Barzakh. Baada ya kufariki, mwanadamu huwepo katika hali hiyo mpaka siku kitakapo simama Kiyama, ila ni kwamba sisi hatujui chochote juu ya uhalisia wake, isipokuwa kwa yale tuliyoelezewa na Qur‟ani Tukufu pamoja na Hadithi za Mtume . Basi hapa tutataja baadhi ya Aya za Qur‟ani ili kuweza kufahamu hali hiyo. a. Mtu anapokuwa katika hali ya kukata roho, hutamani kurudi duniani ili aje kuyafanya yale ambayo hakuyafanya katika yale aliyopaswa kuyafanya katika uhai wake, Mwenyezi Mungu anasema:

َ ّ َ ‫ك ل َػلى أغ َ ُل‬ َ ِ ‫اعحػو‬ ِ

ُ َ ُ ُ َ َ َ َ ّ ‫وث ن َُ َع‬ ‫” َخ ّت وى ِئطا ح ء أخضهم امل‬ ِ ‫و‬ ُ َ “…‫يذ‬ َ ‫صـ ِلح قي ج َغ‬

“Mpaka yanapomfikia mmoja wao mauti, husema: Mola Wangu nirudishe. Ili nitende mema badala ya yale niliyoyaacha…..” (Qur'ani Surat al-Mu'minun 23:99-100) Lakini juhudi yake hii itakuwa ni bure na ombi lake halitakubaliwa na ataambiwa:

َ ‫َ َ ٌ و‬ َ َ ُ َ ُ ٌ َ َ َّ َ ّ ‫… َي‬..” ‫وم‬ ِ ‫ال ِئجه ً ِل ت هو ن ِةلَ َو ِمأ و‬ ِ ‫عائ ِهم مغػر ِئلى ي‬ َ َ ُ “ ‫ك‬ َ ‫بػثو‬ ‫ي‬ 260

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Wapi! Hii ni kauli aisemayo yeye tu. Na nyuma yao kuna kizuizi mpaka siku watapofufuliwa.” (Qur'ani Surat alMu'minun 23:100) Aya inataja uwepo maisha haya ya barzakh ili kuwahofisha washirikina. b. Inaelezea maisha ya watu waovu, hasa wafuasi wa Firauni, kwa kusema:

ُ ّ ُ َ َ َ َ ًّ َ َ ًّ ُ ُ َ َ َ َ ُ ُ ّ ‫الؿ َغت‬ ‫ال ع اػغطوك غليه ؾضوا وغ ِكَي ويوم جهوم‬ َ َ ‫ءاُ ق‬ َ ‫غغو َك َأ َق َّض‬ َ ِ ‫الػظا‬ ِ َ ‫صزلوا‬ ِ ‫أ‬ “Wanaoneshwa Moto asubuhi na jioni. Na itapofika Saa (ya Kiyama patasemwa): Waingizeni watu wa Firauni katika adhabu kali kabisa!” (Qur'ani Surat al-Mu'min (al-Ghafir) 40:46) Aya inazungumzia namna wafuasi wa Firauni wanavyooneshwa Moto asubuhi na jioni kabla ya kufika Siku ya Kiyama. Ama baada ya hapo watatupwa katika Moto. c. Pia Mwenyezi Mungu anaelezea maisha ya mashahidi yalivyo katika barzakh kwa kusema:

َ َّ َ َ َ ‫اللـأ َأ و‬ ُ َ ُ َ ‫ث َمل أخي ٌء‬ َ ٌ ‫مو‬ ِ ‫بيل‬ ِ ‫و وـ جهولوا ِملأ يهخل فى ؾ‬ َ ُ َ َ ‫كػ‬ ‫غوك‬ ‫َولـ ٌِأ ـ ح‬ 261

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Wala msiseme kwamba wale wanaouawa katika Njia ya Mwenyezi Mungu kwamba ni wafu, bali wa hai lakini nyinyi hamtambui.” (Qur'ani Surat alBaqara 2:154) Na anaeleza tena maisha ya mashahidi katika Aya hii:

َ َ ََ َ َ َ ُ َّ ُ ‫و‬ َ ‫غوك م َّل‬ ‫ظيأ‬ ‫بك‬ ِ ‫ق ِغخيك ِم ءاجى َُم اللـأ ِمأ ق‬ ِ ‫ظل ِأ ويؿخ‬ ِ َ ٌ َ َّ َ َ ‫َلم َي‬ ‫لحهوا ِب ِهم ِمأ ز ِلك َِم أـ زوف َغل ِيهم َوـ ُهم‬ َ َ َ ‫ك‬ َ ‫دؼ و‬ ‫ي‬ “Wanafurahia aliyowapa Mwenyezi Mungu katika fadhila Zake, na wanawashangilia wale ambao hawajajiunga nao, walio nyuma yao, ya kwamba haitakuwa hofu juu yao wala hawatahuzunika.”(Qur'ani Surat aali-Imran 3:170) 108. Maswali Kaburini Maisha ya barzakh yanaanza baada ya kutolewa roho katika mwili. Na baada ya mtu kuwekwa kaburini, anaendewa na Malaika wa Mwenyezi Mungu wenye kumuuliza kuhusu Tawhidi na mambo mingine ya kiakida. Na bila ya shaka majibu ya Muumini yatatofautiana na majibu ya kafiri, na kwa hivyo maisha ya barzakh yatakuwa ni mwanzo kwa Muumini kupata rehema za Mwenyezi Mungu na adhabu kwa kafiri. 262

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa hakika kuulizwa masuala katika kaburi ni jambo lililothibiti kutoka kwa Maimamu watokanao na kizazi cha Mtume . Kwa hivyo kaburi ni kituo cha kwanza cha maisha ya barzakh ambayo hudumu mpaka kitakaposimama Kiyama. Wanachuoni wa Kishi‟ah wameyaeleza kwa kina haya tuliyoyataja. Sheikh Swaduq amesema: “Itikadi yetu kuhusu kuulizwa maswali kaburini ni kwamba, ni jambo la kweli ambalo linapasa kufanyika. Atakayejibu kwa usahihi atakuwa amefaulu na kuishi kwa raha mustarehe katika kaburi, na kupata Pepo yenye neema Siku ya Kiyama, na ambaye atajibu kimakosa, basi karamu yake ni maji yanayochemka, na Siku ya Kiyama ni kutiwa Motoni”65 Na Sheikh Mufid naye amesema: “Zimepokewa Hadithi sahihi kutoka kwa Mtume ya kwamba Malaika watawaendea watu walioko makaburini na watawauliza kuhusu dini zao. Na maneno yanayohusiana na habari hii yanafanana, miongoni mwao ni kwamba, Malaika wawili wa Mwenyezi Mungu wanaoitwa Munkari na Nakiri, watamwendea maiti na kumuuliza kuhusu Mola Wake, Mtume wake na Imamu wake. Pindi akijibu sahihi watamkabidhi kwa Malaika wa neema, na asipojibu kwa usahihi atakabidhiwa kwa Malaika wa adhabu.”66 65 66

I’tiqaatat cha Sheikh Swaduq; Mlango wa 16, uk.38. Kashful Muradi cha Sheikh Mudiid: uk.45-46.

263

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na pia Muhaqiq Nasrud Diin Tusiy naye amesema: “Adhabu ya kaburi ni yenye kutokea, na habari za kutokea kwake ni mutawatir.67” Na mwenye kurejea katika vitabu vya akida vya madhebebu nyinginezo za Kiislamu, atakuta jambo hili ni lenye kukubaliwa na Waislamu wote, na hakuna yeyote anayepinga uwepo wa adhabu ya kaburi isipokuwa mtu mmoja tu, naye ni Dharar ibn Amru.68 109. Kurejea Roho Duniani (Tanasukh) na Majibu Yake Imebainika wazi kwamba, ukweli wa ufufuo ni kwa roho kurudi katika mwili wake wa zamani baada ya mtu kufariki kidunia, ili mtu apate malipo ya matendo yake aliyoyafanya duniani hiyo Siku ya Kiyama, mwema alipwe mema na muovu alipwe uovu.Lakini kuna baadhi ya watu wanaopinga ufufuo kwa namna ilivyoelezwa katika Vitabu vya Mwenyezi Mungu, licha ya watu hao kukubali kuwepo malipo mema na mabaya watakayolipwa wanadamu kwa mujibu wa matendo yao, ila wao wanaelezea ufufuo kuwa ni kwa njia ya tanasukh. Tanasukh ni imani kwamba, roho itarudi tena ulimwenguni kwa mara nyingine kwa kupulizwa kwenye 67 68

Kashful Muradi: Maqswad ya 6, kipengele cha 14. Rejea vitabu vifuatavyo: Assunnah cha Ahmad ibn Hanmbal, al-Ibana cha abul Hasan al-Ash-ariy na al-Usulil Khamsa cha alqadhiy Abdul Jabbar al-Mu‟taziliy

264

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kichanga kiliomo tumboni mwa mama na kukua, na ikiwa roho hiyo ilikuwa ni ya mtu mwema, basi mtu huyo ataishi katika raha na starehe, na ikiwa ni ya mtu muovu atakuwa katika maisha ya shida na mateso. Kwa muda mrefu itikadi hii yatanasukh ilikuwa na watetezi na wanaoiamini, na inazingatiwa kuwa ni moja kati ya misingi ya dini ya kihindi. Inapasa tuelewa nukta hii muhimu: Ikiwa hii roho ya kibinadamu itafuata mfumo huu wa kuhamia kwenye mwili mwingine, basi hakutakuwa na kitu kinachoitwa ufufuo, na ilhali itikadi juu ya kufufuliwa ni jambo la lazima na la kawaida kwa mujibu wa dalili za kiakili na kimaandishi. Na kwa kweli hakuna budi ila kusema: Wale wanaosema juu ya tanasukh, ni watu ambao wameshindwa kuelewa vyema suala la ufufuo na badala yake wakakimbilia kusema uwepo wa tanasukh badala ya itikadi ya ufufuo. Kwa mujibu wa mafunzo ya Uislamu, itikadi hii ya tanasukh inapelekea katika ukafiri, na itikadi imechambuliwa kwa kina katika vitabu vyetu vya akida, na ikathibiti ubatili wake na kutokubaliana na itikadi za Kiislamu, nasi tunabainisha hapa kwa muhtasari: 1. Nafsi na roho za kibinadamu hufikia katika ukamilifu baada ya mauti, na kwa msingi huu, roho inaporudi tena duniani kwenye mwili mwingine, inakuwa ni kushuka kutoka katika ukamilifu kwenda 265

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

katika upungufu. Na hili linapingana na mfumo wa kihekima katika ulimwengu wetu huu (ambao siku zote unasonga mbele kwenye ukamilifu). 2. Tukiamini kwamba roho inahamia kwenye mwili wa mwingine baada ya mauti, hii itapelekea kuwepo nafsi (roho) mbili katika mwili mmoja, na hili linapingana na uelewa wa mwanadamu kwamba yeye ni nafsi moja na sio mbili.69 3. Itikadi ya tanasukh ambayo inapingana na utaratibu wa kihekima katika mfumo wa uumbaji, inazingatiwa kuwa kichaka cha madhalimu na wanyonyaji kwamba uwezo wa kimali na nguvu walizonazo ni kutokana na usafi wa matendo yao yaliyopita, na pia masaibu yanayowapata wapinzani wao ni kutokana na uovu wa matendo yao yaliyopita, kwa hivyo hujitetea kutokana na matendo ya kidhulma kwa watu wengine na kuendelea kuwadhulumu watu katika jamii wanazozitawala. 110. Tofauti Kati ya Tanasukh na Maskh (Kugeuzwa) Katika kuhitimisha maudhui ya tanasukh, kuna umuhimu wa kujibu masuala mawili: 69

Kashful Muradi cha Allamatul Hilliy: al-maqsadu ya pili, faslu ya pili, mas-ala ya nane. Asfar cha swadril Mutaahhiliyna: Jz.9, uk.10.

266

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Suala la Kwanza: Qur‟ani imeeleza wazi juu ya kutokea hali ya baadhi ya watu kugeuzwa kuwa manyani na wengine nguruwe, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

َ َ َ ُ “…..‫ػيغ‬ ََ ‫اله َغ َصة َوالخ‬ ِ ‫”… وحػ َل ِم ُنهم‬ “…na amewafanya miongoni mwao manyani na nguruwe…” (Qur'ani Surat al-Maida 5:60) Basi ni vipi wamegeuzwa ikiwa tanasukh sio mfumo sahihi? Tanasuhk ni kwa roho kwenda kwenye mwili mwingine baada ya mauti, lakini kwenye maskh hakuna kuhama kwa roho kutoka kwenye mwili, bali ni kugeuzwa umbile la mwili na sura yake, ili muovu ajione akiwa katika umbile la nyani na nguruwe ili asikie uchungu kwa hilo. Kwa ibara nyingine: Ni kwamba, mtu huyo muovu habadiliki kutoka katika hali ya ubinadamu kwenda katika hali ya uhayawani, kwani ikiwa hivyo, wale waliobadilishwa hawatohisi adhabu ya uovu wao, wakati ambapo Qur‟ani Tukufu inazingatia kwamba kugeuzwa kwao ni onyo na adhabu kwa waasi.70 ‫َ َ َ و َ و‬ َ ََ َ َ َ ََ َ َ َ َّ َ‫وغظت ِلل ُ خهيك‬ ِ ‫قجػل ـَ ٌـال ِمل ميك يضحه وم زلكَ وم‬ 70

Kwa hivyo tukaufanya (umma huo) ni onyo kwa wale waliokuwa katika zama zao na waliokuja nyuma yao, na mawaidha kwa wenye takua. (Qur'ani Surat al-Baqara 2:66)

267

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Taftazaniy anasema: “Hakika roho baada ya kutengana na miili, zinaambatana na miili mingine kwa ajili ya kufanya mambo kadhaa na wala sio kubadilisha sura za miili kama ilivyo katika maskh.”71 Na Allamatu Tabatabaiy naye anasema: “Mwanadamu aliyegeuzwa anabakia kuwa mwanadamu, na wala sio aliyegeuzwa na kukosa hisia za kibinadamu.”72 Suala la Pili: Baadhi ya waandishi wamedai kwamba wale wanaodai kuwepo Rajaa (kufufuliwa baadhi ya watu hapa duniani kabla ya Siku ya Kiyama) chanzo chake ni imani juu ya tanasukh.73 Je kuitakidi juu ya uwepo wa Rajaa kunapelekea kuamini tanasukh? Jawabu: Hakika Rajaa kwa mujibu wa itikadi ya wanachuoni wengi wa Kishi‟ah, inamaana ya kwamba, baadhi ya kundi la watu Waumini na baadhi ya makafiri watafufuliwa na kurejeshwa katika ulimwengu huu wa dunia katika zama za mwisho kabla ya Siku ya Kiyama. Kurejeshwa kwao wakiwa hai itakuwa ni kama vile Nabii Isa  alivyokuwa akiwafufua wafu, na pia mfano wa kufufuliwa Uzeyri baada ya kuwa mfu kwa muda wa miaka mia moja. Kwa msingi huu, itikadi ya Rajaa haina mafungamano yoyote na tanasukh, na maelezo zaidi yatakuja katika maudhui maalumu ya Rajaa. 71

Sharhil Maqaswid cha Taftazniy:J.1,Uk.209. Al-Mizani cha Tabatabaiy:aaaaaaaaaaj.1,Uk.209. 73 Fajrul islamu cha ahmad al-Amin al Masriy: Uk.77. 72

268

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

111. Alama za Kiyama Kwa mujibu wa Qur‟ani Tukufu kumepokewa kutoka kwa wanachuoni kauli juu ya alama za Siku ya Kiyama. Kwa hakika alama za Siku ya Kiyama ziko za aina mbili: 1. Matukio yatakayotokea kabla ya Siku ya Kiyama na kubadilika kwa mfumo wa ulimwengu. Wakati wa kutokea hayo, bado wanaadamu watakuwa hai wakiishi duniani. 2. Matokeo ambayo yataharibu mfumo wa maumbile, na haya mengi yameelezwa katika Suratu Takwiri, Infitwari, Inshiqaaq na Zilzal. Alama za aina ya kwanza ni kama vile: a. Kutumwa Mtume Muhammad  b. Kuvunjika kwa ukuta na kutoka Yajuj na Majuj. c. Kuja kwa moshi mkubwa. d. Kushuka kwa Nabii Isa  e. Kutoka mnyama ardhini. Na hakuna budi kurejea katika vitabu vya tafsiri ya Qur‟ani na Hadithi ili kupata maelezo ya alama hizi. Na Qur‟ani imeeleza kwa upana alama za aina ya pili, kwa mfano, kuharibika kwa mfumo wa ulimwengu na kumalizika kwake, na jua na mwezi vitakapokunjwa, kuzimwa kwa nyota na kupukutika, na kupasuliwa kwa bahari na kuchomwa moto, milima kuondoshwa na matukio mingineyo ambayo yanalenga kuondosha 269

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mpangilio wa maumbile uliopo na kuja kwa mpangilio mwingine mpaya, ambao kwa uhakika inaonesha ukubwa wa uwezo wa Mwenyezi Mungu uliokamilika, kama anavyosema:

َ َ َ ُ َ َّ ُ ‫َ َّ و‬ ‫ث َو َب َغػوا ِلل ِـأ‬ َ ‫الؿ ـ وو‬ ‫عض و‬ ‫عض ؾيألا‬ ِ

ُ َ َ ُُ ‫وم ج َب َّض‬ ‫ي‬ َ ‫و‬ ّ ‫الو ِخ ِض الهَ َِع‬

“Siku itapobadilishwa ardhi kuwa ardhi nyingine, na mbingu pia. Nao watahudhuria mbele ya Mwenyezi Mungu Mmoja, Mwenye nguvu.” (Qur'ani Surat Ibrahim 14:48) 112. Kupulizwa Parapanda: Qur‟ani Tukufu inataja tukio la kupulizwa parapanda ambalo litapulizwa mara mbili: 1. Mpulizo ambao utasababisha kufariki kwa kila kiumbe kilichomo mbinguni na ardhini. 2. Mpulizo utakaopelekea kufufuka kwa wafu, kama Qur‟ani inavyosema:

َ ‫َّ و‬ ‫عض‬ ‫الؿ ـ وو ِث َو َمأ ِفى‬ ‫َ ِػ َو َمأ ِفى‬ ِ َ ‫ُ و‬ َ ُ ُ ‫زغى ق ِاطا ُهم ِني ٌم‬ ‫قيأ أ‬ ِ ‫ز َّم ِكش‬

َ ّ َ َُ ‫وع ق‬ ِ ‫و ِكش ِفى ال‬ ّ َّ ‫ِئـ َمأ ق َء الل َُـأ‬ َ ُ َ ‫َي ظ‬ ‫غوك‬

“Na itapulizwa parapanda, wazimie waliomo mbinguni na waliomo ardhini, ila ambaye Mwenyezi Mungu amem270

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

taka. Kisha itapulizwa mara nyingine. Hapo watainuka wawe wanangojea.” (Qur'ani Surat az-Zumar 39:68) Qur‟ani pia inazungumzia juu ya ufufuliwaji wa wanadamu na kukusanywa Siku ya Kiyama kwa kusema:

َّ َ َ

ٌ ‫سغحوك م َأ حضار يأج ُهم َح‬ ُ ‫… َي‬..” “ ‫غاص ُم د ِك ٌَغ‬ ِ ِ “…watatoka makaburini kama kwamba wao nzige waliotawanyika.” (Qur'ani Surat al-Qamar 54:7) 113. Madaraja ya Kuhesabiwa na Kiyama Baada ya wafu kurudi katika uhai na kukusanywa, Qur‟ani Tukufu na Hadithi zimeeleza kwamba kutafanyika mambo mbalimbali kabla ya watu kuingia Peponi au Motoni, mambo hayo ni: 1. Namna maalumu ya kuhesabiwa watu, kwa kila mmoja kupewa kurasa za matendo yake. 2. Pamoja na kila mmoja kupewa kurasa za matendo yake aliyoyafanya yakiwa ni makubwa au madogo, kutakuwa na mashahidi wa ndani na wa nje ambao pia watashuhudia aliyoyafanya mwanadamu katika dunia. Mashahidi wa nje ni kama vile Mwenyezi Mungu, Nabii wa kila umma, Mtume Muhammad , Maimamu , Malaika na ardhi. Ama mashahidi wa 271

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ndani ni viungo vya mwanadamu na matendo yenyewe kujitengeneza umbile la mwanadamu. 3. Pia kuna kuhesabiwa watu kwa namna inayojulikana kwa „mizani ya uadilifu‟ ambayo itasimamishwa Siku ya Kiyama, ili kila mmoja alipwe kwa umakini kile anachostahiki, Mwenyezi Mungu anasema:

َ ُ َ َ‫و‬ َ َ ‫ََ َ ُ َو‬ ٌ َ ‫ظل ُم‬ ‫كـ‬ ‫الهيـ ِت قال ج‬ ‫الهؿؽ ِل َي‬ ِ ‫وم‬ ِ ‫و ظؼ املوػيأ‬ ِ َ َ َ َ َ َّ َ َ ‫غصُ َأ َجي ِبه َو َي و‬ ‫كى ِم‬ ٍ ‫قيـ و ِئك ً ك ِمثه ُ خب ٍت ِمأ ز‬ َ ‫و‬ َ ‫خـ ِؿ‬ ‫بيك‬ “Na tutaweka mizani za uadilifu kwa Siku ya Kiyama. Basi nafsi yoyote haitadhulumiwa kitu. Hata ikiwa ni chem-be ya hardali tutaileta. Nasi tunatosha kuwa wenye kuhesabu.” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:47) 4. Na tunajifunza katika Hadithi za Mtume ya kwamba Siku ya Kiyama kutakuwa na njia ambayo kila mtu itamlazimu kuipita, na baadhi ya wafasiri wa Qur‟ani wameeleza ya kwamba Aya ya 71-72 ya Suratu Maryam inaashiria jambo hili. 5. Huko kutakuwa na uzio (pazia) unaowatenganisha kati ya watu wa Peponi na wale wa Motoni, na pia kutakuwa na watu watakaokuwa na hadhi ya hali ya juu ambao watasimama sehemu iliyonyanyuka na kuweza kuwafahamu watu wa Peponi na wa 272

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Motoni kwa alama zao, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

ًّ ُ َ َ ٌُ ‫َغغاف ح‬ ‫ػغقوك يال‬ ‫ا‬ ‫ِ ِع‬ ِ

َ ‫ِحم ٌ َ َو َغلى‬

‫” َو َب َين ُه‬ “…. ‫ِبؿي وى َُم‬

“Na baina yao patakuwapo pazia. Na juu ya A‟araf watakuwako watu watakaowahahamu wote kwa alama zao…” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:46) 6. Baada ya kumalizika watu kuhesabiwa na kila mmoja kujua pahala pake pa kufikia, Mwenyezi Mungu atampa bendera Mtume  inayoitwa „Bendera ya Shukrani,‟ ataitingisha mbele ya watu wa Peponi ili waelekee Peponi.74 7. Riwaya mbalimbali zinaeleza juu ya uwepo wa hodhi kubwa Siku ya Kiyama, linalojulikana kwa jina la „Kawthar.‟ Mtume atakwenda kwenye hodhi hilo na atawanywesha maji ya hodhi hilo kwa mkono wake watu wema na Ahlul-Bayt wake. 114. Uombezi Uombezi wa wenye kuombea Siku ya Kiyama kwa idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, ni moja kati ya akida za Kiislamu zinazokubaliwa na Waislamu wote. Uombezi unawahusu wale ambao hawaku74

Biharul Anwari: Jz.8, mlango wa 18, Hadithi Na.1-12 na Musnad Ahmad: Jz.1, uk.281, 295 na Jz.3, uk.144.

273

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yakata mafungamano yao na Mwenyezi Mungu Mtukufu na Dini ya Kiislamu, wakawa ni watu wema kwa kuwa miongoni mwa wenye kupata rehema za Mwenyezi Mungu kwa kupitia maombezi ya wenye kuomba, licha ya kufanya kwao baadhi ya maasi.Itikadi ya uombezi imepatikana ndani ya Qur‟ani na Hadithi, na hapa tutaashiria baadhi ya maandiko hayo: a. Uombezi Katika Qur‟ani: Qur‟ani inazungumzia juu ya uwepo wa uombezi Siku ya Kiyama, na kubainisha kutokea kwake ni kwa idhini ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, anasema:

َ ّ َ

“… ‫طخى‬ َ‫”… َوـ َاككػوك ِئـ ِمل ِأ اعج و‬ “Wala hawamwombei yeyote ila yule anayemridhia Yeye.” (Qur'ani Surat al-Anbiya 21:28) Ni wapi hao wenye kuombea? Baadhi ya Aya zinaeleza ya kwamba Malaika ni wenye kuombea, kama inavyosema:

‫َ و‬ ‫َّ و‬ َ ّ َ ُ َ ‫الؿ ـ وو ِث ـ حؿجى قكـ َػ ُت ُهم قيـ ِئـ‬ ‫َويم ِمأ َمل ٍَ ِفى‬ َ َ َ َّ َ َ َ‫ػض أك َيأطك الل ُـأ ِملأ َاك ُء َو َي و‬ ‫غضخى‬ ِ ‫ِمأ ب‬ “Na wako Malaika wangapi mbinguni, ambao uombezi wao hautafaa chochote isipokuwa baada ya Mwen274

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yezi Mungu kutoa idhini kwa amtakaye na kumridhia.” (Qur'ani Surat an-Najm 53:26) Baadhi ya wafasiri wa Qur‟ani waliyoitafsiri Aya hii:

َ َ ََ َ َ ‫َ و‬ “‫بػثَ َعُّبَ َمه م َمد وصا‬ ‫”…غ خى أك ي‬ “Asaa Mola Wako akakuinua cheo kinachosifika.” (Qur'ani Surat Bani Israil 17:79), wanasema kwamba makusudio ya „cheo kinachosifika‟ ni nafasi ya kuombea kwa Mtume . b. Uombezi Katika Riwaya: Mbali na Qur‟ani Tukufu, kuna Hadithi nyingi zilizozungumzia juu ya uwepo wa Uombezi Siku ya Kiyama, baadhi ya Hadithi hizo ni: 1. Mtume anasema: “Hakika Uombezi wangu utakuwa ni kwa watu waliofanya madhambi makubwa katika umma wangu.”75 Ni wazi kwamba, kuhusishwa Uombezi kwa wenye kufanya madhambi makubwa, ni kwa sababu Mwenyezi Mungu ameahidi katika Qur‟ani kuwasamehe watu wenye kufanya madhambi madogo madogo, ikiwa hawakufanya madhambi makubwa, basi dhambi nyingine zisizokuwa kubwa husamehewa hapa duniani kwa njia ya kuomba msamaha na sio kwa uombezi. 75

Sheikh Swaduq, Manlaa Yahdhuruhul Faqih:Jz.3, uk.376.

275

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Amesema tena: “Nimepewa mambo matano…, na nimepewa Uombezi, nami nikauweka kwa ajili ya umma wangu, huo ni kwa ambaye hakumshirikisha Mwenyezi Mungu.”76 Na kwa ambaye anataka kufahamu zaidi watu watakaopata fursa ya kuombea Siku ya Kiyama kama vile Maimamu  na wanachuoni na pia wale watakaoombewa, anaweza kurejea katika vitabu vya kiakida na Hadithi. Pia ni muhimu kufahamu kwamba, itikadi ya kuwepo kwa Uombezi ni kama itikadi ya uwepo wa Toba. Basi watu hawapaswi kuwa na kiburi kwa kufanya maasi kwa kutegemea kwamba watakuja kuombewa, bali ni wajibu wao wawe tu na matarajio ya kupata uombezi, ili mtu abakie katika njia sahihi, kwa kutarajia msamaha ili wasiwe kama wale waliokata tamaa katika kurejea katika njia iliyonyooka. Basi ni wazi kwamba kazi ya Uombezi ni kusamehewa madhambi baadhi ya watu, na wala haihusiani tu na kupandishwa daraja kwa Waumini kama ambavyo baadhi ya madhehebu ya Kiislamu yanavyoona, mfano wa Muutazilah.77 76

Al-Khiswal cha Sheikh Swaduq, mlango wa tano;Sahihi Bukhari:Jz.1, uk.42 na Musnad Ahmad:Jz.1, uk.301 77 Awailul Maqalati cha Sheikh Mufid: 5 na vitabu vingine.

276

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

115. Kutafuta Uombezi Hapa Duniani Itikadi ya uwepo wa Uombezi Siku ya Kiyama ni katika itikadi muhimu za Kiislamu na hakuna yeyote aliyeikataa. Suala lililopo mbele yetu ni: Je inafaa kutafuta Uombezi katika hii dunia kwa watu walioidhinishwa kufanya hivyo Siku ya Kiyama, kama vile Mtume au haifai? Kwa ibara nyingine: Je inafaa mtu kusema: Ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu, ewe mwenye cheo mbele ya Mwenyezi Mungu, niombee mbele ya Mwenyezi Mungu? Jawabu: Jambo hili lilikuwa linakubaliwa na Waislamu wote mpaka ilipofika karne ya nane, na hakukuwa na yeyote aliyelikataa jambo hili isipokuwa wachache katikati ya karne ya nane, kwa kukataa kutafuta Uombezi kwa watu wenye idhini ya kuombea, na hawakuruhusu, licha ya kwamba Aya mbalimbali za Qur‟ani na Hadithi za Mtume na mwenendo wa Waislamu, vyote vinashuhudia juu ya kufaa kwake. Hii ni kwa sababu Uombezi ni dua yao ya kuwaombea watu, na ni wazi kutaka kuombewa dua na mtu wa kawaida ni jambo linalofaa na lisilo na shaka, seuze kwa Mtume ? Imepokewa kwa Ibn Abbas kutoka kwa Mtume amesema: “Hakuna Mwislamu atakayefariki, akaswaliwa na watu arobaini wasiomshirikisha Mwenyezi Mungu kwa chochote kile, isipokuwa 277

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mwenyezi Mungu atamsamehe.” 78 Ni wazi kwamba Uombezi wa watu arobaini kwenye Swala ya maiti, si jambo jingine isipokuwa ni kumuombea dua maiti. Tunapopekua kurasa za vitabu vya historia ya Kiislamu, tunashuhudia kwamba Maswahaba walikuwa wakitafuta Uombezi kwa Mtume . Hapa tunamuona Tirmidhiy anapokea kutoka kwa Anas ibn Malik akisema: “Nilimuomba Mtume aniombee mimi Siku ya Kiyama.” Alisema: “Mimi nitafanya hivyo.” Nikasema: “Wapi niitafute?” Akasema: “Kwenye Swirati (Njia).”79 Pamoja na kuangalia kwa mazingatio, ifahamike kwamba, kutafuta Uombezi si jambo jingine isipokuwa ni kutaka kuombewa dua na muombeaji, yamkinika hapa kuelezea baadhi ya mifano iliyomo ndani ya Qur‟ani: 1. Watoto wa Nabii ya Yaqub walimuomba baba yao awaombee msamaha, naye aliwaahidi kufanya hivyo, na alifanya. Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ‫و‬ َ َ ‫َ ُ َ ّ ُّ و‬ َُ ‫يك ن‬ َ ‫وب ِئ ي زـ ِؼـ‬ ‫ؿكغ ل ط‬ ِ ‫ن لوا يـأم اؾخ‬ َ َ ُ ُ َّ ّ َ ُ َ ُ َ َ َ َ ُ ‫الؿ‬ َّ ‫كوع‬ َُ ‫الغ‬ ‫خيم‬ ‫ؿكغ لٌم عبى ِئ أ ه َو‬ ِ ‫ؾوف أؾخ‬

“Wakasema: Ewe baba yetu! Tuombee maghfira kwa dhambi zetu, hakika sisi tulikuwa ni wenye hatia. Akasema: 78 79

Sahihi Muslim: Jz.3, uk.54. Sunan Tirmidhiy:Jz.4, uk.42, mlango unaozungumzia Swirati.

278

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Nitakuombea maghfira kwa Mola Wangu. Hakika Yeye ni Mwingi wa maghufira, Mwenye kurehemu” (Qur'ani Surat Yusuf 12:97-98) 2. Qur‟ani inasema:

َ َ ََ َ َ َ َ ُ َ ‫”… َولو أ َّج ُهم ِئط ظل وا أ ك َؿ َُم ح ءوى ق ؾخؿك ُغوا‬ َ َ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ ‫ؿك َغ َل َُ ُم‬ “ ‫الغؾو ُُ ل َو َحضوا اللـأ ج ّوام َعخي‬ ‫اللـأ واؾخ‬

“…..Na lau kwamba wao walipojidhulumu wangekujia wakaomba maghfira kwa Mwenyezi Mungu, na wakawaombewa maghfira na Mtume, wangelimkuta Mwenyezi Mungu ni Mwenye kutakabali toba na Mwenye kurehemu.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:64) 3. Pia inasema kuhusiana na wanafiki:

َ َّ َُ َ َ َ َ َ َ ‫ؿكغ لٌم َعؾو ُُ الل ِـأ ل َّووا‬ ‫َو ِئطا‬ ِ ‫نيل ل َُم حػ لوا اؿخ‬ َ ُ ُ َ َ ّ ُ َ َُ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ‫ٌب‬ ‫ألاوك‬ ِ ‫عءوؾَم وعأيتهم ي ضوك وهم مؿخ‬

“Na wanapoambiwa: Njooni ili Mtume wa Mwenyezi Mungu awaombee maghfira, huvigeuza vichwa vyao, na unawaona wanageuka nao wamejaa kiburi.” (Qur'ani Surat al-Munafiqun 63:5) Ikiwa kugeuka wito wa Mtume wa kutaka kuwaombea msamaha ni alama ya unafiki na kiburi, basi 279

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuitikia wito huu na kuutekeleza ni alama ya imani. Na kwa vile makusudio yetu hapa ni kuthibitisha kusihi kwa Uombezi, basi kifo cha muombeaji hakiathiri kufikia lengo hili, licha ya kwamba Aya zilizokuja zilikuwa zinawahusu waombeaji waliohai, na jambo hili halikuwa ni ushirikina. Basi pia kutaka uombezi kwa wafu si ushirikina, kwa uhai wa muombeaji na umauti wake katu sio sababu ya ushirikina. Jambo muhimu la kufahamu ni kwamba, wakati wa kutaka kuombewa na roho takatifu ni kwa sababu ya uwezo wake wa kusikia maombi yetu, kwani ni jambo tulilolithibitisha katika maudhui ya Kutawasali ndani ya kitabu hiki namna kulivyo na mafungamano kati ya mambo haya mawili.80 Na pia hatuna budi kuzingatia nukta nyingine muhimu, nayo ni kwamba uombezi wanaouomba Waumini kwa Mitume na Mawalii wa Mwenyezi Mungu ni tofauti na maombi wanayoyafanya washirikina kwa masanamu na miungu yao. Kundi la mwanzo linataka uombezi kutoka kwa Mawalii wa Mwenyezi Mungu, huku wakiwa na yakini juu ya mambo mawili: 1. Suala la Uombezi linahusiana na Mwenyezi Mungu na ni haki yake peke Yake, kama anavyosema: “Sema: Uombezi wote uko kwa Mwenyezi Mungu.” (Qur‟ani, 39:44). Kwa maana, suala lote la uombezi liko mikononi mwa Mwenyezi Mungu, na hakuna yeyote mwenye haki ya kuombea pasi na idhini Yake, 80

Utayaona haya kwenye kipengele Na. 126 na 127.

280

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na bila ya Yeye maombezi hayatokuwa na athari yoyote. 2. Waombeaji wanaowaombea ni waja wema wenye kumtakasia nia Mwenyezi Mungu Mtukufu, na kutokana na daraja walizonazo, Mwenyezi Mungu huwakubalia Uombezi wao. Kutokana na mambo haya mawili, kuna tofauti kubwa ya msingi kati ya wale wanaompwekesha Mwenyezi Mungu na washirikina katika masuala ya Uombezi: 1. Washirikina hawaoni kuwepo sharti lolote katika uombezi wao, kama kwamba Mwenyezi Mungu amewaachia jambo la uombezi yale masanamu yao yasiyoona wala kusikia. Ama kwa watu wanaompwekesha Mwenyezi Mungu wanatambua kwamba Uombezi ni haki inayohusiana na Mwenyezi Mungu peke Yake, kwa mujibu wa ilivyoelezwa katika Qur‟ani, na wanashurutisha kwamba kukubaliwa maombezi ni lazima kupatikane idhini ya Mwenyezi Mungu. 2. Washirikina wa zama za Mtume walikuwa wakizingatia kwamba masanamu yao waliyokuwa wakiyaabudu ni miungu, wakiamini kwamba viumbe hivyo visivyokuwa na uhai, vilikuwa na sehemu ya uungu na uendeshaji wa mambo, wakati ambapo wanaompwekesha Mwenyezi Mungu wanawazingatia Mitume na Maimamu kuwa ni waja wema tu wa 281

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mwenyezi Mungu, huku wakikariri mara kwa mara katika swala zao ibara isemayo: Ni mja Wake na „Mtume Wake‟na „Waja wema wa Mwenyezi Mungu.‟ Angalia tofauti hii kubwa kati ya mitazamo hii miwili. Kwa hivyo, kutolea dalili kwa Aya zinazopinga kutaka uombezi kupitia masanamu, ni kwamba Aya hizo hazikatazi asili ya uhalali wa Uombezi katika Uislamu. Kwa kweli dalili haikubaliki, kwani kuna tofauti kubwa kati ya mawili haya. 116. Toba Kufunguliwa kwa mlango toba kwa wenye kufanya maasi na madhambi ni miongoni mwa mafunzo ya Kiislamu na jambo lililofanyika katika sheria zote za Mwenyezi Mungu. Wakati mtu aliyetenda dhambi anapojutia kikweli kweli juu ya dhambi yake na akamuelekea Mwenyezi Mungu, na akanyenyekea kwa roho yake, na kuahidi kwa moyo wake halisi ya kwamba hatorejea tena kuyafanya aliyofanya, bila ya shaka Mwenyezi Mungu humkubalia toba yake. Lakini kwa masharti yaliyotajwa katika vitabu vya akida na vya tafsiri ya Qur‟ani. Qur‟ani Tukufu inasema kuhusiana na jambo hili:

َ َّ ُ َّ َ َ ُ َ ُّ َ َ َ ‫إم وك ل َػلٌم‬ ِ ‫”…وجوبوا ِئلى الل ِـأ ح يػ أيأ امل‬ َ ُ “‫ك‬ َ ‫ج ِكلحو‬ 282

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

â&#x20AC;&#x153;Na tubieni kwa Mwenyezi Mungu nyote, enyi Waumini, ili mpate kufanikiwa.â&#x20AC;? (Qur'ani Surat an-Nur 24:31) Kwa hakika wale wasiofahamu athari chanya ya kimalezi iliyomo katika toba, wanadhani kwamba kufunguliwa milango hii miwili (Mlango wa Uombezi na mlango wa Toba) kwa wenye kufanya maasi, ni kuwashajiiisha katika maasi. Bali watu hawa wameghafilika ya kwamba watu wengi ni wenye kutenda maasi, na ni wachache sana ambao katika maisha yao hawafanyi maasi. Kwa msingi huu, ikiwa hakutakuwa na mlango wa toba kwa watu hawa, wale ambao wangetaka kubadilika na kumaliza maisha yao yaliyobaki katika usafi na utohara wangesema nafsini mwao: Kwa hakika sisi tutakutana tu na malipo ya dhambi zetu na tutaingia Motoni, basi kwa nini hatukubaliwi matakwa yetu? Basi kwa nini tusiendelee katika maasi yetu ikiwa haya ndiyo yatakayokuwa malipo yetu, ni malipo ambayo hayabadiliki na wala hayakimbiliki katu? Hivi ndivyo itakavyokuwa ikiwa tutafunga mlango wa toba kwa watu, badala yake tutafungua mlango wa kukata tamaa, na kuweka njia itakayozidisha kufanywa maasi na madhambi. Kwa hakika athari chanya za toba zinafahamika zaidi na zaidi pindi tunapojua kwamba Uislamu umeweka masharti maalumu ya kukubaliwa kwa toba, kama ilivyoelezwa 283

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa kina na wanachuoni wa Kiislamu. Qur‟ani Tukufu inaeleza bayana juu ya toba kwa kusema:

ُ َ ‫َ َ َ َ ُّ ُ َ و‬ َّ َ َ َّ ‫الغخ َ َت أ ُأ َمأ َغ ِ َل ِم ٌم‬ ‫كؿ ِأ‬ ‫”…يخب عبٌم غ‬ ِ ‫لى‬ ُ َ‫و‬ َ ََ َ َ ٌ‫صل َح َق َأ َّ ُأ َؾكوع‬ ‫ػض ِه وأ‬ ‫ؾوءا ِم َجَـل ٍت ز َّم ج‬ ِ ‫ِمأ ب‬ “‫خيم‬ ٌَ ‫َع‬

“Mola wenu Mlezi amejilazimisha rehema, ya kwamba atakayefanya miongoni mwenu uovu kwa ujinga, kisha akatubu baada yake na akatengenea, basi Yeye ndiye Mwingi wa maghfira na Mwenye kurehemu.” (Qur'ani Surat al-An'am 6:54) Kisha wametajwa watu ambao katu haikubaliwi toba yao mbele ya Mwenyezi Mungu Mtukufu, haya utayakuta katika vitabu vya fikihi, tafsiri na vya akida. Wenye kupenda kujua zaidi wanaweza kurejea huko. 117. Mwanadamu Atapata Malipo ya Matendo Yake Akili na maandiko yanaeleza wazi kwamba mwanadamu ataona malipo ya matendo yake, ikiwa ni mema ataona malipo yake na ikiwa ni uovu pia ataona malipo yake. Qur‟ani inalizungumzia hili kwa kusema:

َ َ َ َ ‫ق َ أ َاػ َ ل ِمثه َُ ط َّع ٍة زيألاا َي َغ َُه َو َمأ َاػ َ ل ِمثه َُ ط َّع ٍة‬ َ ‫ق ًّغا َي َغ َُه‬ 284

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Basi anayetenda chembe ya wema, atauona! Na anayetenda chembe ya uovu atauona!” (Qur'ani Surat az-Zilzal 99:7-8) Na inasema tena:

َ َ ‫جؼي ُأ‬ َ ‫َو َأ َّك َؾ‬ ‫غى ُز َّم ُي و‬ َ ‫الم‬ ‫ؼاء َ و‬ َ‫وفى‬ َ ‫ػي ُأ َؾوف ُي و‬

“Na kwamba mahangaiko yake yataonekana? Kisha ndio atalipwa malipo yake kwa ukamilifu.” (Qur'ani Surat an-Najm 53:40-41) Tunachojifunza katika Aya hizi ni kwamba, matendo maovu ya mwanadamu hayaporomoshi matendo yake mema na kuyafuta kabisa. Lakini wakati huo huo inafaa tufahamu ya kwamba, wale wanaotenda baadhi ya makosa mahsusi, kama vile ukafiri, ushirikina au wanaoritadi (kutoka katika Uislamu), matendo mema ya watu hawa yataporomoka na kuwa muflisi na Siku ya Kiyama watapata adhabu ya milele, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

َ ُ َ ‫”… َو َمأ َيغج ِضص ِم ٌم َغأ صي ِ ِأ ق َي ُ ذ َو ُه َو ً ِق ٌغ‬ ‫ُ و‬ ُّ ‫َق ُأولوـئ ََ َخب َؼذ َأغ وـ ُل َُم فى‬ ََ ‫الض ي َوالـ ِز َغ َِة َوأولـ ِئ‬ ِ ِ ِ ‫َ و‬ َ ‫و‬ ّ ُ ُ “‫ك‬ َ ‫أصحـب ال َِع هم قيه زـ ِلضو‬ “…Na yeyote katika nyinyi atakayeritadi (akiacha dini ya Uislam), kisha akafa hali ya kuwa ni kafiri, basi hao zimeporomoka amali zao duniani na 285

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Akhera. Na hao ndio watu wa Motoni, humo watakaa milele.” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:217) Kwa kuzingatia tuliyosema, ni kwamba kila mwanadamu Muumini ataona malipo ya matendo yake huko Akhera, mema na mabaya, isipokuwa aliyeritadi au aliyekufuru au aliyemshirikisha Mwenyezi Mungu, huyo yataletwa matendo yake mema na kufutwa kabisa, kama yalivyoelezwa haya katika Qur‟ani na Sunna. Na mwisho kabisa, hakuna budi ila kukumbusha nukta ifuatayo: Hakika Mwenyezi Mungu Mtukufu amewaahidi Waumini malipo mema kutokana na matendo yao mema, na kwa upande wa pili ametahadharisha juu ya matendo maovu. Kwa mtazamo wa kiakili, kutenda mema ndio msingi wa kiakili na kwenda kinyume ni uovu, kwasababu kwenda kinyume ni kudhulumu haki za wengine, hata kama haki hii ameiwajibisha Mwenyezi Mungu Mwenyewe kwake yeye mwenyewe. Na hii inatofautiana na tahadhari ya adhabu kwa mkosaji, ni haki ya mtoa tahadhari (Mwenyezi Mungu) ambaye anahaki ya kusamehe, ndiyo maana ikawa baadhi ya matendo mema hufuta na kuyafunika matendo maovu, hiki ndicho kinachoitwa „takfiir‟ (kusamehewa madhambi).81 81

Kashful Muradi: uk.413, Maqswad ya 6, Mas-ala ya 7.

286

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na Qur‟ani Tukufu imezungumza bayana juu ya baadhi ya matendo mema kufuta dhambi za matendo maovu, na moja kati ya matendo hayo, ni kwa mtu kujiepusha na madhambi makubwa, inasema:

َ ُ ُ َ ُ َُّ َ َ ‫ِئك ججخ ِنبوا يب ِة َغ م ج َنهوك َغ ُأ ٌ ِكغ َغ ٌم َؾ ِّيـ ِجٌم‬ َ َ ُ َُ ‫ضزلٌم ُمضزال يغي‬ ِ ‫و‬ “Mkijiepusha na (madhambi) makubwa mnayokatazwa, basi tutakufutia makosa yenu (madogo), na tutawatia mahali patukufu.” (Qur'ani Surat anNisaa' 4:31) Na pia matendo mengine kama vile toba na sadaka ya siri, hufanya kazi ya kufuta makosa. 118. Kubaki Milelele Motoni ni kwa Makafiri tu Kwa hakika kubakia milele katika Moto ni kwa makafiri tu. Ama Waumini wenye kuasi, ambao nyoyo zao zimeangaziwa na nuru ya tawhidi, kwao mlango wa toba na msamaha si wenye kufungwa kwao na hatimaye kutoka katika Moto, kama Mwenyezi Mungu anavyosema:

َّ َّ ‫َ و‬ َ َ َ ‫الل َـأ ـ َاؿك ُغ َأك ُا‬ ََ ‫ؿك ُغ م صوك ط ِل ََ ِملأ‬ ‫ِئك‬ ِ ‫كغى ِم ِأ وي‬ ِ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ‫و‬ ُ ‫كغى ِم لل ِـأ قه ِض اقتألاى ِئز غظي‬ ِ ‫اك َءَومأ ا‬

“Hakika Mwenyezi Mungu hasamehe kufanyiwa mshirika, lakini husamehe 287

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yasiyokuwa ya hayo kwa amtakaye. Na mwenye kumshirikisha Mwenyezi Mungu, hakika amezusha dhambi kubwa.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:48) Aya hii inaeleza kwa uwazi kabisa juu ya uwezekano wa kusamehewa dhambi zote isipokuwa ushirikina, kwa wale waliokufa bila ya kutubia dhambi hiyo, kwani madhambi yote ikiwemo ushirikina yanasamehewa ikiwa mtu atatubia. Na kwa vile Aya hii imewatenganisha washirikina na wasiokuwa washirikina, inapasa tuseme: Ni kwamba inazungumzia juu ya uwezekano wa kusamehewa kwa wale waliokufa bila ya kutubia. Na ni wazi kwamba mtu akiwa mshirikina hatosamehewa na Mwenyezi Mungu, ama asipokuwa mshirikina kuna matumaini ya kusamehewa lakini sio jambo la uhakika, bali ni kwa matakwa ya Mwenyezi Mungu na huruma Yake. Sharti la „Amtakaye‟ kama lilivyo katika Aya, linawaweka watenda maovu katika hali ya khofu na matarajio na kuwahimiza namna ya kujikinga dhidi ya hatari kabla ya mauti hayajawafikia. Kwa hivyo, malipo mema waliyoahidiwa watu wema yanamsukuma mtu kwenye njia ya malezi iliyonyooka, kwa kujitenga na mtelezo wa kukata tamaa na kiburi cha kuendelea kufanya maovu. 288

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

119. Pepo na Moto Vimeshaumbwa Sisi tunaitakidi ya kwamba Pepo na Moto vimeshaumbwa na vipo hivi sasa. Sheikh Mufid amesema: “Pepo na Moto vimeshaumbwa na vipo katika wakati huu, hii imekuja katika mapokezi na hii ni rai ya mjumuiko wa wanachuoni.”82 Na Aya za Qur‟ani zinashudia juu ya uwepo wa Pepo na Moto katika hali ya kuwa zimeshaumbwa, inasema:

ُ َّ َ ُ َ َ َ ‫َََ َ ُ َ َ ُ و‬ ‫هى ِغ ضه َح ت‬ َ‫ضع ِة امل خ و‬ ‫زغى ِغ ض ِؾ‬ َ ‫ولهض عءاه ؼلت أ‬ َ ‫ى‬ َ ‫املأو و‬ “Na akamwona mara nyingine. Penye Mkunazi wa mwisho. Karibu yake ndiyo ipo Bustani (Pepo) ya makazi.” (Qur'ani Surat an-Najm 53:13-15) Na kwenye sehemu nyingine inaweka bayana kwamba, Pepo iko tayari imeshatayarishwa kwa ajili ya Waumini na Moto kwa ajili ya makafiri, inasema kuhusiana na Pepo:

ُ ُ َ َ ُ ‫َ َ َّ َ ُ َ َّ و و‬ َ َّ “‫هيك‬ َ ‫عض أ ِغ َّضث ِلل ُ خ‬ ‫”…وح ٍت غغطَ الؿ ـوث و‬ “…na pepo ambayo upama wake ni mbingu na ardhi, imeandaliwa kwa 82

Awailul Maqalaati: uk.141.

289

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wenye takua.” (Qur'ani Surat AaliImran 3:133) Na inasema kuhusu Moto:

َ ‫َو َّاج ُهوا ال ّ َع َّالتى ُأغ َّضث للٌوـك‬ َ‫غيأ‬ ِ ِ ِ

“Na uogopeni Moto ambao umeandaliwa makafiri.” (Qur'ani Surat AaliImran 3:131) Pamoja na hayo, hatujui sehemu mahsusi panapopatikana hiyo Pepo na Moto, licha ya kwamba baadhi ya Aya zinaashiria kwamba Pepo iko sehemu ya juu, kama anavyosema Mwenyezi Mungu:

َ َ ُُ َّ ‫َوفى‬ َ‫جوغضوك‬ ‫الؿ ِء ِعػنٌم َوم‬ ِ “Na katika mbingu ziko riziki zenu na mliyoahidiwa.” (Qur'ani Surat adhDhariyat 51:22)

SEHEMU YA TISA IMANI NA UKAFIRI 120. Maana ya Imani na Ukafiri Miongoni mwa tafiti muhimu za kiakida ni kujua maana ya imani na ukafiri. Maana ya imani kilugha ni kusadiki na ukafiri ni kuficha, ndio ikawa mkulima 290

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

huitwa ‘kafiri’ (hii ni kwa lugha ya Kiarabu) kwa sababu ya kuficha mbengu kwenye udongo. Lakini maana ya imani kwa mujibu wa istilahi ya kidini na katika elimu ya akida, ni kuitakidi juu ya uwepo wa Mwenyezi Mungu Mmoja, Siku ya Kiyama na Utume wa Mtume wa mwisho . Na bila ya shaka imani juu ya Mtume wa mwisho inajumuisha imani juu ya Mitume wote waliotangulia na vitabu vya Mwenyezi Mungu vilivyopita. Na kuamini aliyokuja nayo Mtume Muhammad  miongoni mwa hukumu za Kiislamu kutoka kwa Mwenyezi Mungu kuja kwa wanadamu. Mahala mahsusi pa imani ni katika moyo wa mwanadamu, kama Qur‟ani inavyobainisha kwa kusema:

‫و‬

ََ َ ‫ُ و‬

َ “….. ‫أ‬ َ َ ‫لوب ِه ُم إلاي ـ‬ ِ ‫…أولـ ِئَ يخب فى ن‬..” “Hao ameandika katika nyoyo zao Imani.” (Qur'ani Surat al-Mujadila 58:22) Kama ambavyo inazungumza juu ya mabedui ambao wamesilimu tu kwa kukosa namna nyingine, bila ya imani kuingia nyoyoni mwao:

ُ ُ ُ‫و‬ ُ َ َّ َ “….. ‫لوبٌم‬ ‫ن‬ ‫فى‬ ‫أ‬ ‫ـ‬ ‫إلاي‬ ‫ل‬ ‫ضز‬ ‫… ومل ي‬..” ِ ِ “...kwani imani haijaingia katika nyoyo zenu….” (Qur'ani Surat al-Hujurat 49:14) 291

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Lakini mtu kuhukumiwa na kukubalika kwamba ni Muumini ni sharti atamke maneno kwa ulimi wake yanayomaanisha kuwa yeye ni Muumini, au aidhihirishe imani yake kwa njia nyingine, au kwa uchache asiikanushe imani yake, kwani kinyume cha haya hatohukumiwa kuwa ni muumini, kama Qur‟ani inavyosema:

ُ َ

ََ َ

“…‫” َو َج َحضوا ِبه َواؾديه ته أ ك ُؿ َُم ظل َو ُغل ًّوا‬ “Na wakazikataa kwa dhulma na kujivuna, na hali ya kuwa nafsi zao zina yakini nazo.” (Qur'ani Surat anNaml 27:14) Kwa hivyo hapa pia imeshajulikana maana ya ukafiri. Iwapo mtu atakanusha uwepo wa Mungu Mmoja wa Haki au kukanusha Siku ya Kiyama au Utume wa Mtume Muhammad , atahukumiwa kwamba ni kafiri. Kama ambavyo kukanusha moja kati ya mambo muhimu ya Dini itakuwa ni kukanusha Utume wa Mtume , basi pia mtu huyo atahukumiwa kwamba ni kafiri. Wakati Mtume alipompa bendera Imamu Ali kwa ajili ya kuikomboa ngome ya Khaybar, na aliwapasha watu habari kwamba mbebaji huyo wa bendera ataikomboa Khaybar, muda huo Imamu Ali alisema: “Ni kwa ajili gani niwapige?” Mtume alisema: “Wapige vita mpaka pale wataka292

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

poshuhudia ya kwamba hakuna mungu isipokuwa Mwenyezi Mungu na kwamba Muhammad ni Mjumbe Wake. Pindi watakapofanya hivyo itakuwa haramu kumwaga damu yao na kuziteka mali zao isipokuwa kwa haki, na hesabu zao ziko kwa Mwenyezi Mungu.”83 Na mtu mmoja alimuuliza Imamu Swadiq , alisema: “Ni kiasi gani cha chini kabisa kinachomfanya mtu kuwa muumini?” Imamu alimjibu kwa kusema: “Ashuhudie ya kwamba hakuna mungu isipokuwa Mwenyezi Mungu na kwamba Muhammad ni mja Wake na Mjumbe Wake, na kufanya aliyoamrishwa, na amtambue Imamu wa zama zake. Pindi atakapofanya hivyo atakuwa muumini.”84 121. Imani Inashurutishwa na Matendo Mema Licha ya kwamba imani ni itikadi iliyomo moyoni, lakini uhakika na uhalisia wake ni kwa mtu kushikamana na matendo yanayoakisi imani yake, na wala asidhani kwamba imani bila ya matendo mema itamtosheleza kufikia kwenye ufaulu. Ndiyo ikawa Qur‟ani na Hadithi ikamuelezea Muumini halisi kuwa ni yule anayetekeleza wajibu wa Mwenyezi Mungu. Katika Suratul Asri, Mwenyezi Mungu ameeleza 83

Sahihi Muslim:Jz.7, mlango wa fadhila za Ali, uk. 131; Sahih Muslim, Kitabul Imami: Jz.10. 84 Biharul An-war: Jz.69, Kitabu cha imani na ukafiri.

293

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba wanadamu wote wako katika hasara isipokuwa wale wenye sifa zifuatazo:

َ ‫ئ َّـ َّال‬ َ ‫واصوا م‬ َ ‫ءام وا َو َغ ُلوا ال ّ وـلحوـذ َو َج‬ َ ‫ظيأ‬ ‫لح ِ ّو‬ ِ ِ ِ ِ ِ ََ َ َّ َِ ‫وجواصوا ِم ل‬ ‫بألا‬ “Ila wale walioamini, na wakatenda mema, na wakausiana kwa haki, na wakausiana kusubiri.” (Qur'ani Surat al-Asr 103:3) Na Imamu Baqir amepokea kutoka kwa Imamu Ali ya kwamba kuna mtu alimwambia: Je mtu aliyeshahadia ya kwamba hakuna mola isipokuwa Mwenyezi Mungu na Muhammad ni Mjumbe Wake, atakuwa ni muumini? Imamu akasema: “Yako wapi mambo ya wajibu ya Mwenyezi Mungu?” 85 Na pia amesema: “Lau kama imani ni maneno matupu, basi kusingefaradhishwa kufunga wala kuswali wala kuwepo mambo ya halali na ya haramu.”86 Tunajifunza kutokana na maelezo haya, kwamba imani ina madaraja, na kila daraja lina mambo yake mahsusi. Basi iwapo imani inapokuwa tu ni ya kudhihirisha kwenye ulimi au kwa uchache kutoikataa, hiyo itakuwa ni imani dhaifu, nayo itakuwa na athari zake za Kidini na kidunia. Na daraja jingine la 85 86

Al-Kafiy: Jz.2, uk.33. Kitabu kilichotangulia.

294

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

imani ambalo litakuwa ndio sababu ya kufaulu kwa mwanadamu katika dunia na Akhera ni ile inayoambatana na matendo. Na nukta muhimu ya kuzingatia ni kwamba, baadhi ya Hadithi zinazingatia kwamba matendo ya Kidini yaliyowajibu kuyatenda ni nguzo miongoni mwa nguzo za imani, kama alivyosema Mtume : “Imani ni maarifa (kukiri upwekesho wa Muumba) katika moyo, na kukiri kwa ulimi na kutenda matendo ya wajibu.” 87 Na baadhi ya Hadithi zimeyaweka matendo kama kuswali, kutoa zaka, kuhiji na kufunga mwezi wa Ramadhani baada ya shahada mbili kuwa ndiyo imani kamili. Hadithi hizi ama zinaangalia kwamba, yawezekana kuwa ni kipambanuzi kati ya Mwislamu na asiyekuwa Mwislamu, au kutamka shahada mbili ndiyo sababu ya kufaulu iwapo zitaambatana na matendo mema ya kisheria yaliyomuhimu kama vile Swala, Zaka, Hijja na Swaumu. Kwa kuzingatia mambo haya mawili (imani na matendo mema) ni wajibu wa kila kundi miongoni mwa madhehebu ya Kiislamu wasiwakufurishe watu wa madhehebu mingine ya Kiislamu ambao wanatofautiana nao katika baadhi ya mambo ya kisheria, kwani sababu ya ukafiri ni kwa mtu kukataa moja kati ya misingi mitatu, au kukataa kitu ambacho 87

Uyuni akhbari Ridhaa: Jz.1, uk.226.

295

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kinapelekea kukataa moja ya misingi hiyo mitatu iliyotajwa, na haya mafungamano yanathibiti pale kitu alichokikataa ni cha wazi kwa mujibu wa sheria za Kiislamu, kwani haiwezekani kukusanyika pamoja kati ya kupinga na kukubali misingi ya Dini mitatu. Kwa msingi huu, inapasa kila Mwislamu aulinde umoja wao wa Kiislamu katika ngazi zote, na wala tofauti inayohusiana na misingi ya Dini isiwe ndiyo sababu ya kugombana au kuwaita mafasiki au makafiri watu wa madhehebu mengine ya Kiislamu, na watosheke kwa mijadala ya kielimu katika mambo yenye tofauti, na wajiepushe na taasubi (chuki) zisizo za kimantiki kwa lengo la kubakisha mapenzi na umoja kati ya Waislamu. 122. Haifai Kumkufurisha Mwislamu Mwenye Kuitakidi Juu ya Misingi Mitatu ya Dini Waislamu katika ulimwengu wetu huu wa leo wanaitakidi juu ya misingi mitatu ya Dini, basi haipasi kundi moja kulikufurisha kundi jingine kwa sababu ya kutofautiana katika baadhi ya misingi au matawi ya Dini, kwani katika misingi wanayotofautiana Waislamu ni katika mambo ya kiitikadi ambayo yaliibuka katika meza ya majadiliano hapo baadaye, na kila kundi kati yao lina dalili zake na ushahidi wake. Kwa msingi huu, haifai kuzichukulia ikhtilifa kuwa ndiyo sababu ya Waislamu kukufurishana na kubomoa umoja wao. 296

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Njia bora ya kutatua hali hii ni majadiliano ya kielimu yasiyokuwa na taasubi na misimamo mikali ya kijahili, Qur‟ani inasema:

َ َ َّ ُ ََ َ َ َ َّ َ ُّ َ ‫و‬ ‫بيل الل ِـأ قخ َب َّي وا‬ ِ ‫”يـأحه الظيأ َءام وا ِئطا طغبخم فى ؾ‬ ُ َ َ َ ‫َوـ َجهولوا ملَأ أ و َ ُ ُ َّ و‬ “….. ‫إم‬ ِ ‫لهى ِئليٌم الؿلـم لؿذ م‬ ِ

“Enyi mlioamini! Mtakaposafiri katika Njia ya Mwenyezi Mungu basi hakikisheni, wala msimwambie mwenye kuwapa salamu: Wewe si Muumini…..” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:94) Na Mtume baada ya kubainisha misingi ya Dini ya Kiislamu ameeleza ya kwamba haifai kwa Mwislamu kumkufurisha Mwislamu mwingine kwa sababu tu ya kutenda makosa, au kumwita mshirikina, amesema: “Msiwakufurishe kwa sababu ya kufanya dhambi na wala msiwaite washirikina.”88 123. Bidaa (Uzushi) Maana ya bidaa kilugha ni kufanya jambo jipya ambalo halikuwepo zamani, ambalo hubainisha wema na ukamilifu kwa mfanyaji. Ama maana ya kiistilahi ya neno bidaa ni jambo lisilo la kisheria kunasibishwa kuwa ni la kisheria, na maana fupi kabisa ya bidaa kiistilahi ni kuingiza kitu kisichokuwa cha kidini katika Dini. Hakika kuzusha kitu katika Dini ni 88

Kanzul Ummal:Jz.1, Hadithi Na.30.

297

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

miongoni mwa madhambi makubwa, na bila ya shaka yoyote ni katika mambo yaliyoharamishwa na Mtume pale aliposema: “Kila chenye kuzushwa ni bidaa na kila bidaa ni upotofu, malipo yake ni Moto.”89 Nukta moja iliyomuhimu katika masuala ya bidaa ni kutolewa maana halisi ya neno bidaa, ili ipambanuke kati yabidaa na isiyo kuwa bidaa. Basi katika kuondoa wasiwasi juu ya maana halisi ya bidaa, inapasa tufahamu mambo mawili yafuatayo: 1. Bidaa ni aina ya utekelezaji wa mambo fulani katika Dini kwa kufanya ya ziada au mapungufu. Kwa msingi huu, ikiwa mambo ya uzushi yaliyofanywa hayana mafungamano yoyote na Dini, bali yakawa ni mambo tu ya kawaida, basi hayo hayawi ni bidaa. Kwa mfano, uvumbuzi mpya wa makaazi na mavazi na mengineyo katika mambo ya maisha unaofanywa siku hadi siku katika zama zetu. Ni wazi kwamba mambo haya yasiyokuwa na mafungamano na Dini sio bidaa, na yatabakia kuwa ni halali na pia matumizi yake ni halali kwani hayaendani kinyume na sheria za Dini. Na pia ikiwa kutakuwa na mchanganyiko wa wanaume na wanawake katika vikao na mahafali, basi jambo litakuwa ni haramu na sio bidaa, kwani wanaofanya hivi huwa hawakiri kwamba kufanya 89

Biharul An-war: Jz.2, uk.263, Musnad Ahmad: Jz.4, uk.126 na 127.

298

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwao hivi kunakubalika kwa mujibu wa sheria za Dini, bali inawezekana wanafanya hivyo kwa kutokujali kwao huku wakiitakidi kwamba ni kinyume na sheria, na huwenda wakatanabahi na kurejea kwenye uongofu na kuacha kuchanganyika. Kwa ufafanuzi zaidi, ni kwamba ikiwa watu wa taifa fulani watateua siku fulani kwa ajili ya kusherehekea jambo fulani, wakiwa hawana makusudio ya Kidini ya kwamba sheria imewaamrisha, basi jambo hili haliwi ni bidaa. Na iwapo jambo hilo ni halali au haramu, basi hapo utapasa kuwepo mjadala na ufafanuzi mwingine. Kwa hivyo imebainika kwamba ugunduzi wa aina mbalimbali uliofanywa na wanadamu katika nyanja mbalimbali, sio bidaa kwa maana ya kiistilahi, na uhalali na uharamu unatokana na sababu nyingine. 2. Asili ya bidaa kwa mujibu wa sheria inarudi katika nukta moja, nayo ni kufanya jambo ambalo mtu atadai kwamba ni jambo la kisheria lililoamrishwa na Dini, wakati ambapo jambo hilo halina mashiko yoyote katika Dini, na iwapo akafanya jambo ambalo limeruhusiwa na Dini, basi haitokuwa ni bidaa. Ndio maana mwanachuoni mkubwa wa Kishi‟ah, alMajlisiy akasema: “Bidaa kwa mujibu wa sheria, ni kile kilichozushwa baada ya Mtume  na kisiwe na 299

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

dalili mahsusi na kutoingia katika baadhi ya mambo ya ujumla.”90 Na Ibn Hajar al-Askalaniy naye amesema: “Bidaa ni kile kilichozushwa na kikawa hakina mashiko katika sheria za Dini. Na ambacho kinamashiko katika sheria za Dini basi siyo bidaa.” 91 Basi ikiwa jambo tulilolinasibisha na sheria linadalili yake mahsusi na likawa linaingia katika udhibiti wa hukumu za ujumla, haliwi ni bidaa. Ama kwa namna ya kwanza (uwepo wa dalili mahsusi) hayahitajiki maelezo, bali maelezo yanahitajika katika namna ya pili, kwani huenda jambo likaonekana dhahiri yake kuwa ni bidaa, kwa kutokuwepo mwanzoni mwa Uislamu (katika zama za Mtume , lakini likawa linaingia katika ujumla wa udhibiti wa sheria za Uislamu. Kwa mfano, kulazimishwa kwa vijana wengi katika nchi nyingi kujiunga na jeshi kwa namna ilivyo hivi leo, kwa maagizo ya kidini dhahiri yake linaonekana kuwa ni jambo jipya, lakini ni kwamba asili ya jambo hili ni katika sheria za Dini na sio bidaa, kwa sababu Qur‟ani Tukufu inasema:

َ ّ َ ُ َ َ “… ‫” َوأ ِغضوا ل َُم َم اؾخؼػخم‬

90 91

Biharul An-wari: Jz.74, uk.202. Fat-hul Bariy: Jz.5, uk.156 na Jz.17,uk.9.

300

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Basi waandalieni nguvu kama vile muwezavyo.” (Qur'ani Surat al-Anfal 8:60) Ni wazi kwamba kuwaandaa vijana kijeshi kwa ajili ya kumkabili adui katika mazingira ya kisasa ni utekelezaji wa Aya ambayo inazungumzia jambo hili. Kwa maelezo haya, yawezekana kutatua shaka nyingi ambazo zinakwamisha harakati kwa kisingizio cha bidaa. Kwa mfano, mkusanyiko mkubwa wa kusherehekea kuzaliwa kwa Mtume , baadhi ya Waislamu wanauona kuwa ni bidaa, na ilhali hauhusiani kabisa na bidaa kwa mujibu maana ya bidaa tuliyoieleza, kwani jambo hili likiwa ni kuonesha heshima na mapenzi ambavyo kwa namna hii ya sherehe haipo katika sheria mahsusi. Lakini kuonesha upendo kwa Mtume pamoja na AhlulBayt wake watoharifu inazingatiwa kwamba ni moja kati ya misingi muhimu ya Dini ya Kiislamu. Mikusanyiko hii ya kidini ni kudhihirisha ule msingi wa kiujumla wa upendo kwa Mtume pamoja na Ahlul-Bayt wake. Kwani Mtume amesema: “Haamini mmoja wenu mpaka awe ananipenda mimi zaidi kuliko mali yake, watoto wake na watu wote.”92 Na bila ya shaka, wale wanaodhihirisha furaha na mapenzi katika sherehe ya kuzaliwa Mtume na Ahlul-Bayt wake watoharifu, hawafanyi hivi isipo92

Jamiul Usuli: Jz.1, uk.238.

301

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuwa jambo hilo lipo katika sheria za dini, bali wanafanya hivyo wakiwa na itikadi kwamba upendo kwa Mtume pamoja na Ahlul-Bayt wake watoharifu ni msingi wa ujumla uliosisitizwa katika Qur‟ani na Hadithi kwa ibara tofauti. Qur‟ani tukufu inasema:

َ َ

َّ

ُ ُ‫َ ا‬

“….‫غبى‬ َ ‫”… نل ـ أؾـلٌم َغل ِيأ أحغا ِئـ امل َو َّصة ِفى اله و‬ “Sema: Kwa haya siwaombi malipo yoyote kwenu isipokuwa mapenzi katika ndugu (Ahlul-Bayt).” (Qur'ani Surat ash-Shura 42:23) Inawezekana msingi huu ukawa na aina tofauti za kuonesha upendo, miongoni mwake ni kufanya hizi sherehe. Kwa kweli kufanya sherehe hizi kumetajwa kuwa ni sababu ya kushuka kwa kheri na baraka katika zama zetu hizi, kwani ni aina ya shukrani ya kumshukuru Mwenyezi Mungu Mtukufu kwa kutuletea neema ya uongofu kwa kupitia Mtume pamoja na Ahlul-Bayt wake. Pia sherehe kama hizi zilikuwepo katika umma zilizopita kama Qur‟ani inavyobainisha. Nabii Isa alimuomba Mwenyezi Mungu ateremshe chakula kwa ajili yake na wanafunzi wake, ili siku ya kuteremka chakula hicho iwe ni siku ya furaha kwa kizazi kilichopo na kijacho, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ َّ ‫”نـ َُ غي َ ـخى ام ُـأ َم َـغي َم اللـ ُـَ َّم َعَّب ـ أ ِـؼُ َغلي ـ م ِة َـضة ِمـ َـأ‬ َ ‫الؿ ء َجٌو ُك َل غيضا َِل َّول َوءازغ َو‬ “…َ َ َ ‫ءايت ِم‬ ِ َّ ِ ِ ِ ِ 302

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Akasema Isa bin Maryam: Ewe Mwenyezi Mungu, Mola wetu! Tuteremshie chakula kutoka mbinguni ili kiwe Sikukuu kwa ajili ya wa mwanzo wetu na wa mwisho wetu, na kiwe ni Ishara itokayo kwako….” (Qur'ani Surat alMaida 5:114) Nyongeza ya haya, ni kwamba Mwenyezi Mungu Mtukufu anasema katika Aya nyingine kuhusu kumtukuza na kumuheshimu Mtume :

َ ‫… َق َّل‬..” ُ َ َ ‫عوه َو‬ ُ ‫ءام وا مأ َو َغ َّؼ‬ َ ّ ‫غوه َو َّاج َب ُػوا ال‬ َ ‫ظيأ‬ ‫وع‬ ِِ ُ َّ َ ُ َ ‫ُ و‬ “‫ك‬ َ ‫الظى أ ِؼ َُ َم َػ َُأَأولـ ِئَ ُه ُم امل ِكلحو‬

“…Basi wale walioamini na wakamheshimu, na wakamsaidia, na wakafuata nuru iliyoteremshwa pamoja naye, basi hao ndio wenye kufanikiwa.” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:157) Mwenyezi Mungu anawaamrisha watu mambo manne katika Aya hii: 1. Kumuamini Mtume  2. Kumtukuza na kumuheshimu. 3. Kumsaidia. 4. Kufuata Qur‟ani. Ulazima wa kumheshimu na kumtukuza Mtume , ni jambo la wazi kwamba ni msingi wa Dini uliyoelezwa ndani ya Qur‟ani, na katika kila zama 303

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuna namna yake ya kudhihirisha msingi huu wa upendo, mambo kama haya: Kumtakia rehema na amani Mtume pamoja na Ahlul-Bayt wake pindi wanapotajwa, kudhirisha furaha siku ya kuzaliwa kwao, kudhihirisha huzuni siku ya kufariki kwao, kuhifadhi baadhi ya Hadithi za Mtume , kuyajengea makaburi yao matakatifu, haya yote na kila lenye sura ya kuonesha upendo kwao, katika kila zama ya namna yake ya kufanywa. Na inampasa mtu asidhanie kwamba kuonesha upendo kwa Mtume pamoja na Ahlul-Bayt wake kuko katika kuyafanya mambo haya tu, bali inapasa kuwa makini katika kufuata maneno yao na matendo yao. Na Aya inayofuata ni dalili tosha juu ya namna ya kudhihirisha upendo kwao, na kama ambavyo pia ni sababu ya kupata rehema za Mwenyezi Mungu na baraka Zake, Aya inasema:

ُ َّ َ ّ ُ ُ ُ َ َ ُ َّ ُ ُ ‫الل َـأ َق َّجبػونى ُي‬ ‫”نل ِئك ي خم ج ِدبوك‬ ‫ؿكغ‬ ِ ‫دببٌم اللـأ وي‬ ِ ِ َُ ُ َُ “… ‫وبٌم‬ ‫لٌم َط‬ “Sema: Ikiwa mnampenda Mwenyezi Mungu basi nifuateni mimi, Mwenyezi Mungu atawapenda na atawaghufiria madhambi yenu…” (Qur'ani Surat Aali-Imran 3:31) Na maana ya bidaa kama tulivyoeleza, ni hali ya kufanya kitu katika Dini bila ya kuwa na mashiko sahihi mahsusi au ya ujumla katika sheria. Na inafaa 304

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ieleweke kwamba Riwaya zilizopokelewa kutoka kwa Maimamu wa Ahlul-Bayt nazo zinazingatiwa kwamba ni katika vyanzo vya hukumu za kisheria katika dini ya Kiislamu. Hii ni kwa mujibu wa Hadithi ya Vizito Viwili. Kwa hivyo pindi inapobainika ya kwamba Maimamu wamejuzisha au kukataza jambo, basi hilo litakuwa ni miongoni mwa sheria za dini, na wala katu haliingii katika mambo ya bidaa na uzushi katika dini. Katika kuhitimsha maudhui haya, tunakumbusha ya kwamba bidaa kwa maana ya kufanya kitu katika dini bila ya idhini ya Mwenyezi Mungu, basi ifahamike kwamba Mwenyezi Mungu bado anaendelea kuuliza kwa kusema:

َ َ َّ

َ ُ َ َ َ ُ َّ

“‫ألاوك‬ َ ‫”… نل ءاللـأ أ ِطك لٌم أم َغلى الل ِـأ جكت‬ “…..Sema: Je Mwenyezi Mungu amewaruhusu, au mnamzulia Mwenyezi Mungu uongo?” (Qur'ani Surat Yunus 10:59) Kwa msingi huu, haifai kudai kwamba bidaa imegawanyika katika makundi ya bidaa mbaya, nzuri, haramu na inayofaa, bali kwa maana hii, zote ni haramu. Lakini bidaa kwa maana ya kilugha inaweza ikawa na sura mbalimbali na ikahusiana na hukumu tano za taklifi (wajibu, haramu, karaha, mustahabbu na yenye kufaa). 305

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

124. Taqiyya Moja kati ya mafunzo ya Uislamu ni kwa mtu kuficha imani na itikadi yake, pindi anapokabiliwa na hatari inayohatarisha nafsi yake au mali yake pindi akiidhihirisha, jambo hili linaitwa taqiyya kwa mujibu wa istilahi ya kisheria. Sio tu dalili za kimaandishi zinazoonesha juu ya kufaa kufanya taqiyya, bali hata akili inahukumu uhalali wa kufanya taqiyya. Na hilo ni pale panapotokea hali ya hatari, kwani kulinda nafsi, mali na heshima ni jambo la wajibu, na kudhihirisha akida na kutenda kwa mujibu wa akida ni katika majukumu ya dini, lakini ikiwa itatokezea pindi mtu anapodhihirisha akida yake kutasababisha hatari kwa nafsi au mali au heshima, basi hapo kwa mujibu wa akili iliyosalama ni kutanguliza kile kilichomuhimu zaidi. Kwa hakika taqiyya ni silaha ya wanyonge kwa watu waovu wenye nguvu, na ni wazi kwamba pale ambapo hakuna hatari yoyote inayomkabili mtu, haifai kwa Mwislamu kuficha akida yake au kufanya kile chenye kwenda kinyume na itikadi yake. Qur‟ani Tukufu inabainisha namna Ammar ibn Yasir alivyosalimika dhidi ya ukatili wa maadui kwa kudhihirisha matamshi ya ukafiri huku moyo wake ukiwa umejaa na kujikita katika itikadi sahihi, inasema:

ُ َ ّ ‫و‬ َ َّ ََ َ َ ‫يغ َه َون ُلب ُأ‬ ِ ‫”مأ يك َغ ِم لل ِـأ ِمأ ب‬ ِ ‫ػض ئي ـ ِ ِأ ِئـ مأ أ‬ ‫و‬ “….. ‫أ‬ َ ِ ‫ُمؼ َ ِئ ٌّك ِم إلي ـ‬ 306

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Anayemkufuru Mwenyezi Mungu baada ya imani kwake, Isipokuwa aliyelazimishwa na hali ya kuwa moyo wake umetua juu ya Imani…..” (Qur'ani Surat an-Nahl 16:106) Na inasema katika Aya nyingine:

َ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ ‫و‬ َ‫إم يك‬ ِ ‫إم وك الٌـ ِكغيأ أ ِولي ء ِمأ صو ِك امل‬ ِ ‫ـ يخ ِس ِظ امل‬ َ َّ َّ َ َ ّ َ ‫َو َمأ َي‬ َ ‫كػل وط ِل ََ َق َل‬ ‫يـ ِم َأ الل ِـأ فى شخ ٍىء ِئـ أك جخهوا‬ َّ ُ ُ ُ ّ َ ُ َ ‫ُ ُ و‬ َ َّ َ َ َ ‫الل ُـأ‬ َُ ‫كؿ َُأ َو ِئلى الل ِـأ امل‬ ‫يألا‬ ‫ِمنهم جهىتَ ويد ِظعيم‬ “Waumini wasiwafanye makafiri kuwa ni marafiki badala ya waumini (wenzao). Na mwenye kufanya hayo, basi hanakitu kwa Mwenyezi Mungu, ila mtakapojilinda naokwa kujihifadhi. Na anawatahadharisha Mwenyezi Mungu na Yeye Mwenyewe; Namarejeo ni kwa Mwenyezi Mungu.” (Qur'ani Surat Aali-Imran 3:28) Wafasiri wa Qur‟ani wanakubaliana ya kwamba Aya hizi mbili zinahusiana na taqiyya, na ni jambo la kisheria katika dini. Na yeyote mwenye kupitia vitabu vya tafsiri ya Qur‟ani au vitabu vya fikihi japo kwa juu juu kuhusiana na jambo hili, atabaini kwamba taqiyya ni katika misingi ya dini, na wala haiwezekani kuzipuuzia hizo Aya mbili tulizotangulia kuzitaja hapo juu. Na lau kama si hivyo, basi 307

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Muumini aliyekuwa jamaa wa Firauni asingeificha imani yake, kama Aya hii isemavyo:

َ ُ ََ ُ َ‫َ َ َ ُ ُ و‬ ٌ ‫” َون َُ َع ُح ٌل ُم‬ ‫هخلوك‬ ‫ءاُ ِقغغوك يٌخم ئي ـ أ أج‬ ِ ِ ‫إمأ ِمأ‬ َّ َ ّ َ َ َ َ ُ َ ُ “….. ‫عحال أك يهوُ عِبى الل َـأ‬

“Na akasema mtu mmoja Muumini, katika watu wa Firauni anayeficha Imani yake: Mtamuuwa mtu kwa sababu anasema Mola Wangu ni Mwenyezi Mungu…?” (Qur'ani Surat al-Mu'min (al-Ghafir) 40:28) Jambo la kuzingatia, licha ya kwamba Aya za taqiyya zimekuja katika kujikinga na shari za makafiri, lakini lengo la taqiyya kuilinda nafsi ya Mwislamu na mali yake na heshima yake katika mazingira hatarishi, haihusiani tu na kafiri, bali hata kama Mwislamu atakuwa katika hali ya hatari pindi atakapodhihirisha itikadi yake mbele ya Waislamu wenzake, hapo atalazimika kufanya taqiyya kwa kuchelea madhara kutoka kwa Waislamu kama vile inavyofaa kwa makafiri, kwa sababu lengo lake ni moja na kumepatikana lile ambalo limepelekea kufanya taqiyya. Na haya ndiyo waliyoyabainisha wanachuoni wengine, kwa mfano Fakhri Raziy anasema: Kwa mujibu wa madhehebu ya Shafiy , kunapotokea hali jambo la kuhatarisha kati ya Waislamu au Waislamu na 308

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

washirikina, basi hapo inafaa kutumia taqiyya kwa lengo la kuziokoa nafsi.” Na amesema: “Taqiyya inafaa katika kuikinga nafsi, na je inafaa katika kuikinga mali? Inatarajiwa husemwa kuwa inafaa kutokana na kauli ya Mtume : „Heshima ya mali ya Mwislamu ni sawa na heshima ya damu yake.‟ Na pia kwa kauli yake: „Mwenye kuuawa kwa ajili ya kuitetea mali yake, huyo atakuwa amekufa shahidi.”93 Na Abu Hurayra naye amesema: “Nimehifadhi mifuko miwili (ya Hadithi) kutoka kwa Mtume . Ama mmojawapo nimeshaufikisha kwa watu, ama mwingine lau kama nitaufikisha basi nitakatwa shingo.”94 Na tukirudi katika historia, tutagundua namna historia ya watawala wa kibani Umayya na bani Abbasi walivyopindukia mipaka katika dhulma, mateso na jeuri. Katika zama hizo, sio Shi‟ah tu waliokuwa wakiandamwa na kuteswa kwa sababu ya kudhihirisha itikadi zao, bali hata wanachuoni wengi wa Hadithi wa madhehebu ya Kisuni walishikamana na taqiyya katika kadhiya ya „uumbwaji wa Qur‟ani,‟ na Maamuni hakumuacha mtu yeyote isipokuwa mmoja tu baada ya kutoka tangazo rasmi la kifalme. Kisa cha 93 94

Tafsiri Raziy: Jz.8, uk.13. Sahih Bukhari, Kitabul ilmi: Jz.1, uk.38.

309

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mtu huyo ni maarufu katika historia, na wanachuoni wote waliobakia walishikamana na taqiyya. 125. Taqiyya ni Wajibu Katika Baadhi tu ya Hali Taqiyya kwa mujibu wa Shi‟ah, ni jambo la wajibu katika mazingira mahsusi, na ni haramu katika baadhi ya hali, na wala haifai kwa mtu kutaka kufanya taqiyya katika hali hiyo kwa madai ya kutaka kuilinda nafsi yake au mali yake au heshima yake dhidi ya hatari. Baadhi ya watu wanadhani ya kwamba Shi‟ah wanajuzisha kutumia taqiyya kila wakati na katika kila hali. Ifahamike kwamba dhana hii siyo sahihi, kwasababu mwenendo wa Ahlul-Bayt  haukuwa hivi, kwani katika kuchunga kwao maslahi na madhara, walikuwa wakifuata mwenendo mahsusi katika kila zama na kushika msimamo maalumu. Ndiyo ikawa mara wanashikamana na taqiyya na mara nyingine wakizitoa muhanga nafsi zao na mali zao kwa lengo la kudhihirisha itikadi zao. Na jambo lisilo na shaka, ni kwamba Maimamu hawa wa Kishi‟ah walikufa kishahidi ama kwa upanga au kwa kupewa sumu, na lau kama wangejikurubisha kwa watawala wa zama zao basi wangeliwapa madaraka makubwa katika serikali zao. Lakini walikuwa wakijua fika kwamba kufanya taqiyya mbele ya watawala hao, mfano wa Yazid ibn Muawiya, basi 310

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ingekuwa ni sababu ya kuangamia kwa Dini na kupotea kwa madhehebu ya Ushia. Na kwa masharti haya, kuna namna mbili za majukumu kwa viongozi wa dini ya Kiislamu: Ama wafanye taqiyya katika mazingira mahsusi, au kubeba uhai wao kwenye mabega yao na kuyakabili mauti pindi wanapoona misingi ya dini iko hatarini. Na kwa kumalizia, tunakumbusha kwamba, taqiyya ni jambo linalohusiana na mtu binafsi au watu wanyonge wasio na uwezo wa kukabiliana na adui. Watu wa aina hii wasipofanya taqiyya, watapoteza maisha yao bila ya kupatikana athari yoyote katika kuuawa kwao. Lakini haifai kufanya taqiyya katika kila nyanja, kwa kufanya taqiyya katika kueleza mafunzo ya dini, kwa mwanachuoni wa Kishi‟ah kwa kuandika kitabu kwa misingi ya taqiyya, humoakaandika misingi potofu na hukumu zisizo za sawa kwa madai ya kufanya taqiyya. Ndio maana tukawaona wanachuoni wa Kishi‟ah wakidhihirisha itikadi sahihi za Kishi‟ah katika mazingira magumu na ya hatari, na katu haijawahi kutokea hata mara moja kwa mwanachuoni wa Kishi‟ah kuandika kitabu chenye kwenda kinyume na itikadi ya madhehebu yao, kwa hoja ya kufanya taqiyya, na lau kuna yeyote mwenye kufanya hivi, basi atatoka katika kundi la Shia Imamiyya. Na hapa tunawausia wale wenye kushabikia masuala ya taqiyya kwa kuathiriwa na propaganda za maadui 311

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wa Shi‟ah, wajaribu kusoma japo mara moja historia ya Shi‟ah walivyokuwa katika utawala wa Kibani Umayya na wa Kibani Abbasi na katika zama za utawala wa Uthmaniya, ili wajue thamani ya kile walichokitoa kwa lengo la kutetea akida na kwa sababu ya ufuasi wao kwa watu wa nyumba ya Mtume . Ni kwamba walijitoa muhanga na kufikwa na masaibu mazito na baadhi walizihama nyumba zao na kukimbilia milimani. Hivi ndivyo walivyokuwa Shi‟ah, licha ya kwamba walikuwa wakifahamu namna ya kufanya taqiyya. Basi hali ingekuwaje lau kama wasingekuwa wakifanya taqiyya? Je leo kungekuwa na Shia yeyote endapo kama hao wa kale wasingefanya taqiyya? Na kuna nukta muhimu ya kuzingatia. Ikiwa mwenye kufanya taqiyya anastahiki lawama, basi lawama hii inamstahikia mwenye kuisababisha kutokea, kwani watu hao badala ya kufanya haki na uadilifu na kuchunga sheria za Kiislamu, wameleta hali nzito kwenye siasa na madhehebu dhidi ya wafuasi wa watu wa nyumba ya Mtume . Basi sio haki kulaumiwa, kwani walilazimika kufanya taqiyya kwa lengo la kuzilinda nafsi zao, mali zao na heshima zao. Na la kushangaza zaidi ni kwa baadhi ya watu kuwalaumu wanyonge wenye kufanya taqiyya kwa kuwaita kuwa ni wanafiki, badala ya kuwaita jina hili wale waliosababisha kufanyika kwa taqiyya. Basi 312

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ieleweke kwamba kuna tofauti kubwa kati ya taqiyya na unafiki. Mnafiki huficha ukafiri na kudhihirisha imani kwa lengo la kuwafanyia ujasusi Waislamu, au kwa lengo la kupata maslahi asiyostahiki. Ama katika taqiyya, moyo wa Mwislamu unakuwa umejaa imani, na hudhihirisha kinyume na anayoyaitakidi kwa kuhofia maudhi na manyanyaso. 126. Kutawasali Kwa hakika maisha ya mwanadamu yamesimama katika msingi wa kufaidika na vitu vya kimaumbile na kuwepo kwa sababu ambapo kila kimoja kati ya vitu hivyo kina kazi maalumu. Kila tunapohisi kiu huwa tunakunywa maji, na tunapohisi njaa tunakula chakula, na tunapotaka kuondoka kutoka sehemu moja kwenda nyingine tunatumia vyombo vya usafiri, na tunapotaka kufikisha ujumbe wa sauti tunatumia simu. Basi tunapotatua tatizo kwa kutumia vitu vya kimaumbile kwa sharti ya kutoitakidi kwamba vinauwezo wa kujitegemea katika utatuzi, hiyo ndiyo tawhidi halisi. Qur‟ani Tukufu inatusimulia kisa cha Dhil Qarnayni wakati alipokuwa akijenga ukuta Inatuhabarisha namna alivyotafuta msaada kwa watu, inasema:

ََ ُ َ َ َ َّ ُ َ “ ‫حػل َمي ٌم َو َبين ُهم َعصم‬ ‫”…قأغي ونى ِمهو ٍة أ‬ 313

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“…nisaidieni kwa nguvu nijenge kizuizi baina yenu na wao.” (Qur'ani Surat al-Kahf 18:95) Wale ambao wanaielezea shirki kwa kushikamana na kutawasali kwa asiyekuwa Mwenyezi Mungu, kwa hakika maneno yao haya yatakuwa sahihi ikiwa mtu ataitakidi ya kwamba vitu vya kutawasalia na visababishi vitakuwa na uwezo wenye kujitegemea wenyewe. Ama akiitakidi kwamba vinaathiri kwa idhini ya Mwenyezi Mungu, basi itikadi hii katu haimtoi kwenye tawhidi. Tangu mwanzoni maisha ya wanadamu yamesimama katika hali ya kutegemea vitu vyingine vya kimaumbile vinavyopatikana, na bado hali hii inaendelea mpaka sasa. Bila ya shaka kutawasali kwa vitu vya kimaumbile sio mjadala wetu, bali mjadala wetu ni kutawasali kwa vitu (sababu) visivyo vya kawaida ambavyo mwanadamu havifahamu na hakuna njia ya kuvifahamu isipokuwa kwa kuhabarishwa na Wahyi. Ikiwa Qur‟ani au Sunnah itatueleza ya kwamba kitu fulani ni miongoni mwa vitu vya kufanyia tawasuli, basi kitu hicho kitakuwa sawa na kitu cha kimaumbile ya kawaida ambacho kinatawasaliwa. Kwa msingi huu, inafaa kutawasali kwa vitu visivyo vya kawaida pindi tukizingatia mambo mawili: 1. Kitu hicho kikithibitika katika Kitabu au Sunnah kwamba ni chenye kuleta manufaa ya kidunia au Akhera. 314

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Ikiwa hatutaitakidi kwamba kitu hicho kinauwezo wa kuathiri chenyewe moja kwa moja, bali kuitakidi kwamba kinategemea nguvu ya kuathiri kwake idhini kutoka kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Qur‟ani Tukufu inatulingania katika kufanya tawasuli za kiroho, inasema:

َ ََ َ َ َ َّ ُ َّ ُ َ َ َّ َ ُّ َ ‫و‬ ‫الوؾيلت‬ ‫ءام وا اجهوا اللـأ َوامخؿوا ِئل ِيأ‬ ‫يـأحه الظيأ‬ ‫َ و‬ َ ُ َّ َ َ ُ َ َ‫ك‬ َ ‫بيل ِأ لػلٌم ج ِكلحو‬ ِ ‫وحـ َِضوا فى ؾ‬

“Enyi mlioamini! Mcheni Mwenyezi Mungu, na tafuteni njia ya kumfikilia mfanye juhudi katika njia Yake ili mpate kufaulu.” (Qur'ani Surat alMaida 5:35) Hapa inapasa kuzingatia kwamba, kutawasali hakuna maana ya kujikurubisha, bali kunamaana ya kitu ambacho kinapelekea kumfikia Mwenyezi Mungu. Na moja kati ya vitu hivyo ni kupigana Jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu, kama ilivyotajwa katika Aya hii, na kama ambavyo inaweza ikawa kwa vitu vingine. 127. Kutawasali kwa Majina Matukufu ya Mwenyezi Mungu na Dua za Watu Wema Imebainika ya kwamba kutawasali kwa vitu vya kimaumbile na visivyo vya kimaumbile ni Tawhidi halisi kwa sharti tu mtu asiitakidi kwamba vitu hivyo 315

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

vinauwezo wa kujitegemea katika kutekeleza matakwa ya mwenye kutawasali. Na bila ya shaka kufanya mambo ya kiroho kama vile Swala, Swaumu, Zaka na kupigana Jihadi katika njia ya Mwenyezi Mungu na mengineyo katika mambo ya kiroho, kunamfikisha mtu mahala penye hadhi ya hali ya juu, napo ni kuwa karibu na Mwenyezi Mungu. Kwa kweli mwanadamu anakuwa katika ibada ya kweli kwa matendo haya na kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu. Lakini pia ieleweke kwamba kutawasali kwa vitu visivyokuwa vya kimaumbile (vitu vya kiroho) hakuko tu kwa kufanya matendo ya ibada, bali kuna mambo mengine ya kutawasalia kwa ajili ya kukubaliwa kwa dua, mambo ambayo yametajwa katika Qur‟ani na Sunnah, ambapo baadhi yake ni kama yafuatayo: 1. Kutawasali kwa sifa na majina mazuri ya Mwenyezi Mungu yaliyotajwa katika Qur‟ani na Sunnah, anasema Mwenyezi Mungu:

َّ

ُ ُ ‫” َوللـأ ؾ ُء‬ ‫الح و‬ “….. ‫صغوه ِبه‬ ‫ؿجى ق‬ ِ ِ “Mwenyezi Mungu ni Mwenye majina mazuri, basi muombeni kwayo…..” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:180) Kuna dua nyingi ambazo ziko katika mfumo wa kutawasali kwa sifa na majina matakatifu ya Mwenyezi Mungu. 316

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Kutawasali kwa dua za watu wema: Kutawasali kwa Mitume na Mawalii wenye kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu, ili wawaombee wanadamu kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Qur‟ani Tukufu inawahimiza wale waasi waliozidhulumu nafsi zao waende kwa Mtume na wamtake awaombee msamaha baada ya wao wenyewe kujiombea. Inaeleza kwamba wakifanya hivyo, basi watamkuta Mwenyezi Mungu ni Mwenye kuwasamehe:

َ َ ََ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ‫”… َولو أ َّج ُهم ِئط ظل وا أ ك َؿ َُم ح ءوى ق ؾخؿك ُغوا اللـأ‬ َ َ َّ َ َ َ ُ َ َّ ‫ؿك َغ َل َُ ُم‬ “ ‫الغؾو ُُ ل َو َحضوا اللـأ ج ّوام َعخي‬ ‫واؾخ‬

“Na lau kwamba wao walipojidhulumu wangekujia, wakaomba maghufira kwa Mwenyezi Mungu, na wakaombea maghufira na Mtume, wangelimkuta Mwenyezi Mungu ni Mwenye kutakabali toba, Mwenye kurehemu.” (Qur'ani Surat anNisaa' 4:64) Na katika Aya nyingine, Mwenyezi Mungu anawalaumu wanafiki kwa sababu ya kila walipokuwa wanatakiwa waende kwa Mtume ili akawaombee msamaha, walikataa, inasema:

َ َّ َُ َ َ َ َ َ َ ‫ؿكغ لٌم َعؾو ُُ الل ِـأ ل َّووا‬ ‫َو ِئطا‬ ِ ‫نيل ل َُم حػ لوا اؿخ‬ َ َ ُ ُ َ َ ّ ُ َ َُ َ َ ُ َ ُ َ َ ‫ٌب‬ ‫ألاوك‬ ِ ‫عءوؾَم وعأيتهم ي ضوك و َهم مؿخ‬ 317

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na wanapoambiwa: Njooni ili Mtume wa Mwenyezi Mungu awaombee maghufira, huvigeuza vichwa vyao, na unawaona wanageuka nao wamejaa kiburi.” (Qur'ani Surat al-Munafiqun 63:5) Na katika baadhi ya Aya zinaonesha ya kwamba jambo lilikuwa likifanyika katika umma zilizotangulia. Kwa mfano, watoto wa Nabii Yakub walimtaka baba yao awaombee msamaha. Baba yao aliwakubalia na akafanya hivyo, Aya inasema:

َ َ َ‫و‬ َ َ ‫َ ُ َ ّ ُّ و‬ ‫يك ن َُ َؾوف‬ َ ‫وب ِئ ي زـ ِؼـ‬ ‫ؿكغ ل ط‬ ِ ‫ن لوا يـأم اؾخ‬ َ َ ُ ُ َّ ّ َ ُ َ ُ َ َ ُ ‫الؿ‬ َّ ‫كوع‬ َُ ‫الغ‬ ‫خيم‬ ‫ؿكغ َلٌم عبى ِئ أ هو‬ ِ ‫أؾخ‬ “Wakasema: Ewe baba yetu! Tuombee maghufira kwa dhambi zetu, kwa hakika sisi tulikuwa ni wenye hatia. Akasema: Nitawaombea maghufira kwa Mola Wangu. Hakika Yeye ni Mwingi wa maghfira na Mwenye kuerehemu.” (Qur'ani Surat Yusuf 12:97-98) Yawezekana kusema kwamba, kutawasali kwa kutaka kuombewa dua na watu wema ni tawhidi halisi, au kwa uchache ni kwenye kuleta faida na kukubaliwa, hii ni ikiwa ambaye tunatawasali naye akiwa hai. 318

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Ama baada ya Mitume na Mawalii kufariki, ni vipi tawasali itakuwa na tija, na kuwa ni tawhidi halisi? Katika kujibu suala hili, tunapaswa tufahamu nukta mbili: a. Ikiwa tutajaalia ya kwamba kutawasali kwa Mtume au Walii kunashurutishwa kwamba wawe hai, katika hali hii itakuwa kutawasali nao ni jambo lisilo na faida, lakini sio kwamba linampelekea mtu kuwa mshirikina. Na watu wengi wameghafilika juu ya nukta hii, na wakadhani kwamba uhai na umauti ndiyo vitu vinavyompambanua mtu kuwa kati yake yeye kuwa ni mwenye kushikamana na tawhidi au ni mshirikina, ambapo sharti ni sababu ya tawasuli kuwa na athari au kutokuwa na athari na sio sababu ya mtu kuwa mwenye tawhidi ya kweli au kuwa ni mshirikana. b. Ili tawasali iwe ni yenye tija na kufanya kazi, kunashurutishwa kuwe na mambo kamili: i) Kwa mtu anayetawasaliwa awe anauwelewa wa jambo hilo, awe na hisia na uwezo. ii) Kuwe na mafungamano kati ya mwenye kutawasali na mwenye kutawasaliwa. Masharti haya mawili yanapatikana katika kutawasali na Mitume, hata kama roho zao zimetengana na mwili, kwani haya yamethibiti wazi katika dalili za kiakili na kimaandishi. Uwepo wa maisha ya barzakh 319

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

(maisha kabla ya siku ya kufufuliwa) ni katika mambo ya wazi kwa mujibu wa Qur‟ani na Hadithi, na dalili zake zimeelezwa kwa kina katika kipengele Na. 107. Ikiwa mashahidi waliouawa katika njia ya haki, wako hai kwa mujibu wa maelezo ya wazi ya Qur‟ani, basi Mitume waliouawa kishahidi na Mawalii wao wana nafasi kubwa zaidi ya kuwa hai mbele ya Mola Wao. Kisha kuna dalili nyingi zinazoonesha uwepo wa mafungamano kati yetu na Mawalii wa Mwenyezi Mungu, baadhi yake ni: 1. Waislamu wengi wanamsalimia Mtume mwishoni mwa Swala zao kwa kusema: “Amani, rehema na baraka ziwe juu yako ewe Nabii (Muhammad).” Je wanayasema hawa wanayoyasema kimchezo na kiupuuzi tu? Na je Mtume hasikii maamkizi haya na wala hayajibu?! 2. Katika vita vya Badr, Mtume aliamrisha miili ya washirikina itiwe kwenye shimo la kisima, kisha akasimama na kuiambia: “Tumeyakuta kwamba ni ya kweli yale aliyotuahidi Mwenyezi Mungu, je na nyinyi mmeyakuta kuwa ni ya kweli yale aliyokuahidini Mwenyezi Mungu?” Mmoja wa Maswahaba zake alisema: “Ewe Mjumbe wa Mwenyezi, je unazungumza na maiti?!” Mtume  akasema: 320

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Nyinyi si wenye kusikia zaidi kuliko wao wanavyosikia.”95 3. Mara nyingi Mtume alikuwa akienda katika makaburi ya Baqii na akisema: “Amani iwe juu ya watu wa nyumba hizi miongoni mwa Waumini wa kiume na Waumini wa kike.” Na katika Riwaya nyingine alikuwa akisema: “Amani iwe juu ya nyumba za watu Waumini.”96 4. Na Bukhari amepokea ya kwamba baada ya kufariki Mtume , Abu Bakri aliingia katika chumba cha Bibi Aisha ambapo mwili wa Mtume ulikuwemo. Alimfunua uso wake na kumbusu, kisha akasema na huku akilia: “Naapa, ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu, hayatokusanyika kwako mauti mawili, ama mauti ya kwanza ambayo umeandikiwa na Mwenyezi Mungu, umeshayakabili.”97 Ikiwa Mtume hana uhai katika maisha ya barzakh, na hana mafungamano yoyote na watu baada ya kufariki dunia, basi Abu Bakri asingesema: Ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu! 95

Sahih Bukhari: Jz.5, mlango wa mauwaji ya Abu Jahli. Siiratun Nabawiya cha ibn Hisham: Jz.2, uk.292 na vitabi vinginevyo. 96 Sahihi Muslim:Jz. 2, mlango wa maneno yanayosemwa makaburini. 97 Sahihi Bukhari: Jz.2, kitabu cha jeneza, uk.12 na Siiratun Nabawiya cha ibn Hisham: Jz.4, uk.305-306.

321

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Wakati Imamu Ali alipokuwa akimuosha Mtume na kuutayarisha mwili wake alisema: “Baba yangu na mama yangu ni wahanga kwa ajili yako! Kwa hakika limekatika kutokana na mauti yako ambalo halikukatika kwa mauti ya mwingine (miongoni mwa manabii.) Unabii, Ufunuo na Habari za mbinguni… Baba yangu na mama yangu ni muhanga kwako! Tukumbuke kwa Mola Wako na tuweke akilini mwako.” 98 Na mwisho tunaeleza ya kwamba, kuna namna mbali mbali za kutawasali na Mitume na Mawalii, maelezo yake yameelezwa katika vitabu vya akida. 128. Badaa (Kudhihirikiwa) Mwenyezi Mungu ana aina mbili za makadirio (maamuzi) kwa mwanadamu: 1. Makadirio yaliyopitishwa ambayo hayana mabadiliko yoyote. 2. Makadirio yenye masharti ambayo hubadilika pindi yanapokosekana baadhi ya masharti, na kuchukua makadirio mengine mahala pake.Kwa kuangalia maudhui haya, tunakumbushia ya kwamba itikadi juu ya Badaa ni moja kati ya misingi ya itikadi za Kiisilamu, ambayo Waislamu wa madhebebu yote wamekubaliana nayo kwa kiasi fulani, licha ya 98

Nahjul Balaghah, Khutba Na.235.

322

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba wengine wakiacha kutumia neno Badaa. Na hili halidhuru jambo hili, kwani lengo ni kuitakidi itikadi hii ya Badaa kwa jina lolote lile. Ukweli juu ya Badaa uko katika mambo mawili: a. Mwenyezi Mungu Mtukufu anauwezo na nguvu zisizo na mipaka. Anauwezo wa kufanya mabadiliko yoyote yale ayatakayo, na kuweka kitu kingine akitakacho baada ya mabadiliko anayoyafanya, na huku akijua tangu mwanzo hayo mambo (makadirio) mawili. Na hakuna mabadiliko yoyote ayafanyayo kinyume na utambuzi wake, kwani jambo la kwanza halikuwa nje ya uwezo Wake, kwani uwezo Wake si kama vile wanavyoitakidi Mayahudi pale waliposema: “Mkono (uwezo) wa Mwenyezi Mungu umefumba.” Bali uwezo wa Mwenyezi Mungu hauna mipaka na katu haufumbi, kama alivyowajibu Mayahudi kwa kusema: “Bali mikono (uwezo) yake imekunjuka.” Kwa mara nyingine ni kwamba, uumbaji wa Mwenyezi Mungu na uwezo Wake wa kufanya atakavyo kwa viumbe vyake ni jambo linaloendelea wakati wowote kama anavyosema:

َ َّ “‫أك‬ َ ٍ ‫وم ُه َو فى ق‬ ٍ ‫”…ًل ي‬ “Kila siku Yeye yumo katika mambo.” (Qur'ani Surat ar-Rahman 55:29) Mwenyezi Mungu Mtukufu katu hajawahi kuacha kazi ya kuumba, bali ni kazi inayoendea kila wakati. 323

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Imepokea kutoka kwa Imamu Swadiq ya kwamba alisema kuhusiana na kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo: “Na Mayahudi walisema: Mkono wa Mwenyezi Mungu umefumba.” Hawakuwa na maana hii, lakini walisema: Amekaa tu bila ya kufanya jambo lolote, basi hazidishi kitu wala hapunguzi (katika umri, riziki na vyinginevyo). Mwenyezi Mungu Mtukufu akasema katika hali ya kupinga uzushi wao: “Mikono yao ndiyo iliyofumba, na wamelaaniwa kwa sababu ya waliyoyasema. Bali mikono yake imekunjuka, hutoa apendavyo.” Je hujamsikia Mwenyezi Mungu Mtukufu akisema:

‫و‬ َّ ُّ ُ ُ َ َ َ ُ ‫الل ُـأ م َاك ُء َو ُيثب‬ َ‫الٌخـ ِب‬ ‫َي ُدوا‬ ِ ‫ذ و ِغ ضه أم‬ ِ “Mwenyezi Mungu hufuta na huthibitisha ayatakayo na Kwake kuna mama wa Kitabu.” (Qur'ani Surat ar-Ra'd 13:39)99 Itikadi ya Kiislamu imesimama katika msingi wa kutambua uwezo wa Mwenyezi Mungu usio na mipaka na uumbaji Wake wenye kuendelea, na kwamba ni Muweza kwa kila alitakalo na kwa wakati autakao wa kuweza kubadilisha maamuzi ya mambo yanayohusiana na mwanadamu kama umri, riziki na mingineyo, na kuweka kingine mahala pake, na yote mawili yamo katika utambuzi na elimu Yake. 99

Attawhid cha Sheikh Swaduq: uk.167, mlango wa 25, Jz.1.

324

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

b. Utekelezaji wa nguvu na uwezo wa Mwenyezi Mungu ni kuweza kubadili kitu na kuleta mbadala wake mahala pake. Na hili halifanyiki bila ya hekima na malengo mahsusi. Na baadhi ya sehemu ya mabadiliko haya yanafungamana na matendo ya mwanadamu, tabia yake, maamuzi yake, uchaguzi wake na mfumo wa maisha yake, mema au mabaya, yeye mwanadamu hutayarisha mazingira ya kubadilisha hali yake. Kwa mfano, iwapo mwanadamu hakuwa ni mwenye kuwatendea wema wazazi wake, basi ni jambo la kawaida kwamba tendo hili ovu, litakuwa na athari mbaya katika maisha yake. Wakati anapobadilisha mwenendo wake huu katika nusu ya pili ya uhai wake, na akajishughulisha kutekeleza haki za wazazi wake, basi katika hali hii atakuwa ameandaa mazingira ya mabadiliko ya maisha yake, na atakuwa anaingia katika kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo: “Mwenyezi Mungu hufuta na huthibitisha ayatakayo, na Kwake kuna mama wa Kitabu.” Na hali hii tuliyoitaja hugeuka pindi mambo yanapogeuka. Aya na Hadithi zinazozungumzia jambo hili ni nyingi mno, hapa tutazitaja baadhi yake: 1. Mwenyezi Mungu anasema:

ُ َ

َ َّ

َّ

ُّ ُ “...‫وم َخت وى ُاؿ ِّيألاوا م ِمأ ك ِؿ َِم‬ ٍ ‫”… ِئك اللـأ ـ اؿ ِيألا م ِمه‬ 325

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“…Hakika Mwenyezi Mungu habadilishi yaliyoko kwa watu mpaka wabadilishe yaliyo katika nafsi zao…..” (Qur'ani Surat ar-Ra'd 13:11) 2. Anasema tena:

‫و‬ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ‫غى‬ ‫اله و‬ ‫ءام وا َواجهوا لكخد َغل ِيهم َم َغيـ ٍذ‬ ‫ولو أك أهل‬ َ َ ‫ََ َ و‬ ‫َو‬ َّ َ َّ َ ُ ‫عض ولـ ٌِأ يظموا قأزظ ـَم ِم ً وا‬ ِ ‫ِمأ الؿ ِء و‬ َ َ ‫ك‬ َ ‫ٌؿبو‬ ِ ‫ي‬

“Na lau kama watu wa mji wangeliamini na kuogopa, kwa hakika tungewafungulia baraka za mbinguni na ardhi. Lakini walikadhibisha, kwa hiyo tukawapatiliza kwa sababu ya yale waliyokuwa wakiyachuma.” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:96) 3. Suyutiy amepokea katika Tafsiir yake „Addurul Manthurr‟ ya kwamba Imamu Ali alimuuliza Mtume kuhusiana na kauli ya Mwenyezi Mungu isemayo: “Mwenyezi Mungu hufuta na huthibitisha ayatakayo. Na asili ya hukumu zote ziko kwake.” Mtume alisema: “Nitayatuliza macho yako kwa tafsiri yake na nitayatuliza macho ya umma wangu kwa tafsiri yake, ni kutoa sadaka ipasavyo, kuwafanyia wema wazazi wawili na kutenda mema, haya yanabadilisha uovu kuwa wema na kuzidisha umri na kukinga dhidi ya kifo kibaya.”100 Na Imamu 100

Al-Kafiy: Jz.2, uk.470, Hadithi Na.13.

326

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Baqir naye amesema: “Kuwaunga ndugu kunatakasa matendo, kukuza mali, kukinga balaa, kurahisisha hesabu na huchelewesha kifo.”101 Kwa kuangalia mambo haya mawili, ni wazi kwamba itikadi juu ya Bada’a ni itikadi halisi ya Kiislamu, na madhehebu yote ya Kiislamu yanakubaliana juu ya hili licha ya uwepo tofauti wa majina na utumiaji wa lafidhi ya Bada‟a. Na kwa kumalizia, tunakumbusha nukta mbili ili tujue ni kwa nini imetumika lafudhi ya Bada‟a katika jambo hili katika Riwaya, na ikaja katika itikadi hii ibara isemayo ‘Bada’a Allahu.’ (Mwenyezi Mungu amedhihirikiwa): 1. Matumizi ya lafdhi hii katika jambo hili yamekuja kutoka kwa Mtume , kama ilivyopokewa na Bukhari katika Sahih yake, ya kwamba Mtume alisema kuhusiana na watu watatu: Mkoma, kiziwi na kipofu: “Imemdhirikia Mwenyezi Mungu kuwatahini.” Kisha alitaja kisa chao kwa urefu, na ni namna gani wawili kati yao walivyopokwa neema zao kwa sababu ya kukufuru kwao, na kusibiwa magonjwa kama yaliyowasibu waliokuwa kabla yao.102 2. Aina hii ya utumiaji wa neno hili ni katika uzungumzaji wa lugha wanayoifahamu ili wayafa101 102

Ad-Durrul Manthur: Jz.4, uk.22. Sahihi Bukhari: Jz. 4, uk. 172.

327

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hamu maudhui. Ilikuwa imeshamiri katika jamii ya Kiarabu, pindi mtu anapobadili maamuzi fulani akisema: imenidhihirikia. Wanachuoni wakubwa wa Kidini walikuwa wakizungumza kwa lugha ambazo zitawafanya wasikilizaji wawaelewe. Na namna hii ndiyo aliyoitumia Mwenyezi Mungu Mtukufu katika kufikisha Ujumbe kwa watu. Jambo muhimu linalopasa kuzingatiwa, ni kwamba Qur‟ani Tukufu imetumia lafdhi na sifa kama al-makri na al-kaydi,alkhida’u na an-nisyani na kuyanasibisha na Mwenyezi Mungu, na ilhali Yeye ametakasika dhidi ya sifa hizi, lakini zimetumika katika kunasibishwa naye Mwenyezi Mungu Mtukufu, kwa mfano: a.

َ ُ ََ َ َ ‫ييض ييضا‬ ‫ِئ َّج ُهم َيٌيضوك ييضا وأ‬ “Hakika wao wanachimba vitimbi. Nami ninachimba vitimbi.” (Qur'ani Surat at-Twariq 86:15-16)

َ َ َ ُ َ َ‫كػغوك‬ ‫َو َمٌغوا َمٌغا َو َمٌغ َمٌغا َو ُهم ـ ا‬ “Na wakapanga hila, Nasi tukapanga hila, na wao hawatambui.” (Qur'ani Surat an-Naml 27:50)

‫و‬

َ َّ

‫و‬

‫َّ ُ و‬

“…..‫” ِئك امل ـ ِكهيك ُيسـ ِضغوك اللـأ َو ُه َو زـ ِض ُغ َُم‬ 328

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Hakika wanaafiki wanamhadaa Mwenyezi Mungu, na hali Yeye ndiye Mwenye kuwahadaa…” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:142) d.

َ َ َ َّ

“…..‫…ن ُؿوا اللـأ قن ِؿ َي ُهم‬.” “…Wamemsahau Mwenyezi Mungu, na Yeye amewasahau..” (Qur'ani Surat at-Tawba 9:67)

Kwa vyovyote vile, wanachuoni wa Kishi‟ah wametoa ufafanuzi wa kina kuhusiana na matumizi ya lafidhi ya Bada’a, kwa kuangazia kutokuwepa mabadiliko yoyote katika elimu ya Mwenyezi Mungu, lakini hatuwezi kuyaeleza hayo katika kitabu hiki, bali kwa anayependa kujua zaidi anaweza kurudi katika vitabu mahsusi vilivyoandikwa maudhui haya.103 129. Raja‟a (Marejeo) Maana ya Raja‟a kilugha ni marejeo, na makusudio yake kwa mujibu wa mafundisho ya Kishi‟ah, ni baadhi ya watu waliofariki kurejeshwa hapa duniani baada ya kudhihiri kwa Imamu Mahdi na kabla ya kisimama Kiyama. Kabla ya kila kitu, Qur‟ani 103

Kama vile kitabu cha tawhidi cha Sh. Swaduq: uk. 331-336, Taswhihil I’tiqadi cha Sh. Mufid na Uddatul Usuli.

329

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Tukufu inashuhudia jambo hili la Marejeo kuwa ni katika mafunzo ya Kiislamu, inasema:

َ ‫و‬ َ ُ ُ ّ َ ُ َ َ ََ ‫ـوم دكـ ُـغ ِمــأ ًـ ِ ّـل أ َّمـ ٍـت قوح ـ ِم َّ ــأ ُيٌـ ِـظ ُ ِمـ ي ـ ِد ق َُــم‬ ‫ويـ‬ َ َ ‫ك‬ َ ‫يوػغو‬

“Na Siku tutapowakusanya watu kutoka kila umma, kundi katika wanaokadhibisha ishara Zetu, nao watagawanywa mafungu mafungu.” (Qur'ani Surat an-Naml 27:83) Na katika Aya nyingine anasema:

‫َّ و‬ ُ َ َ ََ َ ََ ّ ‫الؿ ـ وو ِث َو َمأ ِفى‬ ‫وع قك ِؼع َمأ ِفى‬ ‫وم ُي كش ِفى ال‬ ‫وي‬ ِ َ ّ َ َ ٌّ ُ َ ُ َّ َ َ‫غيأ‬ ‫و‬ ُ َ َ ‫عض ِئـ مأ ق ء الل َـأَ وًل أجوه ص ِز‬ ِ “Na Siku itakapopulizwa parapanda, watafadhaika waliomo mbinguni na waliomo ardhini, ila amtakaye Mwenyezi Mungu. Na wote watamfikia nao ni wanyonge.” (Qur'ani Surat an-Naml 27:87) Aya ya kwanza inazungumzia juu ya kufufuliwa kundi mahsusi kwenye siku ya kwanza, ambapo Aya ya pili inazungumzia juu ya kufufuliwa watu wote, hii inabainisha kwamba siku ya kwanza siyo Siku ya Kiyama, na siku hizo mbili ni tofauti. Qur‟ani inazungumza kwa uwazi kabisa juu ya uwepo wa siku mbili, na siku ya pili imeunganishwa na siku ya 330

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwanza, hii inabainisha kwamba kutakuwa na marejeo na ufufuo mara mbili baada ya mauti. Na tunakumbusha tena ya kwamba Aya ya pili inazungumzia juu ya ufufuliwaji wa baadhi ya watu, na kwa kawaida mfano wa siku hii haiwezekani ikawa ndiyo Siku ya Kiyama, kwani watu kwenye siku hiyo hufufuliwa wote kama alivyosema tena katika Aya hii:

‫َّ و‬ ّ ‫الغخ ـ ِأ‬ ‫ِئـ ءا ِحى‬ َ ‫َو ًُ ُّل َُم ءاجيأ َي‬ ‫وم‬ ِ

َ َ ‫َّ و و‬ ُ ‫عض‬ ‫ِئك ً ُّل َم‬ ِ ‫أ ِفى الؿ ـو ِث و‬ َ ََ ‫َغبضا لهض أخ وى َُم َو َغ َّض ُهم َغ ًّضا‬ َ ‫و‬ ‫الهيـ َ ِت قغصا‬ ِ

“Hapana yeyote aliyemo mbinguni na ardhini ila atafika kwa Mwingi wa Rehema kuwa ni mtumwa. Yeye hakika amewadhibiti na amewahisabu sawa sawa. Na kila mmoja kati yao atamfikia Siku ya Kiyama peke yake.” (Qur'ani Surat Maryam 19:93-95) Na kama Mwenyezi Mungu anavyosema tena kuhusiana na Siku hiyo ya Kiyama:

ُ ََ

‫َ و‬

“‫”… َخكغ ـ َُم قلم نؿ ِصع ِم ُنهم أ َخضا‬ “…na tutawafufua wala hatutamwacha yeyote katika wao.” (Qur'ani Surat alKahf 18:47) Kwa mujibu wa Aya hizi ni kwamba, ulimwengu huu wa binadamu unasubiri siku mbili, ambapo moja kati 331

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ya hizo watafufuliwa baadhi ya watu, na siku nyingine watafufuliwa watu wote bila ya kuachwa yeyote. Na Riwaya za Kishi‟ah ambazo zinazungumzia Marejeo, ni kuhusiana na marejeo yatakayotokea baada ya kudhihiri kwa Imamu Mahdi na kabla ya kufika Siku ya Kiyama. Kurejea baadhi ya watu wema na baadhi ya watu waovu katu siyo jambo la kushangaza, kwani ni jambo lililowahi kutokea katika umma za watu waliopita, kwa baadhi ya watu kurejea katika uhai kwa mara nyingine baada ya kufariki dunia, kisha wakafa kwa mara ya pili.104 Baadhi ya watu kurejea katika uhai hapa duniani baada ya kufariki, siyo jambo linalokinzana na akili kama tulivyoeleza, kwani Qur‟ani imebainisha kwa uwazi kutokea haya katika umma zilizopita, na hii ni dalili tosha juu ya uwezekano wa kutokea jambo hili. Na ieleweke kwamba Marejeo yanatofautiana na Tanasukh, na ni kosa kwa ya kwanza kuishabihisha na ya pili. Hii ni kwa sababu Tanasukh ni kurejea 104

Kama walivyofufuliwa baadhi ya wana wa Israili, kama ilivyoelezwa katika Suratul Baqarah Aya 55-56, na kufufuliwa mwana Israili aliyeuawa. Alifufuliwa kwa kupigwa nyama ya ng‟ombe kama ilivyo katika Suratul Baqarah Aya ya 72-73. Na kufariki baadhi ya watu kisha kufufuliwa kama ilivyo katika Suratul Baqarah, Aya 243. Na kufufuliwa Uzeyr baada ya miaka mia moja, kama ilivyo katika Suratul Baqarah, Aya ya 259, na kufufuliwa wafu kwa miujiza ya Nabii Isa kama ilivyo katika Suratu alImraan Aya 49.

332

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

roho na nafsi katika uhai baada ya mauti na kuanza kukua kuanzia tone la manii na kuambatana na mwili mwingine, ambapo katu katika Marejeo hakutokei mambo haya mawili yaliyo batili. Uhalisia wa Marejeo unashabihiana na kufufuliwa wafu na kurejea katika uhai kama ilivyokuwa kwa umma zilizopita, na pia unashabihiyana na kufufuliwa kwa mwili na roho kama itakavyokuwa Siku ya Kiyama. Kwa uhakika Marejeo ni mfano wa Siku ya Kiyama ambapo watu wote watafufuliwa. Ufafanuzi zaidi juu ya marejeo utaupata katika vitabu vya tafsiri, Hadithi na akida vya Kishi‟ah. Na Riwaya zinazozungumzia jambo hili zinafikia kiwango cha tawaturi, na kuna zaidi ya Hadithi thelathini zilizonakiliwa katika vitabu zaidi ya hamsini.105 130. Uadilifu wa Maswahaba Hakika Maswahaba wa Mtume waliomuamini yeye na kufaidika naye na kuchukua elimu kutoka kwake wanaheshima kubwa kwetu sisi Shi‟ah Imamiya, na hili halitofautiani kati ya wale waliokufa kishahidi katika vita Badri, Uhud, Khandaki na Huneyni, na wale waliobakia hai baada ya kufariki Mtume . Wote hawa waliomuamini Mtume na kuishi pamoja naye ni wenye kuheshimika 105

Angalia Biharul Anwari: Jz. 53, uk. 132.

333

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na wala haifai kwa Mwislamu kuwavunjia heshima au kuwaudhi. Na kuwanasibisha na haya moja kati ya madhehebu ya Kiislamu ni udhalimu na kuwasingizia. Lakini katika jambo hili, kuna kitu ambacho inapasa kufanyiwa utafiti na kueleweka bila ya chuki au mapenzi, kitu chenyewe ni, je Maswahaba wote ni waadilifu au wachamungu waliotakasika dhidi ya madhambi, au, hali ya Maswahaba ni kama ile ya Matabiina ambao sio wote tunawazingatia kuwa ni waadilifu. Bila ya shaka kusuhubiana na Mtume  na kumuona ni katika mambo ya kifakhari, lakini mambo haya siyo kinga kwa mtu dhidi ya maasi. Na wala haifai kwa Maswahaba kuangaliwa kwa mtazamo mmoja ulio sawa sawa, na wote kuzingatiwa kuwa ni waadilifu wachamungu, walioepukana dhidi ya makosa na kuteleza, kwani kwa ushuhuda wa Qur‟ani, tunapoyaangalia mambo haya, imani na unafiki, utii na uasi na kusalimu amri na kutosalimu amri mbele ya Mwenyezi Mungu na Mtume Wake , haiwezekani wote wakawa ni daraja moja na wote kuwa ni waadilifu wachamungu. Na hakuna shaka yoyote ile kwamba Qur‟ani imewasifu Maswahaba wa Mtume katika sehemu mbalimbali. Kwa mfano, Qur‟ani imeeleza ya kwamba Mwenyezi Mungu aliwaridhia wale waliotoa viapo vyao vya utii chini ya mti wakati wa sulhu ya Hudaybiya, inasema: 334

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ُ َ ُ َّ ََ َّ َ َ َ َ َ ‫إم يك ِئط ُيب ِاػو َ جدذ الش َم َغ ِة‬ ِ ‫لهض َع ِضخ َى اللـأ غ ِأ امل‬ َ ‫َو‬ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ‫لوب ِهم قأ َؼ‬ ‫الؿٌي ت َغل ِيهم َوأزـ َب ُهم قخد‬ ِ ‫قػ ِلم م فى ن‬ َ ‫نغيب‬ “Kwa hakika Mwenyezi Mungu amewaridhia Waumini walipokubai chini ya mti, na alijua yaliyomo nyoyoni mwao. Basi akateremsha utulivu juu yao, na akawalipa kwa Ushindi wa karibu.” (Qur'ani Surat al-Fath 48:18) Aya inaeleza namna Waumini walivyopata radhi za Mwenyezi Mungu. Lakini hiyo haimaanishi kwamba wameshakuwa waadilifu wachamungu mpaka mwisho wa maisha yao, hata kama watafanya maasi na kwenda kinyume na maamrisho ya Mwenyezi Mungu. Bila shaka imethibiti kupata radhi Zake katika kipindi mahsusi, nacho ni katika wakati wa kutoa viapo vyao vya utii, kwa ushahidi wa kauli Yake aliposema: “walipokubai.” Hii ndiyo sababu ya kuridhiwa. Sifa hii waliyosifiwa haitoi dhamana kwa wao kuwa watu wema wenye kusimama kwenye haki hadi mwisho wa maisha yao. Kwa hivyo ikiwa baada ya hapo mtu atakwenda kinyume, kupata radhi za Mwenyezi Mungu kwa sababu ya kiapo chake cha utii hakutomfanya kuwa mchamungu milele, na wala hakuna ushahidi wa kufaulu kwake milele. Kwa watu hawa hawana hadhi kubwa kuliko Mtume wa Mwen335

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yezi Mungu ambapo alimuhutubia kwa kusema:

Mwenyezi

Mungu

َ َ ََ َ َ َ َ َ ََ َ ُ ‫دبؼ َّأ َغ َ لَ َولخٌو َّأ ِم َأ‬ ‫”…ل ِئك أقغيذ لي‬ ‫و‬ “ ‫غيأ‬ َ َ ‫الخـ ِؿ‬

“…Bila ya shaka ukishirikisha amali zako zitapomoka, na lazima utakuwa miongoni mwa wenye kuhasiri.” (Qur'ani Surat az-Zumar 39:65) Kwa hakika Aya zilizokuja kuwasifu Muhajirina na Maanswari, zinabainisha namna walivyopata ukamilifu, na kwa kawaida wataendelea kuwa ni wenye kufaulu ikiwa wataulinda na kuuhifadhi ukamilifu huu hadi mwisho wa maisha yao. Kwa msingi huu, ikiwa itathibiti katika Qur‟ani au Sunna kwamba baadhi ya watu walipotoka, basi haifai kuzigeuza sifa hizo mbaya kuwa ni sifa nzuri. Kwa mfano Aya hii inayomuelezea mmoja wa Maswahaba:

ََ

“…‫”… ِئك ح َءيم ق ِؾ ٌو ِمن َب ٍا قخ َب َّي وا‬ “…Akikujieni fasiki na habari yoyote, ichunguzeni…” (Qur'ani Surat alHujurat 49:6) Na amesema katika Aya nyingine:

َ َ َ َ ُ َ َََ َ‫إم ي َ أ ً ك ق ِؾه َ ـ َاؿخوۥك‬ ِ ‫أق أ ً ك م‬ 336

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Je, aliye Muumini ni sawa na aliye fasiki? Hawawi sawa.” (Qur'ani Surat as-Sajda 32:18) Kwa mujibu wa historia, mlengwa wa Aya hizi ni Walid ibn Uqba, ambaye alikuwa ni miongoni mwa Maswahaba wa Mtume . Licha ya yeye kuwa ni Swahaba na mtu aliyehama kutoka Makka na kuhamia Madina, ambapo hizi ni miongoni mwa sifa tukufu, yeye hakuweza kuzihifadhi na kuzilinda sifa hizi mbili, bali aliwazushia uongo watu wa Bani Musw-twalaq, hapo akanasibishwa jina la ufasiki. Kwa kuangalia Aya hizi na zile zinazoshabihiana nazo, pia kwa kuangalia Hadithi zilizopokewa katika kuwalaumu Maswahaba na kwa kuangalia historia ya Kiislamu na maisha ya baadhi ya Maswahaba, haiwezekani kuwahukumu Maswahaba wote ambao wanazidi laki moja kuwa ni waadilifu na wachamungu. Na tunachokijadili hapa ni uadilifu juu ya Maswahaba na sio kuwatusi Maswahaba. Na jambo la kusikitisha ni kwa baadhi ya watu kutotofautisha kati ya mambo haya mawili, bali ni kuendelea kuwatuhumu wapinzani wao katika suala la kwanza na kuwahukumu pasi na haki. Kwa kuhitimisha, tunasisitiza ya kwamba Shi‟ah Imamiya hawaoni heshima waliyonayo Maswahaba wa Mtume kuwa ni kizuizi cha kujadili matendo ya baadhi ya Maswahaba wa Mtume , na wanazingatia 337

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba kusuhubiana na Mtume  sio kinga ya kuwazuia watu dhidi ya kutenda makosa na maasi hadi mwisho wa uhai wa mtu. Na msimamo huu wa Shi‟ah unatokana na Aya za Qur‟ani, Hadithi Sahihi za Mtume , historia na akili salama isiyo na upendeleo wowote ule. 131. Upendo kwa Mtume na Jamaa Zake Kumpenda Mtume  pamoja na Ahlul-Bayt wake watoharifu, ni miongoni mwa misingi ya itikadi za Kiislamu ambao umesisitizwa na Qur‟ani na Hadithi. Qur‟ani imesema kuhusiana na jambo hili:

َ ُ ُ ُ ُ‫ُُ ََ ُُ َ و‬ َ ‫زو ٌم َوأ وػو ُحٌم‬ ‫نل ِئك ً ك ءام ؤيم وأم ؤيم و ِئ‬ َ َ َ َ ٌ ‫و‬ ُ َ ‫كيألاُج ٌُم َو َأ و‬ َ ‫َو َغ‬ ‫مو ٌُ انت َألاقخ وه َو ِججَـ َغة جسكوك يؿ َصه‬ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ‫ََ و‬ َ َ َّ َ ‫ؾول ِأ َو ِحَ ٍص‬ ِ ‫ومؿـ ٌِأ جغطوجه أخ َّب ِئليٌم ِمأ الل ِـأ وع‬ َ ُ َّ َ َ ‫َ ّ و‬ َّ َ َّ َ َ َ ‫مغ َِهَ َوالل ُـأ ـ َح ِهضى‬ ِ ‫فى ؾ‬ ِ ‫بيل ِأ و قتألام وا ختى يأ ِحى اللـأ ِمأ‬ َ َ َ ‫اله‬ َ ‫وم الكـ ِؿ‬ ‫هيك‬ “Sema: Ikiwa baba zenu na wana wenu na ndugu zenu na wake zenu na jamaa zenu na mali mlizozichuma na biashara mnazohofia kuharibika na majumba mnayoyapenda, ni vipenzi zaidi kwenu kuliko Mwenyezi Mungu na Mtume Wake na Jihadi katika njia Yake, basi ngojeni mpaka Mwenyezi Mungu alete amri Yake, na Mwenyezi Mungu 338

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

hawaongozi watu mafasiki.” (Qur'ani Surat at-Tawba 9:24) Na pia amesema katika Aya nyingine:

َ ‫”… َق َّل‬ ُ َ َ ‫عوه َو‬ ُ ‫ءام وا مأ َو َغ َّؼ‬ َ ّ ‫غوه َو َّاج َب ُػوا ال‬ َ ‫ظيأ‬ ‫وع‬ ِِ ُ َّ َ ُ َ ‫ُ و‬ “‫ك‬ َ ‫الظى أ ِؼ َُ َم َػ َُأَأولـ ِئَ ُه ُم امل ِكلحو‬ “Basi wale walioamini yeye, na wakamheshimu, na wakamsaidia, na wakafuata Nuru iliyoteremshwa pamoja naye, hao ndiyo wenye kufaulu.” (Qur'ani Surat al-A'araf 7:157) Mwenyezi Mungu Mtukufu ameeleza katika Aya hii mambo manne ya kumfaulisha mtu: 1. Kumuamini Mtume . 2. Kumheshimu Mtume . 3. Kumsaidia Mtume . 4. Kuifuata Nuru (Qur‟ani) iliyoteremshwa kwake. Kama ambavyo kumuamini Mtume hakufungamani na zama maalumu za uhai wake, basi pia kumheshimu hakufungamani na zama maalumu za uhai wake. Na katika suala la wajibu wa kuwapenda watu wa nyumbani kwake Mtume , inatosha pale Qur‟ani ilipoeleza kwamba hayo ndiyo malipo ya Mtume kwa kazi kubwa aliyoifanya katika kutufikishia Ujumbe huu, inasema: 339

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

َ َ

َّ

ُ ُ‫َ ا‬

“….‫غبى‬ َ ‫”…نل ـ أؾـلٌم َغل ِيأ أحغا ِئـ امل َو َّصة ِفى اله و‬ “Sema: kwa haya siwaombi malipo yoyote kwenu, isipokuwa mapenzi katika ndugu Ahlul-Bayt.” (Qur'ani Surat ash-Shura 42:23) Wito wa kumpenda Mtume  na msisitizo juu ya jambo hili, haupo tu katika Qur‟ani Tukufu, bali pia msisitizo huo upo katika Hadithi ambazo hapa tutataja mifano miwili: 1. Mtume amesema: “Katu mmoja wenu hatoamini mpaka mimi niwe ananipenda zaidi kuliko watoto wake na watu wote.”106 2. Na amesema tena katika Hadithi nyingine: “Mwenye kuwa na mambo matatu atakuwa ameonja ladha ya imani: Ambaye hana chochote anachokipenda kuliko Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, na ambaye anapenda zaidi kuchomwa moto kuliko kuritadi kutoka kwenye Dini yake, na ambaye anapenda na kuchukia kwa ajili ya Mwenyezi Mungu”.107 Na kama ambavyo pia kuna Hadithi zinazosisitiza mapenzi juu ya Ahlul-Bayt , kwa mfano: 106

Kanzul Ummal:Jz.1, uk.37, Hadithi Na.70. Kitabu kilichotangulia, Hadithi Na.72, na Jamiul Usuuli: Jz.1, uk.238. 107

340

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

1. Mtume amesema: “Mja haamini mpaka mimi niwe ananipenda zaidi kuliko nafsi yake, na kizazi changu awe anakipenda zaidi kuliko kizazi chake, na jamaa zangu wawe anawapenda zaidi kuliko jamaa zake.” 2. Na amesema tena Mtume : “Mwenye kuwapenda (watu wa nyumbani kwangu) basi Mwenyezi Mungu atampenda mtu huyo, na mwenye kuwachukia basi Mwenyezi Mungu atamchukia mtu huyo.”108 Kwa sasa tumeshafahamu dalili za jambo hili (wajibu wa kumpenda Mtume na Ahlul-Bayt wake , na hapa kumeibuka maswali mawili: 1. Ni faida gani watakayoipata watu kwa sababu ya kumpenda Mtume na Ahlul-Bayt wake? 2. Ni namna gani ya kumpenda Mtume na Ahlul-Bayt wake? Hatuna budi katika jambo hili kueleza kwamba, kumpenda mtu mwema aliyekamilika, kunamsababishia huyo mpenzi naye kufikia katika daraja la ukamilifu kama alilonalo mpendwa wake, kwani mtu anapompenda mtu fulani, naye hujitahidi kusha108

Manaqibu Imami Amiril Muuminina, kilichotungwa na Muhammad ibn Sulayman al-Kufiy: Jz.2, Hadithi Na.619 na 700. Biharul An-wari:Jz.17, uk.13, na Ilalu Sharai’i, mlango wa 117, Hadithi Na.3.

341

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

bihiyana naye katika harakati zake na kufanya yale yanayompendezesha katika nafsi yake na kuacha yanayomuudhi. Na ni wazi kwamba, uwepo wa hali hii kwa mwanadamu, unapelekea mabadiliko na kumsukuma katika njia ya utiifu na kujitenga na njia ya maasi. Kwa hakika yule anayedhihirisha kushikamana na kumpenda mtu fulani, na huku akienda kinyume na matendo yake mema, kwa kweli huyo hana mapenzi ya kweli juu ya mtu huyo. Beti mbili za shairi za Imamu Swadiq zinabainisha ukweli huu, amesema: “Unamuasi Mwenyezi Mungu, nawe unadhihirisha kwamba unampenda. Naapa, kwa kweli hili ni jambo la kushangaza, lau kama mapenzi yako ni ya kweli, basi ungemtii, kwa hakika mpenzi ni mwenye kumtii mpendwa wake.”109 Baada ya kufahamu baadhi ya faida zinazopatikana katika kumpenda Mtume na Ahlul-Bayt wake, sasa tuangalie namna ya kudhihirisha hayo mapenzi. Bila ya shaka mapenzi yanayokusudiwa, siyo mapenzi ya ndani yasiyo na dhihirisho na matendo yanayonasibiana, bali makusudio yake ni kudhihirisha mambo yanayonasibiana na matendo ya mwanadamu na kauli yake. 109

Safinatul Bihari: Jz. uk.199.

342

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Na moja kati ya mambo muhimu ya kudhihirisha mapenzi kwa Mtume na Ahlul-Bayt wake ni kuwafuata kivitendo kama tulivyoashiria huko nyuma. Lakini uchambuzi wa hapa ni juu ya kufanya mambo mengine yanayoakisi hali iliyofichika ya mapenzi, ambayo inadhihirishwa kwa matendo na maneno yanayozingatiwa na watu kuwa ni alama ya mapenzi kwa mpendwa, kwa sharti iwe ni kwa mambo yanayokubalika kisheria na sio kwa mambo ya haramu. Kwa msingi huu, kudhihirisha mapenzi kwa Mtume na Ahlul-Bayt wake iwe ni katika kila zama, na hasa katika sherehe za kuzaliwa kwao na kumbukumbu za kufariki kwao. Basi huzingatiwa kuwa ni alama mapenzi kwa Mtume na AhlulBayt wake kwa kufanya mahafali ya kuzaliwa kwao, kuwasha taa, kupeperusha bendera za rangi na kuweka vikao vinavyozungumzia fadhila zao. Na kwa msingi huu imekuwa sherehe ya kuzaliwa Mtume ni Sunnah yenye kuendelea katika jamii ya Waislamu. Al-Qastwalaniy amesema katika kitabu chake kinachoitwa „al-Mawahibud Diniyya’: “Bado Waislamu wanaendelea kusherehekea katika mwezi wa kuzaliwa kwake (Mtume , na wanaandaa vyakula na wanatoa sadaka mbalimbali katika mikesha yake ya kila usiku. Na wanadhihirisha furaha, na 343

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wanazidisha kufanya mema na wanajishughulisha kusoma tungo za mazazi yake matukufu na kuzidhihirisha baraka zake na fadhila zake za hali ya juu.”110 132. Kuhuisha Vikao Vya Maombolezo Kutokana na maelezo yaliyotangulia, imebainika falsafa ya kuhuisha vikao vya maombolezo ya misiba iliyowasibu viongozi wa Dini, kwani kuhuisha vikao vya aina hii kwa lengo la kutaja masaibu yaliyowasibu na shida walizokabiliana nazo katika njia ya Mwenyezi Mungu, ni aina ya kudhihirisha upendo kwao, na lau kama si hivyo, basi Nabii Yaqub asingemlilia mtoto wake, Nabii Yusuf  kwa muda wa miaka mingi na kububujikwa na machozi mengi. Hii ni kwa sababu ya mapenzi na mafungamano ya nyoyoni aliyokuwa nayo kwa mtoto wake huyo. Na pindi wapenzi wa Ahlul-Bayt wanapowalilia kwa yale yaliyowasibu, kutokana na mafungamano yao ya kinyoyo na mapenzi ya hali ya juu kwao, ni kwamba katika jambo hili wanamfuata Nabii Yaqub . Na kuweka vikao vya maombolezo kutokana na misiba iliyowasibu wapenzi na kulia kwa kuwakosa wapenzi, ni jambo lililoasisiwa na Mtume , napo ni pale alipowasikia wanawake wa 110

Al-Mawahibud Diyiyya: Jz. 1, uk.27 na Tarikhul Khamisi: Jz.1, uk.223.

344

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kianswari wakiwalilia wapendwa wao waliouwawa kishahidi katika vita vya Uhud, akasema huku akimkumbuka Hamza, baba yake mdogo, bwana wa mashahidi “Lakini Hamza hana wa kumlilia!”111 Na Maswahaba wa Mtume walipofahamu matakwa ya Mtume ya watu kuhuzunika kwa kifo cha Hamza, waliwaamrisha wake zao wawalilie mashahidi wao na cha kuomboleza kifo cha Hamza. Basi paliwekwa kikao kwa lengo hilo, na habari ilipomfikia Mtume kwa kile walichokifanya Maanswari na wake zao, aliwashukuru kwa hilo na akawaombea dua kwa kusema: “Mwenyezi Mungu awerehemu Maanswari.” Kisha aliwataka Maanswari wawaamuru wake zao warejee majumbani mwao.112 Na pia kuna Riwaya nyingi zinazokaribia kufikia kiwango cha kuwa mutawatwir ya kwamba Mtume alimlilia mjukuu wake, Imamu Husein , wakati alipopewa habari kwamba kikundi kiovu kitakuja kumuua yeye, jamaa zake na wafuasi wake katika ardhi ya Karbala, haya yamenakiliwa katika kitabu cha Swawaiqul Muhriqahcha ibn Hajar, Nurul Abswari cha Shablanjiy Ashafi‟iy na Al-Mustadrak Alaa Swahiyhayni cha al-Hakim Nisaburiy. Na kama ambavyo walivyoomboleza wanachuoni wa Kiislamu 111 112

Siratu ibn Hisham: Jz.1, uk.99. Kitabu kilichotangulia na Imtaul Asmai: Jz. 11, uk.164.

345

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

wa Kishi‟ah na Kusunni, na wakatunga tungo mbalimbali za maombelezo juu ya msiba wake, kama ambavyo Imamu Shafiy anavyosema: “Moyo wangu umejawa na huzuni na usingizi wangu umeniondoka…. Basi ni nani atakayenipelekea salamu kwa Husein, hata kama nyoyo na nafsi zitachukia. Amechinjwa bila ya kosa, kama kwamba kanzu yake imepakwa maji ya arjuwani (rangi nyekundu iliyokoza).113” Pia ifahamike kwamba kuna falsafa muhimu katika kuweka vikao vya maombolezi ya mashahidi waliokufa katika njia ya haki. Falsafa hiyo ni kulinda itikadi yao ambayo kwayo wameuawa, itikadi ambayo imewapelekea kujitoa muhanga kwa ajili ya Dini na kutokubali udhalili na unyonge na huku wakikariri kaulimbiu isemayo: “Kufa kwa heshima ni bora kuliko kuishi katika udhalili.” Na kila ifikapo siku ya Ashura wanaijadidisha kauli hii adhimu, na huku watu wakijifunza kutoka kwao kutokana na mapambano yao waliyopambana kwa ajili ya kusimamisha haki. 133. Kulinda na Kuzihifadhi Turathi za Kiislamu Watu wote wenye akili katika dunia hii, wanafanya juhudi ya kuzilinda na kuzihifadhi turathi za 113

Diwani ya Imamu Shafiy, na kwa maelezo zaidi juu ya jambo hili utayapata katika kitabu cha Allamatut Al-Amiin kiitwacho Siyratuna wa Sunnatuna.

346

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

watukufu wao na wazee wao, na wanafanya kila njia kuweza kuzihami ili zisiharibike na kupotea, kwa hoja kwamba ni turathi za kifikra na kitamaduni. Na leo pia utayakuta mataifa yaliyoendelea yakifanya juhudi kubwa katika kuzihifadhi turathi kwa kujenga majengo yenye kumbukumbu za mambo ya kale zikiwemo za viongozi wao waliopita, ambao hujifakharisha nao, kwani hifadhi ya kale ni kiunganishi kati ya mambo ya zamani na ya sasa, na ndiyo inayotoa mchoro wa harakati za nchi na mataifa katika kupiga hatua za maendeleo na kuangazia njia ya kupita. Na ikiwa turathi hizo za kale zitakuwa ni za Mitume na Manabii ď &#x2021;, basi kuzihifadhi kwake kutakuwa na faida kubwa zaidi katika kulinda itikadi za watu na imani zao juu ya Mitume hao na Manabii ď &#x2021;. Na iwapo baada ya muda zitaondoka, basi kutajengeka hali ya shaka na wasiwasi katika nafsi za wafuasi wao, na lengo walilokuja nalo kuwa katika hatari ya kusahauliwa na kutowekakabisa. Tuchukue mfano wa jamii ya watu wa Magharibi (Ulaya). Licha ya jamii hii ya Kimagharibi kuishi kwa mujibu wa tamaduni kamili za Kimagharibi, ila katika suala la itikadi (dini) wameelekea na kufuata dini ya ukristo yenye mizizi yake upande wa Mashariki (Mashariki ya Kati) na kuwa watiifu kwayo kwa muda mrefu sana. Lakini kutokana na mabadiliko ya zama na kumea hali ya kupenda 347

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kufanya tafiti na uhakiki kwa vijana wa Kimagharibi, kumeanza kujitokeza shaka na wasiwasi katika nafsi zao. Wameanza kushuku juu ya uwepo wa Nabii Isa , na kwa sababu ya kutokuwepo athari za wazi zinazohusiana na Nabii Isa wamekuwa wakiitakidi kwamba habari zinazohusiana naye ni ngano tu za watu wa kale. Kwa upande wa Waislamu, wao wako kinyume na hali kama hii, kwa sababu wamelinda na kuhifadhi turathi zinazohusiana na Mtume  na watoto wake kwa muda mrefu na kwa kujifakharisha. Waislamu wanadai kwamba, shakhsiya iliyo safi na tohara iliteuliwa kwa ajili ya Utume kabla ya karne kumi na nne. Na Mtume huyo akaweza kusimamisha ratiba ya hali ya juu kwa ajili ya kuitengeneza jamii, na akaweza kuleta mabadiliko makubwa katika jamii hiyo na kuasisi tamaduni ambayo hadi sasa jamii wanafaidika na matunda yake. Na katu hakuna shaka juu ya uwepo shakhsiya hii tukufu wala juu ya tamaduni aliyoiasisi na kuiwekea msingi madhubuti na kubakia athari zake hadi sasa. Sehemu aliyozaliwa, sehemu aliyokuwa akifanya ibada na maombi, sehemu aliyopewa Utume, sehemu alipokuwa akitolea hotuba zake, sehemu alizokuwa akiitetea itikadi yake na Utume wake, barua walizoandikiana yeye na watawala na viongozi wa nchi mbalimbali katika zama zake na mamia kwa mamia 348

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ya alama zinazojulisha juu ya uwepo wake, zote zimebakia pasi na kufanyiwa mabadiliko yoyote, zipo na zinashuhudiwa na watu. Maelezo haya yanaweza yakawa yameweka wazi umuhimu wa kuhifadhi turathi kwa upande wa tafakuri ya kijamii na nafasi yake katika kuongoa na kuongoza. Ni jambo ambalo limeungwa mkono na Aya za Qur‟ani Tukufu na kuwa ndio mwenendo wa Waislamu, Mwenyezi Mungu anasema:

َ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ َّ َ َ ُ َ ‫ظي َغ‬ ‫قيه اؾ ُ ُأ ُا َؿ ِّب ُذ ل ُأ‬ ‫يوث أ ِطك اللـأ أك جغقؼ وي‬ ٍ ‫فى م‬ ٌ ‫و‬ ُ ٌ َ ّ ُ َُ ‫قيه م‬ ‫لَيهم ِججـ َغة َوـ َم ٌيؼ َغأ‬ ِ ‫لؿض ِو والـ ص ِ َُ ِعح ُ ـ ج‬ ِ َّ َ َّ َ َ َ َ ‫و‬ ‫و‬ َّ ‫ك‬ ‫يغ الل ِـأ و ِئن ِم ال لو ِة وئيخ ِء الؼيو َِةَ يس قو يوم‬ ِ ‫ِط‬ َّ َ َ َ ُ ُ ُ‫الهلو ُ َو َم وـ َغ‬ ‫قيأ‬ ِ ‫جخهلب‬

“Katika Nyumba ambazo Mwenyezi Mungu ameruhusu ziinuliwe, na kutajwa humo jina Lake, wanamtakasa humo asubuhi na jioni. Watu ambao biashara wala kuuza hakuwashughulishi kumdhukuru Mwenyezi Mungu na kusimamisha Swala na kutoa Zaka. Wanaihofu Siku ambayo nyoyo na macho yatageuka.” (Qur'ani Surat anNur 24:36-37) Na neno „Nyumba‟ katika Aya hii halimaanishi „Misikiti,” kwani katika Qur‟ani neno nyumba limekuja likiwa ni mkabala wa neno misikiti, kwani 349

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Msikiti Mtukufu sio maana ya nyumba tukufu ya Mwenyezi Mungu. Neno „Nyumba‟ kwenye Aya hii linamaana ya nyumba za Mitume, hasa nyumba ya Mtume na Ahlul-Bayt wake watoharifu. Kwani Suyutiy amepokea katika tafsiri yake iitwayo „Addurul Manthur’ya kwamba: Kutoka kwa Anas ibn Malik na Burayda, wamesema: Mtume alisoma Aya hii, na mtu mmoja akasimama na kusema: Ni nyumba gani hizo ewe Mjumbe wa Mwenyezi Mungu? Akasema: Ni nyumba za Mitume. Abu Bakri naye akasimama na kusema: Ewe Mjumbe wa Mwenyezi, je nyumba hii ni miongoni mwazo (alikuwa akionesha nyumba ya Ali na Fatimah )? Akasema: Ndiyo, na ndiyo bora yao.114 Baada ya kufahamika maana ya neno „Nyumba‟hakuna budi ila kufahamu maana ya „kutukuzwa kwa nyumba,‟ kuna nadharia mbili katika jambo hili: 1. Ujenzi na usimamishaji wa jengo, kama ilivyokuja maana hii katika kauli yake Mwenyezi Mungu isemayo:

‫و‬

َ َ ُ َ َ ُ “…..‫ػيل‬ َُ ‫يذ َو ِئؾ ـ‬ ِ ‫واغض ِمأ الب‬ ِ ‫”و ِئط يغقؼ ِئ ومغهـم اله‬ “Na (kumbukeni) Ibrahim alipoinua misingi ya ile Nyumba (al-Kaaba) na Ismail…” (Qur'ani Surat al-Baqara 2:127) 114

Tafsir Addurul Manthur: J.5, Uk.50.

350

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Heshima iliyopo kwa nyumba na kuichunga. Kwa mujibu wa maana ya kwanza, ni kwamba nyumba za Mitume zilikuwa zimekwisha jengwa kabla ya kushuka kwa Aya, kwa hivyo haiwezekani kuwa ndiyo makusudio ya Aya, kwa maana ya ujenzi wa nyumba, bali ni kuilinda isiangushwe na kubomolewa. Na kwa mujibu wa maana ya pili, ya kwamba nyumba hizo zisibomolewe, nyongeza ya maana hiyo ni kwamba, pia nyumba hizo zimelindwa na kuhifadhiwa dhidi ya aina zote za mambo yanayovunja heshima na utukufu wake. Kwa msingi huu, ni wajibu kwa Waislamu kuziheshimu na kuzichunga nyumba zenye kuhusiana na Mtume , na inawapasa wafahamu ya kwamba jambo hili ni katika mambo ya kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu Mtukufu. Kisha tunajifunza kuhusiana na Aya zinazoelezea kisa cha watu wa pangoni, ni kwamba palipojulikana sehemu waliyojificha, watu walitofautiana makundi mawili namna ya kuwafanyia heshima: Kuna kundi lililosema: “Inapasa kujengwa juu ya kaburi (pango) lao, ili kuonesha heshima kwao.”Na kundi jingine likasema: “Inapasa kujengwa msikiti juu ya pango lao.” Qur‟ani Tukufu imeelezea mitazamo yote miwili, na lau kama ingekuwa ni jambo linalopingana na misingi ya Kiislamu, basi ingeeleza kwa namna nyingine na kuonesha kasoro, 351

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

lakini imesimulia tukio hilo pasi na kukosoa. Inasema:

َ ُ َ َ َ َُ َ َ َ ‫َ َ و‬ ‫مغ ُهمَ قه لوا ام وا َغل ِيهم‬ ‫”… ِئط يد ـؼغوك مينهم أ‬ َ ‫َ و‬ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ُ ُّ َ ‫ُ و‬ ‫مغ ِهم‬ ِ ‫َمنيـ َ عبهم َ أغلم ِب ِهمَن ُ الظيأ ؾلبوا غلى أ‬ َ َّ َ َّ َ َ “ ‫ءمضا‬ ِ ‫ل خ ِسظك غل ِيهم م‬

“…..Walipogombania jambo lao wao kwa wao walisema: Jengeni jengo juu yao. Mola Wao anawajua zaidi. Wakasema wale walioshinda katika shauri lao: Hakika tutajenga msikiti juu yao.” (Qur'ani Surat al-Kahf 18:21) Kwa hakika Aya hizi mbili ni dalili tosha na hoja ya wazi kwamba jambo hili ni jambo linalokubalika kwa mujibu wa sheria za Kiislamu. Basi ndio kukawa na utofauti kati ya makaburi ya Mitume  na hasa kaburi la Mtume na Ahlul-Bayt wake watoharifu , na kujengwa misikiti juu yake au pembezoni mwake kwa mujibu wa itikadi hii. 134. Kuzuru Makaburi ya Waumini Kuzuru makaburi ya Waumini, na hasa ndugu wa karibu ni miongoni mwa misingi ya Kiislamu ambayo inalenga kuijenga nafsi ya mwenye kuyazuru. Hii ni kwa sababu kuyashuhudia makaazi hayo yaliyokimya, ambayo ndani yake kuna watu waliokuwa wakiishi hapa duniani na kufanya shughuli mbali 352

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mbali, lakini baada ya muda imekuwa ni miili isiyo na uhai, hii inaweza kuzishtua akili na kuziamsha nyoyo na kuwatanabahisha walioghafilika na ikawa ni somo lisiloweza kusahaulika. Kwa hakika mwenye kushuhudia mandhari haya, anaiambia nafsi yake kwa kusema: Ni nini thamani ya maisha haya ya dunia ambayo yanamalizika haraka na mwanadamu kukabiliwa na kifo, kisha kulala kwenye mchanga. Je inastahiki kuishi kwenye hii dunia yenye kwisha kwa kufanya udhalimu na matendo maovu? Masuala haya ambayo hupita katika akili ya mwanadamu, huenda yakambadilisha mtu kwa kuacha matendo maovu na akafanya mabadiliko makubwa katika roho yake na nafsi yake. Na Mtume amezungumzia jambo hili muhimu pale aliposema: “Yatembeleeni makaburi, kwani yanakukumbusheni Akhera.”115 Na zaidi ya haya, katika kuyazuru makaburi ya viongozi wa Dini kunatia nguvu katika kushikamana na itikadi za Kidini na mambo ya kiroho, na pia watu kujishughulisha na makaburi ya watu hao watakatifu kutawafanya wawe wakakamavu katika mambo ya kiroho na kujigeza kama hao wanaowazuru, ili nao waweze kuzivuta nyoyo za watu kwao, kwani hayo 115

Sunan ibn Majah: Jz. 1, mlango uliokuja kuhusu kuyazuru makaburi, uk. 113.

353

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mambo ya kiroho ndiyo sababu ya watu kuvutika nao na kuweheshimu, kwani huenda mtu akawa na nguvu na madaraka, anapofariki na kuzikwa asiwe na mvuto na kusiwe na watu wanaojishughulisha naye. Katika mwisho wa maisha yake Mtume alikuwa akienda Baqii na kuwaombea msamaha watu waliokuwa wamezikwa huko na akisema: “Mola Wangu ameniamrisha nije Baqii na niwaombee dua.” Kisha akasema: “Pindi mtakapowatembelea basi semeni: Amani iwe kwa watu wa makao haya miongoni mwa Waumini na Waislamu, Mwenyezi Mungu awarehemu waliotangulia miongoni mwetu na waliochelewa, na apendapo Mwenyezi Mungu sisi tutakutana nanyi.”116 Katika vitabu vya Hadithi imeelezwa kwamba miongoni mwa mambo yaliyosisitizwa sana ni kuyazuru makaburi ya Mawalii wa Mwenyezi Mungu na viongozi wa Dini. Maimamu wa Ahlul-bayt walikuwa mara kwa mara wakilizuru kaburi la Mtume , na pia viongozi wengine wa Dini walikuwa wakiwahimiza wafuasi wao juu ya jambo hili. 135. Kujizuia Dhidi ya Ughulati Maana ya ughulati kilugha ni kupitiliza kiasi, na Qur‟ani imewaambia watu wa Kitabu (Mayahudi na 116

Sahihi Muslim: J2, Mlango wa yanayosemwa wakati wa kufika makaburini, Uk.64.

354

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Manaswara) kwa kusema: “Enyi Watu wa Kitabu! Msipitilize kiasi katika dini yenu, wala msimseme Mwenyezi Mungu ila kwa lililo kweli.” Qur‟ani imewaambia hili kwa sababu walikuwa wakipitiliza juu ya ukweli wa Nabii Isa na kuruka mipaka, kwa kusema kwamba yeye ni Mungu au mtoto wa Mungu. Na baada ya kufariki Mtume kulijitokeza watu waliopitiliza mpaka kuhusiana na Mtume au Maimamu Maasumu wa Ahlul-Bayt wa Mtume , wakidai kwamba wao wanasehemu fulani ya uungu. Watu hao walijulikana kuwa ni maghulati kwa sababu ya kupitiliza kwao mipaka ya haki. Sheikh Mufid anasema: “Maghulati miongoni mwa wanaodhihirisha Uislamu, ni wale ambao wanaomnasibishia uungu na utume Imamu Ali .”117 Na Allamah Majlisiy naye anasema: “Ughulati kwa Mtume na kwa Maimamu , ni kusema kwamba wao ni waungu, au kudai kwamba ni washirika wa Mwenyezi Mungu katika ibada, au katika uumbaji, au katika utoaji wa riziki. Au kwamba Mwenyezi Mungu huingia ndani ya nafsi zao, au ameungana nao, au wao wanajua mambo ya ghaibu bila ya kuhabarishwa kwa njia ya Wahyi au ilhamu kutoka kwa Mwenyezi Mungu. Au kusema kwamba Maimamu ni Mitume, au kusema 117

Taswhihul I’tiqadi: Uk.131.

355

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwamba kuwatambua wao (Maimamu) kunatosheleza mambo yote ya wajibu na wala hakuna ulazima wa kuacha maasi.”118 Imamu Ali pamoja na watoto wake watoharifu (Maimamu a.s.), wamejitenga mbali na maghulati na daima walikuwa wakiwalaani, nasi hapa tunakuletea Hadithi moja juu ya jambo hili: Imamu Ja‟far Swadiq amesema: “Chukuweni tahadhari kwa watoto wenu dhidi ya maghulati wasije wakawaharibu, kwani maghulati ni viumbe waovu mno wa Mwenyezi Mungu, wanaudogesha utukufu wa Mwenyezi Mungu, na kudai uungu kwa waja wa Mwenyezi Mungu.”119 Kwa hivyo hakuna thamani yoyote kwa maghulati kudhihirisha Uislamu, kwani wao kwa mtazamo wa viongozi wa Dini ni makafiri waliopotea. Pamoja na hayo, hapa kuna jambo ambalo linapaswa kusemwa: Kama ambavyo ni wajibu usio na shaka kujiepusha na ughulati, pia inapasa ifahamike kwamba sio kila imani na itikadi juu ya Mitume au Mawalii wa Mwenyezi Mungu ni ughulati, na inapasa kuwepo tahadhari katika jambo hili kama ilivyo kwa mambo mengine na kuichambua itikadi husika kwa njia iliyo sahihi. 118 119

Biharul Anwaar, Jz. 25, uk.364. Kitabu kilichopita.

356

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

SEHEMU YA KUMI HADITHI, IJTIHADI NA FIKIHI 136. Vyanzo vya Sheria na Hadithi Katika mambo ya itikadi na misingi, Shi‟ah Imamiya hutegemea Hadithi zilizopokelewa kutoka kwa Mtume na watu madhubuti wenye kuaminika, sawa Hadithi hizo zikiwa katika vitabu vya Shi‟ah au vya Ahlus-Sunnah. Hii ndio maana ikawa katika vitabu vya Shi‟ah vya kifikihi, hutoa hukumu (sheria) juu ya jambo fulani kwa kutegemea Riwaya zilizopokewa na wapokezi wa Kiahlisunna, aina hizi za Hadithi ambazo ziko za aina nne, huitwa almuwathaq. Kwa hivyo zile tuhuma wanazotuhumiwa Shi‟ah na baadhi ya wapinzani wao, hazina ukweli wowote. Kwani vyanzo vya fikihi ya Kishi‟ah ni Qur‟ani, Sunna, Akili na Ijmai. Maana ya Sunnah ni kauli za watu Maasumu, matendo yao na kunyamaza kwao pindi tendo fulani linapofanywa mbele yao, na kiongozi wa hao Maasumu ni Mtume . Basi mtu mkweli mwaminifu pindi anapopokea Hadithi kutoka kwa Mtume , ambayo inaelezea maneno yake, au matendo yake au kunyamaza kwake juu ya tendo lililofanywa mbele 357

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yake, basi kwa mtazamo wa Shi‟ah Imamiya Hadithi hiyo hukubaliwa na kufanyiwa kazi. Na haya tunayoyasema tunayashuhudia katika vitabu vya Kishi‟ah, na inapasa tuseme: Hakuna tofauti kati ya vitabu vya Hadithi vya Shi‟ah na vile vya AhlusSunnah kwenye jambo hili, tofauti iliopo ni katika kuainisha ni nani ambaye ni mkweli katika wasimuliaji na kujua daraja la mpokeaji. 137. Hoja za Hadithi Zilizopokewa Kutoka Kwa Ahlul-Bayt . Hadithi na Riwaya zenye kupokewa kutoka kwa Ahlul-Bayt  kwa sanadi sahihi, zina hoja ya kisheria na ni wajibu kuzifanyia kazi na kuzitumia katika kutolea fatwa, kwani Ahlul-Bayt wao sio mujtahidina au mamufti kwa istilahi zetu tunazozijua, bali wao kila wanachokisimulia ni cha ukweli, kwani wamekipata kwa njia zifuatazo: a. Kutoka kwa Mtume , kwani wao wamepokea kutoka kwa Babu yao, Mtume , mmoja baada ya mwingine mpaka kikapokelewa na watu. Kuna Hadithi nyingi za aina hii ya upokeaji wa kutoka kwa Imamu fulani kwenda kwa Imamu mwingine mpaka sanadi yake kuishia kwa Mtume . Na lau kama Hadithi hizi zilizopokewa na Ahlul-Bayt na sanadi yake kuishia kwa Mtume zingekusanywa sehemu moja, basi kungepatikana musnadi 358

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

(kitabu) mkubwa ambao ungekuwa ni hazina kubwa ya thamani kwa wanahadithi na wanachuoni wa fikihi, kwani mfano wa Hadithi wenye sanadi kama hizi zenye nguvu, hauna mfano wake katika ulimwengu wa Hadithi. Na hapa tutabainisha mfano wa Hadithi hizo ambazo huitwa Hadithi zenye mlolongo wa dhahabu. Inasemekana kwamba watu wa kabila la Samaniyyina walikuwa wakikihifadhi kitabu chenye sanadi hizo. Amepokea Sheikh Swaduq kutoka kwa Abi Said, Muhammad ibn Fadhli Nisaburiy, kutoka kwa Abi Ali Hasan ibn Ali al-Khazrajiy al-Answariy Assa‟diy, kutoka kwa Abi Swalti al-Harawiy, amesema: Nilikuwa pamoja na Ali ibn Musa Ridhaa wakati alipokuwa anaondoka Nisaburi na huku akiwa amepanda nyumbu, mara Muhammad ibn Raafii na Ahmad ibn Harbi na Yahya ibn Yahya na Is-haqa ibn Raahaweyhi, na kundi la wasomi, watu hai wakiwa wameshikilia lijamu ya nyumbu wake, wakasema: Kwa haki ya baba zako watoharifu, tusimulie Hadithi uliyoisikia kutoka kwa baba yako. Basi alitoa kichwa chake kutoka kwenye hema lililokuwa juu ya nyumbu, na akasema: Baba yangu mja mwema Musa ibn Ja‟far amenisimulia, alisema: Amenisimulia baba yangu Swadiq Ja‟far ibn Muhammad, alisema: Amenisimulia baba yangu Abu Ja‟far Muhammad ibn Ali Baqir aliyebobea elimu ya Mitume, alisema: 359

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Amenisimulia baba yangu Ali ibn Husein Zaynul Abidiin, alisema: Amenisimulia baba yangu bwana wa vijana wa Peponi Husein, alisema: Amenisimulia baba yangu Ali ibn Abi Talib, alisema: Nilimsikia Mtume akisema: Mwenyezi Mungu Mtukufu amesema: Kushuhudia ya kwamba hakuna mola isipokuwa Mwenyezi Mungu tu ni ngome, basi mwenye kuingia katika ngome yangu atasalimika na adhabu.” Baada ya msafara kuondoka, alituita na kusema: “Lakini kwa masharti yake, na mimi ni miongoni mwa masharti yake.”120 b. Riwaya kutoka kwenye kitabu cha Imamu Ali . Imamu Ali alisuhubiana na Mtume katika kipindi chote cha Utume wake, kwa hivyo aliweza kuhifadhi na kuziandika Hadithi nyingi za Mtume katika kitabu. Ni ukweli kwamba kitabu hicho kilikuwa ni kutoka moja kwa moja kwenye kinywa cha Mtume na kuandikwa na Imamu Ali . Imeelezwa mambo mahsusi yanayohusiana na kitabu hicho ambacho baada ya kuuawa kishahidi Imamu Ali kilikwenda kwa Ahlul-Bayt wake na kuwa ni kitabu cha Hadithi za Ahlul-Bayt . Imamu Swadiq amesema kuhusiana na kitabu hicho: “Urefu wake ni dhiraa arobaini, ni kutoka 120

Tawhid cha sh. Swaduq, mlango wa kwanza, Hadithi Na.21,22 na23.

360

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwenye kinywa cha Mtume moja kwa moja na kuandikwa kwa mkono wa Ali ibn Abi Talib . Naapa kwa Mwenyezi Mungu, ndani yake kuna kila kitu wanachokihitajia watu mpaka Siku ya Kiyama.”121 Jambo la kuelewa ni kwamba, kitabu hicho kimebakia kwa Ahlul-Bayt kikirithiwa na Imamu mmoja baada ya mwingine. Imamu Baqir na Imamu Swadiq wamenukuu Riwaya nyingi kutoka kwenye kitabu hicho, na huenda ikawa wamewaonesha baadhi ya Shi‟ah wao kitabu hicho. c. Elimu ya Ahlul-Bayt  inachanzo kingine kinachoitwa ilhamu, na ilhamu siyo mahsusi kwa Mitume tu. Historia ya Kiislamu inatuonesha kwamba kulikuwa na shakhsiyya takatifu zilizopata bahati hii ya ilhamu licha ya wao kutokuwa Mitume. Walikuwa wakijulishwa baadhi ya siri za ulimwengu. Qur‟ani inaelezea jambo hili kuhusiana na sahiba wa Nabii Musa , Hidhri ambaye alimfunza Nabii Musa baadhi ya mambo, inasema:

‫َ و‬ ‫ءاجي ـ ُأ َعخ َ ت ِمأ ِغ ِض‬

َ ‫ق َو َحضا َغبضا ِمأ ِغب ِص‬ ‫َّ و‬ ّ َ ‫َو َغل ـ ُأ ِمأ ل ُض ِغل‬

“Basi wakamkuta mja miongoni mwa waja Wetu tuliyempa rehema kutoka 121

Biharul An-war: Jz.26, uk.18

361

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwetu, na tukamfunza elimu kutoka Kwetu.” (Qur'ani Surat al-Kahf 18:65) Na pia Qur‟ani inazungumzia kuhusu mrithi wa Nabii Suleyman , Asif ibn Barkhiya:

‫و‬

َّ

َ ٌ ‫”ن َُ الظى غ ض ُه غ‬ “…‫ب‬ َ ِ ‫الٌخـ‬ ِ ‫لم ِمأ‬ ِ ِ “Akasema mwenye elimu ya Kitabu…” (Qur'ani Surat an-Naml 27:40) Watu hawa hawakupata elimu yao kwa njia za kawaida za kujifunza, bali ni kama inavyoeleza Qur‟ani kwamba walipata moja kwa moja kutoka kwa Mwenyezi Mungu: “tukamfunza mafunzo yaliyotoka kwetu.” Kwa msingi huu, mtu kutokuwa mtume, siyo kizuizi cha kupata elimu kutoka kwa Mwenyezi Mungu kwa njia ya ilhamu kama wanavyoipata watu wenye utakaso wa kiroho wa hali ya juu. Na namna hii ya baadhi ya watu kupatikana elimu, imeelezwa katika Hadithi za Shi‟ah na Masunni kwa kuitwa almuhaddath kwa maana ya mwenye kusemeshwa na Malaika bila ya kuwa ni Mtume. Bukhari amepokea katika Sahihi yake kutoka kwa Mtume ya kwamba amesema: “Kulikuwa na watu waliokuwa kabla yenu miongoni mwa Bani Israili waliokuwa wakisemeshwa bila ya wao kuwa ni Mitume.”122 122

Sahihi Bukhari: Jz.2, uk.149.

362

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa hivyo ndiyo ikawa kwa Maimamu wa AhlulBayt kwa kuwa kwao marejeo ya watu katika kuwabainishia hukumu za Kidini, walikuwa wakiwajibu watu masuala yao bila ya kuwepo majibu katika Hadithi za Mtume au katika kitabu cha Imamu Ali kwa njia za ilhamu, na kwa kufunzwa mambo ya kighaibu na kwa elimu ya kutunukiwa na Mwenyezi Mungu ya moja kwa moja.123 138. Kuandikwa kwa Hadithi Hadithi za Mtume zinashika nafasi muhimu katika Uislamu kama ilivyo kwa Qur‟ani Tukufu. Qur‟ani na Sunna zitaendelea kuwa ndio marejeo ya Waislamu kwa mambo ya kiitikadi na kifikihi. Baada ya kufariki Mtume , kikundi fulani cha Waislamu kilizuia kunakiliwa kwa Hadithi.Walifanya hivyo huku wakisaidiwa na nguvu za watawala wa zama hizo, lakini wafuasi wa Ahlul-bayt , hawakughafilika hata kidogo katika kuziandika Hadithi. Walizinakili na kuweka vigezo vya kukubalika usahihi wake baada ya kufariki Mtume . Na tumesema katika somo lililopita ya kwamba sehemu ya Hadithi za Ahlul-Bayt zinatoka kwa 123

Rejea kuhusu wenyekusemeshwa na maana yake katika cha Irshaadi Saruy katika sherehe ya Sahihi Bukhari: Jz.6, uk.99 na vyinginevyo.

363

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mtume . Na kwa hakika kwa muda wote wanachuoni wa madhehebu ya Ahlul-Bayt  wamefanya kazi ya kukusanya vitabu vikubwa vya Hadithi na Riwaya, ambavyo vimetajwa katika vitabu vya elimu ya Rijali, hasa katika karne ya nne na ya tano Hijiria, kwa kufaidika na vitabu vilivyokuwa vimeandikwa katika zama za Maimamu ambavyo viliandikwa na wafuasi wao na wanafunzi wao. Na vitabu ambavyo ndio tegemeo la Shi‟ah kwa masuala ya kiitikadi na kihukumu za kisheria ni vitabu hivi: 1. al-Kafiy, kilichoandikwa na Muhammad ibn Yaqub al-Kulayniy, alifariki mwaka 329A.H. Kitabu hiki kina juzuu nane. 2. Manlaa yahdhuruhul Faqiih, kimeandikwa na Ali ibn Husein ibn Babawayhi, maarufu kwa jina la Swaduq. Alizaliwa mwaka 306A.H. na kufariki mwaka 381A.H. Kitabu hiki kina juzuu nne. 3. At-Tahdhiib, kimeandikwa na Muhammad ibn Hasan, maarufu kwa jina la Sheikh Tusiy, aliyezaliwa mwaka 385A.H. na kufariki mwaka 460A.H. Kitabu hiki kina juzuu kumi. 4. al-Istibswar, kimeandikwa na mwandishi aliyepita, nacho ni cha juzuu nne. Huu ndiyo mkusanyiko wa pili wa vitabu vya Hadithi vilivyokusanywa na kuandikwa na Shi‟ah, kutokana na juhudi zao kubwa kuanzia karne ya nne mpaka 364

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kufika ya tano. Na kama tulivyoeleza ni kwamba katika zama za Maimamu (karne ya pili na tatu) kulikuwa na mkusanyiko wa Hadithi uliokuwa ukijulikana kwa jina la mkusanyiko wa kwanza, na pia kulikuwa na vitabu vilivyokuwa vikijulikana kwajina la Usulu Arbaa Mia, ambapo Hadithi zake zilihamishiwa katika mkusanyiko wa pili. Na kutokana na Shi‟ah kujishughulisha sana na Hadithi, katika karne ya kumi na moja na ya kumi na mbili paliandikwa mkusanyiko mwingime wa Hadithi, ambapo uliomashuhuri ni Biharul An-war cha Allama Muhammad Baqir al-Majlisiy na Wasaili Shia’h cha Sheikh Muhammad ibn Hasan Hurrul Amiliy. Ifahamike kwamba pamoja na uwepo wa vitabu vyote hivyo, lakini Shi‟ah hawaifanyii kazi kila Hadithi iliyomo humo, na pia hawaifanyii kazi hadithi yenye sanadi moja tu katika mambo ya akida, au zile hadithi zenye kukinzana na Qur‟ani au Sunna zilizothibiti usahihi wake. Hadithi za aina hiyo siyo hoja kwao (hazikubaliki). Uwepo wa hadithi kwenye vitabu vya Shi‟ah, haumaanishi kwamba mwandishi anakubaliana nazo, kwani Hadithi kwa Shi‟ah ziko katika vigawanyo vya Sahih, Hasan (nzuri), Muwathaqu (yenye kukubalika ambayo wapokezi wake sio Shi‟ah) na Dhaifu, na kila kundi kati ya aina hizi lina hukumu zake mahsusi, kama ilivyokuja maelezo ya kina katika somo la elimu ya Hadithi. 365

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

139. Ijtihadi Tumeelezea katika somo lililopita, juu ya marejeo ya kifikihi ya Shi‟ah Imamiya, ambayo ni Qur‟ani, Sunna, Akili na Ijmai. Na kazi ya kutoa hukumu za kisheria katika vyanzo hivi kwa masharti yaliyotajwa katika elimu ya usuli ndiyo kunakoitwa ijtihadi. Sheria za Kiislamu kwa maana ya kuwa ni sheria za Mwenyezi Mungu na katu hakuna sheria nyingine baada ya hizi, basi zinapasa kuwa na uwezo wa kuweza kukidhi mahitaji ya wanadamu katika nyanja za maisha ya kibinafsi na kijamii. Na kwa upande mwingine, ni kwamba matukio hayakomei tu katika zama za Mtume , mambo mbali mbali yanatokea siku hadi siku katika maisha, hivyo kila moja linahitaji hukumu mahsusi ya kisheria. Kwa kuangalia mambo haya mawili, kuwepo wazi mlango wa ijtihadi kwa wanachuoni wa elimu ya fikihi katika kila zama ni jambo lenye umuhimu mkubwa. Je yawezekana kwa Uislamu ambao ni sheria ya Mwenyezi Mungu iliyokamilika na Dini inayojitosheleza, isiwe na ufumbuzi katika matukio mapya yanayojitokeza, na kuwaacha wanadamu wakiduwaa katika matukio mapya ya maisha yanayojitokeza kila leo? Sote tunafahamu ya kwamba wanachuoni wa elimu ya usuli (misingi) ya fikihi, wameigawa ijtihadi katika makundi mawili: Ijtihadi ya ujumla (isiyo na 366

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

mipaka) na ijtihadi kwenye madhehebu mahsusi. Ikiwa mtu atafanya ijtihadi katika madhehebu ya Abu Hanifa, na akafanikiwa kuifikia rai yake katika masuala fulani, kazi yake hii hujulikana kwa jina la ijtihadi katika madhehebu. Ama ikiwa atafanya ijtihada bila ya kujiwekea mipaka kwenye madhehebu mahsusi, na akafanya mpaka akafikia kiwango cha kujua hukumu ya Mwenyezi Mungu kutoka katika vyanzo husika, sawa hukumu hiyo iwe imesibu madhehebu fulani au imekwenda kinyume, ijtihadi hiyo huitwa ya ujumla (isiyohusisha madhehebu fulani). Kwa masikitiko makubwa, wanachuoni wa kiahli Sunna wamefunga mlango wa ijtihadi, na ijtihadi yao imebakia tu katika madhehebu manne, na bila ya shaka hii ni aina ya kujiwekea mipaka katika ijtihadi. Ama wanachuoni wa madhehebu ya Kishiâ&#x20AC;&#x;ah wanafanya ijtihadi kwa misingi ya Kitabu, Sunna, Akili na Ijmai, na hawakutosheka kufahamu maarifa ya Dini isipokuwa kwa kufuata vyanzo vya dalili za kisheria. Ndio ikawa ijtihada zao zilizo hai zikawa zinakwenda sambamba na mahitajio mbali mbali ya wanadamu na kuacha hazina kubwa ya kielimu. Kilichosaidia kuifanya fikihi hii ya Kishiâ&#x20AC;&#x;ah kuwa ni yenye kuleta tija ni kukataa kuwakalidi watu waliofariki dunia, na kushikamana na kuwakalidi wanachuoni waliohai ambao wanaifahamu jamii, zama na kinachohitajika na mambo mapya yanayotokea. 367

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Hakika fikihi ya Kishi‟ah, kwa kiwango kikubwa hukumu zake zinakubaliana na hukumu za madhehebu myingine, kwa mwenye kusoma kitabu ‘al-Khilaaf’ cha Sheikh Tusiy atayashuhudia haya, bali kuna hukumu chache ambazo haziendani sambamba na rai za mmoja wa waasisi wa madhehebu manne au waliowatangulia miongoni mwa wanachuoni.Pamoja na hayo kuna baadhi ya rai za kifikihi zinazokubalika tu katika madhehebu ya Kishi‟ah, kama ambavyo tutaziashiria baadaye huku tukitaja dalili zake, kwani huenda baadhi ya watu wakadhani kwamba vipengele hivyo havina mashiko yoyote na vinakwenda kinyume na Qur‟ani na Sunna, ambapo ukweli ni kinyume chake. BAADHI YA VIPENGELE VYA KIFIKIHI VYENYE IKHTILAFU Kwa hakika Dini ya Kiislamu ni mchanganyiko wa mambo ya kiitikadi na matendo ya hukumu za kisheria, ambayo pia hutambulika kama misingi ya Dini na matawi ya Dini. Katika tafiti zilizopita tumejifunza misingi ya itikadi za Kishi‟ah kwa kuitolea dalili za wazi, kama ambavyo pia tulivyobainisha mtazamo wa Shi‟ah juu ya Hadithi za Mtume na Ahlul-Bayt wake . Na sasa inatupasa tubainishe kwa muhtasari juu ya mambo ya kifikihi ambayo Shi‟ah wanamtazamo wao mahsusi. 368

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

140. Hoja (Kukubalika) ya Kauli ya Swahaba na Mapokezi Yake Sunna za Mtume zimewafikia kizazi kimoja hadi kingine kwa kupitia kwa Maswahaba wake. Na yale yaliyopokewa miongoni mwa kauli zake, matendo na yale yaliyofanywa mbele yake akayaridhia, hayo ni Hoja za Mwenyezi Mungu, tunapaswa kuyafuata. Pindi Swahaba anapopokea Sunna ya Mtume na Riwaya hiyo ikawa ina sifa zote za kukubalika, hapo itawajibikia watu kuikubali na kuifanyia kazi. Na hivyo hivyo, pindi mmoja kati ya Maswahaba atakapotoa tafsiri ya neno kati ya maneno ya Qur‟ani, akapokea tukio lililotokea wakati wa zama za Mtume , kauli yake itakubalika iwapo masharti yaliyotajwa yatakamika. Lakini pindi Swahaba atakapotoa rai yake au hukumu fulani ihusianayo na Aya katika Qur‟ani au Hadithi ya Mtume , au akanukuu kauli kutoka kwake, na isithibiti kwamba kauli hiyo aliyoinukuu ni sunna ya Mtume au ni rai yake huyo Swahaba na ijtihadi yake mahsusi, basi katika hali hii, hiyo haitokuwa ni hoja yenye kukubalika, kwani rai ya mujtahidi sio hoja kwa mujtahidi mwingine. Kwa hivyo inapasa kutofautisha katika ngazi ya utendaji kati ya rai na ijtihadi yake na yale anayo369

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

yanukuu katika Sunna za Mtume , na Shi‟ah hutenda kwa mujibu wa kauli ya Swahaba ikiwa ni mapokezi yanayohusiana na Sunna ya Mtume . 141. Taklidi (Kumfuata Mujtahidi) Ni wajibu kwa kila Mwislamu kuwa na yakini katika mambo ambayo anapaswa kuyaitakidi, na wala haifai kwake kuwa ni mwenye kumfuata mtu katika mambo haya ya itikadi bila ya kuwa na yakini nayo. Na kwa vile mambo muhimu ya misingi ya Dini yaliyowajibu kuitakidiwa ni ya kiwango kidogo kinachohesabika, kila msingi unadalili za wazi za kiakili, basi ni jambo rahisi kwa watu kuweza kuwa na yakini juu ya misingi hii ya akida. Ama kwa upande wa mambo ya kifikihi na hukumu za kisheria (matawi ya Dini) kuna mambo mengi mno, na mtu kuyafahamu hayo yote anahitaji awe amebobea katika nyanja mbali mbali za elimu, na inakuwa uzito kwa watu wengi kuzijua. Basi ni juu ya watu hao kuwarejea wanachuoni waliobobea (mujtahidiina) ili watekeleze wajibu wao wa Kidini kwa mujibu wa sheria. Kwa kawaida mwanadamu hufanya mambo yake kwa misingi ya kielimu na maarifa, ikiwa atanafasika na kuweza kupata elimu na maarifa ni sawa, na atatenda kwa mujibu wa hiyo elimu. Na iwapo itashindikana, basi atatenda kwa kumtegemea mwingine mwenye elimu na maarifa. Hapa inapasa tuelewe kwamba, 370

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kurejea kwa mujtahidi mwenye sifa zilizokamilika kwa lengo la kujua hukumu za kisheria, ni sawa na kurejea kwa watu waliobobea katika fani mbali mbali, na katu haifai kurejea kwa mtu mjinga mwenye ubaguzi wa kikabila, kinchi au vinginevyo. 142. Udhu Waislamu wote wamekubaliana ya kwamba Uislamu ni itikadi na sheria. Ama jambo la mwanzo limeshabainika katika masomo yaliyopita. Ama sheria, misingi yake ni minne: 1. Ibada. 2. Miamala. 3. Iqaâ&#x20AC;&#x;ati. 4. Hukumu. Na misingi ya ibada ni hii: 1. Swala za wajibu na sizizo za wajibu. 2. Funga ya wajibu na isiyo ya wajibu. 3. Zaka. 4. Khumsi. 5. Hijja. 6. Jihadi. 7. Kuamrisha mema. 8. Kukataza mabaya. 1. Hizi ndizo ibada kubwa kwa Shiâ&#x20AC;&#x;ah Imamiya na mambo ya kujikurubisha kwa Mwenyezi Mungu kwa mujibu wa sheria, basi tumetosheka kuyataja 371

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

haya tu hapa. Ama miamala, iqa‟ati na hukumu, maelezo yake yanapatikana katika vitabu vya fikihi. Bila yashaka kuna baadhi ya hukumu za kisheria ambazo haziwafikiani na baadhi ya madhehebu ya Kiislamu, na hapa tutazibainisha zile zilizomuhimu: Kupaka Miguu: Sote tunafahamu kwamba udhu ni miongoni mwa utangulizi wa Swala, kama tunavyosoma katika Aya hii:

َ ‫َّ و‬ َ ُ ُ َ َ َّ َ ُّ َ ‫و‬ ‫ؾؿلوا‬ ِ ‫”يـأحه الظيأ ءام وا ِئطا ن خم ِئلى ال لو ِة ق‬ َ ُ ُ َ ََ ُ َ ُ َ َ َ ‫ءوؾٌم‬ ِ ‫وحوهٌم وأ ِيضيٌم ِئلى املغا ِق ِو وامءحوا ِم ُغ‬ َ َ ُ َُ ََ َ ٌ‫ال‬ “…..َ‫يك‬ َ ِ ‫ػب‬ ‫وأعحلٌم ِئلى‬

“Enyi mlioamini, mnaposimama kwa ajili ya Swala, basi osheni nyuso zenu na mikono yenu mpaka vifundoni, na mpake vichwa vyenu na miguu yenu mpaka vifundoni…” (Qur'ani Surat alMaida 5:6) Neno „mikono‟ni wingi wa neno „mkono‟ ambalo lipo katika ibara: “…basi osheni nyuso zenu, na mikono yenu mpaka vifundoni…” Neno hili lina matumizi mbali mbali katika lugha ya Kiarabu. Baadhi ya wakati hutumika likiwa na maana ya kuanzia ncha za vidole mpaka kwenye kifundo cha kwanza (kiganja). Pia hutumika 372

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwa maana ya kuanzia ncha za vidole mpaka kwenye kifundo cha pili (kiwiko). Na pia hutumika kwa maana ya kuanzia ncha za vidole mpaka kwenye mabega, hii ni hali ya kwanza. Hali ya pili: Kwa vile kiwango cha mkono kilicho wajibu kuoshwa ni kuanzia kwenye ncha za vidole mpaka kwenye kiwiko, ndio maana Qur‟ani ikatumia neno: „mpaka kwenye kifundo.‟ Ili ijulikane kiwango cha wajibu kinachostahiki kuoshwa katika viungo hivi viwili (mikono miwili). Kwa hivyo neno „mpaka‟ lililomo katika kauli yake Mwenyezi Mungu isemayo: „mpaka vifundoni‟ inabainisha kiwango cha kuoshwa katika mikono miwili na sio namna ya kuiosha. Basi suala la namna ya kuiosha limeachiwa namna watu wenyewe wanavyoosha viungo vyao, na kawaida huwa ni kuanzia juu kushuka chini. Kwa mfano, pindi daktari anapoamrisha kuoshwa miguu ya mgonjwa, basi huoshwa kuanzia juu kuja chini. Kwa misingi hii, Shi‟ah Imamiya wanaitakidi kwamba kuosha uso na mikono miwili ni wajibu iwe kuanzia juu kwenda chini na wala hawajuzishi kinyume chake. Na pia kuna jambo jingine, nalo ni suala la kupaka miguu, kwani fikihi ya Kishi‟ah inasema: Ni wajibu kupaka miguu na sio kuiosha. Kwa muhtasari, hili linabainishwa kwa uwazi na Aya hii ya sita ya Suratul Maidah, ambayo inabainisha ya kwamba kuna matendo mawili katika kutia udhu: La 373

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwanza ni kuosha. Na la pili ni kupaka. Kuosha ni uso na mikono miwili, na kupaka ni kichwa na miguu. 1. “…basi osheni nyuso zenu, na mikono yenu mpaka vifundoni…” 2. “…na mpake vichwa vyenu, na miguu yenu mpaka vifundoni…” Na lau kama ibara hizi mbili tutaziweka mbele ya Mwarabu asilia, asiyejua madhehebu yoyote ya kifikihi na asiyesoma mtazamo wowote wa kiijtihadi, kisha tukamtaka atuelezee makusudio yake, atatuambia pasi na kusitasita, ya kwamba wajibu katika aya hizi ni mambo mawili: Jambo la kwanza: ni kuosha uso na mikono, na jambo la pili: Ni kupaka kichwa na miguu miwili. Na kwa mujibu wa kanuni za lugha ya Kiarabu, neno „Miguu‟ ni wajibu liungwe na neno „vichwa vyenu,‟ kwa hivyo viungo hivi vitakuwa na hukumu moja ambayo ni kupaka, na wala haifai kuunganishwa na sentensi iliyopita, ambapo hapo hukumu itakuwa ni kuosha miguu, na jambo hili halikubaliki kwa mujibu wa kanuni za lugha ya Kiarabu, kwani inapelekea mkanganyiko wa kufahamu makusudio ya Mwenyezi Mungu. Na pia hakuna tofauti ya hukumu ya kupaka miguu kwa kila kisomo, ikiwa ni kisomo cha kuweka kasra chini ya lamu au kuweka fat‟ha juu yake, kwa visomo 374

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

vyote viwili ni wajibu miguu iunganishwe na vichwa katika hukumu (vyote ni kupakwa). Tofauti moja iliyopo ni kwamba katika hali ya kwanza itakuwa imeungwanishwa kwa neno la dhahiri na katika hali ya pili itakuwa imeungwanishwa kwa mujibu wa mahala, ambapo asili ya miguu ni mtendewa kama ilivyo kwa uso na mikono, lakini hukumu ni tofauti. Na kuna Riwaya ambazo ni mutawatir kutoka kwa Ahlul-Bayt  zinazozungumzia juu ya udhu, ya kwamba umeundika kwa matendo mawili, ambayo ni kuosha mara mbili na kupaka mara mbili. Na imepokewa kutoka kwa Imamu Baqir akielezea udhu wa Mtume , kwa kusema kwamba, Mtume alikuwa akipaka kwenye miguu. Jambo muhimu la kufahamu ni kwamba, siyo Maimamu wa Ahlul-Bayt peke yao ndiyo waliokuwa wakipaka miguu wakati wa udhu, bali pia kulikuwa na baadhi ya Maswahaba na Matabiina ambao nao walikuwa wakipaka miguu. Ama Maswahaba waliokuwa wakipaka ni: 1. Imamu Ali . 2. Uthman ibn Affan. 3. Abdalla ibn Abbas. 4. Nazaliy ibn Hilaliy. 5. Rafa‟atu ibn Rafi‟i ibn Malik al-Badriy. 375

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

6. Anas ibn Malik ibn Nadhri, aliyekuwa mtumishi wa Mtume .. 7. Tamim ibn Zayd al-Maziniy. 8. Abu Malik al-Ash‟ariy. Ama miongoni mwa Matabiina ni: 9. Imamu Baqir, Muhammad ibn Ali ibn Husein . 10. Basri ibn Said al-Madaniy. 11. Himran ibn Abban, mtumishi wa Uthman ibn Affan. 12. Abdul-Khayri ibn Yazid al-Kufiy. 13. Ubbad ibn Tamiym al-Khazrajiy. 14. Awsi ibn Abi Awsi Athaqafiy. 15. Aamir Sharaahil ibn Abdi Ashu‟ubiy. 16. Ikrima, mtumishi wa ibn Abbas. 17. Urwatu ibn Zubeyri al-Qarashiy. 18. Qutadatu ibn Uzeyri al-Baswariy. 19. Musa ibn Anas ibn Malik, Kadhi wa Basra. 20. Husweyn ibn Jundub al-Kufiy. 21. Jubeyr ibn Nafir ibn Malik ibn Aamir alHadhramiy. 22. Ismail ibn Abi Khalid al-Bajliy al-Ahmaswiy. 23. Itwau al-Qaddahiy. Na wengineo kati ya waliotajwa majina kwenye kitabu mahsusi chenye kuelezea hukumu ya kupaka miguu katika udhu.124 124

Angalia Risala ya hukumu ya miguu katika udhu.

376

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Lakini hukumu hii ya kupaka katika miguu ilikuja kubadilika baadaye na kuwa ni kuosha kutokana na sababu maalumu ambazo zimetajwa katika vitabu vya fikihi. Na ibn Abbas naye amesema: “Udhu ni kuosha mara mbili na kupaka mara mbili.”125 143. Kinachofaa Kusujudia Juu Yake Shi‟ah wanaitakidi kwamba, wakati wa Swala ni wajibu kusujudu juu ya ardhi na chenye kuoteshwa na ardhi kwa sharti kisiwe ni chenye kuliwa au kuvaliwa, na kwamba haisihi kusujudu juu ya kitu kingine katika hali isiyokuwa ya dharura. Imepokewa Hadithi kutoka kwa Mtukufu Mtume ambayo imenakiliwa na Ahlis-Sunnah, kwamba amesema: “Nimefanyiwa ardhi kuwa pahala pa kusujudia na kujitoharishia.” 126 Na neno „tohara‟ ambalo linaangazia katika hali ya kutoharisha kwa kutayammam, linamaana ya ardhi ya kawaida ambayo inakuwa na udongo, mawe, changarawe na yanayofanana nayo. Na Imamu Swadiq naye anasema: “Sijda haifai isipokuwa juu ya ardhi au juu ya kitu kilichooteshwa na ardhi, ambacho si chakula au mavazi.”127 125

Tafsir Tabariy: Jz.6, uk.82. Sahih Bukhari: Jz.1, uk.91, mlango wa kutayammam, Hadithi Na.2. 127 Wasailu Shi’ah: Jz.3, Mlango wa kwanza, katika mlango wa vile vinavyosujudiwa juu yake, Hadithi ya kwanza, uk.591. 126

377

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa kweli mwenendo wa Waislamu katika zama za Mtume  ni kusujudu katika msikiti uliokuwa umesakafiwa kwa changarawe, na wakati hali ya hewa inapokuwa ni ya kiangazi, kiasi ya kuwa vigumu kusujudu juu yake, Mtume akiwaruhusu kuchukua changarawe mikononi mwao na kuzipoza ili waweze kusujudu juu yake. Jabir ibn Abdillahi al-Answariy anasema: “Nilikuwa nikiswali pamoja na Mtume Swala ya Adhuhuri, basi nikachukua changarawe katika kiganja changu ili nizipoze na nipate kusujudia juu yake kutokana na joto kuwa kali mno.”128 Na mmoja kati Maswahaba alilitenga paji lake la uso ili lisiguse mchanga wakati wa kusujudu, Mtume alimwambia: “Ugusishe mchanga uso wako.”129 Na kama ambavyo pia mmoja kati ya Maswahaba alikuwa akisujudu juu ya ncha ya kilemba chake, Mtume aliisogeza ile ncha ya kilemba chake kwa mkono wake.130 Hadithi hizi zinaonesha wazi kwamba, wajibu wa Waislamu katika zama za Mtume , kwanza ulikuwa ni kusujudu juu ya udongo na changarawe, na wala hawakusujudu juu ya zulia au nguo au kilemba, 128

Musnad Ahmad: Jz.3, uk.327, Hadith za Jabir. Sunan alBayhaqiy: Jz.1, uk.349. 129 Kanzul Ummal: Jz.7, uk. 465, Hadithi Na. 1981. 130 Rejea Sunan al-Bayhaqiy:Jz. 2, uk.105.

378

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

lakini baadaye Mtume alipokea maelekezo kwa njia ya Wahyi ya kwamba anaweza kusujudu juu ya mkeka au kipande cha mkeka kilichochakaa, na kuna Riwaya nyingi zinazoeleza ya kwamba Mtume alikuwa akisujudu juu ya kipande cha mkeka kilichochakaa.131 Bado Shi‟ah Imamiya wanashikamana na Sunna hii. Wao walikuwa na bado wanaendelea kusujudu juu ya ardhi au kilichooteshwa na ardhi ambacho si chakula au mavazi, kama vile mikeka iliyotengenezwa na makuti ya mitende au mianzi, na wanashikamana kwa dhati katika kusujudu juu ya vitu hivi kutokana na dalili hizi za wazi kabisa. Kisha ni bora katika misikiti ya Waislamu katika nchi za Kiislamu ikawa katika mfumo wezeshi wa kila madhehebu ya Kiislamu kuweza kufanya ibada zao bila ya uzito. Na mwishowe, hatuna budi ila kuelezea nukta hii: Udongo na mawe ni vyenye kusujudiwa tu juu yake na sio vyenye kusujudiwa kwa kuviabudu, kwa hivyo Shi‟ah wanasujudu juu ya udongo na mawe na hawavisujudii hivyo. Huenda mtu akadhania kimakosa ya kwamba Shi‟ah wanasujudia udongo na mawe, wakati wanamsujudia 131

Musnad Ahmad: Jz. 6, uk. 179, 309, 331, 377, na Jz. 2, uk.192-198.

379

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Mwenyezi Mungu Mtukufu kama ilivyo kwa Waislamu wote, na wanaweka mapaji ya nyuso zao juu ya udongo kwa lengo la kujidhalilisha mbele ya Mwenyezi Mungu huku wakisema: Subha Rabbiyal A’alaa wabihamdihi (Ametakasika Mola wangu aliyemtukufu na sifa njema ni Zake). 144. Kuchanganya Swala Mbili Ni wajibu kwa kila Mwislamu kuswali Swala tano kila siku katika wakati wa kisheria aliyoubainisha Mwenyezi Mungu Mtukufu na Mtume Wake katika Qur‟ani na Sunnah. Wakati wa Adhuhuri na Alasiri unaanza baada ya kupinduka jua mpaka kuzama jua, na wakati wa Magharibi na Isha unaanza kwa kuzama jua mpaka usiku wa manane, na wakati wa Swala ya Asubuhi unaanza kwa kuchomoza alfajiri mpaka kuchomoza jua. Shi‟ah wanaitakidi kwamba wakati wa mchana mpaka kuzama kwa jua ni wakati wa ushirikiano kati ya Swala ya Adhuhuri na ya Alasiri, isipokuwa kiwango cha muda wa rakaa nne mwanzoni mwa wakati, huo ni wakati mahsusi kwa Swala ya Adhuhuri, na kiwango cha muda wa rakaa nne mwishoni mwa wakati, huo ni wakati mahsusi kwa Swala ya Alasiri. 380

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kwa msingi huu, inajuzu kwa mtu kuswali Swala zote mbili katika wakati wa ushirikiano, ama katika ule wakati mahsusi wa kila Swala haijuzu isipokuwa Swala inayohusika katika wakati huo. Lakini ni bora zaidi kutenganisha kati ya Adhuhuri na Alasiri na Magharibi pamoja na Isha, na kila moja kuileta katika wakati ambao ni bora, ambao tutautaja hapo baadaye, lakini pamoja na ubora huo, pia inafaa kuzichanganya na kuacha wakati uliyobora. Imamu Baqir anasema: “Pindi jua linapopinduka huingia wakati wa Swala mbili, Adhuhuri na Alasiri, na pindi jua linapozama, huingia wakati wa Swala mbili, Magharibi na Isha ya mwisho.”132 Na Imamu Swadiq  amesema: “Pindi jua linapopinduka huingia wakati wa Swala ya Adhuhuri na Alasiri kwa pamoja, isipokuwa hii inakuwa kabla ya hii. Kisha zinakuwa katika wakati wa kushirikiana mpaka litakapozama jua.”133 Na Imamu Baqir anasimulia ya kwamba, Mtume alikuwa akichanganya kati ya Swala ya Adhuhuri na ya Alasiri, bila ya kuwa na udhuru au ugonjwa.”134 132

Wasailu Shi’ah: Jz.3, mlango wa nyakati, mlango wa 4, Hadithi Na. 1. 133 Kitabu kilichotangulia: Hadithi Na. 4na 6. 134 Kitabu kilichotangulia.

381

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kufaa kuchanganya kati ya Swala mbili ni jambo linalokubalika kwa wanachuoni wote wa fikihi. Wote wanajuzisha kuchanganya kati ya Adhuhuri na Alasiri huko Arafah na Magharibi na Isha huko Muzdalifah. Kama ambavyo wengi miongoni mwa wanachuoni wa Ahli Sunna wanajuzisha kuchanganya Swala mbili wakati wa safari. Kinachowatofautisha Shi‟ah na Waislamu wengine, ni kwamba Shi‟ah wanawigo mpana zaidi wa kuchanganya, na hii ni kwa mujibu wa dalili tulizozitaja, licha ya kukubali ubora wa kuzitenganisha na kuzileta katika wakatiuliobora. Na hekima ya kufanya hivi imebainishwa na Hadithi, ni kwa ajili ya kuwapa nafasi Waislamu ya kufanya mambo mengine na kuwapunguzia usumbufu, kwani Mtume mwenyewe alichanganya katika maeneo mengi bila ya kuwa na udhuru wa safari, ugonjwa na mwingineo, ili kuwapa wasaa Waislamu na kila mmoja kuamua kufanya anavyotaka, ama kuchanganya au kutenganisha. Muslim amepokea katika Sahih yake akisema: “Mtume aliswali Swala ya Adhuhuri na Laasiri kwa pamoja, na Swala ya Magharibi na Isha kwa pamoja, bila ya kuwa na hofu wala safari.” 135 Pia imekuja Riwaya nyingine kama ifuatavyo: “Mtume alichanganya kati ya Swala ya Adhuhuri na Alasiri na Swala ya Magharibi na Isha.” aliulizwa 135

Sahihi Muslim: Jz.2, uk.151, mlango wa kuchanganya kati ya Swala mbili kusikokuwa safarini

382

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuhusiana na jambo hilo, alisema: “Nimefanya hivyo ili umma wangu usisumbuke.”136 Riwaya zinazozungumzia kuchanganya kwa Mtume kati ya Swala mbili zimepokewa katika vitabu vya Hadithi sahihi na kwenye Musnadi, na zinaeleza kwamba inafaa kuchanganya kati ya Swala mbili. Riwaya hizo zinafika ishirini na moja, ambazobaadhi yake zinazungumzia kwamba alichanganya safarini na baadhi haikuwa katika safari, na baadhi kwa sababu ya ugonjwa na mvua. Na baadhi ya Riwaya zimebainisha hekima ya kuchanganya kuwa ni kutoa nafasi na kupunguza usumbufu kwa Waislamu. Wanachuoni wa Kishi‟ah wameweza kutoa fatwa ya kujuzu kuchanganya Swala mbili bila ya sababu yoyote ile kutokana na wepesi huu ulioelezwa na Mtume . Ama namna ya kuzichanganya Swala mbili ni kama ambavyo Waislamu wanavyochanganya huko Muzdalifa. Huenda watu wengine wakadhani kwamba, makusudio ya kuchanganya ni kuiswali Swala ya kwanza miongoni mwa Swala mbili mwisho wa wakati wa ubora (kwa mfano, wakati kivuli cha kitu kinapokuwa sawa sawa na kitu chenyewe), na kuiswali Swala ya pili mwanzoni mwa wakati wa Alasiri. Kwa kufanya hivi, itakuwa mwenye kuswali 136

Sherehe ya Zarqaniy kwa kitabu chaMuwatwai cha Malik: Jz.1, mlango wa kuchanganya kati ya Swala mbili, katika hali ya kutokuwa safarini na safarini.

383

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

ameziswali Swala zote mbili katika wakati wake, moja wapo ameiswali mwishoni mwa wakati na nyingine ameiswali mwanzoni mwa wakati. Lakini dhana hii si sahihi, kwani inakwenda kinyume na uhalisia wa Riwaya, kwani namna ya kuchanganya kati ya Swala mbili -kama tulivyooana- ni kama wafanyavyo Waislamu wote huko Arafah na Muzdalifah, kwa maana huko Arafah wanaswali Adhuhuri na Alasiri wakati wa Adhuhuri, na Muzdalifa wanaswali Magharibi na Isha wakati wa Isha. Kwa msingi huu, inapasa kuchanganya kati ya Swala mbili kama ilivyokuja kutoka katika kinywa cha Mtume , iwe inaangalia namna hii ya uchanganyaji, na sio uchanganyaji wa kuswali moja kati ya Swala mbili mwisho wa wakati wake na nyingine mwanzo mwa wakati wake. Zaidi ya haya, ifahamike kwamba Mtume hakuleta kitu kipya, kwani kuchanganya Swala ilikuwa ni jambo linalojuzu hata kabla ya Mtume hajalitekeleza jambo hili, basi inajuzu kwa kila Mwislamu kuichelewesha Swala ya Adhuhuri mpaka mwisho wa wakati na Alasiri kuiswali mwanzoni mwa wakati wake. Wanachuoni wa Kishi‟ah wameandika juu ya uchanganyaji wa Swala na dalili zake kwa kina, kwa hivyo anayependa kufahamu kwa undani zaidi anaweza kurejea huko. 384

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

145. Ndoa ya Muda (Mut‟a) Fikihi ya Kishi‟ah kwa mujibu wa Qur‟ani na Sunnah inajuzisha aina mbili za ndoa: 1. Ndoa ya kudumu, hii haihitaji maelezo. 2. Ndoa ya muda au Mut‟a, na namna yake ni kama ifuatavyo: Inafaa kwa mwanamme na mwanamke wakafunga ndoa kati yao kwa muda maalumu, kwa sharti kusiwe na kizuizi cha kisheria (kama vile nasaba na kunyonya), na hii inakuwa baada ya kuainisha kiwango cha mahari, kisha baada ya kumaliza eda watatengana pasi na kupitisha kauli ya talaka. Lau kama katika ndoa hii kutapatikana mtoto, basi atakuwa ni mtoto wao wa kisheria na ana haki ya kuwarithi wazazi wake. Na ni juu ya mwanamke baada ya kumalizika muda, akae eda ya kisheria, na kama atakuwa na ujauzito, eda yake itamalizika atakapojifungua. Na wala haijuzu kwa mwanamke kuolewa na mtu mwingine pindi anapokuwa katika ndoa hiyo au anapokuwa katika eda. Uhalisia na uhakika wa ndoa ya muda ni kama ndoa ya kudumu, na hukumu nyingi zilizomo kwenye ndoa ya kudumu, pia zimo kwenye ndoa ya muda, na tofauti iliyopo ni katika mambo mawili: 1. Kuanishwa muda katika ndoa ya muda. 385

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

2. Kutokuwepo wajibu wa matumizi kwenye ndoa hii. Tukiachia tofauti hizi mbili kubwa, basi tofauti nyingine zilizopo ni ndogo ndogo ambazo hazipelekei tofauti kati ya ndoa hizi mbili. Na kwa vile sheria ya Kiislamu ni sheria ya mwisho, basi imejuzisha aina hii ya ndoa kwa lengo la kutatua suala la ngono. Lau kama tungeangalia hali ya kijana anayesoma au anayefanya kazi nje ya nchi, na akawa hana uwezo wa kuoa kwa ndoa ya kudumu, basi katika hali hii afanyeje? Na katika hali hii wajibu wake ni upi? Hakuna mbele ya kijana huyu isipokuwa kuchagua moja kati ya mambo matatu: 1. Kuzuia hali ya matamio na kujinyima starehe za ngono maishani mwake (ugenini). 2. Kuwa na mafungamano ya kingono kinyume cha sheria, kwa kustarehe na wanawake waovu au wenye magonjwa. 3. Kufaidika na ndoa ya muda pamoja na mwanamke msafi, kwa masharti maalumu bila ya kulazimika kugharamikia matumizi ambapo ni jambo la lazima katika ndoa ya kudumu. Ni wazi kwamba hakuna jambo jingine la nne ambalo litaweza kumfaa kijana huyu, na haina maana ya kwamba ndoa hii ni kwa ajili tu ya masharti haya, lakini pamoja na hivyo yanaweza kuwa ni angalizo muhimu, ilikuweza kujua hekima ya kuhalalishwa kwa ndoa hii. 386

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kuna haja ya kuelewa kwamba wanachuoni wa elimu ya fikihi ya Kiislamu wamejuzisha ndoa ya kudumu ambayo kwa uhalisia wake ni ya muda, nayo ni kwa mtu kumuoa mwanamke kwa ndoa ya kudumu, lakini wote au mmoja wao akawa anajua kwamba baada ya muda watatengana kwa talaka. Kujuzisha aina hii ya ndoa, inashabihiana kikamilifu kujuzisha ndoa ya muda, licha ya kutofautiana majina. Kwa hakika Qur‟ani na Sunnah za Mtume  zinazungumzia juu ya ndoa hii ya muda, Qur‟ani inasema:

ُ َ َ َ َ ُ ‫ػخم َمأ م ُنه َّأ َقـ‬ َ ‫جوه َّأ ُأ‬ ََ “…َ‫حوع ُه َّأ قغيظت‬ ِ ِ ِ ‫”…ق اؾخ خ‬ “Ambao mmestarehe nao katika wao, basi wapeni mahari yao yaliyolazimu.” (Qur'ani Surat an-Nisaa' 4:24)

Mtazamo wa wafasiri wengi wa Qur‟ani ni kwamba Aya hii inahusiana na ndoa ya muda (Muta‟a), na hakuna shaka yoyote juu ya kuhalalishwa ndoa hii katika Uislamu. Bali tofauti iliyopo ni juu ya kufutwa ndoa hii au kutokufutwa. Riwaya za Shi‟ah na Sunni zinazungumza juu ya kutokufutwa, bali ilizuiliwa kutokufanyika katika zama za khalifa wa pili. Hii inaonesha kwamba aina hii ya ndoa ilikuwa halali na kufanywa katika zama za Mtume , na huko kukatazwa ilitokana na rai ya mtu binafsi, kwani alisema: “Enyi watu, mambo matatu yalikuwepo wakati wa zama za Mtume 387

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

na mimi ninayakataza na nitamuadhibu mwenye kuyafanya, nayo ni: Ndoa ya muda, kutoka katika ihramu ya Hijja (kwa mwenye kuhiji, kufanya baadhi ya mambo aliyozuiliwa baada ya kukamilisha ibada ya Umrah) na hayya alaa khayril amal (njoni kwenye tendo lililobora).”137 Jambo la kushangaza ni kwamba, katazo hili la khalifa wa pili hadi sasa linatekelezwa kwenye kipengele cha kwanza na cha mwisho, lakini kipengele cha pili bado hadi sasa Waislamu wanafanya kwa mujibu wa mafunzo ya Uislamu na kutotekeleza katazo la khalifa wa pili. Na dalili ya wazi ya kwamba Mtume hakukataza ndoa ya muda. Ni kwa kile alichokipokea Bukhari kutoka kwa Imrani ibn Husein, pale alipoesema: “Iliteremka Aya ya ndoa ya muda katika Kitabu cha Mwenyezi Mungu, basi tuliifanya pamoja na Mtume , na wala Qur‟ani haikuteremka kuikataza, na wala Mtume hakuikataza mpaka alipofariki. Kisha mtu akasema ayatakayo kwa mujibu wa rai yake. (kwa maana khalifa wa pili aliikataza ndoa ya muda).”138 137

Sharhu Tajriid cha Qawshijiy, mabhath ya Uimamu: uk. 4464 na vinginevyo. 138 Sahihi Bukhari:Jz.6, uk.37, sehemu ya tafsiri, wakati wa kuitafsiri Aya ya 192 ya Suratul Baqarah.

388

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

146. Kufunga Mikono Wakati wa Swala Inazingatiwa kwamba kufunga mikono kwa kuweka mkono wa kulia juu ya mkono wa kushoto wakati wa kuswali ni jambo la uzushi na la haramu kwa mujibu wa fikihi ya Shi‟ah Imamiya. Imamu Ali  anasema: “Mwislamu asikusanye mikono yake akiwa amesimama mbele ya Mwenyezi Mungu wakati wa Swala yake, kwani atakuwa anafanana na makafiri wa kimajusi.”139 Abu Hamid Saaidiy ambaye alikuwa Swahaba mkubwa wa Mtume , alikuwa akisimulia Swala ya Mtume , na alikuwepo Abu Hurayra Addusiy, Sahl Saaidiy, Abu Asyad Saaidiy, Abu Qutada, Harith ibn Rab‟iy na Muhammad ibn Muslim, na alitaja mambo yote makubwa na madogo ambayo ni mustahabbu katika Swala, lakini hakutaja jambo hili (kufunga mikono).140 Ni jambo la wazi kwamba, lau kama jambo hili lilikuwa likifanywa na Mtume basi angelitaja wakati wa kuelezea Swala ya Mtume , au wale 139

140

Wasailu Shi’ah: Jz.4, mlango wa 15 katika mlango wa yanayokatisha swala, Hadithi Na.7. Sunan Bayhaqiy:Jz. 2, uk.72, 73, 101 na 102. Sunan Abi Daudi: Jz. 1, uk.194, mlango wa kufungua Swala, Hadithi Na. 730, na 736. Sunan Tirmidhiy: Jz. 2, uk. 98, mlango wa sifa za Swala.

389

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

waliokuwepo kwenye kikao kile wangelitaja. Na pia imepokewa katika vitabu vyetu Riwaya inayofanana na ya Saaidiy, kutoka kwa Imamu Swadiq , Riwaya iliyopokewa na Hammad ibn Isa.141 Na pia kwa mujibu wa maneno ya Sahli ibn Sa‟ad yanaonesha kwamba kufunga mikono kumetokea baada ya kufariki Mtume , anasema: “Walikuwa wanaamrishwa…” 142 Lau kama Mtume  ndiye aliyekuwa akiwaamrisha jambo hili, basi angesema: Mtume  alikuwa akiwaamrisha watu. Kwa maana angelinasibisha jambo hili kwa Mtume mwenyewe . 147. Haifai kwa Swala za Sunnah Kuswaliwa Jamaa Inazingatiwa kwamba Swala ya tarawehe ni katika Swala za Sunnah zilizotiliwa mkazo na kuhimizwa sana kwa lengo la kumfuata Mtume . Imenakiliwa katika vitabu vya fikihi vya Shi‟ah ya kwamba ni mustahabbu kwa Mwislamu kuswali peke yake rakaa elfu moja katika mwezi wote wa Ramadhani, na kuziswali katika jamaa ni uzushi. Imamu Baqir anasema: “Haifai kuziswali 141

Wasailu Shi‟ah: Jz.4, mlango wa kwanza katika mlango wa vitendo vya Swala, Hadithi Na. 81. 142 Fat-hul Bariy: Jz. 2, uk.224; na Sunan Bayhaqiy: Jz. 2, uk.28.

390

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Swala za Sunnah kwa jamaa.”143 Naye Imamu Ridha ameandika katika risala yake ambayo ameelezea itikadi za Mwislamu na matendo yake anayostahiki kuyatenda. Ni kwamba hizi Swala za Sunnah haifai kuziswali kwa jamaa, na kuziswali hivyo ni uzushi na kila uzushi ni upotofu, na kila upotofu malipo yake ni Moto.”144 Katika ufuatiliaji wa swala ya tarawehe kwa AhlusSunnah, ni kwamba huku kuswaliwa kwa jamaa ni kutokana na rai binafsi, kwa kiasi ambacho wakaiita kuwa ni uzushi mzuri. Na ambaye anataka kufahamu zaidi juu ya jambo hili anaweza kurudia vitabu vifuatavyo.145 148. Khumsi Wanachuoni wa Kiislamu wa elimu ya fikihi wamekubaliana ya kwamba ngawira za vita hugaiwa kwa wapiganaji Jihadi isipokuwa khumsi isiyokuwa ya kivita, ngawira hii inapasa kutumika katika maeneo maalumu ambayo yametajwa katika Aya hii:

َّ َ َ َ ُِ ‫ُخم ِمأ شخ ٍىء قأ َّك ِلل ِـأ ُز ُ َؿ ُأ َو ِل َّلغؾو‬ َّ ‫وى َواملَؿوـٌيك َوامأ‬ “…‫بيل‬ َ ِ ‫الؿ‬ ِ ِ 143

َ َ َ َّ َ ِ ‫”واغل وا أ ؾ‬ ‫ُ و َ َو‬ ‫اليخـ‬ ‫َو ِل ِظى الهغبى و‬

Al-Khiswali cha Sheikh Swaduq: uk. 606 Uyunu Akhbari Ridhaa cha Sh. Swaduq: Jz. 2, uk.124. 145 Irshad Assariy cha al-Qastwalaniy:Jz. 3, uk.226, Umdatul Qari’i:Jz.11, uk. 126, al-I’tiswam cha Shatwibiy: Jz. 2, uk.291. 144

391

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Na juweni ya kwamba chochote mlichopata ngawira, basi khumsi (sehemu moja katika tano) yake ni ya Mwenyezi Mungu na Mtume, na jamaa, na mayatima, na masikini, na msafiri…..” (Qur'ani Surat al-Anfal 8:41) Tofauti pekee iliyopo kati ya wanachuoni wa Kishi‟ah na wale wa madhehebu mengine ni kwamba, hawa wanachuoni wa madhehebu mengine wanaihusisha hukumu ya wajibu wa Khumsi katika ngawira za kivita tu na sio kwa ngawira nyingine anazozipata mwanadamu, na wanatolea dalili jambo hili kwa Aya hii ya 41 katika Sura ya 8, ambayo imetaja ngawira za kivita. Lakini hoja hii si sahihi kwa sababu mbili: Kwanza: Neno „Ngawira‟ kwa mujibu wa lugha ya Kiarabu hutamkwa kwa kila anachofanikiwa mwanadamu kukipata, na wala haihusiani tu na kinachotekwa kutoka kwa adui wakati wa vita. Ibn Mandhur anasema: “Ngawira ni kupata kitu bila ya mashaka.”146 Na kama ambavyo Qur‟ani Tukufu inavyotumia neno hili kwa maana ya neema za Peponi, inasema:

َّ

َ ‫”… ق ِػ ض الل ِـأ َمؿ ِ ُم ي‬ “…‫ثيألا َة‬ 146

Lisanul Arab, katika neno „Ghanama’ na Ibn Athir ametaja maana inayokaribiana nahii katika kitabu cha An-Nihaya na pia Fayruzi al-Abadiy katika kamusi ya lugha.

392

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

“Kwa Mwenyezi Mungu kuna ghawira (neema) nyingi.” (Qur'ani Surat anNisaa' 4:94) Kimsingi, neno „Ngawira‟ mkabala wake ni neno „Gharama,‟ kila mtu anapotoa pesa na asifaidike nazo huitwa gharama, na anapofanikiwa juu ya kitu na kukipata huitwa ngawira. Kwa hivyo neno „Ngawira‟ halihusiani tu na ngawira za vitani. Na Aya iliyoshuka na kuzungumzia ngawira za vita vya Badr, haimaanishi kuhusiana kwake na ngawira za vitani tu, bali kanuni (sheria) ya kutoa Khumsi ya faida ni kanuni jumuishi na kamilifu inayojumuisha kila aina ya faida. Pili: Imepokewa kwenye baadhi ya Riwaya kwamba Mtume . alifaradhisha Khumsi kwa kila faida. Wakati ujumbe wa kabila la Abdul Qaysi ulipomuendea, walisema: “Kati yetu sisi na wewe kuna washirikina, na hatuwezi kukujia mpaka katika miezi mitukufu, basi tuamrishe jambo jema la kufanya, tukilifanya tutaingia Peponi na tutawalingania kwayo wale tutakaowaacha nyuma yetu.” Mtume  alisema: “Nakuamrisheni mambo manne: Kushuhudia ya kwamba hakuna mola isipokuwa Mwenyezi Mungu, kusimamisha Swala, kutoa Zaka na kutoa Khumsi katika ngawira.”147 147

Sahih Bukhari: Jz.2, uk.250.

393

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Kusudio la ngawira katika Riwaya hii, siyo ghawira za vita, kwa sababu ujumbe wa Abdul Qaysi walisema: Kati yetu sisi na wewe kuna washirikina, kwa maaana tunahofia kukufikia wewe huko Madina kwa sababu ya kuwepo washirikina kati yetu na wewe. Hii ina maana kwamba walikuwa wamezingirwa na washirikina na hawakuwa na uwezo wa kupigana nao ili wapate ngawira kutoka kwao kisha wazitolee Khumsi. Na zaidi ya haya, ni kwamba Riwaya zitokazo kwa Ahlul-Bayt  zinabainisha wazi juu ya wajibu wa kutoa Khumsi kwa kila faida anayoipata mwanadamu, na hili halina shaka wala mkanganyiko.148 Hivi ni baadhi ya vipengele vya kifikihi ambavyo Shi‟ah wanamtazamo wao wa kipekee. Na baadhi ya mambo wanayotofautiana na wengine ni baadhi ya vipengele katika mirathi na wasia, lakini hakuna budi ila kusema ya kwamba, licha ya kwamba fikihi ya Shi‟ah inashirikiana na ya wengine katika mambo ya msingi ya hukumu za kisheria, na jambo ambalo linaweza kupunguza tofauti na mgawanyiko kati ya Shi‟ah na wasiokuwa Shi‟ah ni somo hili la fikihi kusomeshwa kwa njia linganishi (kusoma kwa kuangalia rai za madhehebu mengine zinavyosema), hasa zile Riwaya zilizopokewa kutoka kwa AhlulBayt . 148

Wasailu Shi’ah: Jz. 6, kwanza

Mlango wa Khumsi, mlango wa

394

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

149. Nafasi ya Shi‟ah Katika Kujenga Tamaduni ya Kiislamu Kwa hakika ujenzi wa hadhara na tamaduni ya Kiislamu ni kutokana na juhudi endelevu za umma wa Kiislamu tangu kuchomoza ulinganio mtukufu wa Mtukufu Mtume . Waislamu kwa mataifa yao mbalimbali chini ya kivuli cha imani na itikadi wameupupia Uislamu na kutumia kila walichokimiliki na kufanya juhudi mbalimbali kwa ajili ya Uislamu, na kuhakikisha unafikia lengo lake. Kutokana na haya, wameweza kusimamisha tamaduni na hadhara ambayo hadi sasa wanadamu wanafaidika nayo. Shi‟ah wamekuwa na nafasi kubwa katika kujenga jengo hili adhimu la tamaduni ya Kiislamu. Inatosha kupekua kurasa za vitabu vya watunzi wa sayansi na tamaduni za Kiislamu ili tuone ni namna gani majina ya wanachuoni wa Kishi‟ah yanavyong‟aa. Katika nyanja ya elimu ya fasihi ya lugha ya Kiarabu, inatosha kufahamu kwamba Imamu Ali ndiye muasisi wa elimu hii, na mwanafunzi wake, Abul Aswad Addualiy ndiye aliyeisambaza na kuiandika. Na baada ya hapo wanachuoni wa Kishi‟ah waliindeleza, kama vile al-Maaziniy aliyefariki mwaka 248A.H., Ibn Sukeyti aliyefariki mwaka 244A.H., Abu Is-haqa An-Nahwiy aliyekuwa sahaba wa Imamu Kadhim , Khalili ibn Ahmad al-Farahidiy, mtunzi wa 395

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kitabu ‘al-ayni’alifariki mwaka 170A.H., Ibn Duraydi, mtunzi wa kitabu ‘al-Jamharatu’ alifariki mwaka 321A.H., Swahib ibn Ubadi mtunzi wa kitabu ‘al-Muhitwi’ alifariki mwaka 386A.H. na wengineo miongoni mwa maelfu ya wanafasihi ambao kila mmoja wao alikuwa nguzo katika zama zake miongoni mwa nguzo za lugha, nahwu, swarfu, mashairi na elimu ya urudhi na nyinginezo. Kwa upande wa elimu ya tafsiri, marejeo ya kwanza baada ya Mtume ni Imamu Ali na Maimamu wa ki-Ahlul-Bayt , na baada ya hapo ni Abdullahi ibn Abbas aliyefariki mwaka 68A.H. na wengineo miongoni mwa wanafunzi wa Ahlul-Bayt . Na ndani ya muda wa karne kumi na nne, wanachuoni wa Kishi‟ah wameandika mamia kwa mamia ya tafsiri ya Qur‟ani za sampuli mbali mbali, kiukubwa, kinamna na kimfumo. Na tumeweza kuandika makala yanayoelezea uandishi wa tafsiri ya Qur‟ani uliofanywa na Shi‟ah katika kipindi chote cha Uislamu. Makala hayo yamechapishwa katika toleo jipya la tafsiri al-Bayani cha Sheikh Tusiy. Na katika elimu ya Hadithi, Shi‟ah wameweza kuwatangulia wengine miongoni mwa madhehebu ya Kiislamu katika kuziandika Sunnah na kuzisomesha, wakati ambapo zilikuwa zimezuiliwa wakati wa kipindi cha makhalifa. Katika upande huu unaweza 396

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kuwaona watu hawa namna walivyojikita katika elimu hii: Abdullahi ibn Abi Rafii, Rabiat ibn Samiu, Ali ibn Abi Rafii ambao walikuwa ni miongoni mwa Masahaba wa Imamu Swadiq , kisha Maswahaba na wanafunzi wa Imamu Sajjad, Baqir na Swadiq . Ukuwaji wa elimu ya Hadithi katika zama za Imamu Swadiq, ulifikia kiwango cha kumfanya Ali ibn Hasan ibn Ali al-Washai kusema: “Niliwaona wasimulizi wa Hadithi mia tisa katika msikiti wa alKufa wote wakisema: Amenisimulia Ja‟far ibn Muhammad .”149 Na upande wa elimu ya fikihi, wanachuoni wengi walisoma katika madrasa ya Ahlul-Bayt , mfano wao ni kama Abban ibn Taghliba, aliyefariki mwaka 141A.H., Zurara ibn A‟yuni, aliyefariki mwaka 150A.H., Muhammada ibn Muslim, aliyefariki mwaka 210A.H., na mamia ya mujtahidina na wanachuoni wakubwa kama vile Sheik Mufid, Sayyid Murtadha, Sheikh Tusiy, Ibn Idrisa al-Hilliy, Muhaqqiq al-Hilliy na Allamatul Hilliy ambaye aliacha turathi muhimu za kielimu na kifikra. Ni kwamba juhudi na bidii za Shi‟ah hazikuishia katika elimu hizi tu, na huduma zao hazikuishia 149

Faharasti ibn Nadim, Rijalun Najashiy, Faharasti Sheikh Tusiy, Taasisi Shi’ah liulumil Islam, Adhariatu ilaa Taswniifi Shia, A’ayanu Shia, na mjalada wa sita katika tafiti za alMilal wan-Nahal navitabu vinginenyo.

397

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

kwenye mambo haya tu, bali walitoa huduma zao za kielimu katika nyanja nyingine kama vile katika elimu ya historia, elimu ya habari na matukio ya vita, elimu ya wapokezi wa Hadithi, elimu ya uandishi wa Hadithi, Mashairi, fasihi na nyingi nyinginezo ambazo haiwezekani kuzitaja zote katika kitabu hiki. Haya yote ni katika elimu za kunakili, na pia Shi‟ah wamewatangulia Waislamu wa Madhehebu mengine katika elimu za kiakili, kama vile elimu ya itikadi na falsafa. Hii ni kwa sababu Shi‟ah wanaipa akili umuhimu mkubwa na nafasi ikilinganishwa na Waislamu wa madhehenu mengine. Basi kutokana na Shi‟ah kufaidika na maneno ya Imamu Ali na watoto wake watoharifu , wao wamekwenda mbali zaidi katika kubainisha na kusherehesha itikadi za Kiislamu, ndio ikawa Shi‟ah wametoa wanachuoni wengi sana wa elimu ya itikadi waliobobea na wanafalsafa wakubwa. Na elimu ya itikadi ya Kishi‟ah inazingatiwa kuwa ndiyo yenye athari na kujitosheleza, kwani licha ya kusheheni dalili kutoka katika Qur‟ani na Sunnah, bali pia ina dalili nzito za kiakili. Na moja ya misingi ya tamaduni ya Kiislamu ni kufahamu ulimwengu wa maumbile na kanuni zake (Sayansi). Kuna wanafunzi wengi waliohitimu masomo yao katika madrasa ya Imamu Swadiq , mfano wa Jabir ibn Hayyan. Wanafunzi wake walibobea elimu hii ya Sayansi kiasi kwamba Jabir ibn 398

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

Hayyan anaitwa katika zama hizi kuwa ni baba wa Kemia ya kisasa. Na katika elimu ya Jiografia, mwanachuoni wa kwanza katika elimu hii alikuwa ni Ahmad ibn Yaqub, ambaye ni maarufu kwa jina la Yaqubiy, aliyefariki mwaka 290A.H. Alitembea katika nchi nyingi za Kiislamu, na hatimaye akatunga kitabu alichokiita „al-Buldan,‟ yeye ni katika wanachuoni wa Kishi‟ah. Juhudi hizi zilizotolewa kwa ajili ya elimu na maarifa, zilianza tangu katika karne ya kwanza Hijiria mpaka kufikia sasa, na kwazo wanachuoni wa Kishi‟ah wakaanzisha hauza, madrasa, na vyuo mbalimbali, wanachuoni ambao hawakuacha hata kitambo kimoja kutoa huduma kwa ajili ya wanadamu na kwa ajili ya tamaduni na hadhara ya Kiislamu. Na tuliyoyataja katika muhtasari huu ni ishara tu ya kuonesha nafasi ya Shi‟ah katika sekta ya elimu na tamaduni ya Kiislamu, na kwa maelezo zaidi juu ya jambo hili unaweza kurejea vitabu mahsusi vinavyohusina na jambo hili. 150. Umoja wa Kiislamu Shi‟ah hawaoni huku kutofautiana kwa Waislamu katika matawi ya dini, kuwa ni sababu ya kukata udugu wa Kiislamu na kuunganisha nguvu dhidi ya 399

ITIKADI ZA KIISLAMU KWA MTAZAMO WA MADHEHEBU YA AHLUL BAYT

adui jeuri. Kama ambavyo wanaitakidi kwamba kuweka mjadala wa kielimu wenye upole, ndiyo njia inayofaa kufuatwa ili kutatua matatizo mengi na ikhtilafu za kifikra (kiakida) na kifikihi, mambo ambayo imekuwa ni kikwazo cha kuweza kuungana kati ya Waislamu. Ieleweke kwamba kutofautiana kimawazo na kimtazamo ni jambo la kimaumbile, na kwakuwa kufunga mlango wa majadiliano ya kielimu kwa wanachuoni, wanafikra na wanafikihi, kunapelekea kuviza fikra na kufa kwa elimu na kuondosha kabisa hali ya kufikiri, ndiyo ikawa kwa wanachuoni wa Kishiâ&#x20AC;&#x;ah katika zama zote wakawa wanabainisha ukweli kwa kutoa hoja na kuziweka katika meza ya uchunguzi na utafiti. Yote ikilenga katika kuwaunganisha Waislamu na nyoyo zao kuwa kitu kimoja dhidi ya maadui wa Uislamu ambao wamekusudia kuifuta Dini hii na kuizima nuru yake. Ewe Mola wetu utie nguvu umoja wa Waislamu na wasaidie dhidi ya maadui wao kwa nguvu zitokazo Kwako, na dhidi ya kila anayewasaidia katika kuwaudhi Waislamu. Na utuongoze ewe Mola Wetu katika njia iliyonyooka. Walhamdu lillahi Rabbil alamiin.

400