Trauma สำหรับผู้ปฏิบัตการ for ebook

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma) ความรูส ้ � ำ หรับผูป ้ ฏิบัตก ิ ารด้านการแพทย์ฉก ุ เฉิน ที่​่ป � รึ​ึกษา ร.อ.นพ.อั​ัจฉริ​ิยะ แพงมา

ดร.นพ.ไพโรจน์​์ บุ​ุญศิ​ิริคำ ิ �ำ ชั​ัย ดร.พิ​ิเชษฐ์​์ หนองช้​้าง

บรรณาธิ​ิการ

นพ.ไผท สิ​ิงห์​์คำ� ำ

ั � ชั​ัยพรม อ.เกี​ียรติ​ิศักดิ์​์

น.ส.ชนนิ​ิกานต์​์ จารุ​ุพฤฒิ​ิพงศ์​์

ดร.ตรึ​ึงตา พู​ู ลผลอำำ�นวย น.ส.อำำ�พัน ั รุ​ุจนสุ​ุธี​ี

ประสานงาน

น.ส.ชิ​ิดชนก สุ​ุมาลี​ี

พิ​ิมพ์​์ ครั้​้ง � แรก

กรกฎาคม 2564

ISBN

978-616-7951-55-3

จั​ัดพิ​ิมพ์​์ และเผยแพร่​่

สถาบั​ันการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ (สพฉ.)

น.ส.วั​ัฒนาภิ​ิรมย์​์ มั่​่�งมี​ี

88/40 หมู่​่�ที่​่� 4

อาคารเฉลิ​ิมพระเกี​ียรติ​ิพระบาทสมเด็​็จพระเจ้​้าอยู่​่�หั​ัว 84 พรรษา สาธารณสุ​ุขซอย 6 ถนนติ​ิวานนท์​์ ตำำ�บลตลาดขวั​ัญ อำำ�เภอเมื​ือง จั​ังหวั​ัดนนทบุ​ุรี​ี 11000

โทร. 0 2872 1600 โทรสาร 0 2872 1604

ออกแบบและพิ​ิมพ์​์ ที่ ่�

บริ​ิษัท ั อั​ัลทิ​ิเมท พริ้​้น ั � ติ้​้ง � จำำ�กัด

โทร. 08 7555 7932

https://www.niems.go.th และ http://kmis.niems.go.th

Umnart_p@hotmail.com

คำ�นิยม

หนั​ังสื​ือภาวะบาดเจ็​็บ (Trauma) ความรู้​้�สำ�ำ หรั​ับผู้​้�ปฏิ​ิบั​ัติ​ิการ

ด้​้านการแพทย์​์ฉุ​ุกเฉิ​ิน เล่​่มนี้​้�เป็​็นการรวบรวมเนื้​้� อหาความรู้​้�โดยผ่​่าน การพิ​ิจารณาให้​้ข้​้อเสนอแนะจากผู้​้�เชี่​่�ยวชาญ ประกอบด้​้วย การดู​ูแล ผู้​้ป่ � ว ่ ย Trauma ก่​่อนถึ​ึงโรงพยาบาล ความรู้​้สำ � �ำ หรั​ับอาสาสมั​ัครฉุ​ุกเฉิ​ิน การแพทย์​์ การดู​ูแลก่​่อนถึ​ึงโรงพยาบาล และการดู​ูแลผู้​้ป่ � ว ่ ย Trauma ณ ห้​้องอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุฉุก ุ เฉิ​ิน ซึ่�ง่ เป็​็นที่​่�น่า่ ยิ​ินดี​ีที่​่�สำ�ำ นั​ักวิ​ิจั​ัยและพั​ัฒนาวิ​ิชาการ สถาบั​ันการแพทย์​์ฉุ​ุกเฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ ได้​้จั​ัดทำำ�หนั​ังสื​ือเล่​่มนี้​้�ขึ้​้�น เพื่​่� อเผย แพร่​่ความรู้​้สู่​่� � ผู้​้ป � ฏิ​ิบัติ ั ิการด้​้านการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ิน

ผมขอขอบคุ​ุณ ผู้​้�เชี่​่�ยวชาญพิ​ิจารณาเนื้​้�อหาและคณะผู้​้�จั​ัดทำำ�

หวั​ังว่​่าหนั​ังสื​ือเล่​่มนี้​้จ � ะเป็​็นประโยชน์​์ในการดู​ูแลผู้​้ป่ � ว่ ยที่​่�อยู่​่�ในภาวะบาด เจ็​็บ (Trauma) สำำ�หรั​ับผู้​้ป � ฏิ​ิบัติ ั ิการด้​้านการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินต่​่อไป

เรืออากาศเอก

(อัจฉริยะ แพงมา)

เลขาธิการสถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ

ก

คำ�นำ�

พระราชบั​ัญญั​ัติ​ิการแพทย์​์ฉุ​ุกเฉิ​ิน พ.ศ. 2551 มาตรา 15 (4)

กำำ�หนดให้​้ สถาบั​ันการแพทย์​์ฉุ​ุกเฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ มี​ีอำำ�นาจหน้​้าที่​่� ในการ ศึ​ึกษา ค้​้นคว้​้า วิ​ิจั​ัยและพั​ัฒนา รวมทั้​้�งเผยแพร่​่ความรู้​้�ด้​้านการแพทย์​์ ฉุ​ุกเฉิ​ิน ดั​ังนั้​้�น สถาบั​ันการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ โดย สำำ�นั​ักวิ​ิจั​ัยและ พั​ัฒนาวิ​ิชาการ จึ​ึงได้​้จั​ัดทำำ�ชุ​ุดความรู้​้� “ภาวะบาดเจ็​็บ (Trauma) ความ รู้​้สำ � �ำ หรั​ับผู้​้ป � ฏิ​ิบัติ ั ก ิ ารด้​้านการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ิน” ขึ้​้�นเพื่​่� อให้​้ผู้​้ป � ฏิ​ิบัติ ั ก ิ ารด้​้าน การแพทย์​์ฉุ​ุกเฉิ​ินนำ�ำ ไปใช้​้ประโยชน์​์ในการดู​ูแลช่​่วยเหลื​ื อผู้​้�ป่​่วยจาก ภาวะบาดเจ็​็บต่​่อไป

บรรณาธิ​ิการ กรกฎาคม 2564

ข

สารบัญ การดู​ูแลผู้ป่ ้� ว ่ ย Trauma ก่​่อนถึ​ึงโรงพยาบาล Pre-hospital

หน้​้า 1

EMS Care การประเมิ​ินสถานการณ์​์ ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ

1

การประเมิ​ินผู้​้ป่ � ว ่ ย

3

การคั​ัดแยกผู้​้ป่ � ว ่ ย ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ (field triage)

4

การเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้ป่ � ว ่ ยในภาวะฉุ​ุกเฉิ​ิน ความรู้​้�สำ� ำ หรั​ับอาสาสมั​ัครฉุ​ุ กเฉิ​ิ นการแพทย์​์และการดู​ูแล

11 16

ก่​่อนถึ​ึงโรงพยาบาล การดู​ูแลผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�ศี​ีรษะและกระดู​ูกสั​ันหลั​ัง

16

การดู​ูแลผู้​้ที่​่ � �ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บกระดู​ูกและกล้​้ามเนื้​้� อ

30

ชนิ​ิดของบาดแผลและหลั​ักการห้​้ามเลื​ือด

35

การทำำ�แผลและการตกแต่​่งบาดแผล

38

การดู​ูแลผู้ป่ ้� ว ่ ย Trauma ณ ห้​้องอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุฉุก ุ เฉิ​ิน In-hospital

42

Care หลั​ักการ Advanced Trauma Life Support (ATLS)

43

การคั​ัดแยกกลุ่​่�มอาการ Trauma

44

กลไกการบาดเจ็​็บ (mechanism of injury)

52

เอกสารอ้​้างอิ​ิง

54

ค

การดูแลผูป ้ ่วย Trauma ก่อนถึงโรงพยาบาล Pre-hospital EMS Care 1. การประเมินสถานการณ์ ณ จุดเกิดเหตุ

ก่​่อนให้​้การช่​่วยเหลื​ือผู้​้บ � าดเจ็​็บ ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือต้​้องคำำ�นึงึ ถึ​ึงความ

ปลอดภั​ั ยข องตนเอง และบุ​ุ ค คลที่​่� อ ยู่​่� ณ จุ​ุ ด เกิ​ิ ด เหตุ​ุ โดยประเมิ​ิ น สถานการณ์​์ ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุให้​้มี​ีความปลอดภั​ัยสำ�ำ หรั​ับตนเอง และที​ีมที่​่� จะเข้า้ ไปให้​้ความช่​่วยเหลื​ือ เมื่​่�อสำำ�รวจความปลอดภั​ัยของสถานที่​่� หรื​ือ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุแล้​้ว พบว่​่า สถานการณ์​์ไม่​่ปลอดภั​ัย ห้​้ามเข้า้ ไปช่​่วยเหลื​ือ ให้​้ รี​ีบร้​้องขอความช่​่วยเหลื​ือทั​ันที​ี(1)

ตามหลั​ั ก การที่​่� ถู​ู กต้​้องในการช่​่ ว ยชี​ีวิ​ิ ต ผู้​้� ช่​่ ว ยเหลื​ื อ ควรช่​่ ว ย

ชี​ีวิ​ิตอย่​่างเร็​็วที่​่�สุด ุ ไม่​่ควรเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้ป่ � ว ่ ยจนกว่​่าจะแน่​่ใจว่​่าสามารถ ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

1

เคลื่​่� อนย้​้ายได้​้อย่​่ า งปลอดภั​ั ย หรื​ื อ ถ้​้ามี​ีผู้​้� ช่​่ ว ยเหลื​ื อ เพี​ียงพอในการ เคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้ป่ � ว ่ ยอย่​่างปลอดภั​ัย ยกเว้​้น กรณี​ีที่​่�ผู้ป่ �้ ว ่ ยอยู่​่�ในสถานที่​่� หรื​ือ สถานการณ์​์ที่​่ไ� ม่​่เหมาะสมต่​่อการปฐมพยาบาล และมี​ีความเสี่​่�ยงต่​่อการ เกิ​ิดอั​ันตรายต่​่อผู้​้�ป่​่วยและผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือ ให้​้แจ้​้งขอความช่​่วยเหลื​ือจาก หน่​่วยงานที่​่� มี​ีขี​ีดความสามารถสู​ูงกว่​่าเข้​้ามาให้​้ความช่​่วยเหลื​ือทั​ั นที​ี รี​ีบเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้�ป่​่วยออกมายั​ังสถานที่​่�ที่​่�ปลอดภั​ัย แล้​้วจึ​ึงทำำ�การช่​่วย ฟื้​้�นคื​ืนชี​ีพ(2)

กลไกการบาดเจ็​็บ (mechanism of injuries) ในการประเมิ​ิน

ผู้​้บ � าดเจ็​็บ (trauma) ให้​้สอบถามสาเหตุ​ุของการบาดเจ็​็บจากตั​ัวผู้​้บ � าด เจ็​็บ กรณี​ีผู้​้บ � าดเจ็​็บไม่​่รู้​้สึ � ก ึ ตั​ัว หรื​ือไม่​่สามารถให้​้ประวั​ัติ​ิได้​้ ให้​้สอบถาม จากญาติ​ิ หรื​ือผู้​้�ที่​่�อยู่​่�ในเหตุ​ุการณ์​์ พร้​้อมทั้​้�งตรวจสอบสถานที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุ เพื่​่� อประเมิ​ินความรุ​ุนแรงของเหตุ​ุการณ์​์ เช่​่น รถชนกั​ันด้​้วยความเร็​็วสู​ูง ผู้​้� บ าดเจ็​็ บ อยู่​่�ในรถที่​่� พ ลิ​ิ ก คว่ำำ� หรื​ือกระเด็​็นออกมาจากตั​ัวรถ ตกจากที่​่� สู​ู งมากกว่​่ า 6 เมตร ในผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�เป็​็นผู้​้ใ� หญ่​่ ตกจากที่​่� สู​ู งมากกว่​่ า 3 เมตร ในผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�เป็​็นทารกและเด็​็ก บาดแผลทะลุ​ุ หรื​ือมี​ีวั​ั สดุ​ุเสี​ียบ คาที่​่�ศี​ีรษะ ช่​่องท้​้อง หรื​ือหน้​้าอก 2

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

หรื​ือสภาพแวดล้​้อมของที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุ บอกตำำ�แหน่​่งการบาดเจ็​็บ ของผู้​้บ � าดเจ็​็บ เช่​่น กรณี​ีรถชนด้​้านหน้​้าอย่​่างรุ​ุนแรง หากผู้​้อ � ยู่​่� ในรถไม่​่คาดเข็​็มขั​ัดนิ​ิรภัย ั อาจมี​ีการบาดเจ็​็บที่​่�ขา หน้​้าอก ศี​ีรษะ ด้​้านหน้​้า หรื​ือหากถู​ูกชนท้​้ายอย่​่างแรง อาจมี​ีการบาดเจ็​็บที่​่�คอ (ผู้​้�โดยสารนั่​่� งในรถที่​่� โดนชนท้​้าย จะไม่​่ได้​้เกร็​็งคอเตรี​ียมตั​ั ว รั​ับการชน ทำำ�ให้​้มี​ีการสะบั​ัดคออย่​่างรุ​ุ นแรง หลายรายถึ​ึงขั้​้�น คอหั​ักเสี​ียชี​ีวิ​ิต)(2)

2. การประเมินผูป ้ ่วย

ก า รตร ว จ ป ร ะ เ มิ​ิ น อ า ก า ร ผู้​้� ป่​่ ว ย เ พื่​่� อ ว า ง แ ผน ใ ห้​้ ก า ร

ปฐมพยาบาลเบื้​้� องต้​้น ต้​้องรวดเร็​็ว (ไม่​่ควรเกิ​ิน 1 นาที​ี) โดยประเมิ​ิน ภาวะคุ​ุกคามต่​่อชี​ีวิ​ิต ได้​้แก่​่ ระบบทางเดิ​ินหายใจ ระบบไหลเวี​ียนเลื​ือด กรณี​ีผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือต้​้องทำำ�การฟื้​้�นคื​ืนชี​ีพ (CPR) ผู้​้ป่ � ว ่ ยต้​้องมี​ีอาการ ดั​ังนี้​้(3) �

หมดสติ​ิ หยุ​ุดหายใจหรื​ือหายใจเฮื​ือก หั​ัวใจหยุ​ุดเต้​้น

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

3

กรณี​ีผู้​้ป่ � ว่ ยไม่​่ต้อ ้ งช่​่วยฟื้​้น � คื​ืนชี​ีพ (CPR) ได้​้แก่​่ ผู้​้ป่ � ว่ ยกะพริ​ิบตา

พู​ูด หรื​ือไอ หน้​้าอกหน้​้าท้​้องกระเพื่​่� อมขึ้​้�นลง ขยั​ับตั​ัว แสดงว่​่าผู้​้ป่ � ว่ ยรู้​้สึ � ก ึ ตั​ัว และหายใจ ให้​้ทำำ�การปฐมพยาบาลตามอาการที่​่�พบ

3. การคัดแยกผูป ้ ่วย ณ จุดเกิดเหตุ (field triage)

สถาบั​ันการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ กำำ�หนดให้​้นำำ�ระบบ Criteria

Based Dispatch (CBD) การรั​ักษา ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ เป็​็นระบบที่​่�ผู้รั้� บ ั แจ้​้ง การเจ็​็บป่​่วยฉุ​ุกเฉิ​ิน (dispatcher) ใช้​้คั​ัดแยกผู้​้ป่ � ว ่ ยฉุ​ุกเฉิ​ินทางโทรศั​ัพท์​์ (phone triage) ปั​ัจจุ​ุบั​ันระบบ CBD ได้​้ถู​ูกนำำ�มาใช้​้เป็​็นเครื่​่�องมื​ือการ 4

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

คั​ัดแยกผู้​้ป่ � ว ่ ย ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุโดยใช้​้ชื่​่� อว่​่า “Response code” ในกรณี​ี ที่​่� เกิ​ิ ดอุ​ุ บั​ัติ​ิเหตุ​ุที่​่� มี​ีผู้​้�บาดเจ็​็ บจำำ�นวนมาก เช่​่น รถโดยสารประจำำ�ทาง พลิ​ิ กคว่ำำ� เครื่​่� อ งบิ​ิ น โดยสารไถลออกนอกทางวิ่​่� ง การเข้​้ า ช่​่ว ยเหลื​ื อ ผู้​้�บาดเจ็​็บในที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุมี​ีความยากลำำ�บากมากกว่​่าการรั​ักษาพยาบาล ในหน่​่วยปฐมพยาบาล และขาดแคลนบุ​ุคลากร อุ​ุปกรณ์​์ รวมถึ​ึงสภาพ แวดล้​้อมที่​่�ไม่​่ปลอดภั​ัย แพทย์​์หรื​ือผู้​้ป � ฏิ​ิบัติ ั งิ านด้​้านการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินใน ที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุจะต้​้องคำำ�นึงึ ถึ​ึงความปลอดภั​ัยของตนเอง ในการคั​ัดแยก การ ปฐมพยาบาล และการนำำ�ส่ง่ ผู้​้�บาดเจ็​็บต้​้องรวดเร็​็วและถู​ูกต้​้อง ก่​่อนที่​่� จะเข้​้าทำำ�การคั​ัดแยกและช่​่วยเหลื​ือผู้​้�บาดเจ็​็บจะต้​้องเลื​ือกบริ​ิเวณที่​่�จะ นำำ� ผู้​้� บ าดเจ็​็ บ มาปฐมพยาบาลให้​้มี​ีความปลอดภั​ั ยจ ากการเกิ​ิ ด เหตุ​ุ ซ้ำำ�ซ้​้อน(4)

Treatment System T1 คื​ือ ผู้​้ที่​่ � ต้​้ � องการการดู​ูแลรั​ักษาเพื่​่� อช่​่วยชี​ีวิ​ิตอย่​่างเร่​่งด่​่วนโดยทั​ันที​ี T2 คื​ือ ผู้​้ที่​่ � �ต้​้องการการดู​ูแลรั​ักษาภายใน 24 ชั่​่�วโมง มิ​ิฉะนั้​้�นจะเป็​็น อั​ันตรายถึ​ึงชี​ีวิ​ิต T3 คื​ือ ผู้​้ที่​่ � �มี​ีอาการไม่​่รุ​ุนแรง สามารถรอได้​้นานเกิ​ิน 24 ชั่​่�วโมง T4 คื​ือ ผู้​้�ที่​่�มี​ีอาการรุ​ุ นแรงมาก มี​ีโอกาสรอดชี​ีวิ​ิตน้​้อย ถึ​ึงแม้​้จะให้​้ การดู​ูแลรั​ั ก ษาอย่​่ า งเต็​็ ม ที่​่� โ ดยใช้​้บุ​ุ ค ลากรจำำ�น วนมากแล้​้ว แต่​่ก็อ ็ าจจะเสี​ียชี​ีวิ​ิตได้​้ ซึ่ง�่ ยิ่​่ง� จะทำำ�ให้​้ผู้​้ที่​่ � มี​ี � โอกาสรอดเสี​ียโอกาส ในการได้​้รั​ับการดู​ูแล ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

5

แบ่​่งผู้​้ป่ � ว ่ ยออกเป็​็น 4 กลุ่​่�มและแบ่​่งสี​ีตามตาราง ดั​ังนี้​้�

T

อาการผูป ้ ว ่ ย

สี

1

Immediate

แดง

3

Delayed

เขียว

2

Urgent

4

Dead

Expectant Dead

เหลือง น้ำำ�เงิ​ิน

ดำ�หรือขาว

Triage sieve

เป็​็นการคั​ัดแยก ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุอย่​่างรวดเร็​็ว เพื่​่� อจั​ัดกลุ่​่�มผู้​้ป่ � ว ่ ย

ในเบื้​้� องต้​้นการคั​ั ด แยกไม่​่ ต้​้ องใช้​้ข้​้ อ มู​ูลของผู้​้� ป่​่ ว ยมาก หลั​ั ง จาก Triage sieve แล้​้ว ผู้​้ป่ � ว ่ ยอาจมี​ีอาการเปลี่​่�ยนแปลงต้​้องติ​ิดตามประเมิ​ิน อย่​่ า งต่​่ อ เนื่​่� อ งเพื่​่� อ ให้​้ได้​้รั​ั บ การช่​่ ว ยเหลื​ื อ ที่​่� เ หมาะสมและทั​ั นท่​่ ว งที​ี การทำำ� Triage sieve มี​ีดั​ังนี้​้� 1. แยกผู้​้�บาดเจ็​็บที่​่�เดิ​ินได้​้ออกมาก่​่อน แล้​้วจั​ัดกลุ่​่�มนี้​้�เป็​็น T3 delayed คื​ือ ผู้​้�ที่​่�มี​ีอาการไม่​่รุ​ุนแรง สามารถรอได้​้นานเกิ​ิน 24 ชั่​่�วโมง 2. หลั​ังจากนั้​้�นประเมิ​ินผู้​้ที่​่ � เ� ดิ​ินไม่​่ได้​้ โดยการประเมิ​ิน ABC อย่​่าง รวดเร็​็ว ดั​ังนี้​้�

2.1 ผู้​้�ที่​่�ไม่​่หายใจ ให้​้เปิ​ิดทางเดิ​ินหายใจ ( A : Airway) โดย การทำำ� head tilt and chin lift หรื​ือไม่​่สามารถทำำ�ได้​้ให้​้ พิ​ิจารณาทำำ� jaw thrust 6

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

◆ ถ้​้าเปิ​ิดทางเดิ​ินหายใจ แล้​้วยั​ังไม่​่หายใจ ให้​้จั​ัดอยู่​่�ใน กลุ่​่�มเสี​ียชี​ีวิ​ิต สี​ีดำำ� ◆ ถ้​้าเปิ​ิดทางเดิ​ินหายใจ แล้​้วหายใจได้​้ ให้​้จั​ัดอยู่​่�ในกลุ่​่�ม T1 Immediate,สี​ีแดง

2.2 ผู้​้�ที่​่�หายใจได้​้ ให้​้ประเมิ​ินหายใจ (B : Breathing) โดยดู​ู อั​ัตราการหายใจดั​ังนี้​้� ◆ ถ้​้าหายใจน้​้อยกว่​่า 9 ครั้​้�ง/นาที​ีหรื​ือมากกว่​่า 30 ครั้​้�ง/ นาที​ีให้​้จั​ัดอยู่​่�ในกลุ่​่�ม T1, Immediate สี​ีแดง ◆ ถ้​้าหายใจ 10-29 ครั้​้�ง/นาที​ี ให้​้ประเมิ​ินการไหลเวี​ียน (C : Circulation) 2.3 การไหลเวี​ียน (C : Circulation) การตรวจ Capillary refill time โดยกดเล็​็บของผู้​้ป่ � ว ่ ยนาน 5 วิ​ินาที​ีแล้​้วปล่​่อย ◆ ถ้​้า Capillary refill time มากกว่​่า 2 วิ​ินาที​ี ให้​้จั​ัดอยู่​่� ในกลุ่​่�ม T1 Immediate สี​ีแดง ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

7

◆ ถ้​้า Capillary refill time น้​้อยกว่​่า 2 วิ​ินาที​ี ให้​้จั​ัดอยู่​่� ในกลุ่​่�ม T2 Urgent สี​ีเหลื​ือง 3. การตรวจชี​ีพจร 3.1 ถ้​้าชี​ีพจรมากกว่​่า 120 ครั้​้�ง/นาที​ี ให้​้จั​ัดเป็​็น T1 Immediate สี​ีแดง 3.2 ถ้​้าชี​ีพจรน้​้อยกว่​่า 120 ครั้​้�ง/นาที​ี ให้​้จั​ัดเป็​็น T2 Urgent สี​ีเหลื​ือง

เดินได้ ไม่

T3 สีเขียว

ไม่

หายใจ ใช่

อัตราการ หายใจ 10-29

ชีพจร

8

ใช่

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

เมื่อเปิ ดทางเดินหายใจ ≤9 หรือ <120/นาที

≤120/นาที

ตาย สีดำ� T1 สีแดง (ฉุกเฉินทันที) T2 สีเหลือง (รีบด่วน)

Triage sort

เป็​็ น การคั​ั ด แยกเมื่​่� อ ผู้​้� บ าดเจ็​็ บ มาถึ​ึ ง จุ​ุ ด รั​ั ก ษาพยาบาล ซึ่​่� ง มี​ี

ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือที่​่�มาสนั​ับสนุ​ุนพร้​้อมอุ​ุปกรณ์​์เวชภั​ัณฑ์​์มากขึ้​้�น

วิ​ิธี​ีการ Triage sort มี​ีการใช้​้ trauma score มาช่​่วยในการ

จั​ัดกลุ่​่�มประเภทผู้​้�ป่​่วย ซึ่​่�งเดิ​ิม trauma score ประกอบด้​้วยค่​่าทาง สรี​ีรวิ​ิทยา คื​ือ respiratory rate, respiratory effort, systolic blood pressure, capillary refill และ Glasgow coma scale

แต่​่ในปั​ัจจุบั ุ น ั ได้​้ปรั​ับใช้​้ค่​่าทางสรี​ีรวิ​ิทยาเพี​ียง 3 อย่​่าง เพื่​่� อความ

สะดวกในทางปฏิ​ิบัติ ั โิ ดยเปลี่​่�ยนเป็​็น revised score หรื​ือ Triage revised trauma score ซึ่�ง่ ใช้​้ respiratory rate, systolic blood pressure และ Glasgow coma scale และปรั​ับค่​่าที่​่�วั​ัดได้​้แต่​่ละตั​ัวเป็​็น score 0-4 โดย score 4 เป็​็นค่​่าที่​่�อยู่​่�ในเกณฑ์​์ปกติ​ิ ลดหลั่​่�นลงมาถึ​ึง 0 เป็​็นค่​่าที่​่�วั​ัดไม่​่ได้​้ Respiratory rate (ครั้ง/นาที)

Systolic blood pressure (mmhg)

10-29 >29 6-9 1-5 0 ≥ 90 76-89 50-75 1-49 0

4 3 2 1 0 4 3 2 1 0

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

9

Glasgow coma scale

13-15 9-12 6-8 4-5 3

4 3 2 1 0

เมื่​่�อนำำ� score ทั้​้� ง 3 มารวมกั​ั นจะได้​้เป็​็นค่​่า TRTS (triage

revised trauma score) ซึ่�ง่ มี​ีคะแนนเต็​็ม 12 ไปจั​ัดกลุ่​่�มผู้​้บ � าดเจ็​็บดั​ังนี้​้� ระดับความรุนแรง (T)

T1 สีแดง (ต้องช่วยอย่างเร่งด่วน)

T2 สีเหลือง (ต้องดูแลรักษาภายใน 24 ชั่วโมง) T3 สีเขียว (รอได้นานเกิน 4 ชั่วโมง) T4 สีดำ� (เสียชีวิต)

คะแนน 1-10 11 12 0

Start triage

เน้​้นช่​่ ว ยคนที่​่� มี​ี โอกาสรอดชี​ีวิ​ิ ต มากที่​่� สุ​ุ ด บนพื้​้� นฐานของ

ทรั​ัพยากรที่​่�มี​ีอยู่​่�ขณะนั้​้�น แบ่​่งเป็​็น 4 กลุ่​่�ม

◆ Immediate สี​ีแดง หมายถึ​ึง ผู้​้ป่ � ว ่ ยอาการรุ​ุนแรง ต้​้องให้​้การ

ช่​่วยเหลื​ือทั​ันที​ี

◆ Delayed สี​ีเหลื​ือง หมายถึ​ึง ผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�มี​ีอาการปานกลาง รอ

ได้​้ในระยะเวลา 1 ชั่​่�วโมง

◆ Minor สี​ีเขี​ียว หมายถึ​ึง ผู้​้�ป่​่วยอาการไม่​่รุ​ุนแรงเดิ​ินได้​้และ

สามารถช่​่วยเหลื​ือตั​ัวเองได้​้

10

◆ Deceased สี​ีดำำ� หมายถึ​ึง ผู้​้ป่ � ว ่ ยเสี​ียชี​ีวิ​ิต หรื​ือไม่​่มี​ีทางรอด

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

4. การเคลือ ่ นย้ายผูป ้ ่วยในภาวะฉุกเฉิน ผู้​้�ป่​่วยมี​ีอาการบาดเจ็​็บบริ​ิเวณศี​ีรษะ คอ กระดู​ูกสั​ันหลั​ัง ควรให้​้เจ้​้าหน้​้าที่​่ท � างการแพทย์​์เคลื่​่�อนย้​้าย

กรณี​ีที่​่�มี​ีความจำำ�เป็​็นเร่​่งด่​่วน ต้​้องเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้ป่ � ว ่ ย ดั​ังนี้​้� (1) ◆ผู้​้� ป่​่ ว ยหรื​ื อ บุ​ุ ค ลากรในระบบการแพทย์​์ ฉุ​ุ ก เฉิ​ิ น อยู่​่�ใน สถานการณ์​์ไม่​่ปลอดภั​ัย เช่​่น สารเคมี​ีรั่​่�วไหล ไฟไหม้​้ เป็​็นต้​้น ◆เพื่​่� อให้​้การรั​ักษาอย่​่างเหมาะสม เช่​่น ผู้​้ป่ � ว ่ ยหมดสติ​ิล้​้มลง บนบั​ันไดต้​้องทำำ� CPR บนพื้​้� นผิว ิ ราบ

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

11

ก่​่อนการเคลื่​่�อนย้​้าย ควรประเมิ​ิน ดั​ังนี้​้�

◆สภาพผู้​้�ป่​่วยเพื่​่� อให้​้แน่​่ใจว่​่าไม่​่มี​ีการบาดเจ็​็บของอวั​ัยวะ สำำ�คั​ัญศี​ีรษะ คอ กระดู​ูกสั​ันหลั​ัง ◆ความสู​ูงและน้ำำ�หนั​ักของผู้​้ป่ � ว ่ ย ◆ความแข็​็งแรงของผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือ ◆อุ​ุปสรรค เช่​่น บัน ั ได ช่​่องทางผ่​่านแคบ ◆ระยะทางในการเคลื่​่�อนย้​้าย ◆บุ​ุคคลอื่​่� นที่​่�สามารถให้​้ความช่​่วยเหลื​ือ ◆การช่​่วยเหลื​ือและการส่​่งต่​่อผู้​้ป่ � ว ่ ย

ข้​้อควรปฏิ​ิ บั​ั ติ​ิ เ พื่​่� อ ความปลอดภั​ั ย ของผู้​้� ช่​่ ว ยเหลื​ื อ ในขณะ

เคลื่​่�อนย้​้ายผู้ป่ ้� ว ่ ย ดั​ังนี้​้�

◆เมื่​่�อก้​้มตั​ัวลงโดยใช้​้ขาไม่​่ใช้​้หลั​ัง ◆ย่​่อเข่​่าและสะโพก หลี​ีกเลี่​่�ยงการบิ​ิดลำำ�ตั​ัว ◆เดิ​ินไปข้า้ งหน้​้า ก้​้าวสั้​้�น ๆ และมองบริ​ิเวณที่​่�กำำ�ลังั จะเดิ​ินไป ◆ห้​้ามเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้ป่ � ว ่ ยตั​ัวใหญ่​่ที่​่�ไม่​่สามารถลากได้​้

วิ​ิธี​ีการเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้�ป่​่วยที่​่�ไม่​่บาดเจ็​็บบริ​ิเวณศี​ีรษะ คอ หลั​ัง

ได้​้แก่​่(1)

การลากผ้​้าห่​่ม (blanket Drag)

การเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้�ป่​่วยที่​่�ไม่​่รู้​้�สึ​ึกตั​ัวในสถานการณ์​์ฉุ​ุกเฉิ​ินและมี​ี

ข้อ ้ จำำ�กั​ัดเกี่​่�ยวกั​ับอุ​ุปกรณ์​์ ปฏิ​ิบัติ ั ิดั​ังนี้​้� 12

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

1. ให้​้ผู้​้ป่ � ว ่ ยอยู่​่�ระหว่​่างผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือและผ้​้าห่​่ม � ว ่ ย 2. พั​ับผ้​้าห่​่มครึ่​่�งหนึ่​่�งแล้​้วนำำ�มาชิ​ิดกั​ับด้​้านข้า้ งตั​ัวผู้​้ป่ 3. พลิ​ิกผู้​้ป่ � ว ่ ยเข้า้ มาหาตั​ัวของผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือ 4. คลี่​่�ผ้​้าห่​่มที่​่�พับ ั ออก โดยผ้​้าห่​่มจะอยู่​่�ที่​่�ใต้​้ลำำ�ตั​ัวของผู้​้ป่ � ว ่ ย 5. พลิ​ิกผู้​้ป่ � ว ่ ยกลั​ับให้​้นอนบนผ้​้าห่​่ม � ว ่ ย 6. รวบผ้​้าห่​่มที่​่�อยู่​่�เหนื​ือศี​ีรษะแล้​้วลากผู้​้ป่

การยกและเคลื่​่�อนย้​้ายโดยผู้ช่ ้� ว ่ ยเหลื​ือ 3 คน

ใช้​้ในการเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้�ป่​่วยที่​่�ไม่​่สามารถขยั​ับตั​ัวได้​้หรื​ือหมดสติ​ิ

ปฏิ​ิบัติ ั ิดั​ังนี้​้� 1. ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือทั้​้�ง 3 คนนั่​่�งท่​่าชั​ันเข่​่าข้า้ งเดี​ียวกั​ัน เรี​ียงแถวกั​ันที่​่� ด้​้านใดด้​้านหนึ่​่�งของผู้​้ป่ � ว ่ ย 2. ให้​้ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนใดคนหนึ่​่�งทำำ�หน้​้าที่​่�หั​ัวหน้​้าที​ีม สั่​่�งและให้​้ จั​ังหวะแก่​่ผู้ช่ ้� ว่ ยเหลื​ือในที​ีม เพื่​่� อความพร้​้อมเพรี​ียงในการยก

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

13

3. ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือทั้​้�ง 3 คนวางมื​ือบนลำำ�ตั​ัวผู้​้ป่ � ว ่ ยโดยตำำ�แหน่​่ง ดั​ังนี้​้� ◆ ผู้​้ช่ � ว่ ยคนที่​่� 1 วางมื​ือตำำ�แหน่​่งหน้​้าอกหรื​ือลำำ�ตัว ั ช่​่วงบน ◆ ผู้​้ช่ � ว่ ยคนที่​่� 2 วางมื​ือตำำ�แหน่​่งสะโพกและต้​้นขาด้​้านบน ◆ ผู้​้ช่ � ว ่ ยคนที่​่� 3 วางมื​ือตำำ �แหน่​่งต้​้นขาด้​้านล่​่างและส่​่วน ปลายขา

� ว ่ ยเหลื​ือทั้​้�ง 3 คนสอดมื​ือเข้า้ ใต้​้ลำำ�ตั​ัวของผู้​้ป่ � ว ่ ยตรงตาม 4. ผู้​้ช่ ตำำ�แหน่​่งที่​่�วางมื​ือไว้​้ 5. หั​ัวหน้​้าที​ีมสั่​่�งให้​้จั​ังหวะให้​้แก่​่ผู้ช่ ้� ว ่ ยเหลื​ือในที​ีม ยกผู้​้ป่ � ว ่ ยขึ้​้�น พร้​้อมกั​ันวางบนเข่​่า

14

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

6. หั​ัวหน้​้าที​ีมสั่​่�งให้​้สมาชิ​ิกในที​ีมยกผู้​้ป่ � ว ่ ยขึ้​้�นพร้​้อม ๆ กั​ัน และ ลุ​ุกขึ้​้�นยื​ืน พร้​้อมทั้​้�ง พั​ับตั​ัวผู้​้�ป่​่วยเก็​็บเข้​้าหาตั​ัวผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือ ทั้​้�ง 3 คน

7. หั​ัวหน้​้าที​ีมสั่​่�งให้​้ออกเดิ​ินไปด้​้านซ้​้ายหรื​ือด้​้านขวา ซึ่�ง่ จั​ังหวะ ในการเดิ​ินเป็​็นไปในลั​ักษณะก้​้าวชิ​ิดก้​้าวพร้​้อมกั​ันทั้​้�ง 3 คน จนถึ​ึงที่​่�หมาย 8. เมื่​่�อถึ​ึงที่​่�หมายวางผู้​้ป่ � ว ่ ยลงโดยให้​้ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือทั้​้�ง 3 คนนั่​่�งใน ท่​่าคุ​ุกเข่​่าข้า้ งหนึ่​่�งพร้​้อมกั​ันและผู้​้ป่ � ว ่ ยอยู่​่�ในท่​่าเดี​ียวกั​ับช่​่วง จั​ังหวะตอนที่​่�ยกขึ้​้�น 9. หั​ัวหน้​้าที​ีมสั่​่�งให้​้วางผู้​้ป่ � ว ่ ยลงพร้​้อมกั​ัน

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

15

ความรูส ้ � ำ หรับอาสาสมัครฉุกเฉินการแพทย์และ การดูแลก่อนถึงโรงพยาบาล

การดูแลผูบ ้ าดเจ็บทีศ ่ ีรษะและกระดูกสันหลัง

การบาดเจ็​็บที่​่�ศี​ีรษะ (head Injury) หมายถึ​ึง การบาดเจ็​็บที่​่�

เกิ​ิดจากแรงภายนอกที่​่�เข้​้ามากระทบต่​่อศี​ีรษะและร่​่างกายแล้​้วก่​่อให้​้ เกิ​ิดการบาดเจ็​็บต่​่อหนั​ังศี​ีรษะ กะโหลกศี​ีรษะ เส้​้นประสาทสมองและ สมอง(5)

1. การบาดเจ็​็บที่​่ศี � ีรษะและสมอง

เป็​็ น การบาดเจ็​็ บ ที่​่� มี​ี แรงกระแทกที่​่� ศี​ีร ษะ ซึ่​่� ง อาจเกิ​ิ ด การ

บาดเจ็​็บที่​่�สมองมี​ีผลต่​่อเนื้​้� อเยื่​่�อของสมอง หรื​ือการบาดเจ็​็บที่​่�อาจเกิ​ิด จากการได้​้รั​ับอั​ันตรายที่​่�ไม่​่เห็​็นแรงกระทำำ� แบ่​่งออกเป็​็น(5) 16

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

1.1 การบาดเจ็​็บที่​่�สมอง (traumatic brain injury :TBI) เป็​็น ผลจากการทำำ�ลายเนื้​้� อเยื่​่�อของสมอง ซึ่​่�งมี​ีสาเหตุ​ุจากแรง ภายนอก สาเหตุ​ุส่ว่ นใหญ่​่เกิ​ิดจากอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุจราจร การทำำ�ร้​้าย ร่​่ า งกาย การตกจากที่​่� สู​ู ง บาดเจ็​็ บ จากการเล่​่ นกี​ี ฬาและ สั​ันทนาการ ฟ้​้าผ่​่า เป็​็นต้​้น หรื​ือการบาดเจ็​็บจากอั​ันตรายที่​่�ไม่​่ เห็​็นแรงกระทำำ�จากภายนอก เช่​่น ศี​ีรษะถู​ูกเขย่​่าอย่​่างรุ​ุนแรง เกิ​ิดภาวะสมองช้ำำ� (concussion) ระยะแรกมี​ีอาการ ปวด ศี​ีรษะ มึ​ึนงง เวี​ียนศี​ีรษะ ขาดการรั​ับรู้​้สิ่​่ � ง� แวดล้​้อมและคลื่​่�นไส้​้ อาเจี​ียน ระยะหลั​ังมี​ีอาการ ปวดศี​ีรษะอย่​่างอ่​่อน ๆ สมาธิ​ิสั้​้�น ความจำำ�เสื่​่�อมไม่​่สามารถคิ​ิดเลขง่​่าย ๆ ไม่​่สามารถคิ​ิดหาคำำ�ตอบ ตอบสนองช้​้า ไม่​่สามารถทนแสงจ้​้า มองภาพไม่​่ชัด ั ไม่​่ทนต่​่อ เสี​ียงดั​ัง มี​ีเสี​ียงดั​ังในหู​ู วิ​ิตกกั​ังวล ซึ​ึมเศร้​้า เป็​็นต้​้น 1.2 การบาดเจ็​็บที่​่�ศีรี ษะ (head injury) เกิ​ิดจากแรงกระแทก ภายนอกต่​่อศี​ีรษะทำำ�ให้​้เนื้​้�อสมองกระทบผนั​ังกะโหลกศี​ีรษะ เกิ​ิดการช้ำำ� ฉี​ีกขาด บวม มี​ีเลื​ือดออกที่​่�เนื้​้� อสมอง เมื่​่�อเนื้​้� อ สมองถู​ูกทำำ�ลายทำำ�ให้​้เกิ​ิดความผิ​ิดปกติ​ิส่​่งผลต่​่อการดำำ�รง ชี​ีวิ​ิตของผู้​้ป่ � ว ่ ย เช่​่น การพู​ูด การคิ​ิด ความรู้​้� ความจำำ� ความ เข้​้ า ใจ การบาดเจ็​็ บ ที่​่� เ กิ​ิ ด ขึ้​้� น ทางการแพทย์​์ ไ ด้​้แบ่​่ ง ระดั​ั บ ความรุ​ุนแรงของการบาดเจ็​็บจากระดั​ับความรู้​้สึ � ก ึ ตั​ัวและการ ตอบสนองทางระบบประสาทเป็​็น 3 ระดั​ับ ดั​ังนี้​้�

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

17

1) ระดั​ับรุ​ุ นแรงที่​่�สุ​ุด ความรุ​ุ นแรงมี​ีลั​ักษณะต่​่อเนื่​่� อง เช่​่น อั​ัมพาต เกิ​ิดความเปลี่​่�ยนแปลงทั้​้�งด้​้านร่​่างกาย ความคิ​ิด สั​ังคมและวิ​ิถี​ีชี​ีวิ​ิตทั้​้�งชั่​่�วคราว หรื​ือถาวร ลั​ักษณะของการ บาดเจ็​็บ ได้​้แก่​่ (1) การบาดเจ็​็บโดยตรง (direct injury) มี​ี 2 ลั​ักษณะ คื​ือ ◆บาดเจ็​็บที่​่�เกิ​ิดขณะศี​ีรษะอยู่​่�นิ่​่ง� (static head injury) การถู​ูกตี​ี ถู​ูกยิ​ิง พยาธิ​ิสภาพที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นเฉพาะที่​่� หรื​ือ สมองอาจเกิ​ิ ดการสั่​่� นสะเทื​ื อนอย่​่างรุ​ุ นแรง ถ้​้าวั​ั ตถุ​ุ ที่​่�มากระแทกมี​ีความเร็​็วสู​ูง ◆บาดเจ็​็บที่​่�เกิ​ิดขณะศี​ีรษะเคลื่​่�อนที่​่� (dynamic head injury) ขณะที่​่�ศี​ีรษะมี​ีความเร็​็วไปกระทบกั​ับวั​ัตถุ​ุที่​่� อยู่​่�นิ่​่� ง หรื​ื อ กำำ�ลั​ั ง เคลื่​่� อนที่​่� ซึ่�่ ง มั​ั ก มี​ีการแตกร้​้าวของ กะโหลกศี​ีรษะร่​่วมด้​้วย พยาธิ​ิสภาพที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น ได้​้แก่​่ บาดเจ็​็บที่​่�ศี​ีรษะระยะแรก (primary head injury) เป็​็นการบาดเจ็​็บที่​่�เกิ​ิดทั​ันที​ีที่​่�มี​ีแรงกระทบต่​่ออวั​ัยวะ บาดเจ็​็บที่​่�ศี​ีรษะระยะที่​่�สอง (secondary head injury) เป็​็ น ภาวะแทรกซ้​้อนที่​่� เ กิ​ิ ด หลั​ั ง จากการบาดเจ็​็ บ ที่​่� ศี​ีรษะระยะแรก โดยใช้​้ระยะเวลาเป็​็นนาที​ี ชั่​่� วโมง หรื​ือเป็​็นวั​ัน (2) การบาดเจ็​็บโดยอ้​้อม (indirect injury) คื​ือ การบาด เจ็​็ บ ที่​่� เ กิ​ิ ด ขึ้​้� นกั​ั บ ส่​่ ว นอื่​่� นของร่​่ า งกาย แล้​้วมี​ีผลกั​ั บ การ 18

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

บาดเจ็​็บที่​่�ศี​ีรษะ เช่​่น ตกจากที่​่�สู​ูงก้​้นกระแทกพื้​้� นศี​ีรษะ กระแทกลงมาบนส่​่วนของกระดู​ูกคอ หรื​ือการเคลื่​่�อนไหว ของลำำ�ตั​ัวอย่​่างรวดเร็​็ว ศี​ีรษะขาดการรองรั​ับ เป็​็นผลให้​้ ศี​ีรษะคว่ำำ�ไปข้​้างหน้​้าหรื​ือหงายไปด้​้านหลั​ังอย่​่างรวดเร็​็ว ชนิ​ิดนี้​้�ไม่​่มี​ีบาดแผลที่​่�หนั​ังศี​ีรษะและกะโหลกศี​ีรษะ 2) ระดั​ับรุ​ุนแรง เกิ​ิดจากการที่​่�มี​ีแรงกระแทกที่​่�ศี​ีรษะ หรื​ือมี​ี แผลทะลุ​ุทำำ�ให้​้สมองมี​ีการฉี​ีกขาด การบาดเจ็​็บที่​่�รุ​ุนแรง มั​ักจะมี​ีแผลเปิ​ิดกะโหลกศี​ีรษะแตก ต้​้องการรั​ักษาและ ฟื้​้�นฟู​ูเป็​็นระยะเวลานาน 3) ระดั​ับปานกลางหรื​ือเล็​็กน้​้อย ส่​่วนใหญ่​่เป็​็นการบาดเจ็​็บ จากแรงกระแทกที่​่�ศี​ีรษะแบบไม่​่มี​ีแผลทะลุ​ุ หรื​ืออาจเกิ​ิด จากการถู​ูกเขย่​่าศี​ีรษะที่​่�รุ​ุนแรงเกิ​ิดภาวะสมองช้ำำ� ผู้​้�ป่​่วย ส่​่วนใหญ่​่มี​ีความผิ​ิดปกติ​ิตลอดชี​ีวิ​ิต ความพิ​ิการที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�น กั​ับผู้​้�ป่​่วย ขึ้​้�นกั​ับระดั​ับความรุ​ุ นแรงและตำำ�แหน่​่งที่​่�ได้​้รั​ับ บาดเจ็​็บ ความผิ​ิดปกติ​ิที่​่�พบบ่​่อย คื​ือ ความจำำ� อารมณ์​์ และสมาธิ​ิ ด้​้านอื่​่� น ๆ เช่​่น ทั​ักษะในการใช้​้เหตุ​ุผลลดลง และ การจั​ัดการ การเรี​ียนรู้​้� เป็​็นต้​้น

อาการแสดงของการได้​้รับ ั บาดเจ็​็บที่​่ศี � ีรษะ ◆สลบ ไม่​่รู้​้สึ � ก ึ ตั​ัวหรื​ือเสี​ียความทรงจำำ�ไปชั่​่�วขณะแล้​้วฟื้​้�น ◆มี​ีบาดแผลหรื​ือช้ำำ�บวมที่​่�หนั​ังศี​ีรษะ บริ​ิเวณเหนื​ือคิ้​้�วจรด ท้​้ายทอยและใบหู​ู เช่​่น รอยเขี​ียวช้ำำ�บริ​ิเวณหลั​ังหู​ู หรื​ือผิ​ิวหนั​ัง ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

19

บริ​ิเวณรอบเบ้​้าตาเขี​ียวคล้ำำ� บวม เป็​็นต้​้น ◆กะโหลกศี​ีรษะแตกหรื​ือกะโหลกยุ​ุบ เช่​่น มี​ีเลื​ือด หรื​ือน้ำำ� ไขสั​ันหลั​ังออกจากหู​ูหรื​ือจมู​ูก

◆อาเจี​ียนพุ่​่�ง โดยไม่​่มี​ีสาเหตุ​ุ ◆ชั​ักกระตุ​ุก หรื​ือชั​ักเกร็​็ง ◆มี​ีอาการเส้​้นประสาทสมองไม่​่ทำำ�งาน เช่​่น หนั​ังตาตก ตาเข เห็​็นภาพซ้​้อน ปากเบี้​้�ยว พู​ูดไม่​่ชัด ั ◆แขนอ่​่อนแรง หรื​ือชาแขนขา ◆เดิ​ินเซทรงตั​ัวไม่​่อยู่​่�

2. การบาดเจ็​็บที่​่ก � ระดู​ูกสั​ันหลั​ัง (spinal injury)

กระดู​ูกสั​ันหลั​ังและไขสั​ันหลั​ังเป็​็นส่​่วนที่​่�สำ�คั ำ ัญที่​่�สุ​ุดในร่​่างกาย

เป็​็ นส่​่ ว นหนึ่​่� ง ในระบบประสาทส่​่ ว นกลางที่​่� ต่​่ อ จากสมอง ทำำ� หน้​้าที่​่� ออกแบบท่​่าทางและการเคลื่​่�อนไหว เมื่​่�อเกิ​ิดอาการบาดเจ็​็บทำำ�ให้​้ไม่​่ สามารถเคลื่​่�อนไหวร่​่างกายได้​้(5) 20

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ไขสั​ันหลั​ังเป็​็นส่ว ่ นของเส้​้นประสาทที่​่�ออกจากช่​่องของกระดู​ูก

สั​ันหลั​ัง ทำำ�หน้​้าที่​่�เป็​็นศู​ูนย์​์รี​ีเฟล็​็กซ์​์ (reflex center) ทางผ่​่านของกระแส ประสาทจากสมอง เซลล์​์ประสาททำำ�หน้​้าที่​่�นำ�ำ กระแสประสาทควบคุ​ุม การเคลื่​่�อนไหวของกล้​้ามเนื้​้� อแขนขา การบาดเจ็​็บที่​่�กระดู​ูกสั​ันหลั​ังส่​่วน ใหญ่​่จึ​ึงมี​ีความหมายรวมถึ​ึงการบาดเจ็​็บที่​่�ไขสั​ันหลั​ังด้​้วย ต้​้องรี​ีบตรวจ วิ​ินิ​ิจฉั​ัยและดู​ูแลรั​ักษาอย่​่างถู​ูกต้​้องและทั​ันเวลาเพื่​่� อให้​้ระบบประสาท ฟื้​้�นตั​ัวและผู้​้ป่ � ว ่ ยสามารถช่​่วยเหลื​ือตนเอง(5)

การบาดเจ็​็บไขสั​ันหลั​ังเกิ​ิดจากแรงกระแทกบนกระดู​ูกสั​ันหลั​ัง

และทำำ�ลายประสาทไขสั​ันหลั​ัง ส่​่งผลให้​้ไม่​่สามารถเคลื่​่�อนไหวร่​่างกาย ส่​่วนที่​่�อยู่​่�ต่ำำ�กว่​่าระดั​ับไขสั​ันหลั​ังที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บ สาเหตุ​ุมาจากการตก จากที่​่�สู​ูงศี​ีรษะกระแทกพื้​้� น อุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุการจราจร การถู​ูกยิ​ิงหรื​ือวั​ัตถุห ุ นั​ัก หล่​่นทั​ับ เป็​็นต้​้น(5)

แรงกระแทกบนกระดู​ูกสั​ันหลั​ังแบ่​่งออกได้​้ดั​ังนี้​้(5) � 1) แรงกระแทกทำำ�ให้​้กระดู​ูกสั​ันหลั​ังงอมากผิ​ิดปกติ​ิ ที่​่�กระดู​ูก สั​ันหลั​ังบริ​ิเวณคอ ระดั​ับ C4 ถึ​ึง C7 และบริ​ิเวณลำำ�ตั​ัว เช่​่น การตกจากที่​่�สู​ูงและกระแทกพื้​้� นในท่​่านั่​่�ง 2) แรงกระแทกทำำ� ให้​้กระดู​ูกสั​ั น หลั​ั ง เหยี​ียดหรื​ื อ ยื​ื ด ออก ที่​่� กระดู​ูกสั​ันหลั​ังในท่​่าเงยศี​ีรษะ หรื​ือแอ่​่นตั​ัว เกิ​ิดการฉี​ีกขาด บริ​ิเวณหมอนรองกระดู​ูก หรื​ือที่​่�ริ​ิมขอบกระดู​ูกสั​ันหลั​ังของ กระดู​ูกคอ เกิ​ิดการหั​ักของกระดู​ูกสั​ันหลั​ัง

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

21

3) แรงกระแทกทำำ�ให้​้กระดู​ูกสั​ันหลั​ังงอและหมุ​ุน ทำำ�ให้​้มี​ีการ หั​ักและเคลื่​่�อนที่​่�ของแนวกระดู​ูกสั​ันหลั​ัง เกิ​ิดบริ​ิเวณรอยต่​่อ กระดู​ูกสั​ันหลั​ังส่​่วนทรวงอกกั​ับเอว ้ ที่​่�หนึ่​่�งหั​ัก เพราะก้​้าน 4) แรงกระแทกแนวดิ่​่�งทำำ�ให้​้กระดู​ูกคอข้อ สมองเคลื่​่�อนที่​่�ฉี​ีกขาด มี​ีการกดที่​่�กระดู​ูกสั​ันหลั​ังส่​่วนอกและ เอว เช่​่น ตกจากที่​่�สู​ูงก้​้นกระแทก

ลั​ักษณะของไขสั​ันหลั​ังที่​่ไ� ด้​้รับ ั บาดเจ็​็บ(5) (1) ไขสั​ันหลั​ังถู​ูกทำำ�ลาย มี​ีอาการดั​ังนี้​้� ◆ไม่​่มี​ีการตอบสนองที่​่�อยู่​่�นอกอำำ�นาจจิ​ิตใจ (reflex) ◆กล้​้ามเนื้​้� ออ่​่อนปวกเปี​ียก ◆ไม่​่มี​ีการหลั่​่�งเหงื่​่�อ ◆ความดั​ันโลหิ​ิตต่ำำ� และไม่​่คงที่​่� ชี​ีพจรเต้​้นช้​้ากว่​่าปกติ​ิ ◆ถ่​่ายอุ​ุจจาระ ปั​ัสสาวะเองไม่​่ได้​้ (2) ไขสั​ันหลั​ังถู​ูกทำำ�ลายบางส่​่วน ◆อั​ัมพาตแบบอ่​่อนเปี​ียก (flaccid paralysis) - การเคลื่​่�อนไหว - การสู​ูญเสี​ียความรู้​้สึ � ก ึ สั​ัมผั​ัส - การสู​ูญเสี​ียการควบคุ​ุมการขั​ับถ่​่ายอุ​ุจจาระปั​ัสสาวะ ◆อั​ัมพาตแบบแข็​็งเกร็​็ง (spastic paralysis) - มี​ีอาการเกร็​็งของกระดู​ูกร่​่างกายส่​่วนบน

22

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

- มี​ีอาการเกร็​็งของกระเพาะปั​ัสสาวะและหู​ูรู​ูดทวารหนั​ัก - การตอบสนองที่​่�อยู่​่�นอกอำำ�นาจจิ​ิตใจ (reflex) มี​ีมากผิ​ิดปกติ​ิ

ข้​้อควรระวั​ังในการดู​ูแลผู้​้�บาดเจ็​็บที่​่ก � ระดู​ูกสั​ันหลั​ัง ◆ห้​้ามเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�คาดว่​่ามี​ีการบาดเจ็​็บที่​่�กระดู​ูก สั​ันหลั​ัง ควรรอให้​้เจ้​้าหน้​้าที่​่�ทางการแพทย์​์ทำำ�การเคลื่​่�อนย้​้าย ◆ผู้​้�บาดเจ็​็บหมดสติ​ิจากแรงกระแทก ส่​่วนใหญ่​่มี​ีการบาด เจ็​็บที่​่�ไขสั​ันหลั​ัง ◆ห้​้ามเคลื่​่�อนย้​้ายผู้​้บ � าดเจ็​็บ ยกเว้​้น กรณี​ีจำำ�เป็​็นเร่​่งด่​่วน เช่​่น ในสถานการณ์​์เสี่​่�ยงต่​่อชี​ีวิ​ิต ◆ประเมิ​ินการหายใจ ◆ใส่​่เฝือ ื กคอค้ำำ�คางกั​ับหั​ัวไหล่​่ ◆ห้​้ามดั​ัดหรื​ือจั​ัดศี​ีรษะ ให้​้ค้ำำ�หรื​ือใส่​่เฝื​ือกคอค้ำำ�คางให้​้ยั​ัน กั​ับหั​ัวไหล่​่ในสภาพเดิ​ิม

การช่​่วยเหลื​ือ ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ 1) ประเมิ​ินสถานที่​่�และสถานการณ์​์ให้​้มี​ีความปลอดภั​ัยก่อ ่ นการ ให้​้ความช่​่วยเหลื​ือ 2) ผู้​้� บ าดเจ็​็ บ อยู่​่�ในท่​่ า นอนตะแคงหรื​ื อ ท่​่ า นอนคว่ำำ� ให้​้ผู้​้� ช่​่วยเหลื​ืออย่​่างน้​้อย 2 คน ช่​่วยกั​ันพลิ​ิกตะแคงตั​ัวผู้​้บ � าดเจ็​็บ ให้​้อยู่​่�ในท่​่านอนหงาย โดยผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 1 ต้​้องทำำ�การ ประคองศี​ีรษะให้​้อยู่​่�นิ่​่ง� และตรงตลอด ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

23

3) ผู้​้บ � าดเจ็​็บอยู่​่�ในท่​่านอนหงาย ให้​้ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 (ควรเป็​็น หั​ัวหน้​้าที​ีม) ทำำ�การประเมิ​ินการตอบสนอง หากผู้​้�บาดเจ็​็บ สวมหมวกกั​ั นน็​็ อ กมี​ีหน้​้ากากปิ​ิ ด หน้​้าอยู่​่� ให้​้ทำำ� การเปิ​ิ ด หน้​้ากากออก 4) ถอดหมวกกั​ันน็อ ็ ก 5) ใส่​่อุ​ุปกรณ์​์ดามคอ 6) ปฐมพยาบาล ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุที่​่�จำำ�เป็​็น เช่​่น ทำำ�การห้​้ามเลื​ือด ทำำ�แผล ดาม เป็​็นต้​้น 7) ทำำ�การเคลื่​่� อนย้​้ายโดยใช้​้อุ​ุ ปกรณ์​์ที่​่� เหมาะสม เช่​่น Long Spinal broad และนำำ�ส่ง่ โรงพยาบาลต่​่อไป

การถอดหมวกกั​ันน็​็อก(5)

หมวกนิ​ิรภั​ัยหรื​ือหมวกกั​ันน็​็อกที่​่�มี​ีมาตรฐานจะช่​่วยดู​ูดซั​ับและ

กระจายแรงไม่​่ให้​้ส่​่งต่​่ อไปยั​ังสมอง การถอดหมวกกั​ั นน็​็อกกรณี​ีเกิ​ิ ด อุ​ุ บั​ัติ​ิเหตุ​ุจากการใช้​้รถจั​ั กรยานยนต์​์ อาจเป็​็นสาเหตุ​ุที่​่� ทำำ�ให้​้เกิ​ิ ดการ บาดเจ็​็บต่​่อไขสั​ันหลั​ังและระบบประสาทของผู้​้�ป่​่วย ควรฝึ​ึกปฏิ​ิบั​ัติ​ิวิ​ิธี​ี การถอดหมวกที่​่�ถู​ูกต้​้อง เพื่​่� อให้​้เกิ​ิดความปลอดภั​ัยแก่​่ผู้ป่ ้� ว ่ ย ดั​ังนี้​้� 24

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

1) ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1 เอามื​ือสองข้า้ งจั​ับด้​้านล่​่างของหมวก ให้​้ นิ้​้ว � าดเจ็​็บ โดยให้​้ศี​ีรษะและคอของ � ติ​ิดกั​ับขากรรไกรล่​่างผู้​้บ ผู้​้บ � าดเจ็​็บอยู่​่�ในท่​่าปกติ​ิ

2) ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 2 ตั​ัดหรื​ือปลดสายรั​ัดคางออกในขณะที่​่� ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1 ยั​ังคงตรึ​ึงศี​ีรษะและคอในท่​่าเดิ​ิม

3) ผู้​้ช่ � ว่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 เอามื​ือข้า้ งหนึ่​่�งประคองคางโดยให้​้ง่​่ามมื​ือ ระหว่​่างนิ้​้ว� หั​ัวแม่​่มือ ื และนิ้​้ว� ชี้​้อ � ยู่​่�ในลั​ักษณะประคองคางและ อี​ีกมื​ือค่​่อย ๆ ประคองต้​้นคอด้​้านท้​้ายทอยไว้​้ เพื่​่� อให้​้ศี​ีรษะ และคออยู่​่�ในท่​่ า ปกติ​ิ จ ากนั้​้� น ผู้​้� ช่​่ ว ยเหลื​ื อ คนแรกค่​่ อ ย ๆ ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

25

ปล่​่อยให้​้ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 ทำำ�หน้​้าที่​่�ในการประคองศี​ีรษะ แทนผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1

4) ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1 ซึ่�ง่ อยู่​่�ด้​้านบนศี​ีรษะผู้​้บ � าดเจ็​็บค่​่อย ๆ ดึ​ึง หมวกออก ดั​ังนี้​้� ◆หมวกกั​ันน็อ ็ กเป็​็นทรงรู​ูปไข่​่ ดังั นั้​้�น จะต้​้องดึ​ึงถ่​่างออกด้​้าน ข้า้ งเพื่​่� อให้​้พ้​้นหู​ู ◆หากใส่​่ ห มวกชนิ​ิ ด คลุ​ุ ม หน้​้าทั้​้� ง หมดจะต้​้องเอาแผ่​่ น พลาสติ​ิกใสด้​้านหน้​้าออก ◆หากใส่​่หมวกกั​ันน็​็อกชนิ​ิดคลุ​ุมหน้​้า ขณะเอาออกอาจติ​ิด ที่​่�จมู​ูก ให้​้โยกหมวกไปด้​้านหลั​ังเล็​็กน้​้อยและยกขึ้​้�น เพื่​่� อให้​้ พ้​้นจมู​ูก ◆หมวกบางชนิ​ิดมี​ีถุ​ุงลมอยู่​่� จะต้​้องปล่​่อยลมออกเสี​ียก่​่อน

26

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

5) ในขณะที่​่�ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 1 กำำ�ลั​ังทำำ�การดึ​ึงหมวกออก ให้​้ ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 ยั​ังคงอยู่​่�ในท่​่าประคองคาง และคอด้​้าน หลั​ังอยู่​่�ในท่​่าเดิ​ิม

6) เมื่​่�อผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1 ดึ​ึงหมวกหลุ​ุดออกแล้​้ว ให้​้เลื่​่�อนมื​ือลง มาประคองด้​้านข้า้ งศี​ีรษะผู้​้บ � าดเจ็​็บ และผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 ปล่​่อยมื​ือจากการประคองคอเตรี​ียมการใส่​่ Cervical Collar

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

27

การใส่​่อุป ุ กรณ์​์ดามคอ(5)

เป็​็นอุป ุ กรณ์​์ที่​่สำ � �คั ำ ญ ั ใช้​้ในการยึ​ึดตรึ​ึงกระดู​ูกส่​่วนคอและบริ​ิเวณ

ศี​ีรษะ เฝือ ื กคอทำำ�จากพลาสติ​ิกแข็​็งและโฟม การดามคอผู้​้บ � าดเจ็​็บจะ ต้​้องเลื​ือกขนาดที่​่�เหมาะสม ซึ่ง�่ มี​ีตั้​้�งแต่​่ขนาดสั้​้�น ขนาดปกติ​ิและขนาดยาว

วิ​ิธีก ี ารวั​ัดขนาดอุ​ุปกรณ์​์ดามคอ (cervical hard collar) 1) ในกรณี​ีผู้​้บ � าดเจ็​็บอยู่​่�ในท่​่านอนให้​้ใช้​้นิ้​้ว� มื​ือวั​ัดความกว้​้างของ คอผู้​้�บาดเจ็​็ บทางด้​้านข้​้าง โดยกำำ�หนดแนวจากปลายคาง ลากมาถึ​ึงจุ​ุดระหว่​่างคอด้​้านข้​้างและไหล่​่ ความกว้​้างจาก จุ​ุดระหว่​่างคอด้​้านข้​้างถึ​ึงไหล่​่ แล้​้วนำำ�มาเที​ียบวั​ัดกั​ับขนาด ของ Hard collar 2) ในกรณี​ีผู้​้� บ าดเจ็​็ บ อยู่​่�ในท่​่ า นั่​่� ง ให้​้ใช้​้นิ้​้� ว มื​ื อ วั​ั ด ความกว้​้าง ของคอกำำ�หนดแนวจากปุ่​่�มกระดู​ูกขากรรไกรล่​่างมาถึ​ึงจุ​ุด ระหว่​่างคอด้​้านข้​้างและไหล่​่ แล้​้วนำำ�มาเที​ียบกั​ับขนาดของ Hard collar

28

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

วิ​ิธีใี ส่​่อุป ุ กรณ์​์ดามคอ 1) ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 1 ทำำ�หน้​้าที่​่�ยึ​ึดตรึ​ึงศี​ีรษะและคอโดยกาง นิ้​้ว � มื​ือทั้​้�งสองข้า้ งแนบบริ​ิเวณข้า้ งศี​ีรษะ แก้​้ม คางและลำำ�คอ ของผู้​้�บาดเจ็​็บ (ถ้​้าเป็​็นปฏิ​ิบั​ัติ​ิการต่​่อจากการถอดหมวกกั​ัน น็​็อกให้​้ปฏิ​ิบัติ ั ิขั้​้�นตอนที่​่� 6 ของการถอดหมวก) 2) ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 (การถอดหมวกกั​ันน็อ ็ กให้​้เป็​็นหน้​้าที่​่�ของ ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 ในการเตรี​ียมการใส่​่ Hard collar) โดย การเตรี​ียม collar ให้​้ได้​้ขนาดพอดี​ีกั​ับขนาดความกว้​้างของ คอผู้​้บ � าดเจ็​็บ ◆ผู้​้บ � าดเจ็​็บท่​่านอน ◆ผู้​้บ � าดเจ็​็บท่​่านั่​่�ง ◆การพลิ​ิกตะแคงผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�กระดู​ูกสั​ันหลั​ัง และคอ

วิ​ิธีพ ี ลิ​ิกตะแคงตั​ัวผู้บ ้� าดเจ็​็บ 1) ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 1 ทำำ�หน้​้าที่​่�ยึ​ึดตรึ​ึงศี​ีรษะและคอ โดยกาง นิ้​้ว � มื​ือทั้​้�งสองข้า้ งแนบบริ​ิเวณข้า้ งศี​ีรษะ แก้​้ม คางและลำำ�คอ ของผู้​้บ � าดเจ็​็บ 2) หากผู้​้บ � าดเจ็​็บรู้​้สึ � ก ึ ตั​ัวดี​ีให้​้ขอความร่​่วมมื​ือในการพลิ​ิกตะแคง ตั​ั ว โดยผู้​้�บาดเจ็​็ บทำำ�ตั​ัวให้​้แข็​็งตรง เคลื่​่� อนไหวตามคำำ�สั่​่�ง ผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือแนะนำำ� 3) ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 2 นั่​่�งคุ​ุกเข่​่าด้​้านที่​่�ต้​้องการพลิ​ิกตะแคงตั​ัว ผู้​้บ � าดเจ็​็บ จั​ับมื​ือผู้​้บ � าดเจ็​็บด้​้านตรงข้า้ มวางไว้​้ในตำำ�แหน่​่งหน้​้าท้​้อง ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

29

4) ผู้​้�ช่​่วยเหลื​ือคนที่​่� 2 จั​ับบริ​ิเวณไหล่​่และสะโพกด้​้านตรงข้​้าม ผู้​้บ � าดเจ็​็บ 5) ผู้​้ช่ � ว่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 ให้​้สั​ัญญาณพลิ​ิกลำำ�ตัว ั ผู้​้บ � าดเจ็​็บเข้า้ หาตั​ัว พร้​้อมผู้​้ช่ � ว ่ ยเหลื​ือคนที่​่� 1 ประคองศี​ีรษะผู้​้บ � าดเจ็​็บตามการ ขยั​ับลำำ�ตั​ัว ในท่​่าคล้​้ายผู้​้บ � าดเจ็​็บนอนหงาย 6) ผู้​้ช่ � ว่ ยเหลื​ือคนที่​่� 2 จั​ัดเข่​่าบนชิ​ิดลำำ�ตัว ั ผู้​้ช่ � ว่ ยเหลื​ือเล็​็กน้​้อยให้​้ ผู้​้บ � าดเจ็​็บตะแคงตั​ัวโดยแนวลำำ�ตั​ัวและศี​ีรษะตรงกั​ัน

การดูแลผูไ้ ด้รบ ั บาดเจ็บกระดูกและกล้ามเนื้อ

กระดู​ูกและกล้​้ามเนื้​้�อเป็​็นส่ว ่ นหนึ่​่�งของระบบโครงสร้​้างร่​่างกาย

นอกจากนี้​้�ยั​ังมี​ี ข้​้อ เอ็​็น กระดู​ูกอ่​่อน เป็​็นต้​้น การได้​้รั​ับการช่​่วยเหลื​ือ เบื้​้� องต้​้นที่​่�เหมาะสมและรวดเร็​็ว จะช่​่วยบรรเทาอาการปวดและลดการ บาดเจ็​็บต่​่ออวั​ัยวะข้​้างเคี​ียง ลดการเกิ​ิดภาวะแทรกซ้​้อน พิ​ิการ และ เสี​ียชี​ีวิ​ิต 30

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ลั​ักษณะการบาดเจ็​็บของกระดู​ูก(6) 1) การแตกหั​ักของกระดู​ูก ◆กระดู​ูกหั​ักชนิ​ิดสมบู​ูรณ์​์ คื​ือกระดู​ูกแตกหั​ักที่​่� ชิ้​้�นกระดู​ูก ขาดจากกั​ัน ◆กระดู​ูกแตกหั​ักชนิ​ิดไม่​่สมบู​ูรณ์​์ หรื​ือกระดู​ูกหั​ักร้​้าว คื​ื อ กระดู​ูกหั​ักโดยมี​ีบางส่​่วนติ​ิดกั​ันอยู่​่� 2) การเคล็​็ด เกิ​ิดจากการบาดเจ็​็บของกล้​้ามเนื้​้� อ หรื​ือเอ็​็นยึ​ึด กล้​้ามเนื้​้� อ ผลจากแรงยึ​ึดมากเกิ​ินปกติ​ิ หรื​ือการหดรั้​้�งของ กล้​้ามเนื้​้� อที่​่�รุ​ุนแรง 3) ข้​้อแพลง เกิ​ิ ดจากการบาดเจ็​็ บของเอ็​็ นกระดู​ูกผลมาจาก แรงยื​ืด 4) ข้​้อต่​่อเคลื่​่�อนหลุ​ุด เกิ​ิดจากการบาดเจ็​็บของข้​้อต่​่อกระดู​ูกที่​่� เคลื่​่�อนหลุ​ุดผิ​ิดตำำ�แหน่​่ง

อาการ(6) 1) ปวดและกดปวด เกิ​ิดการบาดเจ็​็บบริ​ิเวณกระดู​ูก 2) บวมและผิ​ิวหนั​ังมี​ีสี​ีผิ​ิดปกติ​ิ เป็​็นผลจากการคั่​่�งของน้ำำ�หรื​ือ เลื​ือดออกบริ​ิเวณที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บ 3) การผิ​ิดรู​ูปหรื​ือโก่​่งงอในส่​่วนที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บ อาจมี​ีลั​ักษณะ สั้​้�นผิด ิ รู​ูปเนื่​่� องจากการซ้​้อนของกระดู​ูกที่​่�หัก ั หรื​ือพบลั​ักษณะ ที่​่�แยกห่​่างกั​ัน ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

31

4) มี​ีเสี​ียงขั​ัดสี​ีของรอยหั​ัก อาจพบการขยั​ับของกระดู​ูกในส่​่วน ที่​่�ไม่​่ใช่​่ข้อ ้ 5) กระดู​ูกโผล่​่ออกมานอกผิ​ิวหนั​ังที่​่�ปกคลุ​ุม ขั้​้�นตอนในการดู​ูแล ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ(6)

กระดู​ูก ข้​้ อ ต่​่ อ กล้​้ามเนื้​้� อ หรื​ื อ เนื้​้� อเยื่​่� อได้​้รั​ั บ บาดเจ็​็ บ จะมี​ี

บาดแผล หรื​ือร่​่องรอยการบาดเจ็​็บ มี​ีขั้​้�นตอนในการดู​ูแล ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ ดั​ังนี้​้�

1) ประเมิ​ินความปลอดภั​ัยของสถานที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุก่อ ่ นให้​้การช่​่วยเหลื​ือ 2) ประเมิ​ินสภาพผู้​้บ � าดเจ็​็บเบื้​้�องต้​้น โดย Primary survey คื​ือ การ ตรวจหาความเปลี่​่�ยนแปลงต่​่าง ๆ ที่​่�อาจทำำ�ให้​้ผู้​้บ � าดเจ็​็บเสี​ียชี​ีวิ​ิต เมื่​่�อพบต้​้องรี​ีบแก้​้ไขทั​ันที​ี ได้​้แก่​่ การตรวจดู​ูเรื่​่�องทางเดิ​ินหายใจ (airway with cervical spine control) การหายใจ (breathing) และระบบไหลเวี​ียนโลหิ​ิต (circulation) หรื​ือ “ABCs” 3) ทำำ�การห้​้ามเลื​ือดในตำำ�แหน่​่งที่​่�มี​ีบาดแผล และดู​ูแลแผล ตาม หลั​ักการดั​ังนี้​้� 3.1 ถ้​้าไม่​่มี​ีการบาดเจ็​็บของกล้​้ามเนื้​้� อและกระดู​ูก ให้​้ยกส่​่วน ที่​่�เลื​ือดออกให้​้สู​ูงกว่​่าระดั​ับหั​ัวใจ เพื่​่� อช่​่วยให้​้เลื​ือดหยุ​ุด ไหลเร็​็วขึ้​้�น 3.2 ถ้​้ามี​ีบาดแผลและมี​ีเลื​ือดออกใช้​้นิ้​้ว � มื​ือหรื​ือผ้​้าก๊​๊อซสะอาด กดตรงจุ​ุดที่​่�มี​ีเลื​ือดออกหากเลื​ือดไม่​่หยุ​ุดให้​้เพิ่​่ม � ความหนา ของผ้​้าก๊​๊อซ

32

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ุ ก ั คา 3.3 กรณี​ีที่​่�มี​ีวั​ัสดุหั ◆ห้​้ามดึ​ึงออก ยกเว้​้นกี​ีดขวางการช่​่วยหายใจและการกด หน้​้าอก ◆ยึ​ึดตรึ​ึงวั​ัสดุนั้​้ ุ �นให้​้อยู่​่�นิ่​่ง� กั​ับที่​่�ไม่​่เคลื่​่�อนไหว ◆การห้​้ามเลื​ือดโดยใช้​้ผ้​้าปิ​ิดแผลหนา ๆ ปิ​ิดบริ​ิเวณโดย รอบวั​ัสดุ​ุ 3.4 บาดแผลเปิ​ิดที่​่�ทรวงอก ◆ใช้​้ผ้​้าก็​็อซหรื​ือแผ่​่นพลาสติ​ิกสะอาดปิ​ิดแผล แล้​้วปิ​ิด พลาสเตอร์​์ที่​่ข � อบทั้​้�ง 3 ด้​้าน เว้​้นด้​้านที่​่� 4 ด้​้านบนไว้​้ระบาย อากาศ ◆ถ้​้าไม่​่มี​ีการบาดเจ็​็ บที่​่� กระดู​ูกสั​ันหลั​ั ง จั​ั ดท่​่ าให้​้ผู้​้�ป่​่วย รู้​้สึ � ก ึ สบาย 3.5 บาดแผลที่​่�มี​ีอวั​ัยวะภายในทะลั​ักออกมา ◆ห้​้ามดั​ันอวั​ัยวะที่​่�โผล่​่ทะลั​ักออกมาเข้า้ ไปที่​่�เดิ​ิม ◆ใช้​้ผ้​้าก๊​๊ อ ซหรื​ื อ ผ้​้าสะอาดชุ​ุ บ น้ำำ� เกลื​ื อ หรื​ื อ น้ำำ�ส ะอาด หมาดคลุ​ุมไว้​้ 3.6 บาดแผลที่​่�อวั​ัยวะถู​ูกตั​ัดขาด ◆ทำำ�ความสะอาดบาดแผล และห้​้ามเลื​ือด ◆เก็​็บอวั​ัยวะที่​่�ถู​ูกตั​ัดขาดใส่​่ในถุ​ุงพลาสติ​ิก แล้​้วรั​ัดถุ​ุงให้​้ แน่​่น

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

33

◆นำำ�ถุ​ุ ง พลาสติ​ิ ก ที่​่� ใ ส่​่ ส่​่ ว นที่​่� ถู​ู กตั​ั ด ขาด ใส่​่ ล งในถุ​ุ ง พลาสติ​ิกหรื​ือภาชนะที่​่�บรรจุ​ุน้ำ�ำ แข็​็ง ◆ห้​้ามแช่​่อวั​ัยวะที่​่�ขาดลงไปในน้ำำ�แข็​็ง หรื​ือในน้ำำ�แข็​็งแห้​้ง โดยตรง 3.7 บาดแผลจากไฟไหม้​้ น้ำำ�ร้​้อนลวก ◆ถอดเสื้​้�อผ้​้าและเครื่​่�องประดั​ับที่​่� ถู​ูกไฟไหม้​้ ควรระวั​ัง เสื้​้�อผ้​้าอาจจะถู​ูกเผาไหม้​้ติ​ิดกั​ับผิ​ิวหนั​ัง เมื่​่�อถอดเสื้​้�อผ้​้า ออกพบว่​่ามี​ีการดึ​ึงรั้​้�งควรหลี​ีกเลี่​่�ยงส่​่วนนั้​้�น ◆ใช้​้น้ำำ�/น้ำำ�เกลื​ื อล้​้างแผลเพื่​่� อลดอาการปวดแสบปวด ร้​้อน ◆ป้​้องกั​ันการติ​ิดเชื้​้�อปิ​ิดแผลด้​้วยผ้​้าแห้​้งที่​่�สะอาด ◆ห้​้ามใช้​้น้ำำ�มั​ัน โลชั่​่�น ยาสี​ีฟั​ัน หรื​ือยาปฏิ​ิชี​ีวนะทาบน แผล ◆ไม่​่ทำำ�ให้​้ตุ่​่�มพองแตก 3.8 บาดแผลจากการสั​ัมผั​ัสสารเคมี​ี ◆สวมถุ​ุงมื​ือและชุ​ุดป้​้องกั​ัน ◆สารเคมี​ีที่​่�เป็​็นผงควรปั​ัดทิ้​้�งก่​่อนใช้​้น้ำำ�ล้​้าง ◆ใช้​้น้ำำ�ชำ�ร ำ ะล้​้างปริ​ิมาณมาก ◆การล้​้างใช้​้วิ​ิธี​ีการให้​้น้ำำ�ผ่า่ นโดยใช้​้ฝั​ักบั​ัว หรื​ือสายยาง 4) หากมี​ีกระดู​ูกหั​ัก หรื​ืออวั​ัยวะผิ​ิดรู​ูปทำำ�การดามกระดู​ูก ด้​้วยวั​ัสดุ​ุ ที่​่�เหมาะสม 34

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

5) แผลฟกช้ำำ� ห้​้อเลื​ือด ข้อ ้ เท้​้าพลิ​ิก ข้อ ้ แพลง หลั​ักสำำ�คัญ ั ของการ ดู​ูแลอยู่​่�ใน 24 ชั่​่�วโมงแรกโดยใช้​้น้ำำ�แข็​็ง หรื​ือถุ​ุงน้ำำ�เย็​็นประคบ เพื่​่�อไม่​่ให้​้เลื​ือดออกและช่​่วยระงั​ับอาการปวด ข้​้อควรระวั​ัง ระวั​ังการบาดเจ็​็บที่​่�กระดู​ูกต้​้นคอ และการบาดเจ็​็บร่​่วม เช่​่น ซี่​่�โครงหั​ักต้​้องคำำ�นึงึ ถึ​ึงการบาดเจ็​็บของปอด หรื​ือมี​ีรอยฟกช้ำำ�ที่​่� หน้​้าท้​้อง อาจมี​ีการบาดเจ็​็บอวั​ัยวะภายในช่​่องท้​้อง เป็​็นต้​้น

ชนิดของบาดแผลและหลักการห้ามเลือด ชนิดของบาดแผล

การช่วยเหลือ

1. แผลถลอก (abrasion)

1) หากมี​ีเศษวั​ัสดุเุ ล็​็ก ๆ ในบาดแผล

- มี​ีเลื​ือดซึ​ึมออกเล็​็กน้​้อย

2) ทำำ�ความสะอาดบาดแผลจากเศษ

- ผิ​ิวหนั​ังเป็​็นรอยแผลตื้​้� น - มี​ีอาการเจ็​็บปวด

ให้​้ใช้​้คี​ีม หรื​ือแหนบดึ​ึงเศษวั​ัสดุอ ุ อก วั​ัสดุ ฝุ่​่�น ุ หรื​ือคราบดิ​ิน ด้​้วยน้ำำ�เกลื​ือ

3) ถ้​้าแผลมี​ีเลื​ื อ ดซึ​ึ ม มาก ให้​้ห้​้าม เลื​ื อดโดยใช้​้ผ้​้าสะอาดหรื​ือผ้​้าก๊​๊ อซ ปิ​ิดแผล

4) กรณี​ีที่​่� มี​ีวั​ั สดุ​ุ ฝั​ั ง คาไม่​่ ส ามารถ

เอาออกได้​้ให้​้ระวั​ังการปิ​ิดแผลไม่​่ลง น้ำำ�หนั​ักจะทำำ�ให้​้ฝั​ังลึ​ึกเพิ่​่ม � ขึ้​้�น

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

35

ชนิดของบาดแผล

การช่วยเหลือ

2. แผลฉี​ีกขาด (laceration)

1) ห้​้ามเลื​ื อดโดยใช้​้ผ้​้าสะอาดหรื​ือ

- แผลฉี​ีกขาดมี​ีความลึ​ึกหลาย ผ้​้าก๊​๊อซปิ​ิดแผล

ระดั​ับ เกิ​ิดจากผิ​ิวหนั​ังกระทบ 2) ถ้​้าเลื​ื อดออกไม่​่หยุ​ุ ดให้​้ใช้​้ผ้​้ายื​ืด วั​ัตถุแ ุ หลมคม - มี​ีเลื​ือดออก

พั​ั นทั​ั บ ผ้​้าปิ​ิ ด แผลอี​ีกชั้​้� น เพื่​่� อเพิ่​่� ม แรงกดทั​ับ

3) กรณี​ีไม่​่มี​ีกระดู​ูกหั​ัก ถ้​้ามี​ีบาดแผล บริ​ิเวณแขน ขา ให้​้ยกอวั​ัยวะส่​่วนนั้​้�น สู​ูงกว่​่าระดั​ับหั​ัวใจ

3. แผลที่​่�ทรวงอกและวั​ัตถุยั ุ งั 1) ห้​้ามดึ​ึ ง วั​ั ตถุ​ุ อ อกจากบาดแผล ปั​ักคา

ยกเว้​้นกรณี​ีกี​ีดขวางการช่​่วยเหลื​ื อ การหายใจ และการกดหน้​้าอก

2) ยึ​ึ ด วั​ั ตถุ​ุ นั้​้� น ให้​้อยู่​่�นิ่​่� ง ไม่​่ เ คลื่​่� อน ขยั​ับ

3) ห้​้ามเลื​ือดโดยการใช้​้ผ้​้าก๊​๊อซปิ​ิด

แผลรอบวั​ั ตถุ​ุหนา ๆ เพื่​่� อเป็​็นการ ช่​่วยพยุ​ุงวั​ัตถุ​ุ

4) ถ้​้าบาดแผลมี​ีวั​ั ตถุ​ุปั​ักคาบริ​ิเวณ

หน้​้าท้​้อง ทรวงอก ให้​้สั​ังเกตอาการ แสดงของภาวะช็​็ อ กจากการตก

เลื​ือดภายใน ควรให้​้ผู้​้ป่ � ว ่ ยงดน้ำำ� และ อาหาร รี​ีบนำำ�ส่ง่ โรงพยาบาล

36

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ชนิดของบาดแผล

การช่วยเหลือ

4. การบาดเจ็​็ บ ที่​่� ศี​ีร ษะและ 1) ทำำ�การห้​้ามเลื​ือดด้​้วยการปิ​ิดแผล สมอง

โดยตรง หรื​ือถ้​้าเลื​ือดออกมากให้​้ใช้​้

- มี​ีการกระทบกระเทื​ือนต่​่อสมอง ผ้​้ายื​ืดรั​ัด

มี​ีเลื​ือดออกในโพรงสมอง อาจ 2) สั​ังเกตอาการและอาการแสดงทาง

ทำำ�ให้​้ความดั​ันในสมองเพิ่​่ม � ขึ้​้�น สมอง เช่​่น ซึ​ึมลง ระดั​ับความรู้​้�สึ​ึก - อาจเป็​็นแผลเปิ​ิดหรื​ือปิ​ิด

ตั​ั วลดลง พู​ูดคุ​ุ ยสั​ั บ สน ปวดศี​ีรษะ

มาก อาเจี​ียนพุ่​่�ง เป็​็นต้​้น รี​ีบนำำ�ส่ง่ โรง พยาบาล

5. แผลไหม้​้จากกระแสไฟฟ้​้า 1) ตรวจสอบความปลอดภั​ั ยข อง สถานที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุก่​่อนการช่​่วยเหลื​ือ

2) ดู​ูแลการหายใจและภาวะหั​ัวใจ หยุ​ุดเต้​้น

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

37

การทำ�แผลและการตกแต่งบาดแผล

เมื่​่�อเกิ​ิดการบาดเจ็​็บ เช่​่น จากอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุจราจรทางถนน ถู​ูกของ

มี​ีคมบาด หกล้​้ม เป็​็นต้​้น ทำำ�ให้​้เกิ​ิดบาดแผลเปิ​ิดบริ​ิเวณผิ​ิวหนั​ัง มี​ีเลื​ือด ไหลหรื​ือซึ​ึมต้​้องทำำ�แผลเพื่​่� อล้​้างสิ่​่ง� สกปรกออกจากแผล และห้​้ามเลื​ือด จึ​ึงต้​้องกระทำำ�ด้​้วยวิ​ิธี​ีที่​่�สะอาดที่​่�สุด ุ การทำำ�แผลจึ​ึงเป็​็นส่ว ่ นหนึ่​่�งของการ ช่​่วยเหลื​ือ ณ จุ​ุดเกิ​ิดเหตุ​ุ(6)

การทำำ�แผล 1. ล้​้างมื​ือให้​้สะอาด และสวมอุ​ุปกรณ์​์ป้อ ้ งกั​ันตนเอง เช่​่น ถุงุ มื​ือ ผ้​้าปิ​ิดปากอนามั​ัย 2. ทำำ�ให้​้ง่​่าย รวดเร็​็วไม่​่ใช้​้เวลานาน 3. ใช้​้เทคนิ​ิคและวั​ัสดุ​ุอุ​ุปกรณ์​์ที่​่�ปราศจากเชื้​้�อ เพื่​่� อไม่​่ให้​้มี​ีการ ปนเปื้​้�อนเชื้​้�อโรคเข้า้ บาดแผล เช่​่น

38

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

◆กำำ�จั​ัดสิ่​่ง� แปลกปลอมจากแผลด้​้วยการใช้​้คี​ีมปราศจาก เชื้​้�อคี​ีบออกและใช้​้การล้​้างด้​้วยน้ำำ�เกลื​ือ ◆ทำำ� ความสะอาดบาดแผลโดยรอบด้​้วยแอลกอฮอล์​์ 70% ซึ่​่�งสามารถฆ่​่าเชื้​้�อโรคที่​่�ผิ​ิวหนั​ังได้​้ประมาณร้​้อยละ 90 ภายใน 2 นาที​ี ◆ใช้​้สำำ�ลี​ีสะอาดชุ​ุบเบตาดี​ีน หรื​ือโปรวิ​ิดี​ีน ไอโอดี​ีน เช็​็ด ภายในบาดแผลและวนออกรอบบาดแผล เป็​็นการขจั​ัด เชื้​้�อโรค ◆ปิ​ิดแผลด้​้วยผ้​้าก๊​๊อซปราศจากเชื้​้�อ และติ​ิดพลาสเตอร์​์ ตามแนวขวางของลำำ�ตั​ัว ◆กรณี​ีที่​่� มี​ีเลื​ื อดไหลซึ​ึมมากให้​้ใช้​้ผ้​้าพั​ันแผล หรื​ือก๊​๊ อซ พั​ันแผลพั​ันทั​ับเพิ่​่�มเติ​ิมหรื​ือใช้​้การดามอวั​ัยวะให้​้นิ่​่�ง ลด การไหลของเลื​ือด 4. หากมี​ีวั​ั ตถุ​ุปั​ักคา ห้​้ามดึ​ึ งวั​ั ตถุ​ุออกจากบาดแผลควรยึ​ึดไว้​้ ไม่​่ให้​้เคลื่​่�อนไหวเพราะอาจทำำ�ให้​้เกิ​ิดการบาดเจ็​็บเพิ่​่ม � ขึ้​้�น

การยึ​ึดวั​ัสดุปั ุ ก ั คา

หลั​ักการช่​่วยเหลื​ือผู้​้บ � าดเจ็​็บที่​่�มี​ีวั​ัตถุปั ุ ก ั หรื​ือคาอยู่​่�ที่​่�ผิว ิ หนั​ัง 1) ห้​้ามดึ​ึง หรื​ือขยั​ับวั​ัตถุปั ุ ก ั คาออกจากตำำ�แหน่​่ง 2) ตรึ​ึงวั​ัตถุใุ ห้​้นิ่​่ง� โดยไม่​่ไปสั​ัมผั​ัส 3) ไม่​่เพิ่​่ม � อั​ันตรายให้​้กั​ับเนื้​้� อเยื่​่�อรอบบาดแผล 4) ใช้​้วิ​ิธี​ีกดตรึ​ึงผิ​ิวหนั​ังรอบแผล ไม่​่ต้​้องทำำ�แผล ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

39

วิ​ิธีป ี ฏิ​ิบัติ ั ิ 1) ประเมิ​ินสภาวะผู้​้บ � าดเจ็​็บเบื้​้� องต้​้น 2) ใช้​้ผ้​้าสะอาดกดผิ​ิวหนั​ังรอบ ๆ แผล 3) พั​ันด้​้วยผ้​้ายื​ืด (gauze bandage หรื​ือ elastic bandage) ยึ​ึด ตรึ​ึงผ้​้าสะอาดให้​้อยู่​่�กั​ับที่​่�เพื่​่� อไม่​่ให้​้วั​ัตถุขยั ุ บ ั

การดามกระดู​ูก

หลั​ักในการดามกระดู​ูกหั​ักแบบเปิ​ิด และแบบปิ​ิด ได้​้แก่​่ 1) ต้​้องทำำ�แผลและห้​้ามเลื​ือดก่​่อนทำำ�การดาม 2) ดามให้​้ครอบคลุ​ุมข้อ ้ ต่​่อเหนื​ือและใต้​้ส่​่วนที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บ 3) เพื่​่� อป้​้องกั​ันการเคลื่​่�อนไหวของผู้​้บ � าดเจ็​็บ กรณี​ีมี​ีการบาดเจ็​็บ ของกระดู​ูกสั​ันหลั​ังโดยใช้​้กระดานแข็​็ง (spinal board) รวม ถึ​ึงดามอวั​ัยวะที่​่�หัก ั ก่​่อนการเคลื่​่�อนย้​้าย

วั​ัสดุที่​่ ุ ใ� ช้​้ในการดาม 1) เครื่​่�องดามชนิ​ิดแข็​็ง เช่​่น ไม้​้บรรทั​ัด แผ่​่นพั​ับแข็​็ง แผ่​่นไม้​้ โลหะ หรื​ือหนั​ังสื​ือพิ​ิมพ์​์ที่​่�พับ ั เป็​็นท่​่อนแขน เป็​็นต้​้น 2) เครื่​่�องดามแบบสุ​ุญญากาศ ช่​่วยให้​้การดามมี​ีประสิ​ิทธิ​ิภาพ รอบทิ​ิศทาง 3) เครื่​่�องดามประยุ​ุกต์​์ใช้​้วั​ัสดุที่​่ ุ ห � าได้​้มาจั​ัดการให้​้เหมาะสม โดย ไม่​่ให้​้ส่​่วนที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บมี​ีการเคลื่​่�อนไหว

40

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

อั​ันตรายที่​่เ� กิ​ิดจากการดามที่​่ไ� ม่​่เหมาะสม 1) ดามและพั​ันแน่​่นจนเกิ​ินไปทำำ�ให้​้รบกวนการไหลเวี​ียนเลื​ือด และกดทั​ับเส้​้นประสาท 2) เพิ่​่�มการบาดเจ็​็บของกระดู​ูก ข้​้อ ข้​้อต่​่อ เส้​้นเลื​ือด เส้​้นประสาทและกล้​้ามเนื้​้� อ 3) นำำ�ส่ง่ ผู้​้ป่ � ว ่ ยล่​่าช้​้า ทำำ�ให้​้เกิ​ิดอั​ันตรายแก่​่ชี​ีวิ​ิต

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

41

การดูแลผูป ้ ่วย Trauma ณ ห้องอุบัตเิ หตุฉก ุ เฉิน (In-hospital Care) การดูแลผูป ้ ่วยบาดเจ็บ

การดู​ูแลผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บ เมื่​่�อแรกรั​ับที่​่�ห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ินถื​ือเป็​็น

ช่​่วงเวลาที่​่�สำ�คั ำ ัญ (golden period) ประมาณร้​้อยละ 60 ของผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ได้​้ รั​ับบาดเจ็​็บเสี​ียชี​ีวิ​ิตในโรงพยาบาลจะเสี​ียชี​ีวิ​ิตในช่​่วงนี้​้� และหนึ่​่�งในสาม อาจรอดชี​ีวิ​ิตถ้​้าได้​้รั​ับการดู​ูแลรั​ักษาที่​่�ถู​ูกต้​้อง (preventable death) จำำ�นวนผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�มารั​ับการรั​ักษาที่​่�ห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ิน มี​ีเพี​ียงร้​้อยละ 10-15 ของ ผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ได้​้รั​ับบาดเจ็​็บอยู่​่�ในภาวะอั​ันตรายที่​่�ต้​้องการรั​ักษาอย่​่างรี​ีบด่​่วน และถู​ูกต้​้อง สำำ�หรั​ับผู้​้�ป่​่วยที่​่�เหลื​ือ (ร้​้อยละ 85-90) มาที่​่�ห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ิน

42

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ในสภาพคงที่​่� (stable) ซึ่�ง่ สามารถให้​้การรั​ักษาอย่​่างเป็​็นระบบตามขั้​้�น ตอน โดยไม่​่ต้​้องเร่​่งร้​้อนเกิ​ินไป(7)

ก า รรั​ั ก ษ า ผู้​้� ป่​่ ว ยที่​่� ไ ด้​้รั​ั บ อุ​ุ บั​ั ติ​ิ เ ห ตุ​ุ ยึ​ึ ด ต า ม ห ลั​ั ก ก า รข อ ง

“Advanced trauma Life Support (ATLS)”(8) 1. Preparation กระบวนการเตรี​ียมความพร้​้อมในการรั​ักษา ผู้​้� ป่​่ ว ยอุ​ุ บั​ั ติ​ิ เ หตุ​ุ มี​ี การประสานงานระหว่​่ า งที​ีมกู้​้� ชี​ี พในที่​่� เกิ​ิดเหตุ​ุ เเละที​ีมงานบุ​ุคคลากรทางการเเพทย์​์ที่​่�ต้​้องเตรี​ียม ความพร้​้อมในห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ินสำ�ำ หรั​ับให้​้การรั​ักษา 2. Prehospital phase กระบวนการที่​่�ที​ีมกู้​้ชี​ี � พให้​้การช่​่วยเหลื​ือ ผู้​้�ป่​่วยในที่​่� เกิ​ิ ดเหตุ​ุ เช่​่น การประเมิ​ินทางเดิ​ิ นหายใจ การ ช่​่วยเหลื​ือดู​ูแลบาดแผลภายนอกเบื้​้� องต้​้น สั​ังเกตภาวะช็​็อก และการดาม เป็​็นต้​้น นำ�ำ ผู้​้ป่ � ว่ ยส่​่งโรงพยาบาลเพื่​่� อให้​้ได้​้รั​ับการ รั​ักษาอย่​่างทั​ันท่​่วงที​ี รวมถึ​ึงการรวบรวมข้​้อมู​ูล ณ สถานที่​่� เกิ​ิ ด เหตุ​ุ เช่​่ น ร ะยะเวลาการเกิ​ิ ด อุ​ุ บั​ั ติ​ิ เ หตุ​ุ ลั​ั ก ษณะกลไก ของการเกิ​ิดอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุ ข้​้อมู​ูลประวั​ัติ​ิและการรั​ักษา ซึ่​่�งเป็​็น สิ่​่ง� สำำ�คั​ัญในการเตรี​ียมความพร้​้อมสำำ�หรั​ับการรั​ักษาผู้​้ป่ � ว ่ ย 3. Hospital phase เตรี​ียมความพร้​้อมของที​ีมบุ​ุคลากรทาง การเเพทย์​์ในการรั​ักษาผู้​้ป่ � ว่ ยอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุ เช่​่น airway 2 equipment (Laryngoscope and tube), warmed intravenous crystalloid solution อุ​ุปกรณ์​์ในการ Monitoring ตลอด ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

43

จนการเตรี​ียมส่​่ ง ตรวจ Laboratory test การตรวจทาง รั​ังสี​ีวิ​ิทยา และการเตรี​ียมความพร้​้อมของธนาคารเลื​ือด 4. Triage ขั้​้�นตอนนี้​้�เป็​็นกระบวนการคั​ัดเเยกผู้​้�ป่​่วยตามระดั​ับ ความรุ​ุ นแรงของอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุขณะที่​่�ผู้​้�ป่​่วยมาถึ​ึงที่​่�ห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ิน โดยผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�มี​ีปัญ ั หา airway และ cervical spine จะได้​้รั​ับ การดู​ูเเลรั​ั ก ษาเป็​็ นลำำ�ดั​ั บ เเรก และผู้​้� ป่​่ ว ยที่​่� มี​ีปั​ั ญ หาเรื่​่� อ ง breathing และ circulation จะได้​้รั​ับการดู​ูเเลรั​ักษาเป็​็น ลำำ�ดั​ับถั​ัดไปในกระบวนการ triage เช่​่น Multiple casualties กรณี​ีอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุที่​่�จำ�น ำ วนผู้​้ป่ � ว ่ ยเเละ ความรุ​ุนเเรงของอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุที่​่เ� กิ​ิดขึ้​้�นไม่​่เกิ​ินขี​ีดความสามารถ ของโรงพยาบาล ในกรณี​ีนี้​้�ผู้​้�ป่​่วยที่​่�มี​ี Life threatening condition เเละ Multiple system injuries ควรได้​้รั​ับการ ดู​ูเเลรั​ักษาก่​่อน Mass casualties กรณี​ีอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุที่​่จำ � ำ�นวนผู้​้ป่ � ว่ ยเเละความ รุ​ุ นเเรงของอุ​ุ บั​ัติ​ิเหตุ​ุที่​่�เกิ​ิดขึ้​้�นเกิ​ินขี​ีดความสามารถของ โรงพยาบาล ในกรณี​ีนี้​้ผู้ � ป่ ้� ว ่ ยที่​่�มี​ีโอกาสรอดชี​ีวิ​ิตควรได้​้รั​ับ การรั​ักษาในเบื้​้� องต้​้นก่​่อน การคัดแยกกลุ่มอาการ Trauma(9) มาตรฐานที่​่�กำำ�หนดโดยสถาบั​ันการแพทย์​์ฉุก ุ เฉิ​ินแห่​่งชาติ​ิ โดยกำำ�หนดให้​้นำำ�ระบบ Criteria Based Dispatch (CBD) ในการรั​ักษา ณ ห้​้องฉุ​ุกเฉิ​ิน 44

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

45

46

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

5. Primary Survey หมายถึ​ึง การประเมิ​ินและตรวจร่​่างกายอย่​่างรวดเร็​็วเพื่​่� อหา ภาวะคุ​ุกคามต่​่อชี​ีวิ​ิต ได้​้แก่​่ การตรวจดู​ูเรื่​่�องทางเดิ​ินหายใจ (airway with cervical spine control) การหายใจ (breathing) และระบบไหลเวี​ียนโลหิ​ิต (circulation) หรื​ือ “ABCs” (7) กระบวนการนี้​้เ� ป็​็นการประเมิ​ินหาภาวะคุ​ุกคามต่​่อชี​ีวิ​ิต (life threatening condition) เเละให้​้การรั​ักษาอย่​่างทั​ันท่​่วงที​ี โดยมี​ีขั้​้�นตอนในการประเมิ​ินผู้​้ป่ � ว่ ยตามหลั​ักการของ ABCDE ดั​ังต่​่อไปนี้​้(8) � 5.1 A: Airway maintenance and Cervical spine protection การประเมิ​ินทางเดิ​ินหายใจ (airway) เป็​็นสิ่​่ง� เเรกที่​่�ควร ทำำ�ในผู้​้�ป่​่วยที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุ โดยเฉพาะผู้​้�ป่​่วยที่​่�มี​ีปั​ัญหา เรื่​่�องการบาดเจ็​็บที่​่�คอ (neck injury) และการบาดเจ็​็บที่​่� ใบหน้​้าขากรรไกร (maxillofacial injury) อาการเเสดง ที่​่� บ่​่ ง ชี้​้� ว่​่ า ผู้​้� ป่​่ ว ยมี​ีปั​ั ญ หา airway compromise ได้​้แก่​่ Agitation คื​ื อภาวะขาดออกซิ​ิเจน Obtundation คื​ื อ ภาวะมี​ีคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ในเลื​ือดสู​ูง Cyanosis คื​ือภาวะ ออกซิ​ิเจนในเลื​ือดต่ำำ� เป็​็นต้​้น ส่​่ ว นปั​ั ญ หาเรื่​่� อ งของกระดู​ูกสั​ั น หลั​ั ง ส่​่ ว นคอหั​ั ก และ เคลื่​่�อน (cervical spine injury) ควรระวั​ังในผู้​้�ป่​่วยที่​่�มี​ี ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

47

ปั​ั ญ หาภาวะการเปลี่​่� ยน แปลงของระดั​ั บ ความรู้​้� สึ​ึ ก ตั​ั ว (altered of consciousness) เเละผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�มี​ีการบาดเจ็​็บ ที่​่�เกิ​ิดจากแรงกระแทกบนกระดู​ูกไหปลาร้​้า (blunt injury above the clavicle) การรั​ักษาในผู้​้ป่ � ว่ ยที่​่�มี​ีปัญ ั หาเรื่​่�องทางเดิ​ินหายใจ (air way) ต้​้องระวั​ั งไม่​่ให้​้เกิ​ิ ด hyperextension หรื​ือ excessive movement ของกระดู​ูกสั​ันหลั​ังส่​่วนคอ (cervical spine) มากเกิ​ินไปซึ่​่�งอาจมี​ีผลทำำ�ให้​้เกิ​ิดการบาดเจ็​็บไขสั​ันหลั​ัง (spinal cord injury) ได้​้ จึ​ึงมี​ีความจำำ�เป็​็นที่​่�กระบวนการ ต้​้องมี​ีบุ​ุคลากรทางการเเพทย์​์อย่​่างน้​้อย 2 คนในการดู​ูเเล ผู้​้ป่ � ว ่ ยโดยใช้​้หลั​ักของ “ Manual in-line stabilization ” 5.2 B: Breathing and Ventilation การที่​่� ผู้​้� ป่​่ ว ยมี​ี adequate ventilation ที่​่� ดี​ีนั้​้� นต้​้ อง ดู​ูแลทางเดิ​ินหายใจ (airway patency) มี​ีการแลกเปลี่​่�ยน ก๊​๊าซออกซิ​ิเจนและคาร์​์บอนไดออกไซด์​์ มี​ีโครงสร้​้างการ ทำำ�งานของปอด ผนั​ังหน้​้าอก เเละกะบั​ังลม ซึ่​่�งจะทำำ�ให้​้ กระบวนการหายใจเกิ​ิดขึ้​้�นได้​้อย่​่างเหมาะสม 5.3 C: Circulation and Hemorrhagic control การเสี​ียเลื​ือดปริ​ิมาณมากมั​ักเป็​็นสาเหตุ​ุของการเสี​ียชี​ีวิ​ิต ในผู้​้�ป่​่วยที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุ การประเมิ​ินความรุ​ุ นเเรงของ การเสี​ียเลื​ื อดในผู้​้�ป่​่วยกลุ่​่�มนี้​้�จะดู​ูจากระดั​ั บการรู้​้�สึ​ึกตั​ั ว 48

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

สี​ีผิ​ิ ว ชี​ีพจร โดยผู้​้� ป่​่ ว ยที่​่� มี​ี ภาวะช็​็ อ กจากการตกเลื​ื อ ด (hemorrhagic shock) จะมี​ีระดั​ั บความรู้​้�สึ​ึกตั​ั วลดลง มี​ีลั​ักษณะผิ​ิวหนั​ังที่​่�ขาวซี​ีดเเละเย็​็น เเละคลำำ�ได้​้ชี​ีพจรเบาลง เเละเต้​้นเร็​็ว โดยทั่​่�วไปผู้​้ป่ � ว่ ยจะมี​ีอาการ shock เมื่​่�อเสี​ียเลื​ือด 30-40% ของ blood volume 5.4 D: Disability (Neurologic evaluation) เป็​็นการตรวจทางระบบประสาทอย่​่างรวดเร็​็วโดยใช้​้ Glasgow Coma Scale (GCS) คื​ือวิ​ิธี​ีประเมิ​ินความผิ​ิดปกติ​ิ และความรุ​ุ น แรงทางระบบประสาท ในการประเมิ​ิ น ระดั​ับการรู้​้สึ � ก ึ ตั​ัว (level of consciousness) และขนาด รู​ูม่​่านตา (pupillary size) การที่​่�ผู้ป่ ้� ว่ ยมี​ีระดั​ับการรู้​้สึ � ก ึ ตั​ัวลด ลงเป็​็นผลมาจากมี​ีการลดลงของ cerebral oxygenation /Cerebral perfusion จากที่​่�มี​ี direct cerebral injury 5.5 E: Exposure / Environmental control ควรถอดเสื้​้�อผ้​้าของผู้​้�ป่​่วยออกเพื่​่� อให้​้แพทย์​์สามารถ ตรวจหาการบาดเจ็​็บ และพลิ​ิกตะแคงเพื่​่� อตรวจหาการ บาดเจ็​็บทางด้​้านหลั​ังโดยใช้​้ Log roll maneuver และ ควรตรวจในรู​ูทวารหนั​ัก (per rectal examination) โดย ป้​้องกั​ันภาวะ hypothermia โดยใช้​้ warm blankets หรื​ือ external warming device

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

49

6. Resuscitation คื​ือการรั​ักษาผู้​้ป่ � ว่ ยให้​้พ้​้นจากภาวะวิ​ิกฤติ​ิซึ่ง�่ อาจเป็​็นอันตร ั าย ถึ​ึงชี​ีวิ​ิต ได้​้แก่​่ การใส่​่ท่​่อช่​่วยหายใจ การช่​่วยหายใจ การให้​้ fluid resuscitation การห้​้ามเลื​ือด(7) และการประเมิ​ินการตอบ สนองของผู้​้ป่ � ว ่ ยภายหลั​ังการให้​้ Initial fluid resuscitation ดู​ูจาก vital sign กลั​ับมาเป็​็นปกติ​ิ adequate end organ perfusion and ventilation (urine output, level of consciousness, peripheral perfusion)(8) 7. Adjuncts to Primary Survey and Resuscitation(8) การดู​ูแลผู้​้ป่ � ว ่ ยในกระบวนการของ primary survey เช่​่น monitoring การส่​่งตรวจทางรั​ังสี​ีวิ​ิทยา และการตรวจสื​ืบค้​้น ที่​่�จำำ�เป็​็นในผู้​้ป่ � ว ่ ยอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุ ได้​้แก่​่ Electrocardiographic monitoring (ECG) ทำำ�ในผู้​้ป่ � ว ่ ย ที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุ Urinary catheters ทำำ�ให้​้สามารถประเมิ​ิน urine output ของผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุได้​้ Gastric catheter ช่​่วยลดการเกิ​ิด gastric distension และลดโอกาสเกิ​ิด aspiration ในผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุ Other monitoring ในระหว่​่ า งการช่​่ ว ยฟื้​้� นคื​ื นชี​ี พ (resuscitation) ผู้​้ป่ � ว่ ยที่​่�ได้​้รั​ับอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุจำำ�เป็​็นต้​้อง monitoring physiologic parameter 50

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

X-ray examination and diagnostic studies การ ส่​่งตรวจทางรั​ังสี​ีวิ​ิ นิ​ิจฉั​ัยที่​่� สำ�คั ำ ั ญในผู้​้�ป่​่วยที่​่� ได้​้รั​ับอุ​ุ บั​ัติ​ิเหตุ​ุ ประกอบด้​้วย film chest x-ray AP view, film pelvis AP view และ film c-spine lateral view 8. Secondary survey (7,8) กระบวนการ Secondary survey ยั​ังไม่​่เริ่​่ม � ว ่ ย � ต้​้นหากผู้​้ป่ มี​ีสั​ัญญาณชี​ีพไม่​่คงที่​่� History คื​ื อ การซั​ั ก ประวั​ั ติ​ิ จ ากพยานในที่​่� เ กิ​ิ ด เหตุ​ุ หรื​ื อ บุ​ุ ค ลากรทางการแพทย์​์ ที่​่� นำ�ำ ผู้​้� ป่​่ ว ยมาจากที่​่� เ กิ​ิ ด เหตุ​ุ ได้​้แก่​่ mechanism of injury ระยะเวลาการเกิ​ิดอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุ การรั​ักษาในเบื้​้� องต้​้น ประวั​ัติ​ิของผู้​้ป่ � ว ่ ยที่​่�ควรซั​ัก ได้​้แก่​่ A : Allergies M : Medication currently used P : Past illness / Pregnancy L : Last meal E : Events / Environment related to injury โดยสรุ​ุป Secondary survey เป็​็นการตรวจหาพยาธิ​ิสภาพ อย่​่างละเอี​ียดหลั​ังจากที่​่�ผู้​้�ป่​่วยพ้​้นภาวะวิ​ิกฤติ​ิแล้​้ว ขั้​้�นตอน นี้​้� ป ระกอบด้​้วย การซั​ั ก ประวั​ั ติ​ิ การตรวจร่​่ า งกายอย่​่ า ง ละเอี​ียด การตรวจทางห้​้องปฏิ​ิบั​ัติ​ิการ และการตรวจพิ​ิเศษ เช่​่น การเอกซเรย์​์ส่ว ่ นต่​่าง ๆ ของร่​่างกาย การทำำ� CT scan ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

51

การทำำ� diagnostic peritoneal lavage ในผู้​้�ป่​่วยที่​่�ได้​้รั​ับ บาดเจ็​็บที่​่�ช่อ ่ งท้​้อง เป็​็นต้​้น(7)

กลไกการบาดเจ็​็บ (mechanism of injury) โดยทั่​่�วไปแบ่​่งได้​้ ดั​ังนี้​้�(8) Blunt trauma : เกิ​ิดจากอุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุทางรถยนต์​์ อุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุจาก การทำำ�งาน ตกจากที่​่�สู​ูง กรณี​ีอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุทางรถยนต์​์ ควรซั​ัก ประวั​ัติก ิ ารใช้​้เข็​็มขั​ัดนิ​ิรภัย ั ความเสี​ียหายของรถ การกระแทก กั​ับพวงมาลั​ัย การกระเด็​็นออกจากรถของผู้​้ป่ � ว ่ ย จะบอกถึ​ึง ความรุ​ุนแรงของอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุ และอวั​ัยวะที่​่�มี​ีโอกาสเกิ​ิดอุ​ุบัติ ั เิ หตุ​ุ Penetrating trauma : เกิ​ิดจากการถู​ูกยิ​ิงหรื​ือถู​ูกแทง สิ่​่�ง ที่​่�บ่​่งบอกถึ​ึงความรุ​ุ นแรงของอุ​ุบั​ัติ​ิเหตุ​ุและประวั​ัติ​ิที่​่�ควรซั​ัก ได้​้แก่​่ ชนิ​ิดของอาวุ​ุธ ขนาดหั​ัวกระสุ​ุน วิ​ิถี​ีกระสุ​ุน ระยะที่​่� ถู​ูกยิ​ิง หรื​ือระยะจากอาวุ​ุธถึ​ึงบาดแผล Thermal injury : อุ​ุบัติ ั ิเหตุ​ุจากไฟไหม้​้หรื​ือน้ำำ�ร้​้อนลวกเกิ​ิด ร่​่วมกั​ับ blunt และ penetrating trauma นอกจากมี​ีปั​ัญหา บาดแผลไฟไหม้​้แล้​้ว ยั​ังอาจมี​ีปั​ัญหา inhalation injury ใน กรณี​ีสถานที่​่�เกิ​ิดเหตุ​ุเป็​็นพื้​้�นที่​่�ปิด ิ Hazardous Environment : สารที่​่�มี​ีผลต่​่อระบบทางเดิ​ิน หายใจ ระบบหั​ัวใจและระบบไหลเวี​ียนเลื​ือด และการทำำ�งาน ของอวั​ั ย วะภายในของผู้​้� ป่​่ ว ย เช่​่ น ส ารพิ​ิ ษ รั​ั ง สี​ี แพทย์​์ ควรเตรี​ียมความพร้​้อมในการรั​ักษาผู้​้�ป่​่วยโดยปรึ​ึกษากั​ั บ ศู​ูนย์​์พิษ ิ วิ​ิทยา

52

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

Physical examination : เป็​็นการตรวจร่​่างกายโดยละเอี​ียด ตั้​้� ง แต่​่ ศี​ีร ษะถึ​ึ ง เท้​้าของผู้​้� ป่​่ ว ย ในส่​่ ว นของ head, neck, abdomen, pelvis, perineum, musculoskeletal และ neurologic system เพื่​่� อหา specific organ injury

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

53

เอกสารอ้างอิง 1. นักงานบรรเทาทุกข์และประชานามัยพิทักษ์ สภากาชาดไทย สถาบันการแพทย์ ฉุกเฉินแห่งชาติ. การปฐมพยาบาลฉุกเฉินและการกู้ชีพขั้นพื้ฐาน [อินเทอร์เน็ต].

2563 [สืบค้นเมื่อ 4 ต.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล : https://www.niems.go.th/1/ UploadAttachFile/2020/EBook/410985_20200824143640.pdf 2. สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. กลไกการบาดเจ็บ (MOI = Mechanism of injuries) [อินเทอร์เน็ต]. 2563 [สืบค้นเมื่อ 4 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : https:// www.facebook.com/niem1669/posts/466745170031304/ 3. ศูนย์เอราวัณ กรุงเทพมหานคร.การประเมินสภาวะผู้ป่ วยขั้นต้น [อินเทอร์เน็ต].

2563 [สืบค้นเมื่อ 16 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://ems.bangkok.go.th/ learning/mod/page/view.php?id=322&lang=en ่ 4. จุฑารัตน ผู้ ์ พิทก ั ษ์กล ุ .การพยาบาลเพือแก ไ้ ขภาวะฉุกเฉินในระบบต่างๆ [อินเทอร์เน็ต]. ่ 2563 [สืบค้นเมือ 16 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://pws.npru.ac.th/poopitukkul/data/files/บทที่%203(3).pdf

5. ศูนย์เอราวัณ กรุงเทพมหานคร. การดแ ู ลผู้บาดเจ็บและกระดก ู สันหลัง [อินเทอร์เน็ต].

2563 [สืบค้นเมื่อ 17 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://ems.bangkok.go.th/ learning/mod/page/view.php?id=386

้ [อินเทอร์เน็ต].

6. ศูนย์เอราวัณ กรุงเทพมหานคร. การบาดเจ็บของกระดูกและกล้ามเนือ 2563 [สืบค้นเมื่อ 16 ธ.ค. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://ems.bangkok.go.th/ learning/mod/page/view.php?id=387

7. ราชวิ ท ยาลั ย ศั ลย แพทย์ แ ห่ ง ประเทศไทย.การดู แ ลผู้ป่ วยบาดเจ็ บ เมื่ อแรกรั บ (Resuscitation in Trauma) [อินเทอร์เน็ต]. 2563 [สืบค้นเมื่อ 4 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://www.rcst.or.th/web-upload/filecenter/CPG/Trauma.html 8. ธวัชชัย ตุลวรรธนะ. Initial management in Trauma [อินเทอร์เน็ต]. 2563 [สืบค้นเมื่อ 6 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : http://med.swu.ac.th/surgery/images/SAR54/initial%20management%20in%20trauma%20.pdf

54

ภาวะบาดเจ็บ (Trauma)

9. สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. เกณฑ์การคัดแยกผู้ป่ วยฉุกเฉินและจัดลำ�ดับ การบริบาล ณ ห้องฉุกเฉินตามหลักเกณฑ์ท่ี กพฉ. กำ�หนด (ฉบับที่ 1) พ.ศ. 2556 [อินเทอร์เน็ต]. 2563 [สืบค้นเมื่อ 11 พ.ย. 2563]. แหล่งข้อมูล : https://www.

niems.go.th/1/upload/migrate/file/255605231830151553_6BQPypE0cjSQopFX.pdf

ความรู้สำ�หรับผู้ปฏิบัติการด้านการแพทย์ฉุกเฉิน

55