buurtkrant van het A-Kwartier jaargang 35 nummer 2 2019
krant
A-Kwartier op de schop plannen en overlast
De Harmonie
Groningens Kleine Club
Het Pomphuis
verleden en toekomst
Politie: 0900-8844 Meldpunt overlast: 050-5875885 brugt.aanen@groningen.politie.nl Wijkpost Binnenstad voor klachten over uw woonomgeving: 050- 3678910 of www.gemeente.groningen.nl/overlast-en-zorg-melden A-krant: De A-krant is een uitgave van buurtvereniging ‘Het A-Kwartier’ in Groningen en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 2500 exemplaren. Bij een teveel aan kopij kan de redactie besluiten de kopij verkort, niet of pas in een volgend nummer te plaatsen. Ingezonden brieven worden niet anoniem geplaatst en de schrijver/ster is verantwoordelijk voor de inhoud. Banknummer buurtvereniging: NL33 INGB 0005 031 398 t.n.v. Buurtvereniging Het A-Kwartier Buurtpand de Oude Drogisterij: Lage der A 4: Hans Imelman, 050-3125020 Hier is elke laatste zondag van de maand de Buurtborrel van 16.00-18.00 uur Website Buurtvereniging: www.a-kwartier.nl Wilt u op de hoogte blijven van de meest recente ontwikkelingen en activiteiten, meldt u dan aan voor het A-mailbulletin. Stuur een mail naar hetakwartier@gmail.com o.v.v. ‘aanmelding A-mail bulletin’. Post voor Het A-Kwartier en de A-krant: Westerbinnensingel 49 9718 BS Groningen e-mail: hetakwartier@gmail.com Bestuur buurtvereniging Het A-Kwartier: Henk Cuperus (secretaris) Fleur Woudstra (voorzitter a.i./activiteiten) Gerrit de Goede (penningmeester) Trinet Holtslag
06-30 60 89 29 06-28 92 24 77
Verspreiding van de A-krant: Hans & Tineke Mulder, Schuitemakersstraat 7a 06-26 76 96 60 / 050-312 04 13 mail: ormu@home.nl Hier kunt u zich ook aanmelden als u mee wilt helpen de A-krant te bezorgen.
van de redactie Helaas in deze krant weer een in memoriam. Wilbert Wolthers, jarenlang onze contactman als het gaat om de verspreiding van de A-krant heeft de ongelijke strijd met de kanker verloren en is op 26 februari overleden. Wij gaan hem missen. Een voorjaarskrant waarin geschiedenis en toekomst elkaar ontmoeten. Het verleden van het Pomphuis aan de Kleine der A wordt door Tjerd van Riemsdijk uit de doeken gedaan. En het Scheepvaartmuseum licht een tipje van de sluier op over de toekomst ervan als bruisende en waardevolle culturele hotspot aan de A. Ook het verleden laten we niet rusten. De Harmonie, voormalig hotspot van menig mannelijk lid met als hoger doel het plezier der leden. Tegenwoordig zijn ook vrouwen er welkom. Marc Korfage probeert een belofte waar te maken in Het Beloofde Land. Altijd al barkeepertje willen spelen? Dan kun je bij hem terecht in zijn nieuwe concept in het oude Land van Belofte op de hoek van de Vijfde Drift. De gemeente is intussen druk doende nieuwe hotspots te creëren en vindt het nodig hiervoor sommige straten meerdere keren op de schop te nemen. Is dat nou echt nodig? Dat leest u hier. Bestuursvoorzitter van de buurtvereniging Esther Klaver dobbert noodgedwongen op de Acalephe op turquoise wateren voor de kust van Ambon met een blokkerend anker. Er zijn slechtere hotspots te bedenken... En heeft u ambitie heeft om de (eventueel interim) scepter te zwaaien over de A-krant in de rol van onbezoldigd eindredacteur, dan bieden wij u uw geheel eigen hotspot binnen de redactie aan! Graag reageren naar hetakwartier@gmail.com. Maar vóór alles wensen wij u een heel fijne zomer en voor nu of later: veel leesplezier.
colofon
• Omslagfoto: Hoge der A (Han Santing) Redactie: Henk Cuperus, Tjerd van Riemsdijk, Hans van de Sande, Wilma Mik, Tjitske Zuiderbaan (eindredactie) Han Santing (vormgeving & foto's) Kopij voor A-krant 2019|3 inzenden vóór 15 juli 2019
Medewerkers aan dit nummer: Esther Klaver, Fleur Woudstra, Willie Mulder, Marga Trip, Jan Wiebe van Veen, Robert van der Molen Jan Ottens (foto's) Sacha Landkroon (gedicht) Drukkerij De Marge, Groningen
3
Binnenstad op de schop Tekst: Tjerd van Riemsdijk Foto's: Jan Ottens
4
E
en aantal jaren geleden begon de Gemeente Groningen in navolging van het gedachtegoed uit de 60er jaren, de binnenstad nog meer autovrij te maken door de stadsbussen te weren. Een meer leefbare stad was het doel. De Gemeente besloot de te schrappen busroutes in de binnenstad opnieuw in te richten. Inmiddels is dat aan de westkant van de binnenstad gerealiseerd. Aan de oostkant gebeurt dit nadat de overstaphalte aan de Bloemsingel en de brug over de Diepenring vanaf het Kattendiep naar het Damsterdiep is ‘geslagen’. Omdat vele delen van de binnenstad toch op de schop gaan, leek het de Gemeente handig om de bestaande gladde gele steentjes te vervangen door gele stenen die bij alle weersomstandigheden stroever blijven. Al met al een mooi plan om de binnenstad aantrekkelijker te maken voor bezoekers. Geldt dat ook voor de bewoners? Immers…. Stad is er ook voor u! Nadat de plannen tot uitvoering konden worden gebracht, werd tevens bedacht dat tegelijkertijd diverse leidingen als riolering, gasleidingen, glasvezel- en elektriciteitskabels, vernieuwd, vervangen of gerenoveerd konden worden. Naast de continue, talrijke verbouwingsprojecten voor studentenwoningen, nieuwe winkelpanden en horecabedrijven. Inmiddels zijn diverse plannen gestart met de uitvoering. Een deel van de binnenstad stond het afgelopen jaar letterlijk op z’n kop. Het maken van plannen gaat de Gemeente over het algemeen redelijk goed en makkelijk af. Echter als het op de uitvoering aankomt, blijkt de afstemming van werkzaamheden toch een moeilijke tot onmogelijke klus: straten liggen maanden open. Vele delen van straten zijn de afgelopen jaren dan weer dicht en dan weer open gemaakt. Diverse leidingen en kabels worden namelijk door verschillende aannemers/bedrijven vervangen. Van ook maar enige afstemming is geen sprake.
Mooie plannen, maar...
Soms chaos Het gevolg van deze ongecoördineerde acties is dat afsluitingen te pas en te onpas plaatsvinden. Bezoekers van de stad vliegen met of zonder auto alle kanten van de binnenstad op, en 5
foto: Han Santing
parkeren ongebreideld en ongelimiteerd in onze autovrije binnenstad. Van handhaving lijkt geen sprake. En dan hebben we het nog niet eens over het laden en lossen in de winkelstraten. Blijkbaar geven dergelijke opbrekingen en afsluitingen meteen ook een opheffing van de verkeersregels. Het laden en lossen vindt niet meer alleen plaats in de 'vensteruren' en door vrachtauto’s en bestelbusjes, maar ook erbuiten door personenauto’s van winkeliers en/of medewerkers. Met een enorme toename van stallende fietsers en terrasjes is er voor het doorgaande fiets- en wandelpubliek vaak geen doorkomen aan. Niet alleen voor bezoekers, maar zeker ook voor de bewoners van de binnenstad zijn delen ervan nauwelijks meer leefbaar te noemen. De Gemeente zal werk moeten maken van een duurzaam distributiesysteem, met een overslagterrein annex bodenterrein aan de rand van de stad, waarvandaan met kleinere elektrische- en fietsvoertuigen de producten bij de winkels en horecabedrijven bezorgd worden. Tevens levert een dergelijk systeem extra werk op en minder onderhoudskosten aan kapotgereden trottoirbanden, gele steentjes, lantaarnpalen, putten en ondergrondse kabels en leidingen. Leefmilieu Voor de betreffende bewoners in het gebied werkt ook de dienstverlening van de Gemeente niet meer naar behoren. Ondergrondse vuilcontainers kunnen of worden niet meer op tijd geleegd, de geplande ophaal van oud papier vervalt, etc. Of, wellicht nog vervelender, de glazenwasser kan opeens zijn werk niet doen omdat de straat open ligt. Per auto spullen vervoeren van of naar je huis, wordt onmogelijk gemaakt door de fysieke afzettingen en opbrekingen. Dat er bij dergelijke werkzaamheden ongelukken voorkomen als het uitvallen van de openbare verlichting kan natuurlijk voorkomen. Waar gehakt wordt vallen spaanders! Maar dat de verlichting van bijvoorbeeld de A-kerk en de -toren en die van het toilet aan de Kleine der A maanden tot ruim een jaar niet werken, dat kan en mag niet gebeuren. Soms krijg je bericht van een aannemer dat er de volgende dag rondom je huis gewerkt 6
gaat worden of dat je straat wordt afgezet. Veel vaker gebeuren die werkzaamheden echter zonder een berichtje vooraf. De werkzaamheden van m.n. het vervangen van de ondergrondse kabels en leidingen vinden plaats met groot materieel, die dagenlang niet alleen lawaai maken, maar ook fijnstof en CO2 uitstoten. Voor bewoners niet echt gezond. Delen van de binnenstad worden zo voor langere perioden onleefbaar. Er zijn zelfs bewoners die zich afvragen of ze hiervoor bij de gemeente het jaarbedrag van de WOZ-waarde van hun woning niet in rekening kunnen brengen, of anderszins aanspraak kunnen maken op planschade. Regie noodzakelijk De Gemeente zal, nu de binnenstad voorlopig nog grotendeels op de schop gaat, zelf de coรถrdinatie van de uitvoerende bedrijven ter hand moeten nemen. Ze moet voorkomen dat een binnenstadsgebied niet voor iedere leiding opnieuw wordt opgebroken. De communicatie met hun eigen beheer- en onderhoudsorganisatie zal moeten verbeteren, en handhaving van verkeersregels sterker bewaakt worden. Pas dan kunnen de bewoners nog enigszins leefbaar wonen. Bovendien zal het uitvoerende werk in kleinere proporties moeten plaatsvinden, waarbij de gemeente perk en paal stelt aan de uitstoot en lawaai van die enorme zandzuigers en schoonmaakcontainers. Recent lazen we in de krant dat daar inmiddels aan gewerkt wordt...
Reactie van de gemeente Beste heer Van Riemsdijk, Naar aanleiding van uw mail van vorige week stuur ik u de reactie van wethouder Roeland van der Schaaf. Onze binnenstad is enorm in ontwikkeling. Dat moet ook, zodat we goed voorbereid zijn op de toekomst. Omdat de druk op de binnenstad nog steeds toeneemt, zijn maatregelen noodzakelijk. Die grijpen in op het gebruik van de openbare ruimte. In de tijdelijkheid van de uitvoering, maar ook daarna in de nieuwe situatie. Dat schuurt nog wel eens. Ondanks dat er hard aan wordt gewerkt om overlast te voorkomen, is de realiteit dat het soms onvermijdelijk is. Het is goed te realiseren dat er veel partijen actief zijn bij de werkzaamheden. De gemeente zelf uiteraard, maar zeker ook de nutsbedrijven en de 7
aannemers die uiteindelijk het werk doen. Juist omdat er veel partijen bij betrokken zijn, wordt zoveel mogelijk getracht om de werkzaamheden op elkaar aan te laten sluiten. Door regelmatig overleg, door te werken met vergunningen en door zoveel mogelijk werk met werk te maken, zodat bijvoorbeeld het werk van de nutsbedrijven kan worden gecombineerd met dat van de gemeente. Dat gaat vaak goed. Maar, en dat moeten we ook constateren, soms ook niet. De druk is dan ook groot. Zo is het nutsbedrijf Enexis verplicht vanuit het Rijk tijdig alle kabels en leidingen gesaneerd te hebben. Zij hebben daarvoor een eigen uitvoeringsplanning. Het is inderdaad ook niet voor niets dat de gemeente samen met de nutsbedrijven de afstemming van herinrichtingen en het vervangen van gele stenen beter willen laten aansluiten op bijvoorbeeld het vervangen van leidingen en kabels of ander onderhoudswerk door de nutsbedrijven. Daar gaan we mee door en waar nodig zetten we een tandje bij. Ook als het gaat om handhaving, bijvoorbeeld door camera’s in te zetten als proef. Om de druk op de binnenstad te verkleinen en om het milieu te sparen, stimuleert de gemeente ook volop het gebruik van klein, milieuvriendelijk vervoer. De komende jaren zullen we daar een flinke toename in zien. De gemeente maakt daarover afspraken met vervoerders. Dat betekent steeds minder grote vrachtwagens in de binnenstad. En we houden u zo goed mogelijk op de hoogte. Daarom is bijvoorbeeld in het Akwartier bij aanvang van de werkzaamheden huis aan huis een nieuwsbrief verspreid. Met alle info en kaartjes over de werkzaamheden de komende maanden, over de planning en de mogelijke overlast en over wat te doen bij vragen en klachten. Die nieuwsbrief met de planning is ook te vinden op de site over de binnenstadsaanpak Ruimte voor jou. Te vinden via www.ruimtevoorjou.groningen. nl. En rond de zomer zullen we een update van de nieuwsbrief verspreiden. Tussendoor hoort de aannemer u te informeren over aanstaande werkzaamheden. Bij ingrijpende werkzaamheden publiceren we ook op de site. En waar dat mogelijk is, organiseren we een inloop of een spreekuur. Soms doen we dat zelf, soms gebeurt dit door de aannemer. 8
Lossen we daarmee alles op? Waarschijnlijk niet altijd, de praktijk blijkt zo nu en dan weerbarstig. Planningen moeten soms worden aangepast, door tegenvallers in het werk bijvoorbeeld, of doordat de weersomstandigheden niet meewerken. Dit kan dan extra overlast betekenen. Zeker als dat onverwacht gebeurt is dat voor iedereen erg vervelend. En ja, er wordt soms met machines gewerkt die tijdelijk lawaai produceren en wegen blokkeren. Helaas hoort dat er wel een beetje bij vrezen we, al zullen we zeker de aannemers die aan het werk gaan erop wijzen en vragen ook op dit vlak zo veel mogelijk met de omgeving rekening te houden. Bijvoorbeeld door waar mogelijk tijden aan te passen waarop de zwaardere machines worden gebruikt. Gelukkig horen we ook in veel gevallen dat gebruikers van de binnenstad begrip hebben voor zo’n tijdelijke situatie en inzien dat het er uiteindelijk beter en mooier op wordt. Maar waar dat niet het geval is, is het goed dat de gemeente deze signalen ontvangt. Zodat de afstemming tussen al die partijen in de binnenstad kan worden verbeterd. Zodat we uiteindelijk een binnenstad krijgen die past binnen de ambities van Ruimte voor Jou: een aantrekkelijker binnenstad gericht op verblijf, toegankelijkheid en bereikbaarheid. En een binnenstad die goed voorbereid is op de toekomst. Maar ook een binnenstad die open staat voor vragen en opmerkingen. Daarvoor kan men onder andere terecht bij de binnenstadcafés die regelmatig plaatsvinden, de inloopbijeenkomsten en de spreekuren tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Via de website Ruimte voor jou kan natuurlijk ook. Via de site zelf, of via mail: binnenstad@groningen.nl. Een ieder is uitgenodigd. Specifiek voor de werkzaamheden in het A-kwartier kunt u daarnaast terecht bij de omgevingsmanager werkzaamheden kabels en leidingen; Johnny Schepers van firma A.Hak, namens Enexis Netbeheer en Waterbedrijf Groningen. Zijn telefoonnummer is 06-10 56 31 53, ook bereikbaar via 0592-278240. Bij vragen over de herinrichting en de werkzaamheden van de gemeente kunt u daarnaast contact opnemen met André Feitsma, projectleider, via Klant Contact Centrum (KCC) gemeente Groningen telefoon 14050. Met vriendelijke groet, Willie Mulder 9
Word ook lid van Buurtvereniging Het A-Kwartier en beslis mee over uw wijk
Contributie: ¤ 12,50 voor een eenpersoonshuishouden ¤ 17,50 voor een huishouden van 2 of meer personen
E-mail uw gegevens (naam, adres en postcode) naar: hetakwartier@gmail.com o.v.v. ‘Lidmaatschap A-Kwartier’
Nieuwe leden krijgen als welkomsgeschenk de A-Kwartierverjaardagskalender
van het bestuur •
Het is Koningsdag als deze bestuursberichten worden geschreven. Het voorjaar heeft prachtige dagen gekend, jammer dat het uitgerekend vandaag fris en wisselvallig is. Gezien het aantal dagen dat het Noorderplantsoen alweer intensief is gebruikt als gezellig BBQ-oord en publieke afvalplaats, mogen we echter niet klagen.
• Wat hebben we allemaal te melden? Allereerst, voor degene die het is ontgaan: vorig jaar is er een boek verschenen over de Hoge der A geschreven door Beno Hofman en Kirsten Otto. In het boek wordt de volledige geschiedenis van deze monumentale Groninger straat beschreven. Naast een aantal algemene hoofdstukken is aan alle panden een eigen hoofdstuk gewijd, waarbij een overzicht wordt gegeven van alle eigenaren door de eeuwen heen. Het boek is onder meer verkrijgbaar via groningerboeken.nl en ook bij boekhandel Van der Velde) voor ¤ 26,50. • Op 21 december 2018 heeft de rechter het ingestelde beroep tegen de bouw van het pand aan de A-Kerkstraat 20 ongegrond verklaard. Wij betreuren deze uitspraak, maar zijn blij met de justitiële bevestiging dat het bestuur van een buurtvereniging wel degelijk gerechtigd is om in dit soort zaken als belanghebbende op te treden. Bent u het ook niet eens met bouwplannen in uw omgeving, schroom dan niet om in actie te komen. Samen staan we sterk(er)! • Zoals u weet, is de tippelzone aan de Bornholmstraat (ontstaan na het einde van de tippelprostitutie in het A-Kwartier in 1998) onlangs gesloten. Voor mensen werkzaam in de prostitutie is tijdelijk een huiskamer geopend aan de Schoolholm 2. Het college van burgemeester en wethouders heeft besloten de openstelling te verlengen tot 1 11
Kunstatelier Noes Met werk van Beeldend Kunstenaar Annuska ‘t Hart
Geopend op afspraak en iedere zaterdag van 13.00-17.00 u
Pottebakkersrijge 13 9718 AG Groningen Telefoon 06-30109303 Website www.annuska-t-hart.nl
juli 2019. Tot dusver heeft dit niet geleid tot overlast in de omgeving. We gaan ervan uit dat dit ook zo blijft. Mocht u zien dat er ergens anders in de stad getippeld wordt, geeft u dit dan door aan de politie (0900-8844) en aan het Meldpunt Overlast en Zorg (via de website van de gemeente Groningen). • Op 30 maart werden bewoners aan de Kleine der A/Reitemakersrijge verrast door een evenement. Veel muziek, lawaai en drukte met de nodige verkeersproblemen. Het verkeer vanaf de Schuitenmakersstraat werd niet gewaarschuwd en reed zich vast bij het water. Aan omwonenden was niets bekend. Gevraagd naar de vergunning hiervoor kwam de reactie dat het evenement, overigens met een mooie milieudoelstelling, een activiteit van de gemeente was en dat daarom geen vergunning nodig zou zijn. Dat laatste is juridisch onjuist. Er was verzuimd een vergunning aan te vragen. Wat te doen bij geluidsoverlast of hinder van een evenement? Bel - alleen tijdens het evenement - de evenementenklachtentelefoon: 050-367 11 33. Op https://gemeente. groningen.nl/evenementenkalender leest u voor welke evenementen een vergunning is aangevraagd.
foto's: Han Santing
• In het kader van Lentekriebels zijn er dit jaar drie schoonmaakacties uitgevoerd in het A-Kwartier. Opvallend is de grote hoeveelheid filters die door rokers op straat wordt achtergelaten. Een snoeppapiertje gooi je toch ook niet op de grond? Waarom een filter dan wel? We hebben de gemeente Groningen daarom gevraagd een campagne te starten om rokers meer bewust te maken dat een filter ook afval is.
De schoonmaakactie was overigens een groot succes. In de gehele gemeente namen 168 teams deel en ruim 6.000 bewoners. • Per 1 mei stopt Thijs Klompmaker als projectleider van het A-Kwartier. Zijn werk wordt overgenomen door André Feitsma (andre.feitsma@groningen.nl). André gaat de herinrichting van de Visserstraat, de Laan en de Turftorenstraat op zich 13
foto: Wikipedia
nemen. De uitvoering van de Visserstraat en de Laan zal nog in 2019 plaatsvinden. De herinrichting van de Turftorenstraat loopt vertraging op i.v.m. het vraagstuk rondom autoparkeren. We wachten overigens nog steeds (inmiddels een jaar) op een reactie van de gemeente betreffende het bieden van alternatieven voor het verdwijnen van parkeerplaatsen aan (onder meer) de Hoge der A en het idee om binnenstad parkeren alleen voor bewoners mogelijk te maken.
• De gemeente wil dat schepen in de Noorderhaven een authentiek karakter hebben, in goede staat van onderhoud zijn en bewoond worden door de eigenaar. Van de 63 schepen voldoen er 18 niet aan de regels. Om eigenaren te ondersteunen bij het opknappen van hun schip is er een subsidieregeling opgezet. Door buurtbewoners is met gemengde gevoelens gereageerd op dit voorstel.
foto: Han Santing
•
Tijdens elk gesprek dat met de gemeente wordt gevoerd, komt het onderwerp fietsparkeren aan de orde. Wat is de laatste stand van zaken volgens de gemeente? Het herwinnen van de openbare ruimte, waaronder het aanpakken van de fietsenproblematiek, maakt onderdeel uit van het nieuwe coalitieakkoord. De gemeente Groningen beschikt over twee miljoen euro 14
om de fietsenproblematiek aan te pakken. Het merendeel van dit bedrag zal worden besteed aan een fietsenstalling onder het voormalige pand van de V&D. Naar verwachting zal eind 2019 de fietsenkelder onder het Groninger Forum, met een capaciteit van 1200 fietsen, openen. In totaal zullen er ongeveer 3000 nieuwe ondergrondse fietsenstalplekken gecreëerd worden. Op de Nieuwe Markt en Poelestraat en Peperstraat zal dan worden ingezet op handhaving van een fietsparkeerverbod.
• Kijk voor meer informatie over de toekomst van het A-Kwartier ook eens op de website https://gemeente.groningen.nl/toekomstvisie-a-kwartier. Op deze gemeentelijke projectwebsite voor het A-kwartier vindt u onder andere (een verwijzing naar) de visie, de berichten uit het A-kwartier, het bestemmingsplan en ontwerpen/verbeeldingen. • Klachten over afval, overlast, vergunningen kunt u het meest eenvoudig indienen bij het Klantencontactcentrum (KCC) van de gemeente Groningen. Het KCC is bereikbaar via het algemene telefoonnummer 14050 en via het emailadres info@groningen.nl. • Zoals gebruikelijk houden we u op de hoogte van de ontwikkelingen via Facebook, Twitter en het A-mail bulletin en vergeet niet een abonnement te nemen op Stadsnieuws via https://gemeente.groningen.nl/nieuwsbrieven-en-social-media.
DESIGN MEUBELEN VERLENGDE VISSCHERSTRAAT 1 9718 JA GRONINGEN TELEFOON 050 - 314 36 22 MOBIEL 06 - 30 899 191 INFO@HOEKJEGRONINGEN.NL
WWW.HOEKJEGRONINGEN.NL
15
foto: Han Santing
De gemeente geeft aan dat de fietsenproblematiek in het A-kwartier complex is, Dé oplossing is er niet. De gemeente beschikt over een pakket aan maatregelen, waaronder het identificeren van ongebruikte fietsen, het plaatsen van extra stallingen, het inzetten van fietsstewards en het opleggen van parkeerverboden.
De Harmonie blijver & passant in het A-Kwartier
Tekst: Hans van de Sande
M
ensen zijn buitengewoon bewegelijk, maar de gebouwen waar ze zich in ophouden zijn lastig te verplaatsen. Zo is er in onze buurt een belangrijk en sfeerbepalend gebouwencomplex dat de Harmonie heet. Delen van dat complex bestaan al meer dan anderhalve eeuw, maar het soort mensen dat zich er in ophoudt, varieerde sterk. Wat is de geschiedenis van dit gebouw en hoe komt het aan die naam? In 1840, dus bijna twee eeuwen geleden, waren er in Groningen, net als overal in West Europa, vele clubs. Het was zo’n club die het geld bijeenspaarde om aan de Oude Kijk in ‘t Jatstraat een groot clubgebouw neer te zetten, dat uiteindelijk in 1891 voltooid werd en voorzien was van een grote concertzaal. Ook had die club een eigen symfonieorkest, dat later de Groninger Orkest Vereniging ging heten en nog later het NNO. Wat wil dat zeggen: een club? Clubs vinden we door de gehele menselijke geschiedenis. Clubs waren ooit een mannenzaak. De oervorm van de club is fraai gedefinieerd door de geleerde Dr. Johnson: 'Een vereniging van mannen die onder bepaalde omstandigheden met een bepaald doel bij elkaar komt.' Dat doel is dan meestal het plezier der leden, Johnson zei immers ook: "A club is a place where twenty men pay for the pleasure of one". Het mooie is dan natuurlijk dat ze allemaal denken dat ze die ene zijn. Kenmerkend voor zo’n club is verder dat hij niet gebaseerd was op familiebanden, maar werd gevormd voor een bepaald doel, aanvankelijk ofwel de jacht, ofwel de oorlog. Dat laatste kwam er toentertijd trouwens vaak op neer dat een poging werd gedaan maagden uit een naburige nederzetting te roven en dat vervolgens (#metoo is hier niet ver weg!) wraak werd genomen voor dit soort jacht-excessen. Tegenwoordig vinden we zoiets nog wel terug bij groepen hooligans en corpsstudenten, zij het dat die meestal te dronken zijn om nog iets zinvols met een maagd te kunnen bespreken. Was het doel bereikt, dan vierde men dat. Dat vieren kon overigens lang duren en dat gebeurde vaak in daartoe 17
Links: Voorgevel Harmonie in 1910, (foto: P. B. Kramer, RHC Gron. Archieven) Boven: Bouwtekening 1889, architecten Schilt & Haverkamp (RHC Gron. Archieven) Onder: Geld nodig voor de bouw van de Harmonie in 1869
bestemde gebouwen, die clubs of sociëteiten genoemd werden. Dergelijke clubs vinden we heden ten dage niet alleen in Groningen en Londen, maar ook bij niet door de westerse beschaving aangeraakte volkeren. Ze blijken daar dikwijls te beschikken over een eigen clubhuis: het zogenaamde mannenhuis. Een belangrijk kenmerk was en is, dat een clubgebouw exclusief is: als je er niet bijhoort, kom je er niet in. In 1840 waren er in Groningen dus vele clubs en het plezier der leden bestond er in om te spelen en te feesten, maar ook om te debatteren en om naar muziek te luisteren. Men deed dat in café’s of andere uitspanningen. In die tijd maakten de vele clubs van Groninger burgers de fout om studenten toe te laten en die zorgden, vooral bij het feesten, voor nare botsingen met de burgerij. De studenten trokken zich dus meer en meer terug in eigen kring en dat werd de sociëteit Mutua Fides. De andere leden besloten tezamen ook een sociëteit op te richten en daar ligt het ontstaan van de sociëteit de Harmonie: gezelligheid, spel en cultuur, maar wel met ballotage en in een eigen gebouw. Boven: Aquarel van de Hamonietuin, J. A. Last 1892 Onder: Uitvoering in de muziekkoepel in de tuin 1961. Met het invoeren van die ballotage volgden Foto: P. Boonstra (beide: RHC Groninger Archieven) ze overigens een club die al sinds 1760 be18
stond: De Grote Sociëteit, die zijn leden rekruteerde uit de bovenlagen van het burgerdom en het garnizoen, en uiteraard balloteerde. De Harmonie was meer een club van de betere middenstand, maar er werd toch geballoteerd. Verder was een kenmerk van de Harmonie dat het een club was die zeer op muziek gesteld was, vandaar ook de naam. Die Harmonie was aanvankelijk gevestigd in de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat, op de plaats van de latere Rijks-HBS. Om allerlei redenen beviel het daar niet en werden gebouwen en een tuin aangekocht in de Oude Kijk in ’t Jatstraat op de plek waar het nu nog staat. Daar was in de gebouwen van een vroeger klooster de academie Minerva gevestigd en in een ander gebouw een opleiding tot gymnastiek-docent, de latere ALO. Voor de bijbehorende tuin bestonden plannen om er een krankzinnigengesticht te bouwen. Op deze plek zette men een nieuw sociëteitsgebouw neer dat in 1856 met veel feestelijkheid betrokken werd. Ook de tuin was opnieuw ingericht en er was een muziekkoepel in geplaatst. In die koepel gaf het inmiddels door de Harmonie opgerichte symfonieorkest ’s zomers drukbezochte concerten en in de winter gebeurde dat in de kleine concertzaal die vroeger van Minerva was geweest. Door het steeds groeiende ledental bleek verdere uitbreiding nodig. Zo werd het gebouw en vooral de concertzaal in 1882 sterk vergroot. Die concertzaal kon zo’n 1300 bezoekers bergen en stond in heel Nederland bekend om zijn fabuleuze akoestiek. Daarmee was echter de sociëteit zelf nog niet uit de brand, er waren te veel leden voor het
Boven: Impressie van de grote zaal in 1892 van H. H. A. Eijkelen Midden: Uitvoering gymnastiekvereniging Brunhilde, 1928 Onder: Christelijk Oratorium en Gronings Orkest, 1958 (foto: P. Boonstra) Alle foto's: RHC Groninger Archieven)
19
betrekkelijk kleine gebouw. Nogmaals werd in 1891 een verbouwing voltooid, die leidde tot de uiteindelijke situatie. Het voorplein kreeg zijn huidige vorm en de lokaliteiten waren nu groot genoeg om de inmiddels 2000 leden te herbergen. Bij dit getal moeten we trouwens wel even stilstaan. De stad Groningen had rond 1900 zo’n 70.000 inwoners en de Harmonie telde toen alweer 2500 leden. Dat betekent dat 3,6% van alle Groningers lid was en dat was tevens het meest kapitaalkrachtige deel. Dat was trouwens maar goed ook, want de bouw en uitbreiding werden uiteindelijk door de leden betaald. De Harmonie was dus een factor van belang in het Groningse culturele en sociale leven en een monument voor burgerschap in de beste zin. De nog steeds bestaande en bloeiende sociëteit de Harmonie heeft nu ca 500 leden en dat is 0,25% van de huidige bevolking. Voer voor sociologen!
Boven: Volksconcert in de tuin, 1918 Midden: Tuin van de Harmonie tijdens een Kermesse d'Eté, 1900 Onder: Bestuur van de Harmonie in 1910 (foto: Joël de Lange. Midden en onder: RHC Groninger Archieven)
De sociëteit de Harmonie begon omstreeks 1930 geleidelijk aan leden te verliezen en bij het uitbreken van de oorlog waren dat er nog maar 600. In 1941 brak er een forse brand uit in het gebouw en de sociëteit is daar nooit meer bovenop gekomen, omdat reparatie niet meer betaald kon worden. In de jaren ‘50 liet de universiteit zijn oog vallen op het grote terrein van de Harmonie, zo fraai dichtbij de academie gelegen, om daar het zich sterk uitbreidende universitaire leven te huisvesten. Dat leidde tot allerlei politieke verwikkelingen die we hier maar overslaan. In 1963 heeft de ledenvergadering van de Harmonie met 1 tegenstem goedgevonden dat de hele boel aan de gemeente verkocht zou worden. De bedoeling was daarna het geheel aan de universiteit over te dragen en die zou dan het gebied volgens de nieuwste architectonische inzichten volbouwen en het oude slopen. Dat laatste kwam de gemeente weer goed uit, want die had net een gloednieuw cultuurcentrum in 20
de Oosterpoort gepland en dat moest geen concurrentie hebben van een bestaande concertzaal. Van de gelden van de verkoop kon de vereniging de Harmonie een nieuw gebouw aan de Kreupelstraat laten bouwen en sinds 1967 is de sociëteit daar gehuisvest. De gevel en enkele andere elementen van het oude Harmoniegebouw zijn gespaard gebleven en dat is maar goed ook, want het daarachter liggende Letterengebouw is inmiddels knap verouderd en dat zou bestuurders maar weer op kostbare ideeën kunnen brengen. Voorlopig lijkt de situatie stabiel en wordt wat er nog over is van de harmoniezalen gebruikt als kantoren, bibliotheek en collegezaal (in de oude biljartzaal). Het is er soms nog best wel gezellig met al die studenten, maar dat is niet meer de hoofdzaak, voor gezelligheid moet men naar de Kreupelstraat.
foto: Han Santing
Wanneer u de volgende keer door de Kijk in’t Jatstraat loopt en u werpt een blik op het voorplein, neem dan uw petje af en gedenk even wat burgerschap hier vermocht tot stand te brengen.
Boven: Sloop van de Harmonie in 1977, foto: Frank Straatemeier Daaronder: Voormalige tuin wordt parkeerplek voor de RUG in 1973, foto: M. A. Douma Daaronder: Nieuwe locatie sociëteit De Harmonie aan de Kreupelstraat in 1970/1980, foto: Frank Straatemeier (allen: RHC Groninger Archieven) Onder: Huidige invulling van Harmonieterrein
21
Het Beloofde Land Voormalig nachtcafĂŠ Het Land van Belofte krijgt nieuwe invulling
Tekst: Wilma Mik 22
Lekker bij elkaar kruipen in donkere dagen. Een soort Schaep met de vijf Poten. Een ontmoetingsplek waar alle generaties uit de buurt elkaar kunnen treffen. Marc Korfage (55 jaar) verwoordt zijn dromen over een nieuw leven voor het nachtcafé Het Land van Belofte. Sinds eind mei is borrelcafé Het Beloofde Land in bedrijf. In september volgt de officiële opening met een heuse mystery guest.
'D
at nachtcafé heeft prima dienst gedaan in zijn vroegere functie. Maar de buurt is met het opheffen van de raamprostitutie aan het veranderen. En daar past ook een ander soort café bij', vertelt Marc. 'We beginnen bijtijds, om een uur of drie, vier en gaan door tot een uur of negen. In principe gaan we dan dicht. Maar als het gezellig is en het kan, draaien we gewoon wat langer door. Eerst maar eens kijken hoe het loopt op donderdag, vrijdag en zaterdag. Liever uitbreiden dan noodgedwongen terugdraaien. En voor de rest van de tijd kun je het café huren voor besloten feestjes. Je mag dan zelf achter de bar, je eigen muziek bepalen. Er is geen keuken, daar is helemaal geen ruimte voor. Het is maar 50 m2. Het grappige is, dat heel veel mensen vertellen dat ze er wel eens zijn geweest, diep in de nacht. Maar niemand kan me precies vertellen hoe het eruit zag.' Hartverwarmend 'De buurt krijgt een andere sfeer. Hoe en wat is nog niet precies duidelijk, dat proces is nu gaande. Ik vind het heel erg leuk om daar een bijdrage aan te leveren. Om de straat levendiger te maken en daarmee de buurt leefbaarder.' De buurt reageert in elk geval heel positief, Marc krijgt hartverwarmende reacties. Zes stellen uit de Noorderhaven hebben met elkaar duizend euro bij elkaar gelegd voor zijn crowdfunding-actie. 'Ik was gewoon ontroerd. Geweldig toch, om zoiets met elkaar vorm te geven! En wie weet, is er overdag meer behoefte aan horeca. Dan kan het maar zo zijn, dat ik eerder open. We zullen het allemaal zien. Weet je wat me ook mooi lijkt? Dat de drie generaties uit deze buurt, de twintigers, veertigers en zestigers zich aangetrokken voelen door dit café. En dat ze met elkaar aan de praat gaan, met elkaar mixen. Het zou toch prachtig zijn als ik zo'n functie met mijn café in de schoot geworpen krijg.' Beroepsdeformatie Marc werkt al sinds zijn veertiende in de horeca. Het gaat hem goed af, gastheer zijn. Dat merk ik als hij even naar binnen gaat om verse drankjes te halen – we zitten op het terras 23
van De Sleutel. Hij neemt niet alleen onze glazen mee, maar ook die van het belendende tafeltje. 'Beroepsdeformatie' reageert hij. 'Ik heb niet eens door dat ik dat doe.' Hij ondernam even een uitstapje naar de studie fysiotherapie. Dat was snel afgelopen. 'Weet je, dan werk je met patiĂŤnten. Dat doe ik nu ook, maar op een heel andere manier', grijnst hij. In de jaren negentig was Marc de vaste barkeeper van De Wolthoorn. En twaalf jaar geleden startte hij als eerste in Groningen met een mobiel koffietentje op de Vismarkt. Daar staat hij nog steeds elke zaterdag. En ook op Noorderzon kom je hem tegen.
foto: Han Santing, Land van Belofte in 2010
Drie jaar geleden begon hij daarnaast nog iets nieuws. Op de steiger van Schiermonnikoog kun je in de zomermaanden koffie, thee, fris en ijs bij hem halen. In de ochtend verkoopt hij nog niet zoveel. 'Maar ik zie wel hoeveel mensen er aankomen, 2500, 3000! Dan sein ik alvast de jongens van het Strandpaviljoen in: maak je borst maar nat en huur extra personeel in. Zo leuk om dat met elkaar te doen. Bovendien: Schiermonnikoog is mijn tweede huis.' Keizer 'Een groot voorbeeld voor mij was Koos Huizenga. Die had zoveel talenten en kon zo'n sfeer neerzetten. Echt een kastelein ook, beetje een norsig type. Net als Jan Fischer van Hotel Van der Werff. Ik speel ook wel een rol, maar tegelijkertijd ben ik mezelf. Mensen weten nooit wat ze aan me hebben. Speelt ie het nou of meent hij het? Dat vind ik wel leuk. Ik ben ontzettend gastvrij en mijn irritatiegrens ligt heel hoog. Maar als je daaroverheen gaat, word je niet blij van me. Mensen die vervelend worden van drank, bijvoorbeeld. Die keer ik op 24
de kop naar buiten. De klant is koning, maar ik ben de keizer.' Kunstje Een echte stadjer, voelt Marc zichzelf. Geboren aan de Maaslaan, even een uitstapje naar Paterswolde waar hij opgroeide en toen weer snel terug naar de stad. Met veel plezier woonde hij in de binnenstad, ook in het A-Kwartier aan de Lutkenieuwstraat. En altijd dichtbij een kroeg. 'Weet je dat ik eigenlijk al dertig jaar droom van een eigen café? Het kwam er nooit van. Maar nu ik 55 jaar ben en nog één keer een kunstje kan doen, is de tijd er klaar voor. En tsja, ik heb een kutpensioen. Met een beetje mazzel kan ik hiermee nog wat centjes bij elkaar sprokkelen ter aanvulling.' Horeca is wel buffelen, zeg ik. 'Ja. Dat is zo. En daarom wil ik ook niet meer tot 's avonds laat werken. Een borrelcafé is daarom op dit moment voor mij de beste optie. Alles lijkt nu bij elkaar te komen. Ik doe de dingen die ik leuk vind, met leuke mensen, in een leuke buurt. Dan komt het goed, daar ben ik van overtuigd.'
fotomontage: Wilma Mik
Hij gaat voor een laatste maal de geleegde glazen wegbrengen. Zijn hond Peer jankt zachtjes. Waar Marc is, is Peer.
25
Crowdfundingsactie Het Beloofde Land Tekst: Marc Korfage
Z
oals jullie wellicht weten, baat ik Caffè Mobile nu 11 jaar uit en doe dit met veel liefde en plezier. Er dient zich nu een unieke kans aan om een nu leegstaand roemrucht café nieuw leven in te blazen. Het betreft Het Land van Belofte wat verder gaat als Het Beloofde Land. Dit illustere café heeft al meer dan honderd jaar dienstgedaan als hét nachtcafé op de hoek 5e Drift/Vischhoek achter sociëteit De Sleutel. Het Land van Belofte is alweer een tijd gesloten, wat een lege plek in het Groninger nachtleven achterliet. Het wordt tijd dit prachtcafé weer in ere te herstellen, voor mij een uitgelezen kans om dit, naast Caffè Mobile, te gaan exploiteren met een geheel nieuw concept dat uniek is voor Groningen. Het plan is om er van donderdag tot zaterdag van 16.00 tot 21.00 uur een borrelcafé van te maken. Met diverse bieren, borrelhapjes en gezellige muziek. Ook gastbarkeepers maken deel uit van het concept!! Op elke 1e zondagmiddag van de maand wordt er opgetreden onder de noemer De Vrije Hand in Het Beloofde Land (muziek, stand-up comedy, poëzie). Wat het café bijzonder maakt, is dat Het Beloofde Land buiten de reguliere openingstijden is af te huren, onder de noemer Renta-Pub, waarbij het op die middag of avond jouw café is. Je naam staat boven de toog, uit de boxen komt je eigen muziek en je
speelt zelf voor barman of -vrouw! Er is voor Het Beloofde Land geen overnamesom nodig, maar wel een startinvestering om het bedrijf goed te laten beginnen. Denk aan interieuraanpassingen, statafels, verlichting, en dergelijke. Zodat Het Beloofde Land weer een frisse, nieuwe look krijgt! Het bedrag dat hiervoor nodig is bedraagt ¤10.000,- en daarvoor wil ik deze crowdfundings-actie starten om dit bedrag te genereren! Uiteraard zou ik het ontzettend leuk vinden als mensen hier een bijdrage aan willen leveren en jullie straks in Het Beloofde Land te kunnen ontvangen.
Er zijn drie investeringsopties: • Voor ¤ 100,- (instapbedrag), ontvang je voor ¤ 150,- aan consumpties die je tegen verkoopwaarde kunt consumeren, te besteden binnen 2 jaar* • Voor ¤ 250,- inleg, krijg je voor ¤ 350,consumpties tegen verkoopwaarde, te besteden binnen 2 jaar. *Doe je dit niet binnen 26
twee jaar, dan vervalt je inleg. • Vanaf ¤ 1000,- inleg, ontvang je je investering terug binnen 2 jaar inclusief 10% rente per jaar en je ontvangt een leuke bonus, die bestaat uit een geven van een feestje op een zondagmiddag in het tweede openingsjaar, ten waarde van ¤ 250,-. Indien je een bijdrage wilt doen is het van belang dat je duidelijk je naam, adres en telefoonnummer vermeld, evenals je emailadres. Een donatie van elk bedrag zonder wederzijdse verplichtingen mag natuurlijk altijd. Indien je hiervoor kiest, vermeldt dat dan duidelijk bij je donatie, dan hou ik je uiteraard beperkt vrij!! Indien je niet kiest voor een terugbetaling in natura, is een ieder binnen twee jaar ver-
zekerd van terugbetaling van het ingelegde bedrag. M.a.w. iedereen die ¤ 1000,inlegt krijgt gegarandeerd de inleg + rente uitgekeerd. De deadline voor deze actie is 15/07/2019. Natuurlijk worden alle investeerders uitgenodigd voor het grandioze openingsfeest dat ergens in september zal plaatsvinden. Het rekeningnummer waarop je je bijdrage kunt storten is NL62 KNAB 0258102209, t.n.v. M. Korfage/Het Beloofde Land. Voor meer info, mail gerust naar info@caffemobile.nl of bel me op : 06-21 51 73 31. Geen bijdrage = even goede vrienden en weest welkom in café Het Beloofde Land (vh. Land van Belofte).
27
In Memoriam Wilbert Wolthers Tekst: Esther Klaver Wilbert Wolthers is niet meer. Een fijne buurtgenoot is niet meer. Onze coördinator van de A-krantbezorging is niet meer. Ons oud-lid van de Kascommissie is niet meer. Ons lid van de buurtvereniging is niet meer. Een lieve Stadjer is niet meer. We zullen hem missen. Zijn vriendelijkheid en zijn bereidwilligheid Met het hart op de juiste plek en beide benen op de grond, Een eigen plek verworven in onze mooie stad. We willen Wilbert helemaal niet kwijt. We beseffen hoe zeer Geke, Teun, Gijs en Nina Wilbert zullen missen. We wensen zijn geliefden heel veel sterkte toe.
13 juni 1969 27 februari 2019
Deskundig en persoonlijk Voor al uw wensen op notarieel gebied Onder andere voor advies over: ! ! ! ! !
(levens)testamenten nalatenschappen estate planning vastgoed ondernemingen en rechtspersonen
mevr. mr. Thea van der Veur (notaris) mevr. mr. Melanie Benus (kandidaat-notaris dhr. Bareld Timmer (juridisch medewerker)
Noorderhaven z.z. 34 ⏐050-3185188⏐www.forumnotariaat.nl
29
Een bescheiden straatkrantventer
foto: Johanna Reezigt
Tekst: Tjitske Zuiderbaan Aannames, we doen ze de hele dag door. Van kleine, onschuldige aannames tot vooroordelen waar we ons bij voortschrijdend inzicht van zouden distantiëren. Op de redactievergadering voor deze A-krant hoorde ik dat de straatkrantverkoper die altijd bij de Albert Heijn stond, plotseling was overleden. Die kleine, tengere, Indisch, nee Indiáas ogende man. Een bescheiden mens, die jou de krant niet door de strot duwde. Hartstilstand. Weg. Gehecht aan de man was ik niet, maar bij dit bericht voelde ik toch iets van spijt. Hoewel een leven als straatkrantverkoper wellicht geen leven is, en diens dood een verlossing. Aanname. Of je moet de straatkrantverkoopster zijn die ik interviewde voor een kerstnummer van de A-krant. Zij haalt bevrediging uit contact met passanten en heeft voor iedereen gepaste levenslessen. Haar, mogelijk uit nood geboren opdringerigheid echter, staat me wel eens tegen. Toen ik haar liet weten dat ik geen cash bij me had, wees ze me naar de pinautomaat met een blik die geen weigering duldde. Ik ging pinnen, kocht een Riepe en miste mijn trein. De man bij Albert Heijn zou zich nooit zo hebben opgedrongen. Ik krijg postuum warme gevoelens voor hem en denk aan de laatste keer dat ik hem zag. Hij keek mij aan met zijn licht uitpuilende ogen, waar voor mijn gevoel toch iets brutaals in flonkerde. Al sprak de karakterbeschrijving van mijn mederedacteuren dat tegen. Over de doden niets dan goeds? Ik bedankte hem vaag maar vriendelijk, de krant was me immers al door Karina opgedrongen. Dat zei ik niet, en ook niet: 'Ik heb hem al', dat klinkt als zo’n goedkoop excuus. Ik schonk hem mijn allerliefste glimlach, met de DOESLIEF campagne in mijn achterhoofd. Een campagne die geen lang leven was beschoren. Doe es lief is immers een, niet zo heel erg lief, commando. Een week na de redactievergadering slaat de schrik me om het hart wanneer ik de trap van het bordes van de Korenbeurs op stap. Daar staat de dood gewaande Riepeverkoper! Hij grijnst mij toe met een onmiskenbaar brutale blik in zijn bolle ogen. 'Nnnee ddank je,' stotter ik verbouwereerd. Eenmaal binnen in de Albert Heijn dringt het tot me door dat de hartstilstand waarschijnlijk de verkoper betrof bij de andere AH. Die aan de Brugstraat. 30
Uitgaande van mijn eigen referentiekader, de Korenbeurs is 'mijn Albert Heijn', had ik aangenomen dat de overleden man degene was die altijd op het bordes van de Korenbeurs stond. Ook hij was immers klein, tenger en oogde Indisch, nee Indiaas. Slechts af en toe bezoek ik de winkel in de Brugstraat, en ik herinner me vaag daar ook wel eens een straatkrantverkoper te hebben gezien, van wie ik eerder dacht dat het een Roemeen was dan een IndiĂŤr. Maar dat is weer een andere aanname. Ik wens deze man, wie hij ook was, een mooi hiernamaals toe en bedank hem voor zijn bescheidenheid. Anjum Shakeel, de straatkrantverkoper met de glimlach, overleed plotseling op 58 jarige leeftijd. Zijn vaste plek was de Albert Heijn in de Brugstraat, waar hij zeer geliefd was onder personeel en klanten. Er stond altijd een stoel voor hem klaar en hij kreeg koffie en warme chocolademelk van de AH-medewerkers. Met klanten maakte hij graag een praatje, hij hield van contact. Anjum Shakeel werd geboren in Pakistan. In Groningen werkte hij voor de NS. Toen hij door depressies niet meer kon werken, raakte hij dakloos, maar verbleef elke nacht bij een kennis in Vinkhuizen. Overdag verkocht hij De Riepe, of verbleef hij bij Het Twaalfde Huis. We zullen zijn glimlach missen.
Groene reuzen Mijn boom is dood, of liever gezegd alle 5 hebben ze het loodje gelegd. Kastanjes, 3-dimensionale groene reuzen met witte toortsen, het gemis is onbeschrijfelijk. Er was al wat restauratieenergie ingestopt de afgelopen 10 jaren. Maar het gebeurt gewoon, er is beleid en het gaat ook om de veiligheid. Helaas is het Harmonieterrein geen appelgaard, waar ruimte is om een natuurlijke dood te sterven. Nu staan er kleine lindenbomen die ook niet misstaan hadden in een vinexwijk. Geef mij maar die grillige natuurlijke oude kastanjebomendijk, zo’n hartstochtelijke wand tegen al die gemetselde stenen. In mijn hart zit een lege plek en ook de houtduiven zijn verdwenen. Uit arren moede omdat het me zo spijt dat het grillige groen is verdwenen ligt er nu op mijn dakterras een grastapijt. Marga Trip (tekst & foto) vanuit de Turftorenstaat 11 31
De culinaire cadeaushop Grote Kromme Elleboog 8 telefoon 050 31 88 451 www.leuklekker.nl
EETCAFÉ HAVENZICHT Dagschotels v.a. € 7,50 tot € 15,00 Keuken open: 17.00 tot 21.00 uur Lage der A 37 Groningen 050 - 3126621 / 06 23140333 cafehavenzicht@ziggo.nl www.havenzichtgroningen.nl
Van kilometers klankboek voegt hij noten samen tot een vreemd bekorend polyfone soep. Ritmisch schreeuwt de centenbak om input en onder voetstappen slijten zolen sneller nog dan straatklinkers. Er staat een rij buurtkinderen - snot nog op het bovenlipje ademloos toe te horen, hoe de Arabier met al zijn negen beelden dagelijkse tonen spuwt over de Vismarkt dan de hoek om slaat bij het A-kerkhof, zijn eigen echo weerkaatst tegen toevallig aanwezige gevels.
De oude man beroert met recht de hele santenkraam uiterlijk behoorlijk onbewogen loodst hij heel dit onvervangbaar apparaat de kloostermoppen over. Hij weet: er is een miljoen geboden door een zekere M. Jackson, King of Pop maar de baas in Mokum wil niet verkopen.
sacha landkroon
foto Draaiorgel De Arabier 1962, P. Boonstra, RHC Gron. Archieven
Hij houdt zijn kaken strak gespannen op elkaar en al zijn vingers tintelen van trots alsof hij zelf die duizend melodieĂŤn schreef.
De jongens volgen op de voet zijn tochten naar de verre Oost in hun hoofden.
De meisjes dromen hem in New York op een kade, jubelend dat de Holland-Amerikalijn veilig voor anker is gegaan.
dichter bij nu
De Orgelman
33
Het Pomphuis Kleine der A
Tekst: Tjerd van Riemsdijk Foto: Jan Ottens
34
O
p de hoek van de Reitemakersrijge en de Kleine der A staat sinds 1872 het Pomphuis. De afgelopen 50 jaar was het in gebruik als transformatorhuis met op de bovenverdieping twee woninkjes die hun adres hebben aan het (voormalig) Pomphuisstraatje. Op deze mooie locatie aan de Diepenring, voormalige der A, waren in het verleden, zoals op vele locaties in de binnenstad, enkele belangrijke economische functies gevestigd, die een directe relatie hadden met het water. Bewoners waren tevens de werkers op die locaties. Steenhuis op de stadsmuur Op de in de middeleeuwen afgebroken stadsmuur is in 1450 een Steenhuis gebouwd. Aan de noordkant van die bebouwing mondde een afwateringsgoot vanaf de Schuitemakersstraat uit in een opening van de stadsmuur in der A (katrijper waterpoort=pijp). De woningen aan de Brugstraat en die aan de Schuitemakersstraat loosden hun rioolwater in die afwateringsgoot. Tot 1527 was dit steenhuis het huis van de Boomsluiter. Deze zorgde er voor dat de doorvaart door der A ’s nachts werd afgesloten met een houten balk aan een ketting. Tevens hief deze Boomsluiter tol bij de doorvaart. Deze heffing werd vervangen door een tolheffing bij de Zuiderhaven.
Locatie van het Steenhuis op de kaart van Haubois uit 1637
Lakenververij In het Steenhuis werd in de tweede helft van de 16de eeuw een illegale lakenververij gevestigd. Deze, later gelegaliseerde ververij, ontwikkelde zich als lokaal centrum voor de lakennijverheid. Het Steenhuis, inmiddels uitgebreid tot een huizenblok van vier bouwdelen met op de binnenplaats een waterput, heeft er tot 1872 gestaan. De eigenlijke lakenververij was gevestigd in de twee panden, die loodrecht op het water staan. In het noordelijkste pand het verfhuis, en in het zuidelijkste deel de dekenrederij. Deze industrie maakte onderdeel uit van de Bark- en Volmolen aan het Hoornse diep, waarvandaan halffabricaten met de schuit werden vervoerd naar de ververij en bestond er onder de naam Mallemolen tot 1748. Het westelijk gelegen huis van de twee delen van het huizenblok die aan de stadskant tegen de verfindustrie aangebouwd waren, werd bewoond door de lakenververs en in 1789 gesloopt om ruimte te maken voor het steeds drukker wordende verkeer. Pomphuis en pompinstallatie In het, daaraan vast gebouwde, huis aan de oostkant woonde de scheepsbouwmeester. Na 35
Galerie Erika Stulp Oude Kijk in ‘t Jatstraat 62
geopend: donderdag, vrijdag, zaterdag: 14.00 - 17.00 eerste zondag van de maand: 14.00 - 17.00 050 318 4651 / 06 361 67 86 www.erikastulp.nl erikastulp@live.nl
sloop in 1872 is op dezelfde plek een machinehuis voor het Stoomgemaal en voor de later door elektriciteit aangedreven centrifugaalpomp opgericht. Dat machinehuis, dat het water uit der A onttrok, is het huidige Pomphuis. Het gemaal c.q. pomp perste dit door de, inmiddels aangelegde, riolering in een deel van de binnenstad om deze ijzeren pijpen schoon te spoelen. De ijzeren hoofdleiding liep vanaf het Pomphuis door de Schuitemakersstraat, het A-kerkhof zz, de Vismarkt zz, tussen de beide markten en de Oosterstraat in een put van het riool in de Papengang. Deze hoofdleiding had vele zijleidingen, die op hun beurt weer uitmondden in putten van het rioolstelsel. Door een hoeveelheid van afsluiters werd het water geperst naar waar het riool voor spoeling in aanmerking kwam. Het gebruikte spoelwater werd vervolgens met het rioolwater weer gestort in de Diepenring rondom het centrum. Ook werd de pompinstallatie gebruikt om bij brand in de binnenstad over voldoende toevoer van water te beschikken. Alleen bij wijze van uitzondering, bij een Boven: Blik op de Kleine der A/Reitemakersrijge, 1969. Foto: Philip de Vrieze hapering in het apart voor bluswa- Onder: Interieur Pomphuis, pompstation brandweer, 1929 (Beide: RHC Groninger Archieven) ter aangelegde systeem van het waterleidingsbedrijf. Hiervoor werden op de Grote Markt en de Vismarkt zz twee brandputten op de ijzeren hoofdleiding aangesloten, elk met een inhoud van 60m3. Nawoord Dat in het verleden in de binnenstad steeds meer verschillende economische functies verdwenen, is van uit het oogpunt van bereikbaarheid en leefmilieu zeer begrijpelijk. Ook het aantal binnenstadbewoners is behoorlijk afgenomen. De binnenstad bestaat vandaag de dag nog hoofdzakelijk uit eenzijdige (belevings-)winkels van middenstanders, eetcafĂŠs, restaurants, kroegen etc. en vele terrassen. Bewoners hebben tegenwoordig nauwelijks 37
werkrelaties meer met de bedrijven in de stad. De huidige bewoner van de binnenstad, exclusief de ‘student’, dreigt bij een verdere uitbreiding van het horeca- en terrasarsenaal geheel uit de binnenstad te verdwijnen, vanwege de bereikbaarheid en het leefmilieu. Dat geeft te denken. Een deel van de informatie over de historie van de locatie Pomphuis is opgetekend uit een artikel van Bert Tuin in het boekje De Hervonden Stad 2014. Gronings Historisch Museum Het Noordelijk Scheepvaart Museum is eigenaar van het Pomphuis. Met drie andere historische panden die tot in de 20e eeuw in gebruik waren als een klein industrieel complex midden in de stad tussen de Brugstraat, Schuitemakersstraat en de Kleine der A. De rijksmonumenten het Gotisch Huis en het Canterhuis dateren uit de 14e eeuw en behoren tot het architecturale erfgoed van Groningen. Het Jhr. Rhijnvis Feithhuis aan de Kleine der A is een gemeentelijk monument net als het Pomphuis. Recentelijk verwierf het museum ook een pakhuis aan de Schuitemakersstraat. Binnen een paar jaar zal de nieuwe invulling van het museum, historisch museum voor stad en provincie, in alle panden zichtbaar zijn. En in het Pomphuis komt het museumcafé. Aan de A!
38
Voorzitter op Zee Tekst & Foto's: Esther Klaver Onze voorzitter maakt samen met haar partner een zeilreis van Tonga naar Turkije. Inmiddels zijn ze voorbij Fiji, de Solomon Eilanden en Papoea Nieuw Guinea. Sinds november verblijven ze in Indonesië en kampen met een versleten ankerlier. Kerst en Oud & Nieuw hebben ze om die reden in Sorong doorgebracht. Hier pikken we de draad van hun reisverslag weer op. Op vrijdag 11 januari halen we het anker op en vertrekken we eindelijk maar toch uit Sorong. In Misool gooien we eerst het anker uit bij een zwaarbewaakte parelkwekerij (Pulau Saté) en de dag daarop bij een eilandje dat de naam Pulau Panun draagt. Het is een prachtige omgeving zowel onder water (prachtige koraalriffen, zeer visrijk) als boven water (kleine tropische eilandjes omringd door hoge rotspartijen die uit het water rijzen). Dat smaakt naar meer, dus op naar de volgende ankerplek! Bij het ophalen van het anker, blokkeert de ankerlier opnieuw. Er is geen beweging in te krijgen: de ankerketting wil wel uitgerold, maar niet meer opgehaald worden. Met behulp van een lange lijn en één van de lieren die we normaal gebruiken om de zeilen te bedienen, lukt het Piet om de ankerketting en het anker binnen boord te takelen. Een hele klus! We weten allebei wat dit betekent voor ons vaarplan: einde oefening. Geen ankerlier betekent dat we niet met goed fatsoen kunnen ankeren en dan houdt het in Indonesië al gauw op: mooringlijnen (blokken beton die afgezakt zijn met een lange lijn eraan waar je de boot aan kunt vastmaken) zijn zeer schaars en niet altijd betrouwbaar en marina’s waar je aan een kade kunt aanleggen zijn nog schaarser. Als we geen mogelijkheid hebben om 39
de boot stil te leggen, dan kunnen we alleen maar doorvaren, zo simpel is het. Het anker uitgooien kan alleen nog in geval het écht noodzakelijk is en dan bij voorkeur in ondiep water. We laten de feiten even op ons inwerken en slaan dan aan het rekenen en plannen. In verband met het verlopen van ons visum kunnen we niet in één keer naar Lombok varen; een tussenstop maken in Ambon is noodzakelijk. Na Ambon kunnen we theoretisch gezien in één keer naar Lombok varen (900 nM=zeemijlen), maar we zouden te maken kunnen krijgen met 300 nM tegenwind én met tropische stormen (we zakken in het orkaanseizoen onder de veilige grens van 5 graden Zuiderbreedte). Dit betekent dat we bij de tochtplanning rekening moeten houden met beschutte en ondiepe ankerplaatsen om naar uit te wijken en mogelijkheden om diesel bij te tanken. We hebben dus weer wat huiswerk te doen. De 280 nM van Misool naar Ambon leggen we in twee etmalen af, deels zeilend, deels op de plof en het laatste stuk flink met de stroom mee. In de binnenbaai van Ambon vinden we een ondiepe ankerplaats vlakbij een politiepost. Hier kunnen we komende week veilig liggen om de zaken te regelen die geregeld moeten worden: visum verlengen, diesel bijtanken, proviand inslaan, tochtplanning korte termijn én opnieuw kijken naar de planning voor de langere termijn, want één ding is zeker: er moet een nieuwe ankerlier geïmporteerd en geïnstalleerd worden wil de Acalephe aan haar vervolgreis kunnen beginnen!
Gezocht! Eindredacteur voor de A-krant (op vrijwillige basis) Je hebt altijd al een tijdschrift willen maken Je schroomt niet om andermans werk te corrigeren Je hebt inzicht in de belangen bij het samenstellen van een wijkkrant Je durft mede-redacteuren aan te spreken Je kunt bijzaken van hoofdzaken onderscheiden en deze ordenen Je hebt eens per kwartaal tijd voor een redactievergadering Je kunt per kwartaal minimaal 4 avonden besteden aan de krant Herken je jezelf hierin? Dan zitten wij met smart op jou te wachten! Meld je aan via akwartier@gmail.com
40
Recept voor La ficelle Picarde Tekst: Hans van de Sande Dit maal betreft ons A-recept een gouden oudje Te weten een recept voor een Picardisch touwtje. In ‘t Noordlijk deel van Vlaandrens zuiderburen Hoeft U niet lang in de menukaarten te turen Het kiezen van een voorgerecht heeft daar niet dat benarde U neemt gewoon wat plaatselijk bekend staat als Ficelle Picarde Een paar ons paddestoelen en een paar sjalotten Snijdt U in plakjes en bestuift U met een pietsje meel Daarmee gaat U vervolgens in een koekepan ravotten Eerst langzaam met de uitjes tot ze algeheel wat zachter zijn geworden en dan fluks de zwam er in Dat laat U dan zo’n acht minuten bakken Tot het licht goud is en de geur ruikt naar vorstin Dan zet U het opzij en gaat een borrel pakken Na passende afkoelingstijd hervat U ’t oude spoor En schept er nog wat crème fraiche door Wie nu geen pannekoekjes heeft, kan ze toch nog gaan bakken U weet vast zelf wel hoe U zoiets aan moet pakken De koeken en de saus laat U wat koelen Zodat U tijd heeft voor een glaasje wijn en voor een potje sjoelen. Op elke pannekoek legt U een plakje ham en dan een lepel prut En U rolt dan het koekje op (als U nog niet was ingedut) De touwtjes gaan nu in de ovenschaal, bestreken met crème fraiche Dan raspt U nog wat kaas erover en hanteert de fles Want anders heeft U niets te doen tijdens de oven-touw-verhitting En wordt het koken van een feest tot een saaie tien-minuten zitting ’t Is zeker en ‘t is vast dat U veel eer zult gaan behalen met dit zo sympathiek gerecht à la Ch’ti-Provincial
41
Noordelijk Scheepvaartmuseum Nieuws Tekst: Jan Wiebe van Veen In het vorige nummer van de A-krant schreef ik dat het Noordelijk Scheepvaartmuseum van maritiem museum naar algemeen historisch museum voor de stad en provincie doorgroeit. De gemeente en provincie zijn enthousiast over ons plan en hebben ons initiatief omarmd. Onder leiding van kwartiermaker Nicolette Bartelink werkt een gemêleerd team aan het nieuwe museum. Samen met de Groninger Archieven, het Groninger Museum en Noorderpoort worden de plannen steeds concreter. We hopen dat binnen een paar jaar de nieuwe invulling in onze historische panden en op de binnenplaats zichtbaar is voor iedereen. We maken plannen voor nieuwe manieren van samenwerken en we werken aan in het oog springende activiteiten en evenementen. Met een gevarieerd programma voor een breed publiek geven we samen met veel verschillende organisaties vorm aan die historische ontmoetingsplek, een bruisende en waardevolle culturele hotspot aan de A. Ik houd u graag op de hoogte van de ontwikkelingen. Wilt u meedenken of meehelpen? U bent van harte welkom! Tentoonstellingen: t/m oktober: Waar kom je weg? Zes eeuwen migratie naar Groningen. juni t/m oktober: De kaarten van Acker Stratingh (1804-1876) Gronings medicus en historicus. Activiteiten en evenementen: Van 13 tot en met 16 juni speelt VRIJDAG, huis van de amateurkunst, de theatervoorstelling ‘Averecht’ in het museum. Een locatievoorstelling over Vrouw en Recht, Onrecht en Aanrecht. In het heden, verleden en toekomst. Rond 28 augustus vieren we Groningens Ontzet, ook in het museum! Op zaterdag 7 september is alweer de derde Groninger Museumnacht met een uitgebreid programma. WinterWelVaart, voor winterse gezelligheid, is dit jaar van 20 t/m 22 december. 42
activiteiten buurtvereniging . Zondag 26 mei 14.00 uur: Wandeling door Groningens oude Joodse buurt o.l.v Marcel Wichgers (start voor de synagoge in de Folkingestraat) 16.00-18.00 uur: Buurtborrel met heerlijke hapjes aan het Pompplein: de binnentuinen op de hoek van de Schuitemakersstraat 6-12 en Reitemakersrijge (toegang achter het Pomphuis en ook via het hek aan de Reitemakersrijge naast nr. 17 en het KPN Gebouw) . Zondag 30 juni 13.30 uur: Fietsen met Henk start voor de Oude Drogisterij (vervalt bij regen) 16.00-18.00 uur: Aangeklede buurtborrel in de prachtige hoftuin van het Armhuiszittend Convent (ook wel Lamme Huiningegasthuis of Lammuuntje genaamd) in de A-Kerkstraat 22. In juli en augustus zijn er geen buurtactiviteiten. . Zondag 8 september Op deze 2e zondag van september vindt van 10.00-17.00 uur onze Buurt Boottocht naar Garnwerd vv weer plaats met de LEVIATHAN, de boot van Gerrit & Marjolein de Goede. Bijdrage: 5 euro (3 euro met geldige studentenkaart). Opgave voor 1 september via de mail: hetakwartier@gmaill.com. Wie het eerst komt.... . Zondag 29 september Om 14.00 uur verzamelen bij het brugwachtershuisje bij de Plantsoenbrug voor een wandeling door de natuur van het Noorderplantsoen onder de deskundige leiding van Ike. 16.00-18.00 uur: Buurtborrel op het plein bij en onder de appartementen in de Westerbinnensingel/Sledemennerstraat en in hun b(l)oeiende buurttuin daar.
43