25 jaar buurtvereniging Het A-Kwartier by Han Santing grafische vormgeving/fotografie

25 jaar buurtvereniging Het A-Kwartier 1985 - 2010

.................... tekst: Ger Euwals samenstelling: Han Santing

• Voorwoord • Goed om te vieren, het 25 jarig jubileum van uw buurten wijkvereniging Het A-Kwartier. Het 5e lustrum. Van harte! Gelukkige jaren heb ik gehad in het A-kwartier. Zes jaar lang woonde ik in het pakhuis aan het Lage der A op nummer 12. En nog loop ik met een boogje om het pand heen. Zo gaat dat bij mij: de herinnering is goed, houd mij maar uit de buurt! Het kan namelijk nu alleen tegenvallen. Wel werp ik natuurlijk sinds mijn terugkeer naar Groningen regelmatig vanaf de A-brug een blik op het prachtige Hoge en Lage der A. Of ik loop op veilige afstand langs mijn vroegere huis…. Op Oudejaarsavond, voordat ik met politie en officier van justitie in de auto stapte, wilde ik ook nog even naar mijn oude wijk om daar een ‘Gelukkig Nieuwjaar’ te wensen. Het buurtpand bezocht ik kort na het begin van mijn burgemeesterschap. En ik vier het 25 jarig bestaan van de Buurtvereniging van het A-kwartier vanzelfsprekend mee. Maar nu ga ik ergens anders wonen. Houd mij maar uit de buurt… de herinnering aan mijn jaren daar neem ik voor altijd met me mee.

Dr. J.P. (Peter) Rehwinkel, Burgemeester 5

• Vooraf • De straten rond de A raakten in de loop van de vijftiger en zestiger jaren in verval. De bewoners trokken weg naar de nieuwbouwwijken of zelfs helemaal de stad uit. In de pakhuizen was steeds minder bedrijvigheid. Winkels en café’s vooral in de Visserstraat gingen dicht. Vreemd keek dan ook de gemeente op toen in het begin van de zeventiger jaren een zekere mevrouw Van Rens zich meldde. Zij wilde een huis aan het Hoge der A restaureren. Wat waren haar bedoelingen? Was restauratie-subsidie wel mogelijk? Moest er wel toestemming gegeven worden? Na lang geaarzel gaf de gemeente steun aan deze eerste zwaluw om haar nestje te bouwen. Meer mensen volgden mondjesmaat haar voorbeeld, Sjef van Esch voorop. Met plannen voor een commune of woongroep begon hij aan het opknappen van een • boven: vervallen panden aan het Hoge der A, ca. 1985 • midden: het huis dat Margriet van Rens kocht: Hoge der A 15 • onder: Lage der A 14: het huis van Sjef van Esch & Toos Bruins

groot pand aan het Lage der A. Het duurde nog bijna tien jaar voor de grote bouwstroom op gang kwam.

.....................................................

• links: het Harmonieterrein rond 1985 • rechts: sloop achterzijde Hoge der A 20, 1985

Pakhuis London werd na de restauratie woonhuis voor twaalf theologiestudenten. Andere pakhuizen volgden zoals het Werkmanhuis, De Vooruitgang en de Adrianipanden. Nieuwbouwplannen voor Turftorenstraat, De Laan en het Sledemennergebied werden ontwikkeld en grotendeels gerealiseerd.

Verkrottende monumenten werden in oude luister hersteld. Langzaam maar gestaag kreeg de buurt weer het karakter van een woonbuurt. Binnenstad West, de ambtelijke benaming, begon te bloeien.

• links: gerestaureerde panden aan het Hoge der A • rechts: het Werkmanhuis en pakhuis London

.....................................................

• links: rondvaartboot de Pronkjewail vaart door het A-Kwartier • rechts: het Hoge & Lage der A bij avond

• Een bewonersorganisatie • Plotseling in de zomer van 1984 duikt een verschijnsel op dat het woonplezier van de bewoners langs de A behoorlijk vergalt. Vrouwen en meisjes beginnen al wandelend langs de A automobilisten hun diensten aan te bieden. In een mum van tijd is dit bij de mannen bekend. Was het eerder ‘s avonds aan het water doodstil, nu rijden de auto’s af en aan. De route is ideaal: van Westerhaven naar Hoge der A, via Lage der A naar Museumbrug en weer naar de Westerhaven. De acht is rond. In de avondzon zitten de vrouwen op de stoepen van het Hoge der A en kijken vanaf het Lage der A de mannen toe en maken hun keuze. Onder de bewoners is dit het gesprek van de dag. Eerst is er nog verwondering maar al spoedig maakt deze verwondering plaats voor ergernis, ergernis over het lawaai, over afval van patat- en frikandelbakjes op de stoep, over het soms opdringerige gedrag van de meisjes of van • boven: straatprostitutie Hoge der A, 1985 • onder: A-brug geblokkeerd door boze bewoners, 1985

de automobilisten. In de gemeenschappelijke ruimte van pakhuis Londen komt in

.....................................................

• links: Cigarettes 12,5 ct, Visserstraat • rechts: schippershuisjes Lutkenieuwstraatje

november een grote groep buurtbewoners bij elkaar. De straatprostitutie is het belangrijkste agendapunt maar ook andere buurtzaken komen aan de orde. Men besluit regelmatig te vergaderen. In februari wordt een voorlopig bestuur van een op te richten buurtvereniging samengesteld. Marijke Drees, voorzitter, Willem van Gogh, secretaris, en Ger Euwals, penningmeester, bereiden de oprichting voor. Marijke haakt af wegens promotie-onderzoek, Willem krijgt het vreselijk druk op zijn werk. Anderen nemen niet hun functie maar wel hun taken over. Al snel worden statuten voor een buurtvereniging Binnenstad West opgesteld. Deze naam is een probleem. Elke stad heeft een Binnenstad West, net als Oost, Zuid en Noord. Een naam die niet inwisselbaar is en de buurt typeert heeft de voorkeur. Na gepieker en gepuzzel komt tenslotte Het A-Kwartier als mooiste naam uit de bus: een nieuwe naam voor een oude wijk. Op 14 mei 1985 roepen ongeveer tien mensen de vereniging ‘Het A-Kwartier’ in het leven, waarna mr. Erik Winterdijk de statuten op 11 juni notarieel vastlegt.

• boven: de Visserbrug is de plek waar veel straatprostituees hun klanten werven • onder: eerste bestuur: Margriet van Rens, Hans Imelman, Ger Euwals, Anneke van Gelder, 1985

.....................................................

• links: de Grunneger Sproak in de A-kerkstraat (nu Der Aa-theater) waar veel feestelijke momenten van de buurtvereniging plaatsvonden • midden: nieuwe invulling Harmonieterrein, met kunstwerk van Marthe Röling • rechts: raamprostitutie in de Hoekstraat

• De eerste stappen • Met een wervende folder roept het dagelijks bestuur, Margriet van Rens, Ger Euwals en Hans Imelman, alle buurtbewoners op om op 19 juni naar Het Tehuis te komen. De zaal zit vol. Het bestuur stelt zich voor en ontvouwt de plannen. In de pauze melden velen zich aan als lid. Na de koffie worden verschillende werkgroepen samengesteld: welzijn, verkeer, activiteiten, buurtkrant. Tenslotte laat Warmolt Brouwer dia’s van de buurt zien en vertelt daarbij. Speciaal dit onderdeel had bij menigeen de doorslag gegeven de avond te bezoeken. Ze worden niet teleurgesteld. Tevreden gaat iedereen naar huis, bijna iedereen. Een aantal bewoners van de Westerbinnensingel wil geen A-kwartier. Zij vrezen een inbreuk op hun activiteiten in de nieuwbouwplannen van het Sledemennergebied. Het verenigingsleven begint. De secretaris dient bij de gemeente een verzoek in om subsidie en erkenning. Anneke van Gelder, bestuurslid en voorzitter van de werkgroep activiteiten, organiseert op de ‘28ste’

• boven: eerste folder buurtvereniging Het A-Kwartier, 1985 • onder: de eerste buurtkrant, 1985

.....................................................

• pagina links: fietsen dreggen aan de Pottebakkersrijge • boven: nieuwbouw Verlengde Visserstraat, Sledemennerstraat, 1986

een spetterend feest op en aan het water. De kranten zijn vol lof. Twee dagen later is het weer raak, maar dan anders. Leden van de vereniging blokkeren ‘s avonds de A-brug. ‘HOERERIJDERS: ROT OP’ is de tekst op een groot spandoek. De boodschap is duidelijk. De buurt is de straatprostitutie zat. Direct daarop verschijnt een folder met de gebeurtenissen van beide dagen. Tevens wordt een foto van de nieuwe burgemeester afgedrukt met daarnaast: “Krachtproef voor burgmeester Staatsen: burgemeester doe er iets, nee alles aan!” Nog in 1985 verschijnen twee buurtkranten met verenigingsnieuws, verslagen en nuttige informatie. Het lijkt net of de redactie al jaren bezig is. In december laat de gemeente officieel weten de vereniging te subsidiëren maar de erkenning voorshands aan te houden o.a. in verband met de afbakening van het gebied (de Westerbinnensingelgroep wil niet dat het Het A-Kwartier op haar terrein komt). Het bestuur gaat tegen de aanhouding in beroep. Op 25 juni 1986 besluit de raad van de gemeente Groningen het beroep ontvankelijk te verklaren en de buurtvereniging ‘Het A-Kwartier’ als bewonersorganisatie te erkennen. Intussen heeft de eerste algemene ledenvergadering al plaatsgevonden. In de Champignon in de A-kerkstraat presenteren • boven: protestfolder met een oproep aan de nieuwe burgemeester Jos Staatsen om iets te doen tegen de prostitutieoverlast, 1985

de secretaris en de penningmeester de eerste jaarverslagen. In het verslag van de secretaris

staat o.a. dat de werkgroep Bouw en Verkeer gereageerd heeft op het beleidsplan stadsvernieuwing en contact heeft opgenomen met de gemeente over de verpaupering van de Visserstraat. Dat de werkgroep Activiteiten na het ‘28ste’ feest nog een lampionnenactie voor Sint Maarten georganiseerd heeft en een eindejaarsbijeenkomst in de Grunneger Sproak met kraantjespot en kniepertjes. Na de pauze vertelt Ina Haan van Le Pintadeau over haar werk als traiteur. Zij laat schalen vol heerlijke, verfijnde hapjes rondgaan: kwarteleitjes, cherrytomaatjes, zalm. Het kan niet en wel op!

• rechts: brief van verontruste Visserstraatbewoner aan het gemeentebestuur over de overlast van drugscafé De Vis & de verpaupering van de straat, maart 1985 • links: braderie & feest op het Hoge der A, 28 augustus 1985

.....................................................

• links: beruchte graffiti-muur hoek Turftorenstraat/Hoge der A, 1985 • rechts: zwerfvuil aan de Laan

• 1986-1990 • Burgemeester Staatsen maakt april ‘86 kennis met onze buurt. Op de rondwandeling wordt het Werkmanhuis bezocht. Daar zet de burgemeester het honderdste lid, Klazina Bos, in de bloemen. Na afloop krijgt hij bij kraantjespot en koek een fotoboek van de wijk aangeboden. In een persoonlijke brief bedankt Staatsen het bestuur voor de ontvangst en het fotoboek. Eindelijk vindt nu ook het overleg plaats van het bestuur en het driehoeksoverleg (politie-justitie-gemeente) over de heroïneprostitiutie. Het bestuur stelt medische verstrekking van heroïne, straatverboden voor tippelaars(ters) en vervolging van hinderlijk rondjesrijdende automobilisten voor. In ‘86 is de tijd daarvoor nog lang niet rijp. Met name justitie veegt alles van tafel. Zo blijft de buurt met de straatprostitutie zitten. In de buurtkrant van ‘86 staat een lijst van commissieleden en bestuursleden. In totaal werken 21 personen mee aan een prettig leefklimaat in de buurt: de krant telt zes medewerkers, de

• de A-krant verandert door de jaren van uiterlijk; boven een exemplaar uit 1988, daaronder uit 1993 & rechtsonder de huidige opzet

.....................................................

• de A-brug is altijd een druk punt geweest & daarom regelmatig toe aan onderhoud De foto links is uit 1986, van de rechter is de datum onbekend

welzijnscommissie drie, Anneke van Gelder geeft in de activiteitencommissie leiding aan vier mensen, ook een viertal vormt de verkeerscommissie, de bouwcommissie wordt bemand door Gerard Gosen, en tenslotte is er nog het dagelijks bestuur. Erica van Boven verlaat eind ‘86 de buurt en dus ook de redactie van de krant. Voor de achtergelaten leegte roept Margriet Ferwerda een nieuwe redacteur op. In diezelfde krant van winter ‘86 meldt Bernadette Bos dat de animo voor welzijnsactiviteiten zo gering is dat de welzijnscommissie omgezet wordt in een contactencommissie. De A-krant wordt steeds meer het bindmiddel van de buurt. Afgezien van nuttige, zakelijke informatie is er veel aandacht voor de woners en werkers in het A-kwartier. Zo vertelt melkboer-mevrouw Mulder in een interview van Hanneke Boonstra (1, 1987) dat zij en Piet nog zo’n vijf jaar willen werken en dat zij dan wel zin heeft in een cursus. “Het wordt tijd om m’n Frans op te halen”. Regelmatig verschijnen er artikelen over kunstenaars, die in de buurt werken. • boven: Fleur Woudstra als lid van de biljartclub • midden: buurtborrel in café Mulder, 1987 • onder: rondvaart met de buurtvereniging door Groningen, 1987

De rubriek ‘Wat zit er achter die deur?’ start

.....................................................

• regen aan het Hoge der A

met een artikel over Bio Intermediair in de Turftorenstraat. De buurtborrel in café Mulder wordt naast de buurtkrant een vast verschijnsel. Gerard Woldendorp zorgt voor optreden van de muzikale clown en zijn maat eind ‘87. Lotte van Esch, nog geen jaar oud, is niet te houden. Zij wurmt zich los van vaders schoot en schuift pijlsnel onder het biljart door naar Coco. Samen met Lidy had Gerard eerder al een rondvaart en een bezoek aan de Hortus georganiseerd. Het bestuur en de commissies hebben het druk met het verkeer, de bouw op het Harmonieterrein, de woonomgeving, een buurtstalling stadskant A en natuurlijk de straatprostitutie. De stichting ‘De Gelaarsde Kat’ schrijft in ‘88 een nieuw hoofdstuk door een ‘huiskamer op wielen’ voor de straatprostitutie op de weg te brengen. De bus wordt door de gemeente niet gedoogd, maar er bestaat geen rechtsgrond een rijdende huiskamer te weren. Ook stelt de gemeente vast dat de bus een aanzuigende werking heeft op de prostitutie. De bus komt maar gaat na enkele weken in vlammen op.

• boven: de strijd tegen de straatprostitutie verhardt zich, april ‘88 wordt de ‘huiskamer op wielen’ in brand gestoken • onder: politiecontrole om potentiële klanten van straatprostituees af te schrikken, 1988

.....................................................

• ook op schepen gaat het gewone leven door: de was doen of (rechts) oliebollen bakken aan de Noorderhaven

Verkeersaanpassingen om de straatprostitutie tegen te gaan worden voorbereid en gepubliceerd in de A-krant. Voorzitter Margriet van Rens treedt in maart ‘88 af, maar is bereid de werkzaamheden nog even waar te nemen. Op de algemene ledenvergadering in november neemt niet alleen zij afscheid maar ook de secretaris Dirk Tijmons die naar Zierikzee verhuist. Zware tijden voor de vereniging! Gelukkig wil Fleur Woudstra zolang ze met zwangerschapsverlof is de voorzittershamer hanteren. Hans Buis neemt het secretariaat tijdelijk op zich. Sebastiaan en Meile zingen uit volle borst “Zwarte Piet ging uit fietsen” op de eerste buurt-Sinterklaas in Mulder. In de A-krant 1. 1989 schrijft de buurtgroep Sledemennergebied dat zij zich aansluit bij het A-kwartier. Zij roept de bewoners op zich aan te melden als lid. De strubbelingen zijn voorgoed voorbij. Eindelijk gaan na revisie van de Visserbrug de verkeersaanpassingen in. De bewoners van Hoge en Lage der A en Pottebakkersrijge zijn na ruim vijf jaar af van de overlast van de straatprostitutie, maar het A-kwartier helaas nog niet. De Verlengde Visserstraat en de Visserbrug worden een favoriete stek voor • boven: eerste Sinterklaasfeest in café Mulder, 1988 • midden: Margriet van Rens, de eerste voorzitter • onder: het bestuur rond 1990: v.l.n.r. Margriet Ferwerda, Mia Bouwman, Hans Buis, Fleur Woudstra, Greddy Huisman, Frans Bouwman, Hans van Dijk, Hans Imelman

de tippelaarsters.

â&#x20AC;˘ in 1989 is het Lage der A decor van een groots opgezette voorstelling ter gelegenheid van het 375-jarig bestaan van de Groninger Universiteit, met o.m. het Werkmanhuis omgetoverd tot Academiegebouw

.....................................................

• Buurtpand en Lustrum • De grote wens van de vereniging al vanaf de oprichting gaat eindelijk in vervulling: een eigen ruimte. In een juichend artikel beschrijft Henk Cuperus Ons Buurtpand. Hij prijst de verbouwing van De Oude Drogisterij door Hans Imelman. Hier vinden voortaan de bestuursvergaderingen en algemene ledenvergaderingen plaats maar ook activiteiten als een zeilcursus en een vaste spelletjesavond. Met de officiële opening wordt nog even gewacht. Het eerste lustrum nadert. De bestuursleden, voorzitter Fleur Woudstra (nog steeds met zwangerschapsverlof?), secretaris Hans Buis, penningmeester Henk Cuperus, hoofdredacteur A-krant Margriet Ferwerda, activiteitenleider Hans Imelman, leider bouw en verkeer Hendry de Boer en leden Hans van Dijk en Greddy Huisman, bereiden een groot feest voor. De officiële opening van het buurtpand zal het hoogtepunt zijn. Precies op de vijfde verjaardag van het A-Kwartier houdt wethouder Bert Westerink de openingstoespraak. Daarna neemt Fleur het woord. Zij noemt de

• boven: de Oude Drogisterij aan het Lage der A wordt het buurtpand Feestelijk geopend door wethouder Bert Westerink (links) • midden: poster ter gelegenheid van het eerste lustrum, 1990 • onder: voorzitter Fleur Woudstra houdt haar openingstoespraak

.....................................................

• pagina hiernaast: het meer dan 100 jaar oude café de Witte Raaf, A-Kerkstraat • boven links: goed toeven op het terras van Soestdijk, Kromme Elleboog. Midden: eigenaar Jack van het legendarische homo-café the Mac, Hoge der A. Rechts: café het Land van Belofte, hoek Vischhoek, Vijfde Drift

problemen maar ook de vele positieve kanten van de buurt. Tenslotte biedt zij de wethouder het eerste exemplaar aan van het lustrumboek ‘Het A-Kwartier, onze buurt’. Dit boek is een bundeling van de artikelen, die Warmolt Brouwer in de jaren ‘85-’90 onder dezelfde titel geschreven heeft voor de A-krant. Met een glas en hapje kijkt men terug op de afgelopen jaren en vooruit naar de toekomst. • links: aanwezigen bij de opening van het buurtpand • onder: buurtpand vanaf 1990: de Oude Drogisterij aan het Lage der A

.....................................................

• links: gebouw De Zonkant aan de Kleine Kromme Elleboog na de sloop van de omliggende panden, rond 1985. • midden & rechts: rond ‘85 zat in De Zonkant café Het Lokaal, daarna heette het café Puccini & tegenwoordig café de Pintelier

• 1990-1995 • Straatprostitutie was de aanleiding om de buurtvereniging op te richten.Nog steeds gaat veel energie en vergadertijd op aan de straatprostitutie.Het toverwoord van de negentiger jaren is gedoogzone.Op zijn werkbezoek aan de buurt in november ‘90 verklaart Staatsen zich nog een fel tegenstander hiervan. Maar met de komst van de nieuwe burgemeester Ouwerkerk komen de kaarten anders te liggen.Steun voor een gedoogzone heeft hij van de PvdA, Groen Links en VVD. Het CDA twijfelt en tegen zijn D66, GPV en SP. Als de Sontweg afvalt moet volgens een B&W voorstel de Bloemsingel de gedoogzone worden. In juni ‘92 verdedigt Ouwerkerk, helemaal alleen, dit voorstel in de Oosterpoort. Een overvolle zaal met zeer luidruchtige tegenstanders maakt het hem moeilijk. De PvdA krijgt het benauwd. Binnen een week blijkt dat zij dit voorstel in de raad niet zal steunen. Het A-Kwartier dreigt een niet gedoogde gedoogzone te blijven. Alle hens aan dek. Na de zomer starten de acties: een telefoonoffensief, een spandoek onder de Visserbrug, een A-Kwartier Aktiekrant met o.a. financiële acties tegen de gemeente onder het motto: Zand in de machine. De gemeente reageert hierop met het plan van aanpak, overlastbestrijding waarvan het punt kentekenregistratie van rondjesrijdende heren ook landelijk veel aandacht trekt. Fleur, die door OOG al vaak voor de camera gehaald werd, dringt door tot het landelijke net. • boven: de strijd tegen de straatprostitutie gaat door: oproep voor een informatieavond, 1990 • midden & onder: buurtvereniging voert actie in de gemeenteraad, 1992

In ‘2 Vandaag’ reageert zij op de gemeentelijke plannen. Na de verkiezingen van ‘94 beginnen PvdA, Groen Links en VVD opnieuw te spreken over een gedoogzone. Snelheid is niet de sterkste kant van dit gezelschap. Sinds het bericht dat zij gestart zijn is er niets meer van hen vernomen. De Noorderhaven is in ‘95 de plaats waar in onze buurt het tippelen zich concentreert. Hans van Dijk en Mollema zijn de contactpersonen in de buurt en met de politie. Het verkeer blijft een zorgenkind. In het kader van Binnenstad Beter gaan hele straten op de schop. Op tal van plaatsen komen onoverzichtelijke en/of onlogische verkeerssituaties tot stand. Berucht vanwege de ongelukken wordt de kruising De Laan – Visserstraat. De strijd tegen het verkeerd uitrijden van de Turftorenstraat naar het Hoge der A wordt eerst nog wel gevoerd maar uiteindelijk opgegeven. Het Lutkenieuwstraatje, een van de smalste straten van de stad, krijgt tweerichtingsverkeer. Dit alles haalt het echter niet bij de enorme toename van autoverkeer in onze buurt door de afsluiting van het Noorderplantsoen. Al

• linkerpagina: de A-kwartier Aktiekrant 1992 • boven: verkeer & sluipverkeer wordt een probleem rond 1990 • onder: omslag A-krant met daarop foto van het spandoek onder de Visserbrug: “Voor woon- en werkplezier, straatprostitutie uit het A-Kwartier” 1992

.....................................................

• links: naast elkaar in de Turftorenstraat: de café’s Keijzer & Wolthoorn • midden: café Wolthoorn, in 2008 uitgeroepen tot het beste café van Nederland • rechts: Harrie de Vries, eigenaar van café-restaurant de Klapper. In 2008 ging het café dicht

in ‘91 waarschuwt Hans Buis voor eventuele negatieve gevolgen. Hij dringt bij Dick Smit van Groen Links aan op prognosecijfers van het extra verkeer in Verlengde Visserstraat en Noorderhaven Zz. Hierop wordt nooit meer iets vernomen. In ‘93 gaat het plantsoen op proef dicht. Het verkeer op de Noorderhaven Zz neemt toe van 2700 naar 7200 auto’s per dag. Het bestuur schrikt zich rot en eist van de gemeente toegang tot de klankbordgroep, deelname aan het wijkreferendum, maatregelen om het verkeer op de Noorderhaven terug te dringen. Hasselaar zegt in een raadscommissie hardop: nee tegen de eis van deelname in de klankbordgroep. Het wijkreferendum dreigt door tegenstand van de PvdA niet door te gaan. Pijlman drukt echter door. Het wijkreferendum wordt zelfs stadsreferendum. In oktober ‘94 spreekt 51 % van de stemmers zich uit voor afsluiting, een nipte meerderheid. Nu komt het helemaal aan op de laatste eis, maatregelen ter bestrijding van (de overlast van) het autoverkeer. Daaraan werkt een nieuwe klankbordgroep onder leiding van gemeenteambtenaar Bert de Bey.

• pagina links: weerspiegeling in de glazen gevel van architect Toyo Ito aan de Uurwerkersgang. Naast het gebouw stond in de jaren ‘90 de Uurwerker, dagopvang voor daklozen • boven: in 1993 begon de proefafsluiting van het Noorderplantsoen • onder: vooral het verkeer aan de Noorderhaven Zz nam door de afsluiting van het plantsoen enorm toe

.....................................................

• links: de fameuze Sociëteit de Sleutel, tot 2007 geleid door Koos Huizenga. Ineke de Boer is nu de eigenaar • midden: Koos Huizenga met vaste barman Martijn achter de tap in café de Sleutel • rechts: Paul de Boer, drijvende kracht achter nachtcafé De Benzinebar in de Hoekstraat

De vestiging van dagopvang voor daklozen in de Uurwerkersgang zorgt in ‘93 voor grote consternatie. In het diepste geheim hebben de stichting Nemo en de gemeente de Uurwerker voorbereid. In het maandelijkse overleg dat het A-Kwartier met de gemeente heeft is deze zaak niet besproken. Overleg laat staan inspraak wordt de vereniging niet gegund. Woedend vanwege deze overval zegt de vereniging tijdelijk alle samenwerking met de gemeente op. Het bestuur, sinds ‘91 verrijkt met Cees en Anneke van Mourik, leden van Bouw en Verkeer en sinds ‘92 met een nieuwe penningmeester Huub Thomaes heeft het druk met deze zaken. Desondanks is er ook veel aandacht voor sociale activiteiten. Nieuwjaarsborrel, buurtborrels op de laatste zondag van de maand, het kinderfeest op 28 augustus, Sinterklaasviering zijn vaste evenementen, die soms meer soms minder voorbereidingen verlangen. In de zomer gaat gewoonlijk een fietstocht vooraf aan de buurtborrel. Voor de variatie wordt er in september • boven: de voormalige Volksleesbibliotheek waar in de jaren ‘90 de Uurwerker gevestigd was • onder: affiche voor de Sinterklaasviering in het buurtpand, 1990

‘93 literair gewandeld. Een puzzelwandeltocht in mei ‘94 onder

.....................................................

• het A-Kwartier is ook een buurt waar de kunst volop aanwezig is. De Katjee kunstmarkten worden een paar keer per jaar gehouden, zoals hier in de Kijk in ‘t Jatstraat & op het Harmonieterrein

het motto ‘God, Nederland en Oranje’ wordt glansrijk gewonnen door Pieter Bootsma. Hij is de enige die op de multiple choice vraag: Gerardus van der Leeuw was a) hervormd theoloog b) minister van onderwijs c) doorbraakpoliticus het goede antwoord heeft, namelijk a, b en c. Tot besluit van het eerste deel van deze kroniek een aantal citaten uit de brief aan het A-Kwartier (de A-krant 2, 1994) van Susie en James McQuhae. Met pijn in het hart nemen zij afscheid. James moet voor zijn werk naar Londen. Zij brengen fraai onder woorden hoe het is om in het A-Kwartier te wonen. “Hoewel wij in een behoorlijk aantal landen in de wereld gewoondhebbenkunnen wij oprecht zeggen dat geen enkel land ons meer gegeven heeft dan de warme kameraadschap van het A-Kwartier en in het bijzonder de vele vrienden die we hebben op het Hoge en Lage der A. De mensen in het A-Kwartier zijn uniek. We houden van hun excentriciteit, hun individualisme en in het bijzonder hun tolerantie die het mogelijk maakt dat de verschillende karakters goed met elkaar op kunnen schieten. Het is een groot genoegen geweest om deel te mogen uitmaken van deze gemeenschap. Er gebeurt altijd iets in het A-Kwartier: de gezellige etentjes, de buurtborrels en andere culturele activiteiten met de buurtvereniging, Eem en Weemconcerten, festiviteiten in de zomer, dansen op straat, vernissages, diverse feestdagen gedurende het hele jaar, enz, enz….al deze leuke herinneringen en nog veel meer zullen ons altijd bijblijven.”

• boven & midden: kinderfeest 28 augustus 1994 op het Harmonieplein • onder: James & Susie McQuhae verlaten met pijn in het hart de buurt

• De jaren 1995-2000 • Het feest van het tienjarig bestaan startte 19 mei 1995 ’s middags met een drukbezochte receptie in ons buurtpand De Oude Drogisterij. Wethouder Henk Pijlman kreeg uit handen van voorzitter Fleur Woudstra het boek Allerlei over het A-Kwartier. Bij buurtbewoners op bezoek. Dit boek bundelde de historische artikelen die Warmolt Brouwer tussen 1990 en 1995 voor de A-krant geschreven had. Dezelfde

avond vond het vijfgangendiner plaats door, voor en bij buurtbewoners. Meer dan veertig personen hadden zich ingeschreven om te genieten van de voor-, hoofd- en nagerechten van verschillende buurtkoks. De volgende dag stond een groot kinderfeest op het programma en een A-feestavond in de Grunneger Sproak met ‘cabaret’ van Arie en Aaltje, muziek en zang van Koos Huizenga en Wouter de Koning, een loterij met mooie prijzen en swingen op muziek van Safari Joe.

• pagina links: de Vijfde Drift, doorlopend in de Laan • links: wethouder Henk Pijlman in gesprek met Warmolt Brouwer • rechts: Arie & Aaltje (met mevrouw de Boer achter de piano) Buurtdiner aan het Lage der A 6 Dansen op muziek van Safari Joe in de Grunneger Sproak Buurtgenoot Ralph Wijnmaalen was/is zanger bij Safari Joe

Na het feest ging het bestuur weer over tot de orde van de dag. Buurtzaken die de aandacht vroegen waren onder meer een gedoogzone voor straatprostitutie, dagopvang voor daklozen in de Uurwerker, nachtopvang in het Hoekhuis, overlast van drugsdealers en gebruikers, het nieuwe Bestemmingsplan Binnenstad, de winterligging van de Bruine Vloot. De makkelijkste zaak was de winterligging. Nog in 1995 besloten buurtvereniging en gemeente om als experiment toe te staan dat historische zeilschepen, ingeschreven in een register, in de A overwinterden. De schepen kwamen. Het ging vriezen.,Voor het eerst in meer dan veertig jaar vroor de A dicht. SCHAATSEN! Dit alles werkte als een magneet op fotografen. Vanzelfsprekend werd het experiment voor 1996/1997 verlengd. Ook in die winter poseerden schaatsers op de A voor de mooiste zeilschepen: oud Holland. Dus kwam het direct tot een vaste regeling. Sindsdien is het ieder jaar weer een feest de majestueuze zeilschepen in november te zien • nadat de electriciteitscentrale niet langer zijn warme water loosde, konden de grachten na decennia weer eens dichtvriezen & was zelfs een ‘rondje’ stad mogelijk in de winter van ‘96/’97

aanmeren voor de winterstop.

.....................................................

• links: kunstenaar op de kunstmarkt • midden: Gosse Koopmans, schilderend bij de Visserbrug • onder: sinds een paar jaar wordt een kunstroute door de buurt georganiseerd

Moeilijker liepen de zaken rondom straatprostitutie, drugs in de openbare ruimte, de drukte rondom Hoekhuis en Uurwerker. De hele buurt ondervond hiervan veel hinder en overlast. Criminaliteitscijfers lagen hoog. Steil bergafwaarts ging het met het veiligheidsgevoel. Uit de resultaten van de Buurtvragenlijsten van 1994, 1996, 1998 bleek dat bewoners zich steeds onveiliger gingen voelen op straat, zelfs overdag! Voelde in ‘94 slechts 4% zich overdag onveilig, in ‘98 was het percentage opgelopen tot 27%. Voor de avond liepen ze op van 22 naar 60% en voor de nacht van 34 naar 67%. De opening van de tippelzone aan de rand van de stad in januari 1998 leverde wel tijdelijke verlichting op maar spoedig keerden door de beperkte openingstijden van de zone de vrouwen weer terug naar het A-Kwartier. Ook de drugsoverlast nam toe, vooral in de Oude Kijk. Het werd een hete zomer met actievergaderingen, met een bijeenkomst op 15 juli van ruim tachtig bewoners en waarnemend burgemeester Lammers, hoofdcommissaris van politie Brand, hoofdofficier van justitie Jitta en wethouder Paas in een

• boven: de Oude Kijk in ‘t Jatstraat weert zich tegen de drugsoverlast • onder: Dana, Lotte & Kiki als modellen op de modeshow in de Grunneger Sproak i.s.m. kledingwinkel de Heksenketel, 1995

.....................................................

• links: Alian Brouwer verkoopt haar schilderijen in haar galerie aan de Visserstraat • rechts: Anke Slooff schildert veel op & rond het water

winkelpand in de Oude Kijk, met spandoeken aan de A-brug en een speedy-spuitboot in de A op Bommen Berend. Al die acties leverden extra-inzet van de politie op. In september ging zelfs een tijdelijke ‘politie’post open in de Oude Kijk. Zienderogen nam de overlast af. De sluiting van de Uurwerker droeg daar flink aan bij. Eindelijk kon de buurt opgelucht ademhalen. Eind november kwamen burgemeester Wallage, hoofdcommissaris Brand, hoofdofficier Moraal en wethouder Paas naar de buurt om de harde aanpak te evalueren. ‘Het mag nooit weer zo lang duren om de orde teherstellen.Jarenhebbenwemoetensmekenen bidden tot er wat gedaan werd door de overheid, en zie: in een paar dagen was het klaar! Dat had dus ook drie jaar eerder gekund.’, schreef Henk Cuperus in zijn verslag van deze bijeenkomst (A-krant 4, 1998) Met de vaststelling van het Bestemmingsplan Binnenstad gingen enkele jaren voorbij. Onvoorstelbaar veel uren brachten bestuursleden door met dit plan. Vooral de bedoeling om in de Muurstraat de raamprostitutie te • boven: omslag A-krant 1998 met daarop het spandoek aan de A-brug • onder: Henk Cuperus, sinds jaar & dag bestuurslid van Het A-Kwartier, als penningmeester & secretaris, hier in 2005

laten uitsterven en die te concentreren in de

.....................................................

• links & midden: Cees Beikes had jarenlang een lijstenmakerij annex galerie in de buurt: eerst in de Turftorenstraat, daarna aan het Hoge der A & tenslotte aan de Westerhavenstraat • rechts: ‘De Stadsmuzikanten’ van Geertje van der Zijpp. Zij werkt al 25 jaar in het Werkmanhuis

Hoekstraat en Vishoek was tegen het zere been. Concentratie in de Hoekstraat, een straat waar ook veel gewoond wordt, was onacceptabel. In alle mogelijke bijeenkomsten en vergaderingen werd gepleit voor een uitsterfbeleid ook in de Hoekstraat en de Vishoek, voor verplaatsing van raamprostitutie naar een plek waar die minder overlast zou bezorgen bijv. aan de ringweg. Arnhem kon als voorbeeld dienen. Vergeefse moeite. Het bestemmingsplan werd niet aangepast.

• links & boven: maatregelen om het verkeer beheersbaar te maken; een paaltje sluit het Lutkenieuwstraatje af, piramideblokken & een enorme zwerfkei maken autoverkeer onmogelijk in de Vischhoek • onder: omslag A-krant uit 1996: het wegdek van de Kijk in ‘t Jatstraat wordt grondig aangepakt

.....................................................

uit de categorie ‘De Dingen Die Niet Meer Terugkomen’: • links: de winterse windwijzer van de suikerfabriek in Hoogkerk • midden: de garage van Peter Slecht aan de Sledemennerstraat sloot in 2008 • rechts: beeldmerk van congrescentrum Het Tehuis aan het Lutkenieuwstraatje

• Van 2000 tot 2005 • In 2000 bestond Het A-Kwartier 15 jaar. Ook dit lustrum werd grondig voorbereid en gevierd. Op de receptie vrijdag 12 mei overhandigde Fleur Woudstra het eerste exemplaar van het boek ‘Van Boerenkluft tot Stadskwartier. Duizend jaar rond de A’ aan wethouder René Paas. Voor de derde keer waren de artikelen van Warmolt Brouwer door hem en Margriet Ferwerda omgewerkt tot een boek. Zaterdag opende Diederik Kraaijpoel de vooral door Francis van Dijk samengestelde expositie Gezichten van het A-Kwartier met werken van ongeveer dertig kunstenaars. Zondag 14 mei, de echte verjaardag van de vereniging, stond een fietsrally op het programma met aansluitend een Indonesisch buffet bij de Klapper. De week erop werd er uitbundig feest gevierd in de Grunneger Sproak en sloot de schilderijenexpositie de deur. Enkele citaten uit het uitgebreide verslag van buurtbewoner Ick Sing in Akrant 2, 2000: ‘Waar vind je bijvoorbeeld een

• boven & midden: bij het 15-jarig bestaan werd in het huis van Warmolt & Ger een expositie gehouden ‘Gezichten op het A-Kwartier’. Schilder Diederik Kraaijpoel opende de tentoonstelling • onder: feest in de Grunneger Sproak aan de A-kerkstraat, 2000 • pagina links: nieuw & oud samen in het Lutkenieuwstraatje; het hoge witte gebouw is een ontwerp van architect Tony Fretton

.....................................................

• meer dingen die niet terugkeren, links: de vergane lichtreclame van café de Mac, Hoge der A • midden: slager Mollema aan de Verlengde Visserstraat sloot in 1998 zijn zaak daaronder: vuilniszakken verdwijnen uit het straatbeeld sinds de komst van verzonken vuilcontainers • rechts: de bekende gele Gado-bus door de Brugstraat

buurtvereniging met echte dak- en thuislozen op de receptie, tot verbazing en verwondering van een wethouder die waarschijnlijk niet helemaal toevallig stekeltjeshaar heeft?’‘In welke wijk vind je zoveel actiebereidheid, wanneer drugsgebruikers, sluipautomobilisten en andere onverlaten het woonplezier dreigen te bederven?’‘Tijdens de feestweek kon iedereen het A-Kwartier nog eens goed van buiten gaan bekijken: op prenten en schilderijenvolgevoelenverbeelding.’‘Weredden ons zelf wel, zeker als het feest is.’ ‘Wat was het een mooi feest.’ Vervolgens was het weer tijd voor serieuze zaken. Sluiproutes met onnodig autoverkeer werden doelwit. Onder leiding van Ad Prins pakte de Bouw en Verkeerscommissie najaar 2000 voortvarend de sluiproute van Noorderhaven naar Emmaviaduct via Lage der A, Pottebakkersrijge, Museumbrug aan. Een Kerstmanactie in december en in januari een ballonnenactie in het gebouw van de dienst RO onderstreepten de noodzaak om de • boven: de lustrumcommissie wordt door Fleur Woudstra in de bloemen gezet: Jet ter Heegde, Hans Imelman & Ger Euwals • midden: dansen op het 3e lustrumfeest in 2000 • onder: Fleur op tv tijdens de ‘kerstman-actie’ tegen het sluipverkeer

Museumbrug af te sluiten voor autoverkeer. Een lus bij Bossina was daarvoor het meest

.....................................................

• En gelukkig komt hij elk jaar weer uit Spanje naar Groningen

geschikt. Die oplossing bleek bij alle partijen goed te vallen. Nog dezelfde zomer werd er een paaltje geplaatst en verdween het massale sluipverkeer. Een groot succes. De commissie bezig met sluiproutes besloot met andere bewonersorganisaties contact te zoeken om te komen tot een gezamenlijke kijk op de Diepenring. Dat lukte. Het Diepenringoverleg van Binnenstad Oost, de Oude Sint Jan, de Hortusbuurt, de Schilderswijk en het A-Kwartier organiseerden na vele vergaderingen augustus 2001 een debat met raadsleden, journalisten, ambtenaren en ondernemers. PietHein Schlebusch en Ad Prins deden daarvan uitvoerig verslag in A-krant 3, 2001. De opening van de Speldemakershof september 2001 werd een leuk feest. Vanaf voorjaar 1999 droomden en spraken Astrid Bobbink, Marlies van der Voorde, Klaas Siersema en andere omwonenden over een mooie, grote tuin tussen Westerbinnensingel en Sledemennerstraat. Allerlei plannen kwamen op. De Huismeesters, de gemeente en bewoners vergaderden geregeld in het buurtpand.

• boven: het ballonnenprotest in het gebouw van de dienst RO/EZ, 2000 • midden: initiatiefnemers Klaas Siersema & Gesiena Garms van de Speldemakershof • onder: opening buurttuin Speldemakershof in de Sledemennerstraat, 2001

.....................................................

• het pand Hoge der A 6 (Huis Eem) groeide in de loop der jaren uit tot een echt cultureel centrum met lezingen, theater & muziek. Links: een gamelan-concert in 1992 • midden: 2 voorbeelden van affiches van voorstellingen & lezingen in Huis Eem • rechts: in 1995 veranderden de Eem & Weem-concerten in het Eem & Weem festival dat om het jaar gehouden wordt

Zomer 2001 ging de schop in de grond en veranderde de saaie groenstrook van niks in een fraaie hof met schommel. Twee zeer actieve leden verloor Het A-Kwartier in maart 2002 aan de gemeenteraad: de voorzitter van de Bouw en Verkeerscie Ad Prins en Fleur Woudstra, veertien lange jaren voorzitter van de hele vereniging. Zij kreeg een officiële afscheidsreceptie op 26 april, niet toevallig de dag dat zij, volstrekt onwetend, ’s morgens op het stadhuis koninklijk onderscheiden was. De receptie werd een van de grootste feesten van de vereniging. Na een kort interim-voorzitterschap van Hans Imelman nam Gieneke Dijkstra in de vergadering van oktober 2002 de voorzittershamer ter hand. Enthousiast ging zij van start. Onder haar leiding formuleerde het bestuur een inspraakreactie op de Binnenstadsvisie. Daarin werd net als eerder bij het Bestemmingsplan en de Prostitutienota gepleit voor verplaatsing van de raamprostitutie. Als nieuw punt werd er veel meer aandacht • boven: Fleur Woudstra krijgt door burgemeester Jacques Wallage een koninklijke onderscheiding opgespeld, 2001 • midden: affiche voor afscheidsreceptie voorzitter Fleur • onder: nieuwe voorzitter wordt Gieneke Dijkstra

gevraagd voor het bewonersparkeren, vooral voor bewoners binnen de Diepenring.

.....................................................

• sport in het A-Kwartier. links: wandelaars die het Pieterpad lopen, komen door de buurt • midden: roeiers in de A • rechts: ook de (halve) marathon ging door het A-Kwartier

Immers bij de plannen voor de herinrichting van het Hoge der A was gebleken dat veel bewoners zwaar tilden aan het verlies van P-plaatsen. Ook was er grote ontevredenheid over het beperkte aantal vergunningen, de hoge prijs van een vergunning en het ontbreken van een bezoekerspas. Juni 2003 kwam de Binnenstadsvisie ter sprake in een raadscie. Gieneke verraste alle aanwezigen toen zij vertelde dat bij verplaatsing van raamprostitutie ruimte zou ontstaan voor een Gronings Quartier Latin en dat daarvoor al de eerste stappen gezet waren door vertegenwoordigers van A-Kwartier, Universiteit en winkeliers van de Oude Kijk. Quartier (later omgevormd tot Katjee) zou een buurt kunnen worden van kleine (ambachtelijke) bedrijfjes, winkels, ateliers en woningen voor Jan en alleman, ook Jan student. Kortom een levendige buurt, aantrekkelijk voor bewoners, stadjers, ommelanders en buitenlanders. Onderzoeksbureau Intraval presenteerde in september 2003 ‘A-KWARTIER GERAAMD Onderzoek overlast raamprostitutie en woon- en leefklimaat Groningse A-Kwartier’.

• boven & onder: in 2004 wordt begonnen met de aanpassing van het Hoge der A; er komen bomen bij & de bekende gele steentjes & kinderkopjes veranderen het aangezicht van de straat

.....................................................

• links: in 2002 komt de Giro naar Groningen. In de binnenstad wordt de proloog gereden, een individuele tijdrit, die ook langs het Hoge der A & de Brugstraat gaat • rechts: inventieve bewoners van Hoge der A 7 hebben een eigen tribune gebouwd

In plaats van de verwachte afname van overlast door de legalisatie van de raamprostitutie bleek die overlast in 2003 nog net zo groot als in 2001 en van een verhoudingsgewijs hoog niveau, vergeleken met buurten elders in Nederland. Ook de cijfers voor criminaliteit en voor veiligheidbeleving waren onthutsend. Maar ondanks de belofte van wethouder Smink, zelfs schriftelijk vastgelegd, dat bij gelijk gebleven overlast verplaatsing van raamprostitutie bespreekbaar zou worden draaide het college nu hiervoor weg. Ger Euwals besloot daarom te stoppen met het secretariaat van Het A-Kwartier en van Gronings Quartier Latin. Begin 2004 maakten de grijze stoeptegels en de rode klinkers van het Hoge der A plaats voor gele steentjes en donkerblauwe kasseien. De herinrichting leverde een prachtig gezicht op maar veel ellende voor fietsers. Hotsebotsend reden zij over de fietshoofdroute. Veel fietsers kozen voor de gele steentjes tot schrik en ergernis van de voetgangers. Nog voor 2005 veranderde de volksmond Hoge der A • boven: Hoge der A op de schop, 2004 • onder: Ger Euwals (rechts) neemt afscheid als secretaris in 2004 Naast hem Henk Nienhuis & (staand) Hans Imelman

in HOBBEL der A.

.....................................................

• sommige winkels verdwijnen, andere krijgen een nieuwe invulling & weer andere lijken het eeuwige leven te hebben • links: voormalige kantoorwinkel Meulema van der Es aan de Oude Kijk in ‘t Jatstraat • midden: wat begon als een sigarenzaak is 25 jaar later een fietsenwinkel, Oude Kijk, hoek Visserstraat • rechts: slijterij Van Erp, Grote Kromme Elleboog is al 90 jaar een begrip

• Persoonlijke notities • •

Jo van Dijk overlijdt 13 april 2000.

Vrijwel elke buurtbewoner kende hem. Trouw hing hij de posters voor buurtactiviteiten op en nam hij deel aan de buurtfietstochten. Jo was een fenomeen: een lyrisch kunstschilder, een begaafd pianist, een sociaal man met een groot, rood hart. •

Marja van der Veen schrijft vast voor

de A-krant Andersom. Deze columns blinken uit door hun onvoorspelbaarheid en fijnzinnige waarnemingen. •

Ook Ton Los heeft jarenlang in de A-

krant een eigen rubriek A-culinair, waarin hij de lezers laat genieten van zijn grote kennis van bijzonder en heerlijk voedsel en drank. •

Jan Roel Post nodigt in 2001 de

buurt uit voor een boottocht op zijn Shipdock III. Doel Garnwerd. Twee foto’s op de omslag van A-krant 2 2001 en een geestdriftig verslag van Ick Sing vertellen over het succes. Het blijft niet bij deze ene keer. Jan Roel vaart jaar in jaar uit honderden buurtbewoners de stad uit op zijn prachtboot.

• boven: schilder Jo van Dijk overlijdt in 2000 • midden: de Shipdock III aan het Hoge der A • onder: schipper Jan Roel Post van de Shipdock III

.....................................................

• links: het Heykenshuys, een voormalige hypotheekbank, is sinds 10 jaar Kamphuis Kookwinkel naast de A-brug • midden: de Hanzewinkel aan de A-kerk verkoopt speciale produkten uit Hanzesteden • onder: de karakteristieke gevel van tabaksspeciaalzaak A-Kerk, hoek A-kerkhof, A-kerkstraat

• De laatste jaren 2005-2010 • Op vrijdag 13 mei 2005, geen ongeluksdag, begint het vierde lustrumfeest met receptie en opening van de foto-expositie De achterkant van het A-Kwartier, een project van Margriet Ferwerda en Yvonne van Weegberg. Ook voor de vierde, naar later blijkt de laatste keer hebben Margriet en Warmolt Brouwer een boek samengesteld van de artikelen Onze buurt in de A-krant. Geschiedenis binnen loopafstand, vol buurthistorie, wordt stadshistoricus Beno Hofman aangeboden door voorzitter Gieneke Dijkstra. Op zondag gaat het feest verder met een puzzeltocht door eigen buurt en directe omgeving. De tocht eindigt op het Klapperpleintje. Daar in volle zon rusten de deelnemers uit op het terras van de Klapper met een lekker glas. Prijzen worden bekend gemaakt. Dan kan er gegeten worden: Indonesische specialiteiten van Harrie de Vries. Zaterdagavond 21 mei is het feest in de bovenzaal van Huis De Beurs met uitzicht op de Vismarkt. Het duo Maarten en Janneke delen de bezoekers bij binnenkomst in in vier groepen en

• boven: historicus Beno Hofman krijgt het boek van Warmolt Brouwer aangeboden, 2005 • midden: deelnemers aan de speurtocht • onder: op het terras van de Klapper

.....................................................

• links: brand in de A-straat, november 2006 • midden: in 1985 brandde de (toen gekraakte) voormalige puddingfabriek Atlanta aan het Hoge der A 13 af. daarnaast: Hoge der A 13 anno 2010 • rechts: bus te water in 2008 aan het Hoge der A bij de Visserbrug

laten deze groepen tegen elkaar uitkomen met allerlei hoofd- en handopdrachten. “Plezier voor tien dus en je leerde je buurtgenoten goed kennen.’‘Na de pauze moesten de voeten van de vloer en dat gebeurde dan ook en hoe.Van jong tot oud, van (zeer) geoefend tot doe maar iets als je maar beweegt, was met zichzelf en elkaar aan de zwier. Heerlijk, niet in de laatste plaats door de meeslepende muziek van de band Tekielja”. Aldus Joke Hamer in A-krant 2 2005 Prachtig feest. Minder goed nieuws was dat Gieneke Dijkstra in het najaar aangaf dat zij niet langer haar voorzitterschap kon combineren met haar drukke werkzaamheden. Met veel plezier heeft zij drie jaar de vereniging geleid. “Het leukst vond ik samen met een club mensen nieuwe ideeën te lanceren en plannen te maken. Zo zag ik het Katjee geboren worden en de ruimtelijke kwaliteit van de woonomgeving verbeteren zoals in de Speldemakershof.”, schreef zij in haar afscheidsartikel in A-krant 4, 2005. • boven: presentatieduo Maarten & Janneke met daarachter Bingo-scheidsrechters Ger Euwals & Margriet Ferwerda • midden: constructies maken met rietjes • onder: de band Tekielja

De vereniging kreeg het moeilijk om het bestuur getalsmatig op peil te houden.

.....................................................

• oud & nieuw in het A-Kwartier: toasten, een vreugdevuur & vuurwerk aan het Hoge der A, 2006/2007

Hadden voor Gieneke al Jet ter Heegde en Ger Euwals het bestuur verlaten, na haar verhuisden eerst Henk Nienhuis en later Yvonne van Weegberg uit de buurt. De gezondheid van de secretaris Dorothée van Kemenade liet regelmatig niet toe te doen wat zij graag wilde doen. Oude rotten als Hans Imelman, Henk Cuperus en Margriet Ferwerda hielden de zaak draaiend ondersteund door enkele nieuwelingen. Alle vaste zaken: de maandelijkse bestuursvergaderingen, het tweemaandelijks overleg met gemeente en politie, de twee algemene ledenvergaderingen per jaar, de maandelijkse buurtborrels, de jaarlijkse boottocht met de Shipdock III en toen Jan Roel Post in 2008 vanwege gezondheidsredenen moest afhaken met de Leviathan van Gerrit de Goede, dat alles ging gewoon door. Veel tijd ging zitten in het vernieuwen van de website www.a-kwartier.nl Ook vond incidenteel actie plaats. Toen de A-brug april 2007 voor alle verkeer dicht ging werd de kans gegrepen om onder het motto A-KWARTIER VOOR FIETSPLEZIER handtekeningen in te zamelen voor een fietsvriendelijk wegdek op het Hoge der A. Veel fietsers, het hobbelen spuugzat, ondertekenden. Drie wijkorganisaties betuigden adhesie. De Fietsersbond afd. Groningen deed mee. Marketing Groningen pleitte voor aanpassingen. Veilig Verkeer Nederland afd. Groningen nam persoonlijk poolshoogte, fietste een aantal rondjes en rapporteerde dat maatregelen dringend gewenst waren. Tot vandaag toe zonder resultaat. Hoge der A is nog steeds

• boven: vanwege de kinderkopjes fietsen veel mensen over de stoep van het Hoge der A • handtekeningenactie voor een fietsvriendelijk wegdek, 2007 • onder: in 2009 verdween de A-brug voor reparatie; fietsers & wandelaars moesten zolang over een noodbrug

Hobbel der A. Eind 2007 viel bij buurtbewoners met een parkeerplaats in de buurtstalling een brief in de bus met verbijsterend nieuws. Het tarief voor een buurtstallingsplaats zou van 39 euro omhoog gaan naar 61 in 2008 en naar 85 in 2009. Deze absurde verhoging, geheel in strijd met de huurcontracten, leverde volop gespreksstof voor menig buurtborrel. Verzet hiertegen, ook vanuit onze buurt, leidde al direct tot intrekking van deze eerste brief. Toch bleef de verhoging telkens weer terugkomen en weer afgewezen. Pas in januari 2010 stelde de raad de Parkeernota vast. De tarieven gaan minder en langzamer omhoog dan in 2007 aangekondigd maar tegenstanders sluiten een gang naar de rechter niet uit. Zomer 2008 meldt zich een oude bekende bij het bestuur. Na zes jaar afwezigheid wil Fleur Woudstra zich weer als gewoon bestuurslid gaan inzetten voor de buurt. Haar portefeuille: activiteiten. In A-krant 3 somt zij op wat er nog allemaal in 2008 gaat gebeuren: een stadswandeling met als gids Pieter Bootsma, een lezing door Ynte de Groot over Syrië en de Syrisch-Orthodoxe kerk, een wijnproeverij door vinoloog Enrico Haima. De buurtborrel wordt verrijkt met de Zeepkist. Bedoeling is dat op elke borrel een buurtbewoner vijf a tien minuten iets vertelt over wat haar/hem bezig houdt. Een schot in de roos! September 2008 sprak Anneke Walsma als eerste over haar passie kunst. Opvolgers van haar waren Tine Rinds over het maken van een bronzen • boven: affiche voor de maandelijkse buurtborrel, 2010 • midden: Jan Bel, groot liefhebber van ‘opdrukkertjes’ • onder: wijnproeverij met Enrico Haima in het buurtpand, 2009

beeld, Jan Bel over ‘opdrukkertjes’ en velen

volgden. Niet alleen de gezelligheidsactiviteiten krijgen een sterke impuls; ook bestuurlijk waait er een frisse wind. De Overlastcommissie (ROC) krijgt het druk met het Intravalrapport Inventarisatie raamprostitutie gemeente Groningen dat in april 2009 verschijnt. In dit rapport wordt de mogelijkheid van verplaatsing van de raamprostitutie van A-Kwartier naar Nieuwstad onderzocht. Dat blijkt te kunnen. Burgemeester Wallage, die de buurt toegezegd had dit rapport nog vóór zijn vertrek in het college te bespreken, houdt zich daaraan. Het resultaat is dat de raad voorgesteld wordt raamprostitutie te concentreren in de Nieuwstad. De raad neemt vrijwel unaniem het voorstel aan. Kortom: de vereniging bruist weer. Dit bruisen wordt echt spatten in augustus. Bij de manifestatie Van Kogge tot Coaster is buurtpand De Oude Drogisterij omgetoverd in De Oude Herberg, een middeleeuwse taveerne. Buurtbewoners leveren een flinke bijdrage aan het enorme succes van dit maritieme feest, opgezet door het Scheepvaartmuseum en Groninger WelVaart. Zouden de zeven oprichters van 14 mei 1985: Margriet van Rens, Marijke Drees, Sabine Muller, Warmolt Brouwer, Gerard Eikelboom, Ger Euwals en Hans Imelman ooit gedacht hebben dat ze aan de wieg stonden van een organisatie die zo’n roemrucht leven zou gaan leiden? Waarschijnlijk niet.

• boven: de kogge vaart binnen voor de manifestatie ‘Van Kogge tot Coaster’, 2009 • onder: omslag van het jubileumnummer van de A-krant, 2010

A-kwartier Mij is mijn plek in deze buurt alleen maar voor beperkte tijd (tot ik ten slotte overlijd of anderszins verdwijn) verhuurd. De buurt is minstens evenzeer het onvervreemdbare domein van allen die er niet meer zijn, de buurtbewoners van weleer. Ik hoor hun voetstap, waar ik ga, als weerklank van de mijne gaan â&#x20AC;&#x2122;s nachts in de Visserstraat, de Laan en langs de kades van de Aa. De tijden schuiven door elkaar terwijl ik lopend door de wijk naar de vertrouwde gevels kijk; mijn biotoop â&#x20AC;&#x201C; nog hoeveel jaar.

Jean Pierre Rawie

• winter •

....................

• oranje •

....................

• Koninginnedag: altijd een groot feest in het A-Kwartier vooral in de Kromme Ellebogen & in de Turftorenstraat In 2004 kwam zelfs de koninklijke familie even langs. • onder links: buurtmops Lucas in oranje-stemming • onder rechts: de familie op de rommelmarkt in de Stoeldraaierstraat, 1996

• bouwen •

....................

Nieuwbouw, verbouw & plannen • linkerpagina: woonhuis & kantoor van architect Pim Benus, Lutkenieuwstraatje, 1994 Deze pagina v.l.n.r. • nieuwbouw Sledemennerstraat, eind jaren ‘80 ontwerp: architectenbureau Olsmeijer de Graaf • appartementen aan de Noorderhaven op de plek van de voormalige pakhuizen van Van de Borg & Heslinga, ontwerp Theo Oving, ‘86 • nieuwbouw aan het Lage der A nr. 15, ontwerp: architectenbureau de Zwarte Hond • het eerder gekraakte pakhuis van Waterborg, Lage der A, nu omgebouwd tot appartementen • grootse plannen in het Lutkenieuwstraatje: 24 appartementen onder de titel de Kaatsbaan ontwerp: architectenbureau de Zwarte Hond • daaronder: artist-impression van hoe de Kaatsbaan er uit gaat zien • onder: niet alle nieuwbouw is even fascinerend: Sledemennerstaat 32/34 & daarnaast de buren op 38/40

• van kogge tot coaster •

....................

Van Kogge tot Coaster was een eenmalig maritiem evenement in 2009. Het vond plaats van 7 tot en met 16 augustus rondom het Hoge/Lage der A & het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Met tal van activiteiten werd er stil gestaan bij de maritieme geschiedenis van Groningen. Onder meer met een virtuele presentatie in het Scheepvaartmuseum van het leven in de middeleeuwen. Tussen de 10 & 15 duizend bezoekers bezochten het evenement. • boven rechts: de Kamper Kogge naast coaster de Anda • buurtbewoners deden in middeleeuwse kleding mee • links midden: wethouder Jaap Dijkstra heft het glas op de opening

• schepen •

....................

• linksboven: een dag na de dood van schipper Karst Thadens in 2008, zonk zijn levenswerk het (replica) VOC-schip de Abel Tasman, geheel gemaakt van wrakhout. Enige tijd later werd het schip weggesleept uit de Noorderhaven • rechtsboven: vlootschouw in 1990 • rechts: ook Sinterklaas komt jaarlijks met een klassiek schip binnenvaren • linksonder: schepen als inspiratiebron voor kunstenaars: aquarel van Wouter Okel

• mensen: wonen & werken •

....................

• linksboven: Sint Maarten 1990 • daaronder: straatmuzikant in de Brugstraat 2010 • daaronder: in 2008 werd de oude Uurwerker nog eens gekraakt • onder: zoon Ron is geslaagd in 2003 & verloochent zijn linkse idealen niet • rechtsboven: zittende medewerker van de firma Stoel, 2010 • onder: peinzend in het zonnetje langs de A

• linksboven: medewerkers van de NOVO-konditorei in de Stoeldraaierstraat • daaronder: het Rode Kruis paraat bij een van de Grachtconcerten, 2008 • daaronder: reigers azen op de vangst, Hoge der A • rechtsboven: schilder Dickie aan het werk aan de Noorderhaven • daaronder: in het zonnetje buiten eten, Hoge der A • rechtsonder: een goed glas na gedane arbeid, Hoge der A

• linksboven: samen met de hond luisteren naar een grachtenconcert • daaronder: zonnen onder het wakend oog van Aletta Jacobs, Oude Kijk in ‘t Jatstraat • pakhuizen worden soms mensenpakhuizen (Voorheen Adriani, Hoge der A) • rechtsboven: rubberboten met benen, Hoge der A • daaronder: tot 1995 waren Atti & Piet Mulder de melkboeren van de wijk, collectie RHC Groninger Archieven (2290-3085) • onder: het A-Kwartier is ook een boekenbuurt; antiquariaat Timbuctoo, Turftorenstraat

• uit met de buurtvereniging •

....................

• linksboven: acht keer voer schipper Jan Roel Post met de Shipdock III met buurtbewoners naar Garnwerd c.q. het terras van Café Hammingh • daaronder: schipper Gerrit de Goede van de Leviathan nam het in 2008 over van Jan Roel • rechtsboven: secretaris Henk Cuperus duikt manmoedig het Reidiep in • daaronder: de Shipdock III vaart het Hoge der A op. • rechtsonder: een t-shirt is soms een statement

• linkerpagina: stadswandeling met Warmolt Brouwer, hier in de tuin van het Mepschengasthuis, Oude Kijk in het Jatstraat 4, eind jaren ‘90 • linksboven: excursie naar de suikerfabriek, 2003 • daaronder: Jet ter Heegde bereidt de snert, 2002 • daaronder: lustrumfeest 2005, café de Beurs • onder: melkboerenechtpaar Atti & Piet Mulder stoppen met hun werk & worden gehuldigd tijdens het 2e lustrumfeest in 1995 • rechtsboven: antiquairs Diederik Ninck Blok & Greetje Grijpma taxeren in het buurtpand, midden jaren ‘90 • daaronder: snertmaaltijd in het buurtpand, 2002 • rechtsonder: dansen op het lustrumfeest 2005

• Buurtvereniging Het A-Kwartier 1985-2010 • Voorzitters: Secretarissen: Penningmeesters: A-krant:

Margriet van Rens, Fleur Woudstra, Gieneke Dijkstra, Hans Imelman Ger Euwals, Dirk Tijmons, Hans Buis, Henk Cuperus, Dorothée van Kemenade Hans Imelman, Henk Cuperus, Huub Thomaes, Henk Nienhuis, Jelmer Kamminga Margriet Ferwerda

Bestuursleden:

Anneke van Gelder, Margriet Ferwerda, Gerda Simonides, Jan Zwartsenberg, Bernadette Reussien-Bos, Gerard Gosen, Do Kester, Hans van Dijk, Greddy Huisman, Hendry de Boer, Erik Kleyn, Gerard Woldendorp, Hans Imelman, Anneke van Mourik-van Herk, Cees van Mourik, Ger Euwals, Fien Knip, Anne van der Veen, Jet ter Heegde, Henk Cuperus, Klaas Siersema, Denies Margry, Yvonne van Weegberg, Krista Stol, Jelmer Kamminga, Steven Walstra, Fleur Woudstra

Sommige bestuursleden zijn vanaf het eerste begin tot nu toe werkzaam voor Het A-Kwartier. Margriet Ferwerda gaf van 1985-2010 leiding aan alle A-kranten. Ger Euwals was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren secretaris, bestuurslid, weer secretaris en vanaf 1987 tot nu redactielid van de A-Krant. Ook stuurt hij het A-mailbulletin rond. Hans Imelman spant de kroon. Hij was bij de oprichtingsvergaderingen. Zijn functies waren penningmeester, bestuurslid activiteiten, waarnemend voorzitter in 2002, weer bestuurslid activiteiten en sinds 2005 voorzitter Belangrijk voor onze vereniging ook de vele, vele buurtbewoners die in de loop van de jaren lange of korte tijd lid waren van de diverse commissies of van de redactie van de A-krant. Maar het belangrijkste van alles voor onze buurtvereniging: de leden zelf. Heel veel van hen kwamen trouw naar de ledenvergaderingen, naar actiebijeenkomsten, de buurtborrels, naar bijzondere activiteiten als Sinterklaasvieringen, Nieuwjaarsvisites, fietstochten, stadswandelingen, boottochten, lustrumfeesten en nog veel meer. Ons A-Kwartier is vóór en dóór de buurtbewoners zelf geworden tot de boeiende en bloeiende buurt zoals die nu in de stad bekend staat. Artikel 1 lid 2 zal voortaan luiden als volgt: 2. Het werkgebied van de vereniging wordt begrensd: Aan de westzijde door de oostzijde van de Westersingel Aan de noordzijde door het water van de Reitdiepskade en de Noorderhaven ZZ. Aan de oostzijde door de gehele Oude Kijk in t Jatstraat en gehele Stoeldraaiersstraat, en Aan de zuidzijde door het A-kerkhof N.Z , Aan de westzijde van het A-kerkhof W, Aan de zuidzijde door de noordzijde van de Schuitermakersstraat, De Kleine der A, de Pottersbakkersrijge en de nieuwbouw van de Westerkade (oude bebouwing) • Het werkgebied omvat de volgende straten: A-Kerkhof, AKerkstraat, A-Poortenmolendrift, A-straat, Brugstraat, De Laan, De Kuipersplaats, Dwarsstraat, Gasthuistraatje, Grote Kromme Elleboog, Hoekstraat, Hoge der A, Kleine der A, Kleine Kromme Elleboog, Lage der A, Lutkenieuwstraat, Noorderhaven Z.Z., Oude Kijk int Jatstraat, Pottersbakkersrijge, Reitdiepskade, Schuitemakersstraat NZ, Sledemennerstraat, Speldermakersgang, Stoeldraaiersstraat, Turftorenstraat, Uurwerkersgang, Verlengde Visserstraat, Vishoek, Vierde en Vijfde Drift, Visserstraat, Westerbinnensingel , Westerhavenstraat, Westerkade (oude bebouwing), Westersingel OZ.

• Inhoudsopgave • Voorwoord

Vooraf

Een bewonersorganisatie

De eerste stappen

1986-1990

375-jarig bestaan RUG

Buurtpand en lustrum

1990-1995

De jaren 1995-2000 31 Van 2000 tot 2005

Persoonlijke notities

De laatste jaren 2005-2010

‘A-kwartier’ door Jean Pierre Rawie

Bijlage 1: Winter

Bijlage 2: Oranje

Bijlage 3: Bouwen

Bijlage 4: Van kogge tot coaster

Bijlage 5: Schepen

Bijlage 6: Mensen: wonen, werken

Bijlage 7: Uit met de buurtvereniging

Bijlage 8: Buurtvereniging Het A-Kwartier 78 Colofon

• colofon • tekst Ger Euwals samenstelling & vormgeving Han Santing

Onze speciale dank aan iedereen voor het ter beschikking stellen van hun beeldmateriaal voor dit boek. Niet in alle gevallen is het gelukt de naam van de fotograaf te achterhalen. Hiervoor onze oprechte verontschuldiging.

druk Drukkerij de Marge, Groningen

De nummers & letters achter de namen van de fotografen geven aan op welke pagina hun foto staat & op welke plek op die pagina: van links naar rechts & van boven naar beneden

bindwerk Witlox, Groningen

uitgave Buurtvereniging Het A-Kwartier speciale dank aan Lustrumcommissie Het A-Kwartier Michael Hermse Klaas de Vries Hester ten Hoopen Harm Renkema Bob van Dijk Alexander Martens Anneke van Gelder Jean Pierre Rawie Margo van der Sluis

Niets van deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt worden zonder vooraf toestemming te hebben verkregen van Buurtvereniging ‘Het A-Kwartier’ email: buurtcentrum@a-kwartier.nl ISBN/EAN: 978-90-808686-6-3 80

Bronvermelding foto’s

• Toos Bruins (6a/19a t/m f/32a,c/41d/43d/55d/67a) • Han Santing(6b,c,e/9c,d/21b,e,f/22c/23b,c/24/25c/26/27d/ 28a,d,e/30/32b,d/33b/35b,e/36/37d/38d,e,f/40d/41a,b,c/ 42a,c,d,e/43c,e,f/44/46d,e,f/48b/52/53a,c,e/54/55b/57b,c,d,e/58/ 59a,b,d,e/61a,b,d,g,h/68/69d/70/71a,b,c,f/72/73/74/75d) • Groninger Archieven (6d/15d,e/37f ) Erik Tjalinks (7a) • Fleur Woudstra (7b/16a/29a,b,c/39d/55e) • Roel Kramer (43b/61e) • Engel Lameijer-Winschoter Courant- (8a) • Alex Denekamp (8c) • Lesneyman (8d/43d) • Elmer Spaargaren (9a/17b) • Gerrit Stel (10/17c/32e) • Henk Cuperus (11c,d) • Grunn.nl (13b) • Mariska de Groot (14) • Dirk Tijmons (15c) • Dick Snaterse (16d,e) • Jan Glas (17d/20/27e/53b) • Carla van Veen (22d,f ) • Marcel Dorel (22e) • Hans Imelman (25e/27b/31a,b,c,d/35a/40e/45a/46a,b,c/56/75a,b,e,f,g,h) • JP Kusters (25d) • VIPphoto (27c) • Francis van Dijk (33a) • Frank van Steenhoven (33c) • Margriet Ferwerda (34b/45b,c/57a/77a) • Cees Beikes (34d) • Margo van der Sluis (35d/45g) • Jan Willem van Vliet (39b) • Douwe Anne Walsma (43a) • Jeroen Hillenga (45f ) • Jan Willem Kok (47c,d/59c) • Hans & Tineke Mulder-Orsel (48c/59b/67b) • Bob van Dijk (49a/62/63/64/65/69a) • Bert Nienhuis (51) • Pim Benus (60) • de Zwarte Hond (61f ) • Winterwelvaart (67c) • Klaas Heiligenberg (67e) • Geraldos (71e) • Frank Straatemeier (73d) • Veel foto’s komen uit de albums van Warmolt Brouwer & Ger Euwals. Bij deze foto’s was het vrijwel onmogelijk om achter de naam van de fotografen te komen. De ingezonden foto’s zullen binnenkort te zien zijn op de website van de buurtvereniging: www.a-kwartier.nl/buurtvereniging