هاوآلتي
ثرسى َ دةولةت لةباشوورى كوردستان
www.hawlati.co
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
رؤذنامةيةكي سياسيي طشتيي ئةهليية ضاثخانةي رةنج دةريدةكات
ئةنجامى هةلَبذاردنةكةى
زياتر لة 25مليار دينار بة 29حيزبي بضوءك دةدريَت
ل5
ل 15-14 نرخ ( )1000دينار
ترياذ ( )10000دانة
بازرطانى تلياك لة كوردستان
توركيا ،ثيَشبينييةكانى كورد تيَدةثةأيَنيَت ل 2
ل9
بارزانى قؤناغى يةكةمى ئةنجامى ضاكسازييةكةى راطةياند
ئـؤثـؤزسيـؤنيش داواى شـةفافيـةت دةكــات
تايبةت بة هاوآلتى
سةرؤكى هةريَمى كوردستان، رايطةياند كة تائيَستا ( )118طريَبةستي موساتةحةيان َ هةلوةشاندءوةتةوةء ض��ةن��د بةرثرسيَكى حكوميش ل��ةث��ؤس��ت��ةك��ان��ي��ان الدراون، ئؤثؤزسيؤنيش داواى شةفافيةت لةئةنجامةكاندا دةكات. َنى سيَشةممة ،مةسعود دوي َ ب���ارزان���ى س��ةرؤك��ى ه��ةريَ��م، قؤناغي يةكةمي ئةنجامي ئةو «ث���رؤس���ةي ض��اك��س��ازى«ي��ةى َ ئةمسالدا راطةياند ،كة لةنةورؤزي خستبوويةروو. ِ
ب���ارزان���ى ،ئ��ام��اذة ب��ؤ ئةو بريارانة دةكات كة بؤ ريَكخستني ِ تةرخانكردني زةويء ثيَداني َ مؤلةت بةثرؤذةكان دةريكردووة، َ دةليَت «سةبارةت بةطريَبةستةكاني م��وس��ات��ةح��ة ،ه��ةت��ا ئيَستا ( )118طريَبةستي ج��ؤراوج��ؤر َ هةلوةشيَنراوة ،كة رووبةرةكةي دةكاتة ( )1025دؤنمء زةوييةكانيش طةرايةوة«. بؤ حكومةت ِ هيَما ب��ؤ ئ��ةوةش��دةك��ات كة لةئيَستاشدا )300( ،طريَبةستي ترى موساتةحة لةذيَر لي َ َكؤلينةوةداية. س��ةرؤك��ى ه���ةرَي���م ،ئ��ةوة دةخاتةروو كة ليذنةيةكي تايبةت ِ
وردبينى لةذمارةيةك ث��رؤذةي لةسى ثاريَزطاكةى نيشتةجيَبووني َ ه���ةريَ���م ك�����ردووة ل����ةرووي بةمةرجةكاني ثابةندبوونيان وةبةرهيَنانء جيَبةجيَكردنيانةوة. ب��ارزان��ى ب��اس ل��ةوة دةك��ات كة لةسةر راس��ث��اردةي ئ��ةوان، ذمارةيةك وةزارةتء دام��ةزراوة ئيدارييةكان ،دؤسيةي ضةندين سةرثيَضيء ك��رداري ناياسايي جؤراوجؤريان داوةتة فةرمانطةكاني داواك����اري����ي ط��ش��ت��يء الي��ةن��ة ثةيوةنديدارةكان بؤ ئيجرائاتي ياسايي. س��ةرؤك��ى ه��ةرَي��م ئاشكراى
ريَطانادريَت بريكارى وةزارةتى دارايى سةفةر بكات تايبةت بة هاوآلتى
بةثيَى ئ��ةو زانيارييانةى دةست هاوآلتى كةوتووة ،شةوى دووشةمةى رابردوو ،رةشيد تاهير بريكارى وةزارةتى دارايى ،ريَطاى ثيَنةدراوة لةريَطةى فإؤكةخانةى َ َودةولةتى هةوليَرةوة سةفةرى ني دةرةوةى وآلت بكات. سةرضاوةيةكى ئاطادار كة نةيويست ناوى بآلوبكريَتةوة، بة ه��اوآلت��ى وت «كاتيَك ريَطريى ل��يَ��ط��ي��راوة ،رةش��ي��د تاهير
نووسراوى بةرثرسيَكى باآلى ثارتى دةره �َي��ن��اوة بؤ ئ��ةوةى رَي��ط��اى ثيَبدريَت ،ب��ةآلم هةر لةويَدا بةرثرسةكةى فإؤكةخانة وةرةقةيةك ثيشانى ناوبراو داوة كة فةرمانى مةسعود بارزانييةء ريَطاى سةفةرى ثيَنادات«. بةوتةى سةرضاوةكة ،رةشيد تاهير طةإيَنراوةتةوةء ريَطةى ثيَنةدراوة سةفةرى دةرةوةى وآلت بكات. لةمبارةيةوة ،رةشيد تاهير ب��ري��ك��ارى وةزي����رى داراي���ى،
رةتيكردةوة ريَطةى ليَطيرابيَتء بؤ ه��اوآلت��ى وت��ى «م��ن سةفةرم نةكردووة تا ريَطةم ليَبطيريَت«. الى خؤشيةوة ،جةالل كةريم بريكارى وةزارةت����ى ناوخؤ، بيَئاطايى خ��ؤى نيشانداء بة َ هةوالى هاوآلتى وت «من ئاطادارى لةوجؤرة نيم«. هاوآلتى زؤر َ هةوليدا ثةيوةندى بةسةربةست ئيبراهيم بةرثرسى ئاسايشى فإؤكةخانةى هةوليَرةوة َ هةولةكان بيَئاكام بكات ،بةآلم بوون.
هةلي كار طروثي كؤمثانياكاني هةَلةبجة ث َيويستي بة ثؤست َيك هةية بؤ بةرثرسي بةشي راطةياندن بةم مةرجانةي خوارةوة. -1دةرضووي زانكؤ ب َيت لة بةشي ثةيوةنديدار. -2ثسثؤرب َيت لة بواري راطةياندن و رؤذنامةواني ،بةتايبةتي راطةياندني بازرطاني و كؤمثانيادا. -3شارةزايي لة كؤمثيوتةرو ئينتةرن َيتدا هةب َيت بةتايبةتي بةرنامةكاني (وؤرد و ئ َي َ طزل و فؤتؤشؤث) هةرسي زماني( كوردي ،ئينطليزي ،عةرةبي). -4شارةزايي هةب َيت بؤ َ -5تواناي ئاخاوتن و وتةب َيذيي هةب َيت و باشترواية ث َيشينةي كاركردني هةب َيت لةو بوارةدا. -6بتوان َيت لة ضوارض َيوةي تيمدا كاربكات و خؤي يةكاليي بكاتةوة بؤ كارةكةي. بتواني دوور لة شو َيني بي و َ -7تواناي جةستةيي و بينايي و بيستني تةواو َ نيشتةج َيبوون كاربكات. -8تواناي نوسيني راثؤرتي هةفتانةي هةب َيت و ئامادةيي هةب َيت بؤ طةشت و دةرضووني دةرةوةي شار. خوازيار بؤ ئةم ثؤستة ث َيويستة تا 2011/6/25سي ظي يان داوا نامةي كار بطةيةن َيتة طروثيكؤمثانياكاني هةَلةبجة لة سل َيماني – طةرةكي ضوارضوا -شةقامي بازنةيي مةليك مةحمود. يان بين َيرن بؤ ئيمةيلي .hr@halabjagroup.com
دةكات كة ضةند دؤسيةى سةرثيَضي جؤراوجؤر ،بةدواداضوونيان بؤ كراوةَ ، دةليَت «ضةند بةرثرسيَكي حكومي لةثؤستةكانيان الدراونء طؤرانكاريي لةماوةي داهاتوودا ِ لةثؤستة ب��اآلك��ان��ي حكومةت بةردةوام دةبيَت«. بةبرواى ضاوديَران ،ئةو ثرؤذة ِ ضاكسازييةى سةرؤكى هةريَم، َ رؤلى حكومةتى كةمكردووةتةوة. بارزانى َ بةليَن دةدات «نة كةس دةثاريَزمء نة ثشتيوانيي لةكةس كي برياريَك بداتء َ دةكةم ،ياسا ض ِ ثيَويست بيَت بضيَتة بةر دةمي دادطا، َبةجي بكريَت«. دةبي ئةوة جي َ َ
َ سةرقالى راشيدةطةيةنيَت كة َ طةآللةكالدني ثالنيَكة بةناوي (ستراتيذيةتي ضاكسازيي) بؤ َ طةندةليء بةرةنطاربوونةوةي طؤرانكاريي ريشةيي ئةنجامداني ِ لةطشت بوارةكاندا. بؤ دةستثيَكردنء سةرخستني ئ��ةو ث�لان��ةش ،داواى هاوكاري حوكمرانء لةثارتة سياسييةكاني ِ ئؤثؤزسيؤنء ضينء تويَذةكانى تر دةكات. ض��اوديَ��ران ثيَيانواية ئةو ئةنجامةى بارزانى رايطةياندووة، شةفافيةتى تيَدا نييةء دةبواية وةكو سةرةتايةك ،شةفافانة ئةنجامةكانى
بخستايةتةروو. ِ لةمبارةيةوة ،ن��ازم عةبدوآل َ كؤمةل ،بة ئةندامى مةكتةبى سياسى هاوآلتى وت «هةموو ضاكسازييةكمان ث��ي ب��اش��ة ،ب���ةآلم دةب��يَ��ت ئةو َ لةسةآلحياتى ضاكسازييانةى سةرؤكى هةريَمدا نيية ،لةثةرلةماندا طفتوطؤى لةسةر بكريَت«. هةروةها بةثيَويستى زانى، كؤى ضاكسازييةكان ،شةفافييةتى تيَدا بيَتء ريشةيى بيَت. لةاليةكى ت���رةوة ،ئةبوبةكر كاروانى ئةندامى مةكتةبى سياسى يةكطرتوو ،بؤ هاوآلتى وتى «ثشتيوانى ضاكسازيى دةكةين ،بةآلم دةبيَت
َ طةندةليدا ب��ةدواى هؤكارةكانى بضينء ئةو فةزاية دةستكارى بكةين َ طةندةلى بةرهةمدةهيَنيَت«. كة ك��اروان��ى ،ثيَيواية دةبيَت َ رؤل��ى طرنطى هةبيَت ثةرلةمان لةثرؤسةى ضاكسازيدا. وت��ى «تائيَستا هةنطاوةكان سةرةتايينء ضاكسازيى ثيَويستى بةثرؤسةى ب��ةردةوام هةية ،ئيَمة هةنطاوى ن��ةوع��يء ريشةييمان ثيَويستةء شةفافييةت ثيَشمةرجى هةموو ضاكسازييةكة ،ضونكة نةبوونى شةفافييةتة وايكردووة دةس��ةآلت خراث بةكاربهيَنريَتء َ طةندةلى هةبيَت«.
ثيالن بؤ ثةالماردانى 200كةس دادةنريَت ئارا ئيبراهيم لةبةشداربوانى دةس��ت��ةي��ةك ي ه��ةرَي��م��ى خ��ؤث��ي��ش��ان��دان��ةك��ان � ك��وردس��ت��ان ،راي طشتى ناوخؤء َ َودةولةتى لةثيالنيَك بؤ ثةالماردانى ني ئاطاداردةكةنةوة، خؤثيشاندةران بةثيَى زانيارييةكانى هاوآلتيش ئةو ثيالنة 200كةس دةكاتة ئامانج. لةروونكردنةوةيةكياندا ،هاتووة ي ذَي��ر ي ل��ةن��اوض��ة «ب��ةدي��اري��ك��راو ي ضةند ي يةكيَتي ،ثالن دةس��ةآلت�� تاوانيَك لةئاراداية دذ بةئازاديخوازانو خؤثيشاندةرانو ذمارةيةك كةسي ضاالكو روناكبير«. ه��ةروةه��ا ،ئ��ةوةخ��راوةت��ةإوو
ي ئةو ثالنة، ي جيَبةجيَكار كة اليةن ي ضةكدارة ،لةنزيكترين هةلدا «هيَزيَك ي ثالنةكة كة دةستدةكات بةجيَبةجيَكردن ي لةثةالماردانو سوكايةتيثيَكردنو خؤ فإاندنو هيَرشكردنو تيرؤردا«. روونكردنةوةكة ،داواى بيَدةنط نةبوونء َ هةلويَست دةكات دذى ئةو ي خةريكة روودةدةن. «ثالنء تاوانانة« ي دةخاتة هةروةها ،ليَثرسراويَت ي بارزاني ء َ تالةبانيءد .بةرهةم، ئةستؤ ش دةدةن��ة ئؤثؤزسيؤن كة هؤشدار بةبي َ دلنيابوون لةكؤتايهيَنان بة «ترسء َ َ لةطةل دةسةآلت، تؤقاندن«ة ،دانوستان َ ي ستراتيذيية«. «هةلةيةك ل���ةم���ب���ارةي���ةوة ،ئ��ةن��دام �َي��ك��ى ئةنجوومةنى كاتيى س��ةراى ئ��ازادى،
ب��ة ه��اوآلت��ى وت «زان��ي��ارى وردم��ان لةبةردةستداية كة ليستيَكى 200كةس ئامادةكراوة ،بؤ ئ��ةوةى لةو ثالنةدا بكريَنة ئامانج«. لةمبارةيةوة ،جةالل شيَخ كةريم بريكارى وةزارةتى ناوخؤ ،بةهاوآلتى وت «هيض ثيالنيَك لةاليةن هيَزة ئةمنييةكانى يةكيَتييةوة نيية بؤ رفاندنى َ خةلكء طرتنى خؤثيشاندةران«. ن��اوب��راو ،ئةوةشى خستةإوو كة ئةو ثؤليسانةى برينداركراون سكاآليان لةخؤثيشاندانةكاندا، لةسةر ئةنجوومةنى كاتيى سةرا ت���ؤم���ارك���ردووة ،ب��ؤي��ة دادوةر هةركةسيَك بانط بكات ،دةبريَتة دادطا بؤ ليَثيَضينةوة.
هاوآلتي www.hawlati.info
رؤذنامةيةكي سياسيي طشتيي ئةهليية ضاثخانةي رةنج دةريدةكات
سى بةأيَوةبةرى طشتى لةضاوديَرى َ دارايى هةوليَر «تةجميد« دةكريَن
ئاالن ساح َيبقإان س��ةرض��اوةي��ةك��ى ئ��اط��ادار، ئاشكراى دةك��ات كة سةرؤكى نويَى ديوانى ضاوديَرى دارايى لةهةريَمى كوردستان ،ماوةى سى بةإيَوةبةرى ضةند مانطيَطة َ طشتى لةديوانى ضاوديَرى دارايى هةوليَر ،تةجميد كردووة. ئةو سةرضاوةية لةديوانى ضاوديَرى داراي��ى كة نةيويست ن��اوى بآلوبكريَتةوة ،بة هاوآلتى راط��ةي��ان��د ك��ة م����اوةى ضةند مانطيَكة ،هادى محةمةد كةريم س��ةرؤك��ى ن��ويَ��ى ض��اوديَ��رى داراي��ى» ،بإيارى تةجميدكردنى َ لةدلزار بابكة حنا بؤ هةريةك ب��ةإيَ��وةب��ةرى طشتى دي��وانء فةريق سليَمان ب��ةإَي��وةب��ةرى َ كشتوكال، طشتى ثيشةسازيء ع��ةب��دول��ج��ةب��ار ب��ةإيَ��وةب��ةرى طشتى ضاوديَرييةكان ،لةديوانى ضاوديَرى دارايي دةركردووة».
ب���ةوت���ةى س��ةرض��اوةك��ة، هؤكارى »تةجميدكردن»ى ئةو بةإيَوةبةر طشتييانة ،دةطةإيَتةوة بؤ ياساى ذمارة َ 2 سالى 2008 كة لةمادةى حةوتةم بإطةى دوو َ خالى سيَيدا ،ئاماذة بؤ ئةوة كراوة كة هةر كةسيَك لةو شويَنة بكريَتة بةإيَوةبةرى طشتى دةبيَت 15 َ سال خزمةتى هةبيَت ،بةمةرجيَك َ سالى خزمةتى بةكردةيى 10 واتة (فعلى) هةبيَت لةو بوارةى ثةيوةندى بةثسثؤإييةكةوةيةوة هةية. هةروةها وتى »كاتى خؤى ئةو بةإيَوةبةرة طشتييانة ،تةنيا بةبإياريَكى نيَضيرظان بارزانى ك��اري��ان ل��ةض��اوديَ��رى داراي��ى بةبي رةضاوكردنى ئةو كردووة، َ مةرجانة». هاوآلتى سةردانى ضاوديَرى داراي��ى كرد ،بةآلم هيض كةسيَك ئامادةنةبوو ليَدوان لةسةر ئةو بابةتة بدات.
بةرثرسيَكى باآلى ثارتى:
كيَشةكةى كؤسرةت رةسو َ ل ،ضةندبارةية
دانا رةزطةيى
بةرثرسيَكى ب��اآلى ثارتى، ل��ةوةآلم��ى روءن��ك��ردن��ةوةك��ةى كؤسرةت رةس� َ �ول عةلى لةسةر َ ديطةلة ،جةخت كيَشةكةى بازطةى لةوةدةكاتةوة كة ئةو جؤرة كيَشانة َ لةطةل ن��اوب��راودا ضةندبارةية، بةردةوام كيَشةى دروستكردووة. لةسةر كيَشةكةى بازطةي دي َ َطةلة ،راطةياندني نوءسينطةي َ رةس����ول جيَطرى ك��ؤس��رةت يةكةمى سكرتيَرى طشتى يةكيَتى، هؤكارى لةرءونكردنةوةيةكدا
نيَضيرظان بارزانى هةولَى طةأاندنةوةى سكرتيَرى نوءسينى خةبات دةدات دانا رةزطةيى سةرضاوةيةكى ئاطادار بة هاوآلتى راطةياند ،كة نيَضيرظان بارزانى جيَطرى سةرؤكى ثارتى، ضةند كةسيَكى راسثاردووة بؤ َ هةولى طةإاندنةوةى ئ��ةوةى سكرتيَرى نوءسينى رؤذنامةى خ��ةب��ات ب����دةن ،ك��ة ضةند رؤذيَ���ك ل��ةم��ةوب��ةر دةستى لةكاركيَشايةوة. ئ���ةو س���ةرض���اوةي���ة كة
موقةدةميَكى ثؤليسى دارستان بة «بيكةيسى« راو دةكات ث .هاوآلتى
لةنوءسراويَكياندا بؤ ئيدارةى َ مةلبةندى طةرميانى طةرميانء يةكيَتى نيشتيمانى كوردستان، ذم���ارةي���ةك ثؤليسى س��ةر بة بةإيَوةبةرايةتى ثؤليسى دارستانى طةرميان ،ئاشكراى دةك��ةن كة موقةدةميَكى بةإيَوةبةرايةتييةكةيان، َ ئاذةلى كيَويى بةبيكةيسى راوى
دةكات. سةرضاوةيةكى ئ��اط��ادار كة نةيويست ن��اوى بآلوبكريَتةوة، ب��ة ه���اوآلت���ى وت »ئ��ةو ثؤليسانة لةنوءسراوةكةياندا ،جطة لةوةى َ ئاذةليان كردووة باسى راوكردنى ل��ةالي��ةن ث��ل��ةداران��ى ثؤليسى دارستانةوة ،ضةندين نهيَنى تريان دركاندووة». لةمبارةيةوة ،موقةدةم شوان
ك�َي��ش��ةك��ةى ط��ةإان��دووةت��ةوة ب��ؤ ث �َي��دان��ى »زان���ي���اري َ هةلة بةليَثرسراواني ب��اآلي ئةمنييء ئيدارةي هةوليَر». جيَطرى سكرتيَرى طشتى يةكيَتى ،ئاماذة بؤ ئةوة دةكات كة ثيَشتر لةبازطةكة ،ريَطا لةعةدنان موفتي ئةندامى مةكتةبى سياسىء ئاسؤ مامةند بةرثرسى َ مةلبةندى هةوليَرى يةكيَتى طيراوة. ه��ةروةه��ا ه��ات��ووة »ك��اك كؤسرةت لةريَطا بوو بؤ هةوليَر.. ثيَشمةرطةكاني ليَثرسراوي مةكتةبي بةإيَز كاك مةسعودء
كاك نيَضيرظانء كاك مةسرورى ئ���اط���ادارك���ردب���ووةوة ...ب��ةآلم ئةفسةري ليَثرسراوي بازطةكة داواي َ مؤلةتي كردووة كة تةلةفؤن َ لةطةل كاك عيسمةت ئةرطوشي بكات بؤ وةرطرتني رةزامةندي رؤيشتني كاروانةكة». هةروةها ئةوةش خراوةتةإوو َ رةسول بؤ »ريَطرتن كة كؤسرةت ل���ةروودان���ي ك�َي��ش��ةو ط��رذي» بإياريداوة بطةإيَتةوةء نةضيَتة هةوليَرةوة. ل��ةم��ب��ارةي��ةوة ،بةرثرسة ب��اآلك��ةى ث��ارت��ى ك��ة نةيويست
حةمةرةشيد بةإيَوةبةرى ثؤليسى دارستانى طةرميان ،لةليَدوانيَكدا بؤ ه��اوآلت��ى وت��ى »ئ��ةو ثؤليسانة َ لةطةلدا كراوة بؤية ليَثيَضينةوةيان بةو كارة هةستاون». بةرثرسةكةى ثؤليسى دارستان، جةختى ل��ةوةك��ردةوة كة ئةطةر ئةو ثؤليسانة راست دةك��ةن ،ئةوا مةسةلةكانى بة َ بةلطةوة بؤ باسبكةن، ئةوكات »ثاداشتيان دةكةم».
نةيويست ناوى بآلوبكريَتةوة، »سى كةس بةراسثاردةى وتى َ نيَضيرظان بارزانى ،سةردانى َ دل��ش��اد وةس��ان��ى سكرتيَرى نوءسينى رؤذنامةى خةباتيان كردووة بؤ ئةوةى بطةإيَتةوة، ب��ةآلم ئةو رةتيكردووةتةوةء مةرجى هةبووة». ب��ةوت��ةى س��ةرض��اوةك��ة، مةرجةكةى البردنى شيَرزاد عةبدوإلةحمان بووة لةثؤستى ج��يَ��ط��رى س��ةرن��ووس��ةرى
رؤذنامةكة ،كة ضةند رؤذيَكة دانراوة. س��ةرض��اوةك��ة ،ئ��ةوةش��ى سى كةسةى خستةإوو كة ئةو َ س��ةردان��ةك��ةي��ان ك����ردووة، ه��ةري��ةك ل��ةريَ��ب��وار كةريم وةلى رؤذنامةنووسى ثارتىء ئاكؤ محةمةد سةرنووسةرى هةفتةنامةى رووداو ،طؤران محةمةد رؤذنامةنووسى هةمان هةفتةنامة بووة. ل��ةم��ب��ارةي��ةوةَ ، دل��ش��اد
جةبار عةزيز ب��ةث �َي��ى ن��وءس��راويَ��ك كة كؤثييةكى دةست هاوآلتى كةوتووة، بةإيَوةبةرى نةخؤشخانةى طشتى َ ساليادى دامةزراندنى رانية ،بؤ يةكيَتى نيشتيمانى كوردستان،
داواى ل��ةب��ةإيَ��وةب��ةراي��ةت��ى تةندروستى رانية كردووة ،الفيتةى بؤ دابين بكات. بةثيَى ن��ووس��راوى ذم��ارة 380ل��ةب��ةروارى 2011/6/1كة ئيمزاى دكتؤر ئةحمةد نيهاد بةإيَوةبةرى نةخؤشخانةى طشتى
ئاالن ساح َيبقإان
َ خةلكى لةكاتيَكدا خويَندكارةكة دةربةنديخانة. هةروةها وتى »ئةو خويَندكارة هةرضةندة فةرمانى وةرطرتنى
َ هةوليدا لةمبارةيةوة ،هاوآلتى ثةيوةندى بةجةواد وادى سةرؤكى شارةوانى كةالرةوة بكات ،بةآلم ثةيوةندييةكة دروست نةبوو.
وشةى (جيَندةر) كة لةثرؤذة ياساى وةزارةت���ى رؤشنبيريدا ه��ات��ووة ،دواى ئ��ةوةى ثيَشتر مشتومإى ليَكةوتةوةء ياساكة ل��ةالي��ةن س��ةرؤك��ى هةريَمةوة بؤ يةكالييكردنةوةى كيَشةكة رةوان���ةى ثةرلةمان ك��راي��ةوة، جاريَكى تر مشتومإةكانى سةر َ سةرهةلدةداتةوة. ئةو وشةية ثيَشترء دواى ثةسةندكردنى ياساكة ل��ةث��ةرل��ةم��ان ،بةهؤى كيَشةكانى س��ةر ئ��ةو وشةية، م��ةس��ع��ود ب��ارزان��ى س��ةرؤك��ى هةريَم ،ياساكةى واذؤ نةكردء بةمةبةستى طؤإينى وشةكة يان
نةبوونى ثاسةوان ،دادوةرةكانى هةلَةبجة لةنيشتةجيَبوون دةترسيَنيَت ئةنوةر عةرةب س����ةرةإاى دروستكردنى ض��ةن��د خ��ان��ووي��ةك��ى تايبةت بةنيشتةجيَبوونى دادوةرةك���ان َ لةهةلةبجة ،بةآلم هيض دادوةريَك بةهؤى مةترسى بؤ سةر ذيانيانء نةبوونى ثاسةوان ،تائيَستا لةو شارة نيشتةجيَنةبوونء رؤذانة هاتوضؤ دةكةن. س��ةرض��اوةي��ةك ل��ةدادط��اى
ث .هاوآلتى
َ هةلةبجة ك��ة نةيويست ن��اوى بهيَنريَت ،بة هاوآلتى راطةياند ،كة دادوةرةك��ان رؤذان��ة ل��ةدةرةوةى َ هةلةبجةوة ديَنء دواتر دةطةإيَنةوة، ئةوةش لةكاتيَكداية خانوو بؤ ئةو دادوةرانة دروستكراوة. ئ��ةو س��ةرض��اوةي��ة ،هؤكارى ن��ةم��ان��ةوةى ئ���ةو دادوةران�����ة َ لةهةلةبجة ،بؤ نةبوونى ثاسةوانى تايبةتى بؤيان ،دةطيَإيَتةوة. هةروةها وتى »بةهؤى ئةوةى
رؤذانة دادوةرةك��ان رووبةإووى سزادانى هاوآلتيان دةبنةوةء هيض ثاسةوانيَكى شةخسىء َ مالةوةيان بؤ دابيننةكراوة ،بؤية مةترسى هةية بؤ ذيانيانء ناتوانن بميَننةوة». ه�������اوآلت�������ى ث���ةي���وةن���دى ب��ةدادوةرةك��ان��ةوة ك��رد ،ب��ةآلم ئامادةنةبوون ليَدوان بدةن. بةثيَى زانيارييةكانى هاوآلتى، َ سالى ،2009بإيَك مادةى TNT ى لةبةردةم َ مالى حاكم نةجات
َ لةهةلةبجة دانرابوو ،بةهؤى ئةوةى ثاسةوانى نةبووة. سةرضاوةكة لةدادطاى َ هةلةبجة، ئاشكراى كرد كة ضةندينجار داواى دابينكردنى ثاسةوان بؤ دادوةرةكان كراوة ،بةآلم تائيَستا لةئةنجوومةنى وةزيرانةوة وةآلمى ت��ةواوى ئةو داواكاريية نةدراوةتةوة. ل��ةم��ب��ارةي��ةوة ،راطةياندنى بةإيَوةبةرايةتى ئاسايشى َ هةلةبجة، ئةوةيان بؤ هاوآلتى خستةإوو كة
ثاسةوانى كةسةكانء شويَنةكان، لةئةستؤى ثؤليسةء ثةيوةندى بةئاسايشةوة نيية. ه��ةروةه��ا ئ��ام��اذة ب��ؤ ئ��ةوة َ لةحالةتى تايبةتداء دةك��ةن ،كة بةفةرميى داوا بكريَتء مةترسى ئةمنيى لةسةر بيَت ،ئةوا ثةيوةندى بةئاسايشةوة هةية. َ هةوليدا ثةيوةندى هاوآلتى زؤر بة بةرثرسانى ثؤليسى َ هةلةبجةوة بكات ،بةآلم َ هةولةكان بيَئاكام بوون.
ثلةداريَكى ثيَشمةرطة :كؤبوونةوةى حيزبييمان ثيَدةكريَت
ثلةداريَكى يةكةى ثةنجاى سةر بة فةرماندةيى طةرميانى هيَزى ثيَشمةرطة ،ئاشكرايدةكات كة ئةنجامدانى كؤبوونةوةى حيزبيى ل��ةن��او يةكةكةياندا
ب�����ةردةوام�����ةء دوو رؤذ لةمةوبةر ،عةقيديَكى ثيَشمةرطة داواي��ل�َي��ك��ردوون ب���ةردةوام بن لةسةر ريَبازى ثارتى. ئ��ةو ث��ل��ةدارة لةهيَزةكانى ثيَشمةرطة كةنةيويست ناوى بآلوبكريَتةوة ،بة ه��اوآلت��ى وت
»فةوجةكةى ئيَمة هةموومان ثارتين ،دوو رؤذ لةمةوبةر عةقيديَك بةناوى سابير لةخانةقين كؤبوونةوةى حيزبى ثيَكردينء داوايليَكردين بةردةوام بين لةسةر ريَبازى بارزانىء ثارتيبوون». ه�����ةروةه�����ا ج��ةخ��ت��ى
لةوةشكردةوة كة تائيَستا ،مانطانة ئابوءنةى حيزبييان ليَوةردةطيريَت، ئةوةش لةكاتيَكداية» ،بانطةشةى جياكردنةوةى حيزب لةحكومةت دةكريَت». لةمبارةيةوة ،عةميد خاليد باآلبةرز فةرماندةى ثيَشمةرطةى
ران��ي��ةى ل��ةس��ةرةء ئاإاستةى بةإيَوةبةرايةتى طشتى تةندروستى ران��ي��ة ك����راوة ،ه��ات��ووة »داوا لةبةإيَزتان دةكةين بةدابينكردنى الفيتةك بؤ ي��ادى دامةزراندنى يةكيَتى نيشتيمانى كوردستان». بةإيَوةبةرى لةبةرانبةردا،
طشتى تةندروستى رانيةش ،ئيمزاى لةسةر نوءسراوةكة كردووة. َ هةوليدا ثةيوةندى هاوآلتى زؤر ب��ة دك��ت��ؤر م��ح��ةم��ةد رةس��وأل بةإيَوةبةرى طشتى تةندروستى َ هةولةكان رانيةوة بكات ،بةآلم بيَئاكام بوون.
وشةى «جيَندةر« جاريَكى تر مشتومأ دروستدةكاتةوة
ث .هاوآلتى
زةوى لةئةنجوءمةنى وةزي��ران هيَنابوو ،بةآلم شارةوانى كةالر رةزام��ةن��دى ن��ةدا زةوييةكةى ثيَبدريَت».
وةسانى سكرتيَرى نوءسينى دةستلةكاركيَشاوة لةرؤذنامةى خةبات ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى »من لةبةر كيَشةى تايبةتى وازمهيَناوة ،ئةو برادةرانةش كي ن��اردوون��ىء ناوى نازانم َ كةسيان نةهيَناوة ،ب��ةآلم من ب��إي��ارم��داوة نةطةإيَمةوة بؤ خةباتء ناشطةإيَمةوة». الى خؤشيةوة ،ريَبوار كةريم وةلى نووسةرء رؤذنامةنووس، بؤ ه��اوآلت��ى وتى »ئيَمة بةناوى
ك��ةس��ةوة ئ��ةو س��ةردان��ةم��ان نةكردووة ،كاك ن��ةذاد عةزيز س��ورم��ى (س��ةرن��ووس��ةرى َ رؤذن��ام��ةى خ��ةب��ات) داواى َ لةطةليدا ئةو سةردانة ليَكردين بكةين بؤ طةإاندنةوةى َ دلشاد وةسانى». ناوبراو ،ئاماذةى بةوةدا كة وةسانى ،مةرجى طةإاندنةوةى ئ�����ةوة ب������ووة ،ش���يَ���رزاد عةبدوإلةحمان جيَطرى نويَى سةرنووسةر ،دءوربخريَتةوة.
بةأيَوةبةرى نةخؤشخانةيةك بؤ يادى دامةزراندنى يةكيَتى داواى الفيتةى كردووة
دابةشكردنى زةوى لةكةالر «رانةطيراوة« لةكاتيَكدا حكومةتى هةريَمى َ سالة كوردستان ،م��اوةى ثيَنج بةبإيارى فةرمى دابةشكردنى زةوى راطرتووة ،بةآلم لةسنورى ش���ارةوان���ى ك���ةالر ن��اوب��ةن��او بةبإيارى »بةرثرسة باآلكان» زةوى دةدريَت بةهاوآلتيان. س��ةرض��اوةي��ةك��ى ئ��اط��ادار كةنةيويست ناوى ئاشكرابكريَت، بة ه��اوآلت��ى وت »ضةند رؤذيَ��ك لةمةوبةر ،زةوى ذمارة ()7530 دراوة بةهاوآلتييةك بةناوى (ش)». س���ةرض���اوة ئ��اط��ادارةك��ة، ئةوةشى خستةإوو كة ثيَشتريش، بةرثرسيَكى حيزبيى ثشتيوانى ل��ةخ��وَي��ن��دك��ارَي��ك��ى ك��ؤل�َي��ذى ث�����ةروةردةى ك���ةالر ك��ردب��وو ت��ا زةوى ل��ةك��ةالر ثيَبدريَت،
ناوى بآلوبكريَتةوة ،بة هاوآلتى وت »ئةو كيَشةية ضةندبارةية ،ضونكة َ َ لةطةل رةسول بةردةوام كؤسرةت ئاسايشء ثؤليسى هةوليَر كيَشة دروستدةكات». هةروةها وتى »ئةمجارةش ويستوويةتى بةزةختةوة بيَتة ناو هةوليَر ،بةآلم ئةو زةمانة بؤ يةكيَتى طوزةشت». ب��ةرث��رس��ةك��ةى ث��ارت��ى، َ رةسول رءونكردنةوةى كؤسرةت بةئاسايى دةزانيَت ،بةآلم ثيَيواية دةبواية لةو رءونكردنةوةيةدا زياتر ريَز لةهيَزةكانى ئاسايش
بطيريَت. الى خ��ؤش��ي��ةوة ،عيسمةت ئةرطوشى بةإيَوةبةرى طشتى ئاسايشى ه��ةرَي��م (ه��ةول �َي��ر)، لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى »ئةو كيَشةية بةهؤى ليَكتيَنةطةيشتنةوة ل���ةن���َي���وان ئ��اس��اي��ش��ةك��انء ج��ةم��اع��ةت��ى ك��اك ك��ؤس��رةت، رءونكردنةوةكةشى زؤر ئاساييةء هيض ليَدوانيَكم لةسةرى نيية». َ هةوليدا ثةيوةندى هاوآلتى زؤر بةجةعفةر ئيبراهيم ئيمينكي وتةبيَذى ثارتييةوة بكات ،بةآلم َ هةولةكان بيَئاكام بوون.
ثارتى لةطةرميان ،لةليَدوانيَكدا ب��ؤ ه��اوآلت��ى وت��ى »ئ��ةو هيَزانة نةخراونةتة س��ةر وةزارةت���ى ثيَشمةرطة ،هةركاتيَك خرانة سةر وةزارةت بةهةموو شيَوةيةك ئيشى حيزبييان تيَدا قةدةغة دةكريَت».
رءونكردنةوةى وشةكة ،ياساكةى رةوانةى ثةرلةمان كردةوة. دروستبوونةوةى جاريَكى ترى مشتومإةكان لةسةر ئةو وشةية، دواى ئةوة ديَت كة لةدانيشتنى َنى سيَشةممةى ثةرلةماندا ،ئةو دوي َ وشةية لةياساكةدا ثيَناسة كراوةء ياساكةش ب��ةزؤري��ن��ةى دةن��ط ثةسةند كراوةتةوة. َ سةرطول قةرةداغى ئةندامى َ كؤمةلى ئيسالمى فراكسيؤنى لةثةرلةمانى ك��وردس��ت��ان ،بؤ هاوآلتى وتى »ئةو وشةية لةشويَنى خ��ؤى ش��كء طومانى لةسةرةو َ كؤمةلناسى شارةزايانى ب��وارى موتةفيق نين لةسةر ماناكةى ،ئيتر ئيَمة بؤ بةكاريبهيَنين ،لةكاتيَكدا
دةبيَت ياسا روءنء شةفاف بيَت». ئةو ثةرلةمانتارة ،ئةوةشى خستةإوو كة ئةو ثيَناسةيةى بؤ وشةى جيَندةر كراوة» ،لةخؤوة بؤى دروستكراوةء ثةيوةندى بةوشةكةوة نيية ،بؤية دةنطمان ثيَنةدا». لةبةرانبةردا ،مامؤستا جةعفةر طوانى وتةبيَذى يةكيَتى زانايانى ئاينى ئيسالمى ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى »ئيَمة حةزمان دةكرد لةبرى ئ��ةو وشةية ،وشةيةكى ترى كوردى بةكاربهاتاية ،بةآلم م��ادةم ثيَناسةيةكى ت��ةواوي��ان دان��اء روونيانكردةوة مةبةست لةبةكارهيَنانى ضيية ،ئةوا ئيَمة كيَشةمان نيية».
بزووتنةوة:
مينحةكةمان زياد نةكريَت هةلَويَست وةردةطرين
ث .هاوآلتى
وتةبيَذى مةكتةبى سياسى بزووتنةوةى ئيسالمى ،جةخت ل���ةوة دةك���ات���ةوة ك��ة ئ��ةط��ةر حكومةتى هةريَمى كوردستان، ئ���ةو مينحةيةيان ب��ؤ زي��اد نةكات كة مانطانة وةريدةطرن، َ هةلويَست ئ��ةوا لةبةرانبةردا وةردةطرن. شوان قةآلدزيَى ،بة هاوآلتى وت »ئةو هةشتا مليؤن دينارةى مانطانة وةكو مينحة وةريدةطرين زؤر كةمةء لةئاست قةبارةى بزووتنةوةدا نيية». وت��ةب��يَ��ذى ب��زووت��ن��ةوةى ئيسالمى ،ئةوةشى خستةإوو
كة ضةندين َ بةليَنى زيادكردنى مينحةكةيان ث��يَ��دراوة ،ب��ةآلم َ بةليَنةكان جيَبةجيَنةكراون. هةروةها وتى »ثيَدانى ئةو مينحة كةمة غةدرةء لةبزووتنةوة دةكريَت ،بؤية ئةطةر مينحةكةمان زياد نةكريَت َ هةلويَستى ترمان دةبيَت». تةرخانكردنى مينحة بؤ حيزبء اليةنةكان ،تائيَستا بةياسا نةكراوةء ثرؤذةكة لةثةرلةمان هةروةها يةكاليينةكراوةتةوة، م��اوةى ضةند مانطيَطة مينحةى هةريةك لةبزووتنةوةى طؤإانء َ كؤمةلى ئيسالمىء يةكطرتووى ئيسالمى ،ب����إدراوةء ثيَيان نةدراوة.
2 ســـةرنـــج تةنطةذةى وتوويَذةكاني ئؤثؤزسيؤنء دةسةآلت مةجيد سالَح وا بإيارة تا 20مانطي حوزةيران حيزبةكاني دةسةآلت وةآلمي ثرؤذةكةى ئؤثؤزسيؤن بدةنةوة .ئةزمووني َ تالى ش��ةإى ناوخؤى يةكيَتى نيشتيماني كوردستان و ثارتي ديموكراتي كوردستان و وتوويَذة دوءرودريَذةكاني ئةو كاتة، َ كؤمةلى مةدةني و شةقامي ئةو ترسةى الى ناوةندةكاني كوردستان دروستكردءوة كة يةكيَتى و ثارتي بؤ لةبار بردني داخوازييةكاني َ بي خةلك ،ئؤثؤزسيؤن ثةلكيَشى تونيَليَكي َ بي ئةنجام بكةن. كؤتايي وتويَذى َ لةرابردوودا يةكيَتى و ثارتي لةسةر ميَزي طفتوطؤكانياندا َ لةطةل حكومةتي ناوةندي عيَراق هةميشة دؤإاو دةردةضوون و ميَذووي وتوءيَذةكاني حكومةتي ناوةندي و ئةو دوو حيزبة ئةوةمان بؤ دةردةخات كة ئةوان لة هيض وتوويَذيَكدا نةيانتوانيوة بة دةستكةوتةوة دةربضن .لة ميَذووي دءور و نزيكي ملمالنيَكاني كوردي ،كورديشدا هيض كاتيَك نةمانبينيوة وتوءيَذةكان دوو اليةني كوردي ثيَكةوة ئاشت بكةنةوة ،بطرة هةميشة ناكؤكييةكانيان بردءوةتة ترؤثك ،تا وايليهاتوءة اليةنة سياسييةكان بؤ ثاكتاوكردني يةكتري ثةنايان بؤ بيَطانةبردوءة. دواجار ئةوةشي وايليَكردون ثيَكةوة َ هةلكةن ناضاريى و لة ذيَر طوشارى دةرةكيدا بووة. ثاش كوشت و كوشتاريَكي زؤرى شةإى نيَوان يةكيَتى و ثارتي و دواى ئةوةى هيَزةكاني توركياو ئيَران و عيَراق خاكي كوردستانيان بة دةبابةكانيان كيَآل ،دواج��ار لة ذيَر طوشاري ئةمةريكييةكان هةردوو حيزبي تين و بة خويَنى يةكتر ريَككةوتن ،رووداوةكاني دواى 2003ي عيَراقيش زةمينةكاني ملمالنيَى ضكداريي نةهيَشت .ئيَستا لة بةر بةرذةوةندي هةردوو َ بنةمالةي دةسةآلتدار ،يةكيَتى نيشتيماني كوردستان و ثارتي ديموكراتي كوردستان ريَككةوتن و لة دواى َ هةلبذاردنةكاني 2009/7/25زؤرينةى كورسييةكاني ثةرلةماني كوردستانيان بةدةستهيَناو َ لةطةل يةك دوو حيزبي ديكةدا حكومةتيان ثيَكهيَنا، لة سةرةتاى َ سالى 2011ةوة رووب��ةإووي ناإةزايةتييةكي جةماوةريى (ريَكخراو) بوونةتةوة ،ثيَشتريش ناإةزايةتي سياسي و كؤمةآليةتي و ئابوءري لة ناو َ خةلكي كوردستاندا هةبوون ،بةآلم بةهؤى نةبوءني ئؤثؤزسيؤنةوة ريَكنةخرابوون و هةميشة لة شيَوةى َ بؤلة َ بؤل و ناإةزايةتي فةرديي و لةسةر رءوثةرى رؤذنامةو طؤظارةكاندا دةردةكةوتن. لة راستيدا هيض شؤإشيَك لة ثإ و لةبةر خواستى حيزبيَك َ سةرهةلنادات، يان تويَذيَكي دياريكراو بؤ طؤإينى بارودؤخ َ بةلكو كاتيَك ريَبازي شؤإشكردن دةطيريَتة بةر كة هةموو دةرطاكاني ريَككةوتن و دةستوءري لة روودا داخرابيَت .لة هةريَمي كوردستان ،كابينةى شةشةمي حكومةتي هةريَمي كوردستان هةر لةسةرةتاى دةستبةكاربوءنييةوة كةوتة كلومكردني دةرطاكان .ئةوةبوو بة ثةردةثؤشكردني ئةو هةموو َ طةندةليةى كة لة كوردستاندا بة دريَذايي ساآلني رابردوو َ كةلةكةى كردبوو دةستي ثيَكرد ،بةوةشة نةوةستاو سةروةت و ساماني كوردستان كة ثيَشتر كةس نةيدةزاني ضؤن بؤضى خةرج دةكريَت بة سيستةماتيك خستة خزمةت حيزبةكاني دةسةآلتةوة .لة رووي ياساييشةوة هةردوو حيزب زؤرينةى خؤيان لة ثةرلةماني كوردستان خستة ثيَناو مةرامةكانيانةو َ َ لةطةل مافةكاني مرؤظدا كؤمةليَك ياسا كة كةوتنة دةركردني نةدةطونجان (ياساى ريَكخستنى خؤثيشاندانةكان بة نموءنة). بةم هةنطاوانة دةسةآلتي كورديي ئؤثؤزسيؤني كوردستانى لة طؤشةيةكدا توندكرد .ئةم ئيجارائاتانة بوءنة هؤى زةمينة خؤشكردن بؤ ناإةزايةتي كؤمةآليةتي بةرفراوان .هةموو ئةوانة واى لة َ بطةإي بؤ خةلكي كوردستان كرد بة دواى ساتيَكدا َ َ جولةو هاتنة سةر شةقام.
شؤإشةكاني جيهاني عةرةبي نةك هةر ئؤثؤزسيؤني كةل َ كوردستاني خستة َ كةلةى ئةنجامداني راثةإين و خؤثيشاندان، َ بةلكو طةلي هةريَمي كوردستانيشى هاندا لة رؤذي 2011/2/17 لة شارى سليَماني بإذيَتة سةر شةقام و خواستةكاني خؤى بؤ ضاكسازيي و ريفؤرم بخاتةإوو .هةرضةندة ئةم ناإةزايةتيية لةاليةن لقي 4ثارتي ديموكراتي كوردستان َ خةلتاني خويَن كرا ،بةآلم ئةمة نةبوءة ريَطر ناإةزايةتي شارو شارؤضكةكاني ديكةى سنورى ثاريَزطاى سليَماني نةطريَتةوة .كاتيَكيش خةريك بوو بثةإيَتةوة بؤ ثاريَزطاى هةوليَر ،ثارتي و ريَكخراوةكاني، توانا ئةمنيي و دةسةآلتةكاني خؤيان خستةطةر بؤ بةرطريكردن لة ضوءني هةر ناإةزايةتييةك بؤ ئةو ثاريَزطاية ،شةإى دةروءنيي و بةكارهيَناني تواناى لة رادةب��ةدةرى هيَز ئةو مةرامةى ثارتي مسؤطةر كرد و دواتريش دواى زياتر لة دوو مانط مانةوة لة شةقام ،يةكيَتيش لؤذيكةكةى ثارتي بةكارهيَناو تواني خؤثيشاندانةكاني سليَماني خامؤش بكات. بمانةويَت و يان نةمانةويَت ئيَستا كة ثارتي و يةكيَتى َ لةطةل ئؤثؤزسيؤندا دةكةن لة ثيَطةيةكي بةهيَزترةوة وتوويَذ قسة دةكةن ،ضونكة لة سةر ئاستى ناوخؤدا ئؤثؤزسيؤنيش بةهؤى نةبوءني َ خةلك لة سةر شةقامةكان سةنط و قورسايي جارانيان نةماوة .لة سةر ئاستى عيَراقيش هةر لةسةرةتاوة حكومةتى مةركةزيي و حيزبة دةسةآلتدارةكاني عيَراق طةر دذي خؤثيشاندانةكاني كوردستان نةبوءبيَتن ،ئةوا بيَطومان َ لةطةليدا نةبوون .بة نيسبةت ئةمةريكييةكانيشةوة هةرطيز ضاوةإي َننةوة، ي بم َراقدا ي ع لة َت ي دةيانةو كة هةلومةرجةدا لةم َ ناكريَت طوشار بخاتة سةر يةكيَتى و ثارتي .بؤية طومان لةوةدا نيية كة حيزبةكاني دةسةآلت طةمةى «تؤم و جيَرى« كة شارةزاييةكي زؤريان تيَدا هةية لة َ طةل ئؤثؤزسيؤندا دووبارة دةكةنةوةو دانيشتنةكان يان دريَذ دةكةنةوة يان بيَبةهاي دةكةن َ كؤمةلطاى و دةيمريَنن .ئةمةش سةرضاوةى مةترسييةكاني َ كؤمةلطاى مةدةني كوردستانة. ئيَمةو ريَكخراوةكاني بةآلم ئةو َ خالة بةهيَزانةى كة ئؤثؤزسيؤن دةتوانيَت ثشتيان ببةستي ئةو راثؤرتانةية كة ريَكخراوةكاني مافي مرؤظ و ثي َ َ ثةرلةمانتاران و ميدياكاني ئةوروثا بآلوي دةكةنةوة ،هةروةها ئؤثؤزسيؤن دةبيَت ثةنا بؤ شةقام ببات و َ هةلةى جارةكةى ثيَشوو دوءبارة نةكاتةوة و لةمةدا شةرمن نةبيَت .هةروةها َ كؤمةلى مةدةني دةبيَت دوو َدليى نةكات و داوا لة ريَكخراوةكاني بكات ثشتطيري بكةن؛ ضونكة هةر الوازبوءنيَكي ئؤثؤزسيؤن َ كؤمةلطاى مةدةنيية و بةهيَزبوءني ئؤثؤزسيؤنيش الوازبووني َ بةهيَزبووني كؤمةلطاى مةدةنيية لة هةريَمي كوردستان. هةم ئؤثؤزسيؤن و هةم دةس��ةآلت مةحكومن بةوةى ضارةسةريَك بؤ ئةم تةنطةذةية بدؤزنةوة ،حيزبةكاني دةسةآلت كة طةنجيةنةكةيان لة دةستداية يارى بة كات دةكةن و بؤ ئؤثؤزسيؤنيش كات مةرطيَكي لةسةر خؤية .ئةوةى ثارسةنطي ئةم تةنطةذةية بة اليةكدا دةخات شةقام و ريَكخراوةكاني َ كؤمةلطاى مةدةني و ميدياى سةربةخؤية..بيَدةنطبوءني ئةوان رازيبوءنة بةم دؤخةو بةرداني ثشتى ئؤثؤزسيؤن.
هةواألء سياسةت
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
هاوآلتي
ئةنجامى هةلَبذاردنةكةى توركيا ،ثيَشبينييةكانى كورد تيَدةثةأيَنيَت جيَطرى هاوسةرؤكى بةدةثة بؤ هاوآلتى :كورد لةباكوءر سةلماندى داواى ماف دةكات
ئارا ئيبراهيم .ئامةد
ه� َ ثةرلةمانييةكةى �ةل��ب��ذاردن��ة توركيا كة 12ى ئةم مانطة بةإيَوةضوو، بةسةركةوتنى كوردةكان كؤتايى ثيَهات، َ هةلبذاردنة ثةرلةمانييةكةي لةضاو ثيَشوودا. ئةنجامى َ هةلبذاردنةكة ،هةموو ئةو ثيَشبينييانةى تيَثةإاندء كة كوردةكان ثيَيانوابوو لةنيَوان 30بؤ 35كورسى ثةرلةمانى بةدةستدةهيَننء توانييان ببنة خاوةنى 36كورسى. هةرضةندة لةسةر ئاستى توركيا ثارتى دادء طةشةثيَدان بةسةرؤكايةتى
بةرثرسانى بةدةثة لةئامةد ئةردؤغان ثلةى يةكةمى بةدةستهيَناوة، بةآلم لةهةمانكاتدا ضةند كورسييةكى ل��ةض��او ه� َ �ةل��ب��ذاردن��ةك��ان��ى ثيَشتر ل��ةدةس��ت��داوةء تووشى ش��ؤك بووة بةسةركةوتنى كوردةكان. رؤذى يةكالييكةرةوة يةكشةممة َ ،2011/6/12 هةلبذاردنى طشتيى بؤ خولى 24ى ثةرلةمانى توركيا لةسةرتاسةرى ئةو وآلتةدا ئةنجامدرا، تيَيدا 15ثارتء زياتر لة 200كانديدى سةربةخؤ بؤ بةدةستهيَنانى زؤرترين كورسى ثةرلةمانى توركيا كة ثيَكهاتووة لة( )550كورسى ضوونة كيَبةركيَوة. بةثيَى ئةنجامى بةرايى َ هةلبذاردنةكة، ضوار ثارتى سةرةكى توانييان بطةنة ثةرلةمانى توركيا كة ثيَكهاتوون لةثارتى دادء طةشةثيَدان (ئاكةثة) بةسةرؤكايةتى رةج��ةب تةيب ئ��ةردؤغ��ان كة ()326 كورسى بةدةستهيَنا ،ثارتى (جةهةثة) بةسةرؤكايةتى كةمال كليزلةر ئؤغلؤ ( )135ك��ورس��ىء ث��ارت��ى (مةهةثة) َ دةظلةت باغضةلى ()53 بةسةرؤكايةتى ك��ورس��ى ،ب��ةرةى رةن��ج بؤ ئ��ازادىء ديموكراسى (بةدةثة) بةسةرؤكايةتى
حةميد طةيالنىء فليس كؤضةرى كة بةكانديدى سةربةخؤ بةشدارييان كردبوو )36( ،كورسى بةدةستهيَنا. لةخولى ثيَشووى ثةرلةماندا ،ثارتى (ئاكةثة 341كورسى)( ،جةهةثة 112 كورسى)( ،مةهةثة 71كورسى)ء (دةتةثة كة دواتر داخراء بةدةثة شويَنى طرتةوة 21كورسى)يان هةبووة. َ هةلبذاردنةكانى ثيَشتر، لةضاو (ئاكةثة) ل��ةرووى ريَ��ذةى دةنطةوة، %4ى دةنطةكانى زياديكردووة ،بةآلم ريَ��ذةى كورسييةكانى كةمبووةتةوة بةهؤى طؤإانكارى لةبلؤك (بازنة)ى َ هةلبذاردنةكاندا.
فؤتؤ :ئارا ئيرباهيم ه���ةروةه���ا ،ث��ارت��ى (ج��ةه��ةث��ة) ي ض��ةث��إةوى ميانإةو 23 ،كورسى ثةرلةمانى زياديكردووة ،بةآلم ثارتى (مةهةثة)ى ضةثإةوى «توندإةو« بةهؤى بآلوبوءنةوةى ضةندين طرتةى سيَكسى بةرثرسةكانيانء توندإةوييان لةكارى سياسيدا 18 ،كورسييان لةدةستداوة، ثارتى (دةتةثة كة دواتر بةدةثة جيَطاى طرتةوة) 15كورسى زيادكردووة. بةدةثة :سةركةوتين ضاوديَرانى سياسى لةباكوءرى ك��وردس��ت��ان ،ه��ؤك��ارى سةركةوتنى كوردةكان ،دةطةإيَننةوة بؤ طفتوطؤكردنء َ قبولكردنى ثرؤذةى خؤسةرى ديموكراتى (ئؤتؤنؤمى ديموكراتى)ء ليَزانيى دانانى كانديدةكانء سةركةوتوويى ثالنى دابةشكردنيان لةناوضةكاندا بةشيَوةيةكى طونجاء لةرووى ذمارةء كةسايةتييانةوة. دواب��������ةدواى ت���ةواوب���وون���ى َ هةلبذاردنةكان ،اليةنطرانى بةدةثة لةنزيك بارةطاى سةرةكى بةدةثة بةدروشى «بذى سةرؤك ئاثؤ« (عةبدوآل ئؤجةالن) دةستيان بةئاهةنططيَإان كرد. َ ئةلتان تان لةناو ئاهةنطةكةدا،
كانديدى دةرض��ووى ئامةد ،ه��ةردوو ثةنجةى ب��ةرزك��ردةوةء وت��ى «ئيَمة سةركةوتين«. دةرض���وون���ى 36ك��ان��دي��دةك��ةى بةرةى رةنج بؤ ئازادىء ديموكراسى، �ي ه��ةزار لةكاتيَكداية كة نزيكةى س� َ ئةندامء اليةنطرى ئةو ثارتة لةزينداندانء 6لةكانديدة دةرضووةكان لةزينداندانء ض��اوةإوان��دةك��ريَ��ت ،بةهؤى بوونى حةسانةى ثةرلةمانييةوة ئازاد بكريَن. ميرال دانش جيَطرى هاوسةرؤكى بةدةثة ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى «طةلى كورد لةباكوءرى كوردستان سةلمانديان كة دةيانةويَت لةريَطةى نويَنةرةكانيانةوة لةثةرلةمان مافةكانيان بةدةستبهيَنن«. ميرال ،جةختى ل��ةوةك��ردةوة كة ئةنجامةكانى ه� َ �ةل��ب��ذاردن ،وةآلم��ي ثارتةكةى ئةردؤغانى داي��ةوة بةوةى َ لةطةل بةدةثةن نةك ئاكةثة. كوردةكان الى خؤشيةوة ،سةباحةت تونجةلى ك��ان��دي��داى س��ةرك��ةوت��ووى ب��ةدةث��ة َ لةئةستانبول ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى، ئاماذةى بةوةكرد كة بةدةستهيَنانى ئةو كورسييانة سةركةوتنة بؤيان ،ئامانجيان َ قبولكردنى ث��رؤذةى طفتوطؤكردنء خؤسةرى ديموكراتى (ئؤتؤنؤمى)ية لةاليةن ثةرلةمانى توركياوة. تونجةلى ،وت��ى «ئةنجامةكان دةريخستووة ك��ورد ح��ةز بةشةإء توندوتيذى ناكاتء ئاشتى دةويَت ،بةآلم ئةردؤغان ئاشتى كوردةكانى ناويَت«. َ لةسالى 1984ةوة شةإ لةنيَوان سوثاى توركياء ثارتى كريَكارانى كوردستان (ثةكةكة) بةردةوامةء بةهؤى ئةو شةإانةوة تائيَستا نزيكةى 40هةزار كةس ك��وذراون لةهةردووالء زياتر لة 400مليار دؤالر زيانى ئابوءرىء خةرجى هةبووة. تيَثةإاندنى ثيَشبينييةكان بةدةستهيَنانى 36كورسى ثةرلةمانى توركيا لةاليةن كوردةكانةوة ،لةسةرووى ئةو ثيَشبينييانةوةية كة ثيَشتر كانديداء رؤذن��ام��ةن��ووسء سياسييةكان بؤ دةنطةكانى ك��ورد دةي��ان��ك��ردَ ، بةلكو ئةنجاميَكى ضاوةإواننةكراويش بووة بؤ توركةكان. حةميد طةيالنى سةرؤكى ثارتى دةتةثة ،دوو رؤذ ثيَش دةستثيَكردنى َ لةكؤنطرةيةكى ه��ةل��ب��ذاردن��ةك��ان رؤذنامةوانيدا ،وتى «ئيَمة ثيَشبينى دةكةين نزيكةى 35كورسى بةدةستبهيَنين«. هاوكات ،رؤذنامةنووسيَكى توركيا
ئاهةنطى جةماوةريى بةدةثة لةئامةد كة ماوةى َ 17 سالة كارى رؤذنامةوانى دةكات ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى ،ئةوةى خستةإوو كة ثيَشبينى تةنيا 30كورسى بؤ بةرةى رةنج كردووة. ئادةم دةمير ،وتى «بةدةستهيَنانى 36كورسى بؤ بةدةثةء كوردةكان،
فؤتؤ :ئارا ئيرباهيم طةورةترين سةركةوتن بووة ،ضونكة ثيَشتر ئةو ذمارةية ضاوةإواننةدةكرا«. بةثيَى زانيارييةكان لةباكوورى كوردستانةوة ،بةدةستهيَنانى ئةو ذمارة كورسيية لةاليةن كوردةكانةوة ،ثارتةكةى ئةردؤغانى تووشى «شؤك«كردووة.
نةبوونى ليَثيَضينةوة ،فةرمانيَكى حكومةت ثةكدةخات
«هةلَةء كةموكو ِرى« سستى دةخاتة جيَبةجيَكردنى فةرمانى طة ِراندنةوةى مولَكةكانى حكومةت هاوآلتى فةرمانةكةى حكومةتى هةريَمى كوردستان كة ضةند هةفتةيةك لةمةوبةر مولكء َ بؤ طةإاندنةوةى َ مالى طشتى بؤ حكومةت دةرك��را ،رووب��ةإووى رةخنةء تيَبينى دةبيَتةوة ،بوونى زنجيرةيةك كةموكوإى تيَيدا ،بةهؤكارى ثةككةوتةيىء بةرةوثيَش نةضوونى فةرمانةكة دادةنريَت. بةبإواى ضاوديَران ،كةموكوإييةكانى فةرمانةكة ،ث��رؤس��ةى ليَسةندنةوةى َ �ى ئةنجام مولكء بينا حكومييةكان ب� َ دةكات ،بةتايبةتى كة لةفةرمانةكةدا هيض ليَثيَضينةوةيةك ديارينةكراوة بؤ ئةو اليةنانةى ناضنة ذيَر بارى فةرمانةكةوة. َ لةطةل ئةوةى ضةند هةفتةيةك بةسةر دةرك��ردن��ى ئ��ةو فةرمانةى حكومةتدا تيَثةإيوة ،بةآلم تائيَستا جطة لةطةإاندنةوةى ضةند بيناء َ مولكيَكى كةم ،زؤربةى شويَنة ط��ةورةء ستراتيذييةكانى َ مولكى طشتى نةطةإيَندراونةتةوةء ضةندين شويَنيش ئامادةنين بضنة ذيَربارى جيَبةجيَكردنى فةرمانةكةوة. «كةموكوإىء هةلَة، بةرةوثيَشضوونى راطرتووة« س��ةرض��اوةي��ةك��ى ئ���اط���ادار ل��ةو فةرمانةكةى حكومةتى هةريَمى كوردستان، ضةندين كةموكوإىء َ هةلة لةناو ئةو مولكء َ فةرمانة بؤ طةإاندنةوةى َ مالى طشتى بؤ حكومةت ،ئاشكرادةكات. ئ��ةو س��ةرض��اوةي��ة ك��ة نةيويست
ئةوةى
حكومةت
دةريكردووة بؤ لَيسةندنةوةى مولَكة
حكومييةكان ،فةرمانة نةك بإيار ،ئةوةش يةكَيكة لةكَيشةكان، ضونكة لةرووى
ريزبةندى ياساييةوة بإيار لةفةرمان بةهَيزترة
ن��اوى بآلوبكريَتةوة ،ب��ة ه��اوآلت��ى وت «ئ���ةو ك��ةم��وك��وإي��ي��ان��ة ه��ؤك��ارن بؤ بةرةوثيَشنةضوونى ئيشوكارى ئةو ليذنانةى بؤ وةرطرتنةوةى بيناء َ مولكة حكومييةكان ثيَكهيَنراون«. ب��ؤ جيَبةجيَكردنى فةرمانةكةء َ حكومييةكان، مولكة ليَسةندنةوةى حكومةت لةهةر ناوضةيةك ليذنةيةكى ضوار كةسى دروستكردووة ،ليذنةكانيش
ل��ةالي��ةن دادوةرَي���ك���ةوة سةرؤكايةتى دةكريَتء بةرثرسيَكى شارةوانىء تاثؤء خانووبةرةى ميريى ،تيَيدا ئةندامن. سةرضاوةكة ،ئاماذة بؤ ئةوة دةكات كة ئ��ةوةى حكومةت دةري��ك��ردووة بؤ ليَسةندنةوةى َ مولكة حكومييةكان ،فةرمانة نةك بإيار ،ئةوةش يةكيَكة لةكيَشةكان، ضونكة لةرووى ريزبةندى ياساييةوة بإيار لةفةرمان بةهيَزترة. ب��ةوت��ةى س���ةرض���اوةك���ة ،ل��ةن��او فةرمانةكةى حكومةتدا هيض ليَثيَضينةوةيةك دةستنيشان نةكراوة بؤ ئةو اليةنانةى ئ��ام��ادةى رادةس��ت��ك��ردن��ةوةى َ مولكة حكومييةكان نابنء نين ،ب��ةو ثيَيةش َ َ لةطةل ئةو مامةلة ليذنةكان نازانن ضؤن اليةنانةدا بكةن كة هاوكارييان ناكةن. سةرضاوة ئاطادارةكة ،وتى «حكومةت دةسةآلتى جيَبةجيَكردنة ،دةبواية ثةرلةمان بإيارةكةى دةربكرداية بؤ ئةوةى قووةتى بإيارةكة بةهيَزتر بواية«. ئةو ليذنانةى حكومةت ثيَكيهيَناون ذم��ارةي��ان ض��وار ك��ةس��ة ،ض��اوديَ��ران بةطونجاوترى دةزانن ذمارةى ئةندامانى ليذنةكان تاك بن نةك جووت ،بؤ ئةوةى ئةطةر بيروإاى جياواز لةسةر مةسةلةيةك دروستبوو ،ئةوا بةدةنطدان يةكالييبكةنةوة. ياساييةكى ثةرلةمان بةطومانة لةبإيارةكة ئةنداميَكى ليذنةى ياسايى ثةرلةمانى كوردستان ،ثيَيوانيية ليذنةكةى حكومةت َ مولكة حكومييةكان بؤ وةرطرتنةوةى
لةحيزبةكان ،سةركةوتووبيَت. وةرتى ئةندامى ليذنةى دكتؤر ئةحمةد َ ياسايى ثةرلةمانء سةرؤكى فراكسيؤنى بزووتنةوةى ئيسالمى ،لةليَدوانيَكدا بؤ ه��اوآلت��ى وتى «ديارينةكردنى ميكانيزم لةفةرمانةكةى حكومةتدا بؤ ليَثيَضينةوة لةطةل ئةو اليةنانةى َ َ مولكةكان نةكردن تةسليم ن��اك��ةن��ةوة ،كةموكوإييةكى طةورةية«. بةبإواى ئةو ثةرلةمانتارة ،بةو ثيَية بيَت ،ئةو اليةنانةى َ مولكةكان تةسليم دةك��ةن��ةوة يةكسانن ل��ةط� َ �ةل ئةوانةى نايكةنةوة ،ضونكة ليَثيَضينةوةيان بةرانبةر ناكريَت. وةرتى ،جةختى لةوةكردةوة كة ثيَشتر َ ثرؤذة ياسايةك لةثةرلةمان هةبووة بؤ ليَسةندنةوةى َ مولكة حكومييةكان ،بةآلم حكومةت دةستثيَشخةرى ك��ردووةء ئيَستا ئةطةر حيزبةكان هاوكارى ناكةن، «حكومةت دةتوانيَت ثةنا بؤ ثةرلةمان ببات«. حكومةت :سةرةتا دةمانةويَت بةويست بيَت سكرتيَرى ياسايى ئةنجوومةنى وةزيران ،وةآلمى ئةو رةخنانة دةداتةوة كة لةناوةإؤكى فةرمانةكةى حكومةت دةطيريَت ،ئاماذة بةوةدةدات كة فةرمانةكة سةرةتا جيَبةجيَكردنةكةى بؤ ويستى كةسء اليةنةكان جيَهيََلدراوة. محةمةد ق��ةرةداغ��ى ،لةليَدوانيَكدا بؤ ه��اوآلت��ى وتى «راستة لةفةرمانةكةى
حكومةتدا ليَثيَضينةوة ديارينةكراوة ،بةآلم َ هةولمانداوة اليةنةكان بةويستى سةرةتا َ مولكة حكومييةكان رادةس��ت خؤيان بكةنةوة ،ئةطةر نةيانكردةوة ئةوكات بةثيَى َ مامةلة دةكةين«. ياسا سكرتيَرى ياسايى ئةنجوءمةنى وةزيران ،وةرطرتنةوةى َ مولكة حكومييةكان بةئيشى حكومةت دةزانيَت نةك ثةرلةمان، ضونكة َ «مولكةكان هى حكومةتن«. ئةندامانى ئةو ليذنانةى حكومةت َ مولكة ثيَكيهيَناون بؤ ط��ةإان��دن��ةوةى حكومييةكان ،زؤرب��ةي��ان ثؤستيان لةفةرمانطة حكومييةكاندا هةيةء رؤذانة دواى دةوام دةست بةئيشوكارةكانيان دةكةن ،ئةوةش طومانى دروستكردووة كة حكومةت جيدى نةبيَت لةمةسةلةكةدا. محةمةد ق��ةرةداغ��ى ،وت��ى «راستة ئةندامانى ليذنةكان دةواميان هةية ،بةآلم ئةو مةسةلة زؤر كاتى ناويَتء دةتوانن دواى دةوام ئيشةكانيان بكةن«. سستي بةإيَوةضوونى ئيشوكارى ليذنةكانى حكومةت بؤ وةرطرتنةوةى َ مولكة حكومييةكان لةحيزبةكان ،وايكردووة بةشيَك لةئةندامانى مةكتةبى ريَكخستنى يةكيَتى ثيَشنيارى راطرتنى هاوكارى ليذنةكة بكةن ،ضونكة هيضكام لةاليةنةكانى تر بةدةم ليذنةكةوة نةضوون. ضاوديَران هؤكارى بةدةمةوةنةضوونى ليذنةكة لةاليةن حيزبةكانةوة ،بؤ ئةوة دةطةإيَنيَتةوة كة ئةو حيزبانة بةطومانن لةوةى ئةو كارةى حكومةت بةشيَك بيَت لة «موزايةدة«ي سياسى.
هاوآلتي
hewal_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
زياتر لة 25مليار دينار بة 29حيزبي بضوءك دةدريَت
حكومةت :دابةشكردنى بودجة بيَسةروبةرةيي ثيَوةديارةء ناعةدالةتى تيَداية
سةرتيث قةشقةيى بةثيَي بةدواداضوءنيَكى رؤذنامةى هاوآلتى ،لة ئيَستادا 29ثارتي سياسى لة هةريَمى كوردستان كة ثيَطةيةكى ج��ةم��اوةرى الوازي��ان هةية ،ساآلنة بإى (بيستء ثيَنج مليارو ثيَنج سةدو هةشتاو ضوار مليؤن دينار) لة بودجةى حكومةت وةردةطرن. ه��ةرض��ةن��دة رَي����ذةى ئ��ةن��دامء اليةنطرانى ئةو 29ثارتة سياسيانة ن����ةزان����راوة ،ب����ةآلم ل��ة دواي��ي��ن ه� َ �ةل��ب��ذاردن��ةك��ان��ى ئةنجوومةنى نويَنةرانى عيَراق زؤرَي��ك لةو حزبة بضووكانة هيض دةنطيَكيان بة دةست نةهيَناوةء بةشيَكيشيان بةشدارييان لة َ هةلبذاردنةكان نةكردووة ،بةشيَكيش ذمارةيةكى كةم دةنطيان بةدةستهيَناوة. غةفور مةخمورى ،سكرتيَرى يةكيَتى ن��ةت��ةوةي��ى ديموكراتى كوردستاني ،رايطةياند لة كوردستان هيض ثرؤذةيةكى ئابوورى طةورة نيية، ثي بةإيَوةببةن ،بؤية تاوةكو خؤيانى َ وةرطرتنى ئةو ثارةية ئاسايية. تاوةكو ئيَستا ثيَشنيارةكان بؤ ضؤنيةتى دةستنيشانكرنى بودجةى حيزبء اليةنة سياسييةكان بةردةوامة، بةآلم بةثيَى ثرؤذةى ياساي بودجةى ،2011ب��إى دووس���ةد مليار دينار ب��ةش �َي��وةى سلفة وةك ه��اوك��ارى ب��ؤ س��ةرج��ةم ث��ارت��ة سياسييةكان تةرخانكراوة ،تاوةكو ياساي بودجةى حيزبةكان لة ثةرلةمان ثةسةند دةكريَت. ت��وان��ا ئ��ةح��م��ةد ،راوَي���ذك���ارى راطةياندنى سةرؤكى حكومةت بؤ كاروبارى راطةياندن ،لة بارةى ثيَدانى مينحةيةكى زؤر بةم ثارتة بضووكانة ئةوة دةخاتةإوو ،كة ئةو بودجةيةى كة ئيَستا دةدريَت بة ثارتة سياسييةكان بة شيَوةى سلفةية. هةروةها وتى «تاوةكو ياساى ب��ودج��ةى ث��ارت��ة سياسييةكان لة ثةرلةمان ثةسةند نةكريَت ثيَدانى بودجة بةبيَسةروبةرى دةميَنيَتةوةء نا عةدالةتى تيَدةكةويَت ،لةمةودواش بة ثيَى بودجةى 2011هةر بةشيَوةى سلفة دةبيَت«. زةي��د محمود ،جيَطرى حيزبى
رزط��اى كوردستان ،ثيَيواية كةس نازانيَت لةسةر ض بنةمايةك ئةو مينحةية دابةشدةكريَت ،بةآلم ئةوةندةية كة ئةو دابةشكردنة غةدريَكى طةورةى تيَداية. مةحمود روونيكردةوة «حيزب هةية تةنها يةك بارةطاى هةية ،بةآلم دوو بةرانبةر ئيَمة مينحة وةردةطريَت، بؤية ثيَويستة ضاو بخشيَندريَتةوة بةو مينحةيةى كة ئيستا دةدريَت بة ثارتة سياسييةكان«. دروستكردنى حيزبي بضوءك لةهةريَمى كوردستان زياتر ليَكةوتةى شةإى ناوخؤى نيَوان ثارتىء يةكيَتى بوو لةناوةإاستى نةوةدةكانى سةدةى راب���ردوو ،هةريةكةيان لةسنورى دةس��ةآلت��ى خ��ؤى حيزبي بضوءكى دروستدةكردء وةكو هاوثةيمانى خؤى ناويدةبرد. ث �َي��دان��ى ب��ودج��ة ب��ةو حيزبة بضوءكانة كة بةشيَكي زؤري��ان لةثةرلةمان هيض نويَنةريَكيان نيية، لةكاتيَكداية ضةند مانطيَكة حكومةت سي حيزبي ئؤثؤزسيؤنى بودجةى َ راطرتووة كة خاوةنى ( )35كورسين لةكؤى 111كورسي ثةرلةمان. ئيسماعيل ط� َ �ةآلل��ى ،ئةندامى ليذنةى دارايى ثةرلةمان ،وتى «ئيَستا َ كؤمةليَك حيزبى بضووك هةية ،كة َ خةلكيش سووديان بؤ خؤشيانء نييةء نةبوونيان باشترة ،بؤية هيض ثيَويست ناكات بودجةيان بؤ تةرخانبكريَت«. الى خ��ؤي��ةوة ،توانا ئةحمةد دوءثاتيكردةوة كة تاوةكو ياساى ب��ودج��ةى ث��ارت��ة سياسييةكان دةرنةضيَت لة ثةرلةمان ،طرفتى داب��ةش��ك��ردن��ى مينحةى حيزب َني «بؤية ئةطةر ياسايةك هةردةمي َ هةبيَت ،ث�َي��دانء بإينى بودجة لة ميزاجى شةخسييةوة دةردةضيَتء طرفتةكان ضارةسةر دةكريَت«. هاوآلتى بةثيَى زانيارييةكانى سةرجةم ئةو ثارتة سياسيانةى كة ناويان لة خشتةكةدا هاتووة ضةندين كاديريان بة ثلةى وةزيرء تاوةفةرمانبةريَكى ئاسايى لةاليةن حكومةتةوة بؤ خانةنشينكراوةء َ لةطةل دامةزراندنى ضةندين ثؤليس
بة مةبةستى ثاسةوانى بةرثرسانء بارةطاكانيان ،بةآلم زؤرب��ةى ئةو ثؤليسانة دةوام ن��اك��ةن ياخود وةهمينء ثارةكة دةطةإيَنةوة بؤ حيزبةكانيان. سةرضاوةيةك لة يةكيَك لةو حيزبانة كة نةيويست ناوةكةى ئاشكرا بكريَت بة هاوآلتى راطةياند كة زؤربةى ثارتة بضووكةكان لةاليةن ثارتىء يةكيَتييةوة ه��اوك��ارى دةك��رَي��نء بيانةوي فةرمانبةريان بؤ هةركاتيَك َ بكري لة خانةنشين ياخود دابمةزري َ َ ريَطاى ثارتىء يةكيَتييةوة داوادةكةن. ئ��ةو س��ةرض��اوةي��ة ،ئ��ةوةش دةخ��ات��ةإوو ،لةئيَستادا زؤرب��ةى ئ��ةو ث��ارت��ة بضووكانة خةريكى خانةنشينكرنى كاديرةكانيان بؤ ئةوةى ئةطةر لة داهاتوودا ياساي هاوكاريى ثارتة سياسييةكان لة ثةرلةمان دةرض��وو ،بةجؤريَك كة ببيَتة هؤى كةمبوونةوةى مينحةى ثارتةكان كاريطةرييةكى ئةوتؤى نةبي. َ سةرضاوةكة ،وتى «دياريكردنى ريَ��ذةى ئةو مينحةيةشء بإينيشى دةبي، هةر لةاليةن ثارتىء يةكيَتييةوة َ ثةيوةندى بة حكومةتةوة نيية«. ثسثؤإانى ب���وارى ئ��اب��وورى، ئاماذة بةوة دةكةن ثيَدانى مينحة بة ثارتى سياسى لة رووى ئابوورييةوة كاريطةرى خراث جيَدةهيََليَتء ثيَويستة ناكات هيض ثارتيَك بودجة لة حكومةت وةربطريَت . ئةيوب سماقةيى ،مامؤستا لة كؤليَذى كارطيَإى ء ئابوءرى زانكؤي سةالحةدين ،ثيَيواية لة بنةإةتدا ثيَدانى مينحة بة ثارتى سياسى ناياسايىء نا ئابووريانةية ،ثيَويسة ئةو ثارتة بة ث��ارةى ئابوءنةى ئةندامانء ثرؤذة ئابوورييةكاني خؤيان ،بةردةوامى بة خؤيان بدةن. سماقةيي روءنيكردةوة ثيَويستة لة برى ثيَدانى ئةو مينحةية بةو ثارتانة، ئةو بودجةية لة ثرؤسةى ثةرةثيَدانى م��رؤي��ىء ئ��اب��وورى سةرفبكريَت، بةتايبةت ئةو ثارتة بضووكانةى كة زؤربةيان ثاشكؤى ثارتىء يةكيَتين ء هيض سوءديَكيان نيية.
بودجةى حيزبة بضوءكةكان: حيزبي شيوعي كوردستان
580مليؤن دينار
سؤشيالستي ديموكراتي كوردستان حيزبي زةحمةتكيَشان-بالَي مةكتةبي سياسي
350مليؤن دينار
حيزبي زةحمةتكيَشان -بالَي قادر عزيز
400مليؤن دينار 120مليؤن دينار
بزوءتنةوةي ئيسالمي كوردستان
80مليؤن دينار
ثارتي كريَكاران و رةنجدةراني كوردستان
70مليؤن دينار
يةكيَتي نةتةوةيي ديموكراتي كوردستان
50مليؤن دينار
ثارتي ثاريَزطاراني كوردستان
45مليؤن دينار
ثارتي ثاريَزطاراني ديموكراتي كوردستان
45مليؤن دينار
بزءوتنةوةي ديموكراتي طةلي كوردستان
30مليؤن دينار 25مليؤن دينار (بودجةكةيان وةستاوة)
بزءوتنةوةي ديموكراسيخوازاني كوردستان
ثارتي كاري سةربةخؤي كوردستان 21مليؤن دينار (بودجةكةى وةستاوة) 20مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية لة سليَمانى)
ثارتي نةتةوةيي كوردستان
حيزبي رزطاري كوردستان 20مليؤن دينار (دو بالَن ،بودجةكةيان وةستاوة) بزوءتنةوةي رزطاري ديموكراتي
25مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية لة ضوارقو ِرنة)
ثارتي ثيَشكةوتنخوازاني كوردستان 18مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية لة سليَمانى) بزءوتنةوةي ئاشتيخوازاني كوردستان 12مليؤن دينار(يةك بارةطاى هةية لةكةركوك)
بزءوتنةوةي ضاكسازيي توركمان
123مليؤن دينار
بزءوتنةوةي ديموكراتي توركمان
50مليؤن دينار
ئؤجاغي توركمان
30مليؤن دينار 25مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية لةكةركوك)
ثارتي طةلي توركمان كؤمةلَةي رؤشنبيري توركمان 16مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية ،هةوليَر) ثارتي ديموكراتي توركماني كوردستان 10مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية ،هةوليَر)
كؤمةلَةي ليبرالَي توركماني
10مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية ،هةوليَر)
ثارتي برايةتي توركمان حيزبي رزطاري نةتةوةيي توركمان
5مليؤن دينار 1مليؤن دينار (يةك بارةطاى هةية ،هةوليَر)
حيزبي شيوعي عيَراق حيزبي بةيت نةهرين
75مليؤن دينار 10ملؤن دينار (يةك بارةطاى هةية ،هةوليَر)
ثارتي كةرطةل
2مليؤن دينار
ئـؤثؤزسـيؤن :ئـةطـةر كـؤبوءنــةوةكـان بـؤ كـات كوشتـن بيَت دةكـشيَيـنةوة
دَلشاد ئةنوةر
س��ةرض��اوةي��ةك��ى ئ��اط��ادار لةكؤبوونةوةكانى نيَوان دةسةآلت و ئؤثؤزسيؤن ،طومانى خؤى نيشان دةدات بةوةى مةبةستى دةسةآلت لةبةردةواميدان بةكؤبوونةوةكان َ «موماتةلة«كردن و كوشتنى كات بؤ بيَتء سةركردةيةكى ئؤثؤزسيؤنيش جةخت ل��ةوةدةك��ات��ةوة كة ئةطةر دةكةويَت كؤبوءنةوةكان بؤ كات كوشتنة دةكشيَنةوة. ط��وم��ان��ى س���ةرض���اوةك���ة، لةكاتيَكداية ئؤثؤزسيؤن و دةسةآلت َ قؤلييان دوو كؤبوونةوةى ثيَنج ئةنجامداوة ،بةآلم بةراى ضاوديَران كؤبوونةوةكان لةثيَناو كؤبوونةوةدا بوون و ئةنجاميان نةبووة. س��ةرض��اوة ئ��اط��ادارةك��ة كة نةيويست ن��اوى بآلوبكريَتةوة، وتى «ئاإاستةى كؤبوونةوةكان طومانى ئةوةى دروستكردووة كة دةسةآلت نيازى كات كوشتنى بيَت، نةك ديراسةكردن و جيَبةجيَكردنى ثرؤذةكةى ئؤثؤزسيؤن«. بزووتنةوةى سةركردةيةكى طؤإان ،رايطةياند دةبواية دةسةآلت ثيَش دةستثيَكردنى دانوستانةكان ضةكدارة تةقةكةرةكانى راثيَضى دادط��ا بكرداية ،وةك��و نيشاندانى
نيازثاكى. سةفينى مةال قةرة بؤ هاوآلتى وتى «ئةطةر بزانين دةسةآلت نيةتى كات كوشتنى هةية لةكؤبوونةوةكانى َ لةطةل ئؤثؤزسيؤن دةكشيَينةوة«. ه���ةروةه���ا وت���ى «مومكينة دةسةآلت ئةو نيةتةشى هةبيَت ،بةآلم نابيَت ثيَشوةخت بإيار بدةين ،ضونكة هيَشتا ئؤثؤزسيؤنيش بةتةواوةتى ثرؤذةكانى نةداوةتة دةسةآلت«. سةرضاوةكة ،ثيَيواية دةسةآلت ل��ةرَي��ط��ةى ب���ةردةوام���ى دان���ةوة بةكؤبوونةوةكان دةيةويَت رؤحيةتى خؤثيشاندان و ن��اإةزاي��ةت��ى الى جةماوةر س��ارد بكاتةوة ،ضونكة دةس���ةآلت ل��ةس��ةره� َ �ةل��دان��ةوةى خؤثيشاندانةكان دةترسيَت. ه��ةروةه��ا ئ��ام��اذةى ب��ةوةدا ك �َي��ش��ةى دةس����ةآلت ل��ةويَ��داي��ة َ ل��ةح� َ س��ةره��ةل��دان��ةوةى �ال��ةت��ى خؤثيشانداندا ناتوانيَت وةك��و ج��ارةك��ان��ى ثيَشوو توندوتيذى بةرانبةر خؤثيشاندةران بنويَنيَت، وتى «ضونكة ل��ةدواى توندوتيذى نواندنى وآلتة عةرةبييةكان بةرانبةر بة خؤثيشاندةران ،كؤدةنطييةكى َ َودةولةتى لةسةر ئيدانةكردنى ني توندوتيذى دروستبووة«. ت�����رس�����ى دةس����������ةآلت َ لةسةرهةلدانةوةى خؤثيشاندان و
َ لةطةل ليَدوانى ناإةزايةتى ،هاوكاتة سةركردةكانى ئؤثؤزسيؤن ،كة َ لةئالؤزبوونى هؤشداريان داب��وو َ لةحالةتى ئةنجام نةدانى دؤخى هةريَم ضاكسازيدا لةاليةن دةسةآلتةوة. ئةنداميَكى مةكتةبى سياسى يةكطرتووى ئيسالمى ،هاوإاية َ لةطةل بؤضوءنى سةركردةكةى بزووتنةوةى طؤإاندا ،ثيَيواية بؤ روونبوونةوةى مةبةستى دةسةآلت دةبيَت ضاوةإوان بكريَت. ه��ي��وا م��ي��رزا س��اب��ي��ر ،وت��ى «ل��ةدوو كؤبوونةوةى راب��ردوودا نويَنةرانى ئؤثؤزسيؤن ئامادةيى دةسةآلتيان بينيوة بؤ ثةسةندكردنى ثرؤذةكةمان«. ب��ةب��إواى ئ��ةو ب��ةرث��رس��ةى ي���ةك���ط���رت���وو ،ل���ةح� َ ��ال���ةت���ى َ دةس��ةآلت��دا «موماتةلة«كردنى جةماوةر و خواستةكانى زةرةر دةك�����ات ،ض��ون��ك��ة ث���رؤذةك���ةى ئؤثؤزسيؤن دةبيَت هؤى باشكردنى ذيانى هاوآلتيان لةرووى سياسى و ئابوورى و رووةكانى تريشةوة. ميرزا ،دءوثاتيكردةوة كة ئةطةر َبةجى دةس��ةآلت ث��رؤذةك��ةش جي َ نةكات ،ئةوا ئؤثؤزسيؤن بةئةركى خؤى هةستاوة و ئةو َ بةليَنانةى َ بةخةلكى داوة. بةجيَطةياندووة كة هةرضةندة كؤبوءنةوةى يةكةمء
دووةمى ثيَنج َ قؤليي هيض ئةنجاميَكى ئةوتؤى ليَنةكةوتووةتةوة ،بإيارة كؤبوءنةوةى سيَيةمى ثيَنج َ قؤليى لةنيَوان 20-18ئةم مانطة لةشارى هةوليَر بةإيَوةبضيَت. ه��اوك��ات هيَرشكردنة سةر ن���وءس���ةرانء رؤش��ن��ب��ي��ران لة ميدياكانى دةسةآلتةوة بةتايبةت لة ميدياكانى يةكيَتى نيشتيمانييةوة بةردةوامة ،لةكاتيَكدا بةثيَي ليَدوانى بةشداربوانى كؤبوءنةوة ثيَنج َ قؤلييةكان ،لةكؤبوءنةوةكاندا بإيارى راطةياندنةكان هيَوركردنةوةى دراوة. ئ���ارى ه��ةرس��ي��ن ئ��ةن��دام��ى سةركردايةتى ثارتى ،وتى «هةموو ثرؤسةيةكى طفتوطؤ دوو تايبةتمةندى هةية ،دانوستان مةسةلةيةك نيية بةسةعات و دوو سةعات كؤتايى بيَت ،ئينجا تايبةمةندى دانوستان بةردةوامبوونى كؤبوونةوةكانة بؤ ريَككةوتن لةسةر ئةو مةسةالنةى بيروإاى جياوازيان لةسةرة«. هةروةها وتى «رةنطة شةش مانطى تر يان َ ساليَكى تر ديسانةوة بؤضوونى جياواز دروست بيَتةوة و ثيَويستى بةطفتوطؤ بيَت ،بؤية ئةمة كؤتايى طفتوطؤكان نيية ،ئينجا سياسةت واتاى موفاوةزات«. ض���اودَي���رَي���ك���ى س��ي��اس��ى،
ثيَيواية دةس��ةآلت و ئؤثؤزسيؤن ه��ةردووالي��ان ط��رةو لةسةر كات دةك��ةن و ض��اوةإوان��ى ئةنجامى رووداوةكانى وآلتة عةرةبييةكان دةكةن. د.شؤإش حةسةن مامؤستاى زانكؤ ،وتى «دةس��ةآلت لةريَطةى بةردةواميدان بةكؤبوونةوةكانةوة ك���ات ب��ةإيَ��دةك��ات و دؤخ��ةك��ة ه�َي��ور دةك��ات��ةوة ،ئةطينا ئةطةر ن��ي��ازى ض��اك��س��ازي��ي ه��ةب��واي��ة ثيَش دةستثيَكردنى دانوستان تؤمةتبارةكانى دةداية دادطا«. ح��ةس��ةن ثيَيواية دةس��ةآلت لةذيَر كاريطةرى رووداوةك��ان��ى وآلتة عةرةبييةكاندا هاتووةتة ذيَر بارى نزيكبوونةوةى لةئؤثؤزسيؤن، «ئةطينا ويستى ضاكسازيى نيية«. بةبإواى ئةو ضاوديَرة سياسيية، ئؤثؤزسيؤنيش طرةو لةسةر كات دةكات و الى روونة كة دةسةآلت نيةتى ضاكسازيكردنى نيية ،بةآلم نازانريَت ئؤثؤزسيؤن ض سوءديَك لةكات كوشتن دةكات. ل��ةب��ةران��ب��ةردا ه��ي��وا م��ي��رزا، رةت��ي��ك��ردةوة ئؤثؤزسيؤن طرةو لةسةر ك��ات كوشتن بكات ،وتى «بةرؤحيةتةوة ضووينةتة نيَو دانوستان ،دةسةآلت بيَتة ثيَشةوة و َ َبةجى بكات«. بةليَنةكانى جي َ
ث َيش
ضـاث
مةم بورهان قانع دةينوس َيت
«يةكيَتى»ء ريَكخراوةكةى عةرةفات
«ريَكخراوى ئازاديخوازى َ فةلةستينيى» (راف) (كة دةيان س� َ �ال ياسر ع��ةرةف��ات سةرؤكايةتيى دةك��ردء ل��ةدواى مردنى «عةرةفات»يشةوة ،مةحمود عةباس سةرؤكايةتيى ئةم ريَكخراوة َ طةندةلييةكانىء َ َ لةهةلبذاردنةكةى هةلويَستةكانيةوة، دةكاتء بةهؤى رابردوى َ فةلةستيندا ،كيَرظى دةنطةكانى بةرانبةر بة «بزوتنةوةى بةرةنطاربونةوةى ئيسالميى» (حةماس) داب��ةزىء سةرةنجام، «حةماس» زؤرينةى دةنطةكانى بةدةستهيَنا... َ هةلويَستة بةهؤى سياسةتة نائةقآلنييةكانى «راف»ء سازشكارةكانىء نةبونى ئيرادةيةك لةنيَو ئةو ريَكخراوةدا؛ بؤ ريفؤرمء ثيَداطريينةكردن لةسةر بةديهيَنانى خةونة نيشتمانييةكانى َ طةندةلى ،ثيَطةى جةماوةريى ئةو وآلتةكةيانء ريشةكيَشنةكردنى ريَكخراوة رووى لةدابةزين كردوةء لةدواين ثيَشهاتيشدا ،رؤذى يةكشةممةى رابردو ،كةسيَتيى ديارى ناو بزوتنةوةكةء ئةندامى ئةنجومةنى سةركردايةتيى بزوتنةوةكة «محةمةد دةح�لان» (كة ئةندامى ئةنجومةنى ياسادانانيشة) لةحزبةكةى دةركراء ئةمةيش نارةزايى ليَكةوتةوةء لةكاردانةوةيةكيشدا« ،دةحالن»؛ ضةند كةسيَكى ِ لةسةركردايةتيى حزبةكةى ب��ةوة تؤمةتبار ك��رد؛ لة»مةتبةخى دارشتوةء كار بؤ ئةوة َريى»دا ،ثيالنيان بؤ دورخستنةوةى ِ ثيالنطي ِ دةكةن سةرؤكايةتيي حزبةكةيان بة بؤماوةيى (توريث) بكريَت. طؤرانكارييانة؛ كة لةحزبةكانى ناوضةكةدا رودةدةن، ئةمجؤرة ِ بةتايبةتى حزبيَكى وةك «ريَكخراوى ئازاديخوازى َ فةلةستينيى»، َ دةولةتى ئيسرائيلييةوة لة14ى ئايارى كة ل��ةدواى دروستبونى َ سالى 1948دا ،ريشةى دروستبونى بؤ كؤتايى ثةنجاكانى سةدةى َ َ لةهةلبذاردنى 20ى دةطةريَتةوة،ء 1958 ى سال بةتايبةتى رابردو، ِ شوباتى 1996ى ئةنجومةنى ياساداناندا ،زؤرينةى كورسييةكانى ثارلةمانى مسؤطةر ك��رد ،كة لةكؤى 88كورسى 55 ،كورسى َ لةهةلبذاردنى 25ى بردةوة ،بةآلم بةهؤى سياسةتة ضةوتةكانيةوة، شوباتى 2006دا ،زؤرينةى كورسييةكانى ثارلةمانى لةدةستداء تةنها توانى ثاريَزطارى لةثؤستى سةرؤكى دةسةآلتة ئؤتؤنؤمييةكةى َ فةلةستين بكات (كة ئيَستا مةحمود عةباسى سةرؤكى ريَكخراوةكة، َ لةطةل محةمةد سةرؤكايةتيدةكاتء لةملمالنيَيةكى سةختداية دةحالن-ى ئةندامى سةركردايةتيى دةركراوى ريَكخراوةكة)ء ئةم َ طةندةلىء شكستةى «راف»يش ،سةربارى ئةوةى بةشيَكى زؤرى بؤ َ َردريَتةوة ،لةسةرويانةوة بؤ ئةوة هةلويَستة «نيشتمانيى»ةكانى دةطي ِ َردريَتةوة ،كة «راف» ددانى بةبونى رةواى ئيسرائيل لةو ناوضانةدا ي دةط ِ سالى ،1967داطيريكردونء ئةمةيش َ نا؛ كة بةرلة َ ثةرطير فةلةستينيية ِ (متطرف)ةكانى نيطةران كرد.. َ لةسالةكانى 1980 ،1974ء بةدريَذايى ميَذوى ئةم ريَكخراوة، 1983دا ،ضةندين َ بال لةم ريَكخراوة جيابونةتةوةء دواجاريش رؤذى يةكشةممةى رابردو ،بةفيتى «تةكةتول»يَكى نيَو ريَكخراوةكة (كة صائب عورةيقات يةكيَكة لةوانة)ء لةكؤى ( )19ئةندامى سةركردايةتى، ( )13ئةنداميان رةزامةندييان لةسةر دةركردنى «دةحالن» نيشانداء بريارى دةركردنة ،ببيَتة هؤى جيابونةوةى بةدوريش نازانريَت؛ ئةم ِ َ باليَكى تر لةم ريَكخراوة. ئةم دةركردنء جيابونةوانةى نيَو ريزةكانى «راف» ،هةروةها طةندةلييةكى زؤر لةنيَو دةسةآلتة ئؤتؤنؤمييةكةى َ َ فةلةستيندا بونى َ لةطةندةلكارانى ئةو (لةسايةى ئةم ريَكخراوةدا)ء ليَنةثيَضينةوة لةطةل سازشةكانى بةرانبةر بةئيسرائيل ،ضةندين َ َ خالى دةسةآلتة، َ لةطةل يةكيَتيى نيشتمانيى كوردستاندا هاوبةشى ئةم ريَكخراوةمان بؤ ئاشكرادةكات؛ كة دةكريَت لةبةراوردكردنيَكى خيَرادا ،ئاماذة بةهةنديَكيان بكةم: «يةكيَتى» ،هاوشيَوةى «راف» ،بةدريَذايى ميَذوى دروستبونى، روب��ةروى ليَكترازان لةريزةكانيدا بوةتةوةء كارةكتةرطةليَكى سياسيش هةبون ،يان دةرك���راون ،ياخود دوورخراونةتةوةء دةسةآلتيان كةمكراوةتةوة ،سةربارى ئةوةى ئيدارةى حكوميى ئةم هيَزةيش (هاوشيَوةى دةسةآلتةكةى «راف») ليَوانليَو بوة لةكةسانى َ طةندةلء هيض ريَوشويَنيَكى ياساييش لةدذيان نةطيراوةتةبةرء هاوشيَوةى «راف»ء بةهؤى سياسةتةكانيشيةوة ،كيَرظى دةنطةكانى روى لةدابةزين كردوة ،سةربارى ئةوةى ئةو تؤمةتباركردنةى «دةح�لان» ،كة لةنيَو لوتكةى دةسةآلتى ئةو ريَكخراوةدا (راف)، َ هةولى «تةوريسكردن»ى سةركردايةتيكردنى ريَكخراوةكة دةدريَت، هةمان ئةو بؤضونانة لةنيَو سةركردايةتيى «يةكيَتى»يشدا هةية ،كة َ هةولى «تةوريسكردن» دةدريَتء نةرمينواندنى «راف»يش بةرانبةر ئيسرائيلء َ قبولكردنى بونى «رةوا»ى ئيسرائيل لةو ناوضانةدا؛ كة بةر لة 1967داطيريكردون ،نزيكة لةنةرمينواندنء نةبونى ئيرادةيةكى بةهيَز لةالى «يةكيَتى»؛ بؤ ثيَداطريكردن لةسةر جيَبةجيَكردنى مادةى ( 140هةروةكضؤن الى ثارتى ديموكراتى كوردستان-يش َثةربونى نزيكةى ضوار َ سال بةهةمان شيَوةية ،وةكضؤن دواى تي ِ بةسةر دوايين وادةى جيَبةجيَكردنى مادةى ،140تائيَستا ئةو مادةية َ بةهةلثةسيَردراوى ماوةتةوةء هةنطاويَكى جدى بؤ جيَبةجيَكردنى نةنراوة). كةواتة :ئةوة سياسةتى َ هةلةء سازشء بة»تةوريسكردن»ء َ لةطةندةليىء مانةوةى تا قيامةتى دةموضاوكانى ليَنةثرسينةوة سةركردايةتيى «راف»ة؛ كة ئةو ريَكخراوةى بةم رؤذة طةياندء رؤذ بةرؤذ ثيَطة جةماوةرييةكةى دادةبةزيَتء جادةى َ فةلةستين ثشتى تيَدةكات ،هةروةكضؤن ئةم ليَكضونةى ئةو ريَكخراوة لةهيَزيَكى «سؤسيالديموكرات»ى وةك يةكيَتيى نيشتمانيى ،بةهةمان شيَوة، هةمان كاريطةريى بةسةر ئةم حزبةيشةوة بةجيَهيَشتوة. َ لةهةلةكانى دةشى ثةند بؤ ئةوةى يةكيَتى لة «راف» نةضيَت، َ هةلةكانى خؤيشى (كة هاوشيَوةى َ «راف»ء دواجار َ هةلةكانى «راف»ة) وةربطريَتء بةئيرادةيةكى جددييةوة ،ليَثرسينةوة لةهةمو ئةو بةرثرسانةى نيَو ريزةكانى بكات؛ كة لةنيَو سلكى َ بةطةندةلى حكوميدا كاردةكةنء تيَبينى لةسةر ئةدايان هةيةء تؤمةتباردةكريَن ،سةربارى دورخستنةوةى ئةو حزبة لة «تةوريسكردن»ء ه��ةروةه��ا س��ورب��ونء جديبونى لةسةر جيَبةجيَكردنى مادةى ( 140كة بةشى هةرة زؤرى مادةكة تايبةتة بةكةركوكء لةم ساتةوةختةيشدا ،كةركوك؛ بةهيَزترين ثيَطةى جةماوةريى ئةو حزبةية) ،سةربارى كؤتاييهيَنان بةثةراويَزخستنى كارةكتةرة ديارةكانء بةردةوامبونيشى لةسةر تؤخكردنةوةى ئةو ليَكضونة ،زياتر نابيَت لةو ريَكخراوة (راف)، كة بةردةوام ريزةكانى بةرةو ليَكترازانء ثاشةكشيَكردنى ثيَطةى جةماوةريى دةضيَت.
hewal_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
لةتاريكيدا نةبةز طؤران دةينووس َيت
ب ِريارى ناياسايي
زؤر جار قسة لةسةر سةروةريى ياسادةكريَت وةلى ئةوانةى لةاليةن بةرثرسة حيزبييةكانةوة، َ قسة لةسةر سةروةريى ياسا دةكةن هةرئةوانة خ��ودى خؤيان ه� َ �ةول��ى ئ��ةوة دةدةن بازبدةن بةسةر ياساداو ض كردةوةيان هةية ثيَضةوانةى ياساية ،تةنانةت كارطةيشتوءةتة ئةوةى بإيارى ناياساييش ببيَتة دياردةيةكى ئاسايى و كاريشى ثيَبكريَت ،ئةوكاتةى بارزانى باس لةسةروةريى ياسادةكات بةريَككةوتنيَكى سياسيى بإيار دةدات ثاريَزطارى سليَمانى دامةزريَنيَت ،دامةزراندنى ثاريَزطا ثيَضةوانةى ياساى ثاريَزطاكان و ثيَضةوانةى َ هةلبذادنةكانيشة ،ضونكة دةس��ت��وءرو ياساى َ بةهةلبذاردن بضيَتة ئةو شويَنةو ثاريَزطار دةبيَت َ لةحالةتيَكيشدا ئةطةر دةستى لةكاركيَشايةوة دةبيَت ئةنجوءمةنى ثاريَزطا بؤ ثإكردنةوةى ئةو بؤشايية كةسيَك دةستنيشان بكات بؤ ثاريَزطا ،نةك لةدةرةوةى ئةنجوءمةن بةبإياريَكى حيزبيى كةسيَك وةك كارمةند دامةزريَت ،ئةم بإيارانة ثيَضةوانةى َ ئةو َ بةخةلكى دةدةن طواية سةروةريى بةليَنانةن كة ياسا دةثاريَزن .كةضى ئةوةى ياسا ثيَشيَل دةكات َ خةلك نيية ئةوانةن باس لةسةروةريى ياسا دةكةن. حيزب و كارةكتةرةكانى ئيدى شتيَك نةماوة نةيكةن بؤ ناشيرينكردنى ياسا و سةروةريى َ خةلكى ئةم هةريَمة ،تةنانةت طةرثيَيان نةكريَت شتيَكى ناياسايى بكةن دةره��ةق بةكةسيَك ئ��ةوا ثيَيان دةكريَت تؤمةتى ئةخالقيى و تةنانةت شتى نابةجيَى بؤ دروست بكةن ،هةروةك ضؤن ئيَستا لةدةيان شويَن دةستيانداوةتةوة ئةو كارانة دذ بة نووسةر َ خةلكى دي��ارى دةرةوةى و رؤذنامةنووسان و حيزب ،ئاواش لة ناو حكومةت و شويَنة طشتييةكاندا َ سةرقالى ئةوكارةن ،بةآلم ئةمة جطة لةكؤميديايةك شتيَكى دى نييةو هيَندة ماهيةتيان ناثاكة هةموومان َ هةولةكانى لةوة تيَدةطةين ئةم هةوآلنةيان وةك تر بة الوازي��ى كؤتاييان ديَت ،لةهةرشويَنيَكةوة تةماشايان بكةيت كارةكانيان ناياسايين و دةضنة بابى سوكايةتيكردن بة بةرانبةرةكان. هةرضؤن لةسةرةوة ياسا طةمةى ثيَدةكريَت لةئاستةكانى تريشدا بةهةمانشيَوةية ،ئةوةتا بة ن��ووس��راوى ذم��ارة « «13026ل��ةب��ةروارى « «2011/5/29ثاريَزطارى سليَمانى كة بؤخؤى دام���ةزراوة ب��إي��اردةدات ل��ةب��ةرئ��ةوةى جةنابى سةفةردةكات يةكيَك لةبةرثرسى بةشةكانى ئةو ثاريَزطاية بخاتة شويَنى خؤى ،لةبإيارةكةشيدا دةنوءسيَت جيَطرةوةكةم دةسةآلتى هةية ثارةخةرج بكات ،بةآلم لة « «100مليؤن زياتر ناَ ، هةلبةتة ئةم فةرمانة ثيَضةوانةى هةموو ياساكانة ،ثيَش هةمووشتيَك دةبيَت ئةوةى جيَطرةوةى ثاريَزطاية بةثيَى ياسا طرنطة فةرمانى سةرؤكايةتى هةبيَت واتة «مةرسومى جمهورى« ماناى واية جيَطرةوة يان دةبيَت بةإيَوةبةرى ثؤليسى ئةو شارةبيَت يان قائيمقام بيَت ،بةس ثاريَزطار ئةم ياساية ثيَشيَل دةكات و بةرثرسى بةشيَك دةخاتة شويَنى خؤى، بةثيَى فةرمانةكةش بيَت لةخوارى « «100مليؤن دينارةوة جيَطرةوة دةسةآلتى هةية خةرجى بكات! ئةمةش بازدانيَكى ترة كة جيَطرةوة نابيَت ئةو هةموو دةسةآلتةى ثيَبدريَت .طةر لةوآلتيَك بذيت سةرؤكى هةريَمةكةى بإيارى ناياسايى دةربكات و ثاريَزطارةكةشى بإيارى ناياسايى دةربكات، دةبيَت ئةوانةى لةناو حيزبن و ناخيان ثإة لةبوغزو توإةيى دةرهةق بةوانةى كة دةيانةويَت راستييةك َ بليَن دةبيَت ضى بكةن ،ئايا ئةمة ثةيوةندى بة ث����ةروةردةى حيزبييةوة نيية؟ بؤضى حيزب هةميشة دةيةويَت كاريَك بكات بيَحورمةتيكردن بيَت بةهةموو بةهاكان؟ ئةطةر ياسا طرنط نةبيَت َ خةلكى طرنط نةبيَت و ئةطةر و ئةطةر ئاكارى بيَحورمةتيكردن شتيَكى ئاسايى بيَت ،ئيدى ض َ خةلكة؟ ضيبكةين دةميَنيَتةوة بؤئةم وآلتةو ئةم تا رزطارمان بيَت لةم هةموو دياردة نةشياوانةى ثياوانى حيزب؟ سةير ئةوةية ئيدى لةم وآلتة شويَنيَك نةما بةدةست و ثةنجةى ئةوان ثيس نةبيَت و ناشيرينى نةكةن ،ئةوةتا وةك ميَش نيشتوءنةتة ناو ثيَطةكانى ئينتةرنيَتيش و خةريكى ناشيرينكردنى ئةويَشن ،هةيانة هةمووطيانى عةيبة بةس كةزانى شتيَكى ثيَناكريَت باكى نيية لةوةى دةيان كارى هاوإى بؤخؤى ثةيدا نةشياو بكات بةس بؤئةوةى َ بكات ،ئةو جيهانة ثيسةى ثياوانى حيزب دروستيان كردوءة مةطةر جيهانى ميَشةكان لةو جيهانة بضيَت ئةطينا هيض شتيَك لةوة ناضيَت ،هةنديَجاريش دةبيَت َ بليَين ليَطةإيَن با ميَشةكان ثيَتانةوة بدةن تا خويَنة ثيسةكة بخؤن ،خؤ كار طةيشتوءةتة ئةوةى ئةوةندة كؤميديي و بيَئابإون سةيرانطات ليَدةكةنة كةمثى سةربازيى و ويَنةى كةسى تر دةكةن بةتؤ ،لةوةش كؤميدى تر ميَذووى َ خةلكى تر دةكةن بةناوى تؤوة، ئةمةش بةس بؤئةوة دةكةن جيهانة ثيسةكةيان ئةوةندةى تر ثيس بكةن .ئيدى با لةوة طةإيَين ياسا بوءةتة كوتةكيَك بةدةستيانةوةو ضؤنيان بويَت ئاوا دةيوةشيَنن .لةهةموو ئةم جيهانة ثيسةدا خؤشبةختى ئةوةية هةمووكةس ناضيَتة ناوى و تةنها خؤيان و خؤيان لةناويدا دةذين .هةرضةندة وةلى خةونى طةورةتر خةونى ئةوان ئةو جيهانةية َ هةية بؤ تيَكدانى ئةو جيهانة ثيسةو دروستكردنى جيهانيَكى جوان.
«ماليكى ضاوديَريى وردى رووداوةكانى هةريَم دةكات«
عادل بةروارى ،راويَذكارى سةرؤك وةزيرانى عيَراق بؤ هاوآلتى سازدانى :هاوآلتى لةطةل لةم ضاوث َيكةوتنةدا َ هاوآلتى ،عادل بةروارى راو َيذكارى نورى ماليكى سةرؤك وةزيرانى ع َيراق بؤ كاروبارى هةر َيمى كوردستان، باس لةت َيإوانينى ماليكى دةكات بؤ طرفتةكانى هةر َيمء ك َيشةى ن َيوان دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤن. ه���اوآلت���ى :ن���ورى ماليكي ضؤن دةإوانيَتة ئةو طرفتانةى لةهةريَمى كوردستاندا هةية بةتايبةت كيَشةى نيَوان دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤن؟ ع���ادل ب�����ةروارى :بةثيَى دةستوءر حكومةتى عيَراقى مافى دةستتيَوةردانى نيية لةمةسةلةى نيَوخؤيىء ئةمنىء َ لةحالةتى ئ��ي��دارى ه��ةريَ��م ،ب��ةآلم طةورةبوونةوةى كيَشةكانداء ئةطةرى كاريطةربوونى لةسةر ئةمنيةتى ناوضةكانى ت��رى ع �َي��راق ،ئةوكات س��ةرؤك��ى ه��ةرَي��مء سةركردايةتى سياسى كورد دةتوانن داواى يارمةتى َ حالةتةشدا حكومةتى بكةن .ل��ةو عيَراقى ب��ةش�َي��وةى ناإاستةوخؤ تةدةخول دةك��ات ،ب��ةآلم حكومةتى عيَراقى بيَثرسكردنى هةريَم هيض دةستتيَوةردانيَك ناكات ،بؤنموونة لةكاتى طرفتى نيَوان طؤإانء يةكيَتيدا ئةوان هيض دةستتيَوةردانيَكيان نةكرد. ه��اوآلت��ى :ن��ورى ماليكي تاضةند ض��اودَي��رى رووداوةك��ان��ى هةريَمى كوردستان دةكات؟ ع��ادل ب��ةروارىَ : بةدلنياييةوة ماليكي ض��اودَي��ري��ى وردى رووداوةك��ان��ى َ لةطةل ئةوةشدا هةريَم دةكات ،بةآلم رَي��زى بؤضوونى سةرؤكى هةريَمء سةرؤك كؤمار دةطريَت كة خاوةنى مةسةلةكاننء هةريَم بةو دوو كةسةوة
ن��اس��راوة .وات��ة ماليكي نايةويَت دةستوةربداتة كيَشةى نيَوان حيزبة كوردستانييةكان ،وةكو ضؤن ضةندين كيَشةء جيابوونةوة لةناو حيزبة عيَراقييةكاندا روويدا بةرثرسانى هةريَم حةقيان نةبوو دةستتيَوةردان بكةن. ب��ةآلم ئ��ةط��ةر خ��وا نةخواستة كيَشةكانى هةريَم زؤر طةورةبووةوة، ئةوكات بةئاطادارى هةريَم حكومةتى عيَراقى رةنطة تةدةخول بكات. ه����اوآلت����ى :ت��ائ�َي��س��ت��ا هيضكام ل��ةدةس��ةآلتء ئؤثؤزسيؤن ثةنايان َ هةولى ب��ؤ ماليكي ن��ةب��ردووة ت��ا ضارةسةركردنى كيَشةكانى هةريَم بدات؟ ع��ادل ب����ةروارى :كيَشةكانى هةريَم نةطةيشتووةتة ئةو ئاستةى ضارةسةر نةكريَت ،ئةوةتا دانوستانى نيَوان حيزبةكان دةستيثيَكردووة ،نورى ماليكي ئاطادارة لةو دانوستانانةء َ خؤشحال بووة بةمةسةلةكة ،ضونكة َ لةحالةتى بةردةوامبوونى قةيرانى هةريَمدا كاريطةرى لةسةر عيَراقيش َ لةطةل دةبيَت ،نورى ماليكي رؤذان��ة سةرؤكى هةريَمء سةرؤكى كؤماردا
ثةيوةندى تةلةفؤنييان هةية ،رؤذانة دكتؤر رؤذ دةبينيَت بؤية ئاطادارى هةموو مةسةلةكانى هةريَمة. هاوآلتى :حكومةتى عيَراقى تاضةند ترسى لةوةهةبووة خؤثيشاندانةكانى هةريَم كاريطةرى لةسةر ناوضةكانى ترى عيَراق هةبيَت؟ عادل بةروارى :دؤخى عيَراق جياوازى َ لةطةل بارودؤخى هةريَم ،لةعيَراق هةية كيَشةى تايةفى هةية كة سةرضاوةكةى دةطةإيَتةوة بؤ سةرةتاى ميَذووى ئيسالمء تائيَستا ضارةسةر نةبووة، ئ��ةم كيَشةية ك��اري��ط��ةرى لةسةر رووداوة ناوخؤييةكانيش هةية ،بؤية لةم روانطةيةوة دؤخى هةريَمء عيَراق زؤر جياوازن لةيةكترى ،بةتايبةت كة كيَشةى تايةفى عيَراق كيَشةيةكة بةكةس ضارة نابيَت. َ قوءلبوونةوةى كيَشةى هاوآلتى: نيَوان َ دةولةتى ياساو عيَراقيية ،تاضةند ئةطةرى دروستبوونى شةإى تايةفى ليَدةكريَت؟ عادل بةروارى :كيَشةى نيَوان شيعةء سوننة َ قوءلبووةتةوة ،بةتايبةتى دواى رووداوةكانى ئةم دوايية ،بةآلم باوةإ
ناكةم بطاتة ئاستى َ هةلطيرسانى شةإ، ضونكة دةستةى زانايانى هةردووال ليذنةى هاوبةشيان هةيةء بةوة رازى نابن .ئينجا ضةندين كؤنطرةى عةشايةرى بؤ سةرؤك عةشيرةتةكانى شيعةء سوننة ريَكخراوة ،ئةو كؤنطرانة تاإادةيةك سةيتةرةى باشى بةسةر كيَشة تايةفييةكاندا كردووة. ه����اوآلت����ى :ث��ةرت��ب��وون��ى ليستة كوردييةكان لةبةغدا ،تاضةند زيانى بةقورسايى كورد طةياندووة؟ عادل بةروارى :ثةرتبوونى ليستةكان زةرب��ةى داوةء كاريطةرى طةورةى هةبووة لةسةر ثيَطةى كورد ،ضونكة ئيَستا بووينةتة ليستى ض��وارةم، بمانةويَتء نةمانةويَت يةكطرتوو َ كؤمةل هةرضةندة لةناو كوتلةى ء فراكسيؤنة كوردستانييةكاندان ،بةآلم َ لةطةل ليستى هاوثةيمانى نين. َ لةحالةتى روودانى طرفتى هاوآلتى: ناوخؤييدا لةهةريَم ،تاضةند ئةطةرى ئةوة هةية حكومةتى عيَراقى لةريَطةى سةربازييةوة تةدةخول بكات؟ عادل ب��ةروارى :ضى َبليَم ،مةسةلةى ناوخؤيى بةثيَى دةستوءر طريَدراوة
بةدةسةآلتى سةرؤكى هةريَمةوة، ئةطةر تةدةخولى خارجى هةبيَت لةسةر سنورء سيادةء بةرذةوةندى عيَراق ،ئةوكات بةرثرسياريَتى عيَراقة بةرانبةر هةر وآلتيَك بوةستيَتةوة كة تةدةخوالت بكات ،بةآلم حكومةتى عيَراقى نابيَت تةدةخوالتى ناوخؤيى بكات. ه��اوآلت��ى :بةثيَضةوانةى ساآلنى رابردووةوة ،دةوتريَت لةئيَستادا لةناو خاكى عيَراقةوة ضةكدارء ضةكء تةقةمةنى ب��ةرةو سوريا دةإوات، ئةمة تاضةند دةستى عيَراقى تيَداية بؤ َ تؤلةكردنةوة لةسوريا؟ ع��ادل ب��ةروارى :باوةإ ناكةم دؤخى عيَراق ئةوةنيية بتوانيَت تةدةخول لةكاروبارى سوريا بكات ،ثاشماوةى بةعسىء قاعيدة هةليان بؤ رةخساوة بؤ ئ��ةوةى بضنة س��وري��اوة ،بةآلم حكومةت ئةو ياريية ناكات ،ضونكة ميللةتى سوريا هةستاوةء ئةوة مةسةلةيةكى داخلي خؤيانة. ه���اوآلت���ى :مةبةستى وةزي���رى دةرةوةى سوريا لةهاتن بؤ عيَراق ضى بوو؟ ع��ادل ب���ةروارى :وةزي��رى دةرةوةى سوريا هات داواى يارمةتى لةعيَراق كرد لةرووى سياسييةوة تا هاوكارى سوريا بكات نةك دذايةتى بكات، بةتايبةت لةئيَستادا كة قةيران رووى ل��ةو وآلت��ة ك���ردووةء َ خةلكةكةى هةستاوة ،ئ��ةوان دةزان���ن ثيَشتر تؤمةتباربوون بةوةى لةوآلتةكةيانةوة ضةكء ضةكدار هاتووةتة عيَراق ،رةنطة بةحيساباتى خؤيان لةوة بترسن عيَراق َ تؤلةبكاتةوة .وةزيرى دةرةوةى سوريا هاتبوو نييةت ثاكى نيشانى عيَراق بدات بؤ ئةوةى بةتوركياء ئةمةريكاش َبليَت تةدةخول نةكةن لةكاروبارى ناوخؤى وآلتةكةيدا ،بةتايبةت ئةو ثةيامةى بة بةرثرسانى عيَراقدا نارد.
ئؤثؤزسيؤن داوا لةبارزانى دةكات ئةو ياسايانةى «كةموكوأييان« تيَداية ،بيطةأيَنيَتةوة بؤ ثةرلةمان
دَلشاد ئةنوةر
ئؤثؤزسيؤن فراكسيؤنةكانى لةثةرلةمانى كوردستان ،نيطةرانن لةنةطةإاندنةوةى ئةو ياسايانةى «كةموكوإييان« تيَدايةء بةشيَكيان لةكاتى بايكؤتةكةياندا تيَثةإيَندراوة، ب��ؤي��ة داوا ل��ةب��ارزان��ى دةك��ةن تيَبينييةكانيان بةهةند وةربطريَتء داواكارييةكةيان جيَبةجيَبكات. ياساى خؤثيشاندان ،ياساى دةس��ت��ةى ن��ةزاه��ةء ئةنجوءمةنى ئ��اس��اي��ش��ى ه���ةرَي���مء ضةندين ث��رؤذةء ياساى ت��ر ،ئ��ةوان��ةن كة لةريَطةى زؤرينةى ثةرلةمانييةوة تيَثةإيَندراون ،ئؤثؤزسيؤن داوا دةكةن بطةإيَندريَتةوة بؤ ثةرلةمان. ئؤثؤزسيؤن نيطةرانييةكانى لةكاتيَكداية ،بةثيَى زانيارييةكانى هاوآلتى ،ئةطةرى ئةوة هةية مةسعود بارزانى سةرؤكى هةريَم ياساى دةستةى ن��ةزاه��ةء ئ��ةو ياسايانة ب��ط �َي��إَي��ت��ةوة ب��ؤ ث��ةرل��ةم��ان كة لةكاتى بايكؤتةكةى ئؤثؤزسيؤندا تيَثةإيَندراونء بةشيَكيان رةهةندى نيشتيمانييان هةية. طؤإان :لةبارزانى نيطةرانين ئةنداميَكى ثةرلةمانى كوردستان لةفراكسيؤنى طؤإان ،نايشاريَتةوة وةكو ئؤثؤزسيؤن نيطةرانن لةوةى سةرؤكى هةريَم داواكارييةكانيان بةهةند وةرناطريَت بؤ طيَإانةوةى ئةو ياسايانة بؤ ثةرلةمان كة ئةوان تيَبينييان لةسةرى هةية. كويَستان محةمةد ،بة هاوآلتى وت «نيطةرانين ل��ةوةى سةرؤكى ه��ةرَي��م داواكارييةكانى بةهةند
هةريَم ئةو ياسايانة ئيمزا نةكات كةرةهةندى نيشتيمانييان هةيةء لةكاتى بايكؤتكردنةكةى ئؤثؤزسيؤندا تيَثةإيَندراون«. ئةو سةرضاوةية ،رءونيكردنةوة كة ض��اوةإوان��دةك��رَي��ت ،سةرؤكى هةريَم ياساى دةستةى نةزاهةء ي��اس��اى ئةنجوءمةنى ئاسايش بطةإيَنيَتةوة بؤ ثةرلةمان بؤ ئةوةى بةتةوافق ثةسةند بكريَن.
وةرنةطرتووينء ئةو ياسانةى بؤ ثةرلةمان نةطيَإاوةتةوة كة لةريَطةى زؤرينةوة تيَثةإيَندراون«. ئ��ةو ثةرلةمانتارةى ط��ؤإان، ئةوةشى خستةإوو كة «هةستدةكريَت طوى لةزؤرينة سةرؤكى هةريَم زياتر َ دةطريَت ،لةكاتيَكدا سةرؤكى هةريَم دةبيَت سةرؤكى هةموان بيَت نةك تةنيا سةرؤكى زؤرينة بيَت«. ل��ةم��اوةى راب����ردوو ،ب��ةرةى ئؤثؤزسيؤن لةثةرلةمانى كوردستان، ب���ةردةوام طلةيى ئ��ةوةى هةبووة كة ذمارةيةكى زؤر لةياساكان بةبى رةزام��ةن��دى ئ��ةوانء لةسةر َ دةنطى زؤري��ن��ة تيَدةثةإيَنريَت، لةكاتيَكدا ئةوان تيَبينييان لةسةرى هةية ،ئةوةش مشتومإيَكة لةنيَوان ئؤثؤزسيؤن ليستى دةس��ةآلت ،كة َ بةهةلثةسيَردراوى ماوةتةوة. تائيَستا يةكطرتوو :ئوميَدةوارين بارزانى تيَبينييةكانمان بةهةند وةربطريَت ئةنداميَكى ثةرلةمانى كوردستان ل��ةف��راك��س��ي��ؤن��ى ي��ةك��ط��رت��ووى ئيسالمى ،رةخنة لةوة دةطريَت كة ثيَشتر ئةو ياسايانةى تيَبينييان
لةسةرى هةبووة ،سةرؤكى هةريَم نةيطةإاندووةتةوة بؤ ثةرلةمان، بؤية هيوادارن تيَبينييةكانيان بةهةند وةربطريَت. حةمةسةعيد حةمةعةلى ،بؤ هاوآلتى وتى «هةنديَك ياسا هةبوو ك��ةم��وك��وإى ت�َي��داب��وو بةتايبةت ياساى خؤثيشاندان ،خوازياربووين سةرؤكى هةريَم بيطةإيَنيَتةوة بؤ ثةرلةمان ،بةآلم نةيطيَإايةوة«. ناوبراو ،ئوميَدةوارة سةرؤكى هةريَم تيَبينييةكانى ئؤثؤزسيؤن بةهةند وةربطريَتء ئةو ياسايانة بؤ ثةرلةمان بطيَإيَتةوة كة رةهةندى نيشتيمانييان هةية. ئ���ةو ك��ات��ةى ئ��ؤث��ؤزس��ي��ؤن خؤثيشاندانةكاندا ل��ةط��ةرم��ةى َ هةلويَستى وةرطرتء دانيشتنةكانى ليستى بايكؤتكرد، ثةرلةمانى كوردستانيى لةغيابى ئؤثؤزسيؤندا، ذمارةيةك ياساى «طرنطى« تيَثةإاند. سةرؤكى هةريَم ،ضى دةكات؟ ث�َي��ش��ت��ر ،س��ةرؤك��ى ه��ةرَي��م َ بةليَنيدابوو ئةو ياسايانةى رةهةندى نيشتيمانييان هةية ،واذؤى نةكات
ئةطةر تةوافوقى لةسةر نةكرابيَت، بةثيَى زانيارييةكانى هاوآلتيش، ضاوةإواندةكريَـت بارزانى ذمارةيةك ياسا بطةإيَنيَتةوة بؤ ثةرلةمان. ئ���ةو ي��اس��اي��ان��ةى ليستى كوردستانى لةغيابى ئؤثؤزسيؤندا تيَيثةإاندووة ،بريتيية لةياساى دةستةى نةزاهة ،ياساى ئةنجوءمةنى ئاسايشء ضةند ياسايةكى تر كة بةبإواى ئؤثؤزسيؤن ئةو ياسايانة رةهةندى نيشتيمانييان هةية. ل��ةك��ات��ى ت��يَ��ث��ةإان��دن��ى ئ��ةو ياسايانةدا ،ضةند ثةرلةمانتاريَكى ليستى كوردستانيش دةنطيان بؤ نةدا ،ضونكة ثيَيانوابوو ئةو ياسايانة رةه��ةن��دى نيشتيمانييان هةيةء ثيَويستييان بةتةوافوق هةية. مشتومإةكانى سةر ئةو ياسايانة لةكاتيَكداية ،بةثيَى بإيارة حةظدة َ خالييةكةى ثةرلةمان ،ثةسةندكردنى ئةو ياسايانةى رةهةندى نيشتيمانييان هةية ثيَويستى بةتةوافوقى نيَوان ئؤثؤزسيؤنء دةسةآلت دةبيَت. س��ةرض��اوةي��ةك��ى ئ��اط��ادار كة نةيويست ناوى بآلوبكريَتةوة ،بة ه��اوآلت��ى وت «ثيَدةضيَت سةرؤكى
ثارتى :بارزانى ،سةرؤكى دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤنيشة ئ��ةن��دام �َي��ك��ى ئ��ةن��ج��وءم��ةن��ى سةركردايةتى ثارتى لةثاريَزطاى سليَمانى ،جةخت لةوة دةكاتةوة كة سةرؤكى هةريَم جياوازى لةنيَوان ليستة ثةرلةمانييةكاندا ناكاتء سةرؤكى هةردوو بةرةى دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤنة. س����ةالم ع���ةب���دوآل ئ��ةن��دام��ى سةركردايةتى ثارتى لةثاريَزطاى سليَمانى ،لةليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى «سةرؤكى هةريَم سةرؤكى دةسةآلتء سةرؤكى ئؤثؤزسيؤنيشة، بؤية م��ةرج نيية كةسيَك ببيَتة ئؤثؤزسيؤن س��ةرؤك بةهى خؤى نةزانيَت«. ئةو بةرثرسةى ثارتى ،ثيَيواية سةرؤكى هةريَم جياوازى ناكات، بة لةبةرضاوطرتنى ب��ةرذةوةن��دى َ خةلك ياساكان ئيمزا دةك��ات يان دةيانطيَإيَتةوة بؤ ثةرلةمان. َ هةوليدا ليَدوانى ه��اوآلت��ى زؤر دكتؤر فواد حسيَن سةرؤكى ديوانى سةرؤكايةتى هةريَمى كوردستان َ هةولةكان بيَئةنجام وةربطريَت ،بةآلم بوون.
هاوآلتي
ئـــابــوورى
aburihawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
7
ثةيداكردنى قووتى ذيان لةشةودا
شةو كة بؤ زؤريَك لة خةلَكى ثشووة ،بؤ لةفةو ضافرؤشةكانى بةردةم مزطةوتى طةورةى سليَمانى بووةتة دةرفةتيَك بؤ ثةيداكردنى نان هةردي ئيبراهيم شةوانى ب��ةردةم مزطةوتى ط����ةورةى ش���ارى سليَمانى، شويَنيَكى باشة بؤ هةنديَك لةو ك��ةس��ان��ةى ب��ة رؤذدا ك��اري��ان دةستناكةويَت ،ت��ا ل��ةويَ��دا بة راطرتنى عةرةبانةيةك بذيَوي ذياني رؤذانةيان دابينبكةن. هةرضةندة زؤريَ��ك لةوانة َ دةل���َي���ن ث��ارةي��ةك��ى زؤري���ان دةستناكةويَت ،ب��ةآلم هةيانة ضةندين َ سالة بذيَوي ذيانى بةو كارة بةسةر دةبات .زؤريَك لةوانة ئةو ئيشة تاكة سةرضاوةي بذيَوي ذيانيانة. ج��ةم��ال م��ح��ةم��ةد ،تةمةن 31س� َ ���ال ،م��ي��وة فرؤشيَكى ب����ةردةم م��زط��ةوت��ى ط���ةورةى سليَمانيية ،تا درةنطانيَكى شةو بة عةرةبانةيةكةوة دةميَنيَتةوةو ثيَشوازي لة كإيارةكانى دةكات. جةمال خيَزاندارةو خاوةني َ مندالة و كريَضيية ،ماوةي 14 ثيَنج َ سالة خةريكي فرؤشتني ميوةية لةسةر عةرةبانة ،بةوتةي خؤي ئةو ثارةيةي دةستي دةكةويَت بةشي بذيَوي ذياني ناكات. جةمال قذيَكي لولي رةشي ث �َي��وةي��ةء كراسيَكي رةش و ث��ان��ت� َ �ؤل�َي��ك��ي خ��اك��ي��ي ك��وردي لةبةرداية ،لة سةعات 4ي ئيَوارةوة ت��ا 11-10ي ش��ةو ل��ة دةرةوة دةميَنيَتةوةو ميوة دةفرؤشيَت. لة ناوةندي شاري سليَمانيدا ش��ةوان��ة ك��ة ه��ةم��وو ب���ازاإ و دوك��ان��ةك��ان داخ����راون ،ضةند شويَنيَك هةية ،كة شةوانة تا درةنطانيَكي شةو زؤريَ��ك لةو شتانةى ك��ة ثيَويستن تيَيدا دةستدةكةيَت. بة زؤري خ��واردن ء ضا و نؤكاو و ميوة لةسةر عةرةبانة دادةن���رَي���ن ،ه��ةن��دَي��ك جاريش
عةرةبانةى ض��ةرةسء تةنانةت سي دي فؤرشء عةتر فرؤشيش دةبينريَن. ل���ة س��ل �َي��م��ان��ى ش��ةق��ام��ى َ َ قةرةبالغييةكى سةهؤلةكة شةوان زؤري تيَدايةو ئةمةش بووةتة بازاإيَكى باش بؤ ئةو كةسانةى كة بة رؤذدا كاريان دةستناكةويَت. ئ��ةو ط��ةن��ج��ان��ةى ك��ة روو َ سةهؤلةكة دةك��ةن ،زؤر بؤ لة ثشوودان ضايةك دةخؤنةوة ،يان دةتوانن لةفةو لةو عةرةبانانة بكإن كة بةإيز وةستاون. بةآلم لة بةرانبةر مزطةوتى ط���ةورةى سليَمانى ،كة ضةقي ب���ازاإى ش��ارةك��ةي��ة ،زؤرج��ار َ خةلكى زي��ات��ر ب��ؤ ئيشوكاري تايبةت ،يان ئةو كةسانةى َ خةلكى دةرةوةى شارةكةنء لة ئؤتيَلةكان
دةميَننةوة رووى تيَدةكةن. َ كؤمةليَك كةس ل��ةوَي��دا و ل��ةس��ةر ع��ةرةب��ان��ة خةريكي فرؤشتني خواردن و ثيَداويستي َ خةليدا شويَنةكة ترن ،كة لةناو بة «سينةماكان« ن��اس��راوة كة ثيَشتر سينةماى ليَبووةو ئيَستا شويَنةكةى ك��راوة بة ت��ةالرى بازرطانى. نةريمان ب��ةرزان طةنجيَكي تري تةمةن َ 25 سالة كة شةوانة تا درةنطانيَكي شةو لةسةر عةرةبانة خةريكي فرؤشتني خواردةمةنيية وةكو لةفةي مريشك و جطةر و قيمةية؛ وتي نزيكةي دوو َ سالة خةريكي ئةو ئيشةيةو لة سةعات 4ي ئيَوارة تا 12 - 11ي شةو دةميَنيَتةوة« ،هيض ئيشيَكي تر نيية بيكةم و ئةو ثارةيةش ليَرة دةستم
دةكةويَت تاإادةيةكي كةم دةتوانم ثيَي بذيم«. نةريمان بةهؤي نةبوونييةوة وازي لة خويَندن هيَناوةو تا سيَي ناوةندي خويَندووة ،وتيشي «ناضارم بؤ بذيَوي ذيانم ئيش بكةم و ذي��ان لةم وآلت��ةدا زؤر طرانة«. هةنديَك جار ئةو كاسبانةى ب�����ةردةم م��زط��ةوت��ى ط���ةورة َ لةطةل شارةوانيشدا كيَشةيان بؤ دروستدةبيَت ،ب��ةآلم ئةمة ن��ةب��ووةت��ة ه��ؤى ئ��ةوة واز لة ئيشةكةيان بهيَنن. جةمال محةمةدى ئةو ميوة فرؤش ،نيطةراني خؤى دةربإي َ هةلسوكةوتي كارمةنداني لة ش���ارةوان���يء وتيشي ك��ة بةو هؤيةوة دةيان جار عةرةبانةكةي
ط��ي��راوةو شكيَنراوة .هةروةها خوازيارة ليَيانبطةإيَنن تاكو لةو شويَنةدا كاسبي خؤيان بكةن. جةمال وتى «هةر بينايةك بةرز دةبيَتةوة؛ طةإيَك بة ئيَمة َ دةك��ةن و ثيَمان َ ضؤلي دةل�َي��ن بكةن ،بةإيَوةبةري فةرمانطةيةك دةطؤإدريَت؛ ديَن ثيَمان َ دةليَن َ ضؤلي بكةن ،بةرثرسيَك بةم شةقامةدا تيَثةإ دةبيَت؛ ديَن ثيَمان دةليَن َ َ ضؤلي بكةن«. سةركار ئةحمةد َ 22 سال ،سي دي فرؤش ،سةعات ضواري دواي نيوةإؤ تا نزيكةى 11ي شةو دةميَنيَتةوةو سي دي دةفرؤشيَت. بةهةمانشيَوة كةوتووةتة بةر َ هةلمةتةكانى شارةوانى ء زؤرجار شويَنةكةى ثي َ َضؤلكراوة. س��ةرك��ار تةنها ئ��ةو ك��ارة
دةكاتء ماوةى ثيَنج َ سالة ثيَيةوة سةرقالةو مةسرةفي َ َ مالةوةشي لةسةر عةرةبانةكةيةتى ،ئةو َ دةليَت هةرضةندة ئةو داهاتةى كة دةستى دةكةويَت بةشي بيَذيَويي ذياني ناكات؛ بةآلم خوازيارة شارةوانى ليَيانطةإيَت كة ئيشةكةيان بكةن. س��ةرك��ار وت��ي «دووج���ار شارةواني عةرةبانةكةي بردووم و نةضوومةتةوة بؤي ،ضونكة ئةو ثارةيةي كة ليَتوةردةطرن نرخي عةرةبانةكةية«. ئ���ةو ك��ةس��ان��ةي ش��ةوان��ة َ لةقةرةبالغييةكةى بةردةم روو مزطةوتى ط��ةورة دةك��ةن؛ زياتر ئةو كةسانةن كة َ خةلكى دةرةوةى شارةكةن؛ وةكو ئةو كةسانةى لة ئوتيَلةكان دةميَننةوة ،يان ئ��ةو خويَندكارانةى ل��ة بةشة
ناوخؤييةكانن. ئ��اراس محةمةد ،تةمةن 21 س� َ �ال ،خويَندكاري زانكؤيةو لة بةشي ناخؤيية ،وتى زؤر كات ناتوانن خ���واردن ئامادةبكةن و ش��ةوان��ة دةضنة ئ��ةو شويَنة بؤ ن��ان��خ��واردن ،ضونكة بةشة ناوخؤييةكةيان لة شويَنةكةوة نزيكة. عةبدولكةريم مةحمود50 ، �ال ط� َ س� َ �ول��ةب��ةإؤذة ف��رؤش الي َ م���ؤل ،لةسةر ت���ةالرى رةش���ة كورسييةك بة ديار عةرةبانة ثإ لة َ طولةبةإؤذةكةيةوة دانيشتبوو و طويَي لة رادي��ؤ دةط��رت ،وتي كة رؤذان��ة سةعات دووى ثاش نيوةإؤ دةضيَتة ئةو شويَنةو تا سةعات 10ي شةو دةميَنيَتةوة. ئةو جطة لةو كارة هيض ئيشيَكي تر ناكات و خاوةني حةوت سةر خيَزانةو حةوت َ ساليشة ئةو كارة دةك��ات .عةبدولكةريم وتى «ئةم ثارةيةي ليَرة ثةيداي دةكةم بةشي بذيَويي ناكات و مةمرة و مةذيية، هةندي �دي رؤذ باشة و َ ه��ةن� َ رؤذيش خراث و ثارةيةكي زؤر كةممان دةستدةكةويَت ،ماوةي حةوت َ سالة ئةم ئيشة دةكةم«. عوسمان رةئ���وف ،تةمةن َ َ 47 مندالة ،لة سال ،خاوةنى ثيَنج بةردةم مزطةوتى طةورة لةفةى مريشكء جطةرء قيمةء طؤشت دةفرؤشيَتء ماوةي َ 22 سالة بة شةوان كاردةكاتء هةنديَك جار تا سةعات يةكي شةو دةميَنيَتـةوة. هةندي جار 25-20 بة وتةى خؤى َ ه��ةزار ديناري دةستدةكةويَتء هةنديَك جاريش شتيَكى واى بؤ ناميَنيَتةوة. عوسمان وتى «ثارةيةكي باش هةندي نيية ،بةآلم ثيَي دةذيم و َ جار هةر هيضم بؤ ناميَنيَتةوة و هةندي رؤذيش ثارةيةكي كةمم َ دةست دةكةويَت«.
دادي كؤمةآليةتي لةبودجةى طشتي هةريَمي كوردستاندا ئةحمةد ئيسماعيل زةنطةنة * لة كاتي ئامادةكردني بودجةي طشتيدا لة هةر وآلتيَكدا ضةند َ خ��ال و طرنطييةك لةبةرضاو دةطيردريَت ،يةكيَك لةو طرنطيانة اليةني كؤمةآليةتي بودجةية كة خ��ؤى لة دادي كؤمةآليةتي و كةمكردنةوةى جياوازي ضينايةتي و خؤشطوزةراني كؤمةآليةتيدا لةجيَبةجيَكردني دةبينيَتةوةو ب��ودج��ةدا ه� َ �ةول��ي بةديهيَناني دةدريَت كة ئةمةش ئامانجةكاني ئ��ةو بودجةية ثيشاندةدات و زؤر ب���ةوردي ليَكؤليَينةوةى لةسةردةكريَت. لةو وآلتانةى كة نايةكسانيي ك��ؤم��ةآلي��ةت��ي ب��ةزةق��ي ب��ةدى دةك��ريَ��ت الي��ةن��ي كؤمةآليةتي زياتر لةبةرضاودةطيردريَت بة تايبةت لةو ئابوءريانةى كة لة قؤناغي طواستنةوةدان تاوةكو ط��واس��ت��ن��ةوةى ئ���اب���وورى لة سيستةميَكةوة بؤ سيستةميَكي تر كةمترين كاردانةوةى نيَطةتيظي كؤمةآليةتي هةبيَت ،كةوابوو دةتوانريَت لة ريَطةي بودجةى طشتييةوة جياوازى داهات لة نيَوان َ كؤمةلدا كةمبكريَتةوةو تاكةكاني خ��ؤش��ط��وزةران��ي كؤمةآليةتي ب��ةدي بيَت بة ثيَشكةشكردني خزمةتطوزارى طشتي يةكسان لة نيَوان تاكةكاندا ،هةروةها لةنيَوان شارو شارؤضكةكاندا لة دواجاردا ثيَكاني دادى كؤمةآليةتي ،بةآلم ئةوةى جيَطةى داخة لة بودجةى طشتي هةريَمي كوردستاندا دةتوانين َبليَين شتيَك نيية بةناوى ب��ةرن��ام��ي دادي كؤمةآليةتي، َ بةلكو ثيَضةوانةكةي راستة، لةوةتةى قةبارةى بودجةى طشتي زياديكردووة نادادى كؤمةآليةتي زياديكردووة ،ضونكة جياوازي داه��ات لة نيَوان ضيني ه��ةذار و
َ دولةمةنددا زياتر بووة ،بودجة طشتي كة َ مولكي طشتيية زؤرجار بؤ بةرذةوةندي تايبةت (حيزب، كؤمثانيا ،كةسايةتي ،ط��رءوث) خزمةتطوزاريية بةكارهاتووة، ط��ش��ت��ي��ي��ةك��ان ه��ةرض��ةن��دة زياديانكردووة و باشتربوون، بةآلم هيَندةي تواناي رةخسار و داه��ات و خةرجييةكان زياديان نةكردووة .لةسايةي بودجةيةكي َ سالي ( )10.5تريليؤن ديناري 2010دا خزمةتطوزارييةكان بةثيَي ثيَويست نين لة سايةي ئةم بودجة زةب��ةالح��ةى كة هةمانة هيَشتا كيَشةى كارةبامان هةية ،هيَشتا قوتابخانةكان لةرووى ضةندايةتى و ض��ؤن��اي��ةت��ي��ي��ةوة ط��ون��ج��او نين ،هيَشتا كيَشةو نةخؤشي تةندروستي زةق��م��ان هةية بة سةدان نةخؤش كةتواناي دارايان نيية بةدةست ئازارو نةخؤشييةوة َ دةناليَنن بة بيَئةوةى حكومةت ض��ارةس��ةري��ان بةئةركي خؤي بزاني ،ئةو َ هةلةبجةيةي كة دةنطي َ ك��وردي طةياندة هةموو دونيا هيَشتا ضةندين نةخؤشي تيَداية كة لةكارةساتي كيمياويدا تووشبوون َ لةطةل بةبي ضارةسةر ماونةتةوة، َ بووني ئةم بودجة زةبةالحةو ئةو هةموو ئاوة شيرينةو ئةم ضةرخي تةكنةلؤذياية هيَشتا كيَشةى ئاوى خ��واردن��ةوةم��ان هةية تةنانةت لة ناوةندي ش��ارة طةورةكاندا! بةشيَوةيةكي نةمانتوانيوة ي��ةك��س��ان خ��زم��ةت��ط��وزاري��ي��ة ط��ش��ت��ي��ي��ةك��ان ث �َي��ش��ك��ةش بة ه��اوآلت��ي��ان بكةين ،ج��ي��اوازي بةرضاو هةية لة ثيَشكةشكردني خزمةتطوزارييةكان لة نيَوان تةنانةت شاروشارؤضكةكاندا لةهةمان شاردا لة طةإةكيَكةوة بؤ طةإةكيَكي تر كة دةكريَت بودجةى طشتي ئةم جياوازييانة كةمبكاتةوة ،ب��ةآلم بودجةى
طشتي َ سالي 2011بةم شيَوةيةي ئيَستا جياوازييةكان فراوانتر دةك��ات كة لةخشتةكاندا بؤمان رووندةبيَتةوة. يةكيَكي تر لةو ثاساوانةى َبليَين بودجةى وامانليَدةكات طشتي تاإادةيةكي زؤر نادادي ليَكةوتووةتةوة، كؤمةآليةتي بودجةى ثةرةثيَداني هةريَم و ثاريَزطاكاني هةريَمي كوردستانة، سةرةتا ئةم بودجةية لة بودجةى َ فيدرالدا بة نزيكةى طشتي عيَراقي ()298مليار دينار دياريكراوة، ب���ةآلم ل��ة ب��ودج��ةى هةريَمي كوردستاندا دةوتريَت ()291مليار دينار ،لة دةستيَكةوة بؤ دةستيَكي تر ()7مليار دينار ديارنةما! ئةم بودجةية وةك لة بودجةى طشتي عيَراقدا ئاماذةى بؤكراوة لةسةر ( )2بنةماو ثيَوةر دادةنريَت: ي��ةك��ةم :ذم��ارة و ريَ��ذةى دانيشتوان دووةم :زياتر بيَبةشبوون ياخود زي��ان ليَكةوتوو (اكثر محرومية او اكثر تضررا). بةآلم ئةوةى جيَطاى سةرنجة ئةوةية كةئةم دوو بنةماية لة بودجةي ثةرةثيَداني ثاريَزطاكاندا رةض����او ن���ةك���راوة وةك ل��ةم خشتةيةدا بؤمان دةردةكةويَت.
ل��ة ( )%39.86ك��ؤي ب��ودج��ةى ثةرةثيَداني ثاريَزطاكاني بؤ دياريدةكريَت ()116مليار دينار ل��ةب��ري ()123.6م��ل��ي��ار دينار بةمةش نزيكةي ()7.6مليار دينار كةمتر لة مافي خؤي ثيَدةدريَت بة ثيَي بنةما و ثيَوةرى يةكةمي ث��ةرةث�َي��دان��ي ث��ارَي��زط��اك��ان ،بة ثيَي ث �َي��وةرى دووةم ديسانة ن��ادادى كؤمةآليةتي بةرانبةر ثاريَزطاي سليَماني دةكريَت، ضونكة ث��اريَ��زط��اي سليَماني زؤرت��ري��ن زياني ثيَطةيشتووة ل��ةالي��ةن حكومةتي بةعسةوة ب��ةراورد بة ثاريَزطاي هةوليَر و ده��ؤك ،لةكاتيَكدا ثاريَزطاي هةوليَر نزيكةى لة ( )%32.5كؤي دانيشتواني هةريَمي كوردستان ثيَكدةهيَنيت ،ب��ةآلم ()%36.08 ك��ؤى ب��ودج��ةي ث��ةرةث �َي��دان��ي ثاريَزطاكاني بؤ تةرخان دةكريَت ()105مليار دينار لةبرى ()94.5 مليار دي��ن��ار ،بةمةش نزيكةى ()10.4مليار ديناري زياد لة مافي خؤي ثيَدةدريَت ،كة ئةمةش لة سةرحيسابي ثاريَزطاي سليَماني بة ثلةي يةكةم و ثاريَزطاي دهؤك بة ثلةى دووةم ديَت. ك��ةواب��وو هيض ك��ام لة دوو ب��ن��ةم��اك��ةى دان��ان��ي ب��ودج��ةى
ناحيةكان ئةمةى سةرةوةمان بؤ دةضةسثيَت كة ثيَوةر و بنةما رةضاو كراوة بؤ بودجة وةك لةم خشتةيةدا بةدةردةكةويَت.
شؤإش دةكريَت ،ئةوةى جيَطةى بيركردنةوةية ئةوةية كة حكومةت بي بنةماي يةكةم بودجةى نةك بة َ ثةرةثيَداني بؤ ئةم ناحيةية داناوة،
لةكؤتاييدا :بودجةى طشتي هةريَمي كوردستان بة طشتي و ثةرةثيَداني ثاريَزطاكان بةتايبةتي نةك بة ش��دارى لة بة ديهيَناني
@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq@üi@oîíŽïq@ì@ìa‹ÙîŠbî†@ðuŠó‚@M@ðäbáŽïÝ@ñb ŽîŠbqOçaín“ïäa†@õò‰ŽîŠ @@HŠbåî†@çüïÝàI@a‡Øóîóïïybä@ì@aŒóÔ@‡äóš@óÜ @óïybä M aŒóÔ @Žßbàó›àóš @• ’Šü @õ‹ÑØ @“ @õüØ
üi@ìa‹ÙîŠbî†@ðuŠó‚ @õò‰ŽîŠ @@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq †@@E@çaín“ïäa @1709 @@0.47
@@õŒaìbïu @üi@oîíŽïq@ðuŠó‚ @üi@ìa‹ÙîŠ@ bî†@ðuŠó‚@õò‰ŽîŠ @@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq @@EçbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq @@5458 @0.14 @@3749M
@@0.294
@1761
@0.15
@@3411
@@0.176
@97
@0.008
@@2047
@@1950M
@
@@
@
@
@@7349M
@@1650M
@@
َ بةلكو لة ريَطةى ئةم بودجةيةوة وةك ل���ة خ��ش��ت��ةك��ةدا دان بة بنةماي دووةمدا نانيَت بؤ دةردةك��ةويَ��ت ن��اوةن��دي ق��ةزاي َ ئةم ناحيةية كة بنةماي زؤرترين ضةمضةمال نزيكةى( )%4.7كؤي بيَبةشبوون ياخود زؤرترين زيان دانيشتواني ثاريَزطاي سليَماني ليَكةوتوو ،ض شويَنيَكي كوردستان ثيَكدةهيَنيَت ،بةآلم ( )%1.4كؤي لة دانيشتواني ئةم ناحيةية زياتر بودجة ثةرةثيَداني ثاريَزطاي زياني ثيَطةيشتووة لة دةرئةنجامي سليَماني بؤ دياريكراوة ()1709 سياسةتة ضةوتةكاني رذيَمي مليؤن دينار لة برى ( )5458مليؤن بةعسةوة؟! زؤرترين كةسوكارى دينار ،بةمةش نزيكةى ()3749 دانيشتوءى ئةنفالكراوةكان مليؤن دينار كةمتر لة مافي خؤي ئ��ةم ناحيةيةن ء زؤرب��ةي��ان ثيَدةدريَت ،وةسةبارةت بة ناحيةي راط���واس���ت���راوي ط��ون��دةك��ان��ي شؤإش نادادي و نايةكسانييةكي ط��ةرم��ي��ان��ي و دةوروب�����ةري زةق ب��ةدي��دةك��ريَ��ت ،ضونكة َ ضةمضةمال ،ئ��ةم��ان ب��وون بة ئةم ناحيةية نزيكةي ()%2.94 َ مةشخةل و سوءتةمةني شؤإشى ثاريَزطاي سليَماني ثيَكديَنيَت، ك��وردس��ت��ان ،ب��ةآلم حكومةتي ب��ةآلم ( )%1.5ك��ؤي بودجةي ه��ةريَ��م ل��ة ريَ��ط��ةى ب��ودج��ةى ثةرةثيَداني ثاريَزطاي سليَماني ث��ةرةث �َي��دان��ي ث��ارَي��زط��اك��ان��ةوة @@HŠbåî†@çüïÝàI@a‡äbn†ŠíØ@ðáŽîŠóè@óÜ@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq@üi oîíŽïq@ì@ìa‹ÙîŠbî†@ðuŠó‚@ì@çaín“ïäa†@õò‰ŽîŠ بةكردار دان بةمةدا نانيَت! هةرضي بودجةى ثةرةثيَداني ثاريَزطاكانة @@õŒaìbïu @üi@oîíŽïq@ðuŠó‚ @ìa‹ÙîŠ@ bî†@ðuŠó‚@õò‰ŽîŠ üi@ìa‹ÙîŠbî†@ðuŠó‚ @õò‰ŽîŠ @b ŽîŠbq بؤ ناوةندي ق��ةزاى كفرى تةنها @@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq †@@EçbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq@üi @@çbØb ŽîŠbq@ðäa‡ŽïqòŠóq @@E@çaín“ïäa ( )97مليؤن دي��ن��ارة ،ئ��ةوةى @@123675 @39.86 @116000 @@42.5 @@7675M @ðäbáŽïÝ حكومةتي هةريَم بؤ ثةرةثيَداني @@10425 @@94575 @36.08 @105000 @@32.5 @‹ŽïÜìóè ئةم قةزا ديَرينة تةرخاني كردووة @@72750 @24.05 @70000 @25 @@2750M †@Ûüè تةنانةت ناتوانريَت تةنها يةك @@0 @@291000 @100 @291000 @@100 @ “ @õüØ شوقةى لة طوندي َ ئةلماني و َ ثي بكإدريَت ض ئيتالي و ئينطليزي َ @@ ثي بونياد قةزايةكي ئةوةى جاي بؤ دياري دةكريَت ( )1761مليؤن ث��ةرةث �َي��دان��ي ث��ارَي��زط��اك��ان لة لة كاتيَكدا ثاريَزطاي سليَماني َ بنريَتةوة! ( )97مليؤن دينار لةبرى دي��ن��ار ل��ةب��رى ( )3411مليؤن هةريَمي كوردستاندا رةض��او بة ئيدارةى طةرميانةوة نزيكةى بةمةشØ@HE دينار42.5I@، õóÙîä@òìó äbïàŠó @õòŠa‡ َميi@ðäbáŽïÝ @ñb îŠbq@a‡ÙŽ ïmbØ@ó Ü )2047(@ðäaín“ïäa†@ñüمليؤن دينار كةئةمش نزيكةى ()1650 بودجةى ï÷@óديسانةوة لة نةكراوة، Žهةري دانيشتواني كؤي ()%42.5 َ @ðäa‡Žئةوثةإي ناداديي كؤمةآليةتيية. ناحيةي لة ��م زول دينار مليؤن قةزاو بؤ َزطاكاندا ي ثار َداني ي ثةرةث بةآلم َت، ي َن ي َكدةه ي ث كوردستان ïqòŠóq@õóu†íi@ñüØ@HE39.86I@óÜ@ãł@ói@L@oŽïåŽïèò‡ÙŽïq@çbn†ŠíØ@ðáŽîŠóè
@•óàói@Šbåî†@ŠbïÝàH123.6I@ñ‹ióÜ@Šbåî†@ŠbïÝàH116I@oŽî‹Øò‡îŠ@bî†@üi@ðäbØb ŽîŠbq
دادى كؤمةآليةتيدا ناكةنَ ، بةلكو نادادييان زي��ادك��ردووة ،دوور لة بنةما و ث �َي��وةرة ياسايي و َ َ لةطةل مامةلةيان زانستييةكان كراوة ،ئةمة لةكاتيَكدا ئيَستا باس َ هةولى حكومةتي تةكنؤكرات لة و دامةزاروةيي دةكريَت! باس لة ثرؤذةى ضاكسازيي و كةمكردنةوة َ طةندةليي دةكريَت! و نةماني هةرضةندة بودجةى طشتي بة زؤريَك لة كةموكوإييةكانييةوة لة ثةرلةماني كوردستان بة زؤرينةى دةن��ط ثةسةند ك��را! ثةرلةماني كوردستان نةيتواني ضاوديَريَكي ثيَشوةخت بيَت بةسةر بودجةوة، بةآلم تيَثةإاندني بودجةي طشتي ل��ةالي��ةن س��ةرؤك��ي هةريَمةوة ب��ةم ش �َي��وةي��ة ث��رس��ي ه� َ �ةول��ي حكومةتي دامةزراوةيي و ثرؤذة و ئيرادةى ضاكسازيي دةخاتة َ قوءلةوة ،بةش ذيَر ثرسياريَكي َ بةحالي خؤم طةشبينم بةوةى كة هيَشتا دةرف��ةت ماوة لةبةردةم ب��ةإيَ��ز س��ةرؤك��ي ه��ةرَي��م��ي كوردستاندا بة راستكردنةوةى الري��ي��ةك��ان و ك��ةم��ك��ردن��ةوةى ناداديية كؤمةآليةتييةكان. * مامؤستاي ئابوورى – كؤل َيذى كارط َيإي و ئابوورى – زانكؤي طةشةث َيداني مرؤيي
6
تــايـبـــةت
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
هاوآلتي
كاراكردنى ديوانى ضاوديَرى داراييء قةوانة سواوةكة ئاالن عةجيب * ي��ةك �َي��ك ل���ةو خ��اآلن��ةى ضاكسازييةكةى ل��ةث��رؤذة ئؤثؤزسيؤنى الي��ةن��ةك��ان��ى هةريَمى كوردستاندا هاتووة بريتيية لة (كاراكردنى ديوانى ضاوديَرى داراي��ي) سةرةإاى ئةوةى ئةم كاراكردنة يةكيَك َ خالة سةرةكييةكانى بوو لة ث����رؤذة ض��اك��س��ازي��ي��ةك��ةى سةرؤكى هةريَم كة بانطةشةى ب���ؤ دةك�����رد ،ب����ةآلم ث��اش سي تيَثةإبوونى زياتر لة َ مانط بةسةر ئةم ثرؤذةيةدا هيض جؤرة كاراكردنيَك جطة لةئيفليج ك��ردن ب��ةدى نةكرا، ل��ةئ�َي��س��ت��اش��دا الي��ةن��ةك��ان��ى ئؤثؤزسيؤن هةمان قةوانى سواو ليَدةدةنةوة ،هةرضةندة ديوانى ضاوديَرى دارايي تاكة دةزطاى ضاوديَريية لةهةريَمى كوردستاندا كةتيَيدا ئةركى مولك و َ ثاراستنى َ مالى طشتى ثي سثيَردراوة ،ب��ةآلم وةك َ زؤرب���ةى الي��ةن��ةك��ان��ى ترى موئةسةساتى حكومى و اليةنة ئيدارييةكان ئةم دةزطايةش قؤرخكراوة بؤ كانديداكاني حيزب و دةسةآلت ،كةناكريَت لة حكومةتيَكدا دةزط��اي��ةك هةبيَت ناوى ضاوديَريى بيَت و ئةم دةزطايةش سةر بة هةمان ئةو دةسةآلتة بيَت كة حكومةتى ثيَكهيَناوة ،كة ئةمة َ خالى هةرة ديوانة وايليَدةكات الوازى نةتوانيَت وةك دةزطايةكى كاراو بة ثيَي ستانداردةكانى بوارى وردبينى و ضاوديَريى هةستي بةكارةكانى خؤى، َ هةروةها ئةزموءنى حوكمإانى كابينة يةك لةدواى يةكةكانى حكومةتى ه��ةرَي��م و خولة ي���ةك ل����ةدواى ي��ةك��ةك��ان��ى ث��ةرل��ةم��ان��ى ك��وردس��ت��ان و َ لةثال بةهةند وةرنةطرتنى تيَبينى و سةرنجةكانى ديوان و كارنةكردنى دةسةآلت بةو دةيان و سةدان راثؤرتانةى لةاليةن دي��وان��ةوة ثيَشكةش
ثةيوةنديدارةكان بةاليةنة لى نةثيَضينةوة لة هيض و دةكرا َ كام لةو بةرثرسة باآليانةى َ طةندةلى تيَوة طالبوون لةكارى مولك و َ َ مالى طشتيان بؤ و بةرذةوةندى خؤيان بةكارهيَنا ب��وو َ بةلطةى ئ��ةو راستيةن كة ديوانى ضاوديَرى دارايي نةيتوانيوة لةئاست بةديهيَنانى ئ��ةو ئامانجانة بيَت كةبؤى دامةزراوة. ه��ةرض��ةن��دة ي��اس��اى َ سالى ()2008 ذم��ارة ()2ي ل��ة 2008/4/21ى ديوانى ض����اوديَ����رى داراي������ي كة بةزؤرينةى دةنطى ئةندامانى ئةوساى ثةرلةمان ثةسةندكرا، بةئامانجى ثيَكهيَنانى ديوانيَكى يةكطرتوو و سةرتاسةرى لةهةريَمى كوردستاندا ،بةآلم ئ��ةم ياساية بيَبةش نةبوو جةوهةريى، لةكةموكوإى بةبي هةمواركردنةوة ئةطةر َ َبةجي بكريَت مانايةك بؤ جي َ ك��ارى ضاوديَريَتى ناميَنيَت، دةبيَتة جيَطةى طومان لةئةداى دي��وان لةداهاتوءدا ،بةلةبةر ضاوطرتنى زةمةنى داإشتن و ث��ةس��ةن��دك��ردن��ى ي��اس��اى دي��وان��ى ض��اوديَ��رى داراي��ي ئ��ةو راستيية دةردةك��ةويَ��ت َ هةلبذاردنةوةى كة ب��ةر لة خولى نويَي ثةرلةمان ئةم ياساية زؤر ب��ةزووي��ي لة ثةرلةماندا تيَثةإيَندرا لةاليةن ه��ةردوو حيزبى دةس��ةآلت بة ثاساوى زوو يةكطرتنةوةى هةردوو ديوانةكةى هةوليَرو سليَمانى ،هةرضةندة لةمادةى (بيست و ثيَنجةم)ى ياساكةدا هاتووة (ئةم ياساية لةرؤذى لةرؤذنامةى بآلوكردنةوةى فةرمى وةقائعى كوردستاندا دةكرى) ئةمة لةكاتيَكدا َبةجي جي َ َ ل��ة ذم���ارة ()86ى وةقايعى كوردستان لة ()2008/5/26 بآلوكراوةتةوة ،بةآلم ئةوةى جيَطةى سةرنجة لةبةروارى ( )2010/9/20سةرؤكى نويَي دي��وان لةاليةن ثةرلةمانةوة
دياريكرا و لة ()2010/11/1 س��وَي��ن��دى ي��اس��اي��ي خ��وارد لةبةردةم ئةندامانى ثةرلةماندا، واتة ثاش تيَثةإبوونى زياتر َ سال و ثيَنج مانط هةتا لةدوو ئةو ب��ةروارة ياساى ئاماذة بؤ ك��راو ثةراويَز خ��راو هيض ثي نةكرا ،ئيَستاشي كاريَكي َ َ ل��ةط��ةل ب �َي��ت ت��ا هةنوءكة ديوانى ضاوديَرى دارايي دوو ئيدارةيةو يةكى نةطرتووةتةوة! ئةى ئةم ثةلةكردنة بؤضى؟ ك��ة وةآلم��ةك��ةى خ��ؤى لةم ضةند َ خالةدا دةبينيَتةوة رةنطة هؤكارى سةرةكى تيَثةإاندنى ياساكة بووبن: اليةنةكانى دةس��ةآلتَ دلنيا بوون لة خولى سيَيةمى َ هةلبذاردن هيَزيَكى ئؤثؤزسيؤن ثةيدا دةبيَت كة رةنطة ببنة ريَطر هةندى بإطةو لة ثةسةندكردنى َ مادةى ئةم ياساية ،جطةلةوةى ثةسةندكردنى مادةكان دةبيَتة زامنيَك بؤ دةسةآلت كة ديوان دةستةو ئةذنؤ بوةستيَت و نةتوانيَت ببيَتة بةربةستيَك لةبةرانبةر هةنديَك سةرضاوةى داراي��ي كة بوونةتة بنةماى َ طةندةليى و كةس بؤي كارى نةبووة قسةيان لةسةر بكات بة ثاساوى ئاسايشي نةتةوةيي و شاردنةوةى لة بةغداو..هتد. م��ادةى (دةي���ةم)ى ئةمياساية كة تيَيدا هاتووة ئةم الي��ةن��ان��ةى خ����وارةوة ب��ةر ضاوديَريى داراي��ي دةك��ةون كارطيَإيية و (وةزارةت حكومييةكان و ئ��ةو دةستة س���ةرب���ةخ���ؤي���ان���ةى ك��ة َ لةطةل بةوةزارةتةكان نةلكاون ئ��ةو اليةنانةى كة بودجةى ثاشبةنديان س��ةرب��ةخ��ؤو ه��ةي��ة) ب��ةم ج���ؤرةش ك��ارى دي��وان تايبةتمةند ك��راوة و سي خ��ةرج و داه��ات��ى ه��ةر َ سةرؤكايةتييةكة (سةرؤكايةتى ه���ةرَي���م – س��ةرؤك��اي��ةت��ى ث��ةرل��ةم��ان – سةرؤكايةتى ئةنجوءمةنى وةزيران) بةدةر ك���راون ل��ةك��ارى ض��اودَي��رى
كةموكوإييةكى كةئةمةش طةورةية لةياساى دي��وان و مةبةستى تايبةتى لةثشتة ،ئةو ثرسيارة دروستدةبيَت كة ئايا دةكريَت بودجةى زةبةالحى سي سةرؤكايةتيية بةكارى ئةم َ تي نةثةإيَت؟ ئايا َرييدا ضاودي َ سي سةرؤكايةتيية كةسانى لةم َ ئةوةندة ثاكذ و مةعسوم هةن كة ثيَويستيان بة ضاوديَريى نةبيَت و خؤيان ض��اودَي��رى خؤيانبن؟ ل��ةم��ادةى (ي����ازدةم)داهاتووة (دي��وان مافى بينينى ه��ةم��وو ئ���ةو ب� َ �ةل��ط��ةن��ام��ةو َ مامةلة ئاشكراو دؤس��ي��ةو نهيَنيانةى هةية كة ثةيوةندييان هةبى، ب��ةك��ارى داراي��ي��ةوة َ َ بةلطةنامانةى كة جطة ل��ةو سةرؤكى هةريَم بةهةماهةنطى َ لةطةل سةرؤكى ئةنجوءمةنى نيشتيمانيى و سةرؤك وةزيران بةدةريان دةكات ،بةمةرجيَك بكري سةرؤكى ديوان ئاطادار َ بؤ زانينى زانياريي و دةربإينى راى خؤى لةبارةيةوة) ئةمةش سي دةطةيةنى كة ئةم ئ��ةوة َ َ سةرؤكايةتيية بؤيان هةية هةندى َ بةلطةنامةو دؤسية و َ َ مامةلة بةدةر بكةن ،لةكارى ضاوديَرى بةنموءنة طريَبةستة نةوتييةكان ،ئةمةش ثاساويَكى تةواو ناياسايية ،باشة ئةطةر �ي سةرؤكايةتييةكة ه��ةر س� َ ك��ةوت��ة دةس����ت الي��ةن��يَ��ك َ هةلبذاردن ،ئايا لةئةنجامى ئةوسا دةكريَت بووتريَت ديوان وةك ثيَويست كار بؤ ميللةت دةكات ،يان دةبيَتةوة ئامإازيَك ب��ةدةس��ت دةس��ةآلت��ةوة! ئايا ل��ةم��ةدا ض َ رؤل �َي��ك بؤ دي��وان دانراوة؟ ب���ةدةر لةمانةش ئةطةر شيكاريَك بؤ ئةم بإطةية بكةين كةزؤر حةكيمانة داإيَ��ذراوة، م��ةرج دان��راوة بؤ َ بةلطةنامة نهيَنييةكان كة سةرؤكى ديوان ئاطادار بكريَت ،دةبينين كة دةوت��ريَ��ت تةنها سةرؤكى ديوان نةك سةرؤكايةتى ديوان
ياخود ئةنجوءمةنى دي��وان، يان سةرؤك و جيَطرةكةى... هتد ،تةنها ئاطاداركردنةوةى سةرؤكى ديوان ،ئاماذة نةدراوة بة ض هؤكاريَكى ئاطاداركردنةوة نةوتراوة بةنوءسراويَكى نهيَنى يان شةفةيي ،ليَرةدا دةكريَت ب��ؤ طريَبةستيَكى س��ةدان مليارى ن��ةوت و غ��از تةنها بة ثةيوةندييةكى تةلةفؤنى َ ئيمةيليَك يان مةسجيَك يان ي��ان ل��ةس��ةر ميَزيَكى ق��اوة خواردنةوة سةرؤكى ديوان ئاطادار بكريَتةوة. (ل���ةب���ةش���ى دووةم�����ى بإطةكةدا هاتووة بؤ زانينى زانياري و دةربإينى راى خؤى لةبارةيةوة) ،ليَرةدا دةركةوت ئاطاداركردنةوةكة تةنها بؤ زانينى زانيارى و دةربإينى راى سةرؤكة ،بةمةش اليةنى هةر سي سةرؤكايةتييةكة ناضار َ ن��ةك��راون كة راى سةرؤكى دي��وان بةهةند وةربطيريَت ثي بكةن (ملزم) بن و كارى َ ثيَوةي جطةلةوةى سةرؤكى ديوان بؤي نيية َ بةلطةنامةكة هةلسةنطيَنيَت َ َ بةلكو تةنها رةئي خؤى دةدات ،ليَرةدا دةثرسين ئ��ةط��ةر س���ةرؤك���ى دي���وان شارةزايي نةبوو لةو بوارةى هةرسي سةرؤكايةتييةكة كة َ طريَبةستيَكى نهيَنييان تيادا ئةنجامداوة ،ي��ان سةرؤكى ديوان سةر بة دةسةآلت بوو نةيتوانى ئةو رةئيةش بدات كة ياساكة مافى ثيَداوة ،ئةو كاتة ضى؟ ل���ةط� َ ��ةل ئ����ةوةى ضةند هةنطاويَك نراوة بةئاإاستةى ي��ةك��ط��رت��ن��ةوةى ه����ةردوو ديوان ،بةآلم ئةوةى ثيَشبينى دةكريَت بةهةمان ئةو ئالياتةى وةزارةتةكانى ترى حكومةتى لةسةرة هةوليَر بؤ خؤى و سليَمانيش ب��ؤ خ��ؤى ك��ارى ديوانيش هةر وا بةإيَوة بضيَت، كة ب��ةم ج��ؤرة ك��ارى دي��وان تةنها دةبيَتة ثةردةثؤشكردنى َ طةندةلييةكان ،جطة لةمةش
لةماوةى رابردءودا سةرؤكَيك بؤ ئةم ديوانة دياريكرا كة لةاليةن حيزبي دةسةآلتدارو خودى سةرؤكى هةريَم كانديد كرا بؤ ئةو ثؤستة ،لةكاتَيكدا ثَيويست بوو ئةو كةسةى ثؤستى سةرؤكى ديوانى ثي دةسثَيردريَت َ النيكةم كؤ دةنطييةكى ئةندامانى ثةرلةمانى لةسةر بواية بةسةرجةم فراكسيؤنةكانةوة دي��وان��ى ض��اوديَ��رى داراي��ي لةثةيكةرى ئيدارى سيستةمى س��ي��اس��ي��دا ث��ةي��وةس��ت��ة بة ثةرلةمانى كوردستانةوة ،كة ئةوة بؤ خؤى َ خاليَكى ئيجابية، بةآلم وةك تيَبينى كرا لةماوةى راب��ردءودا سةرؤكيَك بؤ ئةم ديوانة دياريكرا كة لةاليةن حيزبي دةس��ةآلت��دارو خودى
سةرؤكى هةريَم كانديد كرا ب��ؤ ئ��ةو ثؤستة ،لةكاتيَكدا ثيَويست ب��وو ئ��ةو كةسةى ثؤستى س��ةرؤك��ى دي��وان��ى ث��ي دةس��ث �َي��ردرَي��ت النيكةم َ ك��ؤ دةنطييةكى ئةندامانى ث��ةرل��ةم��ان��ى ل��ةس��ةر بواية بةسةرجةم فراكسيؤنةكانةوة، ض��ون��ك��ة ه������ةروةك ض��ؤن ئ��ةم دةزط��اي��ة لةثةيكةرى ئيداريدا س��ةر بةثةرلةمانة ئ��اواش ثيَويست دةك��ات ئةو بةرثرسانةى كة ئةم دةزطاية ب��ةإَي��وة دةب��ةن و لةلوتكةى شةرعيةتيَكى هةإةمةكةدان نةك هةبيَت ثةرلةمانييان َ بةدلى فراكسيؤنيَك يان ئةوةى دوو فراكسيؤنى ثةرلةمان بيَت. دةرئ��ةن��ج��ام و لةبةرئةو ه��ؤك��اران��ةى ك��ة ب��اس ك��ران دةتوانين َ بليَين لةم قؤناغةى َ طةندةليي ئيَستادا كة ك��ارى داراي��ي و ئيداريي لةهةريَمى ك��وردس��ت��ان��دا طةيشتووةتة ل��وت��ك��ةو ل��ةض��ةن��د مانطى َ خةلكى ناضار راب����ردوءدا كرد بإذيَنة سةرشةقامةكان بةئامانجى بنةبإكردنى ،بؤية َ مةحالة لةم قؤناغةشدا بةو ثيَيةى كة دي��وان هةنطاوى بؤ ناوة بتوانيَت ئةم ئةركانة بةجي بطةيةنيَت ،بةياسايةكى َ ثإ كةموكورتى و هةنطاوى َ كيسةل ئاسا جطة لةنةبوءنى ئيرادةيةكى جيدى تائةم ساتة وةختة بؤ يةكخستنى هةردءو دي��وان بةفيعلى ،ئةطةر بةم ياساو ميكانيزمة كار بكات ناكريَت ضيتر ميللةت ضةواشة بكريَت بةم جؤرة ثرؤذانة، دةس��ةآلت و ئؤثؤزسيؤنيش ئةطةر بة فيعلى دةيانةويَت ضاكسازيى بكةن دةبيَت بير لة ريَطة ضارةى دى بكةنةوةو ثةنا نةبةن بؤ ديوان مةطةر دواى هةمواركردنةوةى ياساكةى و كاراكردن و سةربةخؤكردنى ستافةكةى.
* ذم َيريارى ياسايي
دةسةآلتى هةريَمى كوردستانء ئيشكاليةتى قبولَكردنى ئؤثؤزسيؤن عومةر عةلى محةمةد ي��ةك �َي��ك ل��ةو طرفتانةى ك��ة هةتا ئيَستا كوردستان ب��ةدةس��ت��ي��ي��ةوة دةن� َ �ال�َي��ن�َي��ت ئةوةية كة نةيتوانيوة ذيانى سياسى بة دةستوورى بكاتء ياسا س��ةروةرب �َي��تء هةموو هاوآلتيانيش لةبةرانبةر ياسادا يةكسان بن ،سةرةإاى ئةوةى كة دةستوورى هةريَمى كوردستان نوءسراوةتةوة لةويَدا ئةرك بةرثرسياريَتى ه��ةري��ةك لة دةس��ةآلتء هاوآلتيانء حيزبة ريَكخراوةكان سياسييةكانء دياريكراوة ،بةآلم س��ةرةإاى ئةوةى كة هةريَمى كوردستان َ سالة ئةزموءنى نزيكةى 19 َ هةلبذاردنى كارى ثةرلةمانىء هةيةو دروشمى ثيادةكردنى سيستةمى ديموكراسى بةرز كردووةتةوة ،بةآلم بةشيَوةيةكى ثراكتيكى ن��ةت��وان��راوة ئةم ضةمكة بةدامةزراوةيى بكريَتء بضةسثيَتَ ، بةلكو ذيانى سياسى شيَوةيةكى رؤتينى وةرطرتووة، ك��ة ئ����ةوةش ب��وءةت��ة ه��ؤى سستيى طةشةى ديموكراسىء ل��ةزؤر شويَنيشدا ئاإاستةى ث��يَ��ض��ةوان��ةى وةرط���رت���ووة. َ كؤمةليَك ئ��ةوي��ش ب��ةه��ؤى قةيرانء بارودؤخى تايبةتء سروشتى بنةماى ثيَكهاتةى ح��ي��زب ،ك��ة زؤرت���ر نزيكةى َ لةعةقليةتى ضةسثاوو بنةما شؤإشطيَإيية تةقليدييةكةىء نةيتوانيوة لةطةأل دءنياى نويَدا خؤى بطونجيَنيَتةوة ،بةتايبةتى بةجيهانيبووندا. لةسةردةمى
ئيَستا حيزبء دةسةآلت خاوةنى َ كؤمةليَك سيماى نويَية كة زؤر جياوازة لةسةردةمى شةإى س���اردو ت��اك جةمسةريىء ئ��ةو فيكرة نةتةوةييةى كة ئ��ةوك��ات��ة ل���ةئ���ارادا ه��ةب��وو، َ هةلطرتنى دروشمى ضةسثاندنى دي��م��وك��راس��ىء ك��ران��ةوةو سيستةمى ش��ةف��اف��ي��ةتء َ كؤمةليَك دروشمى ثةرلةمانى، زؤر جوان بوون كة دةسةآلتى ك��وردى لةسةرةتاوة بةرزى كردةوة ،هةرئةوةش بوءةهؤى ئ��ةوةى كة سياسةتمةدارانى ك��ورد لةسةرةتاوة ديعايةى ئةوةيان دةكرد ،كة ئةم ئةزموءنة دةكريَت بكريَتة ئةزموءنيَك بؤ عيراقء ناوضةكة. َ ه�����ةر ل����ةس����ةرةت����اى َ هةلبذاردنى يةكةم ثةرلةمانى ك��وردس��ت��ان��ي��ش��ةوة ف��رة ح��ي��زب��ى شتيَكى ئ��اش��ك��راو ب��وءةء توانيويانة بةشدارى َ ه��ةل��ب��ذاردن ب��ك��ةن .ب��ةآلم ئةوةى جيَطةى نيطةرانى بوو كة ليَرةوة ،تيَإوانينى حيزبة دةس���ةآلت���دارةك���ان ،ط��ؤإان��ى بةسةردا هاتوو بةجؤريَكى تر سةيرى ئةو حيزبانةيان كرد كة لةدةرةوةى دةسةآلت بوون، ضونكة هةرليَرةوة حيزب بة هةموو شيَوةيةك دةستى خستة ناو ئيدارةى حكومةتء حيزب جيَطةى دةس��ةآلت��ى طرتةوةء دةستكارى ثيَكهاتةى ئيدارةى حكومةتى كرد ،بةشيَوةيةك كة تةنها ببيَتة جيَطةى ئةندامانى حيزبى دةسةآلتدار ،ليَرةشةوة حيزبةكانى تر بيَبةبةش كران
دةسةآلتى سياسى لةهةريَمى كوردستاندا ئةطةر ئيدارةيةكى سياسى بؤ طؤإان لةئارادا هةبَيت
دةتوانَيت زؤر شتى نوآ بكاتء لةم ريَطةيةشةوة بةشَيكى زؤر لة ئةو
قةيرانانةى كة ئَيستا هةن ضارةسةر دةبن لةطةأل هاوآلتيانى بيَاليةندا. ه�����ةر ل����ةس����ةرةت����اى دامةزراندنى يةكةم ئةزموءنى ث��ةرل��ةم��ان��دا ه��ةم��وو حيزبة سياسييةكانى ب��ةش��دار كرد لةدةسةآلت ،لةم ريَطةيةشةوة ئ��ؤث��ؤزس��ي��ؤنء دةس����ةآلت ي���ةك ويَ��ن��ةي��ان وةرط����رتء دروستبوونى شةإى ناوخؤش زؤرب������ةى ح��ي��زب��ةك��ان��ي��ان دابةشكرد ،لةسةردةمى دوو ئيدارةييدا كة هةريةكةيان بة جؤريَك بةشداريان كرد لةو يةكيَك لةو دوو ئيدارةيةدا. بةآلم لةدواى يةكطرتنةوةى دوو ئ��ي��دارةك��ةء روخ��ان��ى رذيَمى عيَراقء كةمبوونةوةى
مةترسييةكان لةسةر ئيدارةى هةريَمى كوردستان ،جاريَكى تر ئةو ئةزموءنة دووبارةبوةوة، ضونكة حيزبةكان هةموويان بوونة هاوثةيمانيَكى يةكطرتوو، ليَرةشةوة بواريَك نةمايةوة بؤ كيَبةركيَى سياسيىء ماناكانى ديموكراسى ب��ةرةو الوازى رؤيشت ،ضونكة لةم ريَطةوة َ رؤل��ى هيض حيزبيَكى سياسى ل��ةدةس��ةآلت��دا دةرن��اك��ةوَي��ت، لةروءيةكى تريشةوة ،جةماوةر نازانيَت ئةطةر ئيدارةى حكومةت سةركةوتوو نةبيَت ،كآ ئةو تاوانة َ هةلدةطريَت. يةكيَك لةبنةما طرنطةكانى ذيانى ثةرلةمانيىء سيستةمى ديموكراسى ،بوونى حيزبى سياسيية .حيزبى سياسيش ي��ان ب��ةش��دارى لةحكومةتدا دةكات ،يان وةك ئؤثؤزسيؤن دةم��يَ��ن��يَ��ت��ةوة ،ل��ةه��ةردوو ب���وارةك���ةش���دا دةت��وان��يَ��ت بةشيَوةيةكى ش��ةف��اف باس َ لةرؤلى حكومةت بكاتء وةك ضاوديَريَك وابيَت بةسةريةوة، لةثةرلةمانيشدا ه��ةروةه��ا ئؤثؤزسيؤن دةتوانيَت َ رؤلى كارا ببينيَت لةضاوديَرى حكومةتء ح��ي��زب��ى دةس����ةآلت����دارداء كيَبةركيَى ل��ةه��ةم��ان��ك��ات��دا، ث���رؤذةى ثيَشكةشكردنى جؤراوجؤر بكات بؤ ضاككردنى بارى ذيانء طوزةرانى َ خةلكء ه��ؤك��ارى رَي��ط��ة خؤشكردن بيَت بؤ بوونى شةفافيةتء َ لةرؤلى ئاطاداربوونى هاوآلتيان حكومةتء ثةرلةمانء ذيانى سياسى.
ب���ةآلم ئ����ةوةى جيَطةى س��ةرس��وإم��ان��ة ل��ةس��ةرةت��اى حكومةتى دةستبةكاربوونى نويَى هةريَمى كوردستانةوة ئ��ةو دةس��ت��ةواذان��ة دءوب��ارة دةك��ريَ��ن��ةوة ك��ة نابيَت ئةو حيزبةى بةشدارى لةحكومةتء ثةرلةماندا هةية ،بؤى نيية رةخنة بطريَت ء دةسةآلت ئةوة قبوأل ناكات ،ليَرةوة دةبينين لةنيَوان حيزبة سياسييةكانى دةرةوةى دةس������ةآلتء ح��ي��زب��ةك��ان��ى دةس��ةآلت��دا ليَك تيَنةطةيشتن هةية كة ثيَويستى بة زياتر طفتوطؤو لةيةكترى تيَطةيشتن هةية ،بوونى فرةحيزبى يةكيَكة ديموكراسى لةبنةماكانى و ب��وون��ى ئؤثؤزسيؤنيش نيشانةى ثيَطةيشتنى سيستةمى ديموكراسيية. ئؤثؤزسيؤنيش ضونكة نويَنةرايةتى ذم��ارةي��ةك لة ه��اوآلت��ي��ان دةك���ات لةضينء تويَذة جؤربةجؤرةكانء دةبيَت وةك ثرديَكى ثةيوةندى وابيَت لةنيَوان َ خةلكء دةسةآلتدا. ل��ةب��ةرئ��ةوة حيزبةكانى ئؤثؤزسيؤنيش بةرثرسياريَتى ت��اي��ب��ةت��ى خ��ؤي��ان ه��ةي��ة كة ل��ةض��وارض��يَ��وةى سيستةمة ديموكراسييةكةو دةستووردا َ رؤلى ئيجابى خؤيان دةتوانن ببينن .ك��ة ئةمانيش لةطةأل َ رؤلى ضاوديَر ميدياى ئ��ازاددا دةبينن. ك��ة ئ��ةم��ةش ل��ةراس��ت��ي��دا لةخزمةت ئةوةداية كة باشترين دةسةآلت حوكم بكات ،ليَرةوة نابيَت دةسةآلت بةضاوى دوذمن
سةيرى ئؤثؤزسيؤن بكات، َ بةلكو وةك بةشيَكى طرنطى ذيانى ديموكراسى بةرثرسيار َ َ لةطةلدا بكريَت، مامةلةى دةبيَت لةهةمانكاتدا دةبيَت ئةو حيزبةى ك��ة دةس���ةآلت وةردةط��ريَ��ت ئةويش لةضوارضيَوةى ياساو دةستووردا َ هةلسوكةوت بكاتء بؤى نةبيَت بة ئارةزءوى خؤى هةمووشتيَك بؤ خؤى قؤرغ بكات ،لةاليةكي تريشةوة دةبيَت َ بةئالوطؤإى ئاشتيانةى بإواى دةسةآلت هةبيَت. ب��ؤراس��ت��ك��ردن��ةوةى ئةم بؤضوونة ثيَويستة هةمووال َ مامةلة بكةنء بةثيَى دةستوور لةسةرةتاوة كؤك بن لةسةر ئ���ةوةى ك��ة ه��ةم��وو لةثيَناو ئامانجيَكى ثيرؤزى نةتةوةييدا كاردةكةن ،لةثيَناو بةرذةوةندى طشتيدا. لةاليةكى تريشةوة دةبيَت هةموويان ثابةندى ثاراستنى َ خةلك بةرذةوةنديية باآلكانى بنء لةريَطةى دروستكردنى ئ��ةن��ج��وءم��ةن��ى ئاسايشى نةتةوةييةوة ئةو بةرذةوةنديانة ديارى بكةن كة دةبيَت هةموو هيَزيَكى سياسيىء مةدةنيى لى بكةن. ثاريَزطارى َ ب��ؤ ئ����ةوةى ئ��ةزم��وءن��ى سياسى هةريَمى كوردستان سةركةوتووبيَت ثيَويستة ليَك تيَطةيشتن لةنيَوان دةسةآلتء حيزبة سياسييةكانء ريَكخراوة ن��اح��ك��وم��ي��ي��ةك��انء ميدياى ئازاددا هةبيَتء هةريةكة َ رؤلى خؤى بزانيَت بؤ طةشةدان بة ديموكراسىء بوارى ثةرةثيَدانى
م��رؤي��ى .ئ��ةم��ةش ثيَويستى ب��ةوة هةية كة بةشيَوةيةكى ئةكاديمى طفتوطؤء ثةيظينى ل��ةس��ةر ب��ك��رَي��ت .ب��ؤ ئ��ةوةى ئةم ئةزموونة بةشيَوةيةكى سروشتى طةشة بكاتء نةبيَتة كؤثييةكى دةسةآلتة تاكإةوة عةسكةرتارةكانى دةوروبةر ،كة تةنها ديموكراسيةتيَكى رؤتينى دةخةنةإوو ،بةآلم لةراستيدا ئامادةى هيض طؤإانكارييةك نينء ب��ة زةب���رى عةسكةرء دةزطا ئةمنييةكان ثاريَزطارى لةدةسةآلت دةكةنء بإوايان بة َ ئالوطؤإى ئاشتيانةى دةسةآلت نيية ،تةنها بؤ ئةوةش كة َ بليَن ديموكراسى هةية ضةند حيزبيَكى ك��ارت��ؤن��ى دروس��ت��دةك��ةنء َ لةهةلبذاردنةكاندا بةشداريان ثيَدةكةن. دةس����ةآلت����ى س��ي��اس��ى لةهةريَمى كوردستاندا ئةطةر ئيدارةيةكى سياسى بؤ طؤإان ل��ةئ��ارادا هةبيَت دةت��وان�َي��ت زؤر شتى ن��وآ ب��ك��اتء لةم ريَطةيةشةوة بةشيَكى زؤر لة ئةو قةيرانانةى كة ئيَستا هةن ضارةسةر دةبن ،ئةويش ئةطةر ذيانى سياسى بةرةو بة دامودةزطايى بوونى ديموكراسى بضيَتء هؤشيارييةكى سياسى َ خةلكيش دروست ببيَت، لةالى َ هةلسةنطاندنيَكى كة بتوانيَت ب��اش ب��ؤ دةس���ةآلتء حيزبة سياسييةكان بكةنء دواج��ار هةر ئةوانيش بإيار دةدةن كة كآ شايةنى بةدةستةوةطرتنى دةس��ةآلت��ةو كيَش ثيَويستة لةئؤثؤزسيؤندا بميَنيَتةوة.
هاوآلتي
َ كــؤمـةلـطا
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
9
بازرطانى تلياك لة كوردستان
دانا رةزطةيي
بازرطانيَكي مادةى هؤشبةر :ئةطةر بةرثرسيَكت لةثشت نةبيَت؛ هةرزوو سةرت دةضةقيَت بة قو ِردا
ك��ؤن��ة بازرطانيَكى م��ادةى هؤشبةر لة كوردستان ئاماذة ب��ةوةدةك��ات ضةندين بةرثرس تيَوةطالون بة كاري بازرطانيكردن بة مادانةوةو لة هةريَمى كوردستانةوة مادةى ترسنانك بؤ ضةند وآلتيَكى ت��ري دةط��وازن��ةوة بة مةبةستى َ خةياليي. قازانجكردنى م��اوةي ضةند َ سالة هةريَمى ك��وردس��ت��ان ب��ةت��اي��ب��ةت دواى ئازادكردنى عيَراق بووةتة َ مؤلطةى ئةو كةسانةى كة كارى بازرطانى و بةكارهيَنانى م��ادةى هؤشبةر دةكةن ،ئةمةش بةهؤى ئةوةى كة لة سنورةكانى هةريَمى كوردستانةوة ديَنة ناوةوة. بازرطانيكردن س����ةرةإاى بةمادةكةوة ،هةنديَك جاريش بووةتة هؤي بآلوبووةنةوةو بةكارهيَنانى مادةكة ،بةثيَي ئاماري بةإيَوةبةرى طشتى نةهيَشتنى مادةى هؤشبةر لة كوردستان ،بةكارهيَنةرانى ئةو مادانة لة كوردستتانن نزيكةى 1000كةسيَك دةبن. يةكيَك ل��ةو ك��ةس��ان��ةى كة ثيَشتر كارى بازرطانى بة مادةي ه��ؤش��ب��ةرةوة ك���ردءوة بةناوى خدر ئاغا خؤى ثيَناساندين ،باس لةوةدةكات كة مادةو هؤشبةرةكان لةكوردستانةوة ب��ةرةو وآلتانى توركياو سورياو لوبنان دةنيَردريَت. خدر ئاغا ،ناوى خوازراوى ئةو كةسةيةو ئيَستا لة شارى حاجياواي س��ةر ب��ةق��ةزاى ران��ي��ة (131ك���م) ب��اك��وءري خ��ؤرئ��اواى سليَمانى، دادةنيشيَت ،بةو مةرجة ليَدواني بؤ هاوآلتيدا كة ناوةكةى ثاريَزراوبيَت. خدر وتى «من يةكيَك بووم ل��ةوان��ةى كة ثيَشتر زؤر جؤرى موخةدةراتم هيَناوة بؤ كوردستان بةإى كراوة بؤ توركيا يان كة ليَرةوة َ سوريا و لوبنان يان بؤ خوارووى
ع �َي��راق ،ه��ةر ضةندة ئيَستا من وازم لةو كارة هيَناوةو حةزناكةم هةرناويشى ببيستم«. خ��در ئاماذة ب��ةوةدةك��ات كة مادةكانى ترياك و حةشيش لة كوردستان زؤر س��ةرف ب��ووة و َ دةولةمةندةكان زؤرَي��ك لةكةسة َ كريستاليان لةو ئاخيرانةدا داواى ليَكردووة ،كة مادةيةكى ترسناكة، خدر وتى «بةآلم زؤر كةس خؤى لةقةرةى ئةو مةوادة نةدةدا تةنها بةرثرس و َ دةولةمةندةكان نةبيَت«. كاروان َ سالح ،ئةندامى ليذنةى ناوخؤ لةثةرلةمانى كوردستان لة ليَدوانيَكدا بؤ هاوآلتى وتى «كوردستان دواى راثةإينى 1991بووةتة جيَطاى َ كؤمةليَك كةسى بازرطان و ئيَستاش زؤريَك لةبازرطانان دةيانةويَت ئةو ثةتاية يان ئةو نةخؤشيية بهيَننة هةريَمى كوردستان هةرضةندة
ءآلتانى دراوسيَش زؤر كارلةسةر ئةوة دةكةن كة ئةو بازرطانيية و ئةو مةوادة بيَتة هةريَم«. ه����ةروةه����ا وت����ى ئيَستا دةيانةويَت لة ليذنةى ناوخؤى ثةرلةمانى كوردستان ئةو ياساية هةمواربكةنةوةو دةستكاريى بكريَت «بؤ ئةوةى هيض كةسيَك نةتوانيَت جورئةت بكات بازرطانى بةو مةوادة بكات ،ضونكة ئةو م��ةوادة تةنها لةبةرذةوةندى بازرطانان دايةو ءآلتانيش بةدةستيَكى سياسى كارى لةسةردةكةن بؤ تيَكدانى شيرازةى َ خةلكى كوردستان«. خ��در ئاغاى كؤنة بازرطانى م��ادة هؤشبةر ،وتى «ئيَستا كةم كةس دةتوانيَت ئةو ك��ارة بكات، ئةطةر بةرثرسيَكت لة ثشت نةبيَت و هاوكاريت نةكات ئةوا هةرزوو سةرت دةضيَتة ناو قوإ ،من زؤر
جار بازرطانم بينيوة كة بة كيلؤ مةوادى كإيوةو بةسةيارةى جام رةش بردويةتى بؤ دهؤك و لةويَوة بؤ توركيا ،يان بةرثرس هةبووة كة خؤى بازرطانى دةكات دةيبات بؤ وآلتانى دةرةوة ،ضونكة هيض بةرثرسيَكى كورد لة كوردستان ناثشكيَنريَت و دةضيَتة دةرةوة«. كاروان َ سالح ،ئةندامى ليذنةى ناوخؤ لةثةرلةمانى كوردستان وتى «ئةوةى جيَطةى نيطةرانيية كة تاكو َ كؤنتإؤلى ئيَستا حكومةت نةيتوانيوة ئةو بابةتة بكات بةهؤى ئةوةى كةتاكو ئيَستا اليةنى دوو ئيدارةيى ثيَوةديارةو وة كةمتةرخةمى اليةنى ئاسايشيش هؤيةكة بؤئةوةى ئةو مةوادة بيَتة هةريَمى كوردستانةوة، ضونكة تاكو ئيَستا ئاسايش لة ذيَر ركيَفى حيزبى دةسةآلتداية نةوةكو حكومةت«.
وتيشى «هةرئةمةش وايكردوءة كة ئةو دةزطاية ثيشةيى و سةربةخؤ نةبوون و نةيانتوانيوة وةكو ثيَويست ثاريَزطاريى لة ئةمنيةتى قةوميةت بكةن ئةوةش ئةو بةرثرسياريَتييةش دةكةويَتة سةركردايةتى سياسى لةهةريَمى كوردستان و حكومةتى هةريَم و ثةرلةمانى كوردستانيش، ضونكة ث��ةرل��ةم��ان ئيرادةيةكى ئةوتؤى نةبووة بؤ ئيشكردن«. ف���رس���ةت َ دؤل����ةم����ةإى ب��ةإَي��وةب��ةرى طشتى نةهيَشتنى مادةى هؤشبةر لة كوردستان لة ليَدوانيَكى بؤ هاوآلتى «ئةوة دوورة لة راستييةوة كة هيض بةرثرسيَك بةئاشكرايى ئةو كارة بازرطانيية بكات و لة كوردستانةوة ئةو مةوادة بةإيَبكريَت بؤ دةرةوةى كوردستان، ضونكة ئيَمة ل��ة ت���ةواوى َ خالة سنورييةكان و شويَنة طشتييةكان
بنكةمان دان���اوةو ك��ارى خؤيان دةكةن« .بةآلم بة ثيَي وتةى كؤنة بازرطانةكةى مادة هؤشبةرةكان ئةو بةرثرسانةى كة بازرطانيان بة تلياكء مادةكاتى ترةوة كردووة لة بازطةكان نةثشكنراون ،لةبةرئةوةى بةرثرس بوون. ل����ة س� َ ���ال����ى 2006ةوة بةإيَوةبةرايةتييةكمان نةهيَشتنى مادةى هؤشبةر دامةزريَنراوة كة سةر بة وةزارةتى ناوخؤية .فرسةت َ دؤلةمةإى وتى بةإيَوةبةرايةتييةكان بؤ بةرةنطاربوونةوةى ئةومةوادة و «زؤر ضاالكانة« َ هةلساوة بةكارةكانى خؤى و زؤريَك لة باند و طرءوثةكانى ئةو بوارةى دةستطيركردءوة. هةروةها وتى «ئيَمة نةمانتوانيوة َ كؤنتإؤلى ئةوة بكةين، لة سةدا سةد بةآلم توانيومانة لة سةدا هةشتا َ كؤنتإؤل بكريَت ئةمةش لة هيض
شويَنيَكي دونيادا نيية لةسةدا سةد َ كؤنتإؤل بكريَت ،ئيَمة لةسةدا نةوةد باندةكان دةستطيربكةين ئةوةى ئيَستا بةكاردةهيَنريَت تةنها لةو ريَطةيةوة دةبيَت ئةوةى كة بؤخؤى بةدوايدا دةطةإيَت و دةيخوات ئةطينا وةكو بازرطانى زؤر كةمبووةتةوة و هيض كةس لة فإؤكةخانةى هةوليَر دةربازى نابيَت بؤ دةرةوة«. بةإيَوةبةرى طشتى نةهيَشتنى مادةى هؤشبةر ئاماذة بةوةدةكات كة َ خةلكيان دةستطيركردووة لةناو ط��ةدةى خ��ؤى م��ادةى هؤشبةرى شاردووةتةوة .ئاماذةى بةوةشكرد كة ئيَستا ريَ��ذةى بةكاربةران و بازرطانان زؤر رووى لة كةميى كردءوة. ف��رس��ةت َ دؤل���ةم���ةإى وتى «بةكارهيَنان نزيكةى 1000كةسيَكن و ئةوانةى بازرطانى ثيَوةدةكةن بةشيَكى زؤريان ليَدةستطيركراوة، ئةطةر مابيَتيش ئةوا بةإيَذةيةكى زؤر كةمة هةرضةندة ئيَمة ئيَستا كةمتر ئ��ةو دةزطايانةمان هةية، ب���ةآلم َ دل��س��ؤزي��ى ه��اوآلت��ي��ان و كارمةندان توانيومانة كارى باش بكةين بؤئةوةى ئاسايشى هةريَمى كوردستان تيَكنةضيَت«. خدر ئاغاي كؤنة بازرطان ئاماذة بةوةدةكات كة زؤريَك لة بةرثرسان ئةوانةى كة سيقةيان ثيَي هةبووة داوايان ليَكردووة مادةى هؤشبةريان بؤ بهيَنيَت بة مةبةستى بازرطانى، هةروةها رءونيكردةوة كة بةرثرس َ كريستالي هةبوءة داواى جؤرى ليَكردووة ،وتى «من بؤخؤم ئةوةم لة بةرثرسةكة بيستووة كة وتى ئةوة بؤ لوبنان زؤر باشة و َ خةلكى ئةوى زؤر موشتاقييةتى ،مةبةستى َ َ كريستال ب��وو ك��ة ئ��ةو م��ةوادة هةركةسيَك بةكارى بهيَنيَت بؤ ماوةى شةش بؤ حةوت جار ئةوا يةكسةر ئيَسكى دةإزيَت و تووشى بيَئوميَديى دةبيَت لة ذياندا«.
«ثةنابةران لةرةوشيَكى زؤر خراثدانء تا ئيَستا ضةند كةسيَكيان خؤيان كوشتووة« ئامانج عةبدوآل ،بةرثرسى لقى كوردستانى فيدراسيؤنى سةراسةرى ثةنابةران
سازدانى :هاوآلتى
بةثيَى زانيارييةكانى بةرثرسانى ريَكخراوى فيدراسيؤنى سةراسةرى ث��ةن��اب��ةران ،بةهؤى ب��ةردةوام��ى سياسةتى دي��ث��ؤرت��ك��ردن��ةوةى ثةنابةران تائيَستا زياتر لة ()5500 ثةنابةر لةسةرجةم وآلتانى ئةوروثا، ب��ةزؤر لةريَطةى فإؤكةخانةكانى ع �َي��راق��ةوة ن��يَ��ردراون��ةت��ةوة بؤ كوردستانء دةيان ثةنابةرى تريش مةترسى ناردنةوةيان لةسةرة، ه��ةروةه��ا ذم��ارةي��ةك��ى زؤري��ش بةخواستى خؤيان هاتوءنةتةوة ب��ةآلم ئ��ةوان��ة الى ئ��ةوان تؤمار نةكراون.
ئ��ام��ان��ج ع���ةب���دوآل سةعيد بةرثرسى لقى هةريَمى كوردستانى فيدراسيؤنى سةراسةرى ثةنابةران، ل��ةم دي���دارةى ه���اوآلت���يدا ب��اس لة خراثي رةوشي ثةنابةرانى دةكات لة وآلتانى ئةوروثاء هةروةها باس لةو ضاالكيىء خؤثيشاندانانة دةكات كة دذى بةزؤرناردنةوةى ثةنابةران وةكو فيدراسيؤن ئةنجاميانداوة. حكومةتى عيَراقي بةثيَي ضةند َ لةطةل هةنديَك ريَككةوتننامةيةك لةوآلتانى ئةوروثا كار بؤ بةزؤر ناردنةوةى ثةنابةران دةكات ،ئامانج عةبدوآل ئاماذة ب��ةوةدةك��ات كة حكومةتى هةريَميش َ رؤلى هةية لةو ريَككةوتننامةيةدا. لة 2005ةوة ناردنةوةى ثةنابةران دةسيثيَكردوءة ريَ��ك��خ��راوى فيدراسيؤنى َ لةسالى سةراسةرى ثةنابةران، 1992ةوة دام��ةزراوةو لةئيَستاشدا لة 8وآلتى ئةوروثى نوءسينطةو ئؤفيسى ه��ةي��ةو ك��اروض��االك��ى ئةنجامدةدات ،بارةطاى سةرةكى ريَ��ك��خ��راوةك��ةش ل��ة ل��ةن��دةن��ة. ئامانج عةبدوآل سةعيد بةرثرسى لقى كوردستانى فيدراسيؤنى سةراسةرى ثةنابةران ،لةسةرةتاى دي��دارةك��ةى ه��اوآلت��يدا ئاماذة بؤ ئةوةدةكات ئةوان داواى َ مؤلةتى خؤثيشاندانيانكردوءة لة سليَمانى دذى بةزؤرناردنةوةى ثةنابةران، ب���ةآلم ث��اريَ��زط��ار بةبيانوءى ه��ةس��ت��ي��اري��ى ب��ارودؤخ��ةك��ةو بةرذةوةندى طشتى ريَطةى نةداون ئةو خؤثيشاندانة ئةنجام بدةن. هةروةها هيَما بؤ ئةوةشدةكات كة لةئيَستادا دوو جؤر ثةنابةر لةهةريَمى كوردستاندا هةية، ئةوانةى كة بةزؤر نيَردراونةتةوةو
ئةوانةشى كة بةئارةزووى خؤيان هاتوءنةتةوة. ئامانج وتى «لة َ سالى 2005ةوة ديثؤرتكردنةوةى ن��اردن��ةوةو بةزؤرى ثةنابةران دةستيثيَكردوءةو بةشيَوازيَكى زؤر ناشيرينء دوور لة بنةماكانى مافى مرؤظ ء ياسا دةنيَردريَنةوةو ئيهانةو ليَدانيان بةرانبةر دةكريَت«. بةثيَى زانيارييةكانى بةرثرسى لقى ك��وردس��ت��ان��ى رَي��ك��خ��راوى ن��اوب��راو ،وآلت��ى بةريتانيا ثشكي شيَرى بةردةكةويَت لة ناردنةوةى
ب��ةزؤرى ثةنابةران لةسةرجةم وآلتانى ئةوروثا ،بةرثرسى لقى هةريَمى كوردستانى فيدراسيؤنى سةراسةرى ثةنابةران ،هيَما بؤ ئ��ةوةدةك��ات لةريَطةى هيَزيَكى كؤماندؤء كؤمثانياى تايبةتةو لة َ سالى 2005ةوة لة وآلتى بةريتانيا بة جلى سةربازييةوة 40ثةنابةريان ن�����اردةوةو ئ����ةوةش يةكةمين وةجبةى ن��اردن��ةوةى ثةنابةران دةستيثيَكردوءةو تائيَستاش ئةوة دريَ��ذةى هةيةو زياتر لة ()5000 هةزار ثةنابةر نيَردراونةتةوة.
ثةنابةران لةرةوشيَكى خراثدا دةذين ب��ةوت��ةى ئ��ام��ان��ج ع��ةب��دوآل ئ��ةو ث��ةن��اب��ةران��ةى ك��ة ب��ةزؤر ط��ةإَي��ن��راون��ةت��ةوة ب��ؤ هةريَمى كوردستان ،ئيَستا لةرةوشيَكى زؤر خراثدا دةذينء لة هةموو روءةكانى دةروون���ي���ىء ك��ؤم��ةآلي��ةت��ي��ىء ئابوءرييةوة ضةند كةسيَكيان خؤيان كوشتوءة ياخود توءشى نةخؤشى دةروونيى بوون ،هةروةها ل��ةرووى داراييةوة وةزعيان زؤر خراثةو تيايانداية ث��ارةى ثاسى ثيَنيية كة هاتوضؤ بكات .دةربارةى َ رؤلى حكومةت لةهاوكاريكردنء ثشتيوانيكردنى ئةو ثةنابةرانةى كة ئيَستا لةكوردستان دةذي��ن، ناوبراو وتى «حكومةتى هةريَم هيض دةستطيرؤييةكة ئةو ثةنابةرانةى نةكردءوة نةلةإووى ئابوءرييةوة نة رووى دةرءونييةوة ،ئيَمة دةيان ثةنابةر دةزانين كة لةبواريَكدا زؤر ليَهاتوو كارامةن ،بةآلم حكومةت ه��ةل��ى ك���ارو دام��ةزران��دن��ى بؤ نةرةخساندوون«. ( )IOMرَي��ك��خ��راوَي��ك��ى َ َودةولةتييةو لةزؤربةى وآلتان ني ئؤفيسيان هةيةو ئاسانكاريى دةكةن
بؤ ئةو ثةنابةرانةى كة بةخواستى خؤيان دةطةإيَنةوة بؤ وآلتةكانيان، هةروةها ريَكخراوةكة بإيَك ثارة دةدةن بة ثةنابةرانء بؤئةوةى دواى طةإانةوةيان بؤ وآلتةكانيان دووبارة بةوثارةية دةست بةذيان بكةنةوة ،بةرثرسةكةى فيدراسيؤنى ثةنابةران ،ئاماذة بةوةدةكات بةآلم َ بةليَنةكانى ريَكخراوى ()IOM ب��ةران��ب��ةر ث��ةن��اب��ةران��ى ك��ورد نةبردووةتة سةرو زياتر لة ()100 ثةنابةر كة بةخواستى خؤيان طةإاونةتةوة ريَكخراوى ناوبراو بداتى. ئامادةنيية ئةو بإة ثارةيان َ وتيشى «ضةندين جار ثةيوةنديمان ك���ردءوة بةئؤفيسى سةرةكيان لةهةوليَر ،بةآلم بةرثرسانى ئةو ريَكخراوة ئامادةنين وةآلممان بداتةوة«. حكومةتى هةريَم رؤلَى هةية لةناردنةوةى ثةنابةران سةبارةت بة َ رؤل��ى حكومةت لة ريَطرتن لة سياسةتى ناردنةوةى بةزؤرى ثةنابةران ،ئامانج عةبدوآل وتى «حكومةتى هةريَم بيَدةنطى ه� َ �ةل��ب��ذاردوءةو ئيَمة لة كابينةى ثيَنجةمء شةشةميشدا دةيانجار سةردانى بةرثرسانمان كردوءة ،هةر لة سةرؤكى ثةرلةمانء سةرؤكى حكومةتء ئةندامانى ثةرلةمان داوامانكردءوة كة بةفةرمى َ رؤليان هةبيَت لةوةستاندى سياسةتى ديثؤرتكردنةوةى ثةنابةراندا ،بةآلم ب��ةداخ��ةوة تائيَستا هيض كاريَكى وانةكراوة بؤ وةستاندنى بةزؤر ناردنةوةى ثةنابةران«. بةوتةى ن��اوب��راو لةئيَستادا رةوش��ى ثةنابةران لةسةرجةم وآلتانى ئةوروثادا خراثة ،رؤذانة ذم��ارةي��ةك��ى زؤري����ان وةآلم��ى نةريَنيان لةسةر كةيسةكانيان بؤ ديَتةوة هةروةها ثةنابةران بةردةوام
ث��ةن��اب��ةران ،لةسةر ن��اردن��ةوةى ثةنابةران؛ ئامانج عةبدوآل ئاماذة بؤ ئةوةدةكات ئةوان دةيانجار لةإيَطةي ياداشتء خؤثيشاندانء ناإةزايي دةرب��إي��ن��ةوة دذى ن��اردن��ةوةى بةزؤري ثةنابةران بوون ،هةروةها لةريَطةى ريَكخراوة حكوميىء ك��وردس��ت��انء ناحكومييةكانى دةرةوةو وآلتانى ئةوروثا ،فشاريان دروس��ت��ك��ردوءة ب��ؤ وةستاندء راطرتنى سياسةتى ديثؤرتكردنةوةو كاريطةريشى هةبووة.
مافةكانيان ثيَشيَل دةكريَت. ب��ةرث��رس��ى ل��ق��ى ه��ةرَي��م��ى ك��وردس��ت��ان��ى ف��ي��دراس��ي��ؤن��ى س��ةراس��ةرى ث��ةن��اب��ةران ئاماذة بةوةدةكات بةثيَى ئةو زانياريانةى الي ئ��ةوان��ة؛ حكومةتى عيَراقى بةرانبةر بة ليَخؤشبوون لة قةرزو دةستكةوتنى ضةند ئيمتيازاتيَكى ك��ةم ،ضةندين ريَككةوتننامةى َ ل��ةط��ةل وآلتانى ج���ؤراوج���ؤري ئةوروثا ،وةك (سويدء بةريتانياو َ َ ئيتالياو ضةند ئةلمانياو يؤنانء وآلتيَكى تر) ئيمزاكردوءة بؤ بةزؤر ناردنةوةى ثةنابةران« ،بيَطومان حكومةتى هةريَميش َ رؤل��ى هةية لةو ريَككةوتننامانةداو بيَدةنطيى َ هةلبذاردوءة بةرانبةر ناردنةوةى ثةنابةران«. سةبارةت بة َ رؤلء كاريطةريى ريَكخراوى فيدراسيؤنى سةراسةرى
ضاالكى دذى ناردنةوةى ثةنابةران بةردةوامة َ دووس����ال زي��ات��رة م���اوةى فيدارسيؤنةكة هةموو ريَوشويَنيَكى ياساييان طرتووةتةبةر بؤ ئةوةى ئؤفيسى سةرةكى لةكوردستان بكةنةوة؛ بةآلم تائيَستا وةآلميان نةدراوةتةوة ،بةرثرسى فيدراسيؤنى سةراسةرى ثةنابةران لة هةريَمى َ مؤلةتى كوردستان ،وتى «ئيَمة فةرمى ريَكخراوةكةمان لةئةوروثا ه�َي��ن��اوة ب��ؤ وةزارةت����ى ناوخؤ، بةآلم تائيَستا بةفةرمى وةآلممان وةرنةطرتوءة بؤ ئةوةى نوءسينطة بكةينةوة ،ثيَدةضيَت لةسةر ئةمةش لةضةند رؤذى ئايندةدا كةمثينيَك لةسةرانسةرى ئةوروثاو هةريَمى كوردستان رابطةيةنينء فشاريَك دروستبكةين بؤ ئةوةى نوءسينطةى هةريَمى كوردستان بكةينةوة«. ف��ي��دراس��ي��ؤن��ةك��ة ئيَستادا َ ئيمزاكؤكردنةوةو هةلمةتيَكى كةمثينيَكيان دذى سياسةتى ب��ةزؤر ناردنةوةى ثةنابةرانءلة ك����وردس����ت����انء ئ����ةوروث����ا ضاالكييةكان دةستثيَكردوءةو بةردةوام دةبيَت و داوا لة حكومةتى عيَراقء هةريَمى كوردستان دةكةن كة بةفةرمى ريَطريى بكةن دذى بةزؤر ناردنةوةيان.
كؤمةآليةتىء الوان
8
lawan_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
هاوآلتي
خواستى كضانى طةرميان بؤ ليَخوأين زياتردةبيَت
51 د .هةذار عوسمان مةعروف ـ ثسثؤإي م َيشكء دةرووني /سل َيمانى
كواي حكومةت؟ (هؤمةر) باوكي (فريشتة) هاتةالم بؤ ضارةي كةمخةوي و ترس و بيركردنةوةي زؤر و وةإسي لة ذي��ان .لة ناوةإاستي قسةكانيدا داية ثإمةي طريان ،جؤطةي فرميَسك بة سةر روومةتة ضرض و وشكةكانيدا ثيَضاوثض بةرةوخوار مليان نا( ،دكتؤر! َ َ مندالةكاني ترم خؤشتر دلنيابة فريشتةم لة هةموء دةويست ،ضونكة ئةو سةرةإاي ئةوةي زةعيفةية، عةقلة ،زؤر سادة و َ َ دلثاكة ،ئاخ نوقسانيشة ،كةم دكتؤر ضةند هاوارم كرد ئاممان كة من لة َ مالةوة نيم ئاطاداري بن ،ورياي بن نةهيََلن شتيَكي بةسةر بقةومي بيَت ،تازةضي بكةم ،ئ��ةوةي ن��ةدةب��وء َ قةوما .)...كة بينيم (هؤمةر) لة رءوي دةروءنييةوة تةواو َ هةلضوءة و هةذاوة و ئيَش و ئازارةكاني توند َ كةلبةيان لة دةروءني طيركردءوة ،ثيَم وت با واز لة طيَإانةوةي ضيرؤكةكةي بيَنيَت ،كة بةهؤيةوة وا ضةند مانطيَكة زينداني كراوة ،بإيَك هيَورمكردةوة و َ دلنةواييم كرد و هانمدا كة بةهيَزبيَت .ديارة لةسةر روءداوةك��ةي (فريشتة) ٢كةسي تر زيندانيكراون كة خزمي نزيكي (هؤمةر)ن ،ئةوان روءداوةكةيان بةمجؤرة بؤ من طيَإايةوة :ترس و تاسان ،شةرم و تةريقي و وا قوإمان بةجؤريَك َ باليان كيَشابوء بةسةر ذن و َ مندالي (هؤمةر) دا كة كةس نةيدةزاني و نةيدةتواني و نةيدةويَرا ضؤن باسي كيَشةي (فريشتة) ي كضي بكات و ضارةيةكي واي بؤ بدؤزيَتةوة كة ئابإوي خيَزانةكة نةضيَت( .فريشتة) تةمةني َ ١٨ سالة، َ َ سال تيَثةإناكات ،ئةو عةقليي لة ٦ بةآلم تةمةني َ منداليَكي َ ٦ سال ذيري و زيرةكيي هةر ئةوةندةي هةية ،بةآلم لة بةذن و باآلدا و لةوةي كة ميَينةية و خاوةني هةموء ئةندامةكاني زاوزيَية هيضي كةمتر نيية لة كضيَكي ئاسايي و تةندروستي هاوتةمةني خؤي .دايكي (فريشتة) دةبينيَت ضؤن زكي كضةكةي وردة وردة طةورةدةبيَت و هةموء نيشانةكاني تري ذني دءوطيان (سكثإ) تيَيدا دةردةكةويَت .تيَإوانيني دكتؤري ذنانة و ئةنجامي تيَإوانيني خويَن و سؤنار دةيسةلميَنن كة (فريشتة) دوءطيانة .زطي (فريشتة) ئةوة نيية لة ضاوي خزم و كةس و دراوسيَكان بشاردريَتةوة ،نهيَنييةكة دةبيَت الي ثياواني خيَزانةكة َنري( .فريشتة) بة سادةيي و رةث و رةوان بدركي َ كي بةسةري و هاتوءة بةسةر ضيي باسدةكات بؤيان َ هيَناوة ،ئةمانيش بة دار و تيَآلو هيَرش دةكةنة سةر َ بيركؤلي تؤمةتبار و هةر لة جيَي خؤيدا دةيكوذن. يان راستر (كةمزيرةكي) نةخؤشييةكي ميَشكة َ مندال لة ناوسكي دايكيدا لة ثيَش يان لة ثاش يان لة كاتي لةدايكبوءنيَكي ثإكيَشةدا يان لة ساواييدا توءشي دةبيَت و كاردةكاتة سةر ئيشي ميَشك و َني( .كةمزيرةكي) لة كوإ سستي دةكات و دةيشيَوي َ دا زؤرترةهةتا لة كض ،بة طشتي لةهةر ١٠٠كةسدا نزيكةي ٢تا ٣كةس كةم زيرةكة و لة خوار ثلةي %50ي زيرةكيي ئاسايداية .لة هةر ٤كةم زيرةك يةكيَكيان توءشي نةخؤشيي دةرءونيي تر دةبيَت وةك خةمؤكيي و توإةيي و طؤإاني خيَراي ميزاج و سايكؤسس يان توءشي نةخؤشيي ثةركةم (صرع) دةبيَت .هؤيةكاني (كةمزيرةكي) زؤرن ،بةآلم تا ئيَستا ضارةيةكي ريشةيي ثزيشكي نةدؤزراوةتةوة بؤي. بؤية ضارةكةي زؤر تر بة شيَوازي كؤمةآليةتي و ثيشةيي دةكريَت .لة وآلتاني ثيشكةوتوءدا هةموء ئةوانةي وةك (فريشتة)ن بةيانيان سةعات ٨بة ثاسيَكي تؤكمة و جوان ،بة ريَز و نازةوة دةبريَن بؤ شويَني تايبةت بةم جؤرة كةسانة ،لةو شويَنةدا هةر يةكة بة ثيَي ليَهاتوءيي و توانا و ئارةزوي َتي و لة اليةن كارمةندانيَكةوة خؤي ئيشي دةدري َ سةربةرشتي دةكريَن و بةإيَوةدةبريَن كة ضةند َ ساليَك لة ثةيمانطاي تايبةتيدا فيَركراون ضؤن َ َ لةطةل ئةم نةخؤشانةدا دةكريَت و هةلسوكةوت َ هةولدةدريَت زيرةكيي و ليَهاتوءييان ب��ةردةوام زيادبكريت كة لة ذياني رؤذانةياندا كةمتر ثيَويستيان بة كؤمةكي كةسوكار هةبيَت .هةر لةو شويَنةدا ثيَكةوة ناني بةياني و نيوةإؤ دةخؤن و بةرنامةي ثشوءداني خؤيان ثيادةدةكةن ،عةسران ثاش ئيش بةهةمان ثاس هةريةكة دةبريَتةوة بةر َ مالةكةي خؤي و رادةستي باوك و دايك دةكريَت .لة كوردستاندا دةيان هةزار (فريشتة) هةن كة لة ناو خيَزانةكانياندا ذيانيَكي ثإكيَشة و ناخؤش بةسةردةبةن و هيض دةزطايةكي حكومةتيي نيية دةستي يارمةتيان بؤ دريَذ بكات و رؤذانة بةالي كةمةوة بةياني هةتا نيوةإؤ لة َ مالةكانيان بيانهيَننة دةرةوة و لة شويَني شايستة و تايبةت بةوان رايانطرن و بةرنامةي كار و كات بةسةربردنيان بؤ بإةخسيَنن .ئايا حكومةتي هةريَمي كوردستان بؤ كردنةوةي ئةو شويَنة تايبةتانة ثارةي نيية؟ طةنجي بيَئيشمان نيية لةو شويَنانةدا كاربكةن؟ دكتؤري دةرءونيمان نيية ئةو طةنجانة فيَربكةن ضؤن َ َ لةطةل ئةو هةلسوكةوت بكةن جؤرة نةخؤشانة؟ نيشانةي ثيَشكةوتني فةرهةنطيي َ كؤمةل ئةوةية حكومةت و تاكة ئاسايي و مةدةنيةتي َ كؤمةلة ضةند باش و نةرمونيان و و بةهيَزةكاني ئةو َ لةطةل كةمئةندام و كةم زيرةك و الواز مرؤظدؤستانة و ثير و كةنفتةكان َ هةلسوكةوت دةكةن.
ئافرةتان دةلَيَن كاتى ئةوة هاتووة لةثشتى سوكانى ئؤتؤمبيَلةكانيانةوة دةست بةتةحةداكردنى ثياوان بكةن شيرين ئةمين روناك حةسةن ،فةرمانبةريَكى تةمةن َ 26 سالي رةنط سثي و باآل مامناوةندة لة ق��ةزاى ك��ةالر ،ثاش ئةوةى بينى ذمارةيةك لة ئافرةتانى َ مؤلةتى ليَخوإينى دةوروب���ةرى ئؤتؤمبيَليان وةرطرتووةو بوونةتة ليَخوإيَكى باش ،ئيَستا زؤر حةزى لةوةية ئةويش رؤذيَك بيَت بضيَتة ئؤتؤمبيَليَكء سوكانى ثشتى ليَبخوإيَت. َ ل��ةط��ةل ئ��ةم��ةش��دا ح���ةزى بؤ ليَخوإينى ئؤتؤمبيَل بة ضاوليَكةريى نازانيَتَ ، بةلكو بة ثيَويستيى دةبينيَت «رؤذيَ��ك دَي��ت دةبمة شؤفيَريَكى سةركةوتوو و تةحداي ثياون دةكةم، لةو َ هةولةشدام بة ئاواتى خؤم بطةم«. بةثيَي ئاماريَكى بةإيَوةبةرايةتى هاتوضؤي طةرميان ،لةماوةى َ ساليَك و شةش مانطدا ( )548ئافرةت َ مؤلةتى شؤفيَرييان لة طةرميان وةرطرتووة، كارى ( )100ئافرةتيش دواخراون. هةنديَك لة ثياوان لةو ناوضانةدا، خواستى ئافرةتان بؤ ليَخوإيني ئؤتؤمبيَل بة ضاوليَكةريى دةزانن، بةآلم رون��اك دذى بؤضوونى ئةو جؤرة ثياوانةية ،وتى «ئةطةر ثياوان بةوضاوة دةإواننة ئافرةتان ،كةوابيَت تةواوى ئةو ثياوانةى كة شؤفيَرن، هةموءيان ضاويان لةيةككردوءة ،من ئةمة رءوبةإوءى ئةو ثياوانة دةكةم كة شؤفيَريي بةضاو ليَكةرى دةبينن نةك وةك زةرءورة تيَكى ذيان«. لةطةل ئةمةشدا روناك َ َ دةليَت ك��ة شؤفيَريكردن ب��ؤ ئافرةتان هاوشيَوةى ثياوان طرنط نةبيَت ئةوا زياتر طرنطة بؤيان« ،ضونكة ئةركى ئافرةت طرانترة لةثياوان ،بةتايبةت ئةو ئافرةتانةى كة كارى َ مالةوةو دةرةوةش دةكةن ،ئةوان بةيانيان ديَن َ مندالةكانيان دةبةنة دايةنطا بؤ دةوام و بؤ طةإانةوةشيان زةحمةتة ،ئةطةر
ئؤتؤمبيَل ليَخوإن ئاسانكاريي دةبيَت بؤ راثةإاندنى كارةكانيان«. ه��ةرض��ةن��دة ل��ة م� َ �ةل��ب��ةن��دى ثاريَزطاكاندا ليَخوإينى ئؤتؤمبيَل كاريَكى ئاسايية ،ب��ةآلم لةناوضة دوورةدةستةكاندا هةموو ئافرةتيَك ناتوانيَت بضيَتة ثشتى سوكاني ئؤتؤمبيَليَكةوة. ق���ةزاى ك���ةالر يةكيَكة لةو قةزايانةى كة لةم ساآلنةى دواييدا
شؤفيَري ئافرةتى لي َ َهةلكةوتووة، بةآلم هيَشتا بة زؤريي لةشةقامء كؤآلنةكانى ش��ارةك��ةدا نابينريَن، هةرضةندة ساآلنة ذم���ارةى ئةو ئ��اف��رةت��ان��ةى م� َ �ؤل��ةت��ى ليَخوإين وةردةطرن روو لة زياد بوونن. م���ف���ةوةز ع��وس��م��ان ع��ةل��ي، ل �َي��ث��رس��راوى ب��ةش��ي كارطيَإيي هاتوضؤى طةرميان ،لة ليَداونيَكدا بؤ هاوآلتى وتى لة ماوةى َ ساليَك و شةش
مانطدا ( )548ئافرةت لة طةرميان َ مؤلةتى شؤفيَرييان وةرطرتووة و بؤ َ ئةمةساليش ( )100ئافرةت دواخراوة كة دةرنةضوون. ق��ةزاى ك��ةالر بة دوورى 140 ك��م دةك��ةوَي��ت��ة ب��اك��وءري ش��ارى َ مةلبةندى ئيدارةى سليَمانييةوة. طةرميانة ك��ة دةس��ةآلت��ى نيمضة ثاريَزطايةكى ثيَدراوة. بةهؤى بةرزبوونةوةى ئاستى خ��وَي��ن��دةواري��ي ل��ةو ن��اوض��ان��ةداو زؤرب��وون��ى ذم��ارةى فةرمانبةرو ئ��اف��رةت��ي ئيشكةر ،ب��ةش�َي��ك لة ذن��ان بيريان لة كإينى ئؤتؤمبيَل كردووةتةوة بؤ ئةوةى هاتوضؤى ثيَبكةن بة مةبةستى راييكردنى كارةكانى رؤذانةيان. َ كةذال ئيبراهيم ،فةرمانبةريَكى باآل مامناوةندى تةمةن بيست و َ دووسالة ،لة كةالر ،وتى «ئافرةت هةية خيَزاندارةوة لةرؤذيَكدا لةبرى دةواميَك دوو دةوام بةريَدةكات، ب��ةآلم دةبينين سةركةوتوءشة، بإواناكةم شؤفيَرييكردن زؤر لةو ئةركة قورستربيَت ،يةكجار نابيَت بةوضةشنة لةئافرةت بإوانيين هةموو لى حةرام بكريَتء بةعةيب كاريَكى َ ئةذمار بكريَت«. هةروةها وتى «واينابينم طةر ئافرةت شؤفيَريى بكات ضاوليَكةريي بيَت؛ بةآلم ئةوةى ئافرةت بةوضاوة دةبينيَت ،ي��ان ئ���ةوةى ئافرةتى الوازك��ردءوة هةموء جؤرةكاريَك بؤ ئافرةت بةطوناهـ و تاوان دةزانيَت ئ��ةوة تةنها ثياوة واى لة ئافرةت كردوءة بةوجؤرة دةربكةويَت«. سوعاد مستةفاى تةمةن بيست و ثيَنج َ سال يةكيَكة لةو ئافرةتانةى ق��ةزاى ك��ةالر كة م��اوةى َ ساليَكة َ مؤلةتى ليَخوإينى وةرط��رت��ووةو ئؤتؤمبيَلي ثيَية ،دةيطريَتةوة كة ضةندين ج��ار لةكاتى ليَخوإين رءوب��ةإوءى توانجليَدان بووةتةوة
لة ماوةى
سالََيكء شةش مانطدا ()548 ئافرةت لة طةرميان مؤلَةتى شؤفَيرييان وةرطرتووة و بؤ ئةمةسالَيش ()100 ئافرةت دواخراوة كة دةرنةضوون لةاليةن ثياوانةوة .وتى «ئ��ةوةى َ كؤمةلطاى جيَطاى نيطةرانيية لة كوردى بةطويَرةى ثيَويست هيَشتا رؤشنبيرو ضاوكراوة نين كة هةر دةبينن ئافرةتيَك شؤفيَرى دةكات ياخود ئؤتؤمبيَليَكى مؤديَل بةرزى لة ذيَربيَت هةموء ضاوى ليَدةكةن وةكو شتيَكى زؤر سةير بيبينن واية بةاليانةوة«. هةروةها وتى «زؤر بةطلةييم لة ثياوان كة بةو رةفتارانةوة بةرانبةر ئافرةتان دةوةستنةوة ،بؤ هةموء شتيَك بؤ ثياو ئاسايى بيَت ،بةآلم لةئيَمةى ئافرةت قةدةغةبكريَت«.
طةنجان لةضاوةأوانيى وةرطرتنى ثيَشينةى هاوسةرطيرييدا ئةو كةسانةى لة شةش مانطى كؤتايي سالَى رابردوودا هاوسةرطيرييان كردووة ،ثيَشينةكة دةيانطريَتةوة
هيوا غةفور طةنجان ض��اوةإوان��ى وةرطتنى ثيَشينةى هاوسةرطيريين لةثرؤذة ياساي بودجةى هةريَمى كوردستان كة هيَشتا لةاليةن سةرؤكى هةريَمةوة ثةسةند نةكراوة .بإيارة ئةو كةسانةش بطريَتةوة كة شةش مانطى كؤتايي س� َ �ال��ى راب���ردوو هاوسةرطرييان كردووة. سوءدمةندانى كةمتر لة َ ساليَكى ثيَشنةى هاوسةرطيريى كة تةنها يةك مليؤنيان وةرط��رت��ووة؛ ضاوةإوانن قةرةبوو بكريَنةوةو ضوار مليؤنى تريان ثيَبدريَت .هةنديَك لةوانة رايدةطةيةنن بةهؤى ثيَكهيَنانى خيَزانةوة دووضارى قةرزاريي بوون. َ سال، ئاسؤ نةعمان ،تةمةن 24 مامؤستاى سةرةتايى ،يةكيَكة لةو بةبى هةزاران طةنجةى كوردستان كة َ ئةوةى سةرمايةيةكى ئةوتؤى هةبيَت كة ثشتى ثيَببةستيَت ،بإياإدةدات ذيانى هاوسةرطيريى ثيَكبهيَنيَت .ئةو ئيَستا كة سوءدمةندبووة لة يةك مليؤنى ثيَشنةى هاوسةرطيريى، ب��ةآلم وةك خ��ؤى َ دةل��يَ��ت هيَشتا بإيَكى زؤر ثارة قةرزارة كة بةهؤى هاوسةرطيرييةكةيةوة قةرزي كردووة. وتيشى «داواك��ارم لة حكومةت كة ئةو ضوار مليؤنةشى كة زيادكراوة بؤ ثيَشنةى هاوسةرطيريى ئةوانةش ب��ط��رَي��ت��ةوة ك��ة س� َ �ال �َي��ك بةسةر تيَنةثةإيوة، هاوسةرطيرييةكةياندا ضونكة بةإاستى يةك مليؤن هيضى ثيَناكريَت«. ه��ةروةه��ا وت��ى «ل���ةو بودجة َ ئةمسالى حكومةتى ط��ةورةي��ةى هةريَمى كوردستاندا ،ثيَنج مليؤنيش هيَشتا ئةو بإة ثارةية نيية كة هةموو حةزةكانى طةنج بةديبهيَنيَت ،بةآلم لةوآلتيَكدا كة هةموو ثنتةكانى ذيان بةدةست دوو كؤمثانياى زةبةالحداية،
ضةند بووكء زاوايةك لة نةورؤزى ساَلى 2009لة شةقامى سالمى سل َيمانى
فؤتؤ :عومةر فةتاح
بدةنى، ئةطةر ئةو ضوار مليؤنةشمان َ ثيَمواية ثارةيةكى باشة«. س��ؤران رةخنةى لة حكومةت ط��رت ،كة بة زووي��ى كارةكانيان راناثةإيَنن ،تاكو ئةوانةى لةم بإيارة سوءدمةند دةبن ،بيانطريَتةوة. َ «ئةمسال م��اوةى ئ��ةو وت��ى شةش مانطة بودجة دواك��ةوت��ووة، لةكاتى ثةسةندكردنيشيدا تا ئيَستا لةاليةن سةرؤكى هةريَمةوة ثةسةند نةكراوةو بإياإةكان نةطةيشتووةتة فةرمانطةكان ،ئةمةش كةسانيَكى زؤر زةرةمةند دةب��ن ،تا زوتر بإيارةكة زياتر كةسانى ثةسةندبكريَت، سوءدمةند دةبن» َ طةآللةيى ،ئةندامى ئيسماعيل ل��ي��ذن��ةى داراي����ى ل��ة ثةإلةمانى كوردستان ،لة ليَدوانيَكى تايبةت بة هاوآلتىدا ،ئاماذةى بؤ ئةوةكرد ،كة
ئةو كةسانةى كة ثيَشتر لة ثيَشنةى هاوسةرطيريى سوءدمةنبوون ء َ ساليَكى بةسةردا تيَنةثةإيوة ،لة زيادكرنى ثيَشينةى هاوسةرطيريدا قةرةبوو دةكريَنةوة. َ طةآللةيى وت��ى «لة ئيسماعيل ثةرلةمانى كوردستان ياسا دةرضووة، كة ثيَشنةى هاوسةرطيرى بكريَتة ثيَنج مليؤنء وةزيرى دارييش ثيَيوتووم ئةوانةش دةطريَتةوة كة ماوةى َ ساليَك بة هاوسةرطيرييةكةيان تيَنةثةإيوة4 ، مليؤن وةك قةرةبوو وةردةطرن«. ه��ةروةه��ا وت��ى «ئيَمة وةك ثةرلةمان ياساكةمان دةرك��ردووة، جيَبةجيَكردنيشى ب��ؤ حكومةت دةط���ةإيَ���ت���ةوة ،ئ��ةم��ةش ث��اش ثةسةندكردنى لةاليةن سةرؤكى هةريَمء بآلوكردنةوةى لة رؤذنامةى وةقائيقى هةريَمى كوردستاندا«.
كة هةموو سةروةتى ئةم وآلتةيان بؤ خؤيان قؤرخكردووة ،شتيَكى باشة«. لة ثرؤذة ياساي بةدجةى َ سالى 2011دا ،ثيَشينةى هاوسةرطيريي بة بإيي ثيَنج مليؤن دينار جيَطيركرا ،كة ساآلنى ثيَشتر يةك مليؤن ديناربوو. َ ئةمسال لةسةر ثيَشنيارى فراكسيؤنة ئؤثؤزسيؤنةكانى ن��او ثةرلةمانى كوردستان ،ثيَشينةكة بؤ ثيَنج مليؤن زي��ادك��را .ئةمةش دواى ئ��ةوة ديَت كة ناإةزايةتييةكى زؤر شةقامي كوردستانى ط��رت��ووةو زؤريَ��ك لة ناإةزايةتييةكان طةنجان ثيَكيانهيَنا. ئةم ثيَشنةية تةنها دةدريَت بةو كةسانةى كة بؤ يةكةمجار دةضنة ناو ذيانى هاوسةرطيرييةوةو بإياإةكة ذنى دووةمء سيَيةم ناطريَتةوةو ئةوانةشى وةريدةطرن بةقيستى دريَذ خايةنء شةش مانط جاريَك تةنها 60
هةزار دينار لة موءضةكةى دةبإدريَت. لة ئيَستادا بةهؤى سةختيى بارى ط��وزةرانء طرانى نرخى كةلوثةلء يارمةتى نةدانى حكومةت ،ريَذةى ضوءنة هاوسةرطيرييةوة لةالى طةنجان ،زؤر كةم دةبينريَت. َ سال، سؤران عةلى ،تةمةن 28 مامؤستاى يةكيَك لة ئامادةييةكانى َ ضةمضةمال ،هيَماى بؤ ئةوةكرد ،كة ئ��ةو ثيَشتر ي��ةك مليؤنى ثيَشنةى هاوسةرطيريى وةرط��رت��ووة ،بةآلم وةك خؤى وتى ئةو بإة ثارةية بةشى شيرينيى مارة بإينةكةشى نةكردءوة. سؤران كة ئيَستا ضاوةإوانة ئةو زيادكرنةى ثيَشنةى هاوسةرطيريى ئةويش بطريَتةوةو وتى «لةم رؤذةدا ثيَداويستييةكانى ذيان ئةوةندة زؤرة، يةك مليؤنى ثيَشنةى هاوسةرطيريى، ثارةيةك نيية كة ثشتى ثيَببةستى،
هاوآلتي
جـيهــــانـى
j.hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
لةهةلَبذاردنة ثةرلةمانييةكةى توركيادا ،ئةردؤغانء كوردةكان برديانةوة
رةجةب تةيب ئةردؤغان سةرؤك وةزيرانى توركيا رايطةياند بردنةوةى َ هةلبذاردنةكان لةاليةن ئةنجامى حيزبةكةيةوة ب��ؤ ج��ارى سيَهةم سةركةوتنى ريَ��ذةى دةنطةكانى بة هةلبذاردنةكانى َ لةطةل َ َ سالى بةراورد َ بةلطةيةكة لةسةر ئةوةى 2007دا بةبى جياوازى َدان ي طةشةث و داد ثارتى َ نويَنةرايةتى ضين و تويَذة جياوازةكانى توركيا دةكات. ثاش راطةياندنى لةسةدا نةوةدى َ هةلبذاردنةكانى توركيا ئةنجامةكانى كة هةفتةى راب���ردوو بةإيَوةضوو دةرك��ةوت ثارتى داد و طةشةثيَدان زياتر لةنيوةى كورسييةكانى ثةرلةمانى بةدةستهيَناوة. ثاش جياكردنةوةو راطةياندنى ئ��ةو رَي���ذةى دةنطةكان ئ��ةردؤغ��ان رايطةياند ئةنجامةكانى ئةم َ هةلبذاردنة بةثيَضةوانةى بؤضوونى ئةو كةس و اليةنانةوة بوو كةثيَيان وابوو داد و طةشةثيَدان ثارتيَكى ئيسالمييةَ ، بةلكو
ثارتيَكى طوزارشت لة خواست ويستى طةلى توركيا دةكات بة جياوازى ئاينى و نةذادييانةوة. ثارتى داد و طةشةثيَدان لة كؤى 5 5 0
كورسى ثةرلةمان توانيويةتى 326 كورسى بباتةوة ،شارةزايانى بوارى توركيا ثيَيان واي��ة س��ةرةإاى ئةو ريَذة زؤرةى حيزبةكةى ئةردؤغان بةدةستيهيَناوة دةتوانيَت حكومةت ثيَكبهيَنيَت ،بةآلم ناتوانيَت دةستوءر
بطؤإيَت كة يةكيَكة لةخةونةكانى، ضونكة بؤ طؤإين و هةمواركردنى دةستوور ثيَويستى بة يةك لةسةر سيَى كورسييةكانى ناو ثةرلةمان دةبيَت، واتة ثيَويستة 367كورسى هةبيَت. لةثاش داد
و طةشةثيَدان ثارتى طةلى كؤمارى لة 025.9/0ى دةنطةكانى بةدةستهيَناوة، وات��ة 135كورسى و ث��اش ئةويش ثارتى بزءوتنةوةى نةتةوةيى لة013/0 دةنطةكانيان بةدةستهيَناوة كة53
كورسى و ك��وردة سةربةخؤكانيش رَي����ذةى 06.6/0ى دةنطةكانيان بةدةستهيَناوة ،واتة 36كورسييان بةدةستهيَناوة. بةطويَرةى دةستوءرى توركيا هةر ثارتيَك ريَذةى لة 010/0ى دةنطةكان بةدةست بهيَنيَت
دةتوانيَت بإواتة ثةرلةمان ،بةآلم ئةو دةقة دةستوءريية تةنها بؤ حيزبة و كةسايةتيية بيَاليةنةكان ناطريَتةوة، كة كوردةكانن و نويَنةرى نارةسمى
ثارتى ئاشتى و ديموكراتين ،بةطويَرةى ئةو مةرجة دةستوءريية ئةوانةى لةو ريَذةية كةمتر بهيَنن ضانسى ضوونة ناو ثةرلةمان لةدةستدةدةن. َ كةنالى بةطويَرةى راثؤرتيَكى جةزيرة دادو طةشةثيَدان لة شارةكانى َ ئةستةنبول و ئةنقةرةو بؤرسا و قؤنيا و َ ئةنتاليا دةنطةكانى بردووةتةوةو ثارتى طةلى كؤماريش لةئةزميرو مؤغلة و تونجلى و ئةدرنةو تةكيرداغ و ئايدن دةنطى بةدةستهيَناوة ،هةرضى ثارتى بزووتنةوةى نةتةوةيشة لة ئايغدةر دةنطى بةدةستهيَناوةو كةسايةتيية كوردة بيَاليةنةكانيش لة ثاريَزطاكانى باشوءر لة دياربةكر و هةكارى و وان و باتمان دةنطةكانيان بردووةتةوة. ئةوةى جيَطاى سةرنجة هةرضةندة َ ئةنتاليا و مةرسين و هاتاى ثاريَزطاى َ لةقةلةم لةسةر ثارتى طةلى كؤمارى دراوة بةآلم ثارتى داد و طةشةثيَدان بةشيَوةيةكى بةرضاو دةنطى تيَدا بردووةتةوة.
طؤأاني سياسةتي ئةمةريكا لةمامةلَةكردن لةطة َ ل رذيَمةكاني ناوضةكة سياسةتي نويَي ئةمةريكا ثشتبةستنة بةطةنجاني فةيسبووك هاوآلتي
ئةمةريكا سياسةتي لةكاتيَكدا لةسةدةي بيستةمدا بؤ وآلتاني خؤرهةآلتي ناوةإاست ،بةوة ناسراوبوو كة سياسةتي ثشتطيريكردني ك��ودةت��اء شؤإشة ضةكدارييةكاني ناوخؤي وآلتةكةية ،بةآلم ئيَستا سياسةتي طشتيي دةرةوةي ئةو وآلتة طؤإانكاريي ريشةيي بةخؤيةوة بينيوةء ثيَداطريي لةسةر شؤإشي سثي دةكاتةوة. سياسةتي دووفاقانةي ئةمةريكا سايتي «مباشر« ،ك��ة سايتيَكي عةرةبيية ،ضاوثيَكةوتنيَكي ثسثؤإيَكي ستراتيذيي ميسريي بآلوكردووةتةوة كة تيايدا ئاماذة بؤ سياسةتةكاني ئةمةريكا َ َ لةطةل سيستةمء لةمامةلةكردن دةكات رذَي��م��ةك��ان��ي ن��اوض��ةي خ��ؤره��ةآلت��ي ناوةإاستدا. ل��ي��وا ح��س��ام س��وةي��ل��م ،ثسثؤإي ستراتيذي ميسريي ،ئاماذة بؤ راثؤرتيَكي َ هةوالي «ئةسيؤشةيتد ثريَس« ئاذانسي دةك���ات ك��ة باسي لةشؤإشي ميسر كردووةء تيَيدا جةختي كردووةتةوة كة َ رؤليَكي دووفاقانةي بينيوة ئةمةريكا لةخؤرهةآلتي ناوةإاستدا ،ئةوةش لةإيَي ثشتطيريكردني رذيَمة ديكتاتؤرييةكاني ناوضةكة لةبةر بةرذةوةندييةكاني خؤي، ثاشانيش ئامادةكردني نةوةيةك لةطةنجان بؤ سةركردايةتيكردني َ جولةء بزاوتةكان بةرةو ديموكراتييةت. بةثيَي وت��ةي ن��اوب��راو ،ذمارةيةك َ لةسالي لةطةنجاني شؤإشي ميسر، 2005ـةوة لةئةمةريكا مةشقي ثرؤطرامي ديموكراتييء ليَهاتوويي ريَكخستني �ةوي ئامادةكراون سياسييان بينيوةء ل� َ بؤ رابةإايةتيكردني شؤإشي سثي وآلتةكةيان. شيَوازي َ نوي بؤ طؤإيني رذيَمة سياسييةكان ليوا حسام سوةيليم ،ثسثؤإي ستراتيذي ميسر ،كة وآلتةكةي لةسةرةتاي َ ئةمسالي 2011ـةوة طةورةترين شؤإشي لةناوضةكةدا بةخؤوة بينيء حوكمي ف��ةرم��ان��إةواي��ي سي س� َ �ال��ةي حوسني
موبارةكيان هةرةس ثيَهيَنا ،زانياريي زياتر لةبارةي سياسةتي نويَي ئةمةريكا بؤ َ َ لةطةل رذيَمة سياسييةكاني مامةلةكردن ناوضةكة ئاشكرا دةكات. ليوا سوةيليم ،باس لةإاثؤرتيَكي َ َودةولةتي تويَذينةوةي ثةيمانطاي ني جيهانطيريي دةكات لةواشنتؤن كة تيايدا َ هةوالطريي ئاشكراي دةك��ات ئاذانسي ئةمةريكا «سي ئاي ئ��ةي«ء وةزارةت��ي بةرطريي ئةمةريكا «ثةنتاطؤن« ،ثالنيَكيان ئامادة ك��ردووة بؤ طؤإيني رذيَمة فةرمانإةواكاني ناوضةي خ��ؤره��ةآلت��ي ن��اوةإاس��ت بةشيَوةء شيَوازي ناكالسيكي. بةثيَي ثالنةكةي «سي ئاي ئةي«ء ثةنتاطؤن ،ريَطةي ناتةقليديي بؤ طؤإيني رذيَمة ف��ةرم��ان��إةواك��ان ،بريتيية ل��ةط��روءث��ي ط��ةن��جء الوان كة ل��ةإَي��ي ئةليكترؤنييةوة ثةيوةندييان بةيةكةوة هةبيَتء شيَوازي «هيَرشء َ هةلهاتن« لةخؤثيشاندانةكاندا بطرنةبةر، وات��ة خؤثيشاندان ئةنجام بدةنء بضنة ثيَش ،بةآلم كاتيَك كة لةاليةن هيَزةكاني ثؤليسء ئاسايشةوة هيَرشيان كراية سةرَ ، هةلبيَنء رابكةن. هةروةها بةثيَي ثالنةكةي َ ه��ةوال��ط��ري��ي ئ��ةم��ةري��ك��اء وةزارةت����ي ب��ةرط��ري��ي ،ئةو َ لةجولةء طروءثة طةنجء الوانة، بزواتندا وةك هةنط كار بكةن، واتة بةكؤ بفإنء خؤثيشاندان ئةنجام ب��دةنء بطةإيَنةوةء ثةرشء بآلو ببن. بةثيَي وت��ةي ش��ارةزا ميسرييةكة، ئامانجي ئةمةريكا بؤ طؤإيني رذيَمة سياسييةكان ،دروستكردني رذيَمي نويَية لةو وآلتانةدا كة سةر بة ئةمةريكا بنء هاوكاريي ئةمةريكا بكةن بؤ جيَبةجيَكردني ثالنةكاني دابةشكردني وآلتاني ناوضةكة بةسةر ضةند وآلتء َ دةولةتيَكي بضووكء رةطةزييء نةتةوةييدا. ئةم ثالنةي ئةمةريكا دايناوة ،بةشيَكي جيَبةجيَكراوة ،بةتايبةتي ئ��ةوةي كة بة شؤإشي رةنطاوإةنط ناسراوةء لةجؤرجيا
ئةنجام درا ،هةروةها شؤإشي سةوزةكان دذ بة مةحمود ئةحمةدي نةذادي سةرؤكي ئيَرانء شؤإشي برنج لة لوبنانء شؤإشي نويَي فةيسبووك لةميسر. دابةشكردني وآلتاني ناوضةكةء داإشتنةوةي نةخشةي خؤرهةآلتي ناوةإاست بةثيَي وتةي شارةزا ستراتيذييةكةي ميسر ،ضةند ثالنيَكي ئيسرائيلييء
ئةمةريكي دان��راوة بؤ دابةشكردنةوةي وآلتاني ناوضةي خؤرهةآلتي ناوةإاست، بؤ ضةندين وآلتي بضووكء نةتةوةييء ئاينييء مةزهةبي. َ سي �ت � ي � دةل سوةيليم، ليوا حسام َ َ نةخشةي ئيسرائيليء ئةمةريكي هةبوو بؤ دابةشكردنةوةي خؤهةآلتي ناوةإاست: ي��ةك��ةم :نةخشةي «جابوتزكي« َ لةسالي 1937دا ،كة ناوي «كؤمؤنويََلسي ع��ي��ب��ري«ب��ووء ئامانجي سةرةكيي َ دةول��ةت��ي ئيسرائيل بوو، دامةزراندني
َ َ دةولةتي بضووكي لةطةليدا ضةندين كة نةتةوةييء تايةفيء مةزهةبي لةناوضةكة دروست بكريَن كة ل��ةإووي ئابوورييء َ دةولةتة سياسييء ئاسايشييةوة بةو ئيسرائيلييةوة بةسترابنةوة .ئةوكاتةي ئةم نةخشةية دانراوة ،هيَشتا َ دةولةتي ئيسرائيل دانةمةزرابوو. دووةم :نةخشةي «لبنجؤري« َ سالي ،1957كة بؤ دابةشكردني لوبنان دانرا بؤ ضةند كانتؤنيَكي سياسي كة «بةيروت«
ل��ةذيَ��ر سةرثةرشتيي «ويساية«ي َ َودةولةتيدا بيَتء ضةند كانتؤنيَكي دروزء ني مةسيحيء سوننيء شيعيء كانتؤنيَكي فةلةستينيش لةناو خاكي ئةو وآلت��ةدا دروست بكريَت. سيَيةم :نةخشةي س� َ �ال��ي :1974 بةثيَي ئةم نةخشةية ،ئيسرائيل ناوضةي سيناء ثاريَزطاكاني سويسء ثؤرسةعيدء ئيسماعيليية داطيربكاتء َ كةنالي سويسيش بطريَت ،ثاشان ميسر داب��ةش بكريَت َ دةولةتيَكي ئيسالميي كة قاهيرة بؤ
َ هةوالى جيهانى ئيسرائيل: ئ���يَ���ه���ود باراك وةزيرى ب�����ةرط�����رى ئ��ي��س��رائ��ي��ل 12ى رؤذى ئ����ةم م��ان��ط��ة ف��ةرم��ان��ي��دا ب��ةروخ��ان��دن��ى ه���ةم���وو ئ��ةو خ���ان���وان���ةى ج���وول���ةك���ة ن�َي��ش��ت��ةج�َي��ك��راوةك��ان لةكةرتى رؤذئاوادا بةشيَوةيةكى هةإةمةكى دروستيان كردووة. نووسينطةى وازرةتى بةرطرى ئيسرائيل ئاماذةى بؤ ئةوةشكرد َ لةطةل بنيامين ناتانياهؤدا هاوإان لةسةر ريَطرتن لةدروستكردنى خانوو لةسةر ئة زةوييانةى كة فةلةستينييةكان خاوةنداريَتى دةكةن. بةريتانيا: وي���ل���ي���ام هيغ وةزي��رى دةرةوةى ب��ةري��ت��ان��ي��ا 13ى رؤذى ئ��ةم مانطة لة ضاوثيَكةوتنيَكى رؤذنامةوانيدا َ ل������ةط������ةل رؤذن����ام����ةى «دةي����ل����ي����ى «كؤمارى رايطةياند تةلطراف« ئيسالمى ئيَران هاوكارى لؤجستى كؤمارى عةرةبى سوريا دةك��ات بؤ سةركوتكردنى خؤثيشاندةران ك��ة تائيَستا 1300ك��ةس لةو خؤثيشاندانةدا كوذراون. ويليام هيغ ل��ةب��ارةى ثيَطةى ئيَرانةوة لةناوةندةكانى جيهان و َ َ دةولةتيدا وتى «ئيَران كؤمةلطاى نيَو وآلتيَكى دوو روو ء بيَزراوة«. لوبنان:
َ دةولةتيَكي مةسيحي كة ثايتةختي بيَتء َ دةولةتي ئةسكةندةريية ثايتةختي بيَتء نؤبة ،كة لةثاريَزطاي ئةسيؤتةوة تا باكووري سودان بطريَتةخؤ.
شويَني دةولَةتي كوردستان لةناو نةخشة ئةمةريكييةكاندا بةثيَي ئ��ةو نةخشانةي كة اليةني ئةمةريكي دايناوة ،خاكي كوردستان ثيَطةي تايبةتي خؤي هةيةء هةر ضوار ثارضةكةي ك��وردس��ت��ان��ي داب��ةش��ك��راو، يةكدةخريَنء دةكريَتة َ دةولةتيَكي يةكطرتوو. ئةمةريكييةكان نةخشة طرنطترينيان ثالني «برنرد ل��وي��س«ـ��ة ك��ة ت��وَي��ذةرَي��ك��ي س��ت��رات��ي��ذي��ي ج��ول��ةك��ةي��ةء مامؤستاي لي َ َكؤلينةوة ئيسالميء عةرةبييةكانة .ئةم ثالنة ،نةخشةي وآلتاني خؤرهةآلتي ناوةإاستي بةم شيَوةية دابةشكردووة: ميسر بةوشيَوةيةي باسكرا داب��ةش بكريَت .سوريا دابةش َ دةولةتيَكي عةلةويي بكريَت بؤ كةناراوييةكاني ل��ةث��ارَي��زط��ا س��ةر دةري����اي ن��اوةإاس��تء َ دةول��ةت��ي حةلةبء ديمةشقي َ دةول��ةت �َي��ك��ي سوننةنشينء دورزي لةباشووري ئةو وآلتة. دابةشكردني وآلتاني خؤرئاواي عةرةبي بؤ َ دةولةتي بةربةرةكان كة لة ليبياوة تا مةراكيشء َ لةطةل بياباني طةورة بطريَتةوة، َ دةولةتي ثؤليساريؤ لةباشووري مةراكيش. ل��ةب��ارةي عيَراقيشةوة، َ لةطةل كوردستاني كوردستاني عيَراق ئيَرانء كوردستاني سورياء كوردستاني توركيا ،بكريَن بةيةكء َ دةولةتي كوردستان دابمةزريَنريَت كة بةثيَي نةخشةكة ناوي «كوردستاني ئازاد«ي ليَنراوة. دةرب�����ارةي ب��ةش��ةك��ان��ي دي��ك��ةي َ لةطةل ناوضة عيَراقيش ،بةشة شيعييةكةي شيعةنشينةكاني خؤرهةآلتي سعوديية بكريَن بةيةكء بكريَنة َ دةولةتيَك .ناوضةي َ بةدةولةتيَكي ناوةإاستي عيَراقيش بكريَت سونني.
رؤذى 13ى ئةم مانطة راديؤ سةوا بآلويكردةوة سةرضاوةيةكى ئةمةريكى ،سةعد حةريرى سةرؤكى حكومةتى كار رايكردنى لوبنانى لةثيالنيَك ئاطاداركردووةتةوة كة بؤكوشتنى ئةو لة ئارادابووة. هةر لةوبارةيةوة رؤذنامةى ئةإلةئي كويَتيش ئاماذةى بؤ ئةوة ك���ردووة ه��ةري��ةك ل��ة حكومةتى فةإةنسا و عةرةبستانى سعوديش ل��ةوب��ارةي��ةو هؤشدارييان داوة بة سةعد ح��ةري��رى كة لةمانطى َ هةول هةبووة بؤ كوشتنى. رابردوودا سودان:
س��وث��اى ب��اش��وءرى س��ودان رايطةياند دوو فإؤكةى هيَزةكانى خةرتوميان لة كةردةظان خستووةتة خوارةوة. ق��ةم��ةر دل��م��ان راوَي���ذك���ارى س��ةرؤك��ى ث��يَ��ش��وءى ه��ةرَي��م��ى كوردظان رؤذى 13ى ئةم مانطة بة ئاذانسةكانى راطةياند هيَزةكانيان دوو فإؤكةيان خستووةتة خوارةوة. الى خؤشيةوة خاليد سةعد َ هةوالةكةي وتةبيَذ سوثاى سةوارمى َ لةقةلةمدا. بة دوور لة راستى
تةكنةلؤذيا
t.hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
ضةتةكان هيَرش دةكةنة سةر ل«و «ياهوءمةي َ «هؤتمةي َ ل« راثؤرتيَكى نويَى ئةمنى ئاماذة بؤ دةكات هةردوو خزمةتطوزارى ثؤستى ئةليكترؤنى «مايكرؤسؤفت َ َ «ياهوومةيل« نويَترين هؤتمةيل« و خزمةتطوزارين لةبوارى ثؤستدا، رووب��ةإووى هيَرشى ضةتةكانى ئينتةرنيَت دةبنةوة. ض���ةت���ةك���ان ل���ة رَي���ط���اى َ ئيمةيلة هيَرشةكانيانةوة دةضنة ناو تايبةتةكان و زانيارى و راثؤرتة
تايبةتييةكان دةدزن .ئ��ةوةش لةريَطاى شكاندنى ثاسؤردى بةشداربوانةوة دةكةن. ب��ةط��ؤَي��رةى ئ��ةو راث��ؤرت��ة ئةمنيية كة لةكؤمثانياى «تريند م��اي��ك��رؤ«وة ب�لآوك��راوةت��ةوة، َ َ ياهوومةيل هؤتمةيل و جاريَكى تر لةبةردةم هةإةشةى ضةتةكاندان. ئةو كؤمثانياية كة ثسثؤإة لة بوارى ئاسايشى ئينتةرنيَتيدا
لة ئةرجةنتين مانطايةك كؤثى دةكريَت
لةئةرجةنتين تاقيطةيةك لةدايكبوونى يةكةمين مانطاى كؤثيكراوى راطةياند .تاقيطةكة بةمةبةستى كؤثيكردنةكة ضةند كرؤمؤسؤميكى مرؤظيان لة ثرؤسةى كؤثيكردنى مانطاكةدا بةكارهيَناوة بؤ ئةوةى شيرى مانطا كؤثيكراوةكة هاوشيَوةو و هاوتايبةتمةندى شيرى َ مندال لةهةنديَك دايك بيَت و بةوةش نةخؤشى دةثاريَزريَت. ثةيمانطاى نيشتيمانيى بؤ َ كشتوكالى رءونيكردةوة تةكنيكى مانطا كؤثيكراوةكة ناوى رؤزيتا ئ���اى ئ��يَ��س ئ��ةي��ة و يةكةمين مانطاية لة جيهاندا كة بةهؤى ئةو كرؤمؤسؤماتانةى م��رؤظ كة بةكارهيَنراوة لةدروستكردنيدا دةتوانيَت هةمان ثرؤتين ثيَشكةش بكات كة لةشيرى دايكدا
هةية. نيكؤالى مؤتشى يةكيَكة لةو �ي كةسةى بةرثرسيارن لةو س� َ تويَذينةوانةى ثةيمانطاكة ئةنجامى دةدات بة ئاذانسى فرانس ثريَسى راطةياند ئةزموونى كؤثيكردنةكة هيض زيانيَك بة دايكان ناطةيةنيَت، َ بةلكو ب��ة ث�َي��ض��ةوان��ةوة َ مندالةكانيان لة زؤر نةخؤشى دةثاريَزيَت. ئ��ادري��ان مؤتؤ ت��وَي��ذةر لةزانكؤى س��ان مارتنى نيشتيمانيي رايطةياند ئامانج لةو ئةزموونة باشتركردنى ب��ةه��اى خؤراكى شيرى مانطاية ،ئةو شيرةش بإيَك ئةنسؤلينى تيَداية و بةهؤيةوة نةخؤشى شةكرة ضارةسةر دةكريَت. سةرضاوةwww.maktoob.com :
كؤمثاناي appleبة شَيك لة ئامَيرةكاني Verizon ipad2وةردةطريَتةوة
راي��ط��ةي��ان��د ئامانجى هيَرشى ضةتةكان جطة لةدزينى زانيارى و بةياننامةكان هاوكاتى تيَكديانى سيستةمة كؤمثيوتةرييةكانيشة. ئةو كؤمثانياية ئاماذةى بؤ ئةوةش كرد هيَرشةكة هاوشيَوةى ئ���ةو ه �َي��رش��ةي��ة ك��راي��ة س��ةر خزمةتطوزارةييةكانى طووطل.
ئا :هاوكار ئةحمةد
مايكرؤ سؤفت كؤمثيوتةريَك بؤ windows8دروست دةكات كؤمثانيناى مايكرؤسؤفت كؤمثيوتةريَكى رايطةياند الثتؤث كة بة سيستةمى وي���ن���دؤزى ه��ةش��ت ك��ار َ سالى داهاتوءدا دةكات ،لة دروستدةكات. ب��ةط��وَي��رةى ه� َ �ةوال�َي��ك رؤذن��ام��ةى Digitimes بآلويكردووةتةوة كؤمثانياكة ب���ةه���اوك���ارى Texas Instrumentالثتؤثةكةى دروستدةكات ،ب��ةآلم هيض ئاماذةيةك بؤ بةشداريكردنى كؤمثانياى نؤكيا نةكراوة كة ثيَشتر رايطةياندبوو كة دةتوانيَت بةهيَزيَك لة wp7دا هةية بؤ
ب��ةره��ةم
مايكرؤسؤفتى بهيَنيَت. ه������ةرض������ةن������دة «م����اي����ك����رؤس����ؤف����ت« بةهيَزى ئامادةبوونيَكى نيية بةتايبةت لة ب��ازاإى م��ؤب��اي��ل��ى زي�����رةك ي��ان كؤمثيوتةرى الثتؤثدا لةسةر ئاستى بةرنامةكان ،بةآلم شارةزايان لةو ب��اوةإةدان ن�����اوى م��اي��ك��رؤس��ؤف��ت ئامادةبوونيَكى بةهيَزى هةية لةجيهانى تةكنةلؤذيادا.
ك��ؤم��ث��ان��ي��اي ك��ي��ن��ط��س��ت��ؤن ث��س��ث��ؤإ لة ب���������وارى هة َلطر تنى D a t a
Traveler300راي��ط��ةي��ان��د بةرهةمهيَناوة، فالشيَكى ئةو توانايةش هيَندةى 54 ديظيديية .ئ��ةو ت��وان��اي��ةش َ ه��ةول��يَ��ك��ة ب��ؤ ثاراستنى تايبةتييةكان ن��ووس��راوة لةريَطاى ث��اس��وؤردَي��ك��ةوة،
ئ��ةو ف�لاش��ة ق��ةب��ارةي��ةك��ى بضووكى هةية و بة ئاسانى لة َ هةلدةطيريَت ،بةآلم طيرفاندا بؤ بةدةستهيَنانى ئةو فالشة ثيَويستة بإى 930دؤالر لة طيرفانت بإواتة دةرةوة. سةرضاوة :مجلة مسجد أاللكترونية
بة ئاماذة كارةباييةكانى ميَشك يارى
شةترةنج لةطة َ ل كؤمثيوتةردا دةكات
ئ��ةوةش بة س��وود وةرطرتن لة ئاماذة كارةباييةكانى ميَشكى خؤى دةكات. ئ��ةو طةنجة تةمةنى تةنها سى َ سالة و لةسةر كورسييةك
كؤ مثا نيا ي َ ئةثل هةستا بة وةرط��رت��ن��ةوةي ب���ة ش���يَ���ك لة ج��ي��ه��ازةك��ان��ي ipad2بةهؤي بووني كيَشةيةك لة ثةيوةنديكردن ب����ة ي���ةك���َي���ك ل���ة ك��ؤم��ث��ان��ي��ا ئةمةريكييةكان بة ناوي .Verizon وت���ةب���َي���ذي كؤمثانياي َ ئةثل لة ليَدوانيَكدا سةبارةت بةو كيَشةية رايطةياند:بةهؤي بووني هةنديَك كيَشة لة هيَماي لةطةل هيَ َ َلي 3Gلة كؤمثانياي Verizonدروستبووة MEIDلة هةنديَك لة جيهازةكاني ئاي ثاد بإياري وةرطرتنةوةي بة شيَك لةو ئاميَرانةمان داوة و ضارةسةركردني ئةو كيَشةية .كؤمثانياي Verizonسةبارةت بة بووني ئةو كيَشةية ئامادة نةبوو هيض ليَدوانيَكدا بدةن .هيَماي MEIDهيَمايةكة بؤ ئاميَرةكان كة لة كاتي ثةيوةنديكردن بة هيَ َلي ئينتةرنيَت ثشت بةم هيَماية دةبةستيَت .ناكريَت دوو ئاميَر لةيةككاتدا يةك هيَمايان هةبيَت. َ ئةثل هةستا بة طؤإيني ثارضةيةك لة ئاميَرةكة بؤ ضارةسةركردني ئةو كيَشةية كة كؤمثانياي َ لةطةل كؤمثانياي Verizonتوءش بووة.
تةقينةوةى هةتاويى بةرى نيوةى هةتاو دةطريَت
َ هةوال رايانطةياند «كاميَراكانى ئاذانسى ئاذانسةكانى ناساى ئةمةريكيى ويَنةى ضةند ديمةنيَكى ئاسمانيان طرتووة ،بةطويَرةى ويَنةكان خؤر تةقينةوةيكى مام ناوةند بةخؤيةوة دةبينيَت و زانايان لةو باوةإةدان تةقينةوةكة كاريطةرى طةورةى لةسةر زةوى نابيَت. ئاذانسى ناسا باسى ل��ةوةش كرد سي تةقينةوةكة لة َ ش��ةم��م��ةى راب���ردووةوة دةس������ت������ى ث����َي����ك����ردووةو هةوريَكى ط��ةورةى لةسةر نيوةى خؤى ثيَكهيَناوة. لةبةياننامةيةكى رؤذنامةوانيدا ئاذانسةكة باسى لةوةش كردووةلة رؤذانى ضوار شةممةو ثيَنج شةممةدا كاريطةرى لةسةر بوارى كايةى موطناتيسى زةوى جيَهيَشتووة. لةاليةكى تريشةوة خزمةتطوزارى كةشوهةواى ئةمةريكا ثيَشبيى ئةوةى كردووة تةقينةوةكة تةميَكى تةنك لةسةر مانطة دةستكردةكان بخولقيَنيَت و هةنديَك كاريطةرى الواز لةسةر تؤإةكانى كارةبا دروست بكات.
بة ثَيستى بؤق 70نةخؤشى ضارةسةر دةكريَت
فالشيَكى 256طيَطابايتى
بيركردنةوةيةك ه��ةم��وو ل��ة ب��ي��رك��ردن��ةوةك��ان��ى ئيَمة نزيكايةتييةكى لة ط� َ �ةل ئاماذة كارةباييةكانى ميَشكدا هةية، دةكريَت بةهؤى ئةو ئاماذانةوة ب��ي��رك��ردن��ةوةو ئاستى زانينى كةسى بةرانبةر بناسينةوة ،ئةم رَي��ط��اي��ةش بةتةنها شةترةنج زانةكان سوءديان ليَنةبينيوة، َ بةلكو ئةو كةسانةشى كة تووشى ئيفليجى بوون سوءدى ليَدةبينن. س���������اي���������ت���������ى arabnet5لةراثؤرتيَكى خؤيدا ئ��ام��اذةى ب��ؤ ئ���ةوة ك���ردووة طةنجيَكى ئ� َ �ةل��م��ان��ى ب��ةن��اوى تؤرستن ديكهاوس ل��ة ري��زى ي��ةك��ةم��ى ئ���ةو ك��ةس��ان��ةداي��ة َ جموجوليَكى لةجيهاندابةبى هيض َ َ لةطةل جةستةيى يارى شةترنج كؤمثيوتةرةكةيدا دةكات و تواناى جوآلندنى سةربازةكانى هةية،
هاوآلتي
ب��ةب��ى هيض دادةن��ي��ش��يَ��ت و َ َ جولةيةكى جةستةيى يارييةكةى خ��ؤى دةك���ات ،تةنها كآلويَك ل��ةس��ةر دةك��ات ك��ة بةهؤيةوة وزة و ئاماذة كارةباييةكانى
ميَشكى كؤدةكاتةوةو دةينيَريَت ب��ؤ ك��ؤم��ث��ي��وت��ةرةك��ة .ضةند شارةزايةكى زانكؤكانى َ ئةلمانيا كة بيرؤكةكةيان داهيَناوة باس لةوة دةكةن ئاماذة كارةباييةكانى ميَشكى م��رؤظ زؤر الوازةو ثيَويستيان بة ئةليكترؤن هةية ب��ؤ ط��ةورةك��ردن��ى و هاوكات ج��ي��اك��ردن��ةوةى ل��ة ئ��ام��اذة كارةباييةكانى ئاميَرةكانى ناو َ م��ال .ميشائيل تانغارمان كة تويَذةرة لةيةكيَك لةزانكؤكانى َ ئةلمانيا بؤ ماوةى نيو سةعات ئةو ئةزموونةى تاقيكردةوةو لة سةدا 83سةركةوتنى بةدةستهيَناوة، ئ��ةو ت��وَي��ذةرة بةطةشبينييةوة دةإوان �َي��ت لةئةزموونةكةيان و ثيَيواية لة داهاتوودا هةموو ئةو كةسانة دةتوانن سوءدى ليَوةربطرن كةتواناى جوآلنى دةست و قاضيان نةماوة.
طرءوثيَك لةزانايانى زانكؤى كؤينز لة بلفاست بةهؤى لي َ َكؤلينةوةيةكةوة دةربارةى ثيَستى بؤ ئةنجاميان دابوو، خةآلتى لي َ َكؤلينةوةى زانستييان وةرطرت. ئةو طرءوثة زاناية لة ليَكلينةوةكةياندا طةيشتوون بةو دةرئةنجامةى ثيَستى بؤق دةتوانريَت لةضارةسةركردنى حةفتا جؤر نةخؤشيدا سوءدى ليَوةربطيريَت. سةرثةرشتى ئةو طروءثة زانايةى كردووة لةكاتى وةرطرتنى خةآلتةكةدا ثإؤفيسؤر كريس شؤ كة رايطةياند «ثيَستى بؤق جؤريَك لة ثرؤتينى تيَداية دةتوانريَت بةهؤيةوة ضؤنيةتى طةشةكردنى موولوولةكانى خويَن ريَكبخريَت. زاناكان باسيان لةوةش كرد ثإؤتينى جؤرة بؤقيَك كة ثيَيدةوتريَت «بؤقى مةيمونى« ريَطا لةطةشةكردنى موولوولةكانى خويَن دةطريَت و دةشيَت
لةضارةسةركردنى نةخؤشى شيَرثةنجةدا بةكار بهيَنريَت. شؤ لة ليَدوانةكةيدا وتى لي َ َكؤلينةوة تازةكةيان شيَرثةنجة
لةنةخؤشييةكى سةختةوة دةكات بة نةخؤشييةكى دريَذ خايةن و دةكريَت ضارةسةر بكريَت.
ئاطادارييةك بؤ خويَنةرانى الثةإةى زانستء تةكنةلؤذيا بةمةبةستى طرنطيدان بةتوانا زانستييةكانيان الثةإةى زانست و تةكنةلؤذيا ئاطادارى خو َينةرانى خؤشةويستى خؤى دةكات لةذمارةكانى داهاتوودا دةتوانن بة نووسينةكانى خؤيان لةبوارة جياوازةكانى تةكنةلؤذيا وةك »ئاى تى ،كؤمثيوتةر ،مؤبايل ،ئاسمانى ،تةكنةلؤذياى ثزيشكيى و ئام َيرة كارةباييةكان»دا بةشدارى بكةن .لةر َيطاى ئيمةيلى سةر الثةإةكةوةt.hawlati@yahoo.com بابةتةكانيان بؤ رؤذناكةمان بن َيرن. ت َيبينى: -1تادةكر َيت بابةتةكان زياتر ف َيركاريى بن و َينةى ث َيويستيان لةطةَلداب َيت. -2كورتيي و ثوختيى لةبةر ضاو بطير َيت.
هاوآلتي
بـــيـــــرو ِرا
birura_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
حكومةتى هةريَمء ناتةواويى لة ثيَكهاتةكةى لة رووى كارطيَأييةوة بةهرام ساَلح* بةثيَى زانستى ياساى دةستوءريى، سى َ َ كؤلةطة ثيَكديَت ئةوانيش دةول��ةت لة َ بوونى هةريَميَك ،دانيشتوان و دةسةآلتة، سى مةبةستيش ل��ة دةس����ةآلت ه��ةر َ دةسةآلتةكةية لة نيَويشيدا دةسةآلتى جيَبةجيَكردن كة بة حكومةت ناسراوة لة نيَو هاوآلتيانداَ ، هةلبةت ئامانج لة بوونى حكومةتيش هةر لة ديَرزةمانةوة ريَكخستن َ كؤمةلطاو ثيَشكةشكردنى و ثاراستنى خزمةتطوزارى بووة بة هاوآلتيان لة ريَطاى ريَكخراوةكانى كارطيَإى طشتى ،كة ئةمةش بة ماناى دةستتيَوةردان لة كاروبارة جياجياكانى نيَو خؤى وآلت ديَت ،ريَذةى ئةم دةستتيَوةردانةش بة ثيَى سيستةمى سياسى وآلت جياوازةو بة شيَوةيةكى راستةوخؤ كاريطةرى و رةنطدانةوةى هةية لة سةر جةستةوة ثيَكهاتةى حكومةت ،ئةوةش ماناى واية كةوا لة هةر سيستةميَك لة سيتةمةكان ثيَكهاتةيةكى ستراكضةرو حكومةت دياريكراوى خؤى هةية لة ريَطةيانةوة كارة جياوازةكانى خؤى رادةثةإيَنيَت لة ريَكخستن و ضاوديَريي و ثيَشكةشكردنى خزمةتطوزاريى...هتد. شايانى باسة ب��ةه��ؤى زؤرب��وون��ى ذمارةى دانيشتوان و ثيَشكةوتنى زانست و زانيارى لة نيَويشدا تةكنةلؤذياى زانيارى و زيادبوونى داواكاري هاوآلتيان لةاليةك و ئةو خزمةتانةى كة ثيَشكةشى دةكريَت لةاليةكى ترةوةو فرةوانبوونى ئةركةكانى َ لةطةل حكومةت لة سةر ئاستى ناوةخؤيى و ئةو طؤإانة ريشةييانةى كة لة سيستةمى َ َودةولةتييةكان هاتووةتة ثةيوةنديية ني َ َودةولةتى كايةوةو كاريطةرى ريَكخراوى ني (جات) لة رووى بازرطانى و جةختكردن لة سةر شةفافيةت و يةكبوونى ثيَوةرةكانى ثيَشكةشكردنى خزمةتطوزاري لة سةر
مةجيد عةزيز ئةو ناونيشانةي سةرةوة ناونيشاني ثةرلةمانتاراني يةكيَتي ثةيامةكةي كوردستانة ،لة 5/6/2011بآلوكراوةتةوة، ثيَمانواية ثةياميَكي بيَناوةإؤكة ،ضونكة َ لةطةل رووداوةكاني ئةمدوايية ناطونجيَت ء ناتوانيَت قورسايي دؤخة توندوتيذةكاني هةردووك يةكيَتي و ثارتي باآلنس بكات. ئايا ديالؤط و ضاكسازيي ئيمكاني دةبيَت كاتيَك بةتوندوتيذي وةآلمبدريَنةوة؟ ئةمجؤرة شيَوازة لةثةيام و سياسةت ،زؤر لةشيَوازي َ دةولةتة تؤتاليتارةكان دةضيَت، َ هةربةدواي هةركارةساتيَك ،دلنةوايي َ خةلكي دةدةن���ةوة ،وةك��و هيض شتيَك رووينةدابيَت .بؤنموونة كاتي سةدام، ويَرانكردني ت��ةواوي ش��ارو قإكردني كوردو ذةهراويكردني سروشت ببووة دؤخيَكي ئاسايي ،بةدوايدا ثةيامي عةفواتي دةن��ارد بؤ تةسليمبوونةوة .لةاليةكةوة كوشتن ئاسايي كرابوء ،لةاليةكي ترةوة شانازيي و ستايشي سيستةمةكة دةكرا، ضونكة عةفواتي طشتي دةردةكرد. ث��ةرل��ةم��ان��ي ك����وردي ،لةجياتي ئةوةي قورسايي بخاتة سةر ئةو دؤخة زؤر توندوتيذةي يةكيَتي و ثارتي ثي بةرهةميانهيَناوة ،دؤخ��ي ئيَستاي َ ئيجابييةَ . هةلسةنطاندني دؤخي ئيَستاكة بةئيجابي ،هيض نيية بيَجطة لةخؤبيَدةنطكردن لةبةردةم حيزبايةتيدا .ئايا كاتيَك لةئاستي توندوتيذيدا بيَدةنطبين ،ض جؤرة ضانسيَك هةية بؤ ديالؤط و ضاكسازيي؟ هةرسي وشةي ،ثةيام و دةبيَت َبليَين، َ ديالؤط و ضاكسازيي ،لةثيَناو ئةجيَندايةكي تايبةتيدا ب��ةك��اره �َي��ن��راون ،ئةمةش رةنطدانةوةي هةمان جةوهةري ئةو يةكيَتييةية بةناوي يةكيَتي ثةرلةمانتاراني كوردستانةوة دةناسريَت كة جةوهةري حيزبايةتيية ،نةوةك سياسةت بةشيَوة بةبي جياوازي، سةربةخؤكةي .سياسةت َ بةبي موعارةزةو رةخنةو طةشةسةندنيَكي َ ب��ةردةوام ،نةوةك هيض ئامانجيَكي نيية بيَجطة لةخةراب و توندوتيذيَ ، بةلكو ناتوانيَت لةضةمكي دةس��ةآلت تيَبطات. سياسةت ليَرةدا كردنةوةي شويَن نيية بؤئةوةي كةسةكان بةئازادييةوة تةعبير لةئامانجيَكي سياسي بكةنَ ، بةلكو بووةتة ميكانيزميَك بؤ بةحيزبكردني دةسةآلت و حكومكردن ،ئايا لةدؤخيَكي بةوشيَوةية ضةندوضؤن ديالؤط و ضاكسازيي هةية؟ ئةوثةيامة ،ي��ان ن��ازان�َي��ت ماناو ج��ةوه��ةري ئ��ةو وش��ان��ة ضين و ضي دةطةيةنن ،ي��ان بةهةموو شيَوةيةك ب��ةدةس��ت��ي ئةنقةست خ��ؤي لةماناو جةوهةرةكانيان دةدزيَتةوة .يان كويَرة بةتةواوةتي و هيض نابينيَت ،يان دةيةويَت كويَرمان بكات لةئاستي حةقيقةتي توندوتيذي يةكيَتي و ثارتيدا .ئةوةي َ دةيليَت ،هيض نيية بيَجطة لةوةي دةزانيَت ئةو وشانة َبليَت و بنووسيَت ،دواجار وشةي ناو زمانن و ناتوانين سنوريان
ئاستى جيهان و ئةمةو ضةندين طؤإانكاريى تر ،وايكردءوة كةوا ثيَكهاتةى حكومةت لة جيهانى ئةمإؤدا زؤر َ َ جةنجال ئالؤزو و ف��رةوان بيَت و ضةندين دام��ودةزط��اى تايبةتمةند ،هونةرى ،راويَذ و جيَبةجيَكار لة نيَو جةستة و ثيَكهاتةى حكومةتدا لة هةر وآلتيَك لة وآلتانى جيهاندا بيَتةكاية، ئةمةش راستةوخؤ هيَما بؤ ئةوة دةكات كةوا بةإيَوةبردنى حكومةت كاريَكى ئاسان نيية و َ بةلكو بة ثيَضةوانةوة كاريَكى سةخت و دذوارة ،بؤ َ زالبوون بةسةر ئةم بارودؤخة ضةندين ديراسات و لي َ َكؤلينةوة لةم بارةيةوة ئةنجامدراوةو ئةنجامدةدريَت بةمةبةستى بةإيَوةبردنى حكومةت بة شيَوةيةكى زانستى و لؤذيكيانة ،لة ئةنجامى ئةمةدا زانستيَكى تايبةت بة بةإيَوةبردنى حكومةت هاتةكايةوة بةناوى زانستى كارطيَإيى طشتى وةكو بةشيَك لة زانستى سياسى كة مةبةست ليَي بةإيَوةبردنى حكومةتة بة شيَوةيةكى ضوست و ضاالك و ليَهاتوو، هةر لةم ضوارضيَوةيةدا حكومةت لة دونياى ئةمإؤدا ديزاين و ستراكضةريَكى دياريكراوى خؤى هةية ،هةرضةندة ئةمة بةثيَي بارودؤخ و هةلومةرجى خوديى و بابةتى دةطؤإيَت، ب��ةآلم لةهةمانكاتيشدا ضوارضيَوةيةكى طشتى داناوة لة رووى ئةو دامودةزطا طرنط و زةروريانةى كة ثيَويستة لة حكومةتدا هةبي ،بؤ ئةوةى ثيَكهاتةو ستراكضةرةكةى َ لة رووى كارطيَإييةوة تةواوو تةندروست بيَت ،لةبةر ئةوة هةر كاتيَك بةشيَك ياخود ثارضةيةكى طرنط لةم ثارضانة كةم بيَت لة ستراكضةرةكةى ئةوا الرى و لةنطى دةكةويَتة كارى بةإيَوةبردن لة نيَو حكومةتدا ،هةروةها كارةكانى بة شيَوةيةكى نا تةندروست و دءور لة ثرةنسيثة زانستييةكانى كارطيَإى رايةلة دةبيَت و ثرةنسيثى تةجروبة و َ هةلة جيَطاى ثرةنسيثي زانستى لة كارطيَإى دةطريَتةو لة بةإيَوةبردندا.
حكومةتى هةريَميش وةك���و هةر حكومةتيَك ميَذوو رابردءوى خؤى هةية و خاوةن ثيَكهاتةو ستراكضةريَكى دياريكراوةو ضةند جاريَك طؤإانكارى لة ثيَكهاتةكةيدا َ كؤمةلَيَك ك��راوةو لة ئيَستاشدا طيرؤدةى كيَشةو طرفت ب��ووةت��ةوة وةك رؤتينى كوشندة ،هةآلوسان لة رووى هيَزى كار، ثةيكةرى ريَكخستن ،نةبوونى داهيَنان و ثالنى ستراتيذى ،مةركةزيةت ،رؤشنبيرييةكى خراثى ريَكخراوةيى....هتد ئةم طرفت و كيَشانة طرفتى هةنوءكةيى بةلكو طرفتى َ و كاتى نين و َ كةلةكةبووى ضةند َ سالةى رابردءون لة حوكمإانيدا ،ئةم طرفتانة لة ميَذووى بةإيَوةبردنى كاروبارى نوى نين و َ بةلكو حكومةتدا دياردةو بابةتى َ زؤربةى دةسةآلتةكان لة وآلتانى جيهاندا دووضارى هةمان كيَشةو طرفت بوونةتةوة بة تايبةت وآلتة تازة ثيَطةيشتوءةكان يا باشتر سى ،ئةمةش بيَطومان َبليَن وآلتانى جيهانى َ بووةتة هؤى ئةوةى كة ئةزموءنيَكى زؤر كةلةكة ببيَت لةاليانةوة لة سةر ئةم بابةتة. َ هةلبةت لة ئيَستاشدا بابةتى ضاكسازيى يةكيَكة لة بابةتة ط��ةرم��او طةرمةكانى طؤإةثانى كوردستان و بة كردةيى هةنديَك َ هةول و كؤشش لةاليةن دامودةزطاكانى
حكومةتى هةريَم بةدى دةكريَت ،بةآلم تاوةكو ئيَستا روخسارو ناوةإؤكى ئةم ضاكسازيية روون و ئاشكرا نييةو لة هةنديَك ويَستطةدا لة ريَطاى ليذانةوة ئةنجامدةدريَت ،بةآلم ئةوةى ريكؤردو و تيَبيني كراوة لة ئةزموونى وآلتانى جيهاندا لةم ب��وارةدا ئةوةية كةوا كارى ضاكسازى لة نيَو حكومةتدا كاريَكى كاتى نيية و تةنها لة يةك ئاست و بوارد ئةنجام نادريَتَ ، بةلكو كاريَكى طشتطيرو دريَذخايةنة و ثيَويست بة بوونى ثالنى ستراتيذى و هةمةاليةن و بةردةوام دةكات، َ لةطةل بوونى دةزطاى ثسثؤإو تايبةتمةند لةم بوارةدا ،يةكيَك لة ريَطا هةرة طرنط و
ثيَويستةكان بؤ ضارةسةركردنى طرفتةكان ثيادةكردنى ثالنى ستراتيذى تةواوكةرة لة دواوة (التكامل من الخلف) كة زؤربةى وآلتانى جيهان ثشتى ثيَدةبةستن و هةر لة زووةو ثيادةيانكردوةو مةبةستيش ليَي دابينكردن و ئامادةكردنى كةسى ليَهاتوو و شياوة بؤ ثؤستة باآلكان لة نيَو حكومةتدا، بؤ نموءنة وآلتى فةإةنسا هةر لة َ سالى 1945قوتابخانةيةكى دروستكرد بة ناوى قوتابخانةى نيشتيمانيى بؤ كارطيَإى كة ئامانج ليَى ثيَطةياندنى سةركردة كارطيَإييةكان بوو، هةروةها بةهةمانشيَوة لة وآلتى بةريتانياو وآلتانى ترى ثيَشكةتوو دةزطاى تايبةتيان دامةزراندءوة بة ناوى جيا جيا بؤ ثيَطةياندنى سةركردةى شياوو ليَهاتوو بؤ بةإيَوةبردنى ثؤستة باآلكان لة حكومةتدا. جيَطاى وةبيرهيَنانةوةية ئةم كارة لة وآلتة تازة ثيَطةيشتوءةكان بةهؤى ئةوةى كة َ طةندةلى و دواكةوتوويى طيرؤدةى دياردةى كارطيَإى ب��وون ،زياتر ضإبووةتةوة و ضةند دةزطايةكى ثسثؤإ لةم بوارةيان دامةزراندوءة ،بؤ نموءنة لة وآلتى ميسرى عةرةبى ئةركى ريَكخستن و ضاكسازيى لة ئةستؤى ضةند دةزطايةك داية و بة شيَوةيةكى ب��ةردةوام و ثالن بؤ داإيَذراو كارةكانيان ئةنجامدةدةن ،وةك دةزطاى ناوةندى بؤ ريَكخستن و كارطيَإى كة لة َ سالى 1964دامةزراوةو تايبةتة بة ضاوديَريكردنى دامودةزطاكانى حكومةت لة رووى كارطيَرى، ريَكخستنى ثةيكةرو ثيَكهاتةى حكومةت، ريَطرتن لة دووب��ارة بوونةوةى دةزطاى هاوشيَوة ،باشكردنى خزمةتطوزارييةكانى َ خولى راهيَنان و حكومةت ،ك��ردن��ةوةى نوى بة شيَوةيةكى زانستى ئةمةو فةرمانطةى َ ضةندين كارى تر لة ئةستؤى ئةو دةزطايةداية، سالى 1976وةزارةتى َ هةروةها لة َ دةولةت بؤ طةشةثيَدانى كارطيَإى دامةزراو لة دواى ئةو لة َ سالى 2003ثةيمانطاى ئامادةكردنى
ثةياميَك لةسةر ديالؤطء ضاكسازيي
لةسةردابنيَين .بةمانايةكي تر ،هةموو دةتوانين شتي بةوشيَوةية َبليَين ،بةبيَئةوةي هيض مةبةستيَكمان هةبيَت لةوتنياندا، ئةمةش كرؤكي ئةو َ طالتةجاإييةية يةكيَتي و ثارتي بةرهةميانهيَناوة .لةم تيَطةشتنة سياسييةدا ،زمان بيَجطة لةميكياذكردني ئامانجة حيزبييةكان هيض شتيَكي تر ناطةيةنيَت. ل���ةه���ةردوودي���ودا ،ب��ةزان��ي��ن يان بةنةزانين ،زم��ان بيَجطة لةئامإازيَكي ��ي ط��ي��ان زي��ات��ر ن��ي��ي��ةو ب��ةه��ةم��وو ب� َ شيَوةيةك بةكاردةهيَنريَت لةثيَناوي بةناسياسةتكردني سياسةت لةالي ئيَمة. ئةم ثةرلةمانة لةئاستي هانديكاثكردني راستييةكاندا ،وةكو جؤرة مةقةإيَكي يةكيَتي يان ثارتي ليَهاتوءة ،ئيش و ثرؤذةكاني خؤي كردووةتة ثإوثاطةندةي حيزبيي. ئايا ثةرلةمان لةبةرئةوةي دةتوانيَت ثةيامي بةوشيَوةية بنووسيَت ،ئيتر ضاكسازيي و ديالؤط بووني هةية لةالي ئيَمة؟ لةدواي كوشتني جةماعي الوان و طةنجاني ناو خؤثيشاندانةكان ،ثيَش ئةوةي بانطي ديالؤط و ضاكسازيي بكةين ،رةنطة ثيَويستيمان بةليَبوردن و ئاشتبوونةوةي جةماعيي هةبيَت ،نةوةك بةكارهيَناني زماني ثإوثاطةندةو خؤشكردني ئاطري توندوتيذي .ئةوةي لةئيَستادا نيية ديالؤط َ سةنترالكردني و ضاكسازيية ،ئةوةي هةية كةلتوورو هيَزي حيزبايةتيية لةبازاإو ميدياوة تادةطاتة ناو ثةرلةمان. ئ���اي���ا ض��اك��س��ازي��ي ل�����ةدواي َ طةندةلييةكي بيَسنوردا بةردةوامبووني هيض م��ان��او هةيبةتيَكي ه��ةي��ة؟ ئايا ديالؤط ل��ةدواي كوشتن و راون��ان و بةمةعةسكةركردني شارةكان هيض ماناو هةيبةتيَكي دةميَنيَت؟ ئايا سياسةت و حيزب و دةسةآلت لةالي ئيَمة ،دةزانيَت ديالؤط ضييةو بكات ،يان شيَوازيَكي تايبةت لةديالؤط بةسةر تةواوي ذياني سياسيي و كؤمةآليةتي و رؤشنبيريدا دةسةثيَنيَت؟ ثةيامي بانطةوازكردني ديالؤط لةثيَناوي ضاكسازييدا ،تاوةكو ئيَستاكة لةناو درؤي��ةك��ي ط��ةورةداي��ةو ياساي َ كؤمةلطاي حيزب سروشتي كةلتوورو َ كؤنتإؤلكردءوة. لةذيَردةستي خؤيدا ضاكسازيي ،تةنيا لةناو دةمامكي زماندا
هيََلراوةتةوة ،ضونكة تةنيا لةناو زماندا ئاماذةي بؤ دةكريَت ء هيض وزةيةكي نيية بؤ دةرةوةي خؤي. ثةيامي ديالؤط و ضاكسازيي ،دةبوو ثرسيار بواية :ئايا ئةم دةسةآلتة كةي َ َ لةطةل قوربانييةكاندا مامةلة و ضؤن دةك��ات؟ كةي و ضؤن رةخنة لةخؤي دةطريَت لةبيَسنوركردني توندوتيذيدا؟ كةي و ضؤن داواي ليَبوردن دةكات و بؤ جاريَكيش بيَت خؤي بةتاوانبار بزانيَت؟ ئايا ئةم دةسةآلتة كةي و ضؤن بةهيَزة عةسكةريي و سياسييةكاني َ دةليَت :كاتي ئةوة هاتوءة كؤرس و وانةي دةرووني وةربطرين ،ب��ؤئ��ةوةي ل��ةم��ةودوا درؤ َ لةطةل خؤمان و ئةواني تريشدا نةكةين، فيَري حيكمةتي ناتوندوتيذي ببينن و دان بةخؤماندا رابطرين و ئيتر َ خةلكي نةكوذين لةسةرشةقامةكان كاتيَك ماندةطرن و خؤثيشاندان دةك��ةن .دةس��ةآلت دةبيَت ئ��ةوة زؤرب��اش بزانيَت ،خؤثيشاندان َ َ كؤمةلطايةك سةرهةلدةداتةوة ،ضونكة نيية ئ���ارةزووي ملكةضكردن بكات و لةدةرةوةي دياردةي خؤثيشاندانةوة بذي. ثةيامي ديالؤط و ضاكسازيي ئةم َ هةلساوة، يةكيَتي ثةرلةمانتارة ثيَي َ ئيشكردن نيية لةسةر ن��اوةإؤك ،بةلكو ميكياذي زمانة بؤ شاردنةوةي هةموو ئةو ناشيرينيانةي ل��ةدةرةوة دةبينريَن. نةبووني باآلنس لةنيَوان ن��اوةإؤك و فؤإمدا دةرةوةو ناوةوةدا ،عةقآلنيةت و سؤزداريدا ،دؤخيَكي توندوتيذة. ضاكسازيي و ديالؤط هةرئةوة نيية لةناو الثةإةيةكدا (ثةياميَكد) ئاماذةي بؤ بكريَت ،ميَذووي هةيةو قورسايي َ حالةتي كؤمةآليةتي و دةروون��ي��ي و بةبي ئيشكردن لةسةرة، فيكرييةكاني َ لةسةريان و بازدان بةسةرياندا دؤخةكة لةناوتوندوتيذيدا دةهيََليَتةوة ئةطةر زياتري نةكات. ئايا بةإاستي ئةو جؤرة بةياننامةو ثةيامانة بؤ َ خةلكي دةنووسريَن يان بؤ خؤيان؟ شتيَكي ئاشكرا نيية ،ضونكة ئ��ةو ج��ؤرة ئينشاسياسييانة وةك��و شيعرنووسيني ليَهاتوءة ،لةكاتيَكدا َ خةيال و شيعر بووةتة بابةتي ئةدةب و ثيَكةنيني سياسيي و سةركردةكانمان. سياسييةكاني ئيَمة لةدواي طةورةترين كارةسات و َ حالةتة تةوارييةكاندا (وةكو ئةوةي دواي خؤثيشاندانةكان) ،بةياننامةو ثةيام دةنووسن ،وةكو َبليَي بآلوكردنةوةي ثةياميَكي وا موعجيزةيةو هةموو شتيَك بةبي ضارةسةردةكات .ضاكسازيي تةنيا َ ك��ردارو ثرؤذة لةناو زماندا ضارةسةر ناكريَت ،ديالؤطيش هةرطيز لةخؤيةوة لةدايك نابيَت ،ئةطةر هةميشة ديويَكي َ زالي هةبيَت بةسةر تةواوي واقيعةكةدا. ئةطةر ضاكسازيي باآلنسي سياسي بيَت لةئاستي ئ��ةوةي دةس��ةآلت نةبيَتة َ طةندةليي و توندوتيذي، طيَذاوي درؤو ديالؤطيش باآلنسي ناو زمانة بؤ ذيان لةئاستي زياتر لةديديَك و هيَزيَك .ئةوةي
يةكيَتي و ثارتي دةيكات و كردويةتي، َ بةلكو ن��ةدي��ال��ؤط��ةو نةضاكسازيية، توندوتيذيية بةهةمووشيَوةيةك .ئةوةي لةناوةإؤكي ئةو ثةيامةدا هةية ،ثةيام نيية بؤ ديالؤط و ضاكسازييَ ، بةلكو ريكالمة بؤ بآلوكردنةوةي سياسةتي حيزبايةتي .ئةوة ثةيام نيية وةكو سياسةت بؤ ئاشتيَ ، بةلكو ثةيامة بؤ يةكيَتي و ثارتي خؤيان بةهيَزتر بكةن لةناوضةكةدا» .هةنطاوي جيدي» لةزمانيَكي ئينشايي حيزبييانةدا هيض بةرهةمناهيَنيَت .هةنطاوي جيدي ،بووني َ ثرؤذةو َ فةسلكردن بةلطةو ئيشكردن و و وازهيَنان و طؤإان و خؤتةقاويتكردنة َ لةجةنةإاليَكةوة تاكودةطاتة سةركردةيةك. »هةنطاوي جيدي»لةسةرو ميكياذي زمانةوانييةوةيةو خؤ رزطاركردنيشة لةئايدؤلؤذياي بةكارهيَناني ميَذووي شةرةفي حيزبيي و ثيَشمةرطايةتي و ذياني شاخ ،ئةمة نةوةك هةر بؤ يةكيَتي و ثارتي راستةَ ، بةلكو بؤ بزووتنةوةي طؤإان و هةموو حيزبةكاني تريش راستة. بزووتنةوةي طؤإان هيض هةنطاويَك نانيَت بةبي ئاوإدانةوة لةو ميَذووة سياسييةي َ لي رزطاربكات ،بووةتة ناتوانيَت خؤي َ كؤيلةي ئةو ميَذووةي مةحكومي كردوءة ببيَتةوة بةحيزبيَكي وةكو يةكيَتي و ثارتي. هةنطاوي جيدي بؤ بزووتنةوةي طؤإان، دةركيَشكردني شةبةحةكاني خؤيةتي لةناو تةمومذي ميَذووداو ئيشكردنيَتي بةبي خؤبةراوردكردني لةناو ئيَستادا َ بةهيَزة سياسييةكاني تر ضةند باش و خراثبن. كورد لةدواي خؤثيشاندانةكانةوة، َ زولميَكي زؤري ضةندين قوربانيداوة، ليَكراوة لةاليةن يةكيَتيي و ثارتييةوة، لةجياتي ديالؤط و رةفتاري مةدةنيي و ضاكسازيي ،توندوتيذيان كردووةتة خ��ودي دةس���ةآلت ،ئةمة ض��ؤن ضؤني دؤخيَكي ئيجابيية؟ ثةرلةمان مةقةإي حيزبيي نيية ،م� َ �ال��ي ك��ؤب��وءن��ةوةي مةسئولةكان نييةَ ، بةلكو شويَني ئيشكردنة بةإيَزي ياسايي و بةرهةمهيَناني ذياني سياسيي و مةدةنيانةية .بووني ثةرلةمان بكةين، تةماشاي لةهةرئاستيَكةوة َ كؤمةلطاية بةهةموو ماناي ريَزطرتني جياوازييةكانييةوة ،ن���ةوةك ئيشي َ كؤمةلطابيَت بؤ حيزبايةتي. ملكةضكردني ئايا دوذم��ن و ناحةزةكاني ئةم ئةزموونةي ئيَستاي دةسةآلتي كوردي، ئيسالمي سياسيي و بزووتنةوةي طؤإانة، يان ويَنة زؤر نةخؤش و توندوتيذةكةي بةناو عةلمانييةتةكةي يةكيَتي و ثارتيية؟ ناحةزو دوذمن بؤ دةسةآلتي كوردي، لةإاستيدا هةموو حيزب و كةسيَكة ،ئةطةر َ لةطةل بؤضوءن و بيركردنةوةياندا نةبيَت. لةوكاتةوةي يةكيَتي و ثارتي ميكانيزم و هونةري دةسةآلتيان طؤإيوةتةوة بةتوندوتيذي ،كاريَكي ئاسان و سادةنيية بتوانن خؤيان بؤ ثيَش دؤخي توندوتيذي بةرنةوة. ئةطةر هةرجؤرة ثةياميَك هةبيَت
سةركردة كرايةوة ثاشان ثةيمانطاى نةتةويى بؤ كارطيَإى هاتة دروستكردن. هةر بؤية ئةطةر ضاويَك بة ثيَكهاتةى حكومةتى هةريَمدا بخشيَنين و بةراوردى َ لةطةل حكومةتةكانى تر ،دةبينين بكةين هيض يةك لةم دةزطا طرنط و زةروران��ةى نيية و لةوانةية ئةم كارانة لة سةر ئاستى ليذان ياخود دةزطاى بضووك ئةنجامبدريَن، ب��ةآلم ئةمانة هيضيان ئامانجى سةرةكى و خواستة ضاوتيَبإيوةكان بةديناهيَنن كة خؤى لة ضاكسازيى و باشكردنى ئادائى حكومةتى دةبينيَتةوة ،لةبةرئةوة ئةطةر ئامانجى نهيَنى و ئاشكراى حكومةتى هةريَم باشكردن و ضاكسازيكردنة لة حكومةتدا ئةوا بوونى دةزطاى تايبةت بة ئامادةكردنى سةركردة كارطيَإييةكان زةرورةتيَكى حةتمى و َ بةلطة نةويستةو دةبيَت هةر لة ئيَستاكةوة بير لة دامةزراندنى ثةيمانطاى ئامادةكردنى س��ةرك��ردة كارطيَإييةكان بكريَتةوة ،ثاشان دانانى مةرجى وةرطرتنى ث��ؤس��ت��ى ب��اآلك��ان ب��ة ت���ةواوك���ردن و بةدةستهيَنانى بإوانامة لةم ثةيمانطايةدا، هةروةها دامةزراندنى دةزطايةكى تايبةت بة ريَكخستن و كارطيَإيى لة نيَو ثيَكهاتةى حكومةتى هةريَمدا لة س��ةر ئاستيَكى بةرز ،ثيَويستييةكى ضارةنووسسازة ،كة ئةركةكانى ضاوديَرى كارطيَإيى و ضاكسازيى بة هةموو شيَوةكانى بطريَتة ئةستؤ لة رووى باشكردنى خزمةتطوزارى ،نةهيَشتنى رؤتين، َ طرجوطؤلكردنى ثيَكهاتةى حكومةت ،ثالنى هيَزى كار ،كردنةوةى َ خولى راهيَنان و دانانى
ثالنى ستراتيذى...هتد بةمةبةستى ئةكتيظ و مؤديَرنكردنةوةى حكومةتى هةريَم سةر لة َ لةطةل طؤإانكاريى نوى و سازو طونجاندنى َ و ثيَشهاتة نويَيةكان لة جيهانى ئةمإؤدا. * ماستر لة كارط َيإى طشتى bahramdad@yahoo.com
بةرةو ديالؤط و ضاكسازيي ،دةسةآلتي كوردي خؤيةتي لةناو داإزان��ي خؤيدا، بةبي باسكردني ضاكسازيي يةكيَتي و َ ثارتي هيض جؤرة ضاكسازييةكي تر لةدايك نابيَت ،ضونكة سةرضاوةو دايكي هةموو َ طةندةلييةكان سياسةتي توندوتيذي و بي ياسايي يةكيَتي و ثارتيية لةناو ئةم َ ئةزموونةي ئيَستاماندا. واقيعي كوردي لةبةرئةوةي واقيعيَكي حيزبييةو يةكيَتي ثةرلةمانتارةكةشي هةمان كؤثيكراوة ،ئيتر رووةكةي تري َ طةندةلي ضاكسازيي ديالؤطة لةسةر يةكيَتي و ثارتي بةهةمووشيَوةيةك. زاراوة لةئاستي سياسييةكانمان سياسييةكاندا بوونةتة ثيَغةمبةري َ دةيانليَنةوة ئةمةندةي ضاكسازيي، لةهةموو كات و بؤنةيةكدا. زماني حيزبيي ،جؤرة زمانيَكة هةرطيز نايةويَت خؤي بةدرؤبخاتةوةو رؤذيَك َ بةهةلة بزانيَت و ناشيةويَت لةإؤذان خؤي باس لةخراثةكاني خؤي بكات ،لةبةرئةوة هةميشة بةدواي دؤزينةوةو دروستكردني دوذمني وةهمييةوةية بؤئةوةي باوةإي ثيَبكةين .ئةمة ئامانجيَكي فاشيانةية بؤ َ َ كؤمةلطا، هةلسوإاني تةماشاكردن و ضونكة سياسةتي توندوتيذي هةميشة ب��ةدواي بةدوذمنكردني هيَزةكانةوةية َ بةسةنترالكردني خ��ؤي و لةثيَناوي خؤثيشانداني خ��ؤي وةك��و دؤس��ت و موعجيزة ب��ةدةس��ت ل��ةن��اوم �َي��ذوودا. َ عةقليةتيَكة هةميشة دةبيَت ئةمةجؤرة دوذمن بدؤزيَتةوة بؤئةوةي خؤي بكات بة رزط��ارك��ةري ت��ةواوةت��ي .لةبةرئةوة هةركةس و هيَزو حيزبيَك لةخؤي نةضيَت و كؤثي خؤي نةبيَت ،ئةوا ريَطايةك يان شيَوازيَك دةدؤزيَتةوة بؤ ئةوةي بيانكاتة دوذمن لةبةردةم بةخؤدؤستكردني خؤي. ئةوةي يةكيَتي و ثارتي دةيكةن لةئيَستادا بةدوذمنكردني موعارةزةية ،ئيتر ئةطةر عةلماني ،ئيسالمي ،يان نةتةوةيي بن. ل��ةدواي خؤثيشاندانةكانةوة ،يةكيَتي َ َ خةلكيان طةندةليدا و ثارتي لةبةردةم بةدوذمني ياسا ضواند ،ئارةزووكردني ثرؤذةي طؤإان و ضاكسازيان ليَكردين بةسياسةتي موعاإةزةو جيهادو ئيسالم. ميدياي حيزبيي هةنديَكجار دةيةويَت جؤرة ويَنةيةكي كوردستانمان لةناوضاوي يةكيَتي و ثارتييةوة بؤ دروستبكات ،وةكو جؤرة نيشتيمانيَكي رزطاركةري وا ،بةآلم دوذمنة (ناوخؤييةكاني) وازيليَناهيَنن. كاتيَك هةموو شتيَك دةبيَتة سةرضاوةي ب��ةدوذم��ن��ك��ردن��ي ه��ةم��وو ك��ران��ةوةو جياوازييةك و ديموكراسي ،ئيتر ئةوةي ناميَنيَتةوة ئازاديي و ديالؤط و ضاكسازيية. كاتيَكيش سياسةت دةبيَتة حيزبايةتيي و ثةرلةمانيَك لةثشتييةوة رءودةوةستيَت و بةرطري ليَدةكات ،ئيتر توندوتيذي ئاسايي دةكريَت و جيَطاي سياسةت دةطريَتةوة، ئةمة ويَنة زؤر نائيجابييةكةي سياسةتي يةكيَتي و ثارتيية لةناو توندوتيذترين دؤخي ئيَستاكةماندا.
لة ناو يةكيَتي نيشتيماني
كوردستاندا جولَةي تريش هةية نةجات ئةسثيندارةيي ئ�����������ةوةي ئةزمووني هةريَمي كوردستان بةإيَوة دةب��ات دوو حيزبي دةس����ةآلت����دارن، ئ�����ةوان�����ي�����ش هةميشة ك��ار بؤ بةرذةوةندييةكاني خؤيان دةكةن، بؤية ئةزموونةكة ئ��ةزم��وون�َي��ك��ي ثإ لة كة مو كو ر تيية و لةئاستي ويست و داخوازييةكاني َ خةلكدا نيية، ئةو دوو حيزبة هةر لةسةرةتاي ثةيدابوونيانةوة نةك هةر بةملمالنيَي فيكريي و سياسي نةوةستان، َ بةلكو هةرضي ضةك و جبةخانة هةبوو دذي يةكتر بةكاريانهيَنا ،دةستي دةرةكي نةما راينةكيَشنة ناو كوردستان كةضي هةر نةيانتواني يةكتر لةناو ببةن ،دواج��ار ثاش ثرؤسةي ئ��ازادي عيَراق و دامةزراندني حكومةتي ئيئتيالفي عيَراق ،ريَذةيةكي زؤريان لة بودجةي عيَإاق بةركةوت و دؤالريَكي زؤر رذاية نيَو بانكةكانيان ،بؤية ناضاربوون بير لةبةرذةوةندييةكاني خؤيان بكةنةوةو ئةوةي دةك��ةوي برايانة بيخؤن ،ئةوةبوو دةستيان َ ريَككةوتنيَكي ستراتيذييان لةنيَوان خؤياندا مؤركرد كة لةبإطةي يةكةمةوة تا كؤتايي هيضي لةبةرذةوةندي ميللةتدانةبوو ،ئةو ريَككةوتنة ستراتيذيية بةتةواوي لةبةرذةوةندي ثارتي ديموكراتي كوردستاندابوو ،بةآلم خراث بةسةر يةكيَتي نيشتيماني كوردستاندا شكايةوة ،ضونكة لةناو يةكيَتي نيشتيماني كوردستاندا َ باليَكي زيندوو َ قبول نةدةكرا ثي هةبوو ئةو هةمووشتانةي َ كة لةذيَر ضةتري ريَككةوتنة ستراتيذييةكةدا َبةجي دةكرانَ ، خةلكيَكي خاوةن ويذدان هةبوو جي َ ثي َ قبول نةدةكرا كة لةثيَناو بةرذةوةندي ئةوةى َ تايبةتي نوخبةيةكي ناوحيزبةوة ضاوثؤشي لة بةهابةرزةكاني نةتةوةو نيشتيمان بكات ،بؤية ئةوبالة لةيةكيَتي نيشتيماني جيابووةوةو َ َ خةلكيَكي َ َ رامالي ،هيَشتاش هةن لةطةل خؤي زؤريشي لةناو يةكيَتيدا كة ويذدانيان ئازاريان دةدات و بةم بارودؤخة رازي نينَ ، خةلكيَكي تريش هةية كة ئةم ريَككةوتنة ستراتيذيية بة دةستكةوتيَكي نيشتيماني نازانيَتَ ، بةلكو بة ريَككةوتنيَكي ذيَربةذيَري دوو نوخبةي دةزانيَت كة بةروبوءم و دةسكةوتةكاني َري لةنيَوان خؤيان راثةإين وةكو طؤشتي خي َ داب��ةش دةك���ةنَ ، خةلكيَك هةية كة ضةندين َ سال لةو كةذو كيَوانة خةباتي كردووة ئةمإؤ حةزناكات بةرانبةر بة ضةند دةستكةوتيَكي ماديي َني، رابردووي بسإيَتةوةو ناوي لةنيَو ناوان نةمي َ واتا َ جولةيةكي تر هةية لةناو يةكيَتي نيشتيماني كوردستانداَ ، خةلكيَكي تر هةية بةم سياسةتة رازي َ راديكالي بكريَت لة دةيةوي طؤإانكارييةكي نييةو َ سيستةمي سياسي ئةم وآلتةدا ،يةكيَك لةئاسةوارة خراثةكاني ئةم ريَككةوتنة ستراتيذيية ئةوةبوو كؤمةليَك بةهاي بةرزو جواميَري لةو َ َ خةلكانة كة َ كؤمةليَك دةستكةوتي وةرطرتةوةو لةبةرانبةريدا ثي بةخشين ،بيَطومان هةر ريَككةوتنيَكي ماديي َ سياسي طةر بةرذةوةندي طةل و وآلتي بةثلةيةكي نةكري ،ئةو ريَككةوتنة هيَشتا سةرةكي تيَدا رةضاو َ مةرةكةبةكةي وشك نابيَتةوة كة لةاليةن َ خةلكةوة دةكري ،ريَككةوتني ستراتيذي نيَوان بةنةفرةت َ ئةو دوو حيزبة هةر لةسةرةتاوة بة مردوويي لةدايكبوو ،بؤية رؤذ لةدواي رؤذ دةنطي ناإةزايي َ خةلك لةزيادبوون دابوو ،دةنطة خةفةكراوةكان رؤذ لةدواي رؤذ زياتر بةرز دةبوونةوة ،تا واي ليَهات سةراي ئازادي بإبوو لةسةداي ئةو دةنطة خةفةكراوانة ،بةآلم دةسةآلت ئةوةندة دوءربين و واقيع بينانة نةبوو كة بةثةرؤشةوة مل بؤ داخوازييةكاني َ خةلك بدات ،دةبوا بةإيَز جةالل َ تالةباني كة سياسةتمةداريَكي خاوةن ئةزموونةو كيَشةكةش لة ناوضةي دةسةآلتي ئةودابوو خؤي طةياندبا نيَو َ خةلكةكةو داواكارييةكانياني َبةجي كردبا ،بؤ ئةوةي لةدوا َ سالةكاني تةمةنيدا جي َ ميَذوويةكي زيَإين و سةروةرييةكي طةورةي بؤخؤي تؤمار كردبا ،بؤ ئةوةي ضةمكي ليَبوردةيي و يةكتر َ قبولكردني وةكو كةلتووريَك لةدواي خؤي بةجي هيَشتبا ،دةبوا ئةو حكومةتةي كة ماوةكةي َ خةريكة بةسةردةضيَت بيكردبا بة بةراني قورباني و ثيَشكةش بة َ خةلكي ناإازي و خؤثيشاندةراني كردبا ،بؤئةوةي ثةيوةندي نيَوان دةس��ةآلت و خةلك ياخود متمانةي نيَوان دةسةآلت و َ َ خةلك طةإاباوة سةر بنضينةي خؤي ،بةداخةوة ئةوةي بكري هةردةبي بكري نةكرا ،بةآلم كة دةب��وو َ َ َ ضونكة لةنيَو حيزبة دةسةآلتدارةكانيشدا كةسانيَك هةن خ��اوةن ديدي جياوازو فرة رةهةندن كة ثي هةزم ناكريَت و حةزيان ضيتر ئةو دؤخةيان َ لة طؤإانكاريي و ضاكسازيية ،ثيَويستة لةسةر دةسةآلتداراني كورد ئةوةندة بير لة بةرذةوةندي َ ثشتطوي خةلكيش تايبةتي خؤيان نةكةنةوةو َ بخةن ،ضونكة هةرخؤيان دروشمي مردن لةثيَناوي طةلدا ياخود كةم بذي و ك� َ �ةل بذي يان بةرز دةكردةوة ،شاعيريَكي عةرةبيش َ دةل َي :وةها بذي بزاني لةبؤت لةدءنيادا ئةطةر بمري هةرضي ناوت َ بطري.
12
بـــيـــــرو ِرا
birura_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
ض ئاسؤيةك لةبةردةم
شارستاني قيرو شووشه يونس حةمد رةشيد ثيَناسةي شار لة شويَنيَك بؤ شويَنيَكي تر جياوةزة و هةر شارستانيةك ثيَوةري تايبةتي خؤي هةية بؤ ئةوةي ن بة شار بناسريَت ،بةآلم بة شويَنيَكي ضإ لة دانيشتوا طشتي هةر شويَنيَك ئةطةر بة شار ئةذمار بكريَت ،دةبيَت النيكةم ذيَرخانيَكي ريَك و ثتةوي هةبيَت ،كة ئةويش بؤ نموونة ،بريتيية له ريَطاوباني طشتي ،هيََلي ئاسنين، دةزطاي ثؤستة ،فإؤكةخانةي نَيو َ دةولةتي ،سيستةمي طةياندن ،زيَراب و ويَستطةي كارةبا. َ كؤمةليَك بيَجطة لة ذيَرخانيش ،هةر شاريَك دةبيَت دامةزراوةي ئيداريي و كةلتووريي هةبيَت وةك باآلخانةي شارةوانيي و مؤزةخانة و طةلةريي نيشتيمانيي و شانؤ و شويَني تري رؤشنبيري. ئةمإؤ ئةطةر سةيريَكي شاري هةوليَر بكةي ،زؤر َ خةسلةتيَكي بة ئاساني دةتواني ببيني كة ئةم شارة ضةند شاريَتي ثةيداكردوةو ،بةتةواوي طؤإاوةو طةشةكردنيَكي طةورةي بة خؤيةوة بينيوة ،لة فراوانكردني شةقامةكان و دروستكردني ثاركي جوان و رازاوة ،بةدةيان ثرؤذةي طةورة سيماي شارةكةيان طؤإيوة و جيَي دةستخؤشي و سوثاسكردنة. ش��اري هةوليَر ل��ةب��ةرئ��ةوةي دةكةويَتة ضةقي كوردستان و ثيَتةختي هةريَميشة ،دةبيَت ثيَشكةوتن و طةشةثيَداني شارةكه ،هةموو بواريَكي كؤمةآليةتي و ميَذوويي و سياسي و ئابوءري بطريَتةوة ،ثيَتةخت نويَنةرايةتي هةموو ضين و تويَذةكاني طةل دةكات ،بؤ هةر هاوآلتييةكي ئةم هةريَمة وةك يةكة ،هةر ضةندة طومان خةلكي هةوليَر َ لةوة نيية كة َ خةلكيَكي نيشتيمان ثةروةر و َ دل طةورةيه ،سةلماندويانة كة شارةكةيان هي هةموو َ بي جياوازي و هةر كةسيَك ئةطةر بؤ َمة ي هةر كي خةل َ ماوةيةكي كورتيش لة م شارة ذيابيَت ،ئةم راستييةي بؤ �ةوي و وا هةست دةكات َ خةلكي شارةكةية ،بة دةردةك� َ خةلكةكةي نييةَ ، كورتي ،باسةكةم لةسةر هةوليَر و َ بةلكو لة سةر ضؤنيةتي طةشةكردنيَتي. جا ليَرةدا زؤر بةثيَويستي دةزانم ئاماذة بة هةنديَك َ خ��ال و سةرنجي طرنط بكةم دةرب���ارةي ثرؤسةي طةشةثيَدان و ئاوةدانكردنةوةي شاري هةوليَر ،كه ثيَمواية لة هةنديَك بوار ،بة ئاإاستةيةكي نادروست هةنطاو دةنيَت. يةكةم لة بواري ئيداريي ،بؤ نموءنة ئةطةر يةكيَك َ ناتواني بة ئاساني فةرمانطةي خةلكي هةوليَريش بيَت، َ ش��ارةوان��ي ،يان فةرمانطةي باج بدؤزيَتةوة ،ضونكه زؤربةي فةرمانطةكان بةسةر ضةندين باآلخانةي بضووك و ماآلن دابةشكراوةو ،ئةطةر هةر مةعامةالتيَكي سادةشت هةبيَت ،ئةوا دةبيَت ثةنا ببةيتة بةر ثاريَزةرةكان تاكو بؤتي جيَبةجيَبكةن ،ضونكهئةم جؤرة كارانهبووةتهثيشةي ئةوان و شارةزاييةكي تةواويان لة دؤزينةوةي ئةم فةرمانطانة ثةيدا كردءوة ،بة كورتي هيض سيستةميَكي ئاسانكارييان تيَدانةكراوة ،وةك ريَنمايي ثيَويست يان هةبووني سةإةيةك بؤ راثةإاندني ك��اري هاوآلتيان بة يةكساني ،داناني فةرمانطة لة ناو ماآلن و باآلخانةي بضووك بة راي من دوو هؤكاري سةرةكي هةية ،يةكةم بؤ ئةوةيه ،كة فةرمانطةي حكومي هةيبةت و سيمبولي لة بارةطا حيزبييةكان زياتر نةبي و دووةم بؤ ئةوةية كة هةنديَك لة مةسئوالني حيزبيي، َ خؤيان خاوةني ئةم خانوانةن و بة كريَيةكي ضةور دةيدةن بة حكومةت ،بة مانةيةكي تر حكومةت كريَضيية الي حيزب. دووةم َ خالي ئةم بابةتةم ناوناني شويَنة طشتييةكاني هةوليَرة ،زؤربةي طؤإةثان و شةقامي طشتي و ثارك و ثرد و َ هؤلةكان ،بة ناوي ئةدةبيات و شةهيداني ثارتي كراوة ،وةك ئةوةي ئةم شارة ديَرينة لة سةردةستي ئةوان دروستكرابيَت. ناوناني شويَنة طشتييةكان بة تايبةتي لة هةوليَر ،ضونكة َ كؤمةلطا بكات ،لة ثيَتةختة ،دةبيَت رةنطدانةوةي طشتي هةموو اليةنةكاني ذياني ميَذوويي و سياسي و سروشتي و رؤشنبيري ،دةبيَت ئةو كةسايةتيانةي كة زياترين و طرنطترين خزمةتيان بةطةل كردءوة َ بي هيض هةلبذيَردريَنَ ، فةرق و جياوازييةكي حيزبيي ،ناوضةيي يان خزمايةتي. هيض حيزبيَك ئةطةر خاوةني خةبات و تيَكؤشانيَكي زؤريش بيَت ،ئةو مافةي نيية بة كةيفي خؤي بةتةنيا لي بنيَت ،ثيَويستة ئةم ناوةكان بطؤإيَت ،يان ناوي نويَيان َ كارة بؤ ميَذوونووسان و رؤشنبيراني بيَاليةن جيَبهيََلن. طرنطترين َ دةمةوي جةختي لةسةر خاليش كة ليَرة َ بكةم ،اليةني كةلتوءريي و رؤشنبيريي ئةم شارةية كة بةتةواوي فةرامؤشكراوة و هيض ثيَشكةوتنيَكي ئةوتؤي بة خؤيةوة نةديوة ،بة ثيَضةوانةوة َ بةلكو بةرةو دواوة طةإاوةتةوة ،شار تةنيا بة قيإو شووشة ثيَشناكةويَت، شارةكة خةريكة نوقمي دوكان و َ مؤل دةبيَت ،لةباتي نوي و ثيَشكةوتوو ،ريَطةدرا كؤنترين كردنةوةي سينةماي َ سينةماي شار بإوخيَندريَت و ببيَتة شويَني بازرطاني ،هةر ضوار دةوري ياريطةي فرةنسؤ هةريري بة َ مؤل و دوكان و ضيَشتخانة ثإكراوةتةوة ،مةلةوانطةي حكومي تيَكدراوةو َ مؤلي ئةهلي جيَطاي طرتووةتةوة! طةراجي ثاس كراوة بة َ مؤل. ئاستي رؤشنبيريي و هونةريي لة ضاو ساآلني ثيَشوو زؤر دابةزيوة ،ساآلنيَكي زؤرة هونةرمةند و رؤشنبيراني ئةم شاره ،نةيتوانيوة تاكه شاكاريَكي هونةريي طةورةو سةركةوتوء ئةنجام بدةن ،وةك دراما ،شانؤ ،ثيَشانطا و َ فيستيظالي هةمةإةنط. سةبارةت بة ثةرةثيَداني كةلتووريي لة هةوليَر ،ضةند كؤشكيَك بة ناوي هونةر و رؤشنبيري كراوةتةوة ،ئةمانيش جطة لة بةرهةمهيَناني فةرمانبةري بيَئيش ،هيض ضاالكييةكي بةرضاوي كةلتوورييان نيية. شار دةبيَت هةمةإةنط و فرةاليةن بيَت ،دةبيَت تا زووة بايةخ بدريَت بة ضاالكي كةلتووريي و ئةو بودجة زةبةالحةي لة وةزارةتي رؤشنبيري خةرج دةكريَت ،بدريَت بة ضيني رؤشنبيراني راستةقينة ،نةك ئةو كةسانةي بازرطاني بة هونةر دةكةن ،لة كؤتاييشدا ثةيامم بؤ بةرثرساني ئةم َ هةول و ئامانجيان ئةوةية هةوليَر بة دوبةي شاره ،ك ة بضيَت ،كةميَك هةوَلبدةن ،هةوليَري وتةنيي (قيضةكيش بة قاهيرةي بضي) لةاليةنة كةلتوءرييةكةي.
هاوآلتي
سةالم مارف
ئةنجوءمةنى مةيدانى ئازادى كوردستاندا هةية
ل��ةك��ؤم� َ �ةل��ط��اي��ةك��ى ت����ةواو بة حيزبيكراوى وةك كوردستان ،طرانترين شت ئةوةية كةسيَك بيَتء بةناوى شةقامةوة قسة بكات .طرفتةكة هةر َ كؤمةلطاى تةواو ئةوة نيية كة دةسةآلت َ لةطةلبوونى فاسد ك��ردووةء ثيَوانةى يةكيَتىء ثارتى كردووةتة ثيَوانةى ئيمتيازاتةكانَ ، بةلكو طرفتةكة لةوةداية لةو بةريشةوة ئةو هيَزانةى بةناوى ئؤثؤزسيؤنةوة قسة دةك��ةن ،هةمان شيَوازى َ َ لةطةل شةقامدا هةلسوكةوت دةطرنة بةر ،وةك َبليَى ئةوة ئيجماعيَكى براوة بيَت ،كة بوونى تاكء طرءوثةكانى ِ دةرةوةى حيزبةكان بيَماناء ئةفسانة بيَتء حةقيقةت ئةوة بيَت كة دةبيَت سةر بة اليةنيَك بيت. هةر دوو دةسةآلتء ئؤثؤزسيؤن خالدا بة يةك دةط��ةنَ ، لة يةك َ خالى قسةكردنء خؤ بةنويَنةر زاينى هةموو َ كؤمةلطادا بوونى ئ��ةو تاكانةى لة هاورانء لةوةدا ئةوانة هةية .هةردوو ِ هاوثراتيكء هاو َ هةلويَستن كة شتيَك نيية ناوى ثيَكهاتةكانى دةرةوةى حيزب بيَت. كةواتة لة دؤخيَكى وادا دةبيَت ض ئاسؤيةك لةبةردةم ئةنجوءمةنى مةيدانى ئازادى كوردستاندا هةبيَت ،كة دةيةويَت وةك ثيَكهاتيَكى سةربةخؤء بوونيَك لة شةقامدا كار بكات؟ يةكةمين ش��ت ك��ة دةب �َي��ت ئةم ئةنجوءمةنة بيخاتة بةرضاوى خؤى، ئةوةية كة بةتةواوى بةثيَضةوانةى َ دةجوليَتةوة ،ئةو خةريكة شةثؤلةكانةوة باس لة بوونى شتيَك دةكات كة دةيان َ َ كؤمةلطاى مةدةنى سالة برادةرانى بؤ ئامانجي خؤيان بةكاريدةهيَنن، ب��ةآلم ئيَستا يةكةمين قسةيان بؤ ئةم ئةنجوءمةنة ئةوةية كة شةقام كؤتاييهاتووةء ئيَوة خةريكى ضين. َ لةطةل ئةمةيشدا ،ئةنجوءمةنى بةآلم مةيدانى ئازادى كوردستان ،ئاسؤيةكى هةية بؤ كاركردنء دةتوانريَت سةرةتاى ئةو ئاسؤية لةويَوة دةستثيَبكات كة هؤشيارييةك دروستبووة بةوةى كة شةقام خؤى دةتوانيَت قسة بكاتء ثيَويستى بة هيض حيزبيَك نيية لةبرى ئةو بير بكاتةوةء داوا بكاتء نويَنةرايةتى بكاتَ ، بةلكو خؤى دةتوانيَت هةموو ئةو شتانة بكاتء بةشى ئةوةندةيش ك��ادي��رى بةرهةمهيَناوة ك��ة ثشت بةخؤى ببةستيَت ،بةداخةوة ميَذووى
َ ضةند َ كؤمةلطاى ئيَمة ميَذووى سالةى كوشتنى ئةو تواناييانةية بووة. ب��ةآلم ئةنجوءمةن دةكةويَتة ن��او مةنطةنةيةك ،كة سةريَكى لة دةسةآلتةوة دةستثيَدةكاتء سةرةكةى ترى لة ئؤثؤزسيؤندا ت��ةواو دةبيَت، بى ه��ةردوو ئةوانةيش كار لةسةر َ ئةهمةيةتكردنى ئةو شةقامة دةكةن، كة ئةنجوءمةن دةيةويَت بيكاتة ثيَطةى كارى خؤى ،لةوةمةيش واوةتر ،هةنديَك وردة حيزبى قسةزليش بةشدارى لةم لةمةنطةنةدا دةكةن. ئ���اس���ؤي���ةك ك���ة ل���ةب���ةردةم ئةنجوءمةندا هةية ،لةويَوة سةرضاوة دةطريَت ،كة دةبيَت بة هةر نرخيَك بيَت خةونى دروستكردنى شةقاميَكى هؤشيار ،خةونى دروستبوونى طرءوثة راستةقينةكانى فشارء خةونى كارى خؤبةخشانة بكاتة ئةمريَكى واقيعى. بيَطومان كاريَكى لةو جؤرة قوربانييةكى زؤرى دةويَت ،ريَطاكانى سةختدةبيَتء َيثةرنيَت. بةآلم سةرئةنجام دةتوانيَت تي ِ خ� َ �ال��ى ب��ةه �َي��زى ئةنجوءمةن لةوةداية كة دةتوانيَت زؤر بة رؤشتنى َ خةلكةوة دةس��ت بةداواكارييةكانى بطريَتء ناضار نيية داخوازييةكان تيَكةآلو ئةو داوا تايبةتييانة بكات، كة حيزبةكانى ئؤثؤزسيؤن هةيانة، ليَرةوة دةروازي���ةك بؤ ئةنجوءمةن َ هةلسةنطاندن بؤ دروستدةبيَت ،كة زيانء دةستكةوتةكانى شةقام بكاتء ئاستةكانى هاتنة دىء نةهاتنة دى هةر داخوازييةك َ هةلبسةنطيَنيَت ،دةزانيَت لة ريَككةوتندا داواى ضى دةكاتء دةزانيَت لةياخيبووندا ضى دةويَت. ئ��ةط��ةر بمانةويَت ريَطايةكى دياريكراو بؤ كارةكانى ئةم دةورةيةى ئةنجوءمةن ديارى بكةين ،دةتوانين لة ضةند ثةرةطرافيَكدا كورتيان بكةينةوة. ث��ةرةط��راف��ى ي��ةك��ةم :يةكةمين َ خال ،دادطاييكردنى تاوانبارانيَكة كة خؤثيشاندةرانيان شةهيدء بريندار كردووةء ئةمةيش وةك َ خالى سوءر ديارى بكريَت .دةكريَت ئةم بابةتة زياتر لة ئيَستا طرنطى ثيَبدريَتء ثيَويستييةكانى بؤ دابين بكريَت .ثيَويستييةكان هةر ئةوة نيية كة تاوانباران بدريَنة دادطاَ ، بةلكو ئةوةية كة ثيَويستة دادطايةييةكانيش ب��ةري��ن��ةوةء ئةمةيش ثيَويستى بة دابينكردنى ثاريَزةرى ورياء خةمخؤرة بؤ شويَنكةوتنى كةيسةكان ،دابينكردنى شاهيدة بؤ كةيسةكانء دؤزينةوةى جيَطاو شويَنى حةشاردانى تاوانبارانة.
لةكةيسى شةهيد سوركيَو و شةهيد شيَرزادا ،هةرضى ئؤثؤزسيؤنة بابةتةكةى وةك بابةتيَكى رؤذنامةطةريى وةرط��رتء تةنانةت وةك مانشيَت لة زمانى ثاريَزةرةكانةوة راياندةطةياند كة تؤمةتباريَكى وةك عةقيد ئاسؤ ،نزيكةى َ 20 سال زيندانى دةكريَتء دواتر بينمان ئازادكرا .ئؤثؤزسيؤن تةنانةت نةيتوانى 1شاهيد بؤ ئةو كةيسة ثةيدا بكاتء كاتيَكيش ،كة ئةنجوءمةن توانى شاهيد بةدةست بهيَنيَتء بانطةوازى َ خةلكى دةك��رد بؤ شاهيَدى دان ،سةرجةم راطةياندنةكانى ئؤثؤزسيؤنء راطةياندنة ناوبراوةكان بة «ئةهلى« ئامادة نةبوون ئةو رءونكردنةوةء بانطةوازة بآلو بكةنةوة .سةرانى ئؤثؤزسيؤن كة لة كؤبوونةوةكاندا دةيانووت نزيكةى %43ى هيَزةكانى ثؤليس س��ةر بة ئيَمةن ،بةآلم ناتوانن شويَنء جيَطاى 2 تؤمةتبار بدؤزنةوةء ناتوانن ئةوة ساخ بكةنةوة كةسانى ديارى ناو كليثةكان كيَن .وةك َبليَى كةيسى شةهيدان تةنيا بةتيَكن بؤ دروستكردنى مانشيَتة زل لة قةبارةء ثوض لة زانيارييةكان. لةم اليةنةوة ،ئةركى ئةنجوءمةن بريتى دةبيَت لةطةرمكردنةوةى كةيسى شةهيدةكانء ريَطانةدان بةوةى كة ئةو كةيسة بخنكيَت .هةر تةنيا ئةوة بةس نيية كة تؤمةتباران بةرةو دادطاكان راثيَض بكةينَ ، بريارى بةلكو ثيَويستة ِ دادطاكان بة قازانجى قوربانيان ببةينةوة. سوءدوةرطرتن لة دةرسةكانى كةيسى 7/20دةتوانيَت وانةيةكمان ثيَبيدات بؤ سةركةوتنى كةيسى .2/17 ث��ةرةط��راف��ى دووةم :دةب �َي��ت َ خةلكى خؤثيشاندةر داواكارييةكانى جاريَكى تر ريَكبخريَتةوة ،بةشيَوةيةك ك��ة ب��ت��وان �َي��ت نويَنةرايةتييةكى س��ةرت��اس��ةرى داواك��اري��ي��ةك��ان��ى كوردستان بكات ،لةم اليةنةوة دةبيَت داواكارييةكان بةشيَوةيةك بيَت كة بتوانيَت ثشتيوانييةكى فراوانترى َ خةلكى بؤ بةدةست بهيَنيَت .ئةنجوءمةن لةبةرئةوةى ئيَستا لة دؤخيَكى تردايةء لةبةرئةوةى دةيةويَت بة راستى راى بةشداربوانى ن��او ئةنجوءمةنةكة لةبةرضاو بطيريَت ،كةواتة دةبيَت ريَطا بة فةوزاكةى ثيَش داطيركردنى مةيدانى ئازادى نةدات دريَذة بةخؤى ب��دات .ئةنجوءمةن دةبيَت خاوةنى كارنامةيةكى تايبةت بةخؤى بيَت كة بزانريَت وةك طروءثيَكى فشار ضى دةويَتء ضؤن كار دةكات.
ث��ةرةط��راف��ى س �َي��ي��ةم :نةخشة ريَطا ضى بةسةر ديَ��ت؟ لةراستيدا ئةوانةى نةخشة ريَطاى ضارةسةرى قةيرانةكانى كوردستانيان سةثاند بةسةر ئةنجوءمةندا خؤيان رؤيشتنء خةريكى كارة شةخسييةكانى خؤيانن. كةواتة ئيَمة ناضارنين َ كؤلى كةسانيَك َ هةلبطرين كة خؤيان شانى خؤيان ل��ى ب��ةت� َ �ال ك���ردووةت���ةوة .نةخشة َ َ سى هةلوةشاندنةوةى هةر ريَطاى َ سةرؤكايةتييةكة دةتوانيَت ئامانجى ب��زووت��ن��ةوةي��ةك بيَت ك��ة كؤتايى بةدةسةآلتى يةكيَتىء ثارتى بهيَنيَت، ئةمة دةنيَرينةوة بؤ ئةو كةسانةى كة هةموو ئيشيَكيان بووة ب��ةوةى جار جار لة راطةياندنةكانةوة ثيَمان َبليَن خؤثيشاندان نةماوةء ئةنجوءمةن نةماوةء كةس نويَنةرى كةس نيية. با شةرم نةكةينء ئةوة َبليَين كة يةكةم :لة ئيَستادا لة تواناى شةقامدا نيية كؤتايى بةدةسةآلتى يةكيَتىء ثارتى بهيَنيَت ،سةرجةم ئؤثؤزسيؤن دةطةريَن بؤ بةدواى جةويَكى كراوةدا ِ ريَككةوتنء بةشداربوون لةدةسةآلت، كةواتة خودى شيعارةكة وةك وتن راديكالء َ دل دةهيَنيَتة جؤش ،بةآلم ب��ة ك���ردةوة خراثترين المباالتىء ثاسيظ بةرهةمدةهيَنيَت .دووةم: لةاليةكى تريشةوة ،ئةطةر ئيَمة كؤتايى بةدةسةآلتى يةكيَتىء ثارتى بيَنين، كى دةبيَتة بةديل؟ ئايا ئيَمة ناضارين َ ريَطاكانى ب��ةدةس��ةآلت طةياندنى ئيسالمييةكان بين؟ ي��ان ئايا ئيَمة كةرةستةى يةكالكردنةوةى كيَشةكانى ناوى يةكيَتين؟ ئةنجوءمةنى مةيدانى ئازادى كوردستان كة تةنانةت لةاليةن ميدياى ئةهليشةوة بايكؤت كراوةء بة قةدةر بةيةكداكيَشانى دوو ئؤتؤمبيَلى ماليزيا ،راطةياندء قسةكانيان بةهةند وةرناطريَت ،ئيتر بة ض ئوميَدء هيَزيَكةوة شيعارى روخاندنى دةس��ةآلت بةرز دةك��ات��ةوة؟ كةسيَك كة دةي��ةوَي��ت بروخيَنيَت ،دةتوانيَت خؤى دةسةآلت ِ ئ��ةو ك��ارة بكاتء ثيَشمان َبليَت ض بةديليَكى هةية. ث��ةرةط��راف��ى ض���وارةم :ل��ةدواى خؤثيشاندانةكان ،ض ل��ةن��اوةوةى كوردستانء ض لة دةرةوة ذمارةيةك ط���رءوثء دةستة دروس��ت��ب��ووة ،كة بةشيَوةى تايبةت كار دةكةن ،ئةركى ئةنجوءمةن ئةوةية كة بتوانيَت ئةو طروءثانة لةيةك نزيك بكاتةوةء جؤريَكيش لة كارى هاوبةشء هاورايى
دروست بكةن. بةداخةوة هيَزةكانى ئؤثؤزسيؤن، طؤران َ َراوة رؤليَكى خراثى طي ِ بةتايبةت ِ لة ضوونة َ مالةوةى ئةنجوءمةنةكانى ثيَشوو ،كة لةناو ئةواندا ذمارةيةك كةسانى باش هةبووة ،كة دةيانتوانى بةشدارييةكى جديتر لة دروستكردنى راى طشتىء شةقامدا بكةن ،بةآلم ثةيوةنديية حيزبييةكان وايكردووة ئةوان دوورةثةريَز بوةستن. ثةرةطرافى ثيَنجةم :راستييةك ه��ةي��ة دةب��يَ��ت ب��ةرةس��م��ى وةرى بطرين ،ئةوةيش ئةوةية كة بةهؤى فشارى خؤثيشاندانةكانء بةهؤى بى نارةزايةتييانةى كة تةنانةت َ ئةو ِ خؤثيشاندان لة شارةكانى هةوليَرء دهؤكيش وةك ئاطرى ذيَر َ خؤلةميَش خؤى مةآلس دابوو ،دةسةآلت ناضارة ضاكسازيى بكات .بةآلم قسة لةسةر برى ئةو ضاكسازيية ئةوةية كة جؤرء ِ ئاراستةى بزووتنةوةى ضؤنة .ئةطةر ِ جةماوةرىء هيَزى شةقام بة زيندويَتى بوونى بةرجةستة بهيََلدريَتةوة ضاكسازييةكان كاريَكى دوور نيية، بةآلم لةدواين شيكردنةوةدا بوونء نةبوونى ضاكسازيى بةستراوةتةوة بة بوونء نةبوونى دةنطى شةقامةوة. ثةرةطرافى شةشةم :ضارةنووسى خؤثيشاندانةكان .ئةنجوءمةن دةبيَت سوءد لة هةموو ريَطاكانى خةباتى جةماوةرى وةربطريَت ،هةر ريَطايةك بؤ طروءثيَكى فشار ريَطاثيَدراوة ،كةواتة بؤ ئةنجوءمةنيش رةواي��ة ،ئةمة وا دةكات كة ئةنجوءمةن لةهةموو كاتء شويَنيَكدا بير لة دروستكردنةوةى خؤثيشاندانةكان بكاتةوةء بةردةوام بطيريَت، وةك فشاريَك بةدةستةوة ِ ضونكة هيَزى شةقام تةنيا هيَزيَك دةبيَت كة ئةنجوءمةن دةتوانيَت بةهؤيةوة ثيَداطيريى لةسةر داواكارييةكانى بكات. ئاسؤى ئةنجوءمةنى مةيدانى ئازادى كوردستان ،ئاسؤى بةهيَزكردنى شةقامة وةك دةنطيَكى سةربةخؤ، دةنطيَك كة خواستةكانى خؤى بةسةر دةسةآلتدا بسةثيَنيَتء ملكةضى هيض حيزبيَك نةبيَت بة ناوى ئةوةوة قسة بكات .سةركةوتنى ئةم ئةنجوءمةنة ل���ةوةداي���ة ك��ة ب��زووت��ن��ةوةي��ةك��ى ضاكسازيىء ريفؤرمى بةهيَز دروست َ كؤمةلطاى ئيَمة طةيشتة ئةو بكات ،ئةطةر قةناعةتةى هيض ضاكسازييةك وةآلمى ثيَويستييةكانى ناداتةوة ،دةتوانيَت بير لة عةمةلياتة طةورةكة بكاتةوة.
كؤنفرانسي نةتةوةيي هيوا عةبدوآل ماوةيةكة ئةنجامداني كؤنفرانسيَكي نةتةوةيي يان نيشتيمانيي ،كةوتووةتة س���ةرزاري بةشيَك لة سةركردةي هةندي اليةني ديكةي حيزبةكان و َ هةرضواربةشي كوردستان. َ هةوال ،اليةنةكان بةثيَي هةنديَك ئامادةن مانطي سيَثتةمبةر كؤببنةوة بؤ ئةوةي كؤنفرانسيَكي نيشتيمانيي كوردستانيي سازبكةن .واديارة بةستني كؤنفرانسيَكي لةو شيَوةية بة مةبةستي لةيةكطةيشتن لةنيَوان اليةنةكاندا يان بة مةبةستي راويَذكردن لةسةر ثرسة ضارةنوءسسازةكان نيشتيمانيية ثيَويستة .لةهةمانكاتدا ئةطةر ئةو سةركةوتوءبي ئةوا جطة كؤنفرانسة َ لة تةوافوقيَكي نيشتيمانيي ئةو ثارضة ثارضةيي و ب��ةش بةشيةي كة لة شيَوازي دابةشكاريي دةرةبةطةياتي َ لةطةل ئةوةي َني .من دةض��ي نامي َ َ خؤشبينم بة هةنطاويَكي لةوجؤرة، لةهةمانكاتدا بة طومانم لة هةنديَك خال بة َ اليةني ديكةوة كة ئيَستا َ خال بة كورتي باسيان دةكةم: سياسةتي طشتي كوردستاني:واديارة هةموومان دةزانين ،لة دويَنيَوة ت��ا ئ��ةم��إؤ ،ك���وردي ه��ةر بةشيَكي َ لةطةل حكومةتي كوردستان ثةيوةندي يةكيَك لةوآلتةكاني يان بةشةكاني ديكةي كوردستان بةستبوو .كاتي خؤي ثارتي كريَكاراني كوردستان ثةيوةندي َ لةطةل سورياو ئيَران هةبوو ،بة طرنطي نةدةزاني باسي كيَشةي كورد لةو دوو َ كؤمةلة وآلتة بكات .حيزبي ديموكرات و َ لةطةل عيَراق و رذيَمي ثةيوةنديان
س��ةدام خؤشبوو ،بة هؤي بة طرنط زانيني ئةو ثةيوةنديية نوقةيان لةسةر كوردي عيَراق ليَوة نةدةهات .كوردي َ لةطةل سوريا ،توركيا و ئيَران عيَراقيش ثةيوةنديان هةبوو بةهةمانشيَوة .دواي روخاني رذيَمي سةدام و جيَطيركردني هةنديَك مافي كورد لة دةستوءري بنضينةيي عيَراقدا ،هةنديَك َ ئالوطؤإ بةسةر ئةو ثةيوةنديانةدا هات بةآلم زؤرنا .ئيَستا دةبينين حكومةتي هةريَم لة ئاستي ب��ةرز ب��ةرزدا ثةيوةندي َ لةطةل ئيَران و توركيادا هةية .خةريكة ثةيوةندييةكان ،نةك بةتةنيا لة بواري بازرطاني و سياسيدا ثيَشدةكةون، َ بةلكو اليةني كةلتووري و كؤمةآليةتيش َ لةطةل ئ��ةوةدا زؤرب��ةي دةط��رن��ةوة. َ لةطةل ئةو دوو وآلتة ئةواني بازرطاني دةكةن ،كةساني سياسين ،يان كةساني راسثاردةي سياسييةكانن .زؤربةي كؤمثانيا توركي و ئيَرانييةكانيش يان سةربة سوثاي ث��اس��داران يان سوثاي توركيان .كةواتة ثرسيارةكة ئةوةية دةتواني لةو كةشوهةوايةدا، سياسةتيَكي طشتي نةتةوةيي دابإيَذي؟ داب��ةش��ك��ردن ي��ان ج��ي��اوازي:هةموومان دةزانين هؤكاري سةرةكي بةئةنجام نةطةيشتني تةواوي تيَكؤشاني رزط��اري نةتةوةيي طةلي ك��ورد لة ميَذوودا ئةو دابةشكاريية بوءة سةرةتا لة نيَوان بةشةكاني كوردستان ،ثاشان لة نيَوان خي َ َل و شارو ناوضةكان ،كة ريَطاي نةداوة هيض كاتيَك ئيرادةيةكي سازببي و لةهةمانكاتدا نيشتيمانيي َ ئةوة بووةتة هؤي نةبوءني بةرنامةو ستراتيذييةكي نيشتيمانيي .تا ئيَرة بةجيَطاي خؤي .بةآلم لةهةمانكاتدا
كيَشةيةكي ديكة هةبوءة ض لة كؤندا و ض لة ئيَستادا ئةويش ريَزنةطرتن و َ قبولنةكردني جياوازييةكاني يةكترة. هةموو نةتةوةيةك لةناوخؤيدا شتي جياوازي وةك ضين ،كةلتوور ،ئاين، زاراوة ،دابونةريت و...هتد تيَداية .ئةو جياوازييانة هةبووني ئةو نةتةوةية جوانتر و َ دةولةمةندتر دةكةن .لة كاتيَكدا نابي دةطرين، دابةشكاريي كة رةخنة لة َ بثةإينةوة بؤ كوشتني جياوازييةكان و ريَزنةطرتن ليَيان لةذيَرناوي يةكيَتي نةتةوةييدا .ئةو نةتةوانةي بةزؤر هةموو رةنط و جياوازييةكان دةمريَنن، جطة لة نةتةوةيةكي الواز و نةخؤش هيضي تر بةرهةم ناهيَنن .زؤر جار دةبينين اليةنيَكي نةتةوةيي لة ذيَرناوي ناسيؤناليزم و يةكطرتوءييدا ئةو جياوازيانة بةتةواوي لة ناو دةبا .يان ئةو مافة بةخؤي دةدا زماني َ خةلك قةدةغة لي بسيَنيَتةوة و بكا ،ئةركي ئاينييان َ ضةندين دابونةريتي دروستكراو كة الي َ َني. خةلك بيانين بةسةرياندا بسةثي َ نةتةوة و ماف :زؤربةي زؤريئةوانةي ئةمإؤ داواي ئةو كؤنفرانسة َني لةبةرضاويان دةيان طةنج دةكةن ،دوي َ لة شارةكاني سليَماني و دةوروبةري و طةرميان بة طوللةي ثيَشمةرطةكاني ه�����ةردوو ح��ي��زب��ي دةس���ةآلت���دار شةهيدكران و سةدانيان برينداركران و سوكايةتيان ثيَكرا ،سةدانيش طيران .ئةمإؤ ث��اش قةدةغةكردني رةخنةي ئازاد و خؤثيشاندان ،دةيان رؤذنامةنوءس هةإةشةي مردنيان �ري ،ب��ةآلم ئ��ةو كةسانة يان ل�َي��دةك� َ ئ��ةو كؤنطرة نةتةوةيية بضوءكانة كة هةريةكةو ئامانجيَكي سياسيي
حيزبيي لة ثشتة بيَدةنطن ،كةإوآللن ناطةإي و ناثرسن بؤ وا لة و زمانيان َ َ رؤلةكاني ئةو نةتةوةية دةكةن .ئةو نايانةوي و َرن ي ناو بةتةنيا نةك اليةنانة َ داكؤكي لة خويَني خؤثيشاندةران و رؤذن��ام��ةن��وءس��ان بكةنَ ، بةلكو لةهةمانكاتدا لةبةرذةوةندي دةسةآلت قسة دةكةن و َ دةليَن خؤثيشاندان دةستي نابي ئةزمووني هةريَم ئيَراني لة ثشتة! َ َكبدري .كة راستييةكةي ثيَضةوانةية و تي َ َ َ ناعةدالةتي كورديي طةندةلي و بةتةنيا ئةزموءني هةريَم تيَكدةدات نةك خؤثيشاندان بؤ مافة رةواكانيان .ليَرةدا دةكري ثرسيار لةو بةإيَزانة بكةين ئيَوة َ لة نيَوان نةتةوةيةك كة دةسةآلتيَكي َ َ بنةمالةيي ،حيزبيي و دوور لة طةندةل، هةستي هاوآلتيبوون بةإيَوةي دةبا، يان نةتةوةيةك كة داواي ئ��ازادي و َ عةدالةتي دةكات ،كاميان ديموكراسي و َ هةلدةبذيَرن؟ ئيَستا هيض كؤنفرانسيَك نةكراوة ،لةبةرانبةر ثيَشيَلكردني مافة َ كؤمةلطا بيَدةنط دةبن، سةرةتاييةكاني ئةطةر بةياني دةرطاي ديوةخانةكانتان لي بكةنةوة ضي دةكةن؟ َ ناكري ئةوةية ليَرةدا مةبةستم َ لةذيَرناوي نةتةوة ،نةتةوايةتي و َ مامةلة لةسةر يةكطرتوءيي ،سةوداو َ بكري. ك خةل مافةكاني كؤمةآلني َ ب��ةداخ��ةوة ئةو كةس و اليةنانة ٢٠ َ َ هةلويَستي سالة بيَدةنطن ،هةمان ع��ةرةب��ةك��ان��ي��ان ه��ةي��ة دةرب���ارةي َ فةلةستين ،كة دواكةوتوءيي ئابوءريي، كؤمةآليةتيي و ك��ةل��ت��وءري��ي بة ئيسرائيل دةبةستنةوة .يةكطرتوءيي �ي لةسةر بنةماي ديموكراسي، دةش� َ َ قبولكردن ،داننان ك��راوةي��ي ،يةكتر
بة جياوازييةكاني يةكتري و مافي بي ،كة هيضيان لة الي رةخنةطرتن َ ئ��ةو اليةنانة ئامادةنين .راستي لة كوردستاندا نةتةوة جطة لة ئامإازيَك بؤ جوانكردن و َ دةولةمةنكردني حيزب نةبي ،هةموو سيفةتةكاني ديكةي َ َ هةوليَكي لةو لةدةستداون .بؤية هةر بوارةدا كة دةستثيَشخةرييةكة لةدةست نابي .من �ي ،سةركةوتوء َ حيزبدا ب� َ سةرنجم داوة ،حيزبة كوردييةكان تا نةبي ،باس ثي َ تةنطاو نةبن و كاريان َ لة كاريَكي وا ناكةن .بؤية بةإاي من كورد تا نةطاتة ئةو ئاستةي دان بة َبطري، بني ،ريَزيان لي َ جياوازييةكاندا َ ناتواني ، بزاني طرنط مافي تاكةكان بة َ َ باس لة هةنطاويَكي وا بكات و ئةطةر هةنطاويشي بؤ نرا جطة لة ديوةخانيَكي كاتيي وةكو سةرجةم ئةو ديوةخانانةي كة حيزبةكان دروستيان كردءوة هيضي نابي .هؤكارةكةشي لي شين َ ديكةي َ زؤرب����ةي ب��ؤ ث��ي��رؤزي��ي ح��ي��زب و سةركردة دةطةإيَتةوة لة هزري ئيَمةدا. نةبي حيزب هاوآلتي خؤي كة حيزبيي َ دةزان��ي .حيزب بة هاوآلتي ثلة دوو َ ناناسي نةك بةتةنيا مافي رةخنةطرتن َ بؤ كةساني دةرةوةي خؤيَ ، بةلكو كةسة نزيكةكانيشي .حيزب بووةتة شويَني كةسانيَك كة لة دةرةوةي ضين و تويَذي هاوآلتيدان و لةوان بةرزترن. بةو شيَوةيةي ئةوان ئيَستا كاري بؤ نابي، دةكةن ،يةكيَتي نةتةوةيي دروست َ َ بةلكو ئةوة هةنطاويَكة بؤ سازشكردن لة نيَوان هةنديَك هيَزي كوردستاني بؤ سةركوتكردني دةنطةكاني ديكة كة لةوان جياوازن. hiwa.abdulla@gmail.com
هاوآلتي
دؤسية
birura_hawlati@yahoo.com ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
َ ثرسى دةولةت لةباشوورى كوردستان
بي دةولَةت كوردو كوردستان ،طةليَكى طةورةو نيشتيمانيَكى َ موهاجر فارس ناوثردانى بةشى يةكةم ك���وردو ك��وردس��ت��ان ه��ةر ل��ة دَي��ر زةمانةوة خاوةنى ميَذووى شارستانى و مرؤظايةتى بووة ،كورد خاوةنى بنةماكانى نةتةوايةتيية وةكو دانيشتوان و زمان و نيشتيمان و ئاينى و كةلةثوورو فةرهةنطى تايبةتى و خاوةن دروشمى خؤيةتى..هتد. بؤية َ دةليَين كورد ميللةتيَكى طةورةية جطة ل��ةوةى خ��اوةن بنةماكانيةتى و ذمارةى دانيشتوانى كوردستانى طةورة ئيَستا دةطاتة زياتر ضل مليؤن كةس كة بةراورد بكةين لةطةل ذمارةى دانيشتوانى َ َ دةولةتةكان ،كة َ 200دةولةت هةن لة جيهاندا، ئيَستا نزيكةى ذمارةى نةتةوةى كورد زياترة لة ذمارةى دانيشتوانى َ 185 دةولةت بة بةراورد لة َ طةل يةكة يةكةيان .بةهةمانشيَوةش رووبةرى خاكى كوردستان زياتر لة (540000كم )2/ زياتر لة ثيَنج سةدو ضل هةزار كيلؤمةتر ض��وارط��ؤش��ةي��ة ،رووب���ةرى ط��ةورةت��رة َ دةول��ةت ئةطةر لة رووب��ةرى زياتر 160 يةكةيةكة ب��ةراورد بكةين ياخود زياترلة َ 160دةولةت رووبةري هةر يةكةيان ناكاتة ئةو رووبةرةى كوردستان هةيةتى ،بؤ ية ميللةتى كورد لة ميَذووى خؤيدا سةدان شؤإش و داستان و خةباتى نةبإاوةى بؤ وةدةستهيَنانى سةربةخؤيى و ئازاديى و ثاراستى بنةماكانى نةتةوةيي كردةوة ،هةر بؤية لة ميَذووى خؤيدا ضةندين َ دةولةت و حكومةت و ميرنيشنى ثيَكهيَناوة ،وةكو (دةول��ةت��ى خامازى لة َ َ َ سالى دةول���ةت 2500ثيَش زاين تا دةوروبةرى 2300ثيَش َ دةولةتى طوتييةكان لة سةدةكانى زاي��ن، َ دةولةتى ميتانى لة 23 ،22ى ثيَش زاين، َ دةولةتى سةدةى 14 ،15و ثيَش زاي��ن، ماد لة سةدةى حةوتي ثيَش زاين تا سةدةى
شةشةم ثيَش زاين و كؤمارى مهاباد لة َ سالى 1945زاينى...هتد وةك��و حكومةت (دلفى ،راوى ،ساجى ،ساالرى ،مسنونى، دؤستةكى ،مةريوان ،زةند ،حكومةتى شيَخ مةحمود ،حكومةت كوردستانى باشوور.. هتد) ،وةكو ميرنيشين (س��ؤران ،بادينان، بابان و ئ��ةردةآلن ،بةدرخان ،بؤتان...هتد) ب��ةآلم ب��ةداخ��ةوة نةيتوانيوة هةريةكيَك رابطري بؤ هةميشة ياخود ثي َ لةمانة لة سةر َ ثاريَزطارى ليَبكات بؤ مانةوةوة طةشةكردنى، هةر بؤية ماوةيةك بووة دواى لة ناوجوو ئةوجا بة ضةندين هؤكارى جؤراوجؤر بوو بيَت بؤية تيشك دةخةينة سةر جةند هؤكاريَكى بنةإةت كة كاريانكردووةتة سةر َ دةولةتيَكى الوازيى و بةرةوثيَش نةجوونى ثاريَزراوى كوردى ياخود دروستكردنى َ دةولةتيَكى بةهيَزى كورديى ،ئةمةش وةكو ئةم هؤكارانة (الوازى هةستى نةتةوايةتى، داطيركردن و دابةشكردنى كوردستان، َ جوطرافياى شويَنطةى هةلكةوتنى كوردستان بةطويَرةى دوورو نزيكى لة دةرياوة ،تؤثؤطرافياى كوردستان (بةرزو نزمي كوردستان) ،شيَوةى هيََلى سنورى دواكةوتوويى جوطرافياى كوردستان، َ كؤمةلطاى كوردى لة بوارى ئابوورى و رؤشنيرى و سياسى و سةربازييةوة، نةبوونى ثشتطيرى دةرةك��ى و دؤست و اليةنطرى ك��ورد) بيَطومان ئةم هؤكارانة كاريطةرييان لة سةريةكةوة هةيةَ ، بةلكو هةريةكة كاريطةرى راستةوخؤى هةبووة لة سةر لة ناوضوونى دةسةآلتى كورد لة هةرقؤناغيَك و شيَوازيَك دابووبيَت. يةكةم هؤكارى الوازيى هةستى نةتةوايةتى: الوازيى هةستى نةتةوايةتى هؤكاريَكى طةورةو هةستيار بووة لة سةر لة ناوضوونى دةستةكةوتةكانى كورد هةرضةند كورد لة
شؤإش و خةبات نةثضإاوة و بة هةزاران قوربانى و طيانيى و َ ماليى داوة ،بةآلم بةهؤى نةبوونى هةستى نةتةوايةتى بةهيَزو ثتةوةوة بووةتة هؤى ملمالني يةكترى، دووبةرةكى و ئاذاوةطيَإى ،شةإى ناوخؤ ئةمةش ض بةدةستتيَوةردانى دوذمنان بووبيَت ض َ زالبوونى هةستى ناوضةطةريى و مةزهةبيطةر ،لة ئيَستاشدا بوونى هةستى حيزبطةرى بةسةر هةستى نةتةوايةتى، َ زالبوونى حةزى دةسةآلت و سةرمايية بةسةر هةستى نةتةوايةتى ،ضةندين بةربةستى تر وةكو (نةبوونى زمانيَكى يةكطرتوو يان زمانى ستاندةر ،خؤش ب��اوةإى ،باوةإ بة خؤنةبوون ،بةكارهيَنانى ئاينيى لةاليةن دوذمنان بؤ ضةواشةكردنى كورد بةبيانووى (جيهاد) بؤ بةشداريكردنى شةإيَك كةشةإى كورد نةبوءة يان بةكارهيَنانى مةزهةب بؤ مةبةستى ضةواشةكردن و خزمةتكردنى ئيمثراتؤريةتييةكانيان ،هةر بؤية كةليَنكى ط��ةورةى دروستكردةوة بؤ لةباربردنى هةردةستكةوتيَك هةبووبيَت .بةداخةوة لة سةردةمى ئيَستادا ئةو ميَذووة تاريكةى كة بةسةر ميللةتى كوردا هات بوو ضةنديجار خؤى دووب��ارةك��ردووةت��ةوة بةبيَئةوةى ئةزموون لة راب��ردوو وةربطرين ،بؤية ثيَويستة كورد بة طشتى زؤر وردبينانة َ َ لةطةل دؤسييةكةى خؤى بكات ء مامةلة رةضاوى بارى سياسى و طؤإانكارييةكانى ناوضةى رؤذهةآلتي ناوةإاست و جيهان بكات .هةركاتيَك كورد هؤشياريى نةتةوةيى بةهيَزبوو ئةوجا دةتوانيَت َ مالى خؤى ريَكبخات و بةرةوثيَش و بةهيَزى بكات و َ دةبي بؤ بةرطركردن توندوتؤل تواناكانى َ و ثاراستنى كيانى سياسى و بايةخدان بة ثيَشكةوتنى وآلت ،بةرذةوةندييةكانى فراوان دةبي لة هةموو بواريَكةوة ،تاوةكو و ثتةوتر َ هؤشياريى نةتةوايةتي كورد زياتر بيَت ئةوا تاكةى كوردش هةستى خؤشةويستى
وآلت و َ دةبي و بةمةش ميللةتةكةى زياتر َ َ هةول زؤرتر خزمةتى نيشتيمانى دةكات و و شةونخونى دةكات بؤ جارةسةركردنى ه��ةر كيَشةو طرفتيَك كة ميللةتةكةى تووشى هاتووة لة ثيَناوى وةدةستهيَنانى سةربةخؤيى و بةروثيَشبردنى ميللةتةكة . دووةم هؤكار :داطيركردنء دابةشكردنى كوردستان: ئةم دوو هؤكارة كاريطةرى سةرةكين بؤ لةباربردنى ب��وارى سةربةخؤيى و ئازاديى ،بيَطومان داطيركردنى كوردستان لةاليةن دوذمنان زؤر بةسةختى بووة تووشى دةيان شؤإش و سةدان داستان بوون ،بؤية زيانى طةورةى ماديى و طيانيي بةركةوتةوة ،كورديشى بةهةزاران شةهيدى و َ مال ويَرانى و دةربةدةريى و هةذاريى ضيَشتةوة ،هةر لة ديَر زةمانةوة تاكو ئيَستا ميَذووى كوردى سةدان َبلندى و نزمى بة سةر داهاتة وة بةثيَي ئةو طؤإنكارييانةى لة ن��اوض��ةى رؤذه��ةآلت��ى ن��اوةإاس��ت و جيهاندا روويداوة كارةساتترين داطيركاريى دةطةإيَتةوة بؤ دووس���ةردةم ،يةكَيَكيان سةردةمى ئيمثراتؤريةتى عوسمانى و سةفةوي جطةلةوةى كوردستان طؤإةبانى شةإةكانيان بووة ميللةتى كورد طةورةرترين زيانى بةركةوت ض ل��ةرووى خاك ض لة رووى مرؤييةوة بةمةش نةوةستانَ ، بةلكو هةستان بةدابةش كردنى كوردستان و َ طةلى كورد سةرةتاى دابةشكردنى كوردستان لة َ دواى شةإى َ لةسالى (1514ز) ضالديَرانى َ سولتان سةليمى ئةو ش��ةإةى كةتيايدا يةكةم بةسوود وةرطرتن َ زالبوو بةسةر شا ئيسماعيلى سةفةوى دواى ئةوة دابةشكردنى كوردستان بةشيَوةيةكى رةسمى لة َ سالى (1639ز) كةتيايدا كوردستانى باكوءرو ب��اش��وءر ب��ةر عوسمانييةكان ك��ةوت و كوردستانى رؤذه��ةآلت بةر ئيَران كةوت
و رووبةرى كوردستان نزيكةى %60بةر ئيمثراتؤريةتى عوسمانى كةوت %40بةر ئيمثراتؤريةتى سةفةوى كةوت ،لةم رؤذةدا طةلى كوردستان َ ضالى بيَبةشكردنى بؤ َ هةلكةنرا بةمةش كورد و كوردستان بوو بة دوو بةش ئةمةش هؤكاريَكى سةرةكيية بؤ زياتر الواز بوونى ك��ورد لة هةموو دةوي بواريَكةوة ،ئةركيَكى زؤر سةخترى َ َ دةولةتيَكى بؤ رزطاربوون و دامةزراندنى سةربةخؤ ،ضونكة ئازاد بوون لة دةستى �ي زيانترة ي��ةك داطيركةر ئاسانترةو ب� َ لةوةى كة خاوةنى دووداطيركةر يان زياتر َ لةطةل ئةوةشدا داطيركةر ئاسانتر ب��ي، َ َبةجي ي ج باشتر مةرامةكانى و دةبي زال َ َ دةك��ات ،ئةويتريان دةطةإيَتةوة دواى جةنكى جيهان يةكةم سةردةمى داطيركارى َ دةولةتة رؤذئاواييةكان كوردستان لةاليةن جطة لةداطيركردنى خاكى كوردستان و هةستان بة دابةشكردنى ئةم خاكة بة ثيَنج بةش بةسةر ئةم وآلتانة وةكو (توركيا، ئيَران ،عيَراق ،سوريا ،ناوضةى قةفقاز وةكو ئةرمةنستان ،ئازةربايجان ،طورجيستان) كة بةم شيَوةى كورستان دابةشكرا %41بةسةر توركيادا و %39بؤ ئيَران و %16بؤ عيَراق و %3بؤ سوريا و %1ناوجةى قةفقاز (ئةرمةنستان ،ئازةربايجان ،طورجيستان) و باكوءرى كوردستان بؤ توركيا ،باشوءرى كوردستان بؤ عيَراق ،رؤذهةآلتى كوردستان بؤ ئيَران ء رؤذئاواى كوردستان بؤ سوريا و باكوءرى رؤذه��ةآلت��ى كوردستان بؤ ئةرمةنستان ،ئازةربايجان ،طورجيستان. ئةمةش بة ثةيمانى سايكس بيكؤ لة َ سالى 1916لة نيَوان بةريتانيا و فةإةنسا و روسيا (هاوثةيمانان) بةم دابةشكردنة كورد طةورةترين زةرةرى بةركةوت تاكو ئيَستاش َ دةناليَنيَت ،ئةمةش طةورةترين بةم طرفتة هؤكارة بؤ دروست نةبوونى َ دةلةوتيَكى كوردى لةم سةردةمةدا ،هةروةها كوردى
بي دةسةآلت و دواكةوتوو بي هيَزيى و َ بة َ َ هةولى مايةوة سات بةسات داطيركةران لة لة ناوبردنن بة هةرشيَوازو سيستةميَك و ياسايةك بيَت ض بةطوشتن و طرتن ض بةدةربةدةركردن و ئاوارةكردنيان لة سةر َ لةطةل ملكةضكردن خاكى باب و باثيران بؤ نؤكةريكردنيان ،دةستبةسةرداطرتنى َ هةولدان بؤ لة زمان و خاك و ب��اوةإ، ناوبردنى بة هةمووشيَوازيَكى نامرؤظانة. دروستبوونى هةريةكيَك لةم وآلتانة لة سةر بنةماى ديكتاتؤريى و رةطةزثةرستى دام��ةزراون و تاكو ئيَستاش طؤإانكاريى بةسةريانةوة نة هاتووة و هةموويان بةرانبةر بة دؤسيةى كورد يةكطرتوون بةسةدان ثالنى لة ناوبردنيان داناوة بؤ لة ناوبردنى دةستكةوتةكانى كوردى بؤ هةر َ سةرهةلدانيَك بوو بيَت و لة ثيالنةكانيشيان بةردةوامن تاكو ئيَستا لة هةر روودانيَكى سياسى ك��ورد رووب��دات روودان��ةك��ة ض َ َوةدةولةتيى بيَت دذى هةريَميى بيَت يان ني دةوةستن ،بؤية ثيَويستة كورد لؤذيكانة ثالنى هةبيَت بؤ هةموو رووداوةكان سوود لة رووداوةك��ان وةربطريَت بة تايبةتيش رووداوةكان و طؤإانكارييةكانى رؤذهةآلتى ناوةإاست روودةدةن كوردةكان بةطشتى لة هةموو ثارضةكانى كوردستان ثيَكةوة َ هةولى روودان��ى طؤإانكارييةكان بكةن لة بةرذةوندى نيشتيمان كؤتايي ثيَبهيَنن، دةبى ثشتطيريكردنى هةموو راثةإين كورد َ رؤذهةآلتى جةماوةرييةكانى وآلتانى ن��اوةإاس��ت لة ثيَناوى رةخساندن و بآلوبوونةوة سيستةمى ديموكراس لة ناوضةكة ب��ك��ات ،ضونكة بة هةبوونى ديموكراسى بة لةناوضوونى سيستةمة ث��ي ديَ��ت دي��ك��ت��ات��ؤري��ي��ةك��ان ك��ؤت��اي��ى َ بةمةش دةرفةتى باش بؤ بةرذةوةندى سةربةخؤبوونى كورد ديَتةبةرهةم . * بةكالؤريؤس لة جوطرافيا
دةولَةتبوون ،بأياريَكي سةختة ،بةآلم رزطاركةريشة
يوسف سةبري – دهؤك بة خويَندنةوةيةكي وردي رةوشي عيَراق لة طؤشةنيطاي ياسايي و دةستوءري و سياسي ،بؤمان روءن دةبيَتةوة كة ئامانجة راطةيةندراوةكاني دةستووريي و سياسي مةحكوم بة شكستن .بةتايبةت سيستةمي َ فيدرالي لة عيَراق ،كة ئاستةنط و هؤكارةكاني شكستن و بة ئةنجام نةطةيشتني زؤر زياترن لة هؤكار و َ ثالنةرةكاني سةركةوتني ،تا ئيَستاش كة ئةمة َ 6 سال زياترة لة داناني دةستووريَكي بةردةوام و طؤإاني ضةندين كابينةي وةزاريي ،هيَشتا عيَراق نةبووةتة َ (فيدرالي) (جطة لة راطةياندنةكاني وةآلتيَكي كوردستان)و بإوام واية كة دةستووري َ عيَراقيش ناتوانيَت َ فيدرالي بيَنيَتة دةولةتيَكي كايةوة( .ئةم هةريَمةي كوردستانةش كة هةية .زياتر وةك ديفاكتؤ بووة نةك بة ئيرادةي دةستوور و سياسييةكاني ثاش روخاني رذيَمي بةعس لة عيَراق ،ضونكة ثيَش روخانيش ئةم هةريَمة بووني هةبووة و بة بةرهةمي ئيرادةي طةلي ك��ورد لة َ سةرهةلداني ميَذوويي 1991دةناسيَريَت) بة بإواي من ئةو ئاستةنط و ريَطرييةكاني َ بوءني عيَراق بة َ فيدرالي خؤي لة دةولةتيَكي مانةي خوارةوة دةبينيَت. -1كيَشةكاني ثةيوةست بة دةستووري هةميشةيي عيَراق دةس��ت��ووري هةميشةيي عيَراقهي َ سالي ،2005كة يةكةم دةستوورة راثرسييةكي ئازادانةي لة سةر كراوةو دةنطي هيَناوة ،بةآلم تيَثةإاندني دةستوور ضةندين تيَبيني لة س��ةر ه��ةب��ووة .كة ئةويش بة تةنيا ( )%63دةنطدةراني عيَراق بةشداريان لةراثرسيدا كردووة و بة ()%78 بة َ بةل َي دةنطي ثيَدراوة .بةآلم تيَبيني طةورة دةنط نةداني طةورة بة ئةم دةستوورةية لة ثاريَزطاكاني عةرةبة سوننةكاندا .بةتايبةت َ –موسل – سةالحةدين – ديالة (ئةنبار – سةماوة...هتد) كة تا ئيَستاش َ خةلكي
ئةم ثاريَزطايانة باوةإيان بة دةستووري هةميشةيي نيية و ه��ةر كاتيَك بؤيان هةلبكةويَت ئةم دةستوورة َ َ هةلدةوةشيَننةوة (ه��ةر وةك لة َ هةلبذاردنةكاني 2010 طؤإانكاريي دةس��ت��ووري��ي يةكيَك لة طةورةترين دروشمةكاني َ هةلبذاردن بوو و ئةو حيزبانة دةنطيان هيَناوة لةم ثاريَزطايانة كة باوةإيان بة دةستوور نيية) و (تعديل) ي دةستووريش بة طةورةترين هةإةشة لة مانةوةي دةستوور دادةنريَت .كة ئةميش ثةيوةستة بة باآلنسي هيَز لة عيَراقدا. دةستووري هةميشةيي عيَراق ،بةناكؤكترين دةستوور دادةنريَت كة بة دةيان َ لةطةل يةكتر ناكؤكن و دةقي دةستووري لة ئيَستاوة ناكؤكييةكانيان ديار بووة و ضاوةإي دةكريَت لة ئاييندةدا نةتوانريَت َ ئةم مادانة لةبةر مادةكاني تر جيَبةجيَبكريَن و دةبنة هؤي الداني حكومةت و ثةرلةمان لة دةستوور و تةفسيري مادةكان بةثيَي بةرذةوةندي اليةنةكان. دةستووري عيَراق بة دةستووريَكيَ ناكامل دادةنريَت و زؤرب��ةي كيَشةكاني عيَراقي بؤ ئايندةيةكي ناديار ئاإاستة كردووة و بؤ هةنديَكيشيان ضارةسةري ريشةيي ثةيدا نةكردووة .زؤربةشيان بةند كردووة بة ياساكاني كة لة ثةرلةمان دةردةضن ،كة ئةمةش دةبيَتة هؤي ضارةسةر نةبوءني زؤربةي كيَشةكاني عيَراق و دةرنةضوءني ياساكاني تايبةت بة مادةكاني دةستوور. كة زؤريان دةبوو دةستوور ضارةسةريان بكردباية و ئيحالة نةكرابان بؤ ئايندة يان ياسايةكي نزمتر لة خؤي .وةك بابةتةكاني ثةيوةست بة (دروستكردني ئةنجوءمةني َ فيدرالي مادةكاني 65و )137يان ثيَكهيَناني َ فيدرالي تر (م��ادةي )118يان هةريَمي مادةكاني ( 110و 112و )115ي ثةيوةست بة سامانةكاني نةوت و طاز. هةروةها بة دةستووريَكي (غامض)دادةنريَت كة نةيتوانيوة زؤر ئيديةم و زاراو رءون و ديار بكات ،بؤنموءنة نةيتوانيوة جياوازيي بكات لة بةيني (هةريَم و ثاريَزطا) و لة زؤر جيَطادا بة هاوتاي هةريَم و خاوةن هةمان دةسةآلت هةذمار كراوة .بة ئاوايةك كة زؤر بةزةحمةت هةريَم ثيَكبيَت و هاوآلتياني ثاريَزطاني تري عيَراق كةمتر بةرةو ثيَكهيَناني هةريَم هةنطاو بنيَن. ئةم دةستوورة نةيتوانيوة كيَشةكانيَ لةطةل حكومةتي عيَراقي ضارةسةر كورد بكةت (كة رةهةنديَكي ميَذووييان هةية)
و طةورةترين كيَشةش كة لة مادةي 140 دةستووري طونجيَندراوة بةرةو ضارةسةر نةبوون دةضيَت و هيض ئةلتةرناتيظي تريش َ قبول جطة لة دةستوور لةاليةن كوردةوة ناكريَت. -2كيَشةي دةسةآلتي ياسادانان يةكيَك ل��ة تايبةتمةنديية ه��ةرة َ فيدرالي ،بوءني طةورةكاني سيستةمي (دوءجظاتي) ياسادانانة .كة جظاتي يةكةم ثةيوةستة بة ريَذةي دةنطي هةر كيانيَكي سياسيي و جظاتيي ،دووةم ثةيوةستة َ دةولةتة و بة بووني ثيَكهاتةكاني ئةو باآلنسي هيَز و ياسادانان لةم دوء جظاتة دةثاريَزريَت .كة لة دةستووري عيَراقدا بةثيَي مادةي ( )137ئةم جظاتةي دووةم ثيَكدةهيَنريَت ،ب��ةآلم رةوش��ي عيَراق و َ عةقلييةتي طةل و سياسةتمةداراني عيَراق نيشان دةدان كة هيض كاتيَك ئةم جظاتة ثيَك ناهيَندريَت و تا ئيَستاش عيَراق وآلتيَكي خاوةن (يةك جظاتي ياسادانانة) و مانةوةي بةم شيَوةيةش مةزنترين هةإةشةية لة َ فيدرالي لة مانةوة و جيَطيربوءني سيستةمي عيَراقدا .بإوا ناكةم ئةم جظاتة هةر لة عيَراق دروست ببيَت. -3نةبوءني مةرجةكاني سةركةوتني َ فيدراليي لة عيَراقدا (مةرجةكاني سياسي و كؤمةآليةتي ) وةك: هؤكارةكاني دروستكردني سيستةميَ فيدراليي لة عيَراق (كة بؤ ضارةسةركردني كيَشةي نةتةوةيي و تائيفي) ئةم سيستةمة َ هةلبذيَردراوة (كة ئةويش زياتر لةاليةن ئ��ةح��زاب و ن��وخ��ب��ةي س��ي��اس��ي ئ��ةم سيستةمةيان داهيَناوة) و ئةزموني زؤربةي َ فيدراليةتة بة وآلتاني جيهانيش ئةم جؤرة شكستخواردوو ثيشان دةدات (بةتايبةت لة بةيني نةتةوة و ثيَكهاتةي جياوازةوة). َ فيدراليي بةندة بة ضونكة سةركةوتني بوءني ضةندين مةرجي تري ثةيوةست بة (رؤشنبيريي كؤمةآليةتي و هؤشياريي سياسيي) كة لة عيَراقدا بة دي ناكريَن. بؤنموءنة: بووني يةكطرتني ئارةزوءمةندانة:َ فيدراليةتة ئةم مةرجة بنةماي سةركةوتني َ دةول���ةت ئةم كة دةب�َي��ت ثيكهاتةكاني ئارةزوءةيان هةبيَت ،بةآلم بة وردبوءنةوة لة ثيَكهاتةكاني عيَراق دةبينين كة هيض كاميان ئةم ئارةزووةيان نةبووة و نيية. كورد لة راثرسيي َ سالي 2005بة راشكاويي ئارةزووي خؤي بؤ سةربةخؤيي راطةياند.
سوننة لة راثرسي دةستوور ،رةدكردني َ فيدرالي ئاشكراكرد و خؤي بؤ سيتةمي شيعةش بة رةدكردني ثيَكهيَناني هةريَمي تر لة بةسرة و ناوضةكاني تر باوةإ نةبوءني َ فيدراليي بة ديارخست. خؤي بة سيستةمي سي ثيَكهاتةي سةرةكي عيَراق ئةم هةر َ سيستةمةيان بة ناضاريي َ قبول كردووة و َ لةطةل دةكةن ،هةموءيان بة دواي رةفتاري هةليَكي طونجاو دةطةإيَن كة خؤيان لةم بةندة رزطار بكةن. نةبوءني بنةماكاني ديموكراسيةت:َ فيدراليي بة يةكيَك لة بةرهةم و سيستةمي دياردةكاني ديموكراسي هةذمار دةكريَت. و نا ناوةنديَتي سياسي و ئابوءري و كؤمةآليةتي تيَدا بة دي دةكريَت .لة سيستةمي َ فيدرالييدا ريَزطرتن لة جياوازي نةتةوةيي و ئاينيي و فةرة حيزب و كةلتوءري َ قبول دةكريَت ،كة ئةمانةش لة عيَراقدا بوءني نيية و زؤر بة زةحمةتة كة بة ئاساني جيَطير ببن. ضونكة ئةم تايبةتمةنديانة بة ثةروةردةيةكي (جيل بؤ جيلي) ثةيدا دةبيَت و ثرؤذة نين كة ضةند حيزبيَكي سياسي َ هةلي بطرن، َ بةلكو ديموكراسي ثرؤسةيةكي دءور و درَي��ذة و دةبيَت لة فيكر و ثةروةردةيي تاك و خيَزانةوة دةستثيَبكات و سيستةمي َ دةول��ةت��ةوة ثةيإةو عةلمانيةت لةاليةن بكريَت .بة تيَإوانين لة حيزبة باآلدةستةكاني عيَراق و بةرنامةي سياسيان ديار دةبيَت كة زؤر كةميان باوةإيان بة ديموكراسيةت وةك فةلسةفةي ذيان هةيانة و زؤربةيان لة رابردوو و كيَشة مةزهةبييةكانيان نقوم بوءن .بؤية هيض بنةمايةكي ديموكراسيةت َ ه��ةل��ب��ذاردن) ل��ة بةرنامةي (جطة ل��ة حيزبة عةرةبييةكاني عيَراق بوءني نيية و هةموءيان خ��ةون بة دةسةآلتيَكي (م��ةرك��ةزي) و خؤسةثيَنةوة دةبينن و ثةروةردةي ئاينيي و كؤمةآليةتيانيش هيض ثةروةردةيةكي ديموكراسي و عةلمانيان تيدا نييةَ . بةلكو رؤشنبيريي َ زال لة عيَراق (لة ناو حيزبي سياسي و تاكي عةرةبيش) رؤشنبيري (خؤسةثيَن و خؤثةرستيي و شؤظيَنيية و لة ناو بؤتةي ئاين و مةزهةب و نةتةوةيي خؤيدا غةرق بوون) ئةمةش بووةتة هؤكاري ئةوةي كة (ئينتيما بؤ عيَراق الوازترين ئينتيما بيَت لة عيَراقدا و ئينتيما بؤ مةزهةب و ثيَكهاتةي خؤي بةرزتر بيَت لة هةموء ئينتيمايةكي تر) نةبوءني هةستي ثيَكةوةذيانيكؤمةآليةتي:
يةكيَك لة مةرجةكاني سةركةوتني فيدراليي هةستكردني ثيَكهاتةكاني َ َ دةولةتة بة (تجانس اجتماعي) و َ قبولكردني ثيَكةوة ذيان. كة ئةم هةستة لة ناو ثيَكهاتة سةرةكييةكاني عيَراقدا ونة .شيعة تا ئيَستاش لة ميَذووي ستةمة دوورو دريَذةكاني خةليفةكاني ئةمةوي و عةباسي و حكومةتةكاني دواتري عةرةبي لة شيعةكان و ئيمامةكانيان غةرقن و سوننةش هةر دان بة كةلتوءري شيعة دانانيَت و خؤي بة خاوةن مافي َ زال بوءن و دةسةآلتداربوءن دةزانيَت ،تا ئيَستاش شيعة تةكفير دةكات .كورديش تا ئيَستا عةرةبي بة داطيركةر و ستةمكار لة سةرخؤ ئةذمار دةكات و هيض كاتيَك باوةإ بةوة ناكات كة عةرةب دان بة َ هةلةكاني رابردوويدا بنيَت و َ دلي خؤش بيَت بةبرايةتيي كورد و عةرةب. َ دةولةتةكاني دذايةتيكردني - ناوضةكة :هةموء ثيَكهاتةكاني عيَراق (عمقي نةتةوةيي و ئاينيي ) خؤيان لة ناو َ دةولةتةكاني ناوضةكة هةية ،يان بة واتايةكي تر هةموء َ دةولةتاني ناوضةكة بةردةواميي (نةتةوةيي و ئاينيي) خؤيان لة ناو عيَراقدا هةية ،بؤية خاوةن بةرذةوةنديية لة ناو عيَراقدا .هةر طؤإانكارييةك لة ناو عيَراقدا َ دةولةتانة دةبيَت كاريطةري لة سةر ئةم َ دةولةتاني (سادة و و هةر هةموءيانيش ديكتاتؤري و شمولين) بؤية بة توندي َ فيدرالي دذايةتي ديموكراسي ب��وءن و بوءني عيَراق دةك��ةن و دةخ��ازن عيَراق هةر بة َ دةولةتيَكي سادة و ناوةندي بميَنيَت. كة ئةم هؤكارةش كاريطةريي زؤري لة َ فيدراليي دةبيَت سةر شكستي سيستةمي و هيَزطةليَكي زؤر لة ناو عيَراقدا ئةجيَنداي َ دةولةتانة ثةيادة دةكةن و دذايةتي ئةم َ فيدراليي لة عيَراق دةكةن. بنةماكاني ئيَستا عيَراق طةيشتووةتة بنبةست، لة ضارةسةركردني كيَشةكاني خؤي، بةتايبةت كيَشةكاني ( سوننة و شيعة) لة ذيَر ناوي ئةحزابي (شيعة و سوننة)دا ،بةآلم راستييةكةي هةمان ناكؤكي مةزهةبية كة ليستةكاني (العراقية و َ دةولةتي ياسا و صدر َ لةطةل يةكتردا و جظاتي ئيسالمي) ناتوانن بطونجيَنن و ئةم نةطونجانةشيان لة سةر حيسابي ثشتطويَخستني جيَبةجيَكردني مادةكاني دةستوور و ثيَكهيَناني سيستةمي فيدراليية ،كورديش تا ديَت َ َ رؤلةكةي لة عيَراقدا ب��ةرةو الوازي زياتر دةبريَت و كيَشةكاني َ ئالؤزتر دةب��ن و ضارةسةر نابن ،هةستي كورديش بؤ رزطاربوءني
يةكجارةكي لة داطيركاريي و بندةستبوءن زياتر ثةرة دةسيَنيَت .كة ئةم هةستةش بة خويَندنةوةي رةوشي ناوضةي رؤذهةآلت و شؤإةشةكاني عةرةبي خورتتر دةبيَت، بةتايبةت كة باشوءري س��ودان زؤر بة ئاساني سةربةخؤيي خؤي وةرط��رت و َ دةولةتة عةرةبييةكان هيض بةرطرييةكيان �ي ن��ةك��را .ه��ةروةه��ا ثيَشكةوتنةكاني ث� َ بةردةوامي كورد لة بوارةكاني ذيان و تةكنةلؤذيا و زياتر بنةماكاني ديموكراسي و جيهاني ئازاد لة ناو كوردستان برةودةدات، هةستي َ دةولةتبوءنيش لة ناو تاكي كورد َ عةقليةتي زياتر ثةرةدةسيَنيَت و تا ديَت كورد لة بةغدا و ثارضةكاني تري عيَراق دوءردةكةويَتةوة. بؤية ك��ورد بة تةنيا دوو ريَطاي لةبةردةمداية. - 1ي��ان دةب��يَ��ت ل��ة بازنةيةكي داخراودا بميَنيَت و تا ئةبةد دةست و ثةنجة َ لةطةل (عةرةب) و زؤر جاريش نةرم بكات ملمالني (شيعة و سوننة) و قورباني ببيَتة َ عاقيبةت و ئايندةش بة نادياريي بميَنيَت َ مةحالة عةرةبةكاني عيَراق رازي (ضونكة َ فيدراليي لة ببن بة جيَبةجيَكردني بنةماكاني عيَراقدا و رؤذ بةرؤذيش لة شان و هةيبةتي دةستوور و (شةراكةتي نيشتيمانيي) كةم دةكةنةوة .تا بة يةكجاريي نةهيََلن)و عيَراق دوءبارة بطةإيَتةوة بؤ وآلتيَكي (ناوةنديي) و دةسةآلتةكةشي ببيَتةوة بة دةسةآلتيَكي (سادة) و ديكتاتؤريي. -2يان دةبيَت خؤي ئامادة بكات بؤ وةرطرتني بإياري يةكالكةرةوة و خؤي لةم بةندة َ 100 ساليةكةي (عيَراقيبوءن رزطار بكات) كة بةم بإيارة بؤ ماوةيةك دءوض��اري دةردةس��ةري��ي دةبيَت ،بةآلم بؤ يةكجاريش رزطاري دةبيَت و دةضيَتة ريزي كارواني طةالني ئازاد و زيندوويي جيهان ،بؤ ئةم بإيارةش بة تةنيا ثيَويستي بة ئيرادةيةكي بةهيَز و ريَكخستني ناو َ مالي خؤي و لؤبيكردنيَكي جيهانيي هةية .بؤ ئةم مةبةستةش ئةركيَكي ميَذوويية كة داواي َ دةولةتبوءن لة داوايةكي (نوخبةويي) بة بكريَتة (داوايةكي ميللي) و لة ناخي تاك بة تاكي كورد زيندوو و بةهيَز بكريَتةوة ،ئةو كات دةسةآلتدارانيش ناضار دةبن بإيارة سةختةكة بدةن .لةبةر هةإةشةي هةموء هيَزيَكي داطيركةريش راوةستن. Yosif_sabry@yahoo.com
14دؤسية
birura_hawlati@yahoo.com
َ ثرسى دةولةت لةباشوورى كوردستان
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
هاوآلتي
لةبةر رؤشنايى طرنطى ثرسى دةوَلةتى سةربةخؤ لة باشوورى كوردستان و لةسةرداواى كؤمةَل َيك لةخةمخؤران كة ئ َيستا سةرقاَلى لؤبي كردنن و ثشتيوانى كؤكردنةوةن لةناوةوة و دةرةوةى هةر َيم ،رؤذنامةى هاوآلتى بةث َيويستيزانى ،بؤ ثرسى دروستكردنى دةوَلةتى سةربةخؤ و بؤ ث َيكه َينان و كؤكردنةوةى دةنطة جياوازةكان لةسةر ئةم دؤزة طرنطة ،تةوةر َيكى تايبةت بةم ثرسة بكاتةوةو داوا لة نووسةران و روناكبيران بكات ،بة بابةت و بؤضوون و ل َيكؤَلينةوةكانيان، هاوآلتى ئةم تةوةرة دةوَلةمةند بكةن .بة هيواى ئةوةى سةرجةم بؤضوونةكان بضنة ضوارض َيوى خزمةتكردن بةم ثرسةوة .
دةولَةتيَكي كوردي بةشداربوءنيَكي ثيَويستة لة ضةسثاندني ئاشتي لة خؤرهةآلتي نزيكدا نووسيني :ثإؤفيسؤر د .رؤناَلد مؤنش/ سةرؤكي زانكؤي بريمني ئةَلماني وةرط َيإاني لة ئةَلمانييةوة :د .هةذار مةعروف دةقي ئةم موحازةرةية ث َيشكةش بة كؤنفرانسي (ئازادي بؤ طةلي كورد) كراوة، كة لة 1992/10/3-2دا لة ظييةننا بةسترا. •ثإؤفيسؤر (مونش) سةرؤكي زانكؤي بريمني ئةَلمانياو ثسثؤإ لة ياساكاني مرؤظدا ،بةهؤي راوبؤضوءني ئازادو مرؤظ دؤستانةي، راستإةوةكاني ئةَلمانيا شكاتيان ل َيكردووة ،بة ثشتطيري تيرؤر طوناهباريان كردووة ،ديارة ئةطةر مونش لة توركيا ذيابا ،ئةميش دكتؤر ئيسماعيل ب َيشكضي ئاسا ضةند ساَل َيك لةسةر كوردو ك َيشة رةواكةي دةخراية بةنديخانةو ب َيكاردةكرا. •ئةم ل َيكؤَلينةوةية لة ساآلني ( )90نةوةدةكاندا (حس َين عوسمان ن َيرطسةجاإي) كردوويةتي بة عةرةبي و بة ضةند ئةَلقةيةك لة رؤذنامةي (اتحاد)دا بآلوكرايةوة. بةشى دووةم داوا سياسيية رةواكاني كورد لة دةولَةتاني (طريمان ديموكراتيدا): شيَوةي ديموكراتي توركيا بؤ كورد هةر َ دةولةتي ثإ مةترسية ،ئةطةر رؤذيَك لةإؤذان توركيا (يان ئةواني ديش) بوو بة ديموكراتي، ديارة بة تيَطةيشتني هةموان َ دةولةتيَكي بةسود و مرؤظدؤست دةبيَت ،ئالةم َ حالةتةدا بةبآ بيركردنةوةو تيَإوانين لة واقيعي ئةو َ دةولةتانة كة فرة نةتةوةن ،بةمشيَوةية ئةنجامطيردةكريَت: دةي كةواتة ضي ل��ةوة باشترة (وات��ا ئيتر َ دةولةتيَكي كوردي نوآ ثيَويست نيية). ( )5ريَطا ضارةي توركيا :ديموكراتي، َ بةكؤمةل: دةولَةتي ياساو لةناوبردني َ دةولةتي ياسا ،بةرنامةيةك ديموكراتي و ب��ؤ ب��زءوت��ن��ةوة سياسيية ن��وَي��خ��وازةك��ان دادةإَي���ذن كة لة سايةيدا كؤمةآلني َ خةلك بتوانن بؤ وةدةستهيَناني مافي خؤيان سوءد لة ياساكان وةربطرن ،بةآلم لة وآلتيَكي فرة نةتةوةيي وةك توركياداو لةماوةي ثتر لة ()70 َ سالي ضةوساندنةوةو تواندنةوة ثاشةكشةو َ َ ئسولي ديموكراتي دةكرآو نكؤلي لة بناغةو ث��وض� َ �ةل��دةك��رَي��ت��ةوة ،رَي��ط��اض��ارةي توركي بةمجؤرةية :ديموكراتي و َ دةولةتي ياسا ثإبةثإ وةك بليتي ضوونة ذوءرةوةي���ة بؤ جيهاني شارستانيةت لةثاش سةرفكردني بليت وةك قسةي بؤش و بةتال سةيردةكريَت ،لة توركيادا سوثا ناوةندي دةسةآلتةو ديموكراتيةت بةثيَي ب��ارودؤخ ثيادةدةكات ،بؤ نموءنة لة ناوضة نابةدلي َ َ قبولدةكريَت توركييةكاني توركيادا بة َ دةولةتي توركيا تيَدةكؤشيَت لةهةمانكاتيشدا كة طرنطي بة هةيبةتي ئةم ئاميَري دةسةآلتة نةخريَتة ذيَر ثرسيارةوة ،ن��ةوةك كؤمةكي طرنطي وآلتاني ديموكراتي وةك َ ئةلمانيا نةميَنت. سيماي ديموكراتي بة ئاشكرا بؤ كورد بووة بة توندوتيذي و سياسةتي لةناوبردني َ بةكؤمةلي رؤشنبيراني كوردثةروةر ،تيرؤري َ َ خةلكي كورد دةول��ةت بةرانبةر كؤمةآلني كاريَكي ئاسايية ،جاران لة توركيادا سانسؤري رؤذنامةطةري تةئسيريَكي وةهاي نةبوو ،بةآلم ئيَستا سانسؤر بةشيَوةيةكي رةسمي َ هةلطيراوة، ئةوروثاش بةم هةنطاوة ئاسوءدةيةو سةري رةزامةندي دةلةقيَنيَت ،لةهةمانكاتيشدا تيرؤرو ثاكتاوكردني رؤذنامةنوءسان ئةنجامداني ئاسانترةو تةئسيريش بؤ سةر ديموكراتيةت جطةربإترة ،لة كانوءني دووةمي 1992 /هةتا ئيمإؤ ( )9رؤذنامةنووسي نويَنةري رؤذنامة سةر بة كوردةكان لة باذيَإة كوردييةكاندا كوذراون ،لة راثؤرتةكةي نيسانيدا لةوة شكاتي كردبوو كة راثؤرتطوزاري لة كوردستاندا ئاسةواري نيية ،بةثيَي ئةم سياسةتة بوو(موسا عةنتةر)ي رؤذنامةنووس و نوءسةري بليمةتي كورد لة تةمةني (َ )74 ساليدا ثيَش دوو هةفتة بة دةستي هيَزةكاني ئاسايش كوذرا ،لةذيَر سايةي باري نائاسايي (حالة الطواريء) و سةثاندني بةسةر ناوضةكاني كوردستاندا ماكينةي تيرؤري َ دةولةتي توركيا كةوتووةتة كارو بةبآ ليَثرسينةوة درويَنةدةكات! َ دةول��ةت بةرانبةر دانيشتواني تيرؤري مةدةني بيَتاوان لةوةدا بةزةقي خؤي دةنويَنيَت كة:
كاتيَك شاري (شيرناخ) بة بؤمبا كاولدةكريَت و دانيشتوانة ( )20ه���ةزار كةسييةكةي دةربةدةردةكرآ ،راي طشتي توركي دةستي بة َ دليدا هيَناو هةستي بة ئؤخذن و ئاسوءدةيي ئةلماني زؤر َ كرد ،بةآلم مني َ دلطرانم كة ئةوة باس دةكةم ،ضونكة ئةمجارةش بة تانكي َ ئةلماني بوو تؤثباراني ئةم شارة كرا ،بةآلم ئةمجارةيان سياسةتي َ ئةلمانيا نقةي ليَوة نةهاتوء بآ وةآلم بوو ،بة ثيَضةوانةي ( 1992/3/21كة َ ئةلمانيا َ دةولةتي وةك كاردانةوةيةكي دذ بة كوشتاري توركي لة ن��ةورؤزدا بؤ ماوةي ضةند مانطيَك ناردني ضةك و جبةخانةي بؤ توركيا وةستاندو ليََلييةكي ديبلؤماسي كةوتة نيَوان توركياو َ ئةلمانياوة) بةآلم ئةمجارةيان سياسةتي توركيا بةرانبةر كورد جيَي خؤي كردووةتةوة. ( )6ريَطاضارةو (ئةلتةرناتيظ)ة نيَودةولَةتييةكان: لةذيَر ئةم سةرديَإةدا ،ثوختةي ضةند ديدو رايةكي ناكؤك و دذ بة يةك باس دةكةم ،هيَزي كالسيكي َ َ لةطةل دةولةتمةداران هةتاكو ئيَستايش َ دةولةتاني دابةشكةردا (ئيَران ،عيَراق ،توركيا) كؤكةو ناوبةناويش و بة راطوزاري روءي لة ضةند بةشيَكي بزوءتنةوةي كوردايةتي بووة، راوبؤضوءني َ دةولةتمةداراني خؤرهةآلتي نزيك
لةوشويَنانةي
كة ئَيمة بؤ ثاراستني
كةمايةتييةكان هاوارو
شيوةن دةكةين، دةولَةتانَيك لةسةر كارن ثَيش ئةوروثييةكان ئاشناي دةولَةتدارين،
ئةمانة دةولَةت وةك تاكة دةسةآلتي بَيقةيدوبةندي
(موتلةق) تةيارو دةستبةكار ثَيناسةدةكةن ،نةريت و رابردوءيةكي (دةولَةتي ياساييان) نيية تاكو بيخةنةإوو
شكستيان خواردووة كةضي بةبآ وةإزبوءن لةسةري دةإؤن و ثيادةيدةكةنَ . ئةلتةرناتيظي ئةم بؤضونة دةب��وو تيَزي دةستيَنةوةردان بواية ئةطةر هيَزة دةرةكييةكان بةتةواوي َ دةولةتيَكي كوردستاني دوورةث��ةريَ��زب��ن َ ساليَكي نةدةبرد دةهاتة كايةوة يةكطرتوو سةقامطيردةبوو ،ئةمة وةك (يؤتؤبيا)و خةون َ خةياليَك دةردةك��ةوآ ،بةآلم ئايا سياسةتي و دةستتيَوةرنةدان دذي ب��ةرذةوةن��دي هيَزة دةرةكييةكان نيية؟ بةرنامةو تةعليماتةكان ،ئامانجةكان و ريَطاكان بةرجةستةدةكةن ،بؤية بريقةدارو فريودةرن ،فاوست ().......ي (طؤتة) ي شاعيريش بة دريَذي دةيان َ سالي رؤشنبيريي و يةكيَتييةوة خةريكبوون ،بةآلم كة ثيربوو بؤيدةركةوت كة كتيَبةكان و فايلة قةبة ثإ لة َ بةلطةنامةو دؤسيةي بإيارنامةو نيَونةتةوةييةكان، كؤنفرانسة َ لةطةل ذياني واقيعيدا بانطةوازة ثإشكؤكان جياوازن ،بةواتايةكي دي لةكاتي كةرتبوءني جيهان بؤ باكوءرو باشوور ذمارةي بإيارةكان َ َودةولةتي ضةندين جار زياديكردووة، و ياساي ني بةآلم هاوكات ضةوسانةوةي كورد لةاليةن َ دةولةتاني داب��ةش��ك��ةرةوة روول��ة زؤريية، َ دةولةتانة دذي لةكاتيَكدا ضةوسانةوةي ئةو َ َودةولةتيية ،كةضي بةبآ ليَثرسينةوةو ياساي ني سزا ماوةتةوة!
بريسك و ثرشنطي ثةيإةونامة ضإوثإةكان بؤ بةرطري لة كورد راطةيةنران ،تيشكيَكي نةطةيشتة ذياني تاريكي كوردو لةجيَطاي خؤياندا وةك وشةو هيَماي جوان و مذدةي خؤش بة ضةقيوي مانةوة ،هؤي ئةمةش دةطةإيَتةوة بؤ نةبووني دةزطايةكي راثةإاندن و تةنفيزي بؤ ئةنجامداني ئةو بإيارانةي كة ثاراستني ك��ورد دابيندةكةن .نةبووني ليَثرسينةوةو حالةتي ئةنجامنةداندا َ سزا لة َ بةليَنة ثيرؤزو َ َودةولةتييةكان لة واقيعي رؤذانةي بإيارنامة ني كورد دوءرتر دةخةنةوةَ ، دلنيام كة ئةمجؤرة هةلويَستة نيَونةتةوةييانة مذدةو َ َ بةليَنطةليَكي رءوتن و بةس كورديش تا رادةيةكي باش لةوة طةيشتووة ،ئةو رةوانبيَذيي و جوانكاريي و وشة بريسكةدارانة بيَسوءدنين ،بةآلم ريَطاضارةي ماديي بةرجةستةش نين .باشترين َ هةلويَستي ئةمإؤي ( ) UNبةرانبةر كورد بريتيية لة طؤإيني ياساي ( )..........بةجؤريَك كة دةزطايةكي تةنفيزي و راثةإاندني هةبيَتَ ، بةليَن و ثةيمانة قةشةنط و بريقةدارةكاني خؤي ئةنجامبداو ئةركي تةنفيزكردني بطريَتة ئةستؤ لة َ حالةتي ثيَشيَلكردن و خستنة ثشتطويَيدا ئةو دةزطاية بتوانآ بةزؤر ثيادةيبكات ،ئةوةي هةتا ئيَستا هةية (ئؤثؤرتؤنيستانة) بووة واتا هةوةسيان هةبوءبيَت كردويانة ،بةآلم مةجبوريش نةبوون بة كردني ،ئايا دةتوانين تةكليفي وا قورس لة مرؤظي كورد بكةين كة ضاوةإواني ئةو طؤإانة َ َودةولةتي بكات. شؤإشطيَإيةي ياساي ني ريَطا ضارةيةكي دانسقةي نيَودةولَةتي: ثةيوةندي و ثيَكهاتنيَكي نارةسمي لةنيَوان هاوثةيمانةكان و كوردةكاندا هةية لة ناوضةي ثاريَزراوي كوردستاني عيَراق ،بةشيَكي ئةو ثيَكهاتة تيَزي حكومةتي و رةسمية بةشيَكي تريشي تيَزي خيَرثيَكردن و دةستطيرؤيية، ناوةإؤكي تيَزي دووةم مةترسي زؤرترة لة روخساري دةرةوةي ،ضونكة كةفيل و زامني ئةم تيَزة توركياي دوذمن بة كوردة واتة ثةيوةندة بة بةرذةوةندييةكاني رؤذانةي توركياوة كة بةردةوام ئةو بةرذةوةنديانة زؤر دةبن و بطرة تازةش دةبنةوة ،ئةم ريَطا ضارةية هةتا دريَذة بكيَشيَت ئةوةندةي تر كوردةكان دةكات بة َ سوالكةر) ،لةهةمانكاتيشدا (سةدةقة وةرطرو ئةم ثرسيارة بةثيَزة يةخةمان دةطريَت ،ئةم كؤمةكي بيَكارية (لة ئةوروثاي رؤذئ��اوادا بة َ خةلكاني بيَكار دةدرآ) ،كة بة كوردي باشوور دةدرآ ،ئايا نابيَتة تةشةنةكردني بةرتيلخؤريي و فةسادو بنجداكوتاني دةزطاو مةسئوالني سواو ء بيَخيَر؟ ئةم ريَطاضارةية بةر لة هةموو شتيَك بة فاكتةريَكةوة بةندة كة سوكانةكةي لة دةست كورددا نيية ،ئةويش طؤإاني دؤخ و وةزعة لة بةغدا ،يةكةم رازيبوءني بةغداي دواي سةدام حسيَن بة دؤستايةتي رؤذئ��اوا ،بةرذةوةندي رؤذئاوا لة ناوضةي ئاسايشدا ناميَنيَت ،ئةوسا كورد دةبيَت لة ئةزموءنة ميَذوءييةكاني خؤي راميَنيَت وة ئةم ئةنجامطريية بكات :كة دةشآو دءوريش نيية وةزعي بةرةو خراثتر نةإوات. ( )7ريَطاضارةو ئةنتةرناتيظي ثاراستني كةمايةتيية نةتةوةييةكان: ئةو مةسةلةيةي كة ثاراستني كةمينة نةتةوةييةكاني طرنط ك��ردووة بارودؤخي يوطوسالظ و سؤظيَتي ج��اران نييةَ ، بةلكو ئةوة كيَشةيةكي كؤنة ثةيوةندة بة ناكؤكي َ دةولةتان و سنوري نةتةوةكان، نيَوان سنوري ثةيوةندة بة خإبوون و ضةقبةستني دةسةآلت ل��ةالي ن��ةت��ةوةي ط���ةورةو كةنارخستن و َ لةقالبداني نةتةوةي بضوءك .ئةم ناكؤكيية لة رؤذطاري ئيمإؤدا ضارةكردني خيَراي دةويَت، ئةم ريَطاضارةية هةرضؤنيَك داإَي��ذرَي��ت و شةرعيي بيَت كةموكوإي زؤرة ،ضونكة بناغة فيكرييةكةي بريتيية لة لكاندن و خستنة ذيَر َ دةولةتيَك ركيَفي كةمايةتي و بندةست بؤ ناو كة نةتةوةي طةورة تيايدا دةسةآلتي بةدةستة، ئيتر ثاراستني كةمايةتي ضؤن سةقامطيردةبيَت و ضةندة بناغةكةي بؤشةو سةرضاوةكةي ليََلة! لةوشويَنانةي كة ئيَمة بؤ ثاراستني كةمايةتييةكان هاوارو شيوةن دةكةينَ ، دةولةتانيَك لةسةر كارن ثيَش ئةوروثييةكان ئاشناي َ دةولةتدارين ،ئةمانة َ دةول��ةت وةك تاكة دةسةآلتي بيَقةيدوبةندي (موتلةق) تةيارو دةستبةكار ثيَناسةدةكةن، َ (دةولةتي ياساييان) نيية نةريت و رابردوءيةكي تاكو بيخةنةإوو.
دةولَةتى ئايندةى كوردستان رؤلَي دامةزراوةكانى بةأيَوةبردنء كايةكاني تر
بةختيار ش َيخ عوسمان
َ كؤمةلطا لةاليةن ث��رؤس��ةى ب��ةإَي��وةب��ردن��ى دامةزراوةكانى ثةرلةمان و حكومةت و دادطا و بة هاوشانى ميديا كة بة دةسةآلتى ضوارةم ناوزةد دةكريَت ئةطةر بةرهةمى ميَذووى مرؤظايةتي بيَت بؤ طةالن و نةتةوةكان ،ئةوة بةدةر لةوة ،بؤ نةتةوةى كورد لة باشوورى كوردستان بةرهةمى راثةإينى بةهاري َ سالي 1991بوو ،.راستة بةكارهيَنانى ئةو دامةزراوانة بة يةك جؤر هةيكةل بةكار ديَت ،بةآلم شيَوةى ثيادةكردن َ مامةلةكردنى دووشيَوةى سةرةكى لةخؤ طرتووة. و شيَوةى يةكةم بةكارهيَنانيَكى تةندروستة كة دةبيَتة هؤي طةشةثيَدانى ديموكراسيةت و ثاراستنى مافي َ كؤمةلطاى تةندروست مرؤظ و دادثةروةرى و دواجار بةرهةمدةهيَنيَت .شيَوةى دووةم ثيَضةوانةكةيةتى ،كة نةبوونى ديموكراسيةت و دادثةروةرى و شةفافيةت َ طةندةلى و «روونكاري« دةبيَتة هؤي طةشةكردنى نادادثةروةرى و ديكتاتؤريةت لة ناو خانةكانى كؤي هةيكةلةكةدا. ئةم دامةزراوانة لة سنوري َ دةولةتدان بؤ زؤربةى نةتةوةكان ،بةآلم لة سنوري حكومةتيَكى هةريَميدان بؤ نةتةوةى كورد لة نيوةى باشووري كوردستان، ئةمةيش ئةو جياوازييةية كة ئةركى ئةو دامةزراوانة بةرانبةر ضارةنوءسي نةتةوةى كورد زيادتر دةكات. ضارةنوءسيَك (كة بة ثيَي ريفراندؤمي َ سالي )2005 سةربةخؤيي و دروستبوءنى َ دةولةتى كوردستانة. حكومةتى هةريَم كام شيَوةى لة بةإيَوةبردن بةبةلطةى طةرموطوإى َ َ خةلكى كوردستان ثيادةكرد؟ سالي 1992دا ،هيواى َ بؤ دةنطدان لة َ خةلك وابوو كة دامةزراوةكان بة شيَوةيةك ريَك بخريَن كة ببيَتة مايةى ثيَشكةوتن لةسةر هةموو ئاستةكان( .ثيَشكةوتن لةسةر ئاستى ثرسة نةتةوةييةكان بة ماناي كاركردنة لة ضوارضيَوةي مافي بإياردانى ضارةنوءسدا) ،لة َ خؤماليدا ،سةدان نيشانة ثانؤراماي تةمةنى حوكمإانى و َ بةلطةو دةرئةنجام لةبةردةستدان كةئةوة دةسةلميَنن بة بةكارهيَنانى شيَوةى دووةم لة بةإيَوةبردنى دامةزراوةكان ،تةمةنيَكى بيست َ سالي طوزةراند .بؤية لة كؤي دامةزراوةكان و كاريطةريان ،كايةيةك دروست َ كؤمةلطا خاوةنى توانايةكى نةتةوةيي و تاك نةبوو كة خاوةنى هؤشيارييةك بيَت،كة ببنة خاوةنى بإيار لة مةسةلة ضارةنوءسازةكاندا .لة ساناترين نموونةدا، ئةنجامى راثرسي «ريفراندؤم«ة كةى َ سالى 2005بوو كة دةنطدانى زؤرينةى رةها بؤ سةربةخؤيي كوردستان بوو ،بةآلم ثاش فةرامؤشكردنى ثرؤسةكة ،هةموو دةنطدةران بيَدةنطييان َ هةلبذارد. ئةمة لة كاتيَكدا ثيَشيَلكردنى راي زؤرينةى َ خةلك كارةساتيَكى ترة كة ريَطرى يةكةمة لة بةردةم خواست و داواكاري َ خةلك بؤ بإياردانى ضارةنوءس .بةرثرسي يةكةميش ئةو دةسةآلتةية كة خؤي بة نويَنةرى َ خةلك دةزان�َي��ت ،ثةيوةندى ريفراندؤمى دةنط و رةنطى َ َ َ دةولةتدا ،ثةيوةندييةكى لةطةل دروستكردنى خةلك ذياريي و عةقآلنيية .تيَإوانيني فةيلةسوفيَكى وةك «هيَطل«يش بؤ جؤري ئةو ثةيوةنديية بةهةمانشيَوةيةية بي طيان نييةَ ، َ كة َ بةلكو ذيانيَكى دةل َي (:دةولةت ئاميَريَكى َ عةقآلنيية لة خودي ئازادي و هؤشياريدا و َ هةلويَستى بةبي ئازادي هزر وإؤحي هاونيشتيمانييةكانة) .كةواتة َ َ دةولةت و هؤشياريي هةر هةنطاويَك بؤ بنياتنانى ئةستةمة .ترس لة ذيان ،نانبإين ،ديلكردن ،ئةنفال و ئاوارةكردن ئةو ديَوةزمةية بوو كة هيَندةى تةمةنى َ كؤمةلطاي ئيَمةدا طةورة بوو. بةعس لة ناو طيانى تاكى َ خؤمالييةكانى دواي بةعس بوو كة ئةركى دامةزراوة َبةجي ي ج ئةركة ئةم بكةن. دروست هؤشيار تاكي ئازاد و َ نةبوو ،لةبةرئةوةى خودي دامةزراوةكان خؤيان ئازاد نةبوون ،دامةزراوةكان خؤيان يةخسيري ئةو ثارتانةن كة ث��ةروةردةى بيري نةتةوةيي و نيشتيمانى نين، ئةوةندةى ثةروةردةى شةإي ناوخؤن و دواجاريش َ طةندةلي طةورةوة طالون .تاكى ئازاد و هؤشيار لة هةرطيز ريَطة نادات ئةنجامي دةنطدان و راثرسي بؤ سةربةخؤيي نيشتيمانى خؤي وةال نريَت. ئةم دام��ةزراوة يةخسيرانة نةيانتوانى ببنة ئةو كايةيةى كة بةردى بناغة بن بؤ دروستبوونى َ دةولةتى كوردستان .بؤية هةنطاوى يةكةم بؤ دروستبوونى َ دةولةتى كوردستان ضاكسازيى ريشةيي و بنةإةتيية. شوناسي قوربانى و جينؤسايد كايةيةكي تر بوو دةكرا بة ئةريَنى بةكاربهيَنريَت ،بةو مانايةى َ دلنيا بوون لة دءوبارة نةبوءنةوةى جينؤسايد ،تةنيا ئةو دلنيابوونةية كة لة ناو سنوري َ َ دةولةتى سةربةخؤدا بوونى هةية .نةتةوةى كورد بة جينؤسايد بوو بة قورباني بةآلم دةسةآلتدارانى ضةند جاريَك لةم ميَذووة نويَيةدا وةك جةلالد يان هاوبةشي جةلالد دةركةوتنةوة. ضةند جاريَك كة شةإي ناوخؤيان َ هةلدةطيرساند و ديل كوشتن و هيَنانى سوثاي داطيركةرانى تيَدا بةرجةستةكرد ،يان كة ريَطة دةطيريَت لة سزاى
نيشتيمانى ب��ؤ ئةنفالضييةكان .دواج��اري��ش كة تةقةدةكريَت لة هاوآلتى خؤثيشاندةر ،بةتايبةتى لة ناوضةكانى طةرميان و َ هةلةبجةى شةهيد كة شويَنى ئةنفال و كيميابارانن .ئيتر ليَرةوة كايةيةك ناميَنيَتةوة تا وةك قوربانى داواي مافة رةواكان بكريَت. َ سي لة تةندروستدا كؤمةلطاى ئةرك و مافي تاك لة َ كايةى سةرةكيدا بةرجةستة دةبيَت كة بريتيية لة (خيَزان دةولةت) ،بيَجطة لةوةى نةبوونى َ –كؤمةلَ - َ دةولةت بؤ نةتةوةيةكى حةوت مليؤنى لة باشوورى كوردستان هؤكاري تيَكضوءنى ريتم و هارمؤنى طةشةكردنى كؤى َ كؤمةلطاي كوردستانة .كيَشةكة ئةوةية كة لة بري فةرمانإةوايي َ دةولةت ،فةرمانإةواي لة بندةستى دوو ئيدارة و دوو حيزب و دوو سةركردة داية .كة رةوشيَكى خولقاندووة كة لة ئاسؤي بوون بة َ وايان َ دةولةتدا لة بري هيوا ،تةمتومان بةديدةكريَت .هةرلة الوازى ئةو َ دةولةت فةرمانإةوايي دةكات، دةسةآلتةدا كة لة بري الوازى لة بةرانبةر ثاراستنى تاك و دياريكردنى ئةرك َ بنةمالة و مافي تاكدا ،كايةيةكى تر دروستبووة بة ناوى و سةنتةرى عةشرةت و ديوةخانةوة .زيندوءكردنةوةى طيانى عةشيرةتطةرى ،زي��ن��دءوك��ردن��ةوةى ئةو بةربةستانةية كة ريَطة دةطريَت لة هةر نةتةوةيةك كة َ دةولةتى نةتةوةيي خؤي بكاتةوة .خةمى تاك بير لة بووة بة خةمى عةشرةت و ناوضة لةبري خةمى نةتةوة و نيشتيمان. َ دةولةتى كوردستان لة ضوارضيَوةى بإياردانى ضارةنوءسداية ،بإياردانى ضارةنوءسيش مافة ،بةثيَي زؤر لة ثيَناسة فةلسةفييةكانَ ، خالي سةرةتاي ماف لة ويست و ئيرادةوة سةرضاوة دةطريَت و مةرجي ئيرادةش َ لةطةل ئةو ثرسيارةدا كة ئازاد بوونة .بؤية هاوشان ئايا سةردةمى َ هةلكردنى باهؤزى طؤإانكارييةكان و ثاشةكشةي ستةم و ستةمكاران لةبةردةم ئازادي و ئازاديخوازاندا ،دةبيَتة ساتةوةختى داواكردنى َ دةولةتى كوردستان؟ دةبيَت سةربةخؤي و ثيَكهيَنانى َ كؤمةلطا و دةسةآلت ئةو ثرسيارة بكةين ،ئايا كايةكانى لة ئةمإؤي كوردستاندا خاوةنى ئةو ئيرادةيةية كة سوود لة هةلي ميَذوويي و طؤإانكارييةكانى ناوضةكة َ دةولةتى وةربطيريَت بؤ بانطةشةى دروستبوونى كوردستان؟ نةبوونى هيض َ جولةيةك بةو ئاإاستةيةدا، وةآلمة بؤ نةبوءنى ئةو ئيرادةية .كةواتة ريَطرى لة دروستبوونى َ دةولةتى كوردستان ديَوةزمةى دةرةكى نييةَ ، بةلكو بة ثلةى يةك ئةو كارةكتارة ناوخؤييانةن كة بةرذةوةنديان تا ئيَرةيةو بةس ،تائيَرةية و لة سنوري َ بنةمالة تيَثةإناكةن .ئةو دةسةآلتةية كة لةبري حيزب و دروستكردنى ئيرادة كار لةسةر تيَكشاندنى ئيرادة دةكات. تراذيدياي نةتةوة و شايلؤغانى حيزب ؛ َ دةولةتى تراذيدياي نةتةوةى كورد لة روخانى ميدياوة دةستثيَدةكات كة يةكةم َ دةولةتى كوردي بوو، كة بوو بة دواين َ دةولةتى كوردي تا ئةم ساتة وةختةيش. تراذيديايةكى تر دابةشكردنى كوردستان بوو لة لة سةدةى بيستدا ،تراذيدياي ئةنفال و كيميابارانيش كة لة برينة َ قوءلةكانى مرؤظايةتيية ،قإكردنى دةيان هةزار مرؤظى كورد بوو .كاركردن لةسةر تراذيدياي نةتةوة كايةيةكى طرنطة بؤ داواكردنى مافة نةتةوةييةكان ،بةآلم لة يادةوةرى تاكى كورد دا تراذيدياكان َ كال كراونةتةوة و لة بةرانبةردا ثيرؤزى حيزب و سةركردةى حيزب لة سةروو ثرسة نةتةوةييةكانةوة وازى خؤيان دةكةن. بؤ نموءنة ئةو ئاثورة زؤرةى َ خةلك ،كة بؤ يادي حيزب ثي رؤذي ضةند شايلؤغانى دةخريَنة سةر شةقام و َ بةإيَوة دةضيَت ،ئةطةر وةك جوآلنةوةيةكي مةدةنى فراوان بؤ ثرسة نةتةوةييةكان بةكاربهيَنريَت ،ئةوا ئةو فشارة مرؤيية دروست دةبوو كة هةورازى ريَطاي دروستبوونى َ دةولةتى كوردستان سانا بكات.
هاوآلتي
خةمي هاوآلتيان
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
تكاية ليَثيضينةوة بكةن زؤر بةريَز سةرؤكى هةريَمى كوردستان زؤر بةريَز سةرؤكى حكومةتى هةريَمى كوردستان زؤر بةريَز وةزيرى ث��ةروةردة ( ئايا كةس هةية هاوكار بيَت بؤ خزمةتى ثةروةردة ؟ ) من هاوآلتى «سةيد قادر بةرزنجى« َ كؤمةلطاى ه��اى سيتى و خ��اوةن��ى قوتابخانةى (فيَنك)ى ئةهلى تايبةت لة هةوليَر سةر ريَطاى كةسنةزان ،ئةم قوتابخانةية دامةزراوة لة َ سالى – 2010 . 2011ثيَكهاتووة لة ( )50ثؤل و نزيكةى ( )1000قوتابى لة باخضةى ساوايانةوة تاكو ()9ى بنةإةتى ،ئةم قوتابخانةية َنى كة باشترين بة ئيسثات دةيسةلمي َ قوتابخانةى دةرضووة لة كوردستان ،بؤ ئةم ئيسثاتة بةردةوام سجيلى ثشكنين هةية كة ضيان نووسيوة و َ دةليَن زياد لة ثيَويست خزمةتي قوتابى دةكريَت ء ليذنةى ثةروةردةى طشتى ء هةروةها ليذنةى وةزارةت داواكارين ئامادةبن َ لةطةل كةسوكارى قوتابيان ء قوتابيية ئازيزةكان بزانن ضؤنةو لة هةموو دلنيايي َ بواريَكةوة َ خةلكى كوردستانين َ مندالى بة طشت هاوكارييةكةوة بؤ شةهيد ( )300هةزار كةمترة و ()50 َ بى بةرانبةرة، مندالى هةتيوى هةذار َ طشت ريَنماييةكانى وةزارةتى ثةروةردة َبةجى دةكريَت. جي َ رؤذَي��ك 4كةس هاتنة ذوورةوة ه��ةر كة هاتن بة غ���ةرةزو بوغز و توإةيي وةكو شةريكيان بين مافيانمان بى ئيحترام خواردبى زؤر بيَريَزانةء َ َ وتيان هاتووين ليذنة َ هةلسةنطاندنى قوتابخانةين كة ثيَكهاتبوون لةم كةسانة (د.م.خ و ن.ك.م ء ذ.ع.ع و ن.ب.ب)
َ هةلسوكةتةكانيان بيَويذدانانة طشت بة عةكس نووسييةوة ،داواك��اري��ن ليذنةيةكى بيَاليةن بيَت ئةطةر درؤيان ك��ردووة لة ث��ةروةردة دةربكريَت و سزاى ياسايي بدريَت ،ثةروةردة وآلت ثيَش دةخات .ثةروةردة سةركةوتن بة جيلى دوارؤذمان دةهيَنيَت و ثةروةردة ئةطةر ناإازى بيَت ديَينة سةر شةقام ئةم بةإيَزانة سزا نةدريَن بة ثيَى ياسا ئيَمة ئامادةين خؤثيشاندانيَكى هيَمن بكةين بؤ ثيَش وةزارةت و ثةرلةمان. لة رؤذى 2011/5/9طةورةترين َ لةطةل مودير عامى وةف��دى سويدى وةزارةت سةردانيانكردين ،سةريان سوإما كة ئةم جؤرة قوتابخانةية لة كوردستان هةية ئاوا ريَك و ثيَك و خاويَن نيزامى و سجيالت و جلوبةرط و هاتوضؤ و خواردنطة...هتد ،طةإانةوة وةزارةت هةتا بة بةإيَز وةزيريان وتبوو نموونةيةكة وةك��و باشترين قوتابخانةى سويديى سةركةوتوو .ئايا ئةم بةإيَزانة ئةو كةسانة نين كة َ خةلك دةبةنة سةر شةقام؟ دذى ثةروةردةو دذى راستى و خيانةتكردن لة وآلت ،ئايا ئةطةر ئيَمة بة جؤريَك هاوكارييان باين ئاوايان دةنووسى؟ بةآلم ئيَمة ئامادةين خ��زم��ةت بكةين ب��ؤ ك��وردس��ت��ان بؤ نةوةى دوارؤذمان .داواكارم سةرؤك مةسعود بارزانى و د .بةرهةم و كاك سةفين دزةيي بيَدةنط نةبن و سزاى عاديالنةيان بدةن با وآلت ثيَش بكةويَت و َ خةلك تةشجيع بيَت خزمةت بكات. َ لةطةل رَيزماندا بؤ بةإَيزتان
ر َوذنامةنووسى هةمةكارة محةمةد ئةحمةد رانية
ي��ةك��يَ��ك ل����ةو ج���ؤرة رؤذنامةنووسانة ،كاك (نةبةز ط���ؤران)ة ،ئ��ةو زات��ة بةإيَزة لةذمارة ()736ى رؤذنامةى هاوآلتي رؤذى 2011/5/29و لةالثةإة ضواردا لةستوونيَكدا ب��ةن��اوى (ل��ة تاريكيدا)كة دةينووسى، هةمووجارى ئةو َ َ خؤى لة بابةتيَكى زمانةوانى َ هةلقورتاندووة و تيايدا رةخنة هةندى لة رؤذنامةنووسان لة َ دةط����رَي����ت ك���ة ل����ةإووى زمانةوانييةوة نووسين و بابةتةكانيان ئةوةندة سةقةت و خراثن كة كارةساتة بؤ زم��ان��ى ك���وردى و َ دةل��يَ��ت ئ��ةو كةسانة داواى زمانى ستانداردي كورديش دةكةن. لةإاستيدا منيش لةو بارةيةوة َ لةطةل رةخنةو لةسةداسةد بؤضوونةكةى كاك نةبةزدام و بةشيَكى ك��ةم ن��اَ ، بةلكو زؤري��ش لةرؤذنامةنووسان بةبيَئةوةى هيض شارةزاييةكى ئةوتؤيان لةبوارى زمانةوانى و ريَنووسى كورديدا هةبيَت و بةبيَئةوةى زؤريَك لةو وشةو ضةمكة كورديانةى ماناكانيان َ بةهةلة لةناو رستةو بزانن، لةشويَنى نةطونجاو لةمانادا ب��ةك��اري��ان دَي��ن��ن ي��اخ��ود بة َ هةلة دةياننووسن، ريَنووسى بةآلم ئةوةى مايةى كؤميدياية و لةوةش كارةساتترة ،ئةوةية كة خودى كاك نةبةزيش يةكيَكة ل��ةو رؤذنامةنووسانةى كة
هةندى لةرؤذنامةنووسانى َ ئ����ةم ه���ةريَ���م���ةى ئ �َي��م��ة، كاتيَك نووسين و بابةتة لةهةندى رؤذنامةوانييةكانيان َ رؤذنامةو طؤظاردا بآلوبووةوة، ياخود كاتيَك بؤ ماوةيةك لةسةرنووسةريى خ��ؤي��ان ي��ان دةس��ت��ةى نووسةرانى رؤذنامةيةك يان طؤظاريَكدا بينييةوة ،يانيش ب��ؤ ضةند ج��اريَ��ك ل��ةس��ةر ش��اش��ةى تيظييةكان و لةبةرنامةكانياندا دةركةوتن ،ئةوا ئيتر ئةوةندة لةخؤبايى دةب��ن و خؤيان لةبيردةكةن كة نازانن لةض ئاست و مةوقيعييةتيَكى بوارى رؤذنامةنووسييدان! جاريَك وةك��و شيكةرةوةى سياسى دةن��ووس��ن و ج��ارَي��ك��ى تر وةكو شيكةرةوةى ئابووريى، وةخ��ت �َي��ك وةك���و مافناس، وةختيَكى تر وةكو زمانناس، ب��ةب �َي��ئ��ةوةى ئ��ةو كةسانة لةهيض ي��ةك ل��ةم ب��واران��ةدا ئةوتؤيشيان شارةزاييةكى هةبيَت! ئاخر ئيَمة وةكو كوردى جارى باشوورى كوردستان، َ َ (ثإؤفيشنال) رؤذنامةنووسى مان زؤر زؤر كةمة ،ضجاى ئ��ةوةى رؤذنامةنووسانمان ب���يَ���ن و ش���ي���ك���اري���ى و لي َ تويَذينةوة َكؤلينةوةو لةبوارةتايبةتمةندةكان بكةن و ببنة رةخنةطر تيايدا!
روونكردنةوةيةك
بؤ بةرضاوى بةرثرسان
بةإيَز :سةرؤكايةتى ئةنجومةنى وةزيران بةإيَز :ئيدارةى طةرميان بةإيَز :قايمقاميَتى قةزاى ضةمضةمالَ بابةت:داواكاري ئاشكراية الى بةإيَزتان لةماوةى ضةند َ سالى َ بارهةلطرانةى لة راب��ردءودا ،ئةو تانكةرو لؤرية كةركوكةوة بةرةو سليَمانى ضوون ،لةكاتى هاتنة خوارةوةيان لة بةرزاييةكانى بانى مةقان بةهؤى َ كؤنتإؤلى خيَرا ليَخوإين ياخود لةدةستدانى ئؤتؤمبيَلةكانيان دةي��ان كارةساتى َدلتةزيَنيان َ خولقاندوءة .بةجؤريَك ج��ارى واه��ةب��ووة ئةو َ ضةمضةمالدا خؤيان كردوءة لؤرييانة لةناو بازاإى بة دوكانةكانداو ضةندين قوربانيش لةو روءداوانة كةوتووةتةوة. هةرضةندة كاتى خؤى رذيَمى ثيَشوو هيََليَكى
َ ضةمضةمال دروستكرد ،بةآلم خيَراى ل��ةدةرةوةى لةئيَستادا بةهؤى فراوانبوءنى شارةكةوة ئةو هيََلة كةوتووةتة ناوةندى (ناحيةى ش��ؤإشء قةزاى َ ضةمضةمال)ةوة .لةبةرئةوة ليَرةوة ثيَشنياردةكةين نوى َكى ي شةقام كوردستان َمى ي هةر حكومةتى َ دروست بكات ،لةثشت بازطةى بانى مةقانةوة بة ئاإاستةى خانوءى كةسوكارى ئةنفالكراوةكانء َ ضةمضةمال – تةكية .سوءدى ئةم ثاشان بؤ شةقامى ريَطايةش لةوةدا دةبيَت: دةبيَتة م��اي��ةى ك��ةم��ك��ردن��ةوةى مةترسى رءوداوةكانى هاتوضؤ ،هةروةها ئةو هيََلة دةبيَتة نوىء لة ئايندةدا بؤ فراوانبوءنى شارةكة سنوريَكى َ س��وءدى ليَدةبينريَت .ضيتر ئةو تانكةرو لؤرية َ بارهةلطرانة نايةنة ناو شارةوة .بؤ ثاراستنى ريَطاى هاتوضؤى هاوآلتيان ،ضونكة هةرضةندة شةقامةكان
َ بارهةلطرانة قيرتاو بكريَن ،بةآلم بة كاريطةرى ئةو جاريَكيتر تيَكدةضنةوةو لةوةشدا هةر هاوآلتى زةرةر دةكات .هةربؤية ئيَمة وةكو دانيشتواني قةزاي َ ضةمضةمال و ناحيةي شؤإش ئةم ثرؤذةية دةخةينة ثيَش ضاوي بةإيَزتان ء دةخوازين جةنابيشتان بة نيشانةي خةمخؤريتان بؤ سنورةكة دواي َ هةلسةنطاندن و خويَندنةوةتان لةسةري رةزامةندي لةسةر دةرببإن كة َدلنيابن جيَبةجيَكردني ثرؤذةيةكي لةو شيَوةية نيشانةي خةمخؤريية بؤ دانيشتواني َ ضةمضةمال كة ساآلنيَكي زؤرة قورباني دةستي ئةو َ بارهةلطر إووداوة َدلتةزيَنانةن كة بةهؤي ئةو لؤرية و تانكةرانةوة ديَتة ريَيان. (دَلسؤزيتان بةرز دةنرخَينين بؤ سةالمةتي طياني َ ضةمضةمال) هاوآلتياني قةزاي َ لةطةل رَيزدا
السجون في خانقين ،فنادق خمسة نجوم اىل انظار السادة-: وزي��ر العدل يف الحكومة االتحادية واقليم كردستان وزير الداخلية يف الحكومة االتحادية واقليم كردستان تحية واالحرتام.... اليس من الغريب ان يكون املتهم بالقتل يف مكان يتوفر فيه ما التجده يف الفنادق الدرجة االوىل .ففي مدينتي خانقني املسكينة يتحكم االغنياء بمصائر الناس وبأمكانهم ان يفعلوا مايشاؤون حتى وان استدعى االم��ر قتل من يعرتض على افعالهم من السلب والنهب الموال العامة. فبعد ان كتب املغدور (عماد سعدي مصطفى) الذي قتل مساء يوم ثالثاء 2011/5/14رسالة اىل مجلس النواب يبني فيها الهدر يف املال العام يف محافطة دياىل وبعد ان اوضح للعيان غدروا به
ولم يرتكوه يبصرالشمس يف اليوم الجديد. واليوم وبعد م��رور عدة اي��ام على سفك دم االنسان الذي اراد كشف آكلوا السحت الحرام قبض على اثنني منهم واودعوا السجن يف مركز شرطة خانقني(عفوا فندق خمسة نجوم داخل مركز الفدرالية خانقني) .العجب كل العجب ان اكثر ضباط وشرطة خانقني الفدرالية يبقون وحتى ان قسما يسهرون حتى الصباح داخل املركز لتوفر مالذ وطاب لهم .ففي عصر هذا اليوم وبالتحديد شاهدت بأم عيني وجبات الطعام لم ارا مثله من قبل قطيور الدراج كانت تزهو املواد اضافة اىل انواع مختلفة من السمك واكالت اخرى لم شاهد مثله اال يف االفالم الرتكية هذا وناهيك عن وجود الهاتف النقال كي يتحكمون وهم يف داخل السجون بامور نقل النفط ومحطات الوقود فان تجارتهم وتحكمهم بامور الناس الزالت يف سطوته. اليس غريبا ان يسكت املدعي العام يف خانقني عن حق العام وحقوق الشعب اليس هذا حنث
َ كؤلةوارة لةبوارى زمانةوانيى و ريَنووسى كورديدا ،كةضى دَي���ت و رةخ��ن��ة ئاإاستةى ئ��ةو ت���ةرزة ل��ةن��ووس��ةر و رؤذن��ام��ةن��ووس��ان دةك��ات! ضونكة هةركةسيَكى بةئاطا لةو بوارةدا ،ئةطةر نووسينةكانى كاك نةبةزى خويَندبيَتةوة، بةتايبةتى لةهةمان رؤذنامةدا (هاوآلتى) و هةر لةستوونةكةى خؤيدا و تةنانةت لةهةمان بابةتدا كةخؤى تيايدا رةخنة ل��ةو ب���وارة دةط��ريَ��ت ،ئ��ةوا ب��ةئ��اش��ك��را ه��ةس��ت��ي ب��ةوة ك��ردووة كة كاك نةبةز تا ض رادةيةك لةبوارى زمانةوانى و ريَنووسى كورديدا ئاستنزم و نةشارةزاية! ضونكة كاك نةبةز بةبيَئةوةى هةست بةخؤى بكات لةسةرجةم بابةت و طرفتيَكى نووسينةكانيدا َ ل��ةط��ةل زم��ان��ةوان��ى زؤرى كورديى لة رووى ريَنووس و ضةمك و ماناى وشةكان و َ خالبةنديدا هةية، دياليَكت و هةق واية هةركةسيَك كاتيَك ل��ةب��وارَي��ك��دا شارةزاييةكى ئةوتؤى نةبوو ،ه� َ �ةول بدات ئاستى زانستيى خ��ؤى لةو ب��وارةدا بةرةوسةرةوة ببات بؤئةوةى كةمترين كةموكورتى ل��ةن��ووس��ي��ن و ب��اب��ةت��ة هةبيَت، رؤذنامةوانييةكةيدا ضجاى ئ��ةوةى بيَت بةناوى رةخنةليَطرتنةوة خؤى لةقةرة بدات!
باليمني الذي ادوه قبل استالم هذه املناصب. فانا اخاطب السادة املسؤولني يف وزارة العدل يف الحكومة املركزية واقليم كوردستان و وزارة الداخلية يف الحكومة املركزية وحكومة اقليم كردستان (الن خانقني من املناطق املتنازع عليها يتحكم فيها جانبان). اهكذا يصان حقوق املواطن ،اهذا هو العدل!!! اليس من العدل ان يعاقب املذنب .ام نحن يف زمن العجائب والغرائب ،فيكرم السارق واملارق واملتطاول على املال العام .الم تعلمنا الشرائع واالديان (ولكم يف القصاص حياة يا اولو االلباب). ام نحن نعيش يف خارج الشرائع والقوانني السماوية والوضعية يكرم القاتل ويذهب دم الذي حاول حماية املال العام من الهدر وكشف املذنبني. ان كان هذا هو املعمول واملقبول لدى السيادتكم فسالما عليك يا العراق. مواطن عراقي
لة وةزارةتى دارايىء ئابوورييةوة ل��ةالث��ةرة ()17ى رؤذن��ام��ةى ه��اوآلت��ى ِ ذم��ارة ( )734ض��وار شةممة لة ب��ةروارى ( )2011/5/25بابةتيَك بآلوكراوةتةوة لة ذيَر ناوى (داواك��ارى راستكردنةوةى مووضة) كة راستةوخؤ بؤ بةإيَز وةزي��رى دارايى و ئابوورى ن��وءس��راوة ،بؤ وةآلم��ى ئةو مامؤستايانة ئةم روونكردنةوةيةى خوارةوة دةخةينةإوو: برطةى ( )3لة روونكردنةوةى بةثيَى ِ فيدر َ ال ذمارة َراقى ي ع داراي��ى وةزارةت��ى ِ ( )4378لة ( )2011/1/27و طشتاندنى ذمارة ( )45698لة ( )2008/11/26كة ئاإاستةى َ هةلطرى بإوانامةى وةزارةت��م��ان ك��راوة، َ سالة كة لة دواى ثةيمانطاى ( )2دوو شةشةمى ئامادةيى ماوةى خويَندن تيايدا ()2 دوو َ سالة ماوةى ثلةبةرزكردنةوةيان بة دوو َ سال دةبيَت دواى دامةزراندنيان لة ثلة ( )8بؤ َ بروانامةى ثةيمانطا كة طرى هةل بةآلم (،)7 ثلة ِ َ سى بة تقويمييةو ى سال ()2 تيايدا َندن ي خو َ َ سال ئةذمار دةكريَت لة كاتى دامةزراندنيان بة يةك َ سال ثلة بةرزكردنةوةيان بؤ دةكريَت لة ثلةى ( )8بؤ ثلة ( )7هةروةكو لة ريَنمايى دارايى وةزارةتمان ذمارة ( )2كة بةنوءسراوى ذمارة ( )3111لة ( )2011/2/17طشتيَنراوة، هةربؤية ثةيمانطاى مامؤستايان كة خويَندن تيايدا دوو َ سالة لة دواى شةشةمى ئامادةيى َ سال ثلة بةرزكردنةوةيان بؤ دةبيَت بة دوو بكريَت.
لة َ طةل ر َيزدا بةإ َيوةبةرى راطةياندن و ثةيوةندييةكان
ديسانةوة بازطةى ديَطةلَة فةرةيدون هةمزة بازطةى دي َ َطةلة ماوةيةكة ب��ووةت��ة مانشيَتى زؤر بةى وتارو ريثؤرتاذ و ليَكدانةوةو رءونكردنةوةى ئةم ماوةيةى راطةياندنى ك��وردى ،ئةمةش بةهؤى ئةو ريَطرى ليَكردنةى كاك كؤسرةت بوو لةو بازطةية. نامةوى لةسةر ناوةإؤكى َ بابةتةكة قسة بكةم تةنها ئةوةندة َ دةليَم :هةموو كةسيَكى خويَندةوار بة خويَندنةوةى وتارى ضاوديَريَك بة ناونيشانى (كةس ريَطةى لة كاك كؤسرةت بى بنةما نةطرتبوو طومانيَكى َ هؤكارى كيَشةكة بووة) كة لة
الثةإة سيَى رؤذنامةى هةوليَرى ذم���ارة 1066ى ب���ةروارى 2011\6\12بآلوبووةتةوة و َ لةطةل رءونكردنةوةكةى كاك كؤسرةت كة لة زؤربةى دةزطاى راطةياندنةكان بآلوبووةتةوة لة ناوةإؤكى بابةتةكة دةطات. ب������ةآلم ئ�������ةوةى م��ن دةم������ةوى ق��س��ةى ل��ةس��ة َ بكةم ضةند وش��ةي��ةك��ى ناو رءون���ك���ردن���ةوةك���ةى ك��اك كؤسرةتة كة َ «دةستبةجى دةل َى َ بةإيَز كاك نيَضيرظان كة ئةو رةف��ت��ارة ن��ادروس��ت��ةى ئةو بازطةيةى بيستبوو تةلةفؤنى ب��ؤ ب��ةإيَ��ز ك��اك ك��ؤس��رةت ك��ردوو خؤشى طةيشتة الى
ك��اك ك��ؤس��رةت ب��ؤ بازطةى دي َ َطةلة« لةو بةشةى سةرةوةدا هاتووة ،رةفتارى بازطةكة نا دروست بووة ،بة داخةوة كة َ دةليَم لةو ئةوة دةنوءسم و رءونكردنةوةيةدا كة رةفتارى ئةفسةرو كارمةندانى ئةو ب��ازط��ةي��ة ب��ة ن��ادروس��ت ناو دةبات ،ضونكة الى هةموو كةس رءون و ئاشكراية ،رةفتارى بازطة تةنها جيَبةجيَكردنى فةرمانى س��ةرووى خؤيانة، ئةطةر فةرمانيان لةسةرةوة بؤ رى لة كاك كؤسرةت نةهاتبى كة َ َ بطرن ،وةكو بةإيَزيان ئاماذةى ثيَدةكةن كةمترين كةسيان َ لةطةل ب��ووة بة ثيَضةوانةى
جارةكانى تر ئةم جارة ريَطريان ليَكرا و رةفتارى نادروست و نةشياويان بةرانبةر نواند، كاتيَك ئةو رءونكردنةوةيةم خويَندةوة ريَك ئةو قسةيةى ك��اك مةسعودم بير هاتةوة ك��ة ل����ةدواى كؤتاييهاتنى ش��ةإى ناوخؤ لة ثةرلةمانى كوردستان وتى «ئةطةر بيَتوو دادطايةكى عاديالنة هةبيَت ئةوا ئيَمة بيَتاوانترين كةسين« مةبةستى ئةوةبوو هةموو ئةو كةسانةى فةرمانى ش��ةإى جيَبةجيَكردووة ناوخؤيان تاوانبارن نةك ئةوةى فةرمانى ش���ةإةك���ةى دةرك�����ردووة. ئ��ةوة لة رءونكردنةوةكةى
ك��اك كؤسرةتيشدا لةسةر ج�َي��ب��ةج�َي��ك��ردن��ى ف��ةرم��ان��ى س��ةروى خؤيان كة رةفتارى ئةفسةرو كارمةندانى ئةو ب��ازط��ةي��ة ب��ة ن���ادروس���ت و نةشياو ناودةبةن .لة كؤتاييشدا دةمةوى ئةوة َ بليَم مةبةستم لة َ نوءسينى ئةم بابةتة مةرام و بةرذةوةندى خؤم نيية وةكو لة روءنكردنةوةكةيان ئاماذةى ثيَدةكةن تةنها مةبةستم ئةوةية َ خةلكى كوردستان با هةموو بةطشتى و هيَزةكانى ناوخؤ و ثيَشمةرطة بةرضاويان روون بيَت لة جيَبةجيَكردنى هةر فةرمانيَك ئةوان بةرثرسيارن نةك دةركةرى فةرمانةكة.
17
خةمي هةفتة
هةرجارةو كةس َيك دةينووس َيت
َ خؤلء خاشاكى شارى سليَمانى بة ضارةسةرنةكراويى ماوةتةوة يةعقوب كاكل * مةترسى زؤرب��وون��ى خ� َ �ؤل و خاشاك لة هةموو جيهاندا روو لة زيادبوونة بةتايبةت لة دواى ئةو زيادبوونة بةرفراوانة لة ذم��ارةى دانيشتوانى سةر رووى زةوى بة طشتى و وآلتانى تازة طةشة بةشيَوةيةكى تايبةتى هاتة ئ��اراوة دواتريش بةرةو ثيَشضوونى بارى ذيان و طوزةرانى هاوآلتيان و ثيَشكةوتنى بوارةكانى تةكنةلؤذيا و هؤكارةكانى طواستنةوة و ثيشةسازية جؤر بةجؤرةكان و طةورةبوونى رووبةرى شارةكان لة رووى بينا (يةكة نيشتةجيَبوونةكان و َ بالةخانةكان )...هتد ،ئةمانة هؤكارى َ خؤل و خاشاكى وآلتان لةسةر سةرةكين بؤ زيادبوونى ئاستى جيهاندا. َ خؤل و خاشاكى شارى سليَمانى تا سةبارةت بة فإي ئيَستاشى لةسةر بيَت بة شيَوةيةكى تةقليدى و كؤن َ دةدريَتة ناوضةيةكةوة كة دةكةويَتة باشوورى رؤذئاواى ش��ارةك��ةوة (لةسةر رووب��ارى تانجةرؤ)! بةمةبةستى رزطاربوون ليَي ،بةآلم لةراستيدا خؤ رزطاركردن نيية، بةلكو َ َ كةلةكةبوونيَكى ثإ مةترسيية كة ساآلنى دواتردا مةترسيية طةورةكانى دةردةك��ةون لةسةر خاك و ئاوو هةواى ناوضةكة. َ فإي دةدريَتة رؤذانة كة خاشاكةى و خؤل ئةو بإة َ ناوجةى تانجةرؤوة زؤر زؤرةو بةثيَي ئامارةكانى ساآلنى 2009و – 2010ى بةإيَوةبةرايةتى ذينطةى سليَمانىَ خؤل و خاشاك رؤذانة بإى ( 1000بؤ ) 1200تةن لة َ ئةمساليش فإي دةدريَتة ئةو ناوضةيةوة ،كة بيَطومان بؤ َ زياتر بووة ،بؤ نموءنة لة مانطيَكدا بة النيكةمةوة ( )30000 خؤل و خاشاك و بؤ َ َ ساليَكيش ( ) 360,000تةن لة تةن لة خؤل و خاشاكدا َ خؤل و خاشاك لة ناوضةى فإيَدانى َ َ كةلةكة دةبيَت ،زؤر بوونى ثاشماوةكان لة ناوضةكةدا هؤكارة بؤ ضةندين طرفتى سةرةكى وةك تةندروستى كة نزيكة بة ناوضةى نيشتةجيَبوونةوة و نزيكى لة ريَطاى سةرةكى َ دوءكةليَكى سليَمانى عةربةت كة لة كاتى سوءتاندنيدا زؤر ناوضةكة دادةثؤشيَت بة تايبةت لة تاقى بةيانياندا كة لة رووى ثيسكردنى هةواوة زيان بة تةندروستى ئةو هاوآلتيانةى كة لةو ناوضانةدا دةذين دةطةيةنيَت ،لة رووى َ خؤل و ثيسكردنى خاك و شيَواندنى ثيَكهاتةكانى ئةوا ئةم خاشاكة بةو بإة زؤرة زيان بة خاكى ناوضةكة دةطةيةنيَت ء بةو ثيَيةش كاريطةر دةبيَت لةسةر ئةو جؤرة كشتوكاآلنةى كة لةو ناوضانةدا دةكريَن ،هةروةها بة هؤى داضؤإانى مادة زيانبةخشةكانى ناو خاشاكةكة لة كاتى باران باريندا بؤ ناو ضينةكانى خاكى ناوضةكة كاريطةرى لةسةر ئاوى ذيَر زةوى شويَنى فإيَدانةكةدا دةبيَت كة بيَطومان رووبارى ري دةكات و كة تانجةرؤ بة تةنيشتى شويَنى فإيَدانةكةدا َ كار دةكاتة سةر ثيسبوونى ئةو رووبارةو ئاشكراشة ئةو رووبارة بةرةو بةنداوى دةربةنيخان دةإوات و دةإذيَتة ناو ئةو بةنداوةوة ،ئةمة س��ةرةإاى ئةوةى دةبيَتة هؤى ثيسكردنى ئةو بيرانةى لةو شويَنةدا هةية يان لة داهاتوءدا ليَدةدريَن . دةثرسين ئايا كاتى ئةوة نةهاتووة كة حكومةت بيركردنةوة طةورةكةى بخاتة طةإ و بة شيَوةيةك لة شيَوةكان ريَطةضارة بؤ ئةم طرفتة سةرةكيية بدؤزيَتةوةو ضيتر دةستى دةستى بة ئةو بيرؤكة و هةآلنة نةكات كة ريَطةضارة دةدؤزنةوة بؤ رزطاربوونى هاوآلتيان و حكومةتيش لةو ثيسبوونة؟! بؤية َ خؤل و خاشاكة وةك ريَطةضارةسةرةكان زؤرن بؤ ئةو دووبارة بةكارهيَنانةوةيان ( )recyclingو دروستكردنى َ خول و خاشاكةكة كة وزةى كارةبا لة ئةنجامى سووتاندنى ئةوةش بة دروستكردنى كارطةى تايبةت دةبيَت لة شويَنى فإيَدانى ئةو ثاشماوانة ،س��ةرةإاى ئةمانةش ثيَويستة حكومةت لة ريَطةى ميدياكانةوة بة طشتى َ هةلمةتى هؤشيارى بةردةوامى هةبيَت بؤ ئاطاداركردنةوةى هاوآلتيان لة بارةى ئةوةى كة كةمترين بإى ثاشماوةو َ خؤل و خاشاكيان هةبيَت و يان لة كاتى فريَداندا لةبةردةم َ مالةكاندا بة جيا دابنريَت وةك مادة ئؤرطانييةكان (ثاشماوةى خواردةمةنييةكان) بة جيا و م��ادة كانزاييةكان بة جيا و م��وادة نايلؤنى و َ سةتل و ثالستيكييةكانيش هةر بة جيا ئةمةش بة دانانى كيسى تايبةت بةهةرجؤريَك لةجؤرى ثاشماوةكان دابنريَت و دواتريش هةر ثاشماوةيةك لةو ثاشماوانةى كةباسكران بة َ خؤل ئؤتؤمبيَلى تايبةت (كةبس) دةطوازريَنةوة بيَئةوةى ئةو َكةل بةيةك ببن كة بة َ و خاشاكانة تي َ دلنياييةوة ئةو كارطةى كة تايبةتة بة دووبارة سوود ليَوةرطرتنةوةى هةر جؤريَك لة جؤرى ئةو ثاشماوانة زؤر ئاسانتر دةتوانيَت سوودى ليَوةربطريَت و دووبارة بةكاريان بهيَنيَتةوة ،بة بؤضوءنى من َ خؤل و خاشاكةكانة لةبةردةم ئةم ريَطةية كة جياكردنةوةى َ مالةكاندا كة لة زؤريَك لة وآلتة ثيَشكةوتووةكانى دونيادا ثةيإةو دةكريَت بؤ هةريَمى كوردستان طونجاوترة بؤ َ خؤل و خاشاك ،ئةطةر رزطاربوون لة زيان و طرفتةكانى ئةمةش هةر نةكرا ئةوا كارطةى جياكردنةوةى جؤرةكانى َ خؤل و خاشاكةكان لة يةكترى دابنريَت ثيَش ئةوةى بة َ فإي بدريَتة سةر زةوى و ثاشانيش زيندة بةطؤإ ى َكةل تي َ بكريَت! ئةم ريَطة ضارةسةرانة كة باسكران هةريةكةيان سووديَكى طةورةيان دةبيَت بة دووبارة دروستكردنةوة و دووبارة بةكارهيَناوةى ئةو مةوادانةى لةو ثاشماوانةدا هةية كة زؤريَك لة وآلتانى جيهان سوودى ئابوورى طةورةيان لي دةستدةكةويَت ،بؤية ئةمإؤبيَت يان سبةى هةر دةبيَت َ ئةو كارة بكريَت ،بةآلم تكاية ثيَش ئةوةى مةترسييةكان لةوة طةورةتر بن با ئةم حكومةت و دةسةآلتة بيريَكى بةالى ذينطةو ذيانى ئةم َ خةلكةوة هةبيَت. * بةكالؤريؤس لة جوطرافياى طشتيدا ykakl@yahoo.com
ثةروةردةو خويَندن
ئاكؤ حمة خسرةو ل��ة زانستي ماتماتيكدا دوو راستةهيََلى هاوتةريب هةرطيز بة يةكتر ناطةن ،دوو هي َ َل هةرضةندة دوور مةوداش بن ،هةرضةند بيانةويَت ئةو ثيَطةيشتنة رووبدا هةر روونادات. ئيدي ئ��ةم خةوني بةيةكطةيشتنة وةكو دوو عاشقي ناكام ناياتةدي، بةآلم ئةم دوو راستةهيََلة بةجؤريَك لة جؤرةكان نيطاي يةكتر دةكةنء يةكتر دةبينينء سآلو لة يةكتر دةكةن. بةآلم لة دورةوةء لةكاتي سآلوكردن دةستيان نايةتة نيَو دةستي يةكتر. ديارة مامؤستاو قوتابي بةجؤريَك لة جؤرةكان لة نيشتيماني ئيَمةدا ثةيوةندييةكاني هاوشيَوةي دوو هيََلي تةريبن .ليَرةدا هةرطيز نامةويَت َبليَم ئةوة بؤ هةموو ثةيوةندييةكي نيَوان مامؤستاو قوتابي راستة، بةآلم ليَرةدا بةباوةإي من زؤرترين ثةيوةندييةكان دةضنة بابي دوو هيََلة تةريبةكة ،هةنديَكجار كالسةكاني خويَندن دابةشكراوة :بةردةمي وايت بؤردةكان بؤ مامؤستاو ئةواني دي بؤ فيَرخواز ،طؤإةثانةكان بؤ قوتابيء َ هؤلي ذووري مامؤستاش بؤ قوتابيان قةدةغةية. بةداخةوة هةنديَك باخضة لةنيَو قوتابخانةكاندا سياجكراوةء قةدةغةية بؤ قوتابيان .ديسانةوة ئ��ةوةش بؤ هةموو قوتابخانةو خويَندنطاكان راست نيية ،كةمنين ئةو مامؤستايانةي كة بةدةستي خؤيان نةمام دةضيَنن بؤ ئةوةي قوتابي هةناسةيةكي ثاكذ َ هةلمذيَت. بةداخةوة ئةم دوو هيََلة تةريبة هةست بة دوو دءنياي جياواز دةكةن، جؤريَك لة جؤرةكاني ناهاوسةنطي لةنيَوانياندا هةية .واتة ئةو هيََلةي قوتابي لةسةرة لةو هيََلةي مامؤستاي لةسةرة باريكترو الوازترة. ه��اوإَي��ي��ةك��م ك��ة ل��ة ئ��ةوروث��ا لةوي مامؤستا بوو ،بؤيطيَإامةوة َ ثةيوةندي نيَوان خويَندكارو مامؤستا لةوي ئةرزو ئاسماني ليَرة جياوازترة. َ مامؤستاو خويَندكار هاوسةنطن، هاوإيَن ،بةيةكةوة لةيةك كافتريا نان دةخ��ؤن ،بةيةكةوة طةشت دةكةنء بةهاوبةشي ك��اردةك��ةنء دةميَكة قؤناغي كؤني كالسيكيان خستووةتة رةفةكاني ميَذووة .لة كةشيَكي وا ئ���ازاددا داه�َي��ن��انء خؤشةويستي دروستدةبي. َ هةبي (مةبةستم �وار � دي كاتيَك َ ديواري مةجازي) لةنيَوان فيَركارو فيَرخوازدا ئةوكات نةبينين روودةدات، ديارة لة سيستةمي نويَي خويَندندا بةيةكطةيشتني فيَرخوازو فيَركار َ خالي طرنطةء ثيَويستة كاري زياتري لةسةر بكري .وةزارةت��ي ث��ةروةردة كاري َ جيدي دةكات بؤ ئةوةي ثةيوةندي نيَوان قوتابيء مامؤستا ثةيوةندييةكي هاوإيَيانة بيَت ،لةسةر ثيَوةري هاوضةرخانة بيَت .ثيَويستة مرؤظيش ئةو طؤإانكاريية باشانة بنرخيَنيَت، كة لة ثةيوةندي نيَوان خويَندكارو مامؤستادا روويانداوة. بةآلم لة زانستي هونةر (منضور)دوو هيََلي تةريب لة مةودايةكي دوءر بةيةكتر دةط��ةن ،وات��ا ضاومان بة يةكتريان دةطةيةنيَت .ئةطةر تةماشاى تابلؤيةك بكةين دوو ريز درةختي هاوتةريب لةمةودايةك بةيةكدةطةن. بةهيواي ثةيوةندي نيَوان ئةم دوو بوءنةوةرة فيَركارو فيَرخواز ،لةسةر ياسايي دووةم زانستي هونةر (منضور) بيَت .زانستي ماتماتيك دوو هيََلة تةريبة بةيةكنةطةشتووةكان َ لةخاليَكدا بة يةكتر بطةن. تيَكبشكيَتء طرنطة بةضاويَكي هونةرييانة بإوانينء ذينطةيةكي تةندروست ل��ة فيَرطةكاندا س��از بكةين ،كة هةموومان يةكسانبين .ئيدي دةتوانين دوو راستةهيََلة تةريبةكةي نيَوان مامؤستاو قوتابي بةيةكتر بطةيةنين. مامؤستاو خويَندكار لةسةر هيََليَكي راس��تء دروس��ت ،ريَطةي زانستء زانياري بةرةو ئاسؤي هةتاو هةنطاو بنيَن.
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
هاوآلتي
خويَندني ليبرا َ ل؛ ثةرةثيَدةري ليَبووردةييء ليَكطةيشتنة لة زانكؤي ئةمةريكيي
بــــؤردي ســثــي
مامؤستاو قوتابي وةك دوو هيَلَي تةريب
parwardau@yahoo.com
محةمةد بابةكر لة وآلتيَكي وةك عيَراق كة ساآلنيَكي زؤر بة دةست شةإ و ناكؤكي تائيفي و نةتةوةيي ناآلندوويةتي ،زانكؤيةكي تازة بة هيَمني و لةسةرخؤيي خةريكي داهيَناني نةريتيَكي نويَي ثةروةردةيية ليَكتيَطةيشتنيَكي دروستكردني بؤ بةرفراوانتر لة نيَوان ثيَكهاتة جياجياكاني وآلتةكة .زانكؤي ئةمةريكي لة عيَراق – سليَماني بة ثةيإةوكردني سيستةميَكي َ َ هةولي ضةسثاندني ليبرال لة خويَندني َ كؤمةليَك بةهاي وةك ثيَكةوةذيان و ليَبوردةيية لة نيَوان خويَندكاراني كة لة ناوضة جياجياكاني عيَراق و تةنانةت لة وآلتاني دراوسيَوة هاتوون. ئةمة بؤ يةكةمجارة كة زانكؤيةك لة َ هةولي جيَبةجيَكردني فةلسةفة و عيَراق َ ليبرال بدات. ميتؤدي خويَندني َ ليبرال ئاويَتةي كةسايةتي «خويَندني مرؤظةكان دةبيَت لةرووي رؤشنبيري، ئةخالقيي و سياسي و تةنها بريتيي نيية َ كؤمةليَك زانياري و لة بةخشينةوةي مةعريفةي بيَاليةني بةرهةمهيَنراوي َ َ مامةلة ليبرال م���رؤظ«« .خويَندني َ لةطةل اليةن و دةركةوتة كةلتووريية جؤراوجؤرةكاني سروشتي مرؤظ دةكات و بةم ج��ؤرةش زةمينةي ليَكطةيشتن َ خةلكي سةر بة سازدةكات لة نيَوان باكطراوندة جؤراوجؤرةكان لة سةر بنةماي تايبةتمةنديية هاوبةشةكاني نيَوان مرؤظةكان« .ئةسةناسيؤس موالكس، سةرؤكي زانكؤي ئةمةريكي ،واي وت. موالكس هةروةها وتي «خويَندني َ ليبإال بإبإةي ثشتي مرؤظايةتيية، واتةئةوةي كةدةمانكات بةمرؤظ .جيَطةي شانازيية كة لةم وآلتة ئةم جؤرة خويَندنة ثيَشكةش بكريَت ،ضونكة زؤر لةو شتانةي كة مرؤظ بووني ئيَمة دةردةخ��ةن ليَرة داهيَنراون وةك نووسين و سيستةمي حكومةت«. مةنهةجي خويَندن و ضاالكيية جؤراوجؤرةكاني زانكؤي ئةمةريكيي بة شيَوةيةكي ئةوتؤ داإيَذراون كة يارمةتي دروستكردني بيركردنةوةو كةشيَكي َ ليبرالييةكاني طونجاو بؤ طةشةكردني بةها زانكؤكة بدةن. ئةنجامةكاني ئةم فةلسةفةي خويَندنة تةنها لة بواري تيؤريدا قةتيس نةماوةو زؤريَ��ك لةخويَندكاراني زانكؤ َ دةليَن
هةست بة دةركةوتةكاني دةكةن. مريةم ئارمين كة كضة عةرةبيَكي مةسيحييةو لةبةغداو ة هاتووة ،وتي «ب��ةدرَي��ذاي��ي ئ��ةو م��اوةي��ةي كة ليَرة دةخويَنم لةزانكؤي ئةمةريكي ،هيض كات هةستم بةوةنةكردووة كة جياوازي بكريَت بةرانبةر من لةبةرئةوةي كةمةسيحيم و هةست بةئارامييةكي تةواو دةكةم«. مريةم لةدريَذةي وتةكانيدا ئاماذةي َ لةطةل هاوإيَكانيدا بةوةدا كة بةردةوام كة ئاين و مةزهةبي جياوازيان هةية كات لةهاوإي هةرة بةسةر دةبات« .يةكيَك َ خؤشةويستةكانم كةهيض كات ناتوانم ليَي َ موسلمانةو بؤ تةنها جاريَكيش جياببمةوة ناكؤكي لةنيَوانماندا نةبووة لةرووي بيروباوةإي ئاينييةوة« ،مريةم وتي. زانكؤي ئةمةريكي خويَندكاري سةر بةنةتةوة جياوازةكاني وةك كورد ،عةرب، توركمان و تةنانةت فارسيش لة خؤ َ موسلمان (بة دةطرَيت .لةرووي ئاينييةوة، شيعة و سوننة) ،مةسيحي ،ئيَزيدي و ضةند باوةإي ئاينيي ديكةي لة زانكؤكةدا بووني هةية .س��ةرةإاي بووني ميَذوويةكي
بةرضاو لة ناكؤكي و جةنطي مةزهةبيي و نةتةوةيي لة عيَراق ،خويَندكاران لةم زانكؤية توانيويانة تاإادةيةكي باش ثةيوةندييةكي تةندروست بوونياد بنَين. ع��ةم��ار خ��وَي��ن��دك��ارَي��ك��ي ت��ر كة توركمانةو دانيشتووي شاري كةركوكة، وت��ي «خويَندن لةزانكؤي ئةمةريكي ئةزموءنيَكي طرنطت ثيَدةبةخشيَت لةبوارة جياجياكانداو س��وود لةتوانا جياوازةكان و بؤضوءنة هةمة جؤرةكان وةردةط���ري���ت ...ل��ةم زانكؤية هةست بةدياريدةي رةطةزثةرستي ناكةيت و َ َ لةطةل مامةلة هةموان بةضاويَكي ريَزة يةكتر دةكةن«. هةرضةندة زماني فةرمي خويَندن ليَرة بة ئينطليزيية و ئةمةش يارمةتي ثتر ليَكنزيكبووني نيَوان خويَندكاراني داوة، ب��ةآلم ئةو راستييةي كة خويَندكاران ناتوانن بة زماني دايكي اليةنةكةي تر قسة بكةن تاإادةيةك بةربةستي بؤ هةنديَكيان دروستكردووة كة زياتر تيَكةآلوي يةكتر ببن. رةئفةت تاريق خويَندكاري قؤناغي
ئةكاديمي كة سةر بة نةتةوةي عةرةبةو دانيشتووي ش��اري بةغداية ،لةبارةي ئةوةي ئايا تيَبيني ناكؤكيي و دءوبةرةكيي دةك��ات لةنيَوان خويَندكاراندا وتي، «هةست بةناكؤكيي و دووبةرةكيي ناكةم ،بةآلم هةنديَك جار ساردوسإيي لةنيَوان خويَندكارة كورد و عةرةبةكان تيَبيني دةكريَت ،ئةمةش دةطةإيَتةوة بؤ ليَكتيَنةطةيشتني زمان بةجؤريَك زؤريَك لةخويَندكاران هةردوو زماني كوردي و عةرةبي نازانن«. ناوبراو درَي���ذةي بةوتةكةي داو وتي هةست بةئازادييةكي تةواو دةكةم لةزانكؤي ئةمةريكيي« ،ب��ةردةوام راي كةسيي و تابيةتيي خؤم دةردةبإم و ترسم نيية لةوةي َ دةيليَم ،بةجؤريَك هةنديَك جار رةخنة لةسياسةتةكاني ئةمةريكا دةطرم لةنيَوانياندا داطيركردني عيَراق«. خويَندكاريَكي ئيَزيدي كة دانيشتوءي َ موسلة رايطةياند كة زانكؤي ش��اري تايبةتمةندة شويَنيَكي ئةمةريكيي بةشيَوةيةك هةست بةئازادييةكي تةواو دةكةيت كة ترست نيية لةباسكردني
ئ��ةوةي سةر بة ض نةتةوةيةكيت و ض ئاينيَكت هةية. ئوسامة ج���ةالل وت��ي «س��ةرةت��ا ثيَشئةوةي بيَمة ئةم زانكؤية ،لةشويَنيَكي تر دةمخويَند بةآلم نةمدةتواني بةئازادانة طوزارشت لةئاين و نةتةوايةتي خؤم بكةم ،بةآلم ئيَستا لةزانكؤي ئةمةريكيي بةبي جياوازيي سةيرم دةكريَت و وةكو َ َ لةطةل هةموو خويَندكارةكاني تر رةفتارم دةكريَت«. سروش هةمزة ،كوإة خويَندكاريَكي كوردي دانيشتووي سةروضاوةي سةر بةقةزاي رانيةية ،سةبارةت بة ثةيوةندي نيَوان خويَندكاران و كاريطةرييةكاني َ ليبرال وتي «ثةيوةندييةكي باش خويَندني و تةندروست لةنيَوان هةموو خويَندكاراندا هةية بة هةموو ئاين و نةتةوةكانةوة، كة ئةمةش ك��اردان��ةوةي راستةوخؤي َ ليبرالة .ئةم جؤرة خويَندنة فيَري خويَندني بةيةكةوة ذيانمان دةكات و هانمان دةدات بؤ َ قبولكردني جياوازييةكان«. Muhammad.babakr@gmail.com
كاتيَك قسةى ناشيرين جيَطاى ليَدان دةطريَتةوة م .حاجى عومةر* ليَدان بةرانبةر بة قوتابي بؤ ضةندين َ سال لة ضوارضيَوةى ثرؤسةى ثةروةردةو َ كؤمةلطاى ئيَمةدا وةكو فيَركردندا لة ناو دياردةيةك بوءنى هةبووة ،بةشيَكى زةق و ديارى ناو ثرؤسةى خويَندن بووة. لة ضةند دةيةى َ سالةكانى رابردووى َ دةولةتى عيَراقدا لة سيستةمى خويَندندا ليَدان و فةلالقةكردن و َ هةلواسينى قوتابى بةشيَك بووة لة سيستةمى ث��ةروةردةو فيَركردن ،هةروةها ئيَمةش بةشيَك بوءين لةو سيستةمة تا راثةإينى بةهارى ،1991 ه��ةردةم ليَدان بةهةموو جؤرةكانييةوة ئامإازيَك بووة بدةست مامؤستاوة و كةم قوتابي هةبووة بة جؤريَك لة جؤرةكان نةخواردبي ليَدانى بة دةست مامؤستاوة َ و وةكو يادةوةرييةكى ناخؤش لة زهنيدا نةمابيَت و تادةرضوءن لة قؤناغى َ منداليش هةربيرى نةضيَتةوة .بةكارهيَنانى دارو تةختةو راستةو زللة و...هتد بؤ ليَدان و ئازاردان بةكارهاتووة و ئامإازيَكى ترس و هةإةشةبووة و بةكارهيَنراوة بة مةبةستى َ كؤنتإؤلكردنى ثؤل و دةرخكردنى وانةكان توتى ئاسا تةنها بؤ رؤذى تاقيكردنةوة ،لة جيَطاى فيَربوون و سوودوةرطرتن ليَيان. تا ضةند َ ساليَكيش بةر لة ئيَستا و تاوةكو وةزارةتى ث��ةروةردةوة لة َ سالى 2000دا ،بإياريدا كة ليَدان بة هةموو شيَوةيةك لة قوتابخانة و خويَندنطاكان ياساغ بكريَت ،هةر مامؤستايةك ثةنا بؤ ليَدان ببات رءوب��ةإوءى سزاى ياسايى بي دار نةضووةتة ناو دةبيَتةوة .مامؤستا َ َ هؤلى خويَندن ،ئةمة وةكو دياردةيةكى ب���ةردةوام هةبووة هةرضةندة تاوةكو ئيَستاش زؤرَي���ك لة مامؤستايان و بةإيَوةبةرى قوتابخانةكان ثةيوةست نين
بةم بإيارةوة ،ناوة بةناوة ثةنا بؤ ليَدان و بي رةضاوكردنى ئةم توندوتيذى دةبةن َ بإيارة و بيركردنةوة لة ئةنجامة خراثةكانى. زؤرَي��ك لة مامؤستايان ،نةمانى ليَدان بةهؤكاريَك دةزانن بؤ دابةزينى ئاستى زانستى قوتابى و دروستبوءنى جؤريَك لة ثشيَوى و سةرةإؤيى و بةرةآليي ء زياد بوءنى كيَشة لة قوتابخانةكاندا .ليَدان وةكو دياردةيةكى بةرضاو لة َ ساالنى رابردودا، ئةو دةرئةنجامانةى ليَكةوتةوة كة زؤريَك لة قوتابيانى لةخويَندن دابإى و ناضار لةترسى ليَدان و ئ��ازارى جةستةيان و دروستكردنى ترس و َ ةإاوكي وازيان لة دل َ خويَندن هيَناو نةيانتوانى دريَذة بةخويَندن َ سةرقال بدةن خؤيان بة كاريَكى ترةوة كرد. ليَدان و ثةنابردن بؤ توندوتيذيى ميراتيَكى راب��ردووة بة دريَذايى ميَذوو وةكو نةتةوةيةك بؤمان ماوةتةوة .ئةمةش بة ه��ؤي ئ��ةوةوة ب��ووة كة هةموومان لةذينطةيةكى ناهةموارى ثإكيَشةو و شةإو ملمالنيَى كؤمةآليةتى و ضينايةتى و بارودؤخيَكى نائارامى سياسيدا ذياوين هةر لة خيَزان و قوتابخانةو شويَنةكانى تر .بؤية ئةم هةستى توندوتيذيية لةناخى تاكةكانى ئيَمةدا رةطيَكى َ قوولى هةية دةبيَت نةميَنيَت، ئيَمةى مامؤستاش وةكو هةرتاكيَكى ئةم َ كؤمةلطاية ئةم هةستة لةناخ و هزرماندا طةشةى كردووة و كاريطةرى خيَزان و دةوروبةرمان لةسةربووة بؤية زؤر جار بةردةوام ئةم إق و توإةييةمان بةليَدان بةرانبةر قوتابى َ خالى كردووةتةوة. ئةم ناوةندانةى ئيَمةى إاهيَنا بؤ ثيشةى فيَركارى وةكو ثيَويست ناوةندى َ كؤمةاليةتى ئةكاديمى و ثيَشكةوتوى نةبون .نةيان تواني وةكو ناوةنديَك و ثةيمانطايةك َ إؤليَكى كاريطةر ببينن لة ئامادةكردنى فيَركارةكاندا و فيَرى ئةوةيان
َ مامةلةيةكى هيَمن و ناتوندوتيذ بكةن كة بةرامبةر بة قوتابى ثيادةبكةن و هةستى توندى و َ دل رةقى لةناخيان دا بكوذن نةك ب��ةردةوام حةز بكةن ب��ةدارةوة بضنة ناو ثؤل و بؤ ئازاردانى جةستةى َ مناليكى إوح سوك و دروستكردنى ترس و تؤقاندن و خؤنواندن. زؤرجار ليَدان بووةتة هؤى شكانى
دةس��ت و ثةنجةى ق��وت��اب��ى ،يانيش بيرمانة كةضؤن دواى ليَدان لةتاو ئازارى ثةنجةكانمان فويَكى طةرممان دةكردة ناو لةثى دةستةكانمان بؤ تؤزيَك نةمانى ئازارى ثةنجةمان.لةإوانطةى ئةوةى كة ليَدان و سزاى جةستةيى و دةروونى بة ض زيانيَك بؤ سةر كةسايةتى و هةستى مرؤظ دةشكيَتةوة تاكؤتايى ذيانى بيرى ناضيَتةوة،
بؤية دةرضوونى بإيارى قةدةغةكردنى ليَدان لةناوةندةكانى خويَندندا بإياريَكى طرنط و ثةروةردةيى بوو ،لةاليةني مافى مرؤظ َ مامةلةيةكى و لةاليةكى ديكةشةوة وةكو َ لةطةل قوتابي و دووركةوتنةوة مرؤظانة لة توندوتيذى و دروستبوءنى ثةيوةندى ريَزو خؤشةويستى لةنيَوان مامؤستاو قوتابى و نةمانى ترس و هةستكردن بة مافى هاوآلتيبوءن لةاليةن قوتابييةوة. دواى دةرضوونى ئةم بإيارة دي��اردةى ليَدان بةإيَذةيةكى بةرضاو كةمى كردووة و ب��ةرةو نةمانة ،ب��ةآلم ئ��ةوةى جيَطاى سةرنجة لةجيَطاى ليَدانى جةستةيى بةدارو زللة ،قسةى ناشيرين و هةنديَك جار جنيَوى ناشايستة بةكارديَت كة كاريطةرى لةدارو زللةكة بةهيَزترة و كار لة هةست و دةرءون��ى قوتابى دةك��ات و توءشى شكانةوةو بيَزارى و شةرمةزاريى دةكات و لة ئايندةدا كةسايةتييةكى شةرمن و طؤشةطيرو بيَدةنط دروست دةبيَت و بإواى َ مامةلةكردنة بةخؤى نابيَت .بؤيةئةم جؤرة َ لةطةل قوتابى نةخزمةتة بةثرؤسةى خويَندن نة س��وءد طةياندنة بةتواناى زانستى و اليةنى ث��ةروةردةى قوتابى، َ بةلكو جؤريَكة لةكوشتنى رؤح و كةسايةتى قوتابى و ثةيوةندى خؤشةويستى و ذيان دؤستى نيَوان مامؤستاو قوتابى َنى. الواز دةكات و حةزى بؤ خويَندن نامي َ لةبةرئةوة ئةركى هةموو مامؤستايةكى َ دلسؤزة بةرؤحيةتيَكى هيَمن و لةسةرخؤ َ َ لةطةل مامةلة بى ثةنا بردن بؤ توندوتيذى َ قوتابيدا بكات و رةضاوى بارى دةروونى و كةسايةتى بكريَت بؤ ئةوةى لة ئايندةدا مرؤظيَكى تةندروست و خاوةن ئيرادةو بإوابةخؤ دروست ببيَت. * مامؤستاى ث�����ةروةردةى تايبةت بنةإةتى/قةآلدزى لةقوتابخانةى بنارى َ hajibnar@gmail.com
هاوآلتي
جــؤراوجــؤر
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
19
ئامانجمان ئاسانرتكردنى ذيانى هاوآلتيانء يارمةتيدانى تاكةكةسة (بؤ ماوةيةك بىَ بةرانبةرة)
bazarehawlati@yahoo.com بؤ ثةيوةندي كردن: نوءسينطةي هةوليَرو دهؤك 07504703919نوءسينطةي سليَمانيء كةركوكء طةرميان 07708678400 ÷ôîóäìí¹@õŠóïäíu@õóäb£bmíÔ@óÜ@ÛóîŠa†b b @@ Junior Private School
@@ @oŽî‹ ò†@ü‚@óÜ@óäbàó÷@óØ@óåîìbè@ðÜí‚@õòìó䆋Ø@ói@oŽïnò‡Üóè@ôîóäìí¹@õŠóïäíu@õóäb£bmíÔ @ôäbïibmíÔ@o“ @üi@H‹m@ôØýbš@bèò‡äóš@ì@Šóäíè@LbÕïüà@LŠómíïràüØ@LõïÝåï÷@ôäbàŒ@ôäìíi‹ŽïÐI @@@NæŽîiŠòì@óäb£bmíÔ@óÜ@çŒbïä@ói@õóäbïibmíÔ@ìó÷@ì@ôîbmòŠó@ôÌbäüÔ ‚@NoŽïäóîb‚ò†@Âäbà@ìì†@ì@pbØò‡Žïq@oò†@6O15@õŠaìŠói@óÜ@óØóÜí NpbØò†@•óia†@2012O@2011@Žõíä@ôä‡åŽîí‚@ôÜb@üi@æm‹ Šòì@ôàŠüÐ@a‡mbØ@çbàóè@óÜ@óäb£bmíÔ @@ZoŽî‹ ò†Šòì@ôibmíÔ@óîò‰ŽîŠ@ãói@óäb£bmíÔ @@ãóØóî@¶üq@üi@ôibmíÔ@b−óq 50 @@ãòìì†@¶üq@üi@ôibmíÔ@wåŽïqì@oïi@@@@25 @@NoŽî ò†Šòì@oîíŽïq@ôŽïq@ói@•ó’@L@wåŽïq@L@Šaíš@L@Žð@ôäbØóÜüq ônï@Ûbq@Úîä@LŠb嚊ó@õ†‹ @óÜ@çóÙi@óäb£bmíÔ@ôäa†Šó@‹mbîŒ@õŠbïäaŒ@üi .¶óÈ@ôuby@¶bàóu@õóäb£bmíÔ@o“ïäóm @@07705456115@L@@07705456125@L@@3293215@ôäbØóäìíÐóÜóm@òŠbàˆ@ôŽîŠ@óÜ@çbî هةرَيمى كوردستان – عَيراق سةرؤكايةتى ئةنجومةنى وةزيران وةزارةتى شارةوانىء طةشتءطوزار بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى /ثالندانان بانطةوازى ذمارة ( )43سالَى 2011 دووبارة بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان كة دةكةوَيتة (طةإةكى بةختيارى ثشت ثةروةردة) بانطهَيشتى طشت كؤمثانياو بةَلَيندةرانى ناوخؤو بيانى دةكات كة ئارةزووى بةشدارى كردنيان هةية بؤ ئةم كةمكردنةوة نهَينية كة بؤ ثرؤذةى (دروستكردنى يةك باخضة) لةسنورى شارةوانى (ثَينجوَين) بةثَيى دةرخستةء هَيَلكارى ئامادةكراو. هةر كؤمثانيايةك ئارةزووى بةشداريكردنى ئةم كةمكردنةوةيةى هةية باسةردانى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان .بكات َ لةطةل ثيشاندانى ناسنامةى تايبةت بة كؤمثانيا. • (دوو شةممة )2011/6/13بةمةبةستى وةرطرتنى تةندةر بةرانبةر بة ( )10,000دة هةزار دينارى عَيراقى كة ناطةإَيتةوة بؤ خاوةنةكةىء كرَيى بآلوكردنةوةى ئةم ئاطادارية دةكةوَيتة ئةستؤى ئةو كؤمثانيايةى كة تةندةرةكةى بؤ دةردةضَيت. سى شةممة 2011/6/21تا كاتذمَير ()12ى نيوةإؤ. • دوا رؤذى فرؤشتنى تةندةر َ • وةرطرتنةوةى تةندةر لةرؤذى ضوار شةممة 2011/6/22تا كاذمَير ( )10:05خولةكى سةرلةبةيانى دةبَيت وة هيض تةندةرَيك لةدواى كاتى دياريكراو وةرناطيرَيتء سندوقى تةندةر دادةخرَيت. • رؤذى كردنةوةء ئاشكراكردنى تةندةر لة (ضوار شةممة )2011/6/22كاتذمَير ( )11ثانزةى سةرلةبةيانى دةبَيت. • ثَيويستة كإيارى تةندةر نوسراوى نوَينةرايةتى ثَيبَيت لةكاتى وةرطرتنى تةندةردا. مةرجةكانى بةشداريكردن: -1ثَيويستة ئةو كؤمثانيا و بةَلَيندةرانةى كة بةشدارى دةكةن ثلةى ثؤلَينكردنيان لة ()8-1بَيت .ثَيناسةى (يةكَيتى بةَلَيندةرانى كوردستان)و ثَيناسةى ليذنةى تؤماركردنى (كؤمثانياكان)يان ثَيبَيت. بةجى كردنى (ثرؤذةى ئاماذةثَيكراو) ياخود ()Join Venture -2دةبَيت كؤمثانيا ياخود بةَلَيندةر ثسثؤرى هةبَيت و تايبةتمةندبن لةبوارى ديزاينء جَي َ بكات َ بةجى كردنى (ئةم ثرؤذةية) ،وة ليستَيك بةناوى ثرؤذةى هاوشَيوةكان كة كؤمثانياكة لةطةل كؤمثانيايةكى بيانى كة ثسثؤإبن لةبوارى ديزاينء جَي َ بةجى ى كردبَيت ثَيشكةش بكات. جَي َ -3ئةستؤ ثاكى باجى دةرامةت بهَينن كة ئاراستةى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان كرابَيت. -4ئةو كؤمثانياء بةَلَيندةرانةى كة لةدةرةوةى هةرَيمن ثَيويستة ثشتطيرى تؤماركردنيان هةبَيت لةاليةن بةإَيوبةرايةتى طشتى بازرطانى. -5بإى بارمتةى ياساى ( )6.000.000شةش مليؤن دينار بة ضةكى ثةسةنكراو يان (خطاب ضمان) تةنيا لةبانكى حوكمى وةردةطيرَيتء دةبَيت لةكاتى طةإاندنةوةى تةندةر ئامادةبَيتء ئاإاستةى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى كرابَيت بؤ ماوةى سىَ مانط بَيت. -6ثَيويستة بةَلَيندةر يان كؤمثانيا ئامادةى كردنةوةى تةندةربَيت يان نوَينةريان ديارى بكةن بؤ ئةم مةبةستة ،بةآلم ئةطةر نوَينةريان ئامادةنةبوو ،و تةندةرةكةى طشت مةرجةكانى ثَيشكةش كردنى تَيدابوو ،ئةوا تةندةرةكة دةكرَيتةوة بة ئاطادارى نوَينةرةكانى ترو خاوةن تةندةر ثابةند دةبَيت وةك ئةوةى خؤى ئامادةبووبَيت. -7ثَيويستة بةَلَيندةر زانيارى يةكانى لةدوو رةفدا ثَيشكةش بكات بةمشَيوةية: أ-زةرفى يةكةم تةندةر بةتةواوى ثإبكاتةوةء نرخ بةذمارةء بةنوسين ثَيشكةش بكات بة بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى –ثالندانان. ب-زةرفى دووةم تايبةتة بة (خطاب ضمان ،كارى هاوشَيوة ،تعريفى كؤمثانيا ،ئامَيرةكانى كؤمثانيا ،ستافى كؤمثانيا) -8مةرج نيية كةمترين نرخ ثةسةند بكرَيت. طوى دةخرَيت. -9ئةم بةَلطةنامانةى سةرةوة هةريةكةيان ئةوى تر تةواودةكات بةنةبوونى هةريةكَيكيان تةندةرةكة ثشت َ -10ثَيشكةشكردنى تةندةر بؤ سكرتَيرى تةندةرةكان دةبَيت لةناو زةرفى داخراو دةبَيت و ثَيويستة مؤرى كؤمثانياء ناوى كؤمثانيا و ناوى ثرؤذةكةى لةسةر بَيت. -11بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان ئامادةية بؤ وةآلمدانةوةى هةر ثرسيار و تَيبينيةكى تةكنيكى بةشداربووانى كةمكردنةوةكة. بةجى ى بكات ،ئةطةر ثَيضةوانةى ئةم راستية لةئايندةدا ئاشكرابوو بةثَيى (بةندى ضوار لةمةرجة -12بةَلَيندةر لةسةريةتى خؤى راستةوخؤ جَي َ طشتيةكانى بةَلَيندةرايةتى بؤ كاروبارى ئةندازيارى شارستانى) بةرثرس دةبَيت. ثي ناكرَيت -13لةكاتى وردبينى كردنى تةندةرةكاندا بةهيض جؤرَيك بإى جَيطيركراو لةاليةن خاوةن كار ونرخى جَيطيركراو لةاليةن بةَلَيندةرةوة يارى َ (دةست كارى ناكرَيت) وةك خؤى دةمَينَيتةوة هةر هةَلةيةك روبدات لةئةنجامى لَيكدانى بإو ترخ ئةنجامةكة راست دةكرَيتةوة. -14نابَيت بةَلَيندةر ماوة ديارى بكات (لة تةندةردا ئاماذةى ثَيكراوة). -15ثَيويستة كؤمثانيا وَينةيةكى (كؤثى كراوى) دةرخستةى تةندةرى ثَيشكةش كراو بطةإَينَيتةوة َ لةطةل تةندةرةكةدا. ئةندازيار نوشيروان حمة كةريم ليَثرسراوى بةشى ثالن دانانء بةدواداضوون ذمارة19908 : بةروار2011/6/13 :
غةسلء رؤنطؤ ِرى (سةرضنار) بةرانبةر بينا ت��ازةك��ةى دادط��اى سل َيمانىء تةنيشت سايلؤكة .رؤنى ئؤتؤمب َيلةكةت بطؤ ِرةو ئوتومب َيلةكةت بى بةرانبةر بشؤ .ئةم هةلة بؤ تةنيا َ 250ئوتومب َيلة .ثةلة بكةء ئةم هةلة لةدةست مةدة .ببة بة يةك َيك لةو 250 بى ئوتومب َيلة بؤ ئةوةى تا هةتاية َ بةرانبةر ئوتومب َيلةكةت بشؤى. بؤ ثةيوةندى كردن07701977110 :
ثيَشانطاى هاوذينى مةال حةسةن ش���ارب ،ي��اب��ان��ى ب��ؤ ئام َيرة ئةلكترؤنيء كارةبايى ،قيست بؤ فةرمانبةرانء مامؤستايان ذمارة تةلةفؤن: 07703613300يان 07480176355 سل َيمانى – شةقامى ثاركى ئازادى – باَلةخانةى ئازادى َ مؤل
وةستاى كار
وةستا ئيسماعيل بؤ كاروبارى دامةزراندنى ئاوو ئاوةإؤى ماألء شو َينة طشتييةكان. ناونيشان :ضةمضةماأل ذ .م07704639204 :
ثَيشانطاى ئاشتى
بؤ ئؤتؤمب َيلى كؤرى نوآ (سفر كيلؤمةتر) بةهةموو جؤرةكانييةوةء بةنرخ َيكى زؤر طونجاوتر لة بازاإ، جؤرةكانى (كيا ئؤثتيما ،كيا سثؤرتاج ،كيا سؤرينتؤ ،كيا سيراتؤ ،هؤنداى ئيلنترا ،هؤنداى ئ َيكسنت ،شؤفرل َيتى ئؤثترا ئ َي َل ئ َيس) بؤ شارى سل َيمانىء دةوروبةرى بؤ زانيارى زياتر07480117147 :
ئاطادارييةك لة كؤمثانياى رؤكَيتةوة (سةنتةرى يةكثؤشاكى قوتابخانةكان)
كؤمثانياكةمان ث َيويستى بةضةند كارمةند َيك هةية لة هةردوو رةطةز، اليةنى كةم دةرضووى ئامادةيى ب َيت ،هةلى وةرطرتن بؤ ئةو كةسانة زياترة كة زمانى ئينطليزى دةزانن ،هةركةس َيك ئارةزوومةندة با ( )c.vخؤى بن َير َيت بؤ ئةم ئيمةيل ئةدرةسانةrocketmustafa@gmail.com - rocketmuhammad@gmail.com : لة بةروارى ( 2011/6/12هةتا .)2011/7/15 ناونيشان :سل َيمانى /شاإ َيى سالم /تةالرى ميران نهؤمى دووةم. ذ .تةلةفؤن3193513 : بةرامبةر بةإ َيوةبةر َيتى ثةروةردة . ثيَشةنطاى زومرد 2 بؤ فرؤشتنى زيوى (ئيتالي، َ كريستال ،بة تايلةندىء توركى)و تاكء بةكؤ بةنرخ َيكى زؤر طونجاو. ناونيشان :هةول َيرـ كوردستان مؤل ـ شةقامى سةد مةترى خاوةنى /هيوا 07504252833
فإنى كوليَرةى ئيَرانى ضلكانيان
هةموو جؤرةكانى كول َيرةو نانى ئ َيرانيمان ال دةستدةكةو َيت، كة بة باشترين ش َيوةو بةدةستى وةستاى شارةزاى رؤذهةآلت دروستدةكر َيت. ثةيوةندى بكةن بة ذ.م07702268924 : ناونيشان :سل َيمانى /طةإةكى ئاسايش بةرامبةر بةإ َيوةبةر َيتى كارةباى سل َيمانى
هةرَيمى كوردستان – عَيراق سةرؤكايةتى ئةنجومةنى وةزيران وةزارةتى شارةوانىء طةشتءطوزار بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى /ثالندانان بانطةوازى ذمارة ( )44سالَى 2011 دووبارة بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان كة دةكةوَيتة (طةإةكى بةختيارى ثشت ثةروةردة) بانطهَيشتى طشت كؤمثانياو بةَلَيندةرانى ناوخؤو بيانى دةكات كة ئارةزووى بةشدارى كردنيان هةية بؤ ئةم كةمكردنةوة نهَينية كة بؤ ثرؤذةى (دروستكردنى باخضة) لةسنورى هةر سى شارةوانى (شؤإشء تةكيةو بازيان) بةثَيى دةرخستةء هَيَلكارى ئامادةكراو. َ هةر كؤمثانيايةك ئارةزووى بةشداريكردنى ئةم كةمكردنةوةيةى هةية باسةردانى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان .بكات َ لةطةل ثيشاندانى ناسنامةى تايبةت بة كؤمثانيا. • (دوو شةممة )2011/6/13بةمةبةستى وةرطرتنى تةندةر بةرانبةر بة ( )15,000ثانزة هةزار دينارى عَيراقى كة ناطةإَيتةوة بؤ خاوةنةكةىء كرَيى بآلوكردنةوةى ئةم ئاطادارية دةكةوَيتة ئةستؤى ئةو كؤمثانيايةى كة تةندةرةكةى بؤ دةردةضَيت. سى شةممة 2011/6/21تا كاتذمَير ()12ى نيوةإؤ. • دوا رؤذى فرؤشتنى تةندةر َ • وةرطرتنةوةى تةندةر لةرؤذى ضوار شةممة 2011/6/22تا كاذمَير ( )10:05خولةكى سةرلةبةيانى دةبَيت وة هيض تةندةرَيك لةدواى كاتى دياريكراو وةرناطيرَيتء سندوقى تةندةر دادةخرَيت. • رؤذى كردنةوةء ئاشكراكردنى تةندةر لة (ضوار شةممة )2011/6/22كاتذمَير ( )11ثانزةى سةرلةبةيانى دةبَيت. • ثَيويستة كإيارى تةندةر نوسراوى نوَينةرايةتى ثَيبَيت لةكاتى وةرطرتنى تةندةردا. مةرجةكانى بةشداريكردن: -1ثَيويستة ئةو كؤمثانيا و بةَلَيندةرانةى كة بةشدارى دةكةن ثلةى ثؤلَينكردنيان لة ()7-1بَيت .ثَيناسةى (يةكَيتى بةَلَيندةرانى كوردستان)و ثَيناسةى ليذنةى تؤماركردنى (كؤمثانياكان)يان ثَيبَيت. بةجى كردنى (ثرؤذةى ئاماذةثَيكراو) ياخود ()Join Venture -2دةبَيت كؤمثانيا ياخود بةَلَيندةر ثسثؤرى هةبَيت و تايبةتمةندبن لةبوارى ديزاينء جَي َ بكات َ بةجى كردنى (ئةم ثرؤذةية) ،وة ليستَيك بةناوى ثرؤذةى هاوشَيوةكان كة كؤمثانياكة لةطةل كؤمثانيايةكى بيانى كة ثسثؤإبن لةبوارى ديزاينء جَي َ بةجى ى كردبَيت ثَيشكةش بكات. جَي َ -3ئةستؤ ثاكى باجى دةرامةت بهَينن كة ئاراستةى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان كرابَيت. -4ئةو كؤمثانياء بةَلَيندةرانةى كة لةدةرةوةى هةرَيمن ثَيويستة ثشتطيرى تؤماركردنيان هةبَيت لةاليةن بةإَيوبةرايةتى طشتى بازرطانى. -5بإى بارمتةى ياساى ( )25.000.000بيستء ثَينج مليؤن دينار بة ضةكى ثةسةنكراو يان (خطاب ضمان) تةنيا لةبانكى حوكمى وةردةطيرَيتء دةبَيت لةكاتى طةإاندنةوةى تةندةر ئامادةبَيتء ئاإاستةى بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى كرابَيت بؤ ماوةى سىَ مانط بَيت. -6ثَيويستة بةَلَيندةر يان كؤمثانيا ئامادةى كردنةوةى تةندةربَيت يان نوَينةريان ديارى بكةن بؤ ئةم مةبةستة ،بةآلم ئةطةر نوَينةريان ئامادةنةبوو ،و تةندةرةكةى طشت مةرجةكانى ثَيشكةش كردنى تَيدابوو ،ئةوا تةندةرةكة دةكرَيتةوة بة ئاطادارى نوَينةرةكانى ترو خاوةن تةندةر ثابةند دةبَيت وةك ئةوةى خؤى ئامادةبووبَيت. -7ثَيويستة بةَلَيندةر زانيارى يةكانى لةدوو رةفدا ثَيشكةش بكات بةمشَيوةية: أ-زةرفى يةكةم تةندةر بةتةواوى ثإبكاتةوةء نرخ بةذمارةء بةنوسين ثَيشكةش بكات بة بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى –ثالندانان. ب-زةرفى دووةم تايبةتة بة (خطاب ضمان ،كارى هاوشَيوة ،تعريفى كؤمثانيا ،ئامَيرةكانى كؤمثانيا ،ستافى كؤمثانيا) -8مةرج نيية كةمترين نرخ ثةسةند بكرَيت. طوى دةخرَيت. -9ئةم بةَلطةنامانةى سةرةوة هةريةكةيان ئةوى تر تةواودةكات بةنةبوونى هةريةكَيكيان تةندةرةكة ثشت َ -10ثَيشكةشكردنى تةندةر بؤ سكرتَيرى تةندةرةكان دةبَيت لةناو زةرفى داخراو دةبَيت و ثَيويستة مؤرى كؤمثانياء ناوى كؤمثانيا و ناوى ثرؤذةكةى لةسةر بَيت. -11بةإَيوةبةرايةتى طشتى شارةوانيةكانى سلَيمانى – ثالندانان ئامادةية بؤ وةآلمدانةوةى هةر ثرسيار و تَيبينيةكى تةكنيكى بةشداربووانى كةمكردنةوةكة. بةجى ى بكات ،ئةطةر ثَيضةوانةى ئةم راستية لةئايندةدا ئاشكرابوو بةثَيى (بةندى ضوار لةمةرجة -12بةَلَيندةر لةسةريةتى خؤى راستةوخؤ جَي َ طشتيةكانى بةَلَيندةرايةتى بؤ كاروبارى ئةندازيارى شارستانى) بةرثرس دةبَيت. ثي ناكرَيت -13لةكاتى وردبينى كردنى تةندةرةكاندا بةهيض جؤرَيك بإى جَيطيركراو لةاليةن خاوةن كار ونرخى جَيطيركراو لةاليةن بةَلَيندةرةوة يارى َ (دةست كارى ناكرَيت) وةك خؤى دةمَينَيتةوة هةر هةَلةيةك روبدات لةئةنجامى لَيكدانى بإو ترخ ئةنجامةكة راست دةكرَيتةوة. -14نابَيت بةَلَيندةر ماوة ديارى بكات (لة تةندةردا ئاماذةى ثَيكراوة). -15ثَيويستة كؤمثانيا وَينةيةكى (كؤثى كراوى) دةرخستةى تةندةرى ثَيشكةش كراو بطةإَينَيتةوة َ لةطةل تةندةرةكةدا. ئةندازيار نوشيروان حمة كةريم ليَثرسراوى بةشى ثالن دانانء بةدواداضوون ذمارة19909 : بةروار2011/6/13 :
@÷熋؋ŽïÐ@ì@ò†ŠòìŠóq@üi OSA õbﺆbØó
ونبوون: * ث َيناس َيكى يةك َيتى ه��اوردةو ناردنكارانى كوردستان بةناوى (ئةكرةم حمةساَلح عةزيز) ونبووة، هةركةس دؤزييةوة ثةيوةندى بكات بةم ذمارةيةوة07701529512 : * ث َيناس َيكى ذوورى بارزطانى س��ل � َي��م��ان��ى ب���ةن���اوى (ت��ةه��ا عةبدولفةتاح محةمةد) ونبووة، هةركةس دؤزييةوة بيطةإَين َيتةوة بؤ شوَينى دةرضوونى. * باج َيكى زان��ك��ؤى سل َيمانى كؤل َيذى تةكنيكى سل َيمانى بةشى ئ��ةن��دازي��ارى بةناوى (ماردين محةمةد حميد) ونبووة ،هةركةس دؤزييةوة بيطةإَين َيتةوة بؤ شوَينى دةرضوونى. * ث َيناس َيكى ذوورى بارزطانى سل َيمانى ب��ةن��اوى (محةمةد عةبدوآل كةريم) ونبووة ،هةركةس دؤزييةوة بيطةإَين َيتةوة بؤ شوَينى دةرضوونى. * دوو كؤبوى خؤراك بةناوةكانى (نجيبة محةمةد رةحمان)ء ( رةحمان حمةعةلى ع��ةب��دوآل) ونبووة، هةركةس دؤزييةوة ثةيوةندى بكات بةم ذمارةيةوة07701581703: * مؤَلةت َيكى شؤف َيرى بةناوى (تارق ئةحمةد غةريب) ونبوون، هةركةس دؤزييةوة ثةيوةندى بكات بةم ذمارةيةوة07701437266 :
هاوآلتي خاوةني ئيمتياز تاريق فاتيح tariq@hawlati.co
سةرنووسةر كةمال رةئوف
sarnwsar@hawlati.co
جيَطري سةرنووسةر كاذاو جةمال
gsarnwsar@hawlati.co
@@@@@@@@‚@@ŠómíïràüØ@ônäaŒ@ì@çbàŒ@ôäìíi‹ŽïÐ@ômóÜìò†íŽïä@ôäbØóàa‹ û‹q ¶í
@ @@TOEFL, ICDL, OSA WAY, IELTS, Start Deutsch 1
ناونيشان:
‚pbØò†@Žôq@oò†@2011O7O1@óÜ@2011@ôÜb@ôàóèìì†@¶í
سليَماني شةقامي سالم نزيك باخي طشتي
تةلةفؤن3209647 - 3207607 : هةوليَر :دووإيانى سةيداوة
@250 28 99 – 451 46 28 – 482 96 06@@ Nçbéïu@ôqì‹ @o“q@ôäýüØ@LÛíØŠóØ@õbŽîŠ @Zçb“ïäìbä
تةلةفؤن07504703919 :
@
هاوآلتي
جــؤراوجــؤر
2011/6/15 ) ضوارشةممة740( ذمارة
18
بؤنكردنى طوأل سةرئيَشة كةمدةكاتةوة
بؤيان دةركةوتووة كة ئةو طرءوثةى لةكاتى َ خةوتنةكةيدا بؤنى ى%97 طولى ك��ردووة لة بةشةكانى ئةو ويَنانةيان لةبيردا م��اوة كة بةآلم طرءوثةكةى،لةشةوى رابردوودا بينيويانة .ى ويَنةكانيان لةبيردا ماوة%86 ديكة تةنها لة َ ئةو ثسثؤإانة ئةنجامى ئةو لي َكؤلينةوةية ب��ةوة ثاسادان دةك��ةن كة ناوضةيةك لةناو مؤخدا هةية بةناوى «هيؤكامبس« كةبةرثرسة َ لة هةلطرتنء ثاراستنى هةموو ئةزاموونء .زانيارييةكى نوآ لة مؤخدا بةثيَى ثاسادانة زانستييةكةى ئةو ثسثؤإانة هةنديَك جؤرى بؤن كاريطةرييةكى زؤر ضاالكى هةية لةسةر ناوضةى «هيبؤكامبس« لةمؤخدا كة ئةو بؤنانة كاردةكةن لةسةر بةهيَزكردنى زاكيرة لةكاتى خةوتنداء دةبيَتة هؤى بةهيَزكردنى زاكيرةى دريَذ ماوة كة دةبيَتةهؤى ثاراستنى .زانيارييةكان بةشيَوةيةكى هةتاهةتايى َ لةاليةكى دي��ك��ةش��ةوة لي َكؤلينةوةكة سةلماندوويةتى كة شةربةتى طوأل باشترين َ إيَطاية بؤ كةمكردنةوةى سةرئيَشةو هةلضوونة .دةروونييةكان
لةكاريطةرييةكانى بؤنكردنى طوأل كردووة .لةسةر زاكيرةى مرؤظ لةكاتى خةوتندا َ ثيَشتريش ضةند لي َكؤلينةوةيةكى ديكة لة دةيةى هةشتاو نةوةدةكاندا سةلماندبوويان كة ئةو كاتةى مرؤظ مرؤظ لةكاتى خةوتنيدا طويَبيستى ضةند دةنطيَك دةبيَت زاكيرةى بةهيَز .دةبيَتء بةئاطا ديَت ب��ؤ دةس��ت��ك��ةوت��ن��ى ئ��ةو ئةنجامةش َ ئةنجامدةرانى لي َكؤلينةوةكة كة ثيَكهاتوون َ لةكؤمةليَك ثزيشكى ثسثؤإى دةروون��ى َ هةستاون،ئةلمانى ل��ةزان��ك��ؤى لوبيكى َ كؤمةليَك بةئةنجامدانى تويَذينةوةيةك لةسةر خويَندكارى كؤليَذى ثزيشكيى كة لةناو َ باخضةيةكدا هةنديَك ويَنةى هةلواسراويان ثيشاندراوةء دواتر كراون بة دوو طرءوثةوة كة طرءوثيَكيان لةثيَش كاتى خةوتندا بؤنى َ طرءوثةكةى ديكةشيان بةهيض،طوليان كردووة َ جؤريَك لةكاتى خةوتندا بؤنى ،طوليان نةكردووة َ دواب��ةدواى ضاوديَريكردنى حالةتى ئةو دوو ثزيشكة ثسثؤإةكان بؤ رؤذى،ط��رءوث��ة دواتر هةستاون بة ثيَوانةكردنى ئةنجامةكانء
ðäaŠü @ñ†üØ
3001016587 3001016573 3001016572 3001022109 3001016560 3001016548 3001016575 3001016546 3001016592 3001016591
Vacancy Advertisement
بةشيَوةيةكى طشتى وشةى طوأل لةالى ئيَمة بةستراوةتةوة بةجةذنء بؤنة خؤشء وةك جةذنى خؤشةويستى يان،تايبةتييةكانةوة بةشيَوةيةك طوأل بة،مةراسيمى هاوسةرطيرى ئامإازيَكى زؤر ناسك دادةنريَت بؤ دةربإينى هةستء خؤشةويستييةكانمان بؤ ئةوانى ئةمةش بةو هؤيةى كة طوأل جطةلةوةى،ديكة ضةندانء بؤنء رةنطى جوانء جياوازى هةية هاوكات كةشيَكى جوانء رؤمانسى دةداتة ئةو .شويَنةى كة ليَى دادةنريَت َ هةلمذينى لةميَذةوة بيستوومانة كة بؤنى طوأل وادةكات هةست بةخؤشىء شادى بةآلم لةئيَستادا بؤنكردنى طوأل بووةتة،بكةيت ،ئامإازيَك بؤ ضارةسةركردنى نةخؤشييةكانيش ئةمةش دواى ئةوةى كة ئةنجامةكانى نويَترين َ لي َكؤلينةوةى زانستى ئاشكراى ك��ردووة كة بؤنكردنى طوأل لةسةر ئيَشة كةمدةكاتةوةء .هاوكات ميَشكء زاكيرة بةهيَز دةكات طؤظارى «نيتشةرى زانستى« لةسةر تؤإى َ ئةم لي،ئينتةرنيَت بآلويكردووةتةوة َكؤلينةوةية َ يةكيَكة لةنويَترين ئةو لي َكؤلينةوانةى كة باسى
ðäaŠü @ñìbä
‰Žïi@ðäaŠü @ñìbä
‹îŠóy@Žßbò†
ŽðiŒûŠ
ŒaŠ
æy@‡á«
æŽïÝi@ðŽïq
†óÉó÷@†bîŒ
Šaïnåï÷
‡ubà
ñó“ïàóè@âÜí
‡á«@ßbàóØ
oŽïi@‹Žï‚ói@aí‚bî
pbjîåï÷@ðäaŠü
pŠói@ða‹Ø
ÞîbÙïà
ãóØbäaì‹i
çbibi@çbºŠóä
óîòŠaíŽï÷
†íá«@Šýb
æà@ð܆@ñóäþŽïè@óÜ
ÞîbÙïà
JOB TITLE: DEPARTMENT: SUPERVISION RECEIVED FROM: directly SUPERVISION RECEIVED FROM: indirectly SUPERVISION EXERCISED: DUTY LOCATION:
Human Resources Manager Personnel & Training, Level “1” General Manager Corporate or Regional Human Resources MHR Personnel & Training related staff Sulaimany – SHARI JWAN
BASIC FUNCTION The Personnel Manager supervises all relevant activities in the field of Human Resources, such as personnel, training, development, administration and instruction within the Hotel operation. This always with due regards to execution and maintenance of our operational policies and standards, international and domestic. He/she ensures that the Hotel consistently disposes of an adequate, motivated and skilled personnel at all levels with considering both, human resource as well as commercial aspects. He/she cares that personnel administration remains a smooth-running procedure. In absence of a Training Manager the HR Manager is also responsible for the supervision and organisation of all training activities within the hotel (refer to job description Training Manager). In performing these duties he/she shall at all times maintain good relations with his/her supervisor, the Department Heads and supervisors as well as with the local authorities and other key persons. SCOPE
Organisation of personnel administration Personnel planning for all departments of the Hotel Compilation of and adherence to financial budgets within payroll Organisation and monitoring of all administrative affairs within the Personnel department
Supervision of training activities within the Hotel (skills training, general training) The following duties within frame of work: 1. Administration 2. Personnel organisation 3. Hiring, remuneration, dismissal 4. Training & development 5. General tasks
RESPONSIBILITY & AUTHORITY Internal: Works in harmony with all staff and executives, manage personnel & training affairs. External: Clients, local authorities, regional HR departments, placement offices, unions. Materials: All Personnel & Training department’s material. SKILLS & CAPABILITIES REQUIRED
BA Degree in Business Administration or similar fields Excellent Managerial Skills Very Good communication and networking skills Highly computer literate, especially in MS Office. Ability to communicate in both Arabic and English languages effectively Problem solving and decision making skills Analysis and judgment skills
Email your CVs to jobs@mill-sulaimani.com we shall be able to receive your applications until closing date, 30th June 2011.
VACANCY ANNOUNCEMNET FROM KRISHNA –INTL / Erbil Krishna –Intl Company is main official distributor for Sony Ericsson mobile handset in Iraq will announce below down vacancies for Erbil branch: 1. Sales Manager With these conditions: a. Applicant must be able to speak English and Arabic languages. b. Applicant have to own an experience in required Field (Sales Manager). c. Applicant must be able to use Microsoft office and internet programs d. Must be qualified with B.S degree. 2. Sales representative / 2 posts With these conditions: a. Applicant must be able to speak Kurdish and Arabic as minimum required b. Applicant has to own an experience in required Field (Sales). c. He must be able to visit other Iraqi cities. d. Must be qualified with B.S Degree or lower 3. Repair technician With these conditions: a. b. c. d.
Applicant must be able to speak Kurdish and Arabic as minimum required Applicant has to own an experience In required Field (Mobile maintenance). Must be qualified with B.S Degree or lower Applicant must be able to use Microsoft office and internet programs Applicant could send their CV to these emails: Akam.ibrahim@krishna‐intl.com Or Info.iraq@krishna‐intl.com
20
ذمارة ( )740ضوارشةممة 2011/6/15
كومثانياى ئاسيا َ هةلى كاركردن لة َ ئويل
ك َومثانياى ئاسيا ئ َويل ث َيويستى بة ضةند كارمةند َيك هةية ب َو ئةم ث َوستانةى الى خوارةوة:
-1دةرضوى ك َوليجى ياسا ئةزموونى لةو بوارةدا لة ()2دوو َ سال كةمترنةب َيت. -2دةرضوى ك َوليذى كارط َيري و ئابوري بةشى (ذم َيريارى) ،ئةزموونى لةو بوارةدا لة ()2دوو َ سال كةمترنةب َيت. -3ثسث َور لة بوراى سةرثةرشتى بيناسازى. خوازيار ب َو ئةم ث َوستة تا بةروارى ( )c.v( )2011/6/25ث َيشكةش بة ك َومثانياى ر َونى ئاسيا بكات وة ف َورمى بركردنةوة وةربطر َيت . ناونيشان:ضوار ضرا (سةنتةرى بازرطانى ر َونى ئاسيا) يان ثةيوةندى بكة بة:
(Tel )07501075502( -)07703577592 Asia _motoroil@yahoo.com www.Asiamotoroil.com
هاوآلتي
هـةنـاسـة
هةرجارةو كةس َيك دةينووس َيت
هةلَبذاردنى توركياو موجامةلةى سياسييةكانى كورد هةآللَة حةمة بيَطومان ئةوةى جيَطةى سةرنج و تيَإامانى ه��ةم��وو الي��ةك��ة ل��ةك��وردس��ت��ان و دةرةوةى كوردستانيش ئةو ط��ةرم و طوإيي و جؤش و خرؤشة كةم ويَنةية بوو كة لةاليةن كوردانى باكوءرةوة بؤ َ هةلبذاردنة ثةرلةمانييةكةى ئةو وآلتة دةستى ثيَكردو لةميدياكانةوة ب��ةردةوام دةبينران ،كةئةمة جطة لةوةى خةباتيَكى مةدةنيانة بوو بؤ سةلماندنى دةنطى رةواو ستةم ليَكراوى كوردانةيان ،لةهةمانكاتيشدا سةركةوتنيَكى طةورةى بةدواى خؤيدا هيَنا بةوةى كةكورد بتوانيَت ريَذةى كورسييةكانى زياتر بكات و 36كورسى مسؤطةر بكات لةو َ هةلبذاردنةدا هةتاوةكو لةريَي نويَنةرة َ هةلبذيَردراوةكانيةوة زياتر داكؤكى لةمافى طةلى كورد بكات لةباكوءرى كوردستان ،بةآلم ئةوةى جاريَكى تر جيَطةى سةرسوإمان و نيطةرانيى و َ هةلويَستة لةسةركردن بوو ،ئةوةبوو كة لةهةريَمى َ لةخةلكى بإوايان كوردستان لةكاتيَكدا زؤرَي��ك وابوو ئةو سةركةوتنة طةورةيةى كوردانى باكوءر هاوآلتيان دةهيَنيَتة سةرشةقامةكان و ئاهةنط و بةزم و شايى دةطيَإن .بةآلم نةك هةر ئةوة رووى نةداَ ، بةلكو نة لةاليةن شةقام و نة لةاليةن ثارت و سياسييةكانيشةوة وةك ثيَويست بايةخى ثيَنةدرا، تةنانةت سياسيى و سةرؤكةكانيشمان كةمترين بايةخيان بةسةركةوتنى كانديداكانى كوردةكاندا ئةوةندةى بايةخ و ثيرؤزبايييان بةسةركةوتنةكانى ( )AKPو رةج���ة ت��ةي��ب ئ���ةردؤغ���ان���دا ،ب��ةر َ لةهةلبذاردنةكانى توركياو لةدواين ديداريدا عةبدوال ئوج ئاالن َ دةليَت «ئامانجى دامةزراندنى ««AKP بؤ ثاكتاوكردنى طةلى كوردةو هةروةها كودةتاى « «AKPلةئاراداية كة كودةتايةكى ئيسالمييةو لةكودةتاكانى ثيَشووتريش زؤر مةترسيدارترة«. الى خؤشيةوة موراد قةرةيالن رايطةياند « ««AKP بإيارى شةإكردنى داوةو تاكة ريَطاش لةريَطةطرتن لةو شةإة ئةوةية كة شكست بة« «AKPبهيَنريَت و ثيَدانى هةر دةنطيَكيش بةو ثارتة ماناى شةإ دةطةيةنيَت« .هةروةها لةبةرانبةر ليَدوانةكانى ئةردؤغاندا ،قةرةيالن َ دةليَت «هةتا ئةردؤغان ساغ بيَت ئةوة هةرطيز ئاشتى بةدى نايةت« .ئةمانةو سةدان ليَدوان و شيكارى جودا جودا بؤ سةركةوتنى ئةردؤغان و ثارتةكةى لةم َ هةلبذاردنة ثةرلةمانييةى توركيادا بةوةى كةدةبيَتة شكستثيَهيَنانى خةون و هيواى كوردانى باكوورو ثاكتاوكردنةوةيان جاريَكى تر لةاليةن ئةوانةوة ،ئةمة جطة لةوةى بةالى زؤريَك لةضاوديَرانى سياسيشةوة « «AKPبةمةترسييةكى ط��ةورةو ئةردؤغانيش بةثياوة مةترسيدارةكة بؤ رؤذهةآلتى ناوةإاست بةطشتى و نةتةوةى كورد بةتايبةتى ناودةبةن ،بةآلم ئةفسوس ئةوةى بينيمان لةسةرؤك و سياسييةكانى كوردستان لةجياتى هةر شيكارو ئةطةريَكى ضاوةإوان نةكراو ثيرؤزباييكردن بوو لةئةردؤغان! ئةم كةلتوورى ثيرؤزباييةش بةتةنيا الى عةلمانييةكانةوة نةبوو، َ بةلكو ئيسالمييةكانيش بةجؤشتربوون لةكاتيَكدا َ لةطةل ئةمةريكا ريَككةوتووة دةوتريَت ئةردؤغان بةوةى بةريَطايةكى ئيسالميانةى ميانإةو دةيةويَت دةستبةسةر رؤذهةآلتى ناوةإاستدا بطريَت و بةو شيَوازةش خيانةتى طةورة لةئاينى ئيسالم دةكات ،بةآلم دةبينين ئيسالمييةكانى كوردستان ثشتطيرى تةواوى خؤيان بؤ « «AKPدةردةبإن و ثيرؤزبايى ئةم سةركةوتنة كةم ويَنةكةيان ليَدةكةن لةكاتيَكدا ئةوان لةهةموو تاكيَكى كورد باشتر دةزانن كةسياسةتةكانى رابردوو ء ئيَستاو ئايندةى « «AKPسياسةتى دوذمنكارانةن دذ بةطةلى كوردو هيض هيوايةكيان تيا بةدى ناكريَت جطة لةليَدانى مافة رةواكانى كوردانى باكوءر، َ لةهةلبذاردنةكاندا ياخود لةبةرانبةر سةركةوتنى بة ئةردؤغان دةوتريَت «ئةو متمانةيةى كةثيَتان درايةوة نيشانةى ئةوةية كة طةلى توركيا َ ثالثشتى لةسياسةتى حةكيمانةى بةإيَزتان و ثارتةكةتان دةكات« .ئةمة لةكاتيَكداية هةموومان ضةند َ سالى رابردوو ئاشنابووين بةو سياسةتة ناحةكيمانةى كة ئةردؤغان و ثارتةكةى بةرانبةر بةطةلى كورد ثيادةيان كرد و بينيمان ضؤن نايانةويَت نةك هةر َ دان بةبوونى كورددا بنيَنَ ، هةولى قإكردنيش بةلكو دةدريَت ،هةربؤية ئةطةر سياسييةكانى وآلتةكةم دةيانةويَت واز لةموجامةلةى سياسيى خؤيان بهيَنن خؤيان نةخةنة ب��ةردةم بةرثرسياريَتى ميَذووييةوةو تيرى كةوانى خؤيان بؤ هةموو نيشانةيةك نةهاويَذن لةكاتيَكدا باش بزانن لةو ديوى نيشانةكةوة ضى هةيةو ضى بةدى دةكريَتَ ، بةلكو بةثيَضةوانةوة ثيَويستة لةسةريان كة ئامؤذطارى ئةردؤغان و « «AKPبكةن بةوةى كةضيتر طةالنى توركياو بةتايبةتيش كوردانى باكوءر ثيَويستيان بةدروشمة بريقةدارةكان و قسةو َ بى بنةماكان بةليَنة َ نييةو ثيَويستة ئةردؤغان بةكردةوة هةنطاو بنيَت بؤ ضارةسةركردنى كيَشةى رةواى كورد لةو وآلتةداو ثةيامةكانى لةشةإةنطيَزيي و ثاكتاوى كوردانةوة بطؤإيَت بؤ برايةتى و ثيَكةوة ذيان و دانثيَنانى مافى كوردو ئاشتةوايى لةتوركيا.