r
;•;:,
kultums rele krin van kapellen
I T
B R U G G E S K
E.
-,_
Ledenblad v a n d e C u l t u r e l e K r i n g v a n K a p e l l e n , 16 0 j INHOUD. a a r Ig. 7 e l k o m w o o r d 1 9 8 4 . ( R o g e r 8 a l b a - r t ) . b l z . a 2. H o t S t a r r e n h o f . ( P a u l A r r e n ) 3 . n 3g. M e t d e C u l t u r e l e k r i n g o p r e i s ( J o h a n J a n s s e n s ) 1 4n. O u d e V o l k s s p e l e n i n V l a a n d e r e n . 1 6 . r 5. O n z e i ç q p e l s e w i n d m o l e n s . ( P . V e a l e m a n s ) 1 8 1 6. . D e m o l e n a a r ( n . V e r s c h u e r o n ) . 2 4 .
2.
. .
m a a r t 1 Cultur aae K r in g 7an Kapellen. De 9 3 V4 o o r z i t t e r : J . L e n a e r t s , H o e v e n s e b a a l t „ 5 7 , K a p e l l e n . P. e n n i n g m e e s t e r : P . A m s s o n s , N i e u w e W i j k , 2 5 , K a p e l l e n . Sec r etar is : M . Ver s c huer en, B e v r i j d i n g s l e i , 1 , K a p e l l e n . V o o r z it t e r Pla s t is c h e Kunaten: J . J ans s ens , Antwer ps es twg 1 V o o3 r z6 i t, t e r KH eae mpk u ne d el : lR .e B na l b a e r t , P a r k w e g , 2 1 V o oKr za i tpt eer lF lo ce i dna c. : R . V a n E r c k , B e v r i j d i n g s l e i , 1 2 9
K a p e l l e n .
De b i j d r a g e v o o r 1 9 8 4 , z i j n d e 2 0 0 f r , k a n g e s t o r t w o r d e n o p Kr edietbank K a p e lle n 4 1 3 - 7 0 4 9 9 2 1 G e n e r a le D a n k K a p e l l e n 2 2 0 - 0 3 3 0 2 3 7
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 1
2. Be s t e V r Het i s e e n t i j d j e s t i l gew ees t r ondom d e C u l t u r e l e K r i n g v a n i e K a p e l l e nn . dD e w e r k e r s v a n h e t e e r s t e u u r z i j n a l l e n e n k e l e j a a r t j e s o u d e r g eewno r d e n e zn i t, t e n . . . o f z a t e n z i j t e w a c h t e n o p e e n s e i n t j e ? goed d e v o l g e n d e En p l o t s i s h e t t o c h g e b e u r d . E n k s l e m e n s a n s t a k e n d e k o p p e n bg i j e e l k an a r , z i j m a a k t e n p l a n n e n e n z i j w i l d e n a a n h e t w e r k g a a n . H e t e r a t bi e s et u u r ,z ka e e E:ek T ie n i e u w e g e z i c h t e n k w amen s a m e n , z i j v e r k o z e n v l u g e e n kg n th i e ou w b e s -e , n i e u w nummer v a r ' t B r u g g e s k e m o e s t z o v l u g m o g e l i j k v e r s c h i j n e n . Een eu r u lEn t uh e t r e s u l t a a t v a n e e n v e r j o n g d e s a m e n w e r k i n g h e b t U n u i n u w h a n d . e iw sn a i j kg h eat k r i t i s c h . H e t i s o r o n s e e n e e r s t e p o g i n g . W i j z u l l e n ttB e ko e r ns c ve er e n nog b e t e r w e r k e n . . . a ls j a , a l s w i j n a t u u r l i j k op v ele rhe r dd i j a e tnr o u wl ea l ei z e r s k u n n e n r e k e n e n . n aj k h an e Wij z i j n e r v a s t v a n o v e r t u ig d d a t d e l e d e n v an 1983 opnieuw ni td z u l l e n t o e t r e d e n e r w i j r e k e n e n e r o o k o p d a t v e l e nieuw e abonnementen e w at e cz u l l e n m o g e n i n g e g c h r e v e n = d e n . rh oor o n z e g e z a m e l i j k e i n s p a n n i n g e n k u n n e n w i j v e r d e r h e t v e r l e d e D nktonzvei gae m n eente t r a c h t e n t e o n t s l u i e r e n . D o o r e e n d r a c h t i g e s amenw er k ing .g k unnen w i j a l h e t m o o ie v a n o n s Vla a m s v o l k s l e v e n t r a c h t e n t e r e d d e n e vn o o r d e t o e k o m s t . g a Mogen. w i j o p U rek enen ? f Vr iendelijk e groeten. h e t R oger B a l b a e r t . n o d i g e f i a t . 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 2
H ET
S A R R E N H O
F.
Het S t a r r e n h o f i s e a n k a s t e e l v a n b e t r e k k e l i j k j o n g e d a t u m , i n een p a r k met jo n g e b e p la n t in g e n . E e r t i j d s behoor de h e t k a s t e e l d o m e in a a n P a u l C o g e l s , d i e t e v e n s e i g e n a a r w a s v a n h e t k a s t e e l d o m e i n Bo e c k e n b e r g t e D e u r n e . Met d e i n h e t A n t w e r p s e z b b e k e n d e f a m i l i e C o g e l s g a a n w e e e r s t beginnen.
Reeds i n d e v i j f t i e n d e e e u w w o r d e n l e d e n v a n d e f a m i l l e D ow els i n h e t N o o r d - B r a b a n t s e p l a a t s j e H a r e n , n a b i j T i l b u r g , v e r m e ld a l s -z e l f s b u r g e m e e s t e r v a n H a r e n . E é n z i j n e r k l e i n k i n d e r e n , H u i b r e c h t " C o v C ov els , d i e z i c h l a t e r " C o g e l s " z o u noemen, v e s t i g d e z i c h t e A n t w e r p e n , e l s " .a l w a a r h i j o p 2 0 j u l i 1 6 6 0 h e t p o o r t e r a r e c h t b e k w a m . D e o u d s t e z o o n l u ib r e c h t C o g e ls e n d i e n s e c h t g e n o t e S a r a Meer baes , J a n B a p t i s t vCa n H aC o g e e ls ( A n t w e r p e n . 1 6 o c t o b e r 1 6 9 4 - a l d a a r 9 s e p t e m b e r 1 7 3 3 ) , w e r d s de s t a m v a d e r v a n d e A n t w e r p s e H -v o to rat bke s t ada t . eD i er n s z o o n , J a . e f- a m i l i e n( A n t w e r p e n 3 0 m a a r t 1 7 2 9 - a l d a a r 1 8 C o g e l s B r- a f p et ibs rt u a I r i I 1 7 9 9 ) l e g g e r v a n h e t immenme f a m i l i e f o r t u i n 1 C y7 o g ew l s a l d a t i d o eo r s d n 5 xde r a t i e s veao n b a n k ife r s , i n d e z e f a m i l i e , s t e e d s w e r d u i t g e b r e i d . v e r ds o c he i l g l e n d e n "C g i j é érnt de e ro k el e i nn-z o nae dn v a n- J a n - B a p t i s t I I , C l e m e n t A l b e r t C o g e ls a , B s Jog o n g e " nemen wse d e d r a a d w e e r o p . ,vd eBar on l-a l d a a r 1 9 f e b r u a r i 1 8 7 8 ) h u w d e o p 5 j u l i 1 8 4 3 t e D e u r n e m e t A d e sC l l i n e - M a r i a - A n t o i n e t t e v a n Hav re ( An t w e r p e n 15 f e b r u a r i 1819 ,e m e l dn a a r 7 a u g u s t u s 1 8 7 6 ) , d b c h t e r v a n C o n s t a n t i n - C h a r l e s - M a r i e v a n ga - re e n C a t h e r i n a - R e i n e - M a r i a - F e r i n a n d d e l l a F a i l l e d e Wa e r lo o s , H et av A b i el o n d e r D e u r n e h e t k a s t e e l " L a n t a a r n h o f " b e w o o n d e n . U i t d e e c h t d ob e vr eLr b i n t e n i s C o g e l s - v a n H a v r e s p r o t e n v i e r k i n d e r e n : T. P a u l - M a r i e C o g e l s ( 1 8 4 5 - 1 9 1 2 ) eM a n II. G a s t o n r iI Ie - I . E m i l i e - M a r i e C o g e ls ( An t w e r p e n 3 0 dec ember 1 8 4 8 - Habay L a oC - H e n r i no M a r Neuv i e e 1 6 j u l i 1919) , gehuwd o p 11 s eptember 1877 t e g d C owerApen. g n tm-e t B a r o n A l f r e d - N i c o l a a s - J o z e f d e Bonhomme ( V e r v i e r s 1e e l 26s j u l i 1 8 3 4 - H a b a y l a N e u v e 4 n o v e m b e r 1 9 1 1 ) . D i t h u w e l i j k 5l ( 1 4 wer d g e z e g e n d m e t v i j f k i n d e r e n . 4s 7 1 5( 9 I V .1 L e o2n - C h a r l e s - M a r i e C o g e l s ( A n t w e r p e n 2 3 d?ec ember 1 8 5 0 ,A ) Sc hoten 5 f e b r u a r i 1 8 8 6 ) , o p 2 1 a p r i l 1 8 8 0 gehuw & t e Mer k s em n w met M a r i a et -S c h o t e n 1 2 j u n i 1 9 1 9 ) . rw T h e r e s i 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 3 de a r
4. Van d e z e M a r i e C -o g e l s , d i e i n 1 8 7 8 t e K a p e l l e n e e n g r o o t d o m e i n a a n k o c h t e n v i e r e r i n 1 8k 8 1i hne t k a s t e e l S t a r r e n h o f l i e t o p r i c h t e n . H e t k a s t e e l w e r d gebouwd d i ne d re V l a a m s e s t i j l u i t d e X V I d e e a u w , v o l g e n s d e p l a n n e n v a n a r c eh i tne k t D e G r o o f f u i t A n t w e r p e n - B a r o n G a s t o n - H e n r i C o g e l s i huwde m e t L o u i s a - A n t h o n i a d e G r o o t , t e A n t w e r p e n g e b o r e n o p 1 4 j v a i s 1 8 4 0 . H uh n h u w e l i j k b l e e f k i n d e r l o o s e n . b e i d e n o v e r l e d e n o p h e t S t a r r e n h o f ; ez i j o p 6 j u l i 1 8 9 3 e n h i j o p 2 2 j u n i 1 9 0 1 . t d De e o u d e r e b r o e r v a n G a s t o n - H e n r i , P a u l - M a r i e C ogela; , w e r d p e r t e s t a m etn t d a n i e u w e e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l d o m e i n S t a r r e n h o f . wu l - M a r i e C o g e l s w e r d t e A n t w e r p e n g e b o r e n o p 5 j n t i Bar on P a e ,en 1 h u 8w d4e 5o p 2 9 a u g u s t u s 1 8 7 1 t e S o i g n l e s m e t M a r i e - C a t h e r i n a P a r t h o n e de V o n , dg e b o r e n t e S i n t C o a s t t e n N o o d e o p 3 0 o c t o b e r 1 8 5 0 a l s d e d o c h t e r ev a n E d o u a r d - E m i l e , r i d d e r P a r t h o n d e V o n e n C o r n e l i a -p h o n e m ze - C a t h e r i n e C o o p m a n s . U i t h u n h u w è l i j k s p r o t e n v i e r d o c h t e r s : o A I . B e oa t r i x - A m e l i e - C l e m e n t i n e - P a u l e - M a r i e C o g e l s ( A n t w e r p e n 5 is ne p t e m b e r 1 8 7 4 - r e u r n e 8 m e i 1 8 8 7 ) ) I I . A d e l i n e - E m i l i e - P a u l i n e C o g e ls ( An t w e r p e n 13 nov ember 1876,.G Daeur ne 5 I I I . M- sa r t h e - C a t h e r i n e - H e n r i e t t e - P a u l e C o g e l s ( A n t w e r p e n 3 0 n o at u g u vs ember ot u s -126 j8u l i 1 9 0 5 , m e t F r a n ç o i s , - J o s e p h - J e a n - B a p t i s t e - M a r i e d e W i n t e r n 1 9( -A8n 3t7w e r p e n 2 2 m e i 1 8 6 3 - a l d a a r 5 a p r i l 1 9 3 4 ) . 9 . Hr i e - G e r m a i n e - J e a n n e - A l e x a n d r e - P a u l e - M a r i e C o g e l s ( D e u r n e 1 4 I V . M)- a e D a u g eu s t u s 1 8 8 1 - A n t w e r p e n 4 j u l i 1 9 1 2 ) , g e h u w d . o p 2 3 j u n i 1 9 0 4 n tuer Dr e u r n e m e t G a s t o n - G e o r g e s - J u l e s - C a s i m i r - P a u l - M a r i e , g r a a f n e i 3l e R o u g e d e G t i e r d ' a v i d ( g e b o r e n t e B o r s a b e l i n B r e t a g n e o p 1 0 nov 1 ember 1 8 8 1 ) . d e M a r ie - C a t h e r in e P a r t h o n d e V o n ov er leed. t e D aar na o p 2 5 c a p r i l 1e8 8 4 1a a n g a am t met Eugenie- Mar ie- Henr iette- Louis e Veef w lop a g1 9ae jbrba nnou ar r ei 1n 8 t7 1 a l s e d e d o c h t e r v a n H e n r i - F e l i x V e e f ( A n t w e r p e n aK o en t i c h j u n i a 1 8r 3 2 - K o n t i c h 2 4 j u l i 1 8 8 3 ) e n M a r i e - A n n e - C a t h e r i n e B o g g y n P u( A n tlw e 1 r pen 1 2 dec elliber 1 8 2 8 - K o n t i c h 1 1 a p r i l 1 9 1 4 ) . U i t d i t t w e e d e C o 9 h u w e lijk s pr ot en v i j f k inder en; d r i e doc hter s e n twee z onen g e 3 l s E 6 u g e n ic - H e n r ie t t a - M a r ie - Pa u la C o g e ls ( D eur ne 2 8 nov ember 1891 o ) eur ne 9 j a n u a r i 1 8 9 3 ) , D p , 5 h 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 4 f e u b r w u ad
V I . H uber t- H enr i- J ean- Paul- Eugène- Mar ie C o g e ls 1 g op e b1 5o j ra neu na r i 1 8 9t 4 , h ue w d e t e A n t w e r p e n o p 1 0 m e i 1 9 2 0 m e t D e u r n e Yv onne- Anne- Léonie- J eanne d e D e k e n . V I I . Mar ie- G er maine- J eanne- Paule- Eugènie C o g e ls ( D eur ne 2 6 j u n i 1895 - D e u z e l d h o f o n d e r S c h o t e n 1 8 a u g u s t u s 1 9 4 3 ) Z i j h u w d e te K a p e lle n o p 21 a p r i l 1914 h a a r n e e f J oz ef- Mar ie- Cogels , z oon v a n L e o n - C h a r le a 1 4 - M a r ie C o g e l s e n . M a r i a - T h e r e s i a v a n C amp, te Sc h o t e n gebor en o p 9 dec ember 1882 e n o v e r le d e n o p h e t k as t eel " G r ot e Meer " o n d e r O s s endrec ht o p 26 s eptember 1954. U i t d i t h u w e l i j k wer den v i e r k i n d e r e n k 'ebar en: M a r ie - T h e r è s e Pa u le - H e n r ie t t e - Elis a b e t h Cogels , o p 11 a p r i l 1914 t e Ka p e lle n , huwde o p 3 1 a u g u s t u s 1 9 3 9 m e t H u b e r t - C h a r l e s M r i da dr ei re v a n H a v r e ( g e b o r e n t e W i j n e g e m o r 5 o c t o b e r 1 9 1 2 ) ; - F r edegand, M a r ie - H e n r ie t t e - je a n n e - J e a e p h a - F a u le - Elis a b e t h C ogels ( K a p e l l e n 10 a p r i l 1 9 1 6 - a l d a a r 2 2 j a n u a r i 1 9 1 7 ) ; P a u l - H e n r i - H u b e r t L e o n huwdee , An t w e r p e n o p 2 4 m e i 1 9 5 2 ' met G e n e v i è v e - M a r g u é r i t e J o z e fG h i s l a i n e M a r i e d e W i l d e d ' E s t m a e l ( ' n t w e r p e n 1 5 j u l i 1 9 2 5 ) ; -en L é o n - H u b e r t - P i e r r e - J o s e p h - P a u l - M a r i e C o g e l s ( S c h o t e n 2 3 M a u ag ur si t u s 1 9 1 9 - a l d a a r 2 8 a u g u s t u s 1 9 1 9 ) . e V I I I , JCe a n - B a p t i s t e - G e o r g e s - H e n r i - P a u l - E u g è n e - M a r i e C o g e l s , g e b o r e n t e Dge u r n e o p 3 m e i 1 8 9 7 ; h u w d e t e A n t w e r p e n o p 2 1 n o v e m b e r 1 9 2 3 o e lM a r i e - F r a n c o i s e - E m i l i e - E m m a - G h i s l a i n e - J e a n n e - A n t a i n e t t e met s , de B r o u c h o v e n d e Be r g e y x k ( Bev er en- Was s 1 1 j u l i 1 9 0 2 - H a u t e t ve i l l e 1 6 m a a r t 1 9 2 7 ) , d o o h t e r v a n g r a a f J o z e f - K a r e l L wci kj hk o v e n d e B e r g e y c k e n v a n M a r i e de S o Bd rea u -de t he i el ndi ge e d o c h t e r u i t d i t h u w e l i j k , M a r i e - J o s é c J Po esi sés -a M n t a. D C o r n e t h G o his laine- R ay monde- G er ar dine- Antoinette C ogels , g e b o r e n t e tAn t w e r p e n o p 1 7 s e p t e m b e r 1 9 2 4 , h u w d e t e B u k a v u ( B e l g i s c h K o n g o ) e op 2 8 o e t o b e r 1 9 4 7 m e t H e n r i - M a r i e - P i e r r e - J o z e f - C o r n e i l l e , n baron v an de P u t ( ° , g 1J an n t vwa ne dr ep P e unt e n b a r o n e s M a d e l e i n e M e e u s , e n u i t d i t h u w e l i j k e 1 1 b w o e r cd e t o b e o n I X . Ar n n e t t e - A n t o i n e t t e - H e n r i e t t e - P a u l e - E u g è n i e - M a r i e G a g e ls . z1r e 9 2 2 s)(eB o e c, k e n b e r g o n d e r D e u r n e , 2 9 m e i 1 9 0 0 - M i a h a e g e n o n d e r n r ai s s c h a a t , 1 8 o c t o b e r 1 9 5 3 ) . Z i j d e e d s c h i t t e r e n d e s t u d i e s kzB o o o d n en b l o n k e v e n e e ns u i t i n t a l r i j k e s p o r t t a k k e n . Z i j was o . a . n p r e v a 5 n e n a g b a p e r o r b 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 5 n oi rl e1
o p r i c h t s t e r e n k a p i t e i n v a n d e dames hoc k ey ploeg v a n B e e r s c h o t ; tennis k ampioene v a n B e l g i .d u b b e l d a m e s i n 1 9 2 3 ( D a t I d a J o l y ) e n i n 1 9 2 7 ( m e t G e n e v i è v e 6, r e e k s de e l- g e me n g d i n 1 9 2 4 ( m e t J e a n Was her ) , e n z . B B o r m a n ) , id u b b n i c h t s t e r v a n w olfs honden en o n t d e k k in g s r e iz ig s t e r . 1Z i j w 9 a s 2a f r 2 1 Meer d a n t i e n o n t d e k k in g s t o c h t e n onder nam z i j n a a r N o o r d e r i k ae k -renA K maen a d a , m e e s t a l i n h a a r e e n t j e o f v er gez eld v a n enk ele i n d i a n e n . s Per k a n o , t e p a a r d , o f me t s neeuws c hoenen d r o n g z i j d o o r i n de A i meeat v e r l a nt e n , b a r r e s t r e k e n , w e a r z i j l e e f d e a l s e e n e c h t e C a 1 9 2 nades e t r a p p e r i n z e l f i n e l k a a r g e k n u t s e l d e t e n t e n . I n 1 9 3 6 - 1 9 3 7 6 , en 1 9 4 8 - 1 9 4 9 o n d e r n a m z i j t w e e e k s p e d i t i e s n a a r K o n g o , e n d o o r k r u is t e p e r j e e p e n t e v o e t e e n g r o o t g e d e e lt e v a n de Sahar a. De tw eede o n t d e k k i n g s t o c h t w e r d h a a r b i j n a n o o d l o t t i g t o e n h a a r w a g e n v uur v a t t e i n de Sa h a r a . 1 kQn h a a r o p h e t n i p p e r t j e r e d d e n v a n e e n g e w i s s e h o n g e r d o o d . Z i j Jen s c h r e e f e e n g r o o t a a n t a l r e i s v e r h a l e n o n d e r d e naam Anne d e M i s r e d d i n g s p l o e g hd a e g e n i, d i e eg e T l l u s t r e e r d z i j n m e t p r a c h t i g e , d o o r h a a r z e l f g e n o m e n hf o t o ' s a . V e r s ac h i l l e nr d e v a n h a a r w e r k e n w e r d e n v e r t a a l d i n h e t N e d e r g i n gl a n d s , E n g e l s , N o o r s , e n z . Z i j h u w d e o p 2 m e i 1 9 2 2 t e K a p e l l e n m e t E z d b u a r do - M a r i ee- J o s e nkn G u y o t d e M i s h a e gen ( A n t w e r p e n () 1 3 j a n u a r i 1 8 9 1 ) , ez oon v ann E m m a n u e l - V i c t o r - A u g u s t e G u y o t d e H i s h a e g e n e n A l i n e - M a r i e liuc ie d e M e e s t e r . H u n h u w e l i j k b l e e f k i n d e r l o o s e n An n e t t e C o g e ls ov er leed o p 1 8 o c t o b e r 1953 o p h e t k a s t e e l Mis haegen o n d e r Br a s s c h a a t . Bar on P a u l - M a r i e C o g e l s w oonde e e r s t o p h e t k a s t e e l Bo e c k e n b e r g o n d e r D e u r n e . P a u l CogeT_s w a s e e n g r o o t e n g e k e n d v e r z a m e l a a r v a n d iv e k , s e k os tbaar heden; z i j n b i b l i o t h e e k , o m maar é é n v o o r b e e l d t e noemen w e r d onder d e b e l a n g r i j k s t e p r i v é - b i b l i o t h e k e n v a n o n s l a n d g e r e k e n d . Ver w oed a u t o d i d L - k t a l s h i j w a s w i j d d e h i j h e t g r o o t s t e d e e l v a n z i j nle v e n a a n a l l e r l e i o p z o e k i n g e n o p v e l e r l e i g e b i e d . E r v e r s c h e e n v a n z i j n hand e e n g r o o t a a n t a l m e r k w a a r d ig e g e s c h r i f t e n d i e hem t o t v e r o v e r o n z e gr enz en ber oemd maak t en. H i j w as e e n v o o r a a n s t a a n d g e s c h i e d s c h r i j v e r , maar e v e n e e n s e e n b e l a n p r i j k b i o l o o g , g e o l o o g , p a l e n t o l o o g , a r c h e o l o o g , antr opoloog, e n z . V e r d e r v in d e n w i j P a u l C ogels t e r u g a l s e r e - p r e s id e n t van. d e " T o n e e l v e r e n i g i n g V o n d e l " , m e d e s t i c h t e r v a n d e " L a n d j u w e e l " t e An t w e r p e n i n 1 8 9 4 , o r g a n i s a t o r v a n d e A n t o o n v a n D i j c k f f e e s t e n i n 1 8 9 9 t e A n t w e r p e n , e n z . We z o u d e n v e l e b l a d z i j d e n k u n n e n v u l l e n om a l l e s o p t e s ommen w a t d e z e e n e r g i e k e e n m e r k w a a r d i g e m a n v e r w e z e n l i j k t e e n b i j mek aar s c h r e e f .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 6
Bar on P a u l C o g e l s o v e r l e e d o p h e t k a s t e e l S t a r r e n h o f o p 1 2 m a a r t 1 9 1 2 . Z i j n weduwe, E u g e n i a - k d o l p h i n a V e e f 5 h m e ert tH re nor iu- Swe vde rea n d B é l a n d , C a n a d e e s d i p I b m a a t , p e r s o o n l i j k r a a d 1914 t e gKe v ear v apn d ee k ol n i nl g vea n E n n g e la n d , medew er k er v a n d e Canades e E e r s t e M o i n i s t e r - s pi r W i l f r i d L a u r i e r , e n z . Z i j o v e r l e e d t e K a p e l l e n o p 4 d e c1ember 1 9 1 6 .4 j u l i De o u d s t e z o o n v a n P a u l C o g e l s , u i t z i j n t w e e d s h u w e l i j k m e t E u g e n i e d o l p h i n e V e e f , H u b e r t - H u b e r t - J e a n - P a u l C o s , els w e r d g e b o r e n o p h e t k a s t e e l Boec k enber g t e Deur ne o p 1 5 j a n u a r i 1 8 9 4 . H i j d e e d z i j n s t u d i e s b i j d e p a t e r s J ez uT eten t e Antwer pen, e n na v o l t o o i i n g daar v an, s t u deer de h i j a a n d e u n i v e r s i t e i t v a n M o n t r e a l i n Canada. N a u w e l i j k s i n B e l g i •e! t e r u g g e k e e r d b r a k
e
e e r s t e w e r e l d o o r l o g u i t e n meldde h i j z i c h
a l s v r i j w i l l i g e r . B e g i n m a a r t 1 9 1 5 b e h a a l d e h i j h e t o f fi c i e r s b r e v e t i n de i n f a n t e r i e - s c h o o l v an. G a i l l o n i n F r a n k r i j k . G e d u r e n d e 4 3 m a a n d e n v e r b l e e f h i j a a n h e t f r o n t , w a t hem e e n g r o o t a a n t a l o n d e r s c h e id in g e n oplev er de, m a a r w e a r h i j o o k t w e e m a a l gewond w e r d . N a d e e e r s t e w e r e l d oar ing werd h i j beheer der v a n v e r s c h ille n d e maats c happijen ( o . a . v a n de v er z ek er ings maats c happij " S e c u r i t a s " ) .
I n
1938 t r o k h i j t e r u g h e t
m i l i t a i r e p a k a a n e n w e r d n a e n k e l e m a a i e n m o b i l i s a t i e k ommandant b i j de r e k r u t e r i n g . N a d e D u i t s ,met z e t e l t e T u r n h o u t . O p 1 0 m e i 1 9 2 0 h u w d e h i j t e A n t w e r p e n m e t Y v o n n e e i n v a s i e Léonie- Anne- J eanne d e D e k e n ( ° A n t w a r p e n 1 5 J a n u a r i 1 8 9 5 ) , d o c h t e r v a n w a s hJ e a n - iL o u i s j d e D e k e n ( 1 8 6 7 - 1 9 3 2 ) , d o k t e r i n d e g e n e e s k u n d e , e n L e o n i e aJ eanne k Lan t s s ein s ( e1 8 7 0 f- m 9 4 4 ) . H u n h u w e l i j k w e r d g e z e g e n d m e t t w e e d o c h t e r s : b i j Beatr ic e- Eugènie C ogels ( ° S t a r r e n h o f K a p e l l e n 8 m e i 1921) e n N i c o l e d e T h e r e se e C oeg e l s r ( ' Msi d d e l k e r k e 1 j u l i 1 9 3 0 ) . w tDe j o an g s t en z o odn v a n, P a u l C o g e l s , J a n . - B a p t i s t - G e o r g e s - H e n r i C o g e l s , w er d o p h e t k a s t e e l B o e c k e n b e r g o n d e r D e u r n e g e b o r e n o p 3 m e i 1 8 9 7 . Op 2 1 n o v e m b e r 1 9 2 3 h u w d e h i j t e A n t w e r p e n m e t M a r i e - F r a n c o i s e - E m i l i e Emma- G his laine- J eanne- Antoinette d e Br ouc k hov en d e Ber gay c k ( Be v e r e n Wags 1 1 j u l i 1 9 0 2 - H a u t e v i l l e 1 6 m a a r t 1 9 2 7 ) , d o c h t e r v a n j o z e f - L o d e w i j k , g r a a f d e Er ouc k hov en d e Ber gey c k e n v a n iv iar ie- J os e- Mat hilde C o r net de Pa is s a n t , d e t oenmalige eigenaar v an h e t k a s t e e l " C o r t e w a lle " t e Be v e r e n - Wa a s . U i t h u n h u w e l i j k s p r o o t s l e c h t s é é n d o c h t e r , M a r i e - J o s e G his laine- R ay monde- G er ar dine- Antoinette O o g d e , t e antw er pen gebor en o n 17 s e p t e m b e r 1 9 2 4 .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 7
De e r f g e n a m e n v a n P a u l C o g e l s v e r k o c h t e n 1 " S t a r r e n. h o f " i n 1 9 2 2 R a n d e h e e r G y l s e n v a r d e fi r m a " B r i j s e n G y l s e n " 1et k a s t e e l d o m e i n ( Lloy d R o y a l B e l g e ) . D i e n s e n i g e d o c h t e r , M a r i e G y ls e n 1 j u l gi 1e 9 b 0 6o, hr uew dne m e t od e o pp ?Q s e p t e m2b e r 1 950 2 g e b o r e n d r k a p i t e i n Sc huer mans . H i j o v e r l e e d r e e d s i n a u g u s t u s 1 9 2 7 e n w e r d i n h e t g r a f gev olgd d o o r z i j n e c h t g e n o t e , M a r y G y ls e n OD 9 m a a r t 1 9 2 8 . V a d e r G y ls e n o v e r l e e d t e K a p e l l e n o p 1 1 912,1:us tus 1 9 5 3 . Op 1 d e c e m b e r 1 9 3 0 w e r d h e t " S t a r r e n h o f " a a n g e k o c h t d o o r d e Ee r w a a r d e B r o e d e r s v a n S c h e p p e r s e n d e e e r s t e n d i e h u n i n t r e k o p h e t k a s t e e l namen w a r e n B r o e d e r M a r c e l l i n , a l s d i r e k t e u r , e n d e B r o e d e r s C y p r ie n , 41ndr e e n F l o r e n t i n u s . H e t g e n e r a a l h u i s v a n d e B r o e d e r s w e r d ov er gehev eld n a a r K a p e l l e n i n 1 9 3 1 , m a a r b e v i n d t z i c h n u , s i n d s 1 9 6 8 , t e Rome. De g e m e e n s c h a p " B r o e d e r s v a n O . L . V . v a n B a r m h a r t i g h e i d " , o o k " B r o e d e r s v an Sc hepper s " genaamd ( F . D . M . ) w e r d e n i n 1839 g e s t i c h t t e M e c h e le n door Mgr V i c t o r Sc hepper s m e t a l s d o e l : a l l e r l e i v or men v a n o n d e r w i j s en o p v o e d i n g . B u i t e n t a l r i j k e v e s t i g i n g e n i n e i g e n l a n d v i n d e n w i j d e Br o e d e r s v a n SC hepper s t e r u g i n o . a . N e d e r l a n d , E n g e l a n d , Spanje, C a n a d a , k r g e n t i n i . ĂŠ, U r u g u a y , HET K L S T E E L . B u r u n d i , e n z . Het k a s t e e l d o m e i n " S t a r r e n h o f " i s v a n d e s t r a a t w e g g e s c h e id e n d o o r e e n a f s l u i t i n g s m u u r m e t middeleeuw s u i t z i e n d e k a n t e l e n e n t o r e n t j e s . I n h e t m e d a i l j o n b o v e n d e monument ale i n g a n g s p o o r t b e m e r k t men d e naam v an h e t k a s t e e l a a n d e v o o r z i j d e e n h e t b o u w j a a r a a n d e a c h t e r k a n t . Link s v a n d e t o e g a n g s p o o r t z i e t men e e n t o r e n d i e o n a f g e w e r k t i s g e b le v e n . Deze t o r e n m o c h t n i e t h o g e r -z ouo vpe g r d er i nt gr e on kw ike nes nk r u i n b o v e n d e t o r e n u i t s t e e k t . I n d i e j a r e n , t o e n w o r d e n er n o g geen s pr ak e was v a n gr oenk omitees e n l e e f m i l i e u , w as d a t i n a l l e o m d a t g e v a l e e n s t e r k s t a a l t je van milieubewus tz ijn. h i j a n d e r e t r u ism e , i m p o s a n t e b a k s t e n e n k a s t e e l i n V l a a m s e r e n a i s s a n c e , v e r r i j s t H e e aan h e t e i n d e v an een v oorhof, met de v oor gev el naar de s t r a a t g e r ic h t . n b o o k a s t e e l omp p e r v l a k t e w e r d i n 1 9 0 1 g e w o o n v e r d u b b e l d , t e r w i j l t i j d e n s De dez e v e r g r o t i n g s w e r k e n a a n d e b e s t a a n d e d e l e n o o k h e e l w a t w i j z i g i n g e n wer den a a n g e b r a c h t . T o e n d e B r o e d e r s v a n Sc hepper s e r h u n i n t r e k namen wer d h e t k a s t e e l n o g m a a ls v e r g r o o t : a a n d e r e c h t e r z i j d e w e r d e e n enor me k apel o p g e r ic h t , waar naas t een e e t z a a l, k l a s l o k a l e n , e n z . Daarbov en b e v in d e n z i c h e e n 4 5 - t a l k amer s v o o r d e h u i s v e s t i n g v a n de t a l r i j k e n o v i c e n en. a l s h e e m v o o r o u d e r e b r o e d e r s .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 8
9. Het " S t a r r e n h o f " i s n o g s t e e 6 s ( e n g e l u k k i g ) i n h e t b e z i t v a n de B r o e d e r s v e n S c h e p p e r s e n n i e t t o e g a n k e l i j k v o o r h e t p u b l i e k . We hadden h e t u i t z o n d e r l i j k g e l u k h e t k a s t e e l t e b e z o e k e n w a a r we w e r d e n r o n d g e le id d o o r Br o e d e r i l l b e r t L a p o r t e , o n d e r d i r e k t e u r , Br oeder - Ek onoom, enz . W i j
z i j n dez e b i j z o n d e r v r i e n d e l i j k e b r o e d e r d a n ook z e e r e r k e n t e -
l i j k v o o r d e bek omen i n l i c h t i n g e n e n d a n k e n Lem l a n g s d e z e w e g n o g m a a ls v o o r d e v e l e h u l p . Samen m e t hem s t a p t e n we h e t k a s t e e l d o o r t e r w i j l h i j o p een g e z e llig e w ijz e de ene anek dote na de andere v e r t e ld e .
Binnenin h e t k a s t e e l l i g g e n een a a n t a l s alons o p een r i j t j e ; d e b la u w e s a l o n , d e r o d e s a l o n , e n z . , g e n o e m d d e a r d e k l e u r i g e m u u r b e k l e d i n g . Dez e s a l o n s w a r d e n n u g e b r u i k t a l s v e r g a d e r - e n o n t s p a n n i n g s l o k e l e n . T a l r i j k e s c h i l d e r i j e n v e r s i e r e n de wanden v a n de s a lo n s e n de mur en d e r gangen, m e a l ' " e r i s h i e r a l h e e l w a t "- Ee n ma s s a s c h i l d e r i j e n w e r d h i e r d o o r e e n d i e v e n b e n d e w e g g e h a a l d . M e n ; g e s t o l e n " , v e r t e l t i s d e z e b e n d e e c h t e r o p h e t s p o o r , gek omen e n z e w e r d e n v e r o o r d e e l d t o t B r o e d e r aL c h t jae e r p gevan o g e n irs s t r at f , e en d i e. h e b b e n z i j b i j n a v o l l e d i g m o e t e n u i t z i t t e n . M a a r p a s e n k e l e maanden w eer i n v r i j h e i d , w a r e n z e h i e r t e r u g om o p n i e u w e e n h e l e b o e l k o s t b a a r h e d e n t e k o m e n s t e l e n " .
O nder tus s en z i j n we a a n d e k e u k e n aangek omen. " O p d e g a n g , r e c h t ov er d e k e u k e n , v e r v o l g t o n z e g a s t h e e r , h i n g e r v r o e g e r e e n h o u t e n k a s t j e m e t a l l e m a a l n u m m e r s , d i e k o r r e s p o n d e e r d e n m e t d e k a me r n u mme r s v an d e e e r s t e v e r d i e p i n g . i l s d e a r d a n ie m a n d o p e e n b e l k n o p d r u k t e v i e l h e t p l a a t j e m e t h e t k o r r e s p o n d e r e n d e nummer n a a r b e n e d e n i n h e t k a s t j e . E e n d e r d i e n s t b o d e n k o n d a n d e t r a p o p h o l l e n om i n d i e k a m e r t e gaan v r a g e n w a t e r g e w e n s t w e r d . J a , d a n m o c h t d e t h e e o f z o w o r d e n naar bov en g e b r a c h t , w a n t d a t g i n g z o i n d i e t i j d
b i j de r ote heren".
"Kijk , deze t r a p i s de d i e n s t -' et sr ca ap l,i e r dd ' hi o nen e u r ' , id i e sd e k e s t e e l e i g e n e a r s e n h u n g a s t e n g e n u t t e n . h e e l Maar b i j o n s m o g e n a l l e t r a p p e n g e b r u i k t w o r d e n d o o r i e d e r e e n " . w a t s m a l l e r d a n Bov en d e e r e t r a p d e b a r i n g : le et n ul esv es n e s gnr o o t b e e l d v a n L u c a s F a y d ' h e r b e , l e e r l i n g v a n P . P . t w e e R ubens , pe n rn o ga m e c e r dhe r e m o o i e s c h i l d e r i j e n . " H i e r h e b b e n z e o o k h e e l w a t s c h ti l d ie r igj e ne v a n t u s s e n g e h a a l d , z i e j e , j e k a n n o g m e r k e n w a a r ze e e n s gh i n gl e n ae a n d e z e z i j d e . D e a n d e r e z i j d e w e r d n i e u w h e r s c h i l d e r d , s r a en h i e r m o e t e n z e n o g v e r d e r w e r k e n " . m e n i n , 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 9 e e n
1 0 . Bov engek omen l o p e n w e w e e r d o o r e n k e l e k a m e r s , d e s l a a p k a m e r s v an d e v r o e g e r e k a s t e e l e i g e n a e r s d i e n u w e b r u i k t w o r d e n a l s w er k k amer s . " D i t i s m i j n w e r k k a m e r " , v e r t e l t o n z e g i d s , " e n o p e e n d a g k wam e r eens e e n t e l g v a n d e f a m i l i e C o w e l s o p b e z o e k e n d i e v e r t e l d e m i j dat z e i n dez e k amer gebor en was . O c k hod h e a r v a d e r , b o r o n H uber t C ogels 1ze v r o e g o f d i e e r n o g s t o n d . W e l h i j s t a a t e r z e l f s n u n o g a l t i j d , e e n maar w e h e b t h e t m i s s c h i e n g e z i e n , e r g g o e d z i e t h i j e r n i e t u i t . c e D d a t eh e b i k o o k a a n m i j n b e z o e k s t e r g e z e g d , d a t z i j h o p e l i j k i n e e n br e t e r e t o e s t a n d m o c h t v e r k e r e n d e n h e a r c e d e r " . l a O nder tus s en h a d B r o e d e r L a p o n e een. a lb u m o p g e d i e p t w F a r i n e t c h t een g r o o t n e n t e l pos tk aer ten e n f o t ' s v a n h e t St a r r e n h o f bev inden. Ee n e en v o l u t i e v a n h e t k a s t e e l v o n z i j n o n t s t a en t o t i n o n z e d a g e n . p l Met s p i j t m o e s t e n w e a f s c h e i d n e m e n ; w e n a m e n n o g w a t f o t o ' s a vna n h e t r u s t i g e , c a . . 2 0 h a g r o t e k e s t e e l d o m e i n , w e r d e n n o g v r i e n d e l i j k t nagew uifd, en. v e r l i e t e h e ,n e a r o n z e m e n i n g , w e l h e t m o o i s t e k a s t e e l v a n K a p e l l e n . n het m o o i e i e n n Paul A r r e n . g o e d b o n d e r h o e u d e n t ' S t a r r p e n h o f " e , r k o p h a a r g e b o o r t e d a g 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 10 . E n
,
, C a p p e l l e n - - - S t er r er ibot • L' E nt r 6e. 3704, F. Plocien, phot., Cappt t lien
De n i e t a f g e w e r k t e p o o r t v an d e o m h e in in g s m u u r .
rr --
C 2 S; 1 4 .7 2 e 7 1 1 ' 1 0 1 e T e f ' P " : ( 1 /
-
Het k a s t e e l t e n t i j d e v an d e f a m i l i e C o l s .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 11
4 1 1 7 , ,
81D5 C appek hen -
• • • • , 1 ; ; ; : '
•
•••••-t . 7 , ,, •
1
'
-
7,-
Het k a s t e e I n e d e v er bouw ing,,
Een r u s t i R , h o e k j e i n h e t deme.in,,
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 12
MET D E . K U L T U R E L E i g e n l i j k k l i n k t " r e i s " w e l wat p r e t e n t ie u s . H e t woord " u i t s t a p " E l i j k t m e e r o p z i j n p l a a t s . H e t we- r dt e e n e é n d a g s t r i p p e r a u t o c a r n e a r K onz e n o o r d e r b u r e n , e n R Imeec eh trs t r be e ek ep n ae ean lg ed d e e l t e v a n h e t L G o a i b e z o c h t w o r d t . V n a a r N d e G Deze p r o vt o c ih t kna n b e z i e n w a r d e n a l s h e t v e r l e n g s t u k v a n h e t b e z o e k O c a t lie d een v a n o n z e K r i n g e n s y m p a t i s a n t e n v o r i g j a a r b r a c h t e n a a n d i e dP S eUn i g mt o o i e rr e t r aes p e c t i e v e t e n t o o n s t e l l i n g m e t w e r k e n v a n m e e a t e r s v a n d e c h t , T "RA.AGSE S C aH O O L " , i n h e t G emeentemus eum v a n D e n H a a g . w U ID an f e i t e w ra s D e n H a a g h e t e i n d s t a t i o n v a n e e n r e i z e n d e t e n t o o n s t e l l i n g . Id e r d e r r e e d s h a d z e i n h e t G r a n d P a l a i s t e P a r i j s e n d e e l i o n d e n s e R o y a l E e E 4.cademy, e e n o v e r w e l d i g e n d s u c R , aan h e t Haags e E C e s g e k e n d . uIVi t g eog r o eoi d t ro t m o m e n t e n v a n d i e p e , o p r e c h t e k u n s t o n t r o e r i n g . G e m e e n t S o e e. m u ns e uz g r o m Om e v e n u ei t t e pw e i d e n t o t b e t e r b e g r i p o v e r w a t m e n i n d e k u n s t i s d ghe s c h iae d e nei s d e "HAAGSCHE SC H O O L " n o e m t , h e t v o l g e n d e : t n K obo r t n a oe1 8 7 0 v oz r m d e zoi c h i n D e n H a a g e a n g r o e p s c h i l d e r s , d i e d o o r h u n kaep a r t e , kv e r n i e u w d e v i s i e o p h e t l a n d s c h a p e n h u n v o o r d i e n . t i j d z o g e hee e l o n g e w o o n k l a u r g e b r u i k , e e n p r o g r e s s i e v e s c h i l d e r k u n s t h u l d i g d e n . e Hun v o o r l o p e r , d e z e e r b e g a a f d e n -s c h i l d e r GERARD B I L D E R S , h a d h u n i d e a a l s a m e n g e v a t i n d e f o r m u l e r i n g a p , m a a r "ah e t z or e k e n n a a r e e n w a r m , g e u r i g g r i j s " . H e t s t r e v e n v a n d e z e g r o e p , h e l a a s e v e e l t e w t e lk e i ne 1 8 7 5 d e • b e t i t e l i n g " H . G S C H E SC H O O L " m e e k r e e g , w a s v o o r a l b e jg e r i c hot , o p n e e n w egl i s w a a r r e a l i s t i s c h e , m a a r e v e n e e n s d i e p d o o r l e e f d e l e g e s wv e e r g aev e v e n ht e t Hoo l l a nrd s e vl a n d s c h a p e n o p d e s c h i l d e r k u n s t i g e e n d i c h t e r e n i eer gav e v a n hun begaan z i j n met h e t a lle d a a g s e l e v e n v an boer en lni j k e w s en v i s s e r s . g e Hwadden z i j , , d o o r h u n d e e l n a m e a a n d e P a r y s e " SALO N S" e n b u n w a a r d e — eor k e n n i nr g d o o r E n g e l s e , S c h o t s e e n A m e r i k a a n s e v e r z a m e l a a r s , r e e d s h e e l d e wat b e k e n d h e i d i n h e t b u i t e n l a n d v e r w o r v e n , d a n z o u h e t p a s n a 1 8 8 0 z i j n , n dea t i n e i g e n l a n d e e n g r o e i e n d e b e l a n g s t e l l i n g v o o r h u n w e r k m e r k b a a r wn e r d . M e n i s i m m e r s n o o i t s a n t i n e i g e n l a n d . In de j a r e n ' 8 0 z a l de s c hool welis waar haar hoogtepunt b e r e ik e n en nog t o t 1 9 2 0 v o o r t b e t s t a a n a l s a l g e m e e n e r k e n d i n s t i t u u t . M e e r n o g j a r e n daar na e n z e l f s t o t a a n de t w e e d e w e r e l d o o v l o g , z i j vn o l ged rd i e km eun nt o st dt ee n na bal o a e i rv as n d e Haags er. S c h o o l h e e f t g e r e k e n d . g e -
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 13
14. De " H A l G S E SC H O O L " z e l f o m v a t v i e r g e n e r a t i e s . D e e e r s t e gener atie w er d gebor en 0 S300!if, . hc i oe rovl a n 1 z i8j d 2: BO R O EIO F S, J O Z EF I S L C I E L S e r J , I V H E M R I K jEISC E1N D e TR_UCH. I s r a e l s e n w e i s s e n b r u c h t w o r d e n t r o u w e n s a l g e m e e n a l s d e t o r v o o r n a a m fis g ut r e en v a n d e h o l e s c h o o l b e s c n o u w d . B e i d e n b e r e i kv e da,:, r et n he e b g ouuer b e n ed o nh e l e g l a n s b e r i o d e v a n d e H a g e n a a r s m e e g e m a a k t , tvwaenn o z e e e l o eni . h o g e o r d g o p k o m s t t o t in a b e r s De t w e e d e g e n e r a t i e w a s e e n t w i n t i g t a l j a r e n j o n g e r . H i e r i n war en t oonaangev end: • AGLBRIEL C O B en de jongges tor v en G ER .. M A T H I J S De t e n t o o n s t e l l i n g , w a a r o v e r r e e d s s p r a k e , b e p e r k t e z i c h t o t d e z e eP . D nB I D . D E R S . t w ee g Z i j hebben a l s h e t ware de p io n ie r s p e r io d e door geW I e n eL r a t i Le s . E M maak t e n hadden, t o e n r ond 1870 de e e r s t e s uk s es s en aanbrak en, r e e d s t 4 1 P hu I S , nn s g e v o l g v a n t o e v a l l i g e o n t m o e t i n g e n e n h e t n a k a a r t e n m e t v r i e n d e n M A U v V E , oo v e r h e t t o e n - b e l e e f d e , w a a r u i t n o g m a a l s d u i d e l i j k b l e e k , d a t h e t M E S vl o o r a l l e n e e n d a g v o l v e r r a s s i n g e n , m e t u r e n v a n i n t e n s s c h o o n h e i d s D A G lb e l e v e n i s g e w e e s t , e ,b e zi o se k e nc wl a a r s o m m i g e s, n Op ci n zv o ae khn t e eg a a nt a l s h e t w a r e n a a r d e b r o n n e n d i e h e n d e m o t i e v e n d e z e h l e v e rl d e n av o o rn h u n w e r k e n w a a r v a n z i j d e s c h o o n h e i d k o n d e n u i t z i n g e n p m e e s t e r e g sp3 p h iem d or e k ei n , i n h u n t e k e n i n g e n e n w a t e r v e r f s c h i l d e r i n g e n . Z u l l e n jh i j peer nto gb i e t bs v a n t e r u F v i n d e n ? d n d e r e t i j d e n e n e e n v e r a n d e r d e w p o e m im e n t na l i t e i t t e g e n o v e r h e e l w a t z a k e n , h e b b e n h u l l i n v l o e d i n t u s s e n vn e r b l laten g e n e l de e nk. nM a a r t o c e v g h . . g l a a ne e e spw e l a n Op z a t e r d a g 7 j u l i 1 9 8 4 z a l h e t g e b e u r e n . L a n g s B r e d a e n kah e t t sw g e rea G or inc v hem o w n o r dt t kuo e r s g e z e t n a a r U t r e c h t . D e z e s t a d w o r d t e c h t e r n e r k a ttnu i e tr a a. n g e d a a n . W e l g a a t h e t n a a r h e t m e e r n o o r d - w e s t e l i j k g e l e g e n cew a g e MfiARSSEN. H i e r w e r d i r 1 8 5 4 d e s c h i l d e r S y v e r t N i c o l a a s RASTERT g e hn . bt o r e n . H i j w o r d t g e r e k e n d a l s b e h o r e n d t o t d e n a b l o e i v a n d e H a a g s e b Sc hool. I n z i j n a k a d e m i e t i j d h e e f t d e z e k u n s t e n a a r o o k n o g e e n p a a r e rj a a r o p o n z e . n t w e r p s e A k a d e m i e d o o r g e b r a c h t . H i e r k r e e g h i j l e s ve a n VERLAT , w e l k e i n 1 8 7 7 a l s l e r a a r a a n d i t i n s t i t u u t w a s a a n g e is t e l d e n i n 1 8 8 5 d i r e c t e u r z o u w a r d e n . V a n o n z e . ' i. n t w e r p s e a k a d e m i e k g t ing i n d i e dagen e e n . b i j z o n d e r e r o e p u i t . 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 14
15 Na LRARSSEN z oek en. w e d e r i v i e r d e VECHT o p e n k o m e n l a n g s BREUKELEN - w e e t U , w a a r d e l e z e r d a t B r e u k e l e n z i j n n a a m h e e f t g e gev en a a n B r o o k l y n , d e v o o r s t a d v a n N ew Y b r k ? - a l s o o k NIEUVVERSLUTS e n LO ENEN. K o r t b e z o e k 9 en d e z e p l a a t s e n w o N ard i e n dr i j d et n w e d w a r s d o o r d e LOOSDRECHTSE P L 1 S S E N n a a r vLOOSDRECHT. o o Hr i e r z w o ri d t he a l t g e h o u d e n o m t e m i d d a g a l e n . I n d e n a n . mid a F w o r d t d a n d e s t r e e k H ET G O O T a a n g e d a a n . t i l e r t o c h s c h i l d e r d e lnton z i j a h e e r l i j k e w er k en met d i e w o l l i g e s c haaps k udden i n die d e s o la t e t e i d e v l a k t e n .
i l s a l l e s goed g a a t , doen we ev en de B U S S =R - H E I l e Ide r i v i eDr EG E oI N f i n ,.BCOUDIE t e belanden. H e r i n n e r t U z ic h nog d a t E e n i g m o o i e l a n d s c h a p v a n POETOFS: " P o l d e r l a n d s c h a p m e t m o l e n b i j S Tloc oude" ? E a n u i t P:oc oude w o r d t J e a u t o s n e l w e g o p g e z o c h t o m h u i s w a a r t s t e k e r e n . V R H Z iedaar d u s i n e e n n o t e d o p , h e t r e i s p l a n v o o r d e u i t s t a p E I e lk e w i j b i j l e v e n en. w e l z i j n ( d i x i t J o s G h y s e n ) e n h o p e n d e o p w D mooi z omer w eer m e t v r i e n d e n o n d e r e e n wens en t e onder nemen. E e e J ohan J a n s s e n s . n . D a a r n a w o r d t l e b e a n n a 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 15 a r W
OUDE VO LKSSJ TELEN I N
V L A ANDEREN.
1'1
!
4
+
+ + + + + - 4 '
-
+ - 1- + + + + + +
De w a a r d e v o l l e k u l t u r e l e e l e m e n t e n , d i e h e t v e r l e d e n h e e f t v oor tgebr ac ht, moeten v oor de toek oms t bewaard b l i j v e n en i n d e hedendaags e k u l t u u r g e r e I n t e g r e e r d w a r d e n . De v o l k s s p o r t e n - e n o v e r i g e n s d e v o l k s k u l t u u r i n h a a r g e h e e l behor en t o t d i e " w a a r d e v o l l e e le m e n t e n " . Z i j " v e r d i e n e n h e t " om bew aar d t e w o r d e n . Z i j " v e r d i e n e n h e t " o m n u n o g b e o e f e n d t e w a r d e n . Daar naas t z i j n d i e v o l k s s p o r t e n tr ouw ens b i j u i t s t e k g e s c h i k t om h e t b e p e r k t e d e e l v a n d e Vlaams e b e v o l k i n g , d a t n o g n i e t s p o r t i e f toc h t o t s por t beoef ening t e br engen. I n d i t n u m m e r e n i n d e k o m e n d e n u m m e r s v a n i t Br u g p ; e s k e z u l l e n w i j r e g e lm a t ig de s c hijnwer per plaats en op een v an d ie aloude v olk s s pelen. Va n d a a g b e g i n n e n w i j m e t h e t T O NSF EL. De t o n i s e e n c a f é m e u b e l d a t o n d e r v e r s c h i l l e n d e n a m e n e n i n v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n ter uggev onden w o r d t i n h e t h e le Vlaams e l a n d . O o r s p r o n k e l i j k t r a c h t t e men gewoonweg e e n s c h i j f ( m u n t s t u k ) door d e t a p o p e n i n g t e w er pen v a n e e n b i e r t o n d i e r e c h t o p w er d g e p l a a t s t . R o n d 1 9 3 0 was h e t " t o n n e n " a l e m e e n gek end i n Vla a n d e r e n en w e r d h e t i n b i j n a i e d e r e h e r b e r g g e s p e e l d , Behendigheid, c o n c e n t r a t i e e n i n z i c h t z i j n a a n d e o r d e v a n d e d a y wanneer men t e n t . MATERTAAL. De c a f é w aar in 1 1 g a t e n e n één s l i p v o o r z ie n z i j n . ton De " p o t "i esn h e t R a t m i d d e n - a c h t e r h e b b e n p u n t e n w a a r d e 2 . E e n w o r p i n d e " se l i pe" l e v e r t 4 p u n t e n o p t e r w i j l a l l e a n d e r e g a t e n s l e c h t s 1 p u n t w a an r d z i j n . h o T w a a l : kuo p et r e n o f i j z e r e n s c h i j v e n z i j n d e w e r p i n s t r u m e n t e n . Z i j wegen o neg e vne e r 6 0 g r e n h e b b e n e e n d i a m e t e r v a n 3 5 mm e n z i j n y mm d i l l . E e nb b a k o f e e n s c h u i fl n d e o n d e r d e p l a n k i s i n t w a a l f v a k j e s a v e r d e e l dk . E l k v a k j e k o m t o v e r e e n m e t e e n g a t o f " s l i p " i n d e p l a n k . Men, k a n md u s d e w a a r d e v a n d e w e r p e n a c h t e r a f k o n t r o l e r e n . Aan d e veo o r k a n t v a n d e t o n i s e e n n e t o p g e h a n g e n om d e s c h i j v e n , t w e l k e n iee t o p h e t b l e d t e r e c h t k o m e n o f e r a f r o l l e n o p t e v a n g e n . e n 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 16 h e l
SPELBESCHRijVING . De s p e l e r s n e m e n p l a a t s o p + 2 , 7 5 r a v a n d e " p o t " . D e s c h i j v e n w or den t u s s e n d u im e n w i j s v i n g e r genomen e n moet en " d o o d v a l l e n " o p h e t b l e d , z o d a t z e n i e t w egs c huiv en o f r o l l e n . Men s p e e l t o m d e h o o g s t e s c o r e n a e e n " d o o r g a n g " ( t w a a l f s c hijv en 9 o f e r w or dt n a a r 3 0 punten ges peeld. H i e r t e l l e n dan de mins te " d o o r g a n g e n " . W o r d t e r i n p lo e g e n v a n t w e e g e s p e e ld , d a n wer pt men n a a r 5 0 p u n t e n . M e t 3 s p e l e r s p e r -b e hp a la lod ew ogr d e nme no d een tte l ke e nns 2 5 p u n t e n m e e r p e r e x t r a s p e l e r . 7 n onnen " door gangen" v a n e e n B i j e e n5 w e d s t r i j dp w o rud t h ne t a ta n t ael g e w p l o e g g e t e Y . U l e l e d e n v a n d e p l o e g h w e r p e n om b e u r t e n h u n 1 2 s c h ijv e n . Hun p u n t e n war den s amengeteld. D a n i s h e t d e b e u r t a a n de s p e l e r s v a n B . H u n s c o r e w e r &e i v e r g e l e k e n m e t d e z e v a n p l o e g A . De p l o e g m e t d e b o o g s t e s c o r e k r i j g t 2 m u n t e n , d e v e r l i e z e r s k r i j g e n geen e n k e l p u n t . B i j g e l i j k e s t a n d b e k o m t e l k e p l o e g 1 p u n t . Na 3 " d o o r g a n g e n " w o r d t d e w i n n a a r g e k o z e n . D e z e k r i j g t n o g e e n s 2 punten e x t r a . B i j g e l i j k e e in d s t a n d k r i j g e n b e id e p lo e g e n 1 p u n t bov enop. D e m o g e l i j k e e i n d u i t s l a g e n z i j n d u s : 8 - 0 , 7 - 1 , 6 - 2 , 5 - 5 of 4 - 4 .
T i j d e n s h e t w e r p e n mag d e v o e t d e l i m i e t n i e t o v e r s c h r i j d e n of de wor p i s o n g e ld ig . Een s c h i j f d i e i n de z ak o f op de gr ond v a l t mag n i e t o p n ie u w gewor pen wor den. E e n s p e l e r w e r p t " e e n s i g a a r " als h i j i n ĂŠ ĂŠ n door gang ( 1 2 s c h i j v e n ) g e e n e n k e l p u n t s c o o r t . N a 5 " s i g a r e n " b e t a a l t men een b o e t e , v b . 1 5 f r . Wie i n d r i e d o o r g a n g e n m i n d e n d e n 1 0 p u n t e n w e r p t b e t a a l t 5 f r . ; een " z a k " g o o i e n ( s c h i j f l n d e z a k ) k o s t e v e n e e n s 5 f r . Het i s e e n t r a d i t i e d a t h i j d i e d e h o o g t e s c o r e w e r p t e e n p i n t k r i j g t betaald door de s -i l l s m e n m e t d e r t i e n s p e e l t , b e t a l e n d e l a a g s t e z e s e e n p i n t a a n d e oeler d i e hoogs te z e s . D e d e r t i e n d e neemt e e n p i n t v o o r z i c h z e l v e . h e t H l e t at o n sa p e lg k a nt o nt d e r v e r s c h i l l e n d e v a r i a n t e n b e o e f e n d w o r d e n . s( d r cD e Voo l k so s p orr t k odf f e r v a n B l a s e ) . e . Voor d e b e l a n g s t e l l e n d e n k e n g e m e ld w a r d e n d a t o p z a t e r d a g 24 e n z o n d a g 2 5 m a a r t i n . O nz e K r i n g d o o r e e n atp s t eo o n sv t e el l i nr g eg e hno uid egn wi o rnd t ,g w a a r U d i t a l o u d e y o l k s eenk r e r o e- t le n s port k u n t beoefenen.
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 17
118. ONZE K A P E L S I E WINDMO LENS.
De b e i d e K a p e l s e w i n d m o l e n s b e h o o r d e n t o t h e t o u d s t e m o l e n ty pe w aar v an d e o o r s p r o n g t o t i n de 1 2 째 eeuw t e r u g g a a t . H e t w a r e n " s tander d- " o f " s t a n d a a r d mo le n s " . I n Vla a n d e r e n noemt men z e d o o r gaans " s t a a k m o l e n s " .
In d e z e k a t e g a r i e o n d e r s c h e i d e n we d r i e v e r s c h i l l e n d e t y p e n : de o p e n - , d e h a l f o p e n - e n d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o l e n s ( 1 ) . D a a r v a n t r o f f a n we e r b i j o n s t w e e a a n : d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o le n l a n g s d e H oev eas ebaan e n d e h a l f g e s l o t e n s t a n d a a r d m o l e n t e E r t b r a n d . E e r s t genoemde w a s n i e t z e e r o u d . H i j w a s p a s i n 1 8 0 1 o p g e r i c h t . D e m o l e n te Er t br and bes tond r eeds v an v oor 1775.
De s t a n d a a r d m o l e n ( z i e s c h e t s ) o n t l e e n t z i j n n a a m a a n d e z o genaamde s t a n d a a r d ( o f s t a c k ) w a a r r o n d h e t g a n s e m o l e n h u i s o f - k a s t door m i d d e l v a n d e s t a a r t k a n r o n d g e k r u i d w a r d e n om h e t i n d e g o e d e windr ic hting t e plaats en. I n t e g e n s t e l l i n g m e t w a t men z o u aannemen r u s t d e v e r t i k a l e s tandaard n i e t o p de k r u i s p l a t e n - d i t z i j n de t w ee k r u i s l i n g s o v e r e l k a = lig g e n d e z war e b a lk e n - maar w o r d t z e opgehouden d o o r v i e r paar s c h u i n e s c h o r e n d i e men s t e e k b a n d e n n o e m t . Dez e -r u ss t et ne oep kd eb ka r n uid s pel ant e n b o v e n d e s t e n e n b l o k k e n o f t e e r l i n g e n . B i j d e o p e n s tandc ar dmolen i s d a t g o e d t e z i e n . B i j d e h a l f open s t a n d a P r d m o l e n b e m e r k t m e n n o g d e t e e r l i n g e n e n z i j n d e s t e e k banden a f g e d e k t ( d e p a r a p l u ) . B i j d e g e s l o t e n s t a n d a a r d m o l e n i s d e v o e t " v a n d e m o l e n ommuur d e n a f g e d e k t z o d a t d a a r m e e e e n k l e i n e ber gr uimte o n t s t o n d .
De j a r e n 1 9 0 5 t o t 1 9 o 7 m o g e n v o o r o n z e g e m e e n t e e n o m g e v i n g v as t g e e n " m o l e n j a r e n " genoemd w ar den, a l t h a n s n i e t i n de z i n w a a r i n w i j h e t n u z ouden o p v a t t e n . I n 1907, e e n goede eeuw ne ,r i czh it i jn n g , w eor d pd e -m o l e n o p d e H o e v e n s e b a a n g e s l o o p t . I n d a t z e l f d e j e e r g i n g d e i n 1888 o p g e r i c h t e m o l e n v a n d e O ude Ber gs ebaan i n d e v lammen o p . E n a l s o f d i t n o g n i e t v o l s t o n d , s l e c h t s k o r t v o o r d i e n , i n 1 9 0 6 was h e t d e b e u r t a a n d e s t abmmac hine d i e i n 1 8 7 4 was t o e g e v oegd a a n d e s t e n e n " B e r g m o le n " aan. h e t H a g e l k r u i s t e E k e r e n .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 18
19, Deze s t e n e n m o l e n , i n 1 8 4 8 g e b o u w d d o o r d e K a p e l s e m o l e n b o u w e r Sebas tiaan E l l s -e n k e l e j a r e n l a t e r , i n 1 9 1 2 . I n 1 9 1 4 v o l g d e d a n d e m o l e n v a n E r t b r a n d L a m b r e c h t s I n 1905 t e n s l o t t e v er dw een " D e n T uy melaer " u i t d e K l o o s t e r s t r a a t t e , E v k e er e n .r D ed z e ws t a n d a a r d m o l e n w a s P a s k o r t v o o r d i e n i n 1 8 4 6 g e b o u w d . e e n u i En t u s s e n d o o r r e z e g d , w a s 1 9 0 7 v o o r o n z e g e m e e n t e g e e n m o l e n t jha a r , z o em o c h t m e n h o t t o c h e e n " s c h u t t e r s j a a r " n o e m e n . I n d a t j a a r t er s o n s t o n d u i t d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e e e n s c h u t t e r s m a a t s c h a p p i j dl i e zai c h "nD e M o l e n s c h u t t e r s " n o e m d e . W a s h e t o m d a t z e n a a r d e v o e l d s c s c hoot d i e , z o a l s n e a r a l o u d e g e w o o n t e , o p d e m o le n r o e d e w e r d h a p vese-s t i g d ?l T e K a p e l l e n z o u h e t m o e i l i j k g e k u n d h e b b e n , a l t h a n s i n d a t jea a r . Wac s h e t o m d a t h u n l o k a a l , d e g i l d e k a m e r , v l a k n a a s t d e m o l e n vhan d e Ht o e v e n s e b a a n g e l e g e n , ,sa s ? O v er d e w i n d m o l e n s i n o n z e L a g e L a n d e n i s - k o n h e t a n d e r s ? r eeds v e e l g e p u b l i c e e r d . Z o v o n d e n we i n " M o le n s v a n d e Voor k empen en v a n G r o o t - A n t w e r p e n " e e n o v e r d r u k v a n e e n a r t i k e l d a t v e r s c h e e n i n "De Be lg is c h e Molenaar " v a n 1907 ( n i 50 ) ( 2 ) . H e t b e t r e f t d e v e r k oop v a n d e o n d e r d e l e n v a n d e K a p e l s e m o l e n a a n d e H oev ens ebaan, Er w a r e n v e e l k i j k e r s e n w e i n i g k o p e r s e n d e o p b r e n g s t was m a g e r . Ve r g e t e n we n i e t d a t r e e d s i n d e 1 9 ° e e u w , w i n d - e n w a t e r m o le n s m e t t i e n t a l l e n p e r j a a r v erdwenen e n d a t p a s i n 1928 e n k e le n a t u u r b e s c h e r me r s h e t o p n a m e n v o o r h e t b e h o u d v a n d e l a a t s t e o v d r b l i j f s e l s u i t d e p r e - i n d u s t r i d l e t i j d . ( 3 ) Reeds i n v e r g e l i j k i n g met d e s t e n e n bov enk r uier s w a r e n de s tandaar dmolens o n r e n d a b e l gewor den d a a r z e v e e l minder p l a a t s e n w er k r uimte boden.
goals we u i t h e t a r t i k e l v er nemen h a d d e m o le n , t o e n h i j w e r d g e s l o o p t , i j z e r e n r o e d e n . D e i j z e r e n r o e d e n k w amen o m s t r e e k s 1 8 6 5 i n gebr uik . D e P o t - f a b r i e k ( gebr oeder s P o t ) t e K i n d e r d i j k i n N eder land was e r v o o r b e k e n d e n m e n s p r a k i n d a t v e r b a n d v a n " p o t r o e d e n " . B lijk b a a r wer d s le c h t s " eene i j z e r e r oede" v e r k o c h t . W i j s t e l l e n ons d a a r b ij o n m i d d e l l i j k de v r a a g : w e lk e molenaar s t e l t b e la n g i n één enk ele r o e d e ? a n w i e w e r d z e v e r k o c h t ? Wa t g e b e u r d e e r m e t d e a n d e r e r oede? Z o u d e n d e g i l d e b r o e d e r s v a n S t . S e b a s t i a a n d a a r v o o r i e t s t u s s en z i t t e n ? K o n e e n m o l e n r o e d e d a n d i e n s t g e d a a n h e b b e n a l s w i p v o o r de d a p p e r e " m o l e n s c h u t t e r s " d i e a a n d a t f e i t h u n n a a m d a n k t e n ?
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 19
20. De h o u t e n m o l e n a s w a a r a a n d e v a n g o f b o v e n w i e l , e e n g r o o t t a n d r a d , was b e v e s t i g d , w a s v o o r z i e n v a n e e n i j z e r e n a s s e t l o p . I j z e r e n m o l e n as s en k w amen o m s t r e e k s 1 8 4 0 i n g e b r u i k . D i t i s e e n k w a r t e e u w v r o e g e r dan d e p o t r o e d e n . H e t ma g n i e t b e t w i j f e l d w o r d e n d a t d e m o l e n , g e b o u w d i n 1801, o o r s n l o n k e l i j k v a De n b o r s t , z o l e z e n we v e r d e r , w a s v a n i j z e r , h e t g e e n e e r d e r uh i t z oo n d ue r l i tj k w a s . D o o r g a a n s h a d d e b o r s t v a n d e s t a n d a a r d m o l e n d e ke a r ank t e r i s t i e k e b e p l a n k i n g i n " v i s g r a a t " o f w a s z e b e s l a g e n m e t s p a , a , r o e t je s , k l e i n e eik enhouten p la n k je s . V e e l l a t e r , me t de v oor uit gang ( ? ) d e n wer d o o k w e l a s f a l t p a p i e r o f e t e r n i t aangewend om d e v o o r k a n t v a n d e w m a olen d i e v o o r t d u r e n d p a n d e s l a g r e g e n was b l o o t g e s t e l d t e g e n v e r r o t tsi n s t e b e s c h e r m e n . v o o r e n Lemmens g e v e n o n s , i n h u n r e e d s g e c i t e e r d e w e r k , e e n z i H olemans e on v e r z .i c h t v a n d e o p e e n v o l g e n d e e i g e n a a r s o f m o l e n a a r s v a n b e i d e K a -p e i n e m o l e n s e n u i t h e t " P o r t r e t v a n E k e r e n " v a n B r e s s e l e e r s e n H a fl or a ( 4 ) l i c h t e n w e b i j k o m e n d e g e g e v e n s o v e r h e t g e s l a c h t v a n B a l ERTBRAND m Te b e s t o n d , z o a l s g e z e g d , r e e d s v o o r 1 7 7 5 een. h o u t e n w i n d molen. W a a r s c h i j n l i j k i s h e t d e z e l f d e m o l e n a l s d i e w e l k e i n 1 8 2 1 e ig e n d o m a s v a n d e p r i n s e n v a n S a l m - S a l m . T elgen u i t h e t W e s t d u i t s g r a f e l i j k e n v o r s t e l i j k h u i s v a n S a i n w er den als g e v o l g v an h e t h u w e l i j k v a n M a r ia G a b r i 6 l a v a n L a l a i n g ( +1709) m e t de R i j n g r a a f K a r e l F l o r e n t i j n v a n S a i n i n 1 6 5 9 . H e e r v a n d e H e e r l i j k h e id Ek e r e n ( m e t Hoev enen, K a p e l l e n , Br a s s c h a a t e n E r t b r a n d ) . Hun k l e i n z o o n , N i k l a a s L e o p o l d v a n S a l m h u w d e z i j n n i c h t , p r i n s e s D o r o t h e a v a n S a i n . H i j k o n z i c h d e r h a l v e v o o r t a a n noemen: N i I l a a s Leopold v a n Sa lm - Sa lm ( + 1 7 7 0 ) . R i j w e r d i n 1 7 2 6 a l s g r a a f v a n H oogs t r a t e n e n Heer v a n Ek er en t e Ek er en p l e c h t i g i n g e h u l d i g d . O p 6 j a nuar i.1740 wer d h i j H e r t o g v an Hoogs tr aten en p r i n s v an h e t H. R i j k . De d a a r o p v o l g e n d e H e e r v a n E k e r e n w a s p r i n s M a x i m i l i a a n v a n S a i n - S a i n ( +1773) , d e t w e e d e - o u d s t e z o o n v a n d e h e r t o g N i k l a a s . E n d e l a a t s t e Heer v a n H o o g s t r a t e n e n E k e r e n was C o n s t a n t i j n v a n Sa I m - Sa lm ( - 1 - 1 8 8 ) , Immer s m e t d e F r a n s e R e v o l u t i e v e r l o r e n d e S a l m - S a l m ' s a l h u n g e b i e d e n i n ons la n d . De molen v an Er tbr and b l e e f ev enwel i n hun b e z i t e n d i t z ek er t o t h e t j a a r 1 8 2 1 .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 20
21. De o p e e n v o l g e n d e e i g e n a a r s v a n d e m o l e n w a r e n : v oor 1 8 3 0 : P e t r u s PHILIPS- DE B I E , m e e l v e r k o p e r l 1874: K a r e l P H I L I P S ( s t e e n b a k k e r ) e n d e e l g e n o t e n a l s g e v o l g v an d e v e r d e l i n g v a n d e f a m i l i e g o e d e r e n 1887: P1 - r = = A N G E R S - A U G U S T I J T , m o l e n a a r t e K a p e l I e n ( d o o r v erk oop), 1908: J a n TEETERS- DE BR U I N , m o l e n a a r t e Z a n d v l i e t , 1914: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t . Te K a p e l l e n a a n d e H o e v e n s e b a a n : 1801: J a n B a p t i s t & E R = l a a t d e m o l e n o p r i c h t e n , 1834: C o r n e l i u s ST R U YT 1 ( b e r e f t h e t h i e r C o r n e lis Spr uy t d i e i n 1811 g i l d e g r o n d e i g e n a a br oeder was b i j d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e ? ) r t e 1838: D u J a nf B a fp t i set FRANCK, m o l e n a a r t e K a p e l l e n , l , A d r i a a n HERMANS-MANNEKENS, l a n d b o u w e r t e E s s e n . H i j 1878: w o r v es tigde z i c h t e K a p e lle n a l s molenaar , d t 1881: P e i e t r ugs H E Re M A N S V I J V E L E N n E R Z daW 1885: e m oal e n k or m t d o o r e r f e n i s o p n a a m v a n P e t r u s e n J oanna HERFANS, 1893: d o o r v e r k o o p g a a t d e m o l e n i n h a n d e n v a n J a n HERMANSMERTENS, m o l e n a a r t e K a p e l l e n , 1901: d e m o l e n w o r d t e ir x e n d o m v a n M a r i n u s VAN TILBORG-SCHOONEN. 1907: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t . P. V e u l e m a n s . ( I ) V e r p a a l e n J . : M o le n s - V e r l e d e n e n T oek oms t. U i t g . V e e n i g i n g v oor Natuur behoud. R oos endaal, 1 9 8 0 , b l z . 2 9 e n v l g . ( 2 ) H o l e m a n s e n Lemmenm: M o l e n s v a n d e V o o r k e m p e n e n v a n G r o o t An t w e r p e n . N i e u w k e r k e n ( S t . N i k l a a s ) 1 9 8 2 . l a n d i n d e k e r i n g . Antwer pen- Ams ter dam ( 3 ) V,a nb I sl azc k. e r L6 : 7 Mijn 1983, b l z .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 21
a
S t eenweg near Hoev enen.
M ot en. — L e M o u t i o N.1533. LH o c i e n , p t t . . C a p p , l i e n
Naar men beric ht zij oie v e r s e h ilh Van, den afgebroken inolen t C t o n , goe„dhoop n t leverkocht d l ! E r waren•vect kijkyrs nig koopets -14]ene ijzere motenruede fi let i l t c G ehl met . i cijz er en k o p zoo goed a ls nieuw , b r a (lit slechts f r . Uj5 op, ' t , zij nog geeit W i v e pri,is. P H o v o o r d e n k o p al leen. l i f T x ls t, a n d a a r d hij was het bijna waard als brandhout• -k o s t t e De rmattisteenen waren h e t geld dal men . f , kvoor waard als dorpels. T v' r betaal.de '- ) ; ,w De ijzere borst w e r d geboden t o t fr . tjo opgebouden• Twee i t sels en st aaklizers bleven ilisgetijks o n e g r roote -ki k oa c hmt _ tw i e l e n o m e t t 't Bruggeske -rf 16e jaargang q n - maart 1984 - nr. 1 - p 22 -r .
21. De o p e e n v o l g e n d e e i g e n a a r s v a n d e m o l e n w a r e n : v oor 1 8 3 0 : P e t r u s PHILIPS- DE B I E , m e e l v e r k o p e r l 1874: K a r e l P H I L I P S ( s t e e n b a k k e r ) e n d e e l g e n o t e n a l s g e v o l g v an d e v e r d e l i n g v a n d e f a m i l i e g o e d e r e n 1887: P1 - r = = A N G E R S - A U G U S T I J T , m o l e n a a r t e K a p e l I e n ( d o o r v erk oop), 1908: J a n TEETERS- DE BR U I N , m o l e n a a r t e Z a n d v l i e t , 1914: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t . Te K a p e l l e n a a n d e H o e v e n s e b a a n : 1801: J a n B a p t i s t & E R = l a a t d e m o l e n o p r i c h t e n , 1834: C o r n e l i u s ST R U YT 1 ( b e r e f t h e t h i e r C o r n e lis Spr uy t d i e i n 1811 g i l d e g r o n d e i g e n a a br oeder was b i j d e S t . S e b a s t i a a n s g i l d e ? ) r t e 1838: D u J a nf B a fp t i set FRANCK, m o l e n a a r t e K a p e l l e n , l , A d r i a a n HERMANS-MANNEKENS, l a n d b o u w e r t e E s s e n . H i j 1878: w o r v es tigde z i c h t e K a p e lle n a l s molenaar , d t 1881: P e i e t r ugs H E Re M A N S V I J V E L E N n E R Z daW 1885: e m oal e n k or m t d o o r e r f e n i s o p n a a m v a n P e t r u s e n J oanna HERFANS, 1893: d o o r v e r k o o p g a a t d e m o l e n i n h a n d e n v a n J a n HERMANSMERTENS, m o l e n a a r t e K a p e l l e n , 1901: d e m o l e n w o r d t e ir x e n d o m v a n M a r i n u s VAN TILBORG-SCHOONEN. 1907: d e m o l e n w o r d t g e s l o o p t . P. V e u l e m a n s . ( I ) V e r p a a l e n J . : M o le n s - V e r l e d e n e n T oek oms t. U i t g . V e e n i g i n g v oor Natuur behoud. R oos endaal, 1 9 8 0 , b l z . 2 9 e n v l g . ( 2 ) H o l e m a n s e n Lemmenm: M o l e n s v a n d e V o o r k e m p e n e n v a n G r o o t An t w e r p e n . N i e u w k e r k e n ( S t . N i k l a a s ) 1 9 8 2 . l a n d i n d e k e r i n g . Antwer pen- Ams ter dam ( 3 ) V,a nb I sl azc k. e r L6 : 7 Mijn 1983, b l z .
't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 23
24. DE M O L EN 4 AR .
D ie m i j n i e t k a n t , d i e k e n t m i j n i e t , I k b e n een molenaar s k ind. Ik la c h met z or gen e n v e r d r ie t , en l e e f s l e c h t s b i j d e n w i n d . U it oos t env es t en z uid en noord m i j n ambac ht g a a t t o c h a l t i j d v o o r t . U i t welk e s t r e e k h i j b l a a s t o f w a a it i k v o l g hem e n m i j n m o le n d r a a i t . M i j n molen d r a a i t , w i e h e e f t e r g r a a n ? T ie w i l e r b lo e m e n me e l, k om o p G eef m i j d e n b a k z a k a a n , h e t k o s t U t o c h n i e t v e e l , een k l e i n e s c h e p u i t e l k e z a k , wear i k m i j n e i g e n b r o o d v a n b a k . Kom o p , k o m o p , h e t w i n d j e w a a i t Wie k o r e n h e e f t , m i j n m o l e n d r a a i t . En n i m m e r s c h e p i k v e e l t e r u i m in i t ant m i j n g e w e t e n r i c h t g e e n d u i m w k ho e t i s z o r e i n a l s g o u d . En r toc h, een s n u if van ieder s deel, ve o o r a l l e n n i e t , v o o r W i l l e m v e e l . n God w e e t h o e k o r t h e t w i n d j e w a a i t , m ig e z o r g d t e r w i j l d e m o l e n d r a a i t . j v Wanneer d e k l o k s l a g negen br omt, e en z i c h i n T r tz i e i k v a n v e r o f L e n t j e k o m t , t l u c h t r dru i ei m w a r m e k o f fi e b r e n g t . o Z i j nea d enr t , k l o p t e n m e p t " o m l a a g " m u g Wt i l l e m , h o o r t g e n i e t v a n d a a g ? He w d Dan s nel i k a f , hoe hard het waait , hoe h e v i g o o k d e m o l e n d r a a i t . Dan k l i m i k i t Waar h e t w i e l t j e t a k t e n t i k t . h o u t e n Meer h u o p gi e r u i m d v a n h a r t e n z i n , d o o r L e e n t j e g a n s v e r k w i k t . M. V e r s c h u e r e n . s 't Bruggeske - 16e jaargang - maart 1984 - nr. 1 - p 24 w e
a
S t eenweg near Hoev enen.
M ot en. — L e M o u t i o N.1533. LH o c i e n , p t t . . C a p p , l i e n
Naar men beric ht zij oie v e r s e h ilh Van, den afgebroken inolen t C t o n , goe„dhoop n t leverkocht d l ! E r waren•vect kijkyrs nig koopets -14]ene ijzere motenruede fi let i l t c G ehl met . i cijz er en k o p zoo goed a ls nieuw , b r a (lit slechts f r . Uj5 op, ' t , zij nog geeit W i v e pri,is. P H o v o o r d e n k o p al leen. l i f T x ls t, a n d a a r d hij was het bijna waard als brandhout• -k o s t t e De rmattisteenen waren h e t geld dal men . f , kvoor waard als dorpels. T v' r betaal.de '- ) ; ,w De ijzere borst w e r d geboden t o t fr . tjo opgebouden• Twee i t sels en st aaklizers bleven ilisgetijks o n e g r roote -ki k oa c hmt _ tw i e l e n o m e t t rf q n -r .