firogheseote Heemkundige Kring Kapellen
•c,
Driemaandelijkse uitgave van de Heemkundige Kring van Kapellen "Hogkeseote" vzw.
" I t Uruggeske " d riemaan cielijks t ijd sch rif t van d e H eem krin g H o g h e s c o t e " t e Kap ellen . Verantwoordelijke uitgever: Balbaert Roger, Parkweg 2 - 2950 Kapellen - tel: (03) 664,57_22_
3 0 e jaarg an g - n u m m e r l
1 m a a r t 1998.
In dit nummer... - Bladwifzer. - Lidgeld 1998. - Ereleden en sponsors van 'Hoghescote' 1998. - De gasfabliek van Charnpy A. - Rechtzetting. - Heraldiek voor een wandelaar te Kapellen. - De fotograaf Frans Hoe/en. - Het verhaal van een toneelkring (deel 4). - De kerk van Putte-Ertbrand. - Puzzel.
1 2 3-4 5 - 10 10 11 - 12 13 - 17 18 - 29 30 - 33 34
lamottaifill wilindi 111111611MAINIMINWing.
't Bruggeske jg 30 - maart 1998- nr 1
1
Lidgetden 1998. Het bestuur van Hoghescote dankt de vele leden die spontaan hun bijdrage voor 1998 reeds gestort hebben. Het doet ons werkelijk een groot genoegen om te zien dat reeds meer dan 80 ereleden mochten genoteerd worden. Dank zij deze meer ontvangsten zullen wij in 1998 in de moge- lijkheid zijn om INDO'KA verder uit te bouwen. INDOKA is het "informatie- en documentatiecentrum voor Kapellen" dat wij willen onderbrengen in het oud-gemeentehuis op de Antvverpsesteenweg. Het gemeentebestuur heeft de nodige kredieten ingeschreven z odat d e nodige aanpassingswerken k unnen uitgevoerd worden. De bedoeling is om op de zolderverdieping, op een oppervlakte van nagenoeg 150m 2een centrum onder te brengen waar alle belangstellenden regelmatig o.a. terecht kunnen voor: ,* documentatie over Kapellen. • inlichtingen over het verleden van onze gemeente. • archieven van Kapellen. Vergeten wij niet dat heel wat documenten nu ondergebracht zijn in de gemeente-, provinciale- en rijksarchieven van Antwerpen, Brussel en Bergen op Zoom, de bisschoppelijke archieven van Antwerpen en Mechelen, de abdijarchieven van Bornem, enz. • bron nenonderzoek voor het opstellen van stambomen. Wij houden onze leden uiteraard op de hoogte van de verdere ontwikkeling van dit groots project. Indien wij uw lidgeld reeds ontvingen dat vindt U hieronder uw lidkaart voor 1998.
Indien U het stortingsformulier mocht verloren hebben dan bezorgen wij U hierbij een nieuw exemplaar;
Brugges k e jg 30 - maart 1998 n r I.
ERE-LEDEN E N SPONSORS 1998. Op 18 fe b ru a ri 1998 we rd e n de laatste gegevens in g e tikt en d o o rg e stu u rd naar de redactie . Eventuele latere stortingen zullen in het volgende n u mme r van 't Bruggeske me d e g e d e e ld wo rd e n .
Het bestuur van Hoghescote dankt de hiernavermelde ere-leden voor hun zeer gewaardeerde steun. Fam Aendenboom-Braem Baron Frederic Speth Fain Blankers-Leers Dhr B r a n s Fain Cap-Pallemans Fain Charpentier-Van Eekelen Dhr C le ir e n Walter Earn Cornelissens Franรงois Fain D e Clippele-Van den Kerckhoven Mevr D e Craecker Marie Jeanne Dhr D e Ridder Lodewijk Dhr D e b i e Herman Fam Donv il- Mannaer ts Fain Eggermont-Raemaekers Fam G er aets Willy Fain Geudens-Smets Dhr G i j s e n Gerard Dhr G r e e f s Armand Fain Haas t- Dieltjens Dhr H e r m a n Joseph Mevr Herman-Van Geert Dhr H e r m a n s Eduard Dhr I v e n s Rene Dhr J ac obs Marcel Earn Janssen-Van Dijc k Dhr Janssens Frans Dhr Janssens Johan Fam Janssens-Backx Dhr J ennes Alexander Fam J orens -Van Look Fain Kerremans -De Saegher Earn Ketelaars -Van Aert Dhr Keuk elinc k Roger Earn K o o ie n Michel Fain Lemmens -Thy s se D n hr Lenaer ts Jacques Mater Salvatoris Dhr M e y n e n Albert Dhr Me y v is c h Leo
Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
Gardenialaan, 8, rue Langeveld, 51, Dorps s t raat , 53,
L. van Vlaanderenlaan, 38, Begonialaan, 3, Bevrijdingslei, 38, Jachthoornstraat, 26, Spool-straat, 20, Vijkledreef, 5, Gasstraat, 20, Kon. Elisabethlei, 9, Kerkstraat, 5, Chr; Pallemansstraat, 22, Heidestraat, 7+, Sevenhans lei, 11, Bevrijdingslei, 39, Streepstraat, 15, Koerspleindreef, 25, Kapelsestraat, 20, Sparrenlaan, 19, Prinsendreet 15/B, Sevenhanslei, +8, Spechtenlaan, Konijnenberg, 10, Heirust, 9, Kapelsestraat, 291, Antwerpsesteenweg, 36, Korte Denneburgdreef, 8, Boerendijkstraat, 3, K. Albertlei, 143, Haagdoornlaan, +6, Guyotlei, 9, Oorderseweg, 19, Kon. Astridlaan, 35 1R/6, Beukendreef, 18, Hoevensebaan, 57, Dorpsstraat, +0, Korte Spelierlaan, 9, Hoevensebaan, 70,
2950 Kapellen ,1180 Bruxelles. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2920 Kalmthout. 2950 Kapellen. 8800 R urnbeke. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2180 Ekeren. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2180 Ekeren. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2180 Ekeren. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 3
Mevr Dhr Dhr Dhr Farn Dhr Dhr Fain Fain Fain Fain Dhr Dhr Fain Fain Dhr Mevr Dhr Fam Fain Mevr Fain Dhr Dhr Dhr Dhr Dhr Dhr Dhr Dhr Fain Fain Dhr Mevr Fain Fain Fain Fain
Nagels Julienne Osterrieth M.B. Osterrieth Max Peeters Armand Samyn-Vandervieren Senden Jan Smolders Wilhelmus Sneyders-Wynants Stessens-Hendrickx Strijbos-Desmedt Teysen Corned lVan Cauwenberghe Jacques Van Dooren Gaston Van Helvert-Joosen Van Helvert-Tramet Van Herck David Van Hooydonck-Huguenay Van Mechelen Frans Van Moer Van Regemorter-Speth Van Son-Bastiaenssens Van Wassenhove Julien Van de Perre Alfons Van den Bleeken Roger Van den Kerckhove Van den Kerckhove Vanbree Erik
Vanderhaeghe Jan Van Hoylandt Andre Verbist Lode Verbist-Andries Vercammen-Van Riel Vingeroets Geeraard Vissere Elza Volant-Verbraeken Weyten-Hotag Wittock-Smet van L i n d e n Verheven Naast voornoemde e r e -leden Bouwbedrijf BVBA d a J.nValckenborgh k e n Copy Service Center w i j Electrabel u i t e r a a Kredietbank r d o o k o n z e t r o u w e s p o 4 n s o r s :
Chu. Pallemansstraat, 26, Frankrij klei, I 04., Ph. Spethstraat, 139, Chr. Pallemansstraat, 72, Harklaan, 14 ,Berkenlaan, 83, ,Ertbrandstraat, 219, Vierhoevenstraat, 71, Leerhoeks laan, 21, Berkenlaan, 91, Koerspleindreef, 28, Hoogboomstvvg, 277, Breugelmansstraat, 21, Hoevensebaan, 188, Gemeenteplaats, 22, Kapelsestraat, 21, Ph. Spethstraat, 96, Dorpsstraat, 28, Korte Denneburgdreef, 15, Kapelsestraat, 41, R. d'Alkemadelaan, 13/58, Bouwhandelstraat, 30, Dennenlaan, Berkenlaan, 11, Marcottedreef, 14, Marcottedreef, 16, Rubensheide, 30, Claessensdreef, 136, Pinksterbloemlaan, 5, Pellenbergstraat, 160, Graaf Henri Cornetlaan, 7, Hof Van Delftlaan, 48, Streepstraat, 17, Groenendaallaan, 356/61, Dorpsstraat, 21, Kasteeldreef, Antwerpsesteenweg, 6, Ergo De Waellaan, 100,
Starrenhollaan, 5, Dorpsstraat, 46, Stationsstraat, 34 Antwerpsesteenweg, 20
9.950 Kapellen. 2000 Antwerpen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2180 Ekeren. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2960 Brecht. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2600 Berchem. 2140 Antwerpen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen_ 2950 Kapellen. 2180 Ekeren. 3010 Kessel-La 2960 Kapellen. 2180 Ekeren. 2950 Kapellen. 2030 Antwerpen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2100 Deurne
2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen. 2950 Kapellen.
Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r 1.
be Gasfabriek Champy A. De heer C hampy Nes tor Augus t Joseph w oonde met z ijn ec htgenote Vijg e n Joanna in de Nieuws traat nr 5. Het adres w er d later v er ander d in Rubens heide 142. Het gez in telde 4 k inder en: • • • •
Champy Champy Champy Champy
Suzanna Alic e, gebor en te Antw er pen op 18 dec ember 1894, Jean Augus te, gebor en te Antw er pen op 31 januar i 1896, O lga Julia Mar gar etha, gebo r e n te Antw er pen op 21 januar i 1897, Robert Leona, gebor en te Antw er pen op 26 febr uar i 1899.
Concha:,
V i l l a la B i e n v e n u e .
N. 716. F. H o l e n , phot . , Cappellez.
De woning van de familie Champy.
't Bmggeskelg 30 - maart 1998 - nr 1.
De h ee r C h a m p y had gr oots e plannen. In een br ief, g e r ic h t aan d e Bes tendige Deputatie v an de pr ov inc ie A n t w e r p e n , v r oeg hij o p 7 s eptember 1905, i n naam v an de fi r ma P h o t o lit he uit Luik , d e toelating om in Kapellen op het per c eel 8 p, eigendom v an d e heer Alfons Putc uy ps en gelegen o p de Ant w er ps es t eenw eg (zie lig g in g s p la n b i 6), e e n pr oduc tieins tallatie t e m o g e n plaats en v oor d e fabr ic age v an ac ety leengas . M e t d it gas had h i j d e b e d o e l i n g o m d e b r a n d s tof te lev er en v o o r d e o p e n b a r e v e r lic hting van onze gemeente en uiter aar d ook v oor de v er lic hting v an de pr iv éwor tingen v an d e Ka p e lle n a r e n . O m z i j n belangen v e ilig te s tellen had hij v oor af reeds onder handeld met het gemeentebes tuur om e e n ( beper k te) c onc es s ie te bek omen v oor d e a a n le g v an d e Openbar e v er lic hting. Het d o o r d e heer C h a m p y g e b r u ik t e pr oc édé w e r d in 1862 o n t w ik k e ld door de s c heik undige Ber thelot. H i j lie t w aters tof la n g s d e v l a m b o o g v a n e e n k ools pits enlamp s tr ijk en waar bij a c e t y leen o p g e g e w e k t w e r d , e e n a a n g e naam r uik end, doc h zeer ex plos ief gas. Bij d e a a n v r a a g v o e g d e hij d e r ic htlijnen v oor het gebr uik v an de 'ac ety leenappar aten' v a n het m e r k Photolithe ( z ie biz 9) .
5
6
Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r 1,
Bur gemees ter Eduar d G eelhand liet o p 20 s eptember 1905 een ber ic ht uithangen op div ers e plaats en in de gemeente om de inwoner s op de hoogte te br engen v an de ingediende aanvraag. Alle belanghebbenden k onden k lac ht ind ien e n gedur ende 15 dagen, n a m e lijk tussen 20 s eptember 1905 e n 5 ok t ober 1905, e n d it e lk e d a g tus s en 9uur e n 1 luur o p het gemeentehuis . Zoals de wet het v oor s c hr eef w er den op 20 s eptember 1905 al de dic hts t- bijwonende bur en s c hr iftelijk op de hoogte ges teld. Dez e lijs t bev at niet minder dan 63 namen. Bij de 6 3 b e la n g h e b b e n d e n w a r e n e r 2 p e r s o n e n w e lk e v e r k la a r d e n n ie t t e k u n n e n s c hrijv en, waar na z ij tek enden met een X. Het v er wonder t ons w el een beetje dat bij het afs luiten v an de onder z oek per iode op 5 ok tober 1905 e r niemand v an de Antwer ps es teenweg en o mg e v in g k lac ht h a d ingediend. We mo g e n toc h niet v er geten dat d e aanv r aag de o p b o u w v an een gas ins tallatie in een dic htbewoonde buur t betr of. Het s c hepenc ollege, s amenges teld u it bur gemees ter Ed u a r d G eelhand, s c hepen F. Hermans en s ec retaris C. Va n Bauwel, v er leende d a n ook een guns tig adv ies o p 12 ok tober 1905, hetw elk op 30 ok tober 1905 door ges tuur d w er d naar de G ouv erneur. O p v r aag van de G ouv er neur opende de pr ov inc iale medis c he c ommis s ie een onder zoek ter plaats e. O p 18 dec ember 1905 was het v er s lag k laar . U it dit doc ument ler en w ij: 1. de ins tallaties war en in de bes te oms tandigheden uitgewer k t, 2. de lok alen v oor de pr oduc tie v an ac ety leen war en zeer goed ge誰s oleer d, 3. de dic hts tbijgelegen gebuur woonde op een afstand van 30 meter van de fabr iek , 4. de lok alen war en alien gelijk v loer s gelegen, z onder enige v er dieping, en perfec t v erluc ht, 5. de ops lag van c alc iumc ar bid wer d v oorz ien in een s pec iaal daar v oor uitgerus t en degelijk v er luc ht lok aal, 6. het apparaat v oor de pr oduc tie van ac ety leengas was des k undig gebouwd. De medis c he c ommis s ie k on dan ook niet ander s dan een guns tig adv ies v er s tr ek k en aan de G ouv erneur. Het Minis ter ie v an Ar b e id s telde op 9 nov ember 1905 een v r ij u it g e b r e id r appor t op. De ingenieur - ar beids ins pec teur Paul Ver beec k k on w el ac c oor d gaan met de pr oduc tie mits de v olgende v oor waar den altijd z ouden nageleefd wor den: 1 E l k soort c ar bid ( c alc ium of ander) dat door de in w e r k in g van water ac ety leen zou k unnen v r ijmak en dient, afges loten van de luc ht en de v oc htigheid, opges lagen te w or den in gr ote r ec ipienten, 2 - D e ops lag v an c a r b id d ie n t t e g e b e u r e n i n e e n s pec iaal lo k a a l d a t z eer g o e d v er luc ht dient te wor den, 3 - E l k e b e h a n d e l in g d i e n t b i j d a g l i c h t u it g e v o e r d t e w o r d e n , w a a r b i j z o v e e l mo g e lijk het v r ijk omen van stof dient v er meden te wor den, 4 - De v aten waar in het c ar bid opges lagen wor dt, d ie n e n b ij aank oms t k oud geopend te w or den en mogen in geen gev al met een open v uur geopend wor den,
't Bniggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
7
5 - Men dient te v er mijden om vuur te mak en in de ops lagplaats van het c ar bid, - De hoev eelheid c ar bid in de ops lagplaats mag nooit meer dan 5.000 k g bedr agen, 7 - Het ac ety leengas wor dt gefabr ic eer d door s tels elmatige toev oeging v an c ar bid in een gr ote hoev eelheid water, 8 - Alle v oor z or gs maatr egelen dienen getr offen te w or den opdat het ac ety leengas zo z uiv er mogelijk zou gefabr ic eer d wor den, 9 - De v o or de pr oduc tie v an ac ety leengas gebr uik te appar aten dienen in een g o e d v er luc ht lo k a a l o n d e r g e b r a c h t t e w o r d e n . D i t lo k a a l m o e t m e t d a g lic h t v e r lic h t wor den. I n d it lok aal m a g onder g e e n enk ele v oor w aar de e e n o p e n v la m g e b r u ik t wor den. H e t g e b r u i k v a n k uns tlic ht i s v er boden, ev enals h e t s toc k er en v a n lic h t ontv larnbare stoffen. I n het lok aal is ook het g e b r u ik v an elk v oor wer p v er boden dat v uur of gensters zou k unnen v eroorz ak en. 10 - A l le appar aten w elk e gebr uik t w o r d e n v oor de gas pr oduc tie dienen uitger us t te w or den met manometer s zodat op elk ogenblik de inw endige dr uk k an gek ontr oleer d wor den. 11 - Het is v er boden om v uur of open v lam te gebr uik en v oor het her s tellen v an alle appar aten w e l k e a c e t y le e n k u n n e n bev atten, z e lf s M e t v o o r h e t o p s p o r e n v a n moge lijk e lek k en. 12 - D e appar aten waar v an d e w a n d e n i n c ontac t k unnen k o me n met ac ety leengas mogen nooit uit r ood k oper v er v aar digd wor den. 13 - De afv als toffen v an het fabr ic agepr oc es v an ac ety leen mogen slechts v er w ijder d w or den nadat dez e met water v er dund wer den, waar v an de v er houding mins tens 10 delen water zal z ijn tegenov er 1 d e e l afval. 14 - Alle handelingen dienen dus danig uitgev oer d te w or den dat alle v oorz orgs maatr egelen altijd z ullen getr offen wor den om elk ongev al en elk e gas lek te v oor k omen. De Bes tendige D e p u t a t ie v a n d e Pr o v in c ie An t w e r p e n v e r le e n d e d a n o o k o p 2 0 dec ember 1905 de uitbatings v er gur ming zodat de fabr ic age k on opges tart wor den. Voor aleer het gas k o n gebr uik t w o r d e n v oor d e s tr aatv er lic hting was e r r eeds e e n er ns tige c onc urrent opgedaagd. Het gemeentebes tuur v an Kapellen w ild e w e l dat de openbar e v e r lic h t in g d e g e l i j k z ou v oor z ien w or den, d o c h onz e gemeent ev ader en dac hten ook aan hun budget. Tijdens de gemeenter aad v an 9 augus tus 1904 w e r d het p r o b le e m v an d e openbar e v er lic hting g r o n d i g bes pr ok en. E e n b ijz o n d e r e c ommis s ie, o p g e r ic h t b i n n e n d e gemeente- r aad, s t e ld e v o o r o m p e t r o le u m t e g e b r u ik e n v oor d e v o e d in g v an d e "lampe Be lg e " m e t d e w e l k e d e s tr aatv er lic hting h e t b e s t z o u k u n n e n v er z ek er d wor den. Er w a s e c h t e r v o o r d i e n r e e d s e e n c onc es s ie t o e g e k e n d a a n d e h e e r C h a m p y waar door het gemeentes tuur in een mo e ilijk park et was geraak t. Uiter aar d w er d er een ty pis c h Belgis c he oplos s ing uitgedok ter d: m e n zou gedur ende ĂŠĂŠn jaar in de Stationsstraat 4 ac ety leenlampen hangen en in de Dorpsstraat 4 "lampes Belge". In beide s traten z ouden de lampen tegen de gev els v an de huiz en bev es tigd w or den op e e n afs tand v a n 6 0 m e t e r v an e lk a a r z odat a l l e in w o n e r s z ic h z ouden k u n n e n v er gewis s en welk e lic htbr on het bes te res ultaat oplev er de.
8
'
t
Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1
- , . f : ' :...) N
0
0
: -
C
' ' ;' '
•;):
''.
5JC.__ , - , : - - • ' r-0 .
0
• .-,') . - ,
•
C
„, 33 : • - -,.., <1.)
3
)
C . )
.
:
„,_.- 0 1 -.7•• - . : : , c p
P• ,- .• := , :.: 1 = 3:,•, 7 . :
.-
J
..• :
. ,
- -7-, , - )i •. :- -•- , - - ; C ) ç . ! Z ; .----'
T 1,r2,„ • - : : ' --, „ - 3( 1 ) •-
, --, , - -,-. .
C
)
. '- ')
' ' ' ; -•-•
e., '-'-' c c . 4_, 2 , - 2) -•-•-, 2 e ..) -, 7 _ c" - •-•T ,,,,,? --'-• : *-, - ,:- - • 01 c ,: , , C-, 7, - C : ;e 7 ,.:5 . _ r 0 ) .---. • •0Z,--3: --7C 77, --- - - r- ,7t •-• 7 , --7 -3e • " „I., _ -X1- -,,)7 . ,_ • . . , c-c - , c - -= -c 1-c )c c_ > - _0- •,---- -; : , , „7..., ,c . . , •, : , -:-_. - , c . c t c-_' - c 0 -- - -c, - . • ,L_ < c• c _ _ 0
-t c
3 , T _ • . L . ' Z . )
f
-c 2) - c- -c, -7-; • - 2; : : - : , , . . _ _ :
• , 7 , c c e Z ) , 7 _ , I c t : :
Bruggeske jg 30 - maart 1998- nr 1.
1- '
,
r .,)
- ,
..,,_,
:- ., ; : :
0
'0 : C 1 1. . -- -• : • 7 2 . ..' • ' •N . . -C F ,t =_ , 0 ' C E 2,-1 . . -. _, - 7 ,0 ) 0 L -e -, . - „.. -0 .. 7 . 0 C, I ) , -TC 7 - -„_. 3 - _ : 7 7 ; .-_, " . _,_ - , 0 c ) •< 7 Z -0 , 7 ; ._ -" ' 10 I,7 r . - o . 77, f, L -C7- .: 7 t, ' : 1 0 -);. - = . a C 7 ? C7 . c 3 . 7 7 .7 Z . ) H ' 1 . 7 :t , , . •e ,c Z) "0' , :. . -•. . - - 0 , „ ) . :, 5E ) =, c' C :) 7_• 7, H 2' . 4 ' , -: , 1 C -, _ 1 ) _ -t ' , 1' _ : _--„ I at 7 1t -C_ . -. 7 > : _ - -7• = C ) 1 , '- • , ' J_ . -I: _ t 7 . 'S 2 :• • L ' e , '_ e 0 0 ,0 . •. . , z . ET: : :' 0 7 e :.; , -_ 1 .: ., ' . 0 ..-, r n 1 J : )_- : • -• 1 : 0, : - :-), o • t 7 1;. c .L„- , . ,• 0 )LT . •,:,' - - • - - - 2 . - . , - : > . ; . . :7r C :0yE 77 , ) = 1 7 , c ..,) .: ' _ • ;•- : , : .--:" , 7 = -.,: C * .• : . , : . . , ) = 1 -7-___, : . •) . : • . .=• = Z=__ c - - 7 i' 1 .,f. z. 7 --•:' : .W -- c ,.- . 7: 1 , --, ,2 -) C V, ' 7, ,-. -r.... - 7 . " t .7 - • = , „ C -' ) o ', C ' , : - _, . • = -7'< 0 : _0 , z : t _ _ . , 7 , _ = 5 _ ' i 7 C: -. 0 7-: _0 , , 7 7 :- _ , _ , 2C 1 , ' _ : 0 - C r = L , _.. . . . - Z ,, 7 --. ' ; _ ' _ • ;'2-.. = .:27, • : :. -, _ , t _ :EC0 , ' 7 ,'x' rt -- 0, , , '- 0 :• 07 ._. 7 7 :.) Z . :•. '0 . 7 - l 0-7 ' 7,-. C. ., 0'E H ' - - ' - ,• c ) . - t= : 7 • -. ' •. . . • . _ 3 ... , . . , _0 ) 0 . ,0-, l'- '1- : , e ,. - . : -' Q 77 0.7: -, -, : - . . -. -. 7 0 Z; • = ', •2 :.-l _ , .1 i" ,, : _ , , .2 • -. ( 5, : - ' 7 7 , __,'- • C .) •;:,;-" =. • - - , : 1 , 7• 31 r' 1 : ( i ) ) ) < : . 5E ) : . ,, C • ,- , ' -. :C Z CL 7 :. , -) : . • r • ' .L'1'. : L -q, , .., Z ) -Z 7 7 _ • . C . -, _ . 07.-) c . ) - „ f- ,; - , . ...,, 1 0 - 0 •J 7 » •: 7 W p _, , . c ) :7 :.. 1 -:, 1 ; , : C 7 _ ; . - . , ,D " L 70 • : ,. , ' 1 - 7 o E 7•.Z, I C " • : ; ), 1 27 _ < • , , , , ; . • , , . . . :, z ; " .i C •_ : ) ,--, . F . •-_, 1 , :_ : 12 = c * > . := _l ) . sC ' ; : ) 7 ) t e , 77 1 .1 ' : - - C) 1 . :. tt r , , :, .,, ".., ,! ' )r : ', 1 . z •-1.: , •c
• „
-
-
0 '
--, - 7C D . - - , ) ,- c„)c , c__. 7 , , ,.., c ,c-, -, , 4 , -•-7.'D < 0C , -= 0 f ' -'- - 7 . , _ LZ.) '7 -. : - - - : ; - - : , , , - •.., •-• , 7 •, , 7 0 : C c 0 0 •.--_, 0 , z _ . c ( , = 7 , r ' 2 . _
. 7 . H f, --_ - --T o ,• . x . , . 1
t
-
r- -0 1,'' • c , c _ . t ) 1 .
0
0
7_, j
-
>
0
'771'.:-- 5):''''C C. ) ; --C. D. 7: - : : " ) • = '- - - - ' 1 : ' . ' - , , - 7 - : .: : , Z i . : ' : • - • 0 0 ; '- = ' C ) C - E 5 E ,
--,
C -
c
-
-
•;-_. E : • : _p Z ) C1. 1 3 - 7 ' _ - . )- '-. = 1 c . 1 Fr_ • _ . 0 0, 7 - - . - - , _-7 ; _ - , 3 ; _ ,t . o -' ' 7 ' -' -- c- ; :---_ '--- - c
:e
L-•,_:
„
: •--
=
0
t. - • ,- : , c ) . -
0
C
r
0 ._.
5
_
- 0 •7- - , -C . -Nj : C ) : ',
,
6-0 . 7 _-
-
-
0
0
;T
' 56M.Imp . cfc -, ' . :7 - T r 0' _ OZ) -c , 1 ' •7 0 C -, D _., - , • r •,' , o l t z) --, _ --_-_, • , -' , 0 (=- • 1- . 7 c : : j -;::, . .' _ ' 7 • ' Z 7' . • - - N I _ ,, 0) 7 L u 1 _ :- .• .,L . :3 . , ,., ' C „_ _ 72 aC L U • .2,' .. . z- e . ---) - ;) . ;) c ,- . . . . ; ••=;, •• ,__, ,-c : : : 7 •_ , 7 - :- - - • - - 7 ••, .1 . c , 1 1 7 _ .' 7 7 ) -0 0 , •• e •; c _ . . ' ,_ •- „ z ' : _ 7 ' :•.:I '. c"-) --;-;•?:cc: : 7.p7 :-2. - - , -- - - - - ) ,-,' ••13 _3: e' > „ ' . , ,,, '----? ' C , , - 7 _ ' , , et N . 4 - = e 7. • C . - 7 • , 0 •--• • . J : , ' :• . - : : - • -H ' 3 :._ - Z) 1--- . . - - : . : : c.)7 ;-_,._-___,?: t., c •-,_.=, , , -c , - -- •.1) c . E -1 - - - , : 2 - ,i.• = • c, ' 4 ; C D 1 : , ,, E ' f -c; : ' , ,- 7 :: • ) " : :1 ' -- . t , 1I ;; : -- :: ' . .. .) ' 7 Q 4 . • r -• ,: , , 7,„ . 1 7.1 , e •,- :J-f,.' c -L)• c „' ) , - ---, --- -"-,-,- _ -c 71, cp c -c - ) - -7 c L c.- 7 , , - - -l.) -. 7 , , . n - C : c , - - • , : ri-zz - 5c 1 -o o ' ' - ,_,c -.:--; z 7 7.f.) "zi .7. •_. : r- - 7•:, E - , : , 5 --.7 - , -, c ) ; , .0 .1 : . -,•b :4 -, :-_•_ - , -:4--k , - - 1 :c - c-') o :::,•: 7 . : +' e : , 2) 1 > 2 ) - ..., ' '2) ,„7 E ._,' . .' -) ' - , z7: .0co c-)• e. - e c, , :,__, c7 _ -e'c o -tn -e 0 - -, e?, , '_ :„ :5_,,_:.:-.; - ! . > .3 ,•-_-',;---, , _ ' •_._ "3: : , P -_ - ' •-c_7. ' ,, - . 7 . - c 7 -. , , ' . . , : 7. , -))J- ,•7 . , ,0 ..t'C. . . . ' 7 : ? = . ) :•-t * 7 ,-, C . t , c > _ 7 1 --; ; 1 '„,: ; , _ ::. ,): ,_ - 2__ 1 , • c- " '. 7 : 1: , 4„. :,7, --,;c) ,' ,- - 5 c :C Et e- _ r : f :-C - , • -72, ,o , E s•-- 7, 7 ) , , ) -234-..7., r 74 -H_ , : C 7 ; '
: . s c _ _ z : ) L . ; J 7 - •_. L T , u O. : , -. c •, „ r 2, 0 • _ C _ : • 7 . _2 1 1,1 z cc -' - -•:: ,_ I- Lu ,.= :7 4 o - • z ) -c -7OL L ---f, ,_, C - ,--, 1 : . ce - _, -, . - 0 • ..= -:•' ;a , t ..) ,--.,' ••, >r, -Q ? -,13 " -) ! o1 0 :- , E t - - •-• -.4) e -..ee , e , 70 ., 0 , ? -„ T i :
:• - • ,_ :'- ' = ,
-
)
:12 c ) c 1-
-
•
c t 0- ) -'-' C ) 0 -
c"7:. _
7;
- c .;; - = •':;'
ct ,_ __ c , „ . I .z . . 74 • 7_, -. . . 1- 7 , 7- _-. , _ . IC f . . , • _ -, ) -r :, -t C. - :- , - , , Z o . . . . -') . 7 . 1 ) : L-, -CL •' - ' t -. - , 7 . ). ' ) fl7 •,1,) - E,l . . _ < C > ) cc 7 c • - L' .) c -,-_ ,, .1 : 1.1 = • _ ••Z r r .7) Z ) . , c • 7 , • C.) 7 ) . - 7 ; C . ,) 0 0- 7- ' - : - 11" 7 -Z 1 0 ; Z: , - ) ;0 - :, . - 0 7 ' .. --' C < c c t ;.- 1 ,- . • - - Z ) • ' )z ' .-, .•. = 1 .• ' C
:
.:_
„ , ,„ .. , :,_:-:„- . •- , __: _,_ „ . --,.„•-._:_,_-_-
-._ --
j),7.H • " - .7 -r .0 L 7 Z 7 - P 7stc"„'.- ' -;_'c: 7''') -,;:rc• .- , : •,n , - : : ?', , -0)?,:g5 - r . _ • . z , U )--_.,0:,:7, c2,.c- - -.: I ' z , t , .7 -_ -._ ' • 7, 4_cc= -:• , , . .' 1cutC -,_ '7 ' s t ' , " ' ) „),' 0 :- - - C ,' ' ' ,!-. 7 -:',7 " _., - ,-= ,:7"
'
'
)
" Z6 . , - ' r i i r - - - - -7 : . . • .--') c ,1 - H r .: 1 - 2 O, - - , t-;-,- -Q -t.._ :_:,- - ,c--- - -e-.-•,,,,, c.e' _-,...,..-„ ... : 0 I . P -,„, „. , - , _c• - : , -- ,,,t „ c -,- -.-_-. : -- ;•-• t = -,:-. c 9 t j„, , : : „• , 4- , L t 2_ , - •' •• / - . ; c ( . -, , - - 1- • ,) c , c 9 , , 3 , ; : " ; ! ) : : ; : • : -, . : 1 1 3 ? " ' ' ) ' ' ) . 1
,
Het aans tek en v an d e petr oleumlampen, h e t lev er en v an d e petr oleum, h e t onder houd v an de la m p e n en de w ie k e n z ou openbaar aanbes teed w or den e n alle k os ten z ouden ten laste v an de gemeente v allen. D e v ier ac ety leenlampen d ie n d e n door de heer C h a m p y geplaats t t e w o r d e n . H i j z o u ec ht er v a n h e t gemeentebes tuur e e n v er goeding k r ijg e n p e r la m p w e lk e g e l i j k was a a n d e k os ten v e r b o n d e n aan e e n petr oleumlamp. Indien na één jaar de r es ultaten v an de ac ety leer dampen niet beter zou z ijn dan dez e v an de petr oleumv er lic hting dan zou de heer Champy v er plic ht z ijn om alle door hem geplaats te lampen en leidingen ter ug weg te nemen op z ijn kosten. Alhoew el d e a r c h ie v e n ter z ak e uiter s t b e p e r k t z i j n h e b b e n w i j t o c h n o g k u n n e n ter ugv inden dat de heer C hampy op 13 dec ember 1909 aan de Bes tendige Deputatie v r oeg om de ho ev eelheid c ar bid te mogen v er hogen v an 5.000 k g naar 15.000 k g. De Bes tendige D e p u t a t ie v r o e g h i e r o v e r e e n a d v ie s a a n h e t s c h e p e n c o lle g e v a n Kapellen. D it adv ies is ec hter ner gens t e r u g t e v inden, d o c h h e t Pr ov inc iebes tuur beantwoor dde de v r aag van de heer Champy pos itief op 28 januar i 1910. De c ar bidlamp is n ie t k unnen d o o r d r in g e n als " de" la m p v oor d e s tr aatv er lic hting. C ar bid wer d wel gebr uik t v oor de v er lic hting van auto's en fietsen. De naam Champy v er dw ijnt dan ook uit de doc umenten. Waar s c hijnlijk was de r eeds v r oeger v e r me ld e tes t n e g a t ie f uitgev allen. T ijdens d e gemeent er aad v an 15 a p r il 1909 w e r d bes lis t o m tot 31 d e c e m b e r 1920 de I mp e r ia l Continental Gas As s oc iation (I.C.G.A.) e e n m o n o p o l i e v e r l e n e n v o o r d e v e r l i c h t i n g e n d e d is t r ib u t ie v a n dr ijfk r ac ht in Kapellen. Roger Balbaert. Bronnen: 1. Gemeentearchieven Kapellen. 2. Provinciaal archief Antwerpen. 3. Grote Winkler Prins Encyclopedie. 4. Noël Kerckhaert en Dirk De Vleeschauwer: "Waterdruk in Antwerpen.. .een stroom van electricitelt".
RECHTZETTING In 't Bmggeske nr 4 van december 1997 is er in het artikel over de eerste " Maire "va n Kapellen een spijtige nalatigheid gebeurd, ni één cijfer is weggelaten! Op biz 136 bij : D E CLERCK: sta mmb o o m 1. staat er b i j punt DE CLERCK Adrianus, " Kapellen, + Kapellen 6.9.1762, x Kapellen 15.7_173_ Dit moet zijn: DE CLERCK Adrianus, Ka p e l l e n , + Kapellen 6.9.1762, x Kapellen 15.7 1738 Onze verontschuldigingen voor dit spijtige voorval! De redactie.
10
Bruggeske jg 30 maart 1998 n r
Heraldiek voor een wandelaar t e Kapellen. Met deze wat ongewone titel bedoelen we merkwaardigheden, die doorgaans aan de aandacht van de wandelaar ontsnappen, meer kenbaar te maken. De zaken die hier bedoeld zijn brengen bij nader bekijken en bestuderen soms interessante feiten aan het licht. Het meest voor de hand liggende en door ieder goed gekend gebouw dat daarover iets te vertellen heeft is het gemeentehuis in de Chr. Pallemansstraat. Wie, staande aan de voorgevel en wat hoger kijkt dan het balkon, zal boven in het tympaan (1) een beeldhouwwerk bemerken dat een wapenschild blijk t te zijn. Nu is het wel zo dat van op de begane grond niet goed te onderscheiden is wat het voorstelt. Daaraan kan de heraldiek wat verhelpen, het is al een zeer oude gewoonte dat bouwers of latere eigenaars van kastelen boven de ingangspoort of tegen een muur hun wapenschild laten aanbrengen, het is zowat hun in steen gehouwen naamkaartje. Het gemeentehuis is als kasteel niet zo oud, het werd pas begin vorige eeuw gebouwd, n.l. in 1827 door een zekere baron van Haeften. Na in de loop der jaren enkele malen van eigenaar veranderd t e zijn werd het in 1 9 2 0 aangekocht door een Nederlandse jonk heer Johan van Vredenburch die aan het gebouw belangrijke veranderingen liet uitvoeren. Als lid van een voorname wapenvoerende familie liet hij ook zoals, de vroegere kasteelheren, zijn wapen in de voorgevel aanbrengen. De nieuwe kasteelheer werd geboren te 's Gravenhage op 11 november 1880 en was in 1914 te Antwerpen gehuwd met Henriette Laura Hombach, geboren te Hulst in 1891. Johan van Vredenburch was rijkslandbouwconsulent geweest aan het Nederland gezantschap te Brussel. Alhoewel te Antwerpen gehuwd schijnt hij de eerste jaren van zijn huwelijk in Holland gewoond te hebben want van z ijn 3 kinderen werden er twee, een dochter en een zoon geboren te Tholen (provincie Zeeland), respectievelijk in 1914 en 1917. De dochter Anne Jane Louisa van Vredenburch huwde in 1946 te Noordwijk met Frans Willem, graaf van Limburg-Stirum, een van de voornaamste adellijke families. De zoon evenwel stierf te Kapellen in 1936, waarschijnlijk ongehuwd. In hetzelfde jaar nog van de aankoop van het kasteel werd te Kapellen op 20 september 1920 nog een dochter geboren. Toen ze in 1940 huwde met Johan Christiaan de Marez Oyen woonde ze nog te Kapellen want het huwelijk werd aldaar voltrokken.
(1) Tympaan of timpaan: in de klassieke bouwkunst het driehoekige gevelveld tussen de kroonlijst en de schuin oplopende daklijsten van een gebouw. De term wordt ook als synoniem van fronton gebruikt (Grote Winkler Prins)
Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
1 1
In november 1816 werd aan de familie van Vredenburch adel verleend in de persoon van Jan Willem van Vredenburch, met een wapen gedeeld waarvan 1 van goud een dubbelk op adelaar van sabel, 2 doorsneden ( = horizontaal in twee gelijke delen), waarvan a) v an zilver een roos van keel (=rood) met knop en puntjes van goud, b) van keel een vis van zilver getopt met een kroontje van goud, een aanziende helm van zilver met tralies boord en halssnoer van goud, gevoerderd en bevestigd van rood, helmteken twee zwarte adelaarspoten geplaatst in V-vorm en met de klauwen omhoog, helmkteden rechts goud en zwart, links, zilver en rood. De bijv ers iers elen v a n dit eerste wapen gaan we weer houden omdat d e z e e e n w e in ig v er schillen v an datgene toegekend aan J ohan van Vredendenburch. Voor deze laatste blijft de blazoenering v an h e t s c hild hetzelfde maar d e h e l m i s e e n w einig schuin geplaatst en de helmkleden w o r d e n goud en zwart, het schild is behouden door rechts een omziende adelaar van goud met neerslaande vleugels, link s een aanziende leeuw v an goud, het geheel staande op een console van goud, waaraan een wimpel met de leuze: "AGRO EVELLITE SPINAS".
1)antrebettburc4_
Hierbij dient opgemerkt dat in de heraldiek rechts link s is voor de aanschouwer en links dan rechts.
We veronderstellen d a t Johan v an Vredenburch z ijn k inderen overleefde w ant onz e br on spreekt niet van andere nakomelingen. In 1962 werd het kasteel Vredenburch nog tweemaal verkocht aan partikulieren om ten slotte in 1966 eigendom te worden van de gemeente. Werd geraadpleegd Nederlands Adelboek 1953 en 1959, en vaststelling terplaatse. J. Goolenaerts.
12
't Bruggeskeig 30 - maart 1998 - ar l .
be fotograaf Frans Hoelen.[1] De eerste fotograaf in Kapellen, gekend tot buiten ons taalgebied, soms zelfs nog beter dan in de eigen gemeente! De ouders van Frans Hoelen waren: Joseph Ferdinandus Hoelen H a s s e lt 15.8.1841 e n Adriana Antonia Janssen R o o s e n d a a l (Noord-Brabant) 23.4.1844, + Roosendaal 13.4.1872. Joseph Hoelen kwam op 8 maart 1865, na een verblijf te Brussel, te Roosendaal aan. Hij was huis- en meubelschilder. Op 20 februari 1868 huwde hij te Roosendaal. Zijn vrouw was modemaakster. Na het overlijden van zijn echtgenote vertrekt Joseph op 15 mei 1872 naar Kapellen. Zijn zoon Franciscus wordt bij zijn grootouders van moederszijde te Chaam(NL) ondergebracht tot op 10 augustus 1873. Dan gaat hij z ijn v ader in Kapellen vervoegen, waar dez e opnieuw gehuwd is m e t MariaJosephina Feyen ( Ee c k e r e n op 23.12. 1838). Zij kwamen wonen in de her ber g" 't Pannenhuis" o p d e Antwerpsesteenweg, naas t de s mids e v an T is t de Smid waar n u h e t appartementsgebouw Putcuyps staat.
,
De Antwerpsesteenweg met de herberg 't Pannen-huis.
Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r l .
1
3
Op 18.4.1894 huwt Frans Hoelen te Cappellen met Carolina-Adriana Peeters ( 째 Cappellen 27.3.1867), zuster van bakker Louis, rechtover de Pastorij. Het jonge koppel gaat wonen in de Dorpsstraat nr 18 in een oude tweewoonst met middeleeuwse ingangspoort. Het is spijtig dat dit gebouw niet gespaard gebleven is. Het was ongetwijfeld een getuige van de zeer vroege Spaanse aanwezigheid in onze contreien samen met de Kapel van St. Jacob de Meerdere, nu de parochiekerk.
I n 't Dor p. D a n s
De woning van schilder en Photographe F.Hoelen.
Uit het huwelijk Frans Hoelen-Carolina Peeters kwamen voort: Maria-Josephine O Cappellen 29.12.1897, + Kapellen 14.2.1978. Frans-Louis-Theophile a Capellen 25.1.1902, + Kapellen 11.8.1977. Francisca-Ferdinanda-Paulina C a p p e lle n 22.2.1905. Zelf heb ik Frans Hoelen niet meer gekend, door zijn vroegtijdig overlijden in 1904, kwam ik te laat op de wereld (in 't zelfde jaar), maar wat ik van hem later heb horen vertellen, en vooral wat ik van zijn zichtkaarten reeds gezien heb en nu s oms nog ontdek, denk ik wel een beeld van hem te kunnen maken. Frans Hoelen, die huisschilder van beroep was, en zoals het toen rond de eeuwwisseling meestal gebeurde, in de lange harde winters v an die tijd, zaten de schilders, die in onze gemeente zeer talrijk waren, meestal achter de leuv ens e stoof', want de schilders hadden het meeste werk in de periode van de grote kuis en de kermis. Toen op het einde van de vorige eeuw de mode der fantasiekaarten een broertje kreeg, of was 't een zuster, onder de vorm van zichtkaarten, bracht zijn vriend, de heer A. Waegemaekers, de uitbater van de toen selecte kruidenierszaak ' La Chaine ', later ook de 'Ketting' genaamd uit de Statiestraat, hem op het idee, ook die weg op te gaan.
14
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
ik meen t e gelov en d a t hij toen z elf a l w a t m e t d e fotografie vertrouwd was . D e heer Waegemaekers toen reeds een volleerd liefhebber-fotograaf, wer d in 1900 met een foto genomen aan het Fort van Kapellen, winnaar van de eerste prijs op de tentoonstelling te Parijs! Zo zien wij op de eerste zichtkaart die hij maak t van zijn huis in de Dorpsstraat ( F. Hoelen N 69) dat men bovenaan kan lezen 'schilder', en onder het winkelraam 'Photographe'. Hij sloeg direct aan het werk en gunde zich rust noch duur. Eén z ic htk aart ( zie foto hiernaast ) heb ik nog ontdekt waar hijz elf m e t de lange ouderwetse s c hilders k iel de p o o r t v a n 'Villa Gerok ' zal gaan schilderen en voor de folklore, er een boer met hondenkar en eierkorven aan de armen bij plaatste F. Hoelen N 20) . Natuurlijk m o e s t hij iemand anders het fototoestel laten afdrukken. Hij maakte zichtkaarten van gans ons Polder- en Heidegewest. I n Oost-Vlaanderen, in Nederland tot Hoogerheide, in de Kernpen: Essen, St. Lenaarts, Westmalle, Pulle en nog meer. Door een afspraak met G. Hermans, de beroemde Antwerpse fotograaf, k wam dez e n i e t in Kapellen e n Frans Hoelen niet in Antwerpen om foto's te nemen, s lec hts i n Oos terweel wer d 6énmaal tegen die regel gezondigd. Frans Hoelen moet met een artistieke begaafdheid geboren zijn. Door te zoeken en te tasten, heeft hij na een vijftigtal zichtkaarten een vaste vorm kunnen geven aan zijn productie. Het voortdurend kontakt met kunstschilders en artiesten van alle pluimage, waar toen in Kapellen geen gebrek aan was, zal hem daar zeker bij geholpen hebben. In de korte periode die hij nog te leven had, heeft hij een massa zichtkaarten nagelaten, die echte juweeltjes zijn. Dat zijn 'plezante spuitersaard' ook een r o l speelde k omt vooral tot uiting in de de volgende beelden: Berendrecht 'Op hun gemak' (F. Hoelen N 663), Kapellen Statiestraat (F. Hoelen N 3268), De burcht van Pikes, Heidestraat enz. Er is het tijdsdokument van de oude volkswijk Essenhout te Kapellen, destijds een slijkstraat met brede karsporen, waar het in die k leine huizekens krioelt van vrouwen met veel kinderen, en waar de mannen op zoek z ijn naar werk aan de dokken. Niet alleen waren zijn zichtkaarten zeer mooi, de kwaliteit en houdbaarheid is evenals die van G. Hermans de beste van gans ons land. Men mag gerust aannemen dat hij ongeveer een 5000 tal kaarten nagelaten heeft. Zijn schoonbroer Louis Peeters en later zijn zoon Louis, brachten dit aantal tot meer dan 11.000 clichés.
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 -
15
Zo bezit ik een famillefoto van een dubbele gouden bruiloft in de Bullensfamilie, (But in de volksmond) waar de groep zo groot was dat de kleinkinderen afzonderlijk moesten afgebeeld worden. Hij besteedde erg veel zorg aan de foto's van de jubilarissen en kinderen. Door de ' Bullensen', dat was bekend, k w am het nu door overerving of kwam het doordat zij bijna alien 'herberg of estaminet '- uitbaters waren, een goed gebruik van gemaakt. Toen onze Frans zag dat het ijverig maar profi jtig nageslacht de huldeblijk en v oor de jubilarissen o p doek getekend o f geborduurd had, en daarna had laten inlijsten, kwam de echte spuiterse Hoelen-aard boven. Hij plaats te toen d e twee grootste, langgerokte, mees t u it d e k luiten gewassen Buitens dochters, zoals gewoonlijk ieder jaar zwanger, aan de buitenzijde van de groep die hij ging vereeuwigen en drukte de twee ingelijste herinneringshuldeblijken zo stevig mogelijk tegen de benen van de bewuste dames, dat de dikke buiken gezellig over de kader kwamen kijken, wat nog jaren daarna voor de mensen van die tijd een bron van lol en moppentapperij was.
jEsus, MARIA He'er. , get4 al z lhier m aanden i s i n u w e h a n d e n g i j a l d eleven palen 'z ijn J Ogest S eld E die P hij 'dot kan Overachri.j. d ec bidit•, a • J o B, ; , , : 5 * H. g e i n , 'Bid voor v ' t de Ziel • •
V A N Z A L IG E R
t i ' t ' . t EC IITGEN OOT V A N ' d CAROLINA P E E T E R S e geboren 'te Roosendaal (Holland) den 15 April 1870, en n godvrucht ig overleden te Cappellen den 1 December 1904 m e nG ij, o Heer, z ijt m i j n bes c her m er e n m i j n e verh es e r l stem i j c heb i k t ot den H e e r v er hev en en h i j h e t t 4 5 kmiijhn van g , u i t zijn heiligdom verhoord. e z0 m ijn God, weea G ij, n u i k h i n t C e r " b i j hen • i n ben, h u n v er t r oos t er h u n n e s t er k t e, : 11? s t eun, j ghunne belooning. t i nG elijk enfle moeder hare k inder en vert re6st , zegt . , 2 jdei Heer , zoo zal ik u vert rciost en. B e m i n d e E c ht b7 • genoot e bet r ouw op G od en 'uw her t zal e p o f f , 2e z. van adv. u et har t v an Jeans, m aak dat i k U alt ijd rit_gOr r 'meer bem inlie. ' W O dagen elk e t Z o t hart van' Maria, w e e i n i j i t 1 4 •• • • • S O O dagen elk e reis m 4; I' • P i j Dr uk k . Van Bet t ri. lergh, Cappellon. h e t h o o t & o p . M i j n e
Wat de afbeeldingen v an de zichtkaarten betreft, l a gen onz e medeburgers in d e bov ens te schuif, w a n t daar die foto's meestal ' s zondags genomen werden, waren de heren dan ook op hun Paasbest, m e t b o lhoed en s oms n o g m e t ' processiefrak ', d e dames meestal met de ouderwetse kapmantel.
•ranciocul Fodinanduslioelog •- ' Voorzien van de RH. Sacramenten
De her en die hij hier en daar van de tapkast of biertoog moest gaan halen, konden d a n o o k r us tig e n waardig poseren. In de andere afgelegen gemeenten, waar het gewoonlijk op een weekdag gebeurde, waren de mensen op hun 'werkdags' en d a t br ac ht s amenscholingen teweeg waar weinig u it te herkennen valt.
En ja, dan is er nog de grote groepsfoto van een oude harmonie, de Katholieke, ten t ijd e v a n d e ' Boerenoorlog' zoals m e n d a t bij ons noemde. I n bewondering v o o r de Transvaalse Z uid- Afr ik a ) boeren, d ie het machtige Albion, Engeland, de wereldmacht van v156r 1914, durfden trotseren en uit medelijden met de slachtoffers onder de Boeren, werd waarschijnlijk, ter gelegenheid v a n Vastenavond, ( d a t t o e n i n o n z e contreien, van 's morgens tot 's nachts duchtig gevierd werd) een verklede optocht gehouden om de collectebussen meer inhoud te bezorgen. Wij staan in be- of verwondering v oor het krijgshaftig voorkomen e n het 'moderne' oorlogsmateriaal van onze voorvaderen. Wij herkennen op deze groepsfoto, de grote Louis Lucas, toen zowat de lieveling of mascotte van gans het dorp, fotograaf Frans Hoelen, v erder brouwer Jan Veraert, P. De Schutter, Nand Feyen en nog anderen. Dit aandenken is tot nog toe in bezit van vele Kapelse families, en wordt nog met trots getoond.
16
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr i .
Frans Hoelen, die voortdurend per 'v elo' over de Kempische zandwegen o f schaarse s tr aat stenen rotste, en met zijn door kaars of carbid verlichte krakende velo of fiets, dikwijls in het donker thuis aanlandde, werd meerdere malen overvallen door een fikse regebui. De antiregenkleding was destijds ook alles behalve waterdicht. De hoed of 'klak', de dikke 'kabaan', de zware schoenen en de 'getten', hadden als men nat thuiskwam dikwijls een paar dagen nodig voor ze weer droog waren. Hij heeft toen een zware 'waterfleuris' (borstvliesontsteking) opgedaan, en dit heeft hem zijn leven gekost. In de grote familie van kartofielen o f verzamelaars van zichtkaarten, zal zijn naam, door zijn onvergelijkbaar werk, ons nog lang overleven. Kapellen, 7.9.1977 - H. De Schutter. (' 1904 + 1985)
[1] Deze levensschets van Frans Hoelen verscheen in "Kalender", tijdschrift van de Culturele Raad Kapellen (december 1977-Januari 1978). Door de redactie van 1 Bruggeske werd het oorspronkelijk artikel, geschreven door H. De Schutter aangepast aan het tijdsbeeld van nu. Ook werden gegevens bijgevoegd.
Verz ameling van dok umentatie voor het arc hief van de heemk ring Hoghescotell! Alle dok umentatie over Kapellen is welk om! Wij denk en aan foto's, doods prenijes , doodsbrieven, pos tk aarten, k rantenk nips els , oude menuk aarten, geboortek aartjes , oude trouwboek jes , oude notaris ak ten, huwelijk s aank ondigingen, oude rek eningen van Kapelse fi rma's enz, enz... g e e f ons een seintje en we k omen even langs. 6 D ank ziji uw medewerk ing en s teun k unnen wij ons arcj hief over Kapellen v erder uitbreiden. v o o r b a Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1 a t h a
17
HET VERHAAL VA N E E N TONEELKRING De TONEELGROEP 'ONZE KRING' en de 'LODE BAUWENSKRING' te KAPELLEN,
(deel 4) "Zondag 5 ok tober een grootse dag. De leden van de Lode Bauwens k ring v ier den die dag de 1 0 de v erjaardag van d e opric hting. Z ij s tartten de d a g met een plec htige Hoog- en Communiemis i n d e par oc hiale St. Jacobuskerk t e r nagedac htenis v an d e s tic hter en pionier wijlen de heer Lode Bauwens.'s Avonds werd 'De terugk eer van Suske Perdaems ' voor een puik gevulde z aal opgevoerd. Gedurende de pauze werd de s tic hter der gilde op speciale wijze herdac ht. Voor het prac htig opges teld gete- k end por tr et werden bloemen neergelegd. Mevr. Bauwens deelde eveneens in de hulde. D e leden hadden e r ook spec iaal aan gehouden de huidige leider, regisseur, s peler dhr. Piet Soetewey in een hulde te betrekken, w ijl aan Mevr. Soetewey o o k e e n prac htruik er werd ov erhandigd'. (Uittreksel uit De Polder d.d. 12 oktober 1958). Op 11 oktober werd de viering dan bes loten met een bank et in Onze Kring.
' Suske Perdaems ' met : Godeliev e Verheyen, Jef Rouffaer, Jeanne Van Herck, L e o n Cornelissens e n R i k Raemaekers.
Op 30 november volgde "Ik hou van je, idioot" blijspel in 3 bedrijven. Zoals elk e toneelgroep had ook de Lode Bauwenskring iemand die het gordijn opende o f sloot. Dergelijk e funk tie was s oms v an belang vooral m e t het dic htdoen v an h e t gordijn. Het kon namelijk voorkomen dat, mees tal in een k luc ht, het tafereel o f het stuk eindigde met een 'plot', een goede gag die de ganse zaal d o e t schateren.
18
B
r
u
g
g
e
s
k
e
jg 30 m aar t 1998 - nr 1,
Om dez e ' p lot ' n o g t e ac c entueren was h e t noodz ak elijk d a t h e t doek heel s nel wer d dichtgehaald. Anderzijds, mees tal bij een drama, was het aangewezen dat het tafereel langz aam aan de ogen v an d e toeschouwers werd onttrok k en o m ' h e t v erdriet' n o g sterker in d e v er f te zetten De 'man van het doek' stond steeds achter de voorste coulissen en volgde met het toneelboekje het verdere gebeuren. Z o wis t hij prec ies wanneer h e t doek moes t opgehaald o f toegeschoven worden. Volgende anecdote werd mij verteld en ik herinner ze ook z elf nog. Tijdens een dolle k luc ht was h e t noodz ak elijk (i.v .m h e t mak s imum halen u it de 'plot') o m h e t doek z eer s nel, nadat de laatste woorden waren gesproken, dic ht te halen. Onze vriend achter de coulissen was echter zo in de ban van de gespeelde grappen, dat hij bulderend v an plez ier bijna k rom s tond v an het lachen. Hij v ergat dan ook v o lle d ig zijn taak uit te voeren en bleef maar steeds lac hend naar de acteurs kijken. Deze wisten niet waar k ruipen v an ellende e n deden niets anders dan naar de ma n a l s is s end roepen: "doek, doek U i t e i n d e l i j k had onz e v riend h e t begrepen en haas tte z ic h h e t doek te sluiten. Ik was z elf getuige van dit tafereel en heb nog nooit de acteurs zo teleurges teld en kwaad op onze v r iend zien kijken.
1959 Naar mijn oordeel luidde het jaar 1959 het begin van het einde in van de toneelk ring. Niet alleen was onderpas toor Guido Boonants verhuisd als k apelaan naar 'de Kapels es traat', maar ook twee gr ote s teunpilar en v erdwenen v an h e t 'toneel': Amelie e n Louis Haas t verlieten de gelagzaal v an de Kring. De k oms t van hun opv olger veroorzaakte de nodige tribulaties. Het begon nochtans veelbelovend. Op 18 januari 1959 gingen zij -hoe kon het ook andersweer eens flink 'worst- en appelbrood' eten. Leute en lach zouden weer hoogtij vieren. Op 2 5 januari her namen z ij me t succes h e t toneelwerk 'Fra Angelic o', waar J ef Rouffaer voorheen reeds had uitgeblonk en en Jeanne Van Herck eens te meer 'Onze-Lieve-Vrouw' uitbeeldde.
Tijdens een gesprek met Jeanne Van Herck vertelde zij mij dat zij de eeuwige 'Liev e Vrouw' was. Telkens deze Heilige Figuur i n een toneelwerk o p da a g d e s tond het reeds bij voorbaat v as t d a t d e r ol a a n J eanne Van Herc k z ou toev ertrouwd wor den." Waar s c hijnlijk omdat ik iets ouder was dan de overige tonee/speelstersRvertrouwde Jeanne mij toe.
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1
19
Een ongeduldige onderpastoor Boonants opent zijn geschenk.
'Fia Angelico' Jet Rouffaer en Rik Raemaekers
20
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr l .
Op 1 5 februari tr ad d e zanggroep v oor het voetlicht. U v indt verder het programma v an deze avond. De zanggroep maak te v anaf het begin deel u it v an d e 'Toon- en Toneelgroep'. i k heb echter geen onderzoek naar deze groep gedaan vooral omdat mij veel gegevens daarover ontbreken. Op bov env ermelde datum ( 15 februari 1959) ec hter traden z ij s amen met de toneelgroep v oor h e t v oetlic ht. Er wer d trouwens d e c r eatie v an e e n z angs pel v an M . Lambrechts voorgesteld.
Enkele c itaten u it h e t artik el v an D e Polder v an 15.2.1959: RDe suksesavond inger ic ht door d e z angafdeling v an d e bef aamde Lode Bauwens k r ing w er d e e n v oltr effer v an belang.... Wij vonden z eer mees terlijk het duet 'Reic h m ir die hand mein leben' v ertolk t door Mej. Janssens en dhr.C. Rebus ; het onvergetelijke 'ik ken een l i e d ' door C. Rebus ._ Na de poos v olgde dan de c reatie v an 'Zonnes traaltje', z angs pel in 3 bedrijv en door M. Lambrechts. Als eersteling.. .kunnen w ij gerust stellen d a t het stuk een meev aller was en zeer gunstig door de ov ertairik e aanwezigen werd beoordeeld."
De zanggroep met in het midden de heer Maurice Lambrechts en mevr. Bauwens.
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r 1.
21
Li z ult als lez er bemerk en dat v anaf 1959 de toneelgroep v eel s peelt ten v o o r d e le v a n kapelaan Boonants van de k apelanie (later Parochie) 0.-L.-Vrouw-Van-Vrede in de Kapelsestraat. De k apelaan had zich v oordien als onderpastoor te Kapellen geprofi leerd als een 'volkslpriester die veel initiatiev en nam. Zo was hij de oprichter van o.mâ&#x20AC;˘ de bek ende 'Vlaamse Kermis s en' die elk jaar in de hovingen van Onze Kring werden georganiseerd. Hij was het die ook gemengd toneels pelen had toegelaten en hij organiseerde in de grote zaal talr ijk e 'bals ' wat -vooral in de beginfaseniet door iedereen in dank werd aanvaard. Vandaar de belangs telling van de toneelk ring voor de kapelaan en zijn bouwambities.
Op 8 maar t ric htte de Lode Bauwens k ring samen m e t de tur nk r ing Patria een 'half-vastenavond' in onder de naam van 'Ritmis c he avond'. De totale opbrengst zou gaan om de mzo sympathieke EH . Boonants te helpen in de eindfase van de opbouw van zijn kerk.Rcitaat uit de Polder. Ik citeer verder: 11 En de reeks hulpv erleningen gaat verder vermits er op z ondag 15 maar t e.k. i n Onze Kr in g d e Lode Bauwens k r ing v oor de tw eede maal- e n d i t o p algemeen verzoek- h e t v er maar de toneels pel v oor het v oetlic ht br engt: 'D e ter ugk eer v an Sus k e Perdaems'."
Louis Verbaenen, Leon Cornelissens en Jet Rouffaer in een sketch.
22
Bruggeske jg 30 - maan' 1998 - ar 1
JosĂŠe Haast en Je f Herman in 'De terugkeer van Suske Perdaems'.
Op 5 april lees ik in De Polder: AFSCHEID A A N L O U I S E N AMELIE O p Paas maandagav ond had in Onze Kr ing een z o s pontane als har telijk e h u ld e plaats ten overstaan van Louis en Amelie d i e o p / apr il afs c heid n a men. Namens de v ele leden v a n de Lode B a u w e n s k r in g n a m voorzitter P i e t So e t e w e y h e t woord om het ganse gezin Haas t in de bloemen te zetten, dit v oor de im m e r onbaatz uc htige h u l p en medewerk ing die z ij ten a lie n tijde mochten genieten vanwege de gans e f a m ilie Haas t. W a n neer het echtpaar een pr ac htige Westminsterklok i n o n t v a n g s t moc ht nemen was hen de emotie toc h w e l even te sterk.
't Bruggeske ig 30 - maart 1998 - nr
23
Op 12 april s peelde d e k r in g h e t toneels pel v a n Ant oon Coolen :"De v ier jaargetijden" onder de regie van Jef Rouffaer. Na een -naar mijn oordeel onheils pellende- stilte hernamen zij op 13 dec ember 1959 in de Parochiezaal van Zilverenhoek ' D e terugkeer van Suske Perdaems'.
1960 De Toneelgroep s tar tte h e t jaar i n 'Zilv er enhoek ' m e t ' D e gebroeders Kalk oen' o p 7 februari 1960. 'De Polder' maak te duc htig reclame en s c hreef o.m.: "Wilt U een gezellige avond, k om en lac h eens goed mee want ge z ult onze oude gloriën a a n it werk zien: Rik Dillidn, Rik Raemaekers, J ef Rouffaer, Jeanne Van Herck, Hélène Heirman enz. enz .' Op 14 februari 1 9 6 0 verhuisden zij naar zaal Concordia, Dorpsstraat, me t het blijs pel 'De schat uit Congo', een s pel in 3 bedrijv en. Dit toneelwerk hernamen zij de week nadien in de parochiezaal van Zilverenhoek. Op 2 8 s eptember openden z ij h e t nieuwe toneelseizoen m e t de Amerik aans e c omedie: 'Mrs. Patterson's c hauffeur'. De opvoering vond plaats in de feestzaal 'Concordia'. Op 1 8 dec ember s peelde de t o n e e lk r in g i n z a a l 'Ex c els ior ' in Hoogboom. Z ij hadden blijkbaar veel succes met : 'En waar de ster bleef stille s taan' van Felix Timmermans.
Jef Rouffaer, Rik Raemaekers en Toon De Bel.
24 B u g s e
t r g e k j
Mannelijke 'duivel' Marinus Jongenelen en Jef Rouffaer.
Zij traden dit jaar slechts viermaal voor het voetlicht en - vooral - zij s peelden niet meer in 'hun' zaal Onze Kring.
Wat was er gebeurd? In feite een in-trieste geschiedenis van naas t elkaar praten, niet naar elkaar willen luis teren en k oppig vasthouden aan een eigen s tandpunt. ik heb met diverse mensen 'v an des tijds ' over deze 'affair e' gesproken en gepeild naar de oorzaak ervan. Dit zijn mijn bev indingen: Bij het afscheid v an de familie Haas t werden dez e opgev olgd door 'mensen uit Berchem'. Daar waar de vorige concierges zeer soepel waren in de uitv oering van hun taak wilden deze 'nieuwe mens en' eerder de regeltjes correct opvolgen en dulden zij geen tegenspraak. Dit leidde al s nel tot ongenoegen. Kwam er nog bij dat de leden het weggaan van de vorige concierges nog niet helemaal verteerd hadden. Slotsom van een ganse reeks wrijvingen was een ultieme v er gader ing m e t pas toor Kenis. De toneelgroep s telde twee belangrijk e eisen namelijk : Medebeheer in de organisatie van Onze Kring, dus z itting hebben in de beheerraad, en h e t verwijderen v an d e pas aangeworven concierge. Twee eisen waarop pas toor Kenis niet wenste ( k on?) ingaan. Dan volgde de breuk. Niettegens taande diverse pogingen van buiten de groep om t o t een verzoefling te komen moes ten de spelers 'hun zaal' verlaten. Dit w e l s tr eng v er dic t v er plic htte h e n o m n a a r elder s t e v erhuiz en m e t a l h u n z e lf gemaakte decors, me t hun lic ht- en k lank ins tallaties enz. Geluk k ig vonden z ij een plaats in het vroegere schrijnwerkersatelier van Jef Van Herck in de Hoevensebaan. Het zou ook daar z ijn d a t z ij i n d e toek oms t hun oefen- s tonden z ouden houden e n h u n gez ellige samenzijn-avonden inrichtten. Bniggeske jg 30 - maart 1998 n r i .
25
ik heb wel sterk de indruk dat de ganse groep steeds de beslissingen van hun bes tuur en vooral van Piet Soetewey goedk eurden en hem steeds onvoorwaardelijk steunden. Persoonlijk meen ik dat ĂŠĂŠn van de twee eisen die z ij s telden, namelijk het verwij- deren van de concierge, onmogelijk door pastoor Kenis kon ingewilligd worden. Feit is dat zij van 1960 a f 'op den dool' geraak ten en v oor hun toneelopv oeringen nooit meer een 'v as te stek' hebben bemachtigd.
1961 Op 1 5 januari 1 9 6 1 hernamen z ij 'D e s ter ' in fees tz aal Concordia. O p 9 apr il v olgde in Concordia ' E r z it muz iek in',en d i t t o n e e lw e r k her namen z ij i n d e z aal Ex c els ior t e Hoogboom op 23 april.
Een repetitie bij Jef en Jeanne Van Herck: Ruggelings: Piet Soetewey, Jet Rouffaer, Christianne Verdonck en Jeanne Van Herck; overigen v.l.n.r.: Alfons Van de Broeck, Mevr Dennissen, Magda Vermeiren en Rita Verbist.
26
't Bruggeske jg 30 - maan' 1998 n r i .
De groep van 'Er zit muziek in'; Zittend: Magda Vernleiren, Rosie Van Elsacker en Toon De Bel. Staande le rij v.l.n.r.: Jeanne Van Herck, Rik Raemaekers, Helga Smets en Jet Rouffaer. Achteraan: Marinus Jongenelen, Louis Verbaenen en Leon Cornelissens.
S TE V E NS : I k wi s t ni et hoe i k ' t had hi er. D e e e n z a t te mopperen, en jij stond m'n hand maar te schudden. J AAP: Hahaha! (met arm om Stevens z 'n schouder): Gaat u maar mee, meneer Stevens, dan zoeken w e even een t o f plaatje v oor u ui t S TE V E NS : Graag, gnaws. (bi j de deur zegt Stevens) Fi j ne jongen, he ? (bei del ç a4 ELS: Hoe is 't met v a .M I E R V a d e r i s o p z oek n a a r een andere Carusoplaat.. d e0i, , j a, tante Stien was nog hi er. Oo m K arel wi l de wi n stucadoren! A l s v ergoeding v o o r d e gebrok en plaat! m kel aA m ELS: c h,s w?a t leuk! M a a r dat hoeft toc h niet?
MIE P : H e , hoel ang houden w e d a t gez eur n o u nog? I n plaats d a t je enthousiast bent ov er z 'n v oorstel... A N T O O N (bi j draai end) : A c h .. , van i k Karel v i. Mna adr... d a' t k an t j e toc h ni et v an hem v erl ano gen! o k ELS: Nee, dat k unt u ook niet, v ader. LI hoeft alleen maar w e l te zeggen: „K arel , ouwe jongen, j e hebt die plaat gebroa ken, a maar r z and d i g Je hoeft e r geen wi nk el v oor t e erov er! stucadoren. E v e n goei e v ri nden!" E n d a n geeft u hem een klap op z 'n schouder, zoals u dat v roeger altijd deed. A N T OON : O. z o, j ui s t j a ...... „K arel tj e! j e hebt de k os tbaarste plaat, di e i k huis had, gebroken, maar eh... ev en goeie v ri nden, hoor, jongen! MIEP: D a t heb i k ook al gezegd. ELS: H e t was v an u i n i eder gev al ook erg onverstandig A N T O O N (o p , d o o r d e s traatdeur; aan z i j n gezicht i s te zien dat hij geen succes heeft gehad): N o u . . om die plaat op een stoel te leggen. noppes A N T O O N : Een tel J e mag wel ogen v an achter en v oren , i k we b g egeweest! n v(t reok t oj as ru i t e n hangt deze, met hebben. hoed, aan de k aps tok ) MIEP: Is 't niet gelukt? MIE P : E n v raag n u eens, hoe j e doc hter 't gemaakt heeft in ' t ziekenhuis. A N T O O N : N e e ! Z e wo rde n a l i n j aren ni et meer g e perst. W e l op langspeel. M a a r di e heb i k z elf wel i n de A N T O O N (z onder interesse) : 0 , j a, hoe gi ng 't ? winkel. Da a r is 't ni et om begonnen.. ELS: A l s u dadelijk gezellig bov en k omt, z al i k alles v e rtellen MIE P : A c h, z et j e d ' r maar overheen. ' t Is nou eenmaal niet anders. AN , T OON : Goed j a, i k k om zo. A N T OON : Di e stomme Karel . MIE I kP : I k ga met le mee, El s ! ELS: Ac h, v ader, 't was toc h een ongelukje. (Els en M i en af naar huiskamer) g(Antoon g a a t naar het bureau en z i et daar de teruggeA N T OON : Da t weet i k nog zo net niet. a brachte p l a a t van Stevens liggen, Hi j bek ijk t . MIE P (bi j hem): Lui s ter nou eens, man... Stien is hi er ge'fic : r weest en di e heeft gezegd, d a t K arel e r ni et v an geslapen heeft, zo n a a r v ond i e 't . AN n-l T O O N (roept) : j aap A N T OON : Nou, en?... Z ' n slaap haalt ie wel weer in, maar JAAP le d f r (o p ): Ja. meneer...? die pl aat k ri j g i k nooi t weer terug. AN e-) T OON : W a t i s d a t v o o r een pl aat, d i e :tt,p...,bigeau MIE P : E n Karel had ook nog iets anders voorgesteld. kligt? A N T OON : ' t Za l me wel w a t moois wez en... rnn E h... o... dat zal di e fuga v an Bach zijn, die meneer JAAP: kStevens MIEP, H i j wi l de, al s pleister o p de wond, helemaal grati s a is komen ruil en. — je wi nk el stucadoren. ee aT e OON n s , Zo? E n heb j e •rn geruild? AN A N T OON : Da t heb i k hem ni et gevraagd. Di e plaat is me rr JAAP, j a , meneer. meer waard, dan 'n grati s gestucadoord plafonnetje v an kd T OON , W a n n e e r l eer j i j ' t eens a f o m o p j e ei gen AN Karel Snijder. oe 69 68 pw ji en kk Enkele bladzijden uit het ʻsoutfleursboekje' van 'Er zit muziek in'. oe fl fid 't Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r l . 27 ee zu er t) t e n !
A,
1
-. - -/: „ ,,,-t--,-, / .--.-1: (- - , — z . -• 7„ ( . , 7 r<6 z 1 , 9 A ' 0 ., / , , , .-, .; - , i2-in_e c , , , - 7 ;, ' L — -/ i ' 6/ i ;Z c j ' ' fzt-' , ' E ( e . ' , 'a,72 - , „. ( - t -' 7 ' .,. (L.(' l 'r . f .1:147ft : „ ,. ( o /,, ,0 • - ! . 1:Kc r< , — , /-• - ,- / ,, / ( „ , 1 r A7 4 • (i Yr -, 2 at ,. ,,, 'ete-eci : 1/ -_, 4 e -zi'e L , 1=71 • — t; t , ,/ CYC7 / / ; t•_ e „ , e • / - t , t . t , , , t , - . t t a ' i t ' t e, , . D ( , / : , .„ t - e / f . , . t a , / ) — ; z < , 2 i , / , c L . , ' ...nog uit het ʻsouffieurshoekie' van 'Er zit muziek in'. - , . Op 23 april. ,schreef De Polder: 2 - . Sukses v oor de Lode Bauwenskring. Niemand is Sant in eigen land. De Lode BauwensJ kring kreeg te Hoogboom meer toeschouwers dan in het bloedeigen Kapellen. De aanwezif , gen zullen-zich de verplaatsing geenszins beklaagd hebben. Zonder bepaald te schitteren brac hten de meisjes en jongens van de Lode Bauwens k ring , ,, het er met• muziek v anaf in 'Er zit muziek in'. Zulke g a s t e n z ijn te Hoogboom steeds wel; / kom. Tot de volgende maaL° ( , - , Op 9 juli speelden zij in een tent, opgesteld op het domein Starrenhof in de Kapelse- straat . edagen te Middernac ht'. 'Over twaalf „ t , , Op 4 nov ember ric htten z ij in Concordia een gezellige av ond in van 'Toneel, Bal en Zang' , , ten voordele van de s peeltuin Starrenhof. . _ _ .
_•,----t-i-, ,/ ,,r,_
/•
28
't Bmggeske jg 28 - maart 1998 n r l .
1962 Op 2 en 3 februari k on de groep opnieuw in 'Onze Kr ing' s pelen. Op uitnodiging van d e Oudervereniging v a n d e Broeders c hool s peelden z i j d e plez ier ige ges c hiedenis v a n 'Vadertje Langbeen'. D e c orres pondent v an D e Polder juic htte i n z ijn rec ens ie v an 1 8 februari 1 % . . L a aingespannen hebben om er een pareitje v a n t e maken, dat het succes alzo niet werkelijk t kon uitblijv en s tond vast als een paal boven w at er . H et deed wer k elijk deugd aan it har t o n de Lode Bauwenskring weer eens in Onze Kr ing aan 1 s w e r k tdoor t toor e Kenis z ieen e zneer . har . . telijk dank woor d ger ic ht t o t de gans de toneelZ.E.H. Pas d a d O e welr h e e l markant d een s pec e iaal lofwoord voor toneelleider Piet Soetewey... groep,n metd toch e l ia p u z e Als hopen w ij dat de Lode Bauwens k ring voor een v olgende v ertoning w e e r aan j ks lots om w e r d het mag in Onze Kring." z werk e g g Na Langbeen' v olgde een lange s tilte van 8 maanden. Op 7 nov ember speelden e 'Vadertje n zij opnieuw i n O nz e Kr in g m e t medewer k ing v an Patobk a h e t blijs pel ' D e H e ld v a n d a Waterloo'. Volgens De Polder: "een br iljante av ond m e t een z o s elek t als talr ijk publiek . tHet deed vele getrouwen v an de Lode Bauwens k ring deugd aan ' t har t hun toneelgroep terug aan It werk te zien in Onze Kring, m e t de betr ac hting dat de toneelgroep weer zijn v vaste tenten zou opslaan in Onze Kring.R De opbrengst van deze avond kwam te goede aan o gezin van een ziek lid van de toneelgroep. De hierna v olgende recensie van Gazet Van het o Antwerpen was wel iets genuanceerder dan De Polder. r e Jef R ouffaer bez i t w el ni et d e Pi et Soetew ey e n J e f R ouffaer •DE H ELD VAN W ATER LOO.. — geschikte fi guur o m i n de krijg' szorgden v oor een ui tstekende r ee Van di t nogal naïeve m aar al leshafti ge e n har tenbr ek ende l ui t egie, m aar hadden het teM po i ets zins onder houdende bl i j s pel v a n nant du C hâteau t e doen gel oven, n mogen opdr i j ven. Zoal s steeds bi j Jan N aay k ens , h e e f t d e ' L o d e I m aar w i s t di t goeddeel s t e doen de Lode Bauw enskr i ng tr offen de Bauwenskr ing. z ondagav ond e e n u i ver geten door z i j n i ntel l i gent e n feilloze ui tspr aak en de goede r olzo v l otte e n l evendi ge opv oer i ng sober spel. kennis v a n d e m ees te ak t eur s ; t v gebr acht, d a t bi j h e t tal r i j k e puDe m ees te ander e r ol l en z i j n bliek het l achen haast geen ogenslechts J e f H er m an, al s d e l um e r bilk v a n d e l uc ht w as . M e t h e t m elachtige s ol daat di e z i c h v oor episodisch e n gev en w ei ni g aanleiding tot wer kelijk akter en. T och een hel d ui tgeeft, m aak t e hi er op aangenam e kOmlahteerden de spek wisten Loui s Ver baenen, a l s d e een uitzonder ing, w at j am m er was lers ook bet nutti ge en het m enssoldaat Gabr i 61; L e o n C or nel i som dat h i j v o o r h e t ov er i ge e e n lievende, w ant de av ond gi ng t en o hooggeldeurde, k ar i k atur al e k om sens, al s d e k nec ht; Gas ton V a n voordele v an één hunner noodl i j positie l ever de. Dooren, al s een bedel m onni k; R i k c dende l eden, en w er d i nger i cht i n Raemaekers, a l s e e n our l e t ui nm e t .Patobk a». Toon D e Bel s tond daar tegenh t samenwerking man, schi l der achti ge types u i t t e Het i s m e t di e hel d een nogal over al s een ec hte ar i s tak r aat i n beelden, ter ew i j i o o k M i c hel D e verwarde ges c hi edeni s , w a a r b i j de r o l v an de ber ooi de H eer v an e Schutter, J o s L a m o t , M a u r i c e namen, t i t el s e n uni for m en v er Groenendael; o o k dez e r o l k o n Lam br echts e n W al t er H e r m a n z wisseld w or den d a t het een aar d gem akkelijk gechar geer d w or den, zich m et toew i j di ng v an hun t aak heeft. T w ee av ontuur l i j k e s ol dam aar dank zij een ui ter st genuana kweten. ten, ter uggekeer d ui t de sl ag v an ceerd spel , w aar i n hum or e n geWaterloo, k om en op het l andgoed a voel door k l onk en, m a a k t e T o o n ter echt w aar een ar m e edel m an De Bel e r de centr al e fi guur v a n l de ' h e l v an W ater l oo het s tuk v an, w aar a l de ander e ,in vd ee hoop r w aeen c hv an t , z i j n dochter s r ollen a l s h e t w a r e k onden o p aan een goede par t i j t e hel pen. steunen. Een v a n d e s ol daten g e e f t z i c h a Zijn dochter s hadden d i e s teun dan m aar voor di e hel d ui t, m aar wel n o d i g , w a n t z ow el J e a n n e l heeft weinig sukses bi j de dochter Van H er c k al s H el ga Sm ets, hoe in kw esti e: z i j ver kiest, m et vr oul zij ook hun best deden, m i sten r ewelijke i ntuïti e, de échte hel d, di e li ëf tegenov er d e s ter k er e m anzich i nm i ddel s al s tui ni er sknecht e nelijke spelers. l ets ster ker , m aar uitgeeft, i n afw achti ng d a t hi j de oplichter z al ontm asker en. Z o v er ook gem ak k el i j k er , w a s d e r o l a van de m eld, uitgebeeld door Magkor nt het natuur l i j k pas na de noda Ver m ei r en. c dige ver w i kkel i ngen; w aar i n kom ische s i tuati es , s enti m entel e s c èt nes e n degengekl etter el k aar a f wisselen. e u Wordt vervolgd J e f HERMAN r s z 't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1. 29 i c h L. T. r. a. L. . 1 1,112L,LJE J V
be kerk van Putte - Ertbrand. Tot in de late middeleeuwen beschikte de parochie van St-Dionysius te Putte niet over een eigen kerkgebouw. D e erediensten v onden e r pleats in een herberg-kerk, gelegen o p h e t grondgebied van Putte-Stabroek. Dezelfde ruimte werd ook gebruikt als catechismuslokaal en werd daarna telk ens opnieuw in orde gebracht om als gelag- zaal t e dienen v oor de Putse herbergbezoekers. In 1646 bouwde pastoor Siardus Bogaerts met de recuperatiestenen van het fort "Het Sluisken" een kapel tegen de herberg, z odat de gelagkamer voortaan k on beschouwd worden als een schip en de kapel zelf als het koor van de kerk. Door de toename van de bevolking werd voornoemde ruimte te klein en in 1659 begon pastoor Siardus Bogaerts me t de bouw van een k apel. De eerste fondsen hiervoor bekwam hij v an Magdalena de Cusance, echtgenote van Albertus van ts Heerenberg, markiezin v an Bergenop-Zoom en de heren van Boxmeer. De gronden verkreeg hij van de graaf van Hoogstraten. Uit een kerkverslag v an d e landdek en v oor h e t jaar 1 6 8 0 k rijgen w ij e e n beeld v an d e toenmalige kerk: "Die kapel aldaar bevat slechts een enkel altaar dat niet gewijd doch treffelijk is en a l het nodige bezit. Het tabernakel bevindt zich in het altaar. De biechtstoel is z onder traliĂŤn. De predikstoel kan er door. De doopvont is in koper, sluit goed en bevindt zich nabij het altaar. De k apel is klein, doch schijnt het, voldoende voor de gemeente. z ij heeft geen inkomen behalve enige aalmoezen die ook gering zijn". De kapel bleef nagenoeg onveranderd van 1659 tot 1769. In dit laatste jaar werd zij vergroot en opnieuw opgebouwd d o o r J onk er Joannes Josephus Mor etus , v erblijv en- d e o p h e t Ravenhof. Onder het bestuur van pastoor Petrus Josephus Meert werd in 1 7 6 9 naas t de kerk ook een nieuwe pastorij gebouwd. Tijdens de Franse Revolutie werd de kerk in s eptember 1797 gesloten en de pastorij werd gebruikt als gendarmerie. Na de verkoop van de kerkelijke goederen in 1 7 9 8 werd de kerk gebruikt als paardenstal en fourageplaats. De pastoor was naar Nederland gevlucht waar hij op enkele meters over de grens voortaan de H. Mis kon opdragen voor de Putse bevolking. Pas in het jaar 1803 kon hij opnieuw bezit nemen van zijn kerk op Belgisch grondgebied. In h e t jaar 1 8 3 6 wer d d e k er k nogmaals v ergroot m e t s teun v a n Mev r ouw Dier t v an Kerckwerve. Voor de inzegening van het gebouw onstond er een fikse rel tussen de bisschop van Mechelen en de apostolische vicaris van Breda. Niet alleen het benoemingsrecht van de pastoor v an Putte maar ook de eigendomsrechten o p de k erk werden door de geestelijke overheid van zowel Belgische als de Nederlandse kerkelijke overheden opgeĂŤist. In 1843 werd de gr ens v an d e paroc hie v an Putte herz ien e n k eer de d e r u s t v oorlopig ter ug i n d e grensparochie. 30
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
In 1859 diende er een nieuwe pastoor aangesteld te worden en opnieuw barstte de strijd los tussen de kerkelijke overheid van BelgiĂŤ en Nederland. De ruzie bleef voortduren tot in 1868 een diplomatieke oplossing werd gevonden. De pastoor zou benoemd worden door de Bisschop van Mechelen. De kerk en de pastorij, gelegen op Belgisch grondgebied, werden eigendom van de Belgische parochie v an St-Dionysius, doch er werd een financiĂŤle tussenkomst aan Nederland betaald van 28.000 BEE Pastoor P.J. Goetschalckx schrijft in zijn rijkelijk gedocumenteerd werk: "Kerkelijke geschiedenis van Eekeren, bevattende de parochiĂŤn van Ekeren, Hoevenen, Kapellen, Brasschaat, Ertbrant, Brasschaat-ter-Heide, Hoogboom, Donk, St.-Mariaburg en Rustoord": "In de nac ht tussen 8 en 9 m e i 1 8 9 4 k w am eene allerzwaarste r a mp d e par oc hie tr effen. H e t v uur, d o o r eene misdadige hand, schijnt het, aangestoken, kwam, dien nacht de kerk, v oor welke men zoolang had gestreden, in assche leggen en bedreigde mede de pastorij. Bij den morgen van den 9den bestond e r niets me e r v an d e k er k dan v ier mur en; aan d e binnenz ijde w as z ij geheel lediggebrand; pas bleven er nog eenige stukken en brokken van altaren, beelden en andere sieraden over." In Gazet van Antwerpen, d.d. 11 mei 1894 lezen wij: " B r a1894 n d rond d middernacht e r k isede rkerk k van . de H. Dionysius te Putte-Kapellen totaal afgebrand. mei E e r g i s t e r e n , Slechts d e mur en blijv en recht. H et dak en de toren z ijn inges tort en a / de kerkmeubelen d i n s de kerk d stond a g houtmijt die in vlam geraakte. De toren is op de pastorij, verbrand. Nevens een 8 die nevens de kerk staat, gevallen: pannen kapot, verder geen schade dan door het water. Men heeft vermoeden dat de brand aan kwaadwiffigheid is toe te schrijven.
Foto genomen na de brand. Het portaal i s alles wat e r is overgebleven van d e oude kerk. Rechts v an h e t port aal z ien we de woning van de f amilie Van Bouwel. Bmggeske jg 30 - maart 1998 - nr 1.
3
1
Zelfs een persoon wer d aangehouden, h e t is, tussen haakjes gezegd, de zoon v an een der achtbaarste families v an H o /lands Putte. D e k er k en d e inboedel z ijn verzekerd door De Schelde voor 40.000 BET. Het parket terplaatse; Gisteren namiddag (woensdag) is het parket ter plaatse geweest. Naar het schijnt is de aanhouding bevestigd." Dezelfde krant schreef op 12 mei 1894. "De genaamde L., 2 2 jaar, klerk, wonende te Putte Holland is op bev el van de onderzoeksrechter van Cutsem aangehouden en naar de celgevangenis gevoerd der s tad Antwerpen, verdacht van d e br and ges tic ht te hebben a a n d e hoev e Van Bouwel waardoor de k er k afbrandde". En dan verscheen er in de kranten niets meer over de brand, noch over de dader. Bestond er toen reeds de gekende doofpot? We weten het niet. Het portaal van de oude kerk was blijven staan naast de oude pastorie. Toen de pastorie in de nac ht van 1 6 op 1 7 mei 1940 opgeblazen wer d bleef h e t portaal nogmaals overeind staan. Wanneer d e Kerkfabriek i n 1950 de grond waarop de pastorie en de kerk hadden gestaan verkocht, heeft ze het portaal aan d e gemeente Stabroek geschonken. Op kosten van graaf Moretus werd ze dan geplaatst in de Moretuslei. Wel weten w ij d a t pas toor Smets d e zware opdracht kreeg o m e e n nieuwe kerk t e bouwen. Alhoewel diverse testen uitwez en d a t de fundamenten e n de overgebleven mur en n o g voldoende s terk waren om als basis te dienen voor h e t nieuwe kerkgebouw werd toch de beslissing genomen om het gebouw op te r ic hten i n h e t midden v a n d e parochie, d.w.z. op de plaats waar momenteel de kerk staat. De werken werden uitgevoerd door de aannemer Laenens u i t L i e r v o o r d e s o m v a n 133.600,- BEF en dit volgens de plannen v an architect J. Van der Gucht uit Antwerpen. De inhuldiging vond plaats op 3 november 1900 door Kardinaal Goosens.
32
Bruggeske Jg 30 - maart 1998 - nr 1,
Ook dit gebouw kende een turbulent bestaan. Op 13 mei 1940, 2de Sinksendag werd de kerk vernield. Een Belgische legerafdeling had opdracht gekregen de hoge koepel en de kleine toren op t e blaz en maar nagenoeg heel d e k er k wer d hierdoor vernield. D e herstellingswerken werden aangevat op 13 maart 1942, maar reeds stilgelegd op 1 5 september 1942 op bevel van de bezettende overheid. Na de oorlog kreeg pastoor Loos de opdracht om de kerk terug op te bouwen. Met de steun van een parochiecomitĂŠ werden v ele Vlaamse Kermissen ingeric ht en tijdens de kerstnacht van 1948 werd de kerk opnieuw in gebruik genomen.
z ....<...............
Foto: G. Van Bouwel.
Kerk van Putte na de verwoesting in 1940. Bronnen: 1. Goetschalckx P.J.: KERKELIJKE GESCHIEDENIS VAN EKEREN. 2. J. Aerts: ST.-DIONYSIUSKERK: 1900-1975. Brochure uitgegeven in eigen beheer, 1975. 3. Gazet van Antwerpen Roger Balbaert.
Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r l .
33
KRUISWOORDRAADSEL Kruiswoordraadsel nr 8 heeft heel wat lezers voor problemen gesteld. Vooreerst was de opgave uiterst moeilijk en vervolgens werden e r heel w a t ongebruikelijke woorden opgevraagd. Enkele lezers stuurden een foutieve oplossing binnen e n toch zijn e r 6 puzze- laars in geslaagd om een volledig juist oplossing in te sturen. Proficiat. Deze maal blijft de prijs in Kapellen. Door het lot werd Wi l l y Geraets, Sevenhanslei, 41 aangeduid als de winnaar. Eerstdaags wordt de prijs aan hem overhandigd. Oplossing kruiswoordraadsel nr 8. Horizontaal: 1. Kalkoen - Li. 2. Analfabeet. 3. M k - Of - Ket. 4. Perkenier. 5. Lr K r . 6. Akkefietje. 7. Ar - Oever. 8. Nucleonica. 9. Ibis - Sara. 10. Os - Ets - Sur. Verticaal: 1. Kamplaan. 2. Ankerkruis. 3. La - Ob. 4. Klokkeolie. 5. Offerfeest. 6. Ea Ivo. 7. Nb - Ineens. 8. Eke - Trias. 9. Leer - Cru. 10. Itt - Gevaar. Nieuwe opgave. D e z e maal publiceren w i j geen kruiswoordraadsel, maar doodgewoon een puzzel zijnde nr 9, bestaande uit slechts 5 stukjes. De bedoeling is om deze 5 stukjes zodanig aan elkaar te leggen dat het geheel een vierkant vormt.
Oplossingen worden verwacht v6 么 r 15 a p r i l 1998 bij Roger Balbaert, Parkweg, 2 te Kapellen. Tussen de goede oplossingen wordt opnieuw een prijs verloot. Veel succes.
34
't Bruggeske jg 30 - maart 1998 n r l .
COPY SERVICE CENTER Dorpsstraat 46 - 2950 Kapellen Tel: (03) 605.42.67 * Al u w copijen aan een snelheid van meer dan 5000 copijen per uur * Copijkaarten verkrijgbaar vanaf 1000 copijen * Sorteren, bundelen en meten automatisch * Kwaliteit is onze grootste troef * Verkoop en bijmaken van stempels * Verkoop van faxen, rekenmachines, draadloze telefoons * Verkoop van bureelbenodigdheden - Linten voor schrijfmachines - Rookwaren - Frisdranken - Snoep
Open : alle dagen van 8 tot 12.30 & 13.30 tot 18 u. Zaterdag van 9 u. tot 18 u.
- A LGE ME NE A A NNE MI NGE N - RUWB OUWWE RK E N SCHRIJ NWERKERIJ - M E UB E LM A K E RI J K E UK E NI NRI CHTI NGE N -
ST ARRENHO PLAAN 5 - 2950 KAPEL L EN T e l : (03) 660.14.20
Wat cultuur doet voor Vlaanderen, doet de Kredietbank voor cultuur.
Grote kunstenaars hebben door de eeuwen heen aan Vlaanderen internationale bekendheid gegeven. Op haar beurt wil de Kredietbank meehelpen om onze kunstenaars de bekendheid te geven die ze verdienen. Daaromsteunen wij de cultuur in de ruimste zin van het woord. Dat kan gaan van het sponsoren van kleinschalige projecten tot het optreden als volwaardige partner bij belangrijke initiatieven. Zo steunt de Kredietbank onder meer het Kaaitheater, het Festival van Vlaanderen, de Vlaamse Opera en Radio 3. Onze cultuur heeft die steun nodig.
P A RTNE RS I N C U L T U U R