Bruggeske 2004-3 september

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

't Bruggeske Driemaandelijks tijdschrift van de Heemkring " Hoghescote v.z.w. " te Kapellen.

Zetel: Parkweg 2 - 2950 Kapellen - tel: 03.664.57.22.

36e jaargang – nummer 3

1 september 2004

_______________________________________________________ In dit nummer...

-

Bladwijzer. - 77 Modder en vuur. - 78 Ontvangen giften. - 81 Feest bij Heemkring Hoghescote. - 82 Priester Guido Boonants (deel 3). - 83 Een groote en ongelukkige rampspoed. - 94 Publiciteit van toen... - 96 D.G.O.G. – Dienst aan Gezinnen door Oorlog Geteisterd. - 97 De volkstelling van Kapellen anno 1693. - 107 Waerschouwinge. - 112 Mededeling. - 112

Iedere auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van de door hem ondertekende bijdrage. ____________________________________________________________________________

Verantwoordelijke uitgever: Balbaert Roger - Parkweg 2 - 2950 Kapellen.

Tel: 03.664.57.22.

Kaftontwerp: T. Hanssens.

Redactie: Eikvarenlaan 19 - 2950 Kapellen – Tel: 03.605.50.86.

Redactieraad: Jef Herman, Marcel Dondelinger en Jan Vanderhaeghe.

Lay-out publiciteit: Copy Service Center Dorpsstraat 39 - 2950 Kapellen – Tel: 03.605.42.67.

2004 - Copyright "Hoghescote v.z.w" Kapellen.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

De Heemkring "Hoghescote v.z.w" werd opgericht op 23 december 1968.

Zetel: Parkweg 2 - 2950 Kapellen. _____________________________________________________________________ ’t Bruggeske verschijnt 4 maal per jaar. Deze nummers kan men bekomen voor 10 Euro en u is dan abonnee van ‘Hoghescote v.z.w’. Dit bedrag kan worden overgemaakt op rekening nr. 413-7205071-65 ten name van ‘Heemkring Hoghescote’ v.z.w. – Parkweg 2 – 2950 Kapellen, met de vermelding "Bruggeske".

Losse nummers van ’t Bruggeske, voor zover nog voorradig: 3 Euro.

77

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Modder en vuur.

Louis Mertens en Putte in de “Groote Oorlog”.

Door Ludo Mertens.

Dit artikel is een synthese van mijn boek ‘Modder en Vuur’ dat ik geschreven heb ter nagedachtenis van mijn oom en Puttenaar, Louis Mertens, die als vrijwilliger gesneuveld is tijdens de “Groote Oorlog”.

Als ik mijn tante in Putte ging bezoeken en nog niet kon lezen gebeurde het dat zij een houten koffertje uit de vitrinekast nam, er een hele bundel papieren uit haalde en daarin begon te lezen. Wanneer ik haar dan vroeg wat ze aan het doen was, antwoordde ze, dat ze naar haar broer ging luisteren die gesneuveld was. Soms kreeg ze tranen in de ogen en dan borg ze het pakje papier zorgvuldig terug in het houten kistje.

Dit kistje met zijn geheime inhoud bleef me fascineren en vele jaren later leerde ik dat al die papieren brieven waren die haar jonge broer op de vlucht naar Nederland en aan het IJzerfront naar huis geschreven of van thuis ontvangen had en dat zij die altijd had gekoesterd en er over gewaakt had als een plichtsgetrouwe archivaris.

‘Modder en Vuur’ geeft in extenso deze brieven weer in hun oorspronkelijke spelling met de fouten tegen spelling en grammatica erbij. Zo kan men zich een idee vormen over de schrijfstijl van twee verschillende generaties Vlamingen uit een klein dorp, de elegantere stijl van een familielid uit Nederland, de verbasterde stijl van uitgeweken familieleden naar Frankrijk en de taal gebruikt door de toenmalige overheid. Ook valt het erg vormelijk taalgebruik op dat familieleden toen nog onder mekaar aanwendden.

Er zijn er nog al wat brieven bij die in het Frans geschreven zijn. Verscheidene familieleden van Louis hebben zich laten verfransen of begonnen Frans te spreken en te schrijven nadat ze geëmigreerd waren naar Parijs. Die brieven zijn ook in extenso weergegeven en gevolgd door een vertaling.

“Modder en Vuur” is het verhaal van Louis Mertens, maar het is evengoed het verhaal van miljoenen jongemannen die in 1914 hun hebben en houden achterlieten om een ongekend avontuur tegemoet te treden. Het waren Belgen, Duitsers, Oostenrijkers, Britten, Fransen, Canadezen, Australiërs, Italianen, Russen, Amerikanen, Indiërs, Marokkanen, Algerijnen, Chinezen en nog vele van andere landen. Ze waren boeren, bedienden, arbeiders, bakkers, en bourgeois om plots infanteristen, kanonniers of brancardiers te worden.

In augustus 1914 vallen de Duitsers België binnen, de eerste wereldoorlog is dan definitief begonnen. Om uit hun klauwen te blijven vlucht de zeventienjarige Louis Mertens uit Putte-Kapellen, een dorp in de provincie Antwerpen aan de BelgischNederlandse grens naar zijn kozijn en nicht in Apeldoorn in het neutrale Nederland.

Hij wordt daar helemaal in de huiselijke kring opgenomen en ofschoon Louis nog student is aan het ‘Pensionnat Saint Victor’ te Alsemberg, in de omgeving van Brussel, neemt hij een baan aan in de boekhandel van Mijnheer Kroezel te Apeldoorn, beroepsbezigheid die hij combineert met verdere studies aldaar.

Vanaf die tijd ontstaat er een drukke correspondentie tussen Louis en het thuisfront in Putte. Tussen februari 1915 en november 1917 zendt Louis een honderdtal brieven naar huis in Putte en naar andere familieleden in Nederland en Frankrijk. Aan de hand van die brieven en de antwoorden die hij hierop ontving kunnen we Louis’ levensloop, alsmede die van zijn familie en het dorp Putte in die woelige oorlogsjaren volgen.

78

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

In februari 1915 vat hij het plan op om zich aan te melden als oorlogsvrijwilliger bij het Belgisch leger, een beslissing waar zijn ouders niet erg enthousiast over zijn. Op het einde van dat jaar voegt hij de daad bij het woord en via Vlissingen en Folkestone in Engeland belandt hij in het opleidingscentrum van de infanterie te Carteret in Normandië, Frankrijk.

Tezamen met andere ouders doen zijn ouders pogingen opdat Louis het gevaarlijk en zwaar leven in de loopgraven zou kunnen ontlopen. Dra ondervindt de tengere Louis dat hij wat licht uitvalt voor het zware werk van infanterist en is hij reeds op zoek naar een andere functie in het leger die hem beter past. Zo denkt hij onder meer aan de artillerie, de cavalerie of zelfs de militaire muziekkapel.

Louis is nu zeker dat hij zijn familie in Putte niet zal kunnen weerzien gedurende de vijandelijkheden. Daarom richt hij zijn blik naar zijn ooms en tantes die in Parijs wonen en waar hij hoopt zijn verlofperiodes door te kunnen brengen.

Om het illegaal grensverkeer te verminderen of helemaal te voorkomen vatten de Duitsers in 1915 de constructie aan van een elektrische hoogspanningsdraad die zal gebouwd worden langsheen de volledige grens tussen België en Nederland, dus ook in Putte. Dit dorp gelijkt nu wel op een eiland en indien de familie Mertens nog brieven wil verzenden naar haar zoon Louis of er nog brieven van wil ontvangen, wordt er een ingenieus systeem opgezet waardoor koeriers de brieven over de grens smokkelen, soms zelfs op gevaar van hun eigen leven. De zes zussen en broer van Louis doen hun uiterste best om de communicatie met hun broer aan het front in stand te houden.

Na nog geen vijf maanden opleiding wordt Louis op 10 mei 1916 naar het IJzerfront gezonden waar hij ingelijfd wordt in het tweede Jagers te voet. Hij maakt daar kennis met de echte gruwel van de loopgravenoorlog: gekwetste, verhakkelde en gesneuvelde kameraden, gasaanvallen, het ploeteren met pak en zak in de modderige kleigrond, de plaag van ratten en muizen in de loopgraven, de voortdurende kwelling van luizen en vlooien, de angst voor het oorlogsgeweld en het perspectief van in de lente van zijn leven gedood te worden.

Louis Mertens ° Putte-Kapellen 25.09.1896 + Vinkem 20.11.1917

Eventjes kan hij op het einde van 1916 al die oorlogstrauma’s achter zich laten gedurende een korte verlofperiode bij zijn twee families in Parijs en bij terugkomst aan het front trekt hij met vernieuwde moed ten strijde tegen ‘den barbaarsen indringer’. Maar tezelfdertijd hernieuwt hij zijn pogingen om van wapen te veranderen en hij meent dit te kunnen bereiken via familieleden en kennissen die hogere functies bekleden in de militaire hiërarchie.

Louis lijdt misschien aan ‘shell shock’ of aan het ‘effort syndrome’, een traumatische aandoening waar talrijke frontsoldaten het slachtoffer van zijn en waarvoor er in

79

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

België totaal nog geen aangepaste therapie voor is, omdat het probleem als dusdanig nog niet wordt erkend, wat reeds wel het geval is in het Verenigd Koninkrijk.

Zoals de meeste frontsoldaten heeft Louis ook een grote behoefte om contact te zoeken met dorpsgenoten medestrijders. Dit speelt zich gewoonlijk af rond de aalmoezenier of brancardier die als het ware het centrum is van deze bijeenkomsten.

Louis kan het leven in de loopgraven nog nauwelijks aan, fysisch zowel als psychisch en daarom doet hij nu verwoede pogingen om via zijn contactpersonen, familieleden en kennissen, een andere functie te bemachtigen. Hier krijgt Louis soms wel wat trekjes van een plantrekker, een ‘carrotier’, een ‘embusqué’, een postjesjager, een soort soldaat Schweik, ofschoon hij in zijn brieven het thuisfront voortdurend aanzet tot het houden van moed totdat zij ‘dien brutalen dwingeland en grondschenner buiten zullen jagen’.

Even schijnt Louis te flirten met of toch enige sympathie te koesteren voor de ‘Vlaamse zaak’ of toch zeker voor hen die opkwamen voor een meer Vlaamsvriendelijk beleid in het Belgisch leger.

In juni 1917 heeft Louis nogmaals de gelegenheid een verlof door te brengen bij zijn familie in Parijs; hij ondervindt ook dat de economische situatie aldaar met de dag precairder wordt, temeer omdat die Parijse families eveneens zonen en schoonzonen hebben die strijden aan het front, zowel in Frankrijk als in Griekenland en Servië. Bij zijn terugkomst aan de IJzer schijnt er licht aan het einde van de tunnel. Louis’ wens om te muteren zal in vervulling gaan. Het is vooral dan zijn kozijn, Alfred Danze, een officier van de genie, gelegerd in De Panne, die door zijn voorspraak Louis van regiment kan doen veranderen.

Dat gebeurt dan effectief in het midden van september wanneer Louis gehecht wordt aan de generale staf van het vierde Jagers te voet waar hij tewerkgesteld wordt in de administratie, een betrekking die hem niet zo erg ligt.

Eind september 1917 slaagt hij er in weer een verlof door te brengen bij zijn familie in Parijs en tevens op bedevaart te gaan naar Lourdes, een bestemming erg gepromoot door de katholieke overheden in het leger.

Eind oktober heeft Louis dan eindelijk via zijn kozijn in De Panne de functie kunnen verkrijgen waarnaar hij zo intens getracht heeft; hij wordt namelijk ‘cyclist’ of fietskoerier. Enkele dagen nadien wordt Louis op een van zijn missies per fiets naar de loopgraven in volle borst getroffen door een ontploffende obus.

‘Louis’ is het verhaal van een eenvoudige jongen opgevoed in de beste tradities van een katholieke familie uit een Antwerps polderdorp waaruit hij plots weggerukt en brutaal geworpen wordt in de maalstroom van een wereldoorlog. Door die frequente correspondentie komen we iets te weten over het dagelijkse harde leven van de Puttenaren die als het ware in een kippenren gevangen zitten, over het neutrale Nederland en over de groteske onverschilligheid van Parijs, op nauwelijks enkele uren verwijderd van het front.

Louis had veel familieleden, talrijke vrienden en een grote kennissenkring. Hij was goed ingebed in het gemeenschapsleven van Putte en daarom worden er zo veel personen (meer dan tweehonderd) uit Putte, Kapellen en Stabroek vermeld in de correspondentie, waarvan men de lijst kan vinden in het personenregister achteraan.

Maar op de eerste plaats is dit het verhaal van het onmenselijke, zinloze bestaan in de loopgraven, soms hevig, ongezond en gevaarlijk, maar ook dikwijls oersaai en dodelijk eentonig. Louis is geen held, maar een brave soldaat die zijn dagelijkse

80

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

plicht doet, maar immer blijft zoeken naar zijn ideale plaats in dat groot monsterlijk gebeuren om uiteindelijk nog eervol te sneuvelen in de Vlaamse modder.

Dit boek is een eerbetoon aan Louis Mertens, maar eveneens aan de miljoenen militairen en burgers die toen sneuvelden of levenslang als wrakken door het leven moesten gaan. Het is tevens een eerbetoon aan alle mensen die in oorlogsgeweld zijn omgekomen of die nu, op dit eigenste moment, hetzelfde ondergaan onder het mom van de strijd voor vrijheid, democratie, mensenrechten, het zoeken naar massavernietigingswapens of de wens van een machtige land om het regime te veranderen in een ander land. "

Het boek “Modder en Vuur” kan besteld worden bij de auteur, Ludo Mertens, Moskoeylaan 4, 2960 Sint-Job-in ’t-Goor door storting van 29 euro op rek. 0000854509-36, met vermelding “Modder en Vuur”. ____________________________________________________________________

Ontvangen giften.

Met dank werden de hierna vermelde giften veilig opgeborgen in onze archieven: 1. schenking van de heer M. Osterrieth: " verschillende foto's van het vroegere Irishof, " enkele foto's uit het jaar 1905 (75 jaar België) met afbeeldingen van Duitse soldaten op bezoek in het Hortensiahof.

2. schenking van de heer J. Goolenaers: " verschillende wapenschilden van diverse families, " een pak documentatie i.v.m. heraldiek.

3. schenking van de heer C. Van Rompaey: " een pak oude stafkaarten van Kapellen en omgeving.

4. schenking van de K.W.B Zilverenhoek Kapellen: " maandelijks tijdschrift Heet van de Naald.

5. schenking van de familie Verresen-Rombouts: " een pak bidprentjes en rouwbrieven, " diverse herdenkingsdocumenten: huwelijksaankondigingen, diverse dankbetuigingen, enz.

menu-kaarten,

Uiteraard worden al deze documenten in de toekomst ook ter beschikking gesteld van onze leden en dit tijdens de maandelijkse openarchieven-dagen, telkens de 2 de donderdag van de maand en dit tussen 19uur en 22uur. ____________________________________________________________________

81

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Feest bij Heemkring Hoghescote Woensdag 23 juni was het dan zover: de nieuwe lokalen van onze heemkring werden plechtig geopend. Ondanks een zwaar onweer en hevige rukwinden die over onze streek trokken boden de vele genodigden, waaronder: Minister Dirk Van Mechelen, Burgemeester Koen Helsen en het Schepencollege van Kapellen, bestuursleden van de heemkringen uit de ons omliggende dorpen en menig erelid van Hoghescote, zich op het aangekondigde uur aan.

Een muzikaal gezelschap bestaande uit leden van de Stedelijke Academie voor muziek en woordkunst onder leiding van Barbara Pieters gaf met sfeervolle muziek een feestelijk tintje aan het gebeuren.

Voorzitter, Roger Balbaert, heette iedereen van harte welkom en gaf het woord aan Minister Van Mechelen. Deze sprak over de geschiedenis van de gemeente en het belang van een vereniging als Hoghescote die de taak op zich neemt het geheugen te zijn van deze gemeente.

Ook Burgemeester Helsen sprak vol lof over de verwezenlijkingen en de aanpassingen van de huidige lokalen door Heemkring Hoghescote. Tevens lichtte hij de plannen van de gemeente toe voor de aanleg van een volledig nieuw Kapels dorpsplein waarin de huidige locatie van Hoghescote zal geïntegreerd worden.

Tenslotte kwam het moment waarop het nieuwe logo – gebeeldhouwd door Cyriel Van den Wijngaert (zie ’t Bruggeske nr. 2 van juni 2004) onthuld werd. Iedereen was het er over eens dat het een prachtig wapenschild was – de kunstenaar en zijn echtgenote werden dan ook terecht in de bloemetjes gezet.

Vervolgens werden de gasten in groepjes rondgeleid in de nieuwe lokalen, waarbij de functies van de diverse ruimten werden uitgelegd. De bezoekers waren in elk geval enthousiast, wat duidelijk bleek uit de lovende teksten die neergeschreven werden in het Guldenboek.

Bij een natje en een droogje kon nadien nog uitvoerig gepraat worden – niemand liet het zich dan ook aan zijn/haar hart komen.

Ook het bestuur van Hoghescote genoot nog na van het behaalde resultaat en dit tot laat na middernacht. Het kan ons als heemkring alleen maar aanzetten op de ingeslagen weg verder te gaan. ________________________________________________________________

82

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Priester Guido Boonants Deel 3: Van kapelaan tot pastoor 17 juli 1958 tot 26 juni 1974 NOOT: De nu volgende teksten komen voor een gedeelte uit het dagboek van PRIESTER G. BOONANTS zelf, (deze teksten zullen met andere druk worden weergegeven), aangevuld door teksten van de plaatselijke Kapelse correspondent van “ ’t POLDERKE”. De belangrijkste gebeurtenissen werden op film opgenomen gerealiseerd door Dhr. Louis Dingemans voor wat betreft de opbouw van de Kerk en Mej. Quireynen voor het overig gedeelte. __________________________________________________________ Kapelsestraat viert gouden Huwelijksfeest Deze dag heeft dan ook het gouden huwelijksjubileum plaats van Jan Van den Bleeken en Maria De Winter. Gans de parochie is in feest. Ze ontvangen de Pauselijke zegen.

Op 17 april paaszondag, viert het echtpaar JAN VAN DEN BLEEKEN - DE WINTER, zijn gouden huwelijksfeest. De buurtgemeenschap van de Kapelsestraat wil deze gelegenheid niet ongemerkt laten voorbij gaan en heeft dan ook feestelijkheden ingericht ten einde vader Jan en moeder Marie op een volkse wijze te vieren.

Om 10 uur zal er een plechtige dankmis opgedragen worden in de kerk van O.L.Vrouw van Vrede in de Kapelsestraat. In de loop van de namiddag wordt er een muzikale hulde gebracht door een muziekmaatschappij. ’s Avonds zal er een groot volksbal plaats hebben in de grote tent geplaatst op het speelplein van de kleuterschool in de Kapelsestraat, schuins tegenover het huis van de jubilarissen. De inkom is gratis en zoals het past op een volksbal is er alles te verkrijgen aan volksprijzen. En er is gezorgd voor een goed orkest. Opening der deuren 18 uur, bal 19 u. 30. ’s Maandags 18 april, 2e Paasdag, heeft er in de namiddag een duivenprijskamp plaats uit Kieldrecht, genaamd “Duiven prijskamp Jan van den Bleeken” 83

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Men zegt: - dat de Kapelse spuitgasten in klein komitee bij de Rosse vergaderd de ronde som van 120 Fr. hebben rondgehaald voor het gouden jubileum van het echtpaar Jan Van Den Bleeken – De Winter in de Kapelsestraat.

1.5.60 HET TONEEL VOETBALT. In de Kapelsestraat gaan we op zondag 8 mei wat beleven. Het speelt vanzelf dat het prachtig weder zal zijn en iedereen zal die namiddag naar het voetbalterrein van Noorse trekken om een spannende en belangrijke voetbalmatch mede te maken. Het gaat hier nl. over de “Lode Bauwens” toneelkring die de mannen van de Kapelsestraat heeft uitgedaagd om misschien eens niet op het podium maar wel op het voetbalterrein te meten. De wedstrijd zal iets van de bovenste plank zijn? De matchbal wordt geschonken door de gekende voetbalster Phille Blankers. Deze bal zal zeker na de match verloot worden. Als scheidsrechter zal de nationaal gekende oud-voetbalspeler Louis Vervliet fungeren. Volgende week zullen wij dan de beide ploegen bekend maken waarin verschillende gekende stemmen voorkomen. Ter plaatse zal er gezorgd worden voor een degelijke radioreportage door de plaatselijke reporter.

ZONDAG 14 MEI 1960. Eerste H. Communie voor 14 kinderen van onze Parochie. Schoon verzorgde plechtigheid.

15.5.60 DE MATCH VAN HET JAAR. Op het terrein van Noorse in de Kapelse straat had zondag de ontmoeting plaats tussen de elftallen van de “Lode Bauwenskring” en de ploeg van de Kapelsestraat.

ZONDAG 22 MEI - Plechtige H. Communie. Onder de Hoogmis hernieuwen 5 jongens en 5 meisjes hun plechtige doopbeloften.

Dinsdag 31 mei 1960. Bedevaart naar Scherpenheuvel. Twee autobussen vol.

5.6.60 “ONTDEK UW STREEK” TE KAPELLEN. Onze eerste rally “Ontdek de Kempen” is verleden jaar tot een groot succes uitgegroeid; de deelnemers waren uiterst tevreden en dit heeft ons natuurlijk aangezet om dit jaar ook weer voor een rally te zorgen in dezelfde aard als verleden jaar maar dan in een andere streek. De deelnemers van verleden jaar zullen dan ook niet aarzelen spoedig in te schrijven op deze nieuwe rally, die doorgaat op 26 juni. Het gaat hier niet over een oriëntatierit, die laten we aan de specialisten over; we zijn tevreden met aan onze mensen een uitstap 84

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

te bezorgen, een gelegenheid om eigen streek beter te leren kennen tevens enkele spannende uurtjes te beleven met het zoeken naar antwoorden op de quizvragen.

Een antwoordformulier van de rally.

JEF BURM KOMT. Op de Vlaamse Kermis die in de Kapelsestraat zal gehouden worden op vrijdag 1, zaterdag 2, en zondag 3 juli worden weer een reeks grote T.V. sterren verwacht waaronder de gekende en zeer gegeerde Jef Burm met Jef Trappeniers aan de piano. En wie kent de kluchtige pompiers Heckel en Jeckel niet?

Zonder natuurlijk te spreken van de steeds nieuwe en succesrijke Theo Van den Bosch. Als bijzondere attractie hebben wij zondag 3 juli in de namiddag een rally voor fietsen en bromfietsers: hetgeen wel bij iedereen in de smaak zal vallen en een grote bijval zal kennen; later volgt meer nieuws hierover.

De mannen van de Kapelsestraat zijn allen reeds flink in de weer om het succes van verleden jaar te overtreffen en iedereen enkele gezellige avonden te bezorgen. Houdt van nu af reeds die datums vrij.

85

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Zondag 19 juni 1960 - Sacramentsprocessie doorheen de onze parochie. Het rustaltaar staat opgesteld bij de Broeders. Voor de eerste maal is het zeer goed.

Zondag 26 juni 1960 - Tweede autorally.

Ditmaal is het enkel in de namiddag doorheen de polderstreek. Meer deelnemers dan vorige maal.

Dinsdag 28 juni 1960 - Filmavond “ZO LEEFT DE KAPELSESTRAAT” Al de grote gebeurtenissen werden gefilmd en op deze avond vertoond.

1-2-3 juli 1960 - Vlaamse Kermis. Weer op het Starrenhof en een succes als vorig jaar.

even groot

11.9.60 Iets voor verzamelaars. Wisten deze dat er te Kapellen “Souvenier” lepeltjes te verkrijgen zijn met als schild de prachtige Kapel O.L.Vrouw van Vrede in de Kapelsestraat. De prijs is vastgesteld op 30 fr. Wij vernamen dat reeds vele van deze lepeltjes kopers vonden. Zo zijn er ook nog steeds luciferdoosjes te verkrijgen ook met het beeld van de nieuwe kapel. De kopers hebben goede waar voor hun geld en de zelfvoldoening dat ze meewerken aan de volledige opbouw en inrichting der Kapel.

Zondag 6 november 1960 - Voor de tweede maal wafelenbak. Aangezien ze vorige maal zo goed waren is het succes verzekerd en een goede verkoop.

Maandag 7 november 1960 - Te 20 uur heeft de stichtingsvergadering van de Vrouwengilde plaats. Zeven wijkmeesteressen zijn aanwezig. De leden die overkomen van Kapellen – een vijftigtal – worden verdeeld en er wordt aangedrongen op ledenwerving.

Een goed begin en we wensen de Vrouwengilde veel succes.

Woensdag 23 november 1960 - November heeft de eerste bijeenkomst plaats voor de mannen. Een veertien mannen waren aanwezig. Ook voor hen zal een maandelijks een debat-avond doorgaan.

25.12.60 Kerstnacht in de Kerk O.L.Vrouw van Vrede. Na de uitvoering te middernacht van het kerstlied “Stille Nacht” zal de plechtige Nachtmis opgedragen worden door E.H. Kapelaan Boonants. Het propium zal gezongen worden door de Eerw. Broeders terwijl het kinderkoor zal voorzingen. Onder de twee gelezen missen zullen door het plaatselijk Kinderkoor Kerstliederen worden uitgevoerd onder de leiding van Dhr. Lambrechts met aan het klavier Eerw. Broeder Directeur.

KERSTMIS 1960.

De gezangen en de kerstliederen gedurende de nachtmis werden verzorgd door het kinderkoor onder leiding van Eerwaarde Broeder Directeur Bertrand.

Einde december 1960 wordt met de Eerw. Broeders een huurcontract afgesloten door een notariële akte, voor de duur van vijftig jaar en dit voor 4000 M 2 grond.

Op deze plaats zullen we een speeltuin en een parochiehuis bouwen.

1961 In januari wordt een jeugd communiebond opgericht. Maandelijks H. Communie voor onze jongens en meisjes op de vierde zondag van elke maand.

De meeste kinderen worden ingeschreven en zo zijn er de eerste maand ’n zeventigtal aanwezigen.

2 februari 1961 O.L.Vrouw Lichtmis. Plechtige zegening van de kinderen na de H. Mis van 10 uur.

86

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Zondag 26 februari 1961. De eerste vergadering op onze parochie van de Boerinnengilde. Deze bestond reeds jaren in Kapellen. Maar na het afsterven van de voorzitster werd het bestuur aangevuld en overgebracht naar onze parochie.

In deze gilde zijn bijeengebracht, Hoogboom, Kapellen, en Putte.

WAFELENBAK. De lekkere wafelen zijn weer op komst. Iedereen kent ze en iedereen zal ze waarschijnlijk willen bestellen. De prijs is gesteld op 6 Fr. en de wafelenbak gaat door op zondag 5 maart e.k. . Ze worden op het gevraagde uur thuis bezorgd.

Bestel ze deze week nog op een van volgende adressen: E.H. Boonants Kalmthoutsesteenweg, 20; G. Herman Dorpstraat, 36 en Meynen Koerspleindreef 57.

Profiteert ervan ge krijgt alle dagen de kans niet om zulke lekker wafels te eten.

Zondag 5 maart 1961. Heeft er weer een wafelenbak plaats. Vele wafelen, even groot succes als vorige maal: 1220 wafelen.

Donderdag 16 maart 1960. Richt de Vrouwengilde voor de eerste maal een uitstap in. De reis gaat neer Itegem Fort fabrieken en op de terugweg even afstappen in Titoler-hof te Borsbeek.

VROUWENGILDE OP STAP. De vrouwengilde van O.L.V. van Vrede telt momenteel 93 leden. Bezoek aan Ford fabrieken te Itegem.

Een huwelijk in de kerk.

Voor de jeugd boven de 18 jaar worden er drie avonden ingericht: “Liefde en sexualiteit” door een dokter “Fijne vrouwelijkheid en Ridderlijkheid” huismoeder “Eenheid in de liefde” door een priester.

Praktisch iedereen die een uitnodiging ontvangen had, was aanwezig.

Iedereen was tevreden over het geheel van deze avonden.

2 April 1960 Pasen. Diensten van de goede week werden druk bijgewoond. Veel H. Communies. Een schoon paasfeest.

87

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Parochiekomitee wordt aangevuld met Alfred Hamelynckx en Arthur Van Campfort.

Vanaf Pasen wordt er druk gewerkt aan de ontginning van het terrein waar later de speeltuin en het parochiehuis komt te staan. De afsluiting wordt rond het terrein geplaatst.

Zondag 30 april 1960. Eerste H. Communie. 15 kinderen van onze parochie doen op deze dag hun eerste Communie.

Zondag 7 mei Hernieuwing van Doopbeloften door 17 kinderen van de Parochie. Een schone plechtigheid – allen zijn hetzelfde aangekleed.

Dinsdag 16 mei Het H. Vormsel wordt door Mgr. Geeraerts toegediend.

Dinsdag 30 mei Bedevaart naar Scherpenheuvel. Dit jaar het Lof gedaan in het genadeoord van Jezus-Eik (Overijse) Zondag 4 juni - H. Sacramentsprocessie. Dit jaar is het beter dan vorig jaar. Er gaat meer volk mee in de processie.

1 – 2 juli - Bouwkermis op het terrein Starrenhof. Deze kermis wordt zo groots niet opgevat als vorige jaren en is meer bedoeld voor de mensen van de parochie.

25.6.61 Bij gelegenheid van de Bouwkermis in de Kapelsestraat zal op zondag 2 juli in de namiddag een fietsenrally ingericht worden langs bekende en onbekende wegen. Vele schone en kleine plekjes zult ge ontdekken.

De vrouwengilde 100 leden! De vrouwengilde van Onze Lieve Vrouw van Vrede bestaat van november. Deze gilde heeft de laatste maanden zulke uitbreiding genomen dat ze reeds 100 leden overschreden heeft. Van deze heuglijke gebeurtenis wordt een koffiefeest gegeven en dit op maandag 3 juli. Daar zal dan het 100° lid in de bloemen gezet worden.

Maandag 3 juli. Koffiefeest van de Vrouwengilde en viering van het honderdste lid. Heel gezellig en goed geslaagd.

Dinsdag 4 juli. Koffie en gezellig samen zijn voor de gepensioneerden. Een dansje op ‘t laatst mocht niet ontbreken.

Woensdag 5 juli. Jubelvergadering van de Boerinnengilde. Om 12 uur Gemeenschapsmis waarna het feestmaal.

Donderdag 6 juli. Filmavond “Zo leeft de Kapelsestraat” Een stampvolle zaal.

Vrijdag 7 juli. Gezellig samenzijn voor het personeel dat geholpen heeft. Goede stemming.

ZONDAG 9 juli. Toneelopvoering van: “Over twaalf dagen te middernacht” door Lode Bauwenskring. Dit is ook het slot van de feestweek.

De Poldercorrespondent meldt: Bouwkermis 1961. De grote gebeurtenis van dit jaar in de Kapelsestraat is natuurlijk weer de bouwkermis t.v.v. speeltuin “Starrenhof” De meeste speeltuigen zijn reeds 88

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

klaar en worden dan ook met de kermis in gebruik genomen. Het zal weer heel stemmig zijn op deze kermis waar de gekende artiesten Theo Van den Bosch, Stef Parmentier e.a. voor de gezelligheid zullen zorgen. Houdt van nu reeds de dagen 1 en 2 juli vrij om naar het Starrenhof te komen.

19. 6. 61 Nog enkele dagen hebt ge tijd om in te schrijven voor de grote autorally “Ontdek uw streek” die plaats heeft zondag a.s. 3 juli te Kapellen. Deze toeristische rit zal vertrekken op het domein Starrenhof waar te 15 uur het startsignaal zal gegeven worden. Inschrijvingen worden nog steeds aanvaard op volgende adressen: Rally secretariaat, Kalmthoutsesteenweg, 20 ; Shell station Kapelsestraat, 160; Esso station, Dorpstraat 59 ; Valkenborgh Pierre, Hoevensebaan, 48 – 1. Ook de dag zelf kunt ge nog inschrijven tussen 14 en 15 uur op het Starrenhof, Kapelsestraat te Kapellen.

1 – 2 juli Bouwkermis op het terrein Starrenhof. Deze kermis wordt zo groots niet 9.7.61 Toneel in Kapelsestraat. Op zondag 9 juli e.k. zal de L. Bauwenskring van Kapellen Centrum een toneelavond komen geven in de Kapelsestraat. “Over twaalf dagen te Middernacht” is de titel van het stuk dat in de tent op het domein “Speeltuin Starrenhof” zal opgevoerd worden.

17 tot 21 september - Mistridium gegeven door Eerw. Paters van Tongerlo.

Iedere avond een goed gevulde kerk. De verschillende delen van de H. Mis worden uitgelegd. Een nieuwe gemeenschapsmis wordt aangeleerd. Dit mistridium is ook het begin van een beter meeleven van de H. Mis en de oprichting van een liturgische kring met als beginpunt de verdeling der taken tussen de verschillende lektoren ofte voorlezers.

Een tiental mannen hebben deze taak op zich genomen en zullen,, in ieder mis een inleiding geven op Intrede, Collecte, Secreta en Postcummunio.

Zij verzorgen ook de voorlezing van Epistel en Evangelie. Als sluiting was er een plechtige gemeenschapsmis met een indrukwekkende offergang.

Nieuwe reeks foto’s werden van de Kerk gemaakt en worden vanaf 1 november te koop gesteld aan 3 Fr. (zie afbeelding hiernaast en op de volgende bladzijde) <

Foto Thill – Uitg.: E.H.Boonants, Kapelsestraat, 178, Kapellen.

21.10.61 De Lode Bauwenskring richt een gemengde avond met zang, bal en toneel in waarop tevens de vredestombola wordt getrokken.

89

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Foto Thill – Uitg.: E.H.Boonants, Kapelsestraat, 178, Kapellen.

Zaterdag 4 november. Heeft de trekking plaats van onze Vredestombola ten voordele van onze speeltuin “Starrenhof”. Een matige verkoop is het geweest.

Bij deze gelegenheid is er dan een gezellig samenzijn – een matige opkomst.

19.11.61 Opvoedingsproblemen. De e.v. debatavond van man en huisvaders heeft plaats 17 november te 20uur bij E.H. Boonants. De opvoedingsproblemen bij onze aankomende jeugd zullen daar behandeld worden door Men. Renard-De Leebeeck.

Zondag 12 november. Oprichting van een gemengd zangkoor. Iedere zondag na de hoogmis heeft de herhaling plaats.

Kerstmis 25 december. Een schone Kerstnacht. Een korte wake gaat de plechtige gemeenschapsmis vooraf. Gedurende deze H. Mis heeft een offergang plaats. Een stemmige en innige kerstviering.

Plannen voor het parochiehuis worden gemaakt en veranderd; goedkeuring wordt gewacht. Veel werk staat er volgend jaar te wachten.

op

de

Abonnementen voor het Parochieblad worden hernieuwd, enkele nieuwen komen er bij en anderen vallen weg, in ieder geval een stijging van 8 Gedurende het kerstverlof heeft de H. Mis plaats in de week om 7 u. 30 en niet om 7 uur. Meer volk is dan aanwezig.

1962 Dit jaar zal een belangrijk jaar worden voor onze parochie. Eerst en vooral grote missie in de maand september, oprichting van Jongenschiro, bouw van een Parochiehuis enz…

Zondag 4 februari. Onze jaarlijkse wafelenbak. De vorige verkopen worden overtroffen. Een 1430 worden aan huis besteld.

90

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Zondag 11 februari Eerste contactname met de toekomstige leiders van onze jongenschiro. De eerstvolgende maanden wordt het opleiding van leiders en het begin met de jeugdbeweging wordt bepaald op zondag 13 mei.

Vrijdag 2 februari - O.L.Vrouw Lichtmis. Plechtige Mis om 10 uur zegening van de kinderen. Gezien het slechte weer was het aantal kinderen ook gering.

Vrijdag 16 maart. Heeft de opbouw plaats van het chirolokaal. Deze is ineen getimmerd uit het hout van Fordkassen. De binnenafdeling gebeurt door een paar liefhebbers van de parochie. In z’n geheel een schoon geslaagd heem.

Gedurende de vasten wordt er druk gewerkt aan het opmaken van een nieuw kerkboekje waarin gans de H. Mis, al de gemeenschapsmissen, alsook gezangen voor het lof zijn vervat.

Het Broederlijk Delen van dit jaar uitgewerkt gedurende de Vasten, is een groot succes geworden samen 15.130 Fr. Paasweek - Heel verzorgd, commentaar en gebedsoproepen door de voorlezers. Aanwezigheid beter dan vorig jaar.

Paasverlof. Eerste grote chirogroep in wording.

papierslag

ten

voordele

van

onze

plaatselijke

Zondag 29 april. Autowijding. Een honderdtal auto’s waren aanwezig, organisatie is vlot verlopen.

Zondag 13 mei. Stichting van Chiro jongens. ’s Morgens wordt er al in de missen gepreekt door Z.E.H. Bruyninckx, hulp landsbondproost. Na de Hoogmis heeft de inzegening plaats in het Chirolokaal. Na de middag te 14 uur grootse optocht doorheen de parochie van de Chirogroepen der omliggende parochies; na het lof volksspelen op het voorplein van de kerk. Onze jongens doen flink hun best.

Zondag 20 mei Eerste vergadering van onze Chirojongens. De opkomst is heel flink. Onder de H. Mis van 8 u. 30, 15 kinderen doen hun eerste Communie.

Zondag 27 mei. Plechtige Communie: 5 in aantal.

5 mei. Begin aan de bouw van ons Parochiehuis. Het graafwerk verloopt heel vlot zodat voor het einde van de maand reeds het metselwerk boven de grond komt.

Voetbaltornooi wordt ingericht. Twee verschillenden ploegen nemen deel. Eerste match is op 5 juni, drie matchen per week en dit vier weken lang. Goede ontvangst voor de speeltuin.

Zondag 4 juni - H. Sacramentsprocessie. In gebruik nemen van de boekjes in de kerk.

Zondag 1 juli. Bekendmaking en oproep voor de H. Missie van september.

Finale van het voetbaltornooi.

Zondag 15 juli. Wijding van het nieuwe beeld van St. Jozef in de kerk, gemaakt door het huis Vandenhoudt te Brussel.

Zaterdag 4 augustus. Autobus naar het Heilig Bloedspel te Brugge. De moeite waard om te zien. Vertrek om 9 uur om in de dag de stad nog te kunnen bezichtigen.

Zondag 5 augustus. Gouden Huwelijksjubileum van P. Van der Steen – Rombouts.

91

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Zondag 19 augustus. T.V. Uitzending van de H. Mis vanuit onze Kerk. Deze uitzending mag werkelijk geslaagd genoemd worden. De zang was fijn verzorgd en veel volk aanwezig.

Zaterdag 1 en zondag 2 september: Ontspanningsavonden . In de tent naast de kerk. Is een flink succes geworden. De volksspelen van zondag namiddag zijn goed gelukt en het volk heeft goed meegedaan. Weer een steentje bij voor ons parochiehuis.

Van 3 september tot 8 september zijn twee seminaristen op onze parochie op stage. Ze doen huisbezoeken om de affiche van de H. Missie rond te dragen en het abonnement op het Parochieblad te ontvangen. Tevens volgen ze ook alle vergaderingen.

Maandag 17 september. Eerste Ouder-contactavond van de Chiro. Niettegenstaande het uiterst slechte weer is de opkomst bevredigend. Volgende maal beter.

Zondag 23 september tot dinsdag 2 oktober H. Missie. Gepreekt door de Paters Redemptoristen nml. Pater Vos en Pater De Waeseneer. Deze H. Missie is uitgegroeid tot een succes, de opkomst was heel goed, de mensen leefden mee en er was stemming. De maandagvond was er een grootse Mariahulde met het plaatsen van een Mariakapellekke en de sluiting op dinsdagavond met een gemeenschapsmis.

Zondag 28 oktober Feest van Kristus Koning. Beloften afleggen van de leiders van de Chiro en wijding van de Chiro-vlag. Daarna verkoop kalender en gezellig samenzijn met chocolade koffie en koeken.

Verkoop van Kerst- en Nieuwjaarskaarten met de afbeelding van de kerk. Een goede verkoop: volgens jaar wordt voorzien een kaart met onze kerststal.

St. Niklaas komt aan huis op woensdag 5 december.

Kerstmis - Een goed verzorgde nachtmis.

Met dit jaar eindigt het dagboek van Priester G. Boonants.

Ik vindt nog enkele belangrijke data die Mr. Boonants later heeft aangevuld in zijn dagboek: 1964 November. Aankoop van huis Kapelsestraat, 180 door de Parochiale Werken. Wordt opgericht als pastorij.

1966 Februari. Wordt de Kapelanij O.L.Vrouw ven Vrede erkend door de staat als zelfstandige Parochie.

Er wordt overgegaan tot het oprichten van een kerkfabriek.

Voorzitter: Hr. Louis Dingemans Secretaris Hr. Desire Van Moer Schatbewaarder Hr. André Van Maele Leden: Hr. Petrus Soetewey Maart: Aanstelling door Heer Deken Kan. Van Aelst van de eerste pastoor van de Parochie. Kapelaan E. Boonants wordt de eerste Pastoor.

1967 November. Stichting van de bond der Gepensioneerden.

1969 September. Viering van het tienjarig bestaan van de Kerk.

92

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

1974 VIJFTIEN JAAR KERK O.L.VROUW VAN VREDE 15 Mei. Benoeming van de Heer G. Boonants tot Pastoor in de St. Martinusparochie te Halle (Kempen) 26 Juni. Afscheid van de eerste Pastoor met Eucharistieviering en afscheidsreceptie in Starrenhof.

Einde van dit verhaal. Later werd op het domein van de Broeders een zeer mooi ingericht schooltje voor kleuters gebouwd en in gebruik genomen. (Foto’s Thill.)

Nog later verkochten de Broeders van Scheppers hun kasteel en het domein.

93

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

In mei 2003 had ik Priester Boonants uitgenodigd om (nogmaals) naar de film te komen kijken die destijds over de bouw van de kerk én over de rallys werden gemaakt. Het moet voor hem een vreemde ontmoeting geweest zijn met “zijn kerkje”. dat nu dienst doet als cinemazaal. Hij was toen aangenaam verrast nog een aantal bekende mensen te ontmoeten.

Ik dank Priester Boonants voor zijn medewerking met het verschaffen van een aantal gegevens. Ik dank ook de medewerkers van het weekblad “De POLDER” voor hun vriendelijke onthaal telkens ik weer eens in hun oude boeken mocht “neuzen”.

-----------------------------------------Hierbij echter eindigt niet mijn verhaal. In de Kapelsestraat ontstond reeds voor de tweede oorlog een voetbal ploeg die door en voor mensen van de Kapelsestraat werd opgericht. Zij noemden zich “DE NOORSE”. Ook over hen komt er een verhaal.

Jef HERMAN, december 2003. _________________________________________________________________________

Een groote en ongelukkige rampspoed Op 31 mei 1831 woedt er een krachtige storm op de Noordzee. Het water wordt de Schelde opgestuwd en beukt tegen de dijken. Aan Lillo-Fort breekt de dijk, het water stroomt de polder binnen. Behalve Lillo wordt ook Stabroek ernstig getroffen. Meer dan 450 hectare landbouwgrond loopt onder. De burgemeester Jan Petrus Hermans laat een beschermingsdijk aanleggen van aan de ’s Hertogendijk tot aan Berendrecht, de Zomerdijk in de volksmond.

In Kapellen doet het gemeentebestuur – 12 dagen later – de volgende oproep, teneinde de Stabroekenaren te helpen: Oproeping tot onderstand der noodlottige inwoonders der Gemeente Stabroek Den Borgermeester der Gemeente Cappellen overwegende de groote en ongelukkige rampspoed der doorbraak des Zeedijk bij de fort Lillo, die groote bedrijging doet tot meerdere overstroming der bebouwde Landen en huijsingen in de Gemeente Stabroek niet tegenstaande alle poogingen der reeds gedaene indijkingen worden bij

deze alle goedhertige en brave Ingezetenen verzogt, tot die noodlottige en ongelukkige mede Borgers ter hulp te komen en hunne begonne werkzaemheden tot staving der indijking te willen handhaven, den Diën eijnde worden alle Ingezetenen op het aldervrindelijkste verzogt, het zij in Persoon hunne Dienstknegten of werklieden 94

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

ter hulp van die ongelukkige toetesnellen (die alreeds veele dankbaerheijd aen de goed gunstigheijd onzer Ingezetenen bewijzen) en dus hun te verzaemelen aen het gemeentehuijs alhier op heden morgend om 8 ueren, voorzien van eene schup, ofte hun regtstreeks aen de indijking omtrent S t Jacob(1) te begeeven, om onze Vaderlandsche Liefde in dezen dringenden nood, aen die ongelukkige te willen verleenen. Vertrouwd op den goeden ijver waer mede onze Cappellenaeren bezieler zijn, durve ik mij vleijen er niemand aen de stem zijns medeborgers zal doof blijven.

Cappellen 12 junij 1831 Den Borgemeester Let op de zinsnede “voorzien van eene schup”!

Eind dat jaar wordt er begonnen met de echte herstellingswerken aan de dijk. Een aanbesteding wordt uitgeschreven doch deze blijft zonder gevolg: Provincie Antwerpen Polder Dijk Van Stabroek Den Gouverneur der Provincie Antwerpen brengt ter kennis van het publiek dat den dyk te maeken tusschen den Polder van Lillo en de Gemeente Stabroek op vrijdag 30 7 ber jongstleden niet is konnen aenbesteed worden, zal er tot des zelfs aenbestedinge overgegaen worden op woensdag 5 October aenstaende des middags in het hotel van het gouvernement.

De conditiën, metinge en profils zijn gedeposeerd op de eerste divisie der Bureaux van het Gouvernement. Mr Decker, ingenieur en chef der Bruggen en Wegen, belast met de uytvoering der werken, zal alle de inlichtingen geeven die er ten diën eynde vereyscht worden.

Antwerpen, 30 september 1831 Den Gouverneur (geteekend) Ch. Rogier Een maand later stuurt het gemeentebestuur van Kapellen de rekening voor het geleverde werk eerder dat jaar naar de burgemeester van Stabroek: Le 9 9 bre 1831 Mr le Bourg mre de Stabroeck Conformément à votre du 18 8 bre dernier j’ai l’honneur de vous faire parvenir l’etat des dépenses occasionnées par les habitants de cette commune, qui ont aidé à des travaux de la nouvelle digue dans votre commune.

Le Bourgemestre Etat des dépenses et frais occasionées par les habitants de la commune de Cappellen, qui ont concouru à l’exaussement et restauration de la digue de Stabroeck.

Dates

nombre d’hommes

11 juin 1831 12 « totale

80 12 92

montant à raison de 60 cents par Journées et par hom. f.

48.00 7.20 55.20

Certifié veritable le présent état montant à la somme de 55.20 par l’autorité locale de la commune de Cappellen le 9 9bre 1831 Le Bourgemestre

95

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Het totaalbedrag bedraagt dus 55 gulden en 20 cent (nog enkele jaren was de gulden een wettelijk betaalmiddel in het toen nog jonge België). De werklieden verdienden 60 cent per dag.

Twee jaar later wordt er alweer een beroep gedaan op de Kapellenaren om te helpen bij het verstevigen van een dijk. Deze keer die van de Ordampolder, gelegen tussen Oorderen en Wilmarsdonk richting Schelde: Bekendmaking Den Borgemeester der Gemeente Cappellen, aenzoekt alle werklieden en naementlijk de eijgenaeren en pagters in deeze gemeente, hunne werklieden naer de Dijkagie van den Polder van Ordam te willen zenden voorzien van eene schup om aldaer te werken, terwijl diën Dijk tegens de aenstaende giettijde in gevaer van doorbraek is.

De werklieden zullen eene tamelijke belooning bekomen.

Cappellen den 9 de September 1833 Den Borgemeester Verbeeck Om er zeker van te zijn genoeg werkkrachten te hebben, wordt alvast bekendgemaakt dat ze ‘eene tamelijke belooning’ zullen krijgen.

Marc Brans (1) hiermee wordt het oude Spaanse fort Sint Jacob bedoeld (vierkantje op de kaart), op de Kauwensteinse of Hertogendijk, tussen het (Fort) Pekgat en Fort Sint Joris.

Bronnen: ! Rijksarchief Antwerpen ! Hoghescote Archief ! Kroniek van Stabroek 1250-1980, Ward Joppen, Davidsfonds Stabroek-HoevenenPutte

_____________________________________________________________________________________ Publiciteit van toen…

Uit: ‘Ons Land’ 20 ste jg – 17 april 1937- nr 16.

96

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

D.G.O.G. - Dienst aan Gezinnen door Oorlog Geteisterd Inleiding.

Op 4 oktober e.k. omstreeks 14.00 uur zal het zestig jaar geleden zijn dat de eerste Canadese tank van het geallieerde leger vanuit Mariaburg het Kapelse grondgebied binnenreed. Omdat de Duitse troepen hardnekkig weerstand boden aan het antitankkanaal te Putte en in de bossen te Kapellenbos zou het nog tot 23 oktober duren vooraleer de ganse gemeente als bevrijd mocht beschouwd worden.

We vonden dat deze verjaardag niet ongemerkt kon voorbijgaan en zochten in onze eigen archieven naar een passend verhaal. Het bracht ons bij de tijdelijke vereniging de “Dienst aan Gezinnen door Oorlog Geteisterd” of afgekort “D.G.O.G”.

Het bestaan en de werking van deze groepering, spontaan ontstaan uit naastenliefde voor de medemens, is wellicht niet zo bekend maar geeft een unieke getuigenis van de sfeer en de gemoedstoestand die onder de bevolking heerste in dat gedenkwaardige bevrijdingsjaar en meer bepaald tijdens de maanden september en oktober 1944.

Het bericht dat op 6 juni 1944 de geallieerden met succes op het Europese continent waren geland bereikte ook weldra onze streek. Via illegaal beluisterde radioberichten werd met spanning de opmars van het geallieerde leger door Frankrijk en België gevolgd.

Op 3 september 1944 werd Antwerpen bevrijd en men hoopte dat Kapellen nu ook snel aan de beurt zou komen. Op 4 september wapperden dan ook aan menige gevel de inderhaast vervaardigde of uit geheime bergplaatsen opgediepte Belgische driekleur. De vreugde was echter van korte duur want een Pruis, het wapen in de aanslag, gaf het bevel dat alle vlaggen aanstonds uit het straatbeeld dienden verwijderd te worden.

Het werd avond en de onrust groeide onder de bevolking: zou Kapellen morgen vrij zijn?

Op 5 september nog steeds tegenstrijdige berichten en dan plots… op woensdag, 6 september omstreeks vijf uur, werd de dorpskern opgeschrikt door de inslag van een twintigtal obussen. De aangerichte schade was groot: twee huizen in de Heidestraat (thans Chr. Pallemansstraat), enkele woningen in de Koningin Elisabethlei en in de Vredestraat, waar het eerste dodelijk slachtoffer uit deze periode te betreuren viel, werden zwaar getroffen.

Het was bij deze gebeurtenis dat D.G.O.G. dan ook voor de eerste maal tot de actie overging.

Ontstaan van de vereniging.

Bezorgd om de gevolgen van de oorlogsontwikkelingen voor de Kapelse bevolking hadden tijdens de maand juli 1944 in zaal “Onze Kring” enkele vooruitziende dorpsgenoten reeds de hoofden bij elkaar gestoken, waarbij in principe toen reeds de organisatie D.G.O.G boven de doopvont werd gehouden.

Hierbij werd het voorzitterschap van de nieuwe vereniging aangeboden aan de echtgenote van Dr. Van de Perck. Deze weigerde echter pertinent en als voorzitter werd notaris Paul Barreel aangesteld, terwijl aan mevrouw Van de Perck het erevoorzitterschap werd toegekend.

Verder bestond het bestuur uit: Renée Roes en Benoit Raes die het secretariaatswerk zouden waarnemen, de juffrouwen Michielsens, Quireynen en Verbruggen, mevrouw Roes en verder Antoon Verbruggen, Rik Adriaenssens en d’Hondt. Terwijl de heer en mevrouw Van Laerhoven samen met de heer Donckers reeds een afdeling van D.G.O.G hadden opgericht op Zilverenhoek. Als proost fungeerde vooreerst E.H. 97

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Verwimp, die echter weldra werd opgevolgd door E.P. Van Rompaey die samen met E.P. Cleyman werkelijk reuzenwerk zouden verrichten.

Vanaf de eerste dagen van september kwam de organisatie pas goed op gang waarbij de dokterswoning van de familie Van de Perck volledig ter beschikking van D.G.O.G. werd gesteld.

In de wachtkamer was het zeer drukke D.G.O.G.secretariaat gevestigd waar juffrouw Renée Roes en Benoit Raes hun handen vol hadden met de organisatie en de administratieve taken.

Terwijl in de veranda iedere morgen een vergadering van het hoofdbestuur werd gehouden waarop de werking en de plannen besproken werden.

Voorzitter van D.G.O.G. > Notaris Paul Bareel.

(Foto Verz: Mardon)

‘s Avonds was het salon in D.G.O.G.-club room herschapen terwijl op de bovenverdieping een magazijn werd ingericht voor kleding en andere waren die voor bedeling bestemd waren. ‘s Nachts veranderden de kelders in een slaapzaal terwijl op het gelijkvloers nog plaats en gelegenheid werd gevonden om een zieke op te nemen en te verzorgen.

Voegen wij daar aan toe dat in dit huis nog een Rode Kruispost gevestigd was, door mevrouw Van de Perck persoonlijk bestuurd.

Verder deed de tuin dienst als bergplaats voor alle denkbare vervoermiddelen en de garage als vergaderplaats voor de hulpdiensten.

Zo kan men zich enigszins een beeld vormen van de inzet en edelmoedigheid van mevrouw Van de Perck. Dit alles was echter slechts mogelijk omdat dokter Van de Perck zijn eigen dokterskabinet had afgestaan en praktisch gedurende de ganse maand september in de kliniek verbleef om de vele gewonden de eerste zorgen toe te dienen en waar nodig te opereren.

Dr. en Mevr. Van de Perck – ter gelegenheid van hun 25ste huwelijksverjaardag op 19 november 1944 – juist na de bevrijding. (Foto familie Van de Perck) 98

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

De werking.

Eerste periode tot 20 september 1944 De hulpverlening na de inslag van de obussen op 6 september in het centrum van de gemeente zou het eerste optreden van D.G.O.G. worden.

De eerste ploeg helpers, allen scouts van de St.-Mauritiusgroep, kon zeer vlug opgeroepen en samengesteld worden, omdat enkele weken voordien alle verkenners en voortrekkers van die groep verwittigd waren dat in geval van een ramp iedereen zich onmiddellijk naar het lokaal diende te begeven.

Deze eerste actie, bestaande uit het opruimen van puin binnenhuis, het sorteren van wat aan klederen nog enigszins kon worden gered en het voorlopig dichtleggen van het dak, werd uitgevoerd in samenwerking met de P.L.B. (Passieve Luchtbescherming). ‘s Anderendaags werden dezelfde vrijwilligers met enige andere scouts opgetrommeld om de meubelen die zich in het geteisterde huis bevonden over te brengen naar de garage van de heer Mutsaers in de Koning Albertlei.

Aan de andere geteisterde woningen te Kapellen, die ondertussen alle door D.G.O.G. bezocht waren, was op dat ogenblik geen dringende hulp meer nodig, zodat in de namiddag aan de praktische organisatie van de hulpdiensten, kon worden gewerkt.

Deze stond reeds de volgende zondag volkomen op punt en berustte hoofdzakelijk in handen van Padvinders en K.S.A.-leiders, onder de leiding van Antoon Verbruggen en Rik Adriaenssens. Bij de hulpdiensten traden, benevens scouts en K.S.A.-ers (Katholieke Studenten Actie), ook Kajotters (Katholieke Arbeidersjeugd) toe, nog aangevuld met tal van jonge mannen los van iedere organisatie.

In de namiddag van donderdag 7 september, daags na de eerste beschieting van Kapellen, kwamen de eerste vluchtelingen van Merksem in Kapellen toe, waarbij het gerucht werd verspreid dat heel Merksem weldra moest ontruimd worden.

Daar de gemeentelijke diensten hierop niet voorzien waren, dienden dringend maatregelen getroffen te worden om deze stroom vluchtelingen op te vangen.

Er moest dus geïmproviseerd worden en de inderhaast samengeroepen Padvinders kregen de opdracht om van huis tot huis bij de burgers aan te kloppen met het verzoek tot het verschaffen van vrijwillige “inkwartiering” (dit woord overgenomen uit het oorspronkelijk dagboek was waarschijnlijk nog een overlevering van de nieuwe orde).

Ondertussen werd op het Politiecommissariaat een lijst bekomen van burgers die zich vroeger reeds principieel akkoord hadden verklaard om vluchtelingen op te nemen, zodat een eerste golf ontheemden kon opgevangen worden.

Verder vertrokken ook onmiddellijk enkele kerels met stootkarren in de richting van Merksem om de vluchtelingen, beladen met bagage, te helpen. Sommigen onder hen hadden reeds zware beschietingen meegemaakt en stonden erop nog dezelfde avond tot in Kalmthout door te reizen. Hun enige wens was: “Weg van het oorlogsgeweld, zo vlug het kon en zo ver mogelijk”.

Aan deze wens werd graag voldaan, want hoe meer plaats er in Kapellen vrij bleef, des te gemakkelijker zou het zijn om de grote massa, die nog verwacht werd, op te opvangen.

De massale stroom aan vluchtelingen bleef echter uit omdat inmiddels het grootste gedeelte in de richting van Brasschaat en Breda was vertrokken.

De leiding van K.S.A. en V.V.K.S. (Vlaams Verbond der Katholieke Scouts) staken intussen de koppen bij elkaar en besloten hun beste leden in ploegverband samen te brengen om bij de eerste gebeurtenissen snel en accuraat te kunnen optreden. Ook op de K.A.J. werd daarbij beroep gedaan.

99

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Alhoewel D.G.O.G niet opgericht was om aan vluchtelingenopvang te doen, werd toch besloten hieraan aandacht te besteden. Vooral omdat door de gemeentelijke overheid hiervoor geen enkele maatregel getroffen was en omdat anderzijds de bevolking van Kapellen nog niet hevig geteisterd was.

Zoals reeds aangehaald werden er reeds adressen verzameld van mensen die bereid waren vluchtelingen bij hen thuis op te nemen. Terwijl ook de mensen van wie de namen vermeld waren op de lijst van het Politiecommissariaat nogmaals waren opgezocht om bevestiging te vragen van hun bereidheid tot het onderdak verschaffen van vluchtelingen.

Bij de ontruiming van Ekeren, op zondagavond 10 september, bleek dat deze informatie nu goed van pas kwam. De lijst van de gastvrije medeburgers werd doorgegeven aan Mej. Quireynen van de V.K.A.J. (Vrouwelijke Katholieke Arbeiders Jeugd) die zich met enkele Kajotsters naar het lokaal “Onze Kring” begaf waar door de hulpdiensten van de D.G.O.G. een ontvangstcentrum was ingericht. Per nacht konden hier een 200-tal personen overnachten terwijl de anderen dienden doorgestuurd naar verschillende adressen in de gemeente.

De inrichting van dit ontvangstcentrum was geen kinderspel geweest. De 200 bedden evenals stro en dekens dienden immers aangevoerd en opgesteld te worden. Slechts enkele bedden waren ter plaatse aanwezig en stro moest bij de boeren worden afgehaald. Vooral de families Van Seters en Van Wallendael waren hiervan gulle leveranciers. Dekens werden in bruikleen ontvangen van het Rode Kruis en uit de reserve van het Nationaal Hulpcomité.

Waar van gemotoriseerd transport geen sprake meer was, doorkruisten de meest ongewone vervoermiddelen de gemeente: allerlei soorten stootkarren, kruiwagens en handkarren beladen met de meest onverwachte zaken werden door een enthousiaste jeugd vooruit getrokken of geduwd.

Ondertussen kwam in de avond van 10 september een eerste golf vluchtelingen van Ekeren aan, waarvan een gedeelte op eigen kracht onderdak vond bij burgers, terwijl de overigen door bemiddeling van de opvangdienst, in zaal “Onze Kring”, onderdak aangeboden werd.

Ook ‘s anderendaags bleef deze toeloop aanhouden, zodat in Kapellen alleen reeds circa 2.500 vluchtelingen van Ekeren toekwamen bovenop de circa 500 die reeds van Merksem in de gemeente ondergebracht waren.

Een onderkomen vinden voor de aangekomen vluchtelingen was één zaak, er diende echter ook voor voedsel gezorgd te worden. Dit stelde een groter probleem dan het eerste omdat nog voor de evacuatie van Merksem en Ekeren begonnen was er in Kapellen zelf reeds nood was aan een degelijke bevoorrading en dit om volgende redenen: 1. het verslappen van de gemeentelijke diensten omdat na de bevrijding van Antwerpen men ervan uitging dat ook Kapellen snel zou bevrijd worden, 2. het feit dat alle normaal vervoer, zelfs van private aard zoals paard en kar (de tram reed toen natuurlijk niet meer), door de Duitsers was opgeëist, 3. en uiteindelijk het immobilisme van de moreel totaal ontredderde toenmalige burgemeester (Jacobs) die wel andere kopzorgen had dan de bevoorrading van zijn gemeente.

Toen D.G.O.G. vaststelde dat de bevoorrading van de gemeente in gevaar dreigde te komen, namen zij zelf (notaris Bareel, voorzitter, en Antoon Verbruggen, leider der hulpdiensten) het heft in handen en gingen op 9 september 1944 ‘s avonds, aankloppen bij burgemeester Jacobs. Deze bleek helemaal niet opgewassen tegen de omstandigheden. Voor hem was de toestand hopeloos, klaar en eenvoudig: er was inderdaad geen eten en er was ook geen vervoer.

Op dat antwoord reageerden de D.G.O.G.-mensen door de burgervader mede te delen dat op 6 september hun hulpdiensten er reeds waren in geslaagd een 100

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

aanzienlijk gedeelte bloem van de voorraad van Betterfood, die bijna de richting van St.-Mariaburg was ingeslagen, ter beschikking te stellen van de Kapelse bakkers. Zij wezen er echter op dat deze voorraad slechts toereikend was voor een kleine week en dat, moest de toestand aanhouden, Kapellen zonder eten zou vallen zodat er werkelijk iets moest gebeuren. Toen werd de heer Van Winkel er bij gehaald, die zou de zaak dan redden, maar helaas... ook volgens hem was de toestand onoplosbaar, want om graan op te eisen moesten er opeisingbevelen zijn die slechts in regel konden worden gebracht met de tussenkomst van de Nationale Landbouw- en Voedingcorporatie en deze dienst was door de omstandigheden onbereikbaar.

Tenslotte werd afgesproken dat het gemeentebestuur toch het nodige zou doen om eetwaren op te eisen of het daar nu het recht toe had of niet en zonder het goedvinden van de N.L.V.C. Het vervoer zou door D.G.O.G verzorgd worden tot op het ogenblik dat de gemeente zelf hiervoor kon instaan. Ook de zorg voor de opvang van vluchtelingen zou D.G.O.G. blijven op zich nemen.

Daags na het onderhoud met de burgemeester traden de hulpdiensten in werking. Vanuit het hoofdkwartier ten huize van dr. Van de Perck coördineerde een voorbeeldig ingericht secretariaat de talloze opdrachten. Terwijl de organisatie van de hulpdiensten werd waargenomen door Antoon Verbruggen bijgestaan door Rik Adriaenssens. Deze twee personen zouden trouwens een zeer bijzondere rol spelen in de bevoorrading van de gemeente gedurende de “afzonderingsperiode” van 4 september tot 4 oktober 1944.

< De heer A. Verbruggen.

(Foto Heemkring Hoghescote)

Buiten de eigenlijke ploegen voor vervoer bestond er ook nog een vaste ploeg die toezicht had over de voertuigen in het arsenaal, zodat geen enkele kar de plaats kon verlaten dan voor een welbepaalde opdracht.

Om een gedacht te geven van de ontzaglijke werkkracht van de D.G.O.Ghulpdiensten hierbij enkele cijfers uit het minutieus bijgehouden verslagboek.

9 september 1944 opdracht nr. 5: 200 kg bloem bezorgd aan Boerenhulp voor de stadskinderen, opdracht nr. 6: 4 man + stootkar in opdracht van de heer Van Winkel, opdracht nr. 7: zieke man van kliniek naar Kapellenbos vervoerd, opdracht nr. 8: met 12 man en 3 stootkarren naar kliniek om graan te halen, opdracht opdracht nr 9. 300 kg kolen vervoerd naar hof graaf Legrelle, opdracht nr. 10: levensmiddelen vervoerd van Picavet naar het ziekenhuis, opdracht nr.11: naar Van der Steen gegaan om eieren voor het ziekenhuis op te halen (teruggekomen zonder eieren, er waren er geen), opdracht nr. 12: met 12 man naar de kliniek om vlees te halen, opdracht nr. 13: 4 estafetten geleverd voor de kliniek, opdracht nr. 14: vervoer van eetwaren van Reynen, De Winter en Picavet naar St. -Jozefgesticht, waaronder 19 kg peperkoek, 45 kg bonen, 88 doosjes spinazie, 50 dozen erwtjes, 36 potten honing, 20 kg maïzena, 200 kg meelsuiker, 176 pakken

101

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

cassonade, 570 pakken meelsuiker, 135 pakken rangé, 17 pakken bloemsuiker, 8 dozen bouillonkubes en 80 stokken idem, opdracht nr. 15: dekens vervoerd van “Onze Kring” naar de hoofdpost van het Rode Kruis in het kasteel van graaf Legrelle. Samengevat betekent dit dat op één enkele dag 11 opdrachten werden uitgevoerd. De cijfers duiden niet aan hoeveel ton er die dag werd vervoerd, doch dit kan geraamd worden op 3 ton. ‘s Anderendaags werden eveneens 11 opdrachten uitgevoerd, waaronder 5 ton confituur vervoerd van de fabriek naar de kliniek, waar onze stock zou bewaard blijven onder de vlag van het Rode Kruis, daarbij nog 200 kg suiker en 1.000 kg aardappelen gaan halen bij Alexander De Schutter en 900 kg bij de heer Fester, enz., enz. Samen goed voor ongeveer 8 ton. Intussen zorgden een andere ploeg voor het in orde brengen van het vluchtelingencentrum in “Onze Kring”.

In een tijdspanne van een week werden aldus niet minder dan 30 ton eetwaren vervoerd en dit uitsluitend met stootwagens daar, zoals wij het reeds aanhaalden, geen ander vervoermiddel beschikbaar was. Hierbij dienden soms afstanden van 2 tot 5 km afgelegd te worden.

De tweede week werd deze hoeveelheid zelfs verdubbeld en werd 60 ton vervoerd, waaronder 1.500 liter melk, 7.500 kg aardappelen, 2.000 kg suiker, 15 stootwagens groenten, 440 dozen vruchtenconfijt, 3 ton conserven, circa 5.000 broden (van een mirakel gesproken?), 3 stootwagens winkelwaar uit de voorraden der winkels, zonder te vergeten de Betterfood-producten, stro, dekens, tot mazout, olie en benzine toe.

Zestig ton, dat betekent 7,5 kg per inwoner en circa ! ton per lid van de hulpdiensten, voor de eerste periode van 14 dagen en dit alles per stootkar vervoerd.

Het verbaasde zowel de officiële instanties als de bevolking met welke doelmatigheid deze diensten fungeerden. Dit was vooral te danken aan de zeer stipte organisatie waarbij alle leden in ploegen waren ingedeeld onder de leiding van een verantwoordelijke ploegleider. Het patrouillestelsel dat aan de grondslag van de Padvindersbeweging lag, kwam hier goed van pas. Iedere ploegleider stond borg voor het volbrengen van de hem toevertrouwde opdracht en na volbrachte taak werd telkens verslag uitgebracht dat op het secretariaat onmiddellijk werd genoteerd.

De circa 75 jonge krachten die de opdrachten uitvoerden, beschikten daarvoor over 14 stootkarren, één kruiwagen en 2 “triporteurs”, alle verzameld in de tuin van dr. Van de Perck die tot arsenaal herschapen was.

Tweede periode vanaf 21 september 1944.

Op 21 september 1944 vond in de tuin van de Dr. Van de Perck een algemene vergadering plaats van al de leden der hulpdiensten. Ondanks de tragische gebeurtenissen van de afgelopen maand werd het een hartverwarmende bijeenkomst. Buiten het verslag van de voorbije historische dagen en de hulde welke door dit verslag en de feiten zelf aan al de medewerkers werd gebracht, luidde de dagorde van deze bijeenkomst als volgt: 1. algemene richtlijnen, 2. samenstelling van nieuwe ploegen, 3. verklaring en aanduiding van het (vernieuwde) D.G.O.G.-werk: a. bij beschieting of bombardement, b. in gewone omstandigheden.

Alhoewel men niet over een reorganisatie kon spreken zouden vanaf nu toch andere accenten gelegd worden in de werking van D.G.O.G. Enerzijds omdat twee dagen daarvoor de tweede beschieting van Kapellen had plaats gevonden en anderzijds omdat de gemeentediensten thans zo ver waren hersteld dat 102

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

zij voor de algemene bevoorrading van de bevolking geen beroep meer op D.G.O.G hoefden te doen.

Het tweede stadium van de D.G.O.G.- organisatie werd hierbij een feit wat inhield dat er vanaf nu meer aandacht zou gaan naar de taken waarvoor D.G.O.G. in feite opgericht was, namelijk: 1. hulp verlenen bij gebeurlijke beschieting of bombardement, 2. omhaling van giften in natura en bedeling daarvan aan vluchtelingen, geteisterden en noodlijdenden, 3. totale hulpverlening aan het Vluchtelingencomité.

Deze periode zou bijzonder gekenschetst worden door een totale hulp aan het Vluchtelingencomité. Waar de algemene bevoorrading nu door de gemeente gebeurde bleef D.G.O.G voortgaan, steeds in samenspraak met het gemeentebestuur en op uitdrukkelijke vraag van het Rode Kruis, met de zorg voor de vluchtelingen, inzonderheid met de bevoorrading van de keuken voor de vluchtelingen en tevens van de volkssoep.

Tijdens deze periode werden, uit alle windstreken van de gemeente de nodige groenten aangevoerd voor de bereiding van in totaal 47.000 liters soep. Het was dan ook een bestendig aan- en afrijden in de meisjesschool waar de zusters instonden voor de bereiding en bedeling van de zo gegeerde soep.

Een willekeurige blik in het opdrachtenregister toonde volgende taken aan: Dagelijks ophalen bij de verschillende bakkers van broden en deze bedelen waar de nood het hoogst was. Ophalen vanuit de gehele gemeente van speelgoed, leesboeken en allerhande kledij zoals: jassen, ondergoed, schoenen en klompen, verdeeld en bedeeld waar het van pas kwam.

Bestellen van niet minder dan 250 pakjes voedingswaren en kledij met als enige leidraad: helpen waar het nodig was en kon. Natuurlijk was de nood meestal het dringendst bij de vluchtelingen die alles hadden moeten achterlaten maar ook bij de inwoners van Kapellen begon het voedseltekort door te wegen.

Opkuisen van Villa Cora uitgevoerd door een speciale ploeg waarna het Rode Kruis voor de verdere afwerking zorgde en het gebouw als hospitaal dienst deed.

Enkele huizen, door de Duitsers verlaten, opgeknapt om ze daarna in te richten als opvang-huis voor vluchtelingen.

Villa Cora – in september 1944 ingericht als hospitaal.

(Foto – Verz: Heemkring Hoghescote)

Bijstand verlenen bij het verhuizen was een dagelijkse bezigheid, maar ook zieken vervoeren stond op de agenda. De D.G.O.G-meisjes werden ingeschakeld bij meer

103

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

huishoudelijke taken, zoals: het wassen en verzorgen van baby’s, opkuisen van woningen, herstellen van opgehaalde kledij, e.d.

Op 30 september 1944 werd het takenboek officieel afgesloten met opdracht nr 215.

Waar tijdens de eerste 14 dagen elke opdracht nauwkeurig werd opgetekend, verslapte de aandacht hiervoor naargelang de verwachte bevrijding naderde.

Nochtans bleef de activiteit van de hulpdiensten op hetzelfde peil doorgaan maar werden enkel nog de echt bijzondere opdrachten opgetekend. Het routinewerk zoals: ophalen groenten, ronddelen soep, afhalen broden en zelfs bezorgen van pakjes werd als een normaal dienstbetoon gezien en niet meer genoteerd.

Samenwerking met andere diensten.

De samenwerking met andere D.G.O.G-cellen en hulporganisaties verliep bovendien ook uitstekend.

Zo was er het Vluchtelingencomité Ekeren waarmee intens werd samengewerkt voor de opvang van de vluchtelingen uit deze gemeente.

De D.G.O.G-cel van de wijk Zilverenhoek bestond reeds voor deze van Kapellendorp.

Met deze afdeling werden zoveel gemeenschappelijke acties uitgevoerd dat de beide groepen zo goed als samensmolten.

Wat Hoogboom betreft, daar had D.G.O.G een speciale afgevaardigde, de heer Lenaerts, die dagelijks met het hoofdbestuur contact hield om eventueel bij te springen waar nodig.

In de wijk Putte werd na enkele dagen “beleg” een afzonderlijke afdeling gesticht, die verder zelfstandig ging werken met de hulp van schepen Stockmans en onder de leiding van de heren Lathouwers en Van Bouwel. < De heer J. Van Bouwel.

(Foto Heemkring Hoghescote)

In Hoevenen werd veel werk geleverd door de tandem Rode Kruis-D.G.O.G. waarbij het D.G.O.G.-lid Staf Michielsen aangesloten bij Kapellen regelmatig in contact stond met het hoofdbureau van Kapellendorp. Hoevenen zelf had ook een eigen D.G.O.G.-bestuur dat regelmatig overleg pleegde met het plaatselijk bestuur van het Rode Kruis maar toch een speciale attentie wijdde aan de eigen D.G.O.G.leden en aan hun werk.

Staf Michielsen > (Foto Heemkring Hoghescote)

104

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Slachtoffers.

Dat er tijdens deze rumoerige tijden vele dodelijke slachtoffers vielen, zowel onder de gewone burgers, als onder deze die zich aangesloten hadden bij de weerstand en onder de voornamelijk Canadese bevrijders was onvermijdelijk maar daarom niet minder te betreuren. Dat er echter ook slachtoffers vielen bij de edelmoedige D.G.O.G-leden die zich volledig onbaatzuchtig inzetten om het lot van hun medeburgers te verbeteren was dubbel erg. Zo vielen volgende doden te noteren: De heer Antoine Van Laerhoven (°18.02.1874) die op 6 oktober 1944 het leven verloor bij een aanrijding met een Amerikaanse legertruck toen hij op weg was om de soepbedeling op de wijk Zilverenhoek bij te wonen.

De gebroeders Maurice en Louis Van de Poel, leden van het Vluchtelingencomité Ekeren, die de dood vonden bij een V1 inslag.

De heer Marcel Van de Weyer (°13.03.1928), scout en lid van het eerste uur, overleden op 16.12.1944 te Antwerpen tengevolge van een inslag van een vliegende bom.

Slotwoord.

Wij dachten er goed aan te doen om dit relaas van het kortstondige doch zo betekenisvolle bestaan van een organisatie als D.G.O.G. even terug onder de aandacht te brengen en dit ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van onze bevrijding.

Het is onbegonnen werk alle personen die aan de vele opdrachten hebben meegewerkt hierbij in herinnering te brengen, doch niemand zal het mij kwalijk nemen als ik hierbij speciaal de grote verdienste wens te onderstrepen die het echtpaar Dr. Van de Perck tijdens deze periode voor Kapellen en zijn bevolking hebben gehad.

Vooral mevrouw was hierbij het hart van deze mensvriendelijk organisatie waarbij vooral de jeugd een belangrijke rol toebedeeld kreeg. Aan allen onze dank voor uw inzet waaraan onze generatie zijn huidige welstand en vrijheid te danken heeft.

P.S. Alle originele verslagen, dagboeken en andere informatie over D.G.O.G. zijn met de tijd verloren gegaan. Het verhaal werd samengesteld uit weekbladartikelen die geschreven werden door voorzitter, notaris P. Bareel, en die we dus als authentiek mogen beschouwen. Indien echter iemand van de lezers nog over enige informatie uit deze periode mocht beschikken ben ik zeer geïnteresseerd deze in te kijken en eventueel te kopiëren Bronnen: Algemeen Weekblad – archief Hoghescote.

Kapellen tijdens de Tweede Wereldoorlog – Roger Balbaert Roger Van den Bleeken.

105

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

De volkstelling van Kapellen anno 1693.

Jan Vanderhaeghe en Georges Vervoort.

Inleiding Voor een familievorser hebben volkstellingen een niet te onderschatten waarde.

In het aloude hertogdom Brabant (waaronder ook de Antwerpse polderdorpen) hebben in de loop der eeuwen vele volkstellingen plaatsgehad. Laten wij ons beperken tot de volkstelling van 1693.

De telling van 1693 De woelige oorlogsperiode van het einde van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw levert ons een overvloed aan demografische gegevens. 1693, het jaar van de volkstelling ligt in de zogenaamde Negenjarige Oorlog. Het is de centrale overheid die door haar wetgeving de Brabantse dorpen dwong hun inwonertallen op te tekenen.

Behalve de oorlogsvoering was het vooral de graanschaarste die zorgen baarde. De geheime Franse graanaankopen en de niet te stuiten sluikexport brachten de Brusselse regering ertoe al het beschikbare graan in de vestingsteden te doen opslaan. Alle graanhandel diende onder controle binnen de muren te geschieden.

Desalniettemin bleek al spoedig dat de plattelanders er abnormaal veel graan opkochten, blijkbaar met de bedoeling het aan de Fransen door te verkopen. De landvoogd Maximiliaan Emanuel van Beieren liet op 5 februari 1693 aan de Raad van Brabant weten, dat niet langer graanexporten uit de steden naar de dorpen konden worden toegestaan aan de hand van persoonlijke certificaten, maar wel op grond van lijsten met een telling van het aantal gezinnen en het aantal personen die deel uitmaakten van die gezinnen.

Een en ander werd wettelijk geregeld in het plakkaat van 7 november 1693, waarin de lokale volkstellingen werden veralgemeend voor geheel Brabant. Hiermee haalde de Brusselse regering zich de woede op de hals van talloze dorpen in het noorden van Brabant. Zij waanden zich veilig voor het Franse gevaar en voelden er weinig voor hun kostbare graan in de vestingsteden op te stapelen. Niettemin werden de maatregelen doorgezet en spoedig vonden de nominatieve lijsten hun weg naar de centrale overheden.

Zo ook moest er dus een volkstelling plaatsvinden in de heerlijkheid Ekeren en omdat Kapellen een aanhangsel was van Ekeren, net zoals Hoogboom en Brasschaat, vinden we daarin het gedeelte dat betrekking heeft op Kapellen.

De aanhef van de volkstelling luidt als volgt: Wij pastoor, Schepenen Ende Secretaris der heerlijckheydt van Eeckeren met appendentien Ende dependentien verclaeren onder den Eede die wij gepresteert hebben in ’t aenkomen van ons officie gedaen te hebben soo daeningh neerstigh ondersoeck als ons mogelijck is geweest van alle die vaste inwoonders der voorschreven heerelijkheydt van wat sex,ouderdom,staet ofte conditie deselve mochten wesen ingevolghe van sijne Majesteyts placaerte van den sevensten november 1693 ende aldaer bevonden te hebben alle de persoonen hier-onder uytgedruckt bij naeme ende toenaeme Alhoewel de opnemer van de volkstelling zelf aangeeft in de aanhef welke gegevens de telling moet bevatten, (sex, ouderdom, staet) houdt hij zich toch niet aan die regels.

106

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Nergens wordt de ouderdom vermeld en wat de beroepen betreft beperkt hij zich tot de vermelding van de pachters. Dat is jammer, want het beperkt sterk hetgeen wij uit zo’n telling kunnen leren.

Kaart van de oude Heerlijkheid Ekeren

In 1693 woonden in Hoogboom 32 gezinnen bestaande uit 211 personen waarvan 27 pachtersgezinnen Klein Heiken 5 gezinnen bestaande uit 28 personen waarvan 4 pachtersgezinnen 107

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Witven 30 gezinnen bestaande uit 133 personen waarvan 12 pachtersgezinnen Essenhout 10 gezinnen bestaande uit 45 personen waarvan 2 pachtersgezinnen Kapelstraat 6 gezinnen bestaande uit 49 personen allemaal pachtersgezinnen Zantstraat 7 gezinnen bestaande uit 55 personen waarvan 9 pachtersgezinnen Oude Gracht 15 gezinnen bestaande uit 94 personen waarvan 9 pachtersgezinnen Kapellen 93 gezinnen bestaande uit 474 personen waarvan 23 pachtersgezinnen. Hier wordt ook de pastoor en de koster vermeld Op den Horen 7 gezinnen bestaande uit 31 personen waarvan 1 pachtersgezin Klein Heiken 5 gezinnen bestaande uit 28 personen waarvan 1 pachtersgezin.

Het huidige Kapellen telde in 1693, 210 gezinnen en 1.148 inwoners. 94 gezinnen waren pachters. Gemiddeld bestond een gezin uit 5 personen, knechten en meiden inbegrepen

De Telling HOOGHBOOM Jan Janssens pachter Magdalena Nelis sijn huysvrouw Elisabeth Janssens sijn dochter Peeter Janssens sijnen soone Jan Janssens sijnen soone

5

Peeter Van Nishoven Catharina De Beuckeleir sijn huysvrouw Jan Huybrechts sijnen soone 3 Peeter Leemans pachter Joanna De Bie sijn huysvrouw Jan Leemans sijnen soone Jan De Langh sijnen knecht Magdalena Goris sijn meysen 1 5 Peeter Perremans pachter Maria Vergouts sijn huysvrouw Catharina Perremans sijn dochter Maria Perremans sijn dochter Peeter Penneberchs sijnen knecht 5 Andries De Groof pachter Beyken Larien sijn huysvrouw Martinus De Groof sijnen soone Magdalena De Groof sijn dochter Jan De Groof sijnen soone Cornelis De Groof sijnen soone Catharina De Groof sijn dochter Joanna De Groof sijn dochter Andries de Groof sijnen soone Franciscus De Groof sijnen soone Magdalen Peeters weduwe wijlen ….

11 Jan Niesen pachter Adriaentien Willeborts sijn huysvrouw Willem Adolphs knecht

3

Jan Niesen pachter Anthoneth Herremans sijn huysvrouw Anna Niesen sijn dochter 3 Daniel Van Deuren Maria Beeckmans sijn huysvrouw

2

Adriaen Woumans pachter Digna De Laet sijn huysvrouw Peeternel Loddewijckx haere voordochter 2 Hendrieck Loddewijckx haeren voorsoone Jacobus Loddewijckx haeren voorsoone Elisabeth Loddewijckx haere voordochter Dimpna Loddewijckx haere voordochter Adriaen Van Spaendonck sijnen knecht Anna Van Passen sijn meysen 9 Jan Goyvaerts pachter Elisabeth De Rijck sijn huysvrouw Peeter Goyvaerts sijnen soone Anna Goyvaerts sijn dochter Catharina Goyvaerts sijn dochter Elisabeth Goyvaerts sijn dochter Jan Goyvaerts sijnen soone Franciscus Van de Werf sijnen knecht Catharina Willeborts sijn meysen Margries Janssen sijn meysen 10

1 2

Meyssen: de meid Voordochter of voorzoon: dochter of zoon uit voorgaand huwelijk.

108

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Een bladzijde uit het register van de volkstelling.

Cornelis Adriaenssen pachter Maria Gijs sijn huysvrouw Catharina Adriaenssen sijn dochter Joanna Adriaenssen sijn dochter Hendrieck Adriaenssen sijnen soone 5 Aert Aerts pachter Anna Goyvaerts sijn huysvrouw Geertruda Aerts sijn dochter Adriaen Peeters hunnen soone (?) Jan Aerts hunnen soone

5

Peeter Willemsen Eva Patrijs sijn huysvrouw Jan Janssen een houkint 3

3

3

Houkint: kind dat uitbesteed werd en in dat gezin opgevoed wordt. Bv. een vondelig of arme wees.

109

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Geeraert Bresseleirs pachter Catharina Vergouts sijn huysvrouw Peeter Bresseleirs sijnen soone Naentien Bresseleirs sijn dochter Joanna Bresseleirs sijn dochter Wouter Bresseleirs sijnen soone Geeraert Bresseleirs sijnen soone Jan Bresseleirs sijn soone 8 Henderieck De Bie pachter Margarita Patrijs sijn huysvrouw Hendrieck De Bie sijnen soone Geeraert De Bie sijnen soone Cornelia De Bie sijnen soone Catharina De Bie sijn dochter Anna De Bie sijn dochter Elisabeth De Bie sijn dochter Adriaen …. sijnen knecht Elisabeth Symons sijn meysen Elisabeth Peeters sijn meysen 11 Jan Meys pachter weduwnaer wijlen …. Catharina Meys sijn dochter Jan Meys sijnen soone Wouter Meys sijnen soone 4 Gijsbrecht Janboers pachter Joanna Bertels sijn huysvrouw Adam Janboers sijnen soone Rijck De Ridder sijnen knecht Joanna …. sijn meysen

5

Jacob Verheyt pachter Catharina Vergouts sijn huysvrouw Elisabeth Verheyt sijn dochter Maria Verheyt sijn dochter Anna Verheyt sijn dochter Peeter Verheyt sijnen soone Barbara Verheyt sijn dochter 7 Jan Leys pachter Anna Loymans sijn huysvrouw Jan Leys sijnen soone Anna Leys sijn dochter Adriaen Leys sijnen soone Elisabeth Leys sijn dochter Jacobus Leys sijnen soone Hendrieck Leys sijnen soone Geeraert Leys sijnen soone Martinus Leys sijnen soone Hendrieck Leys sijne broeder Jan Lodderwijckx sijnen knecht Naentien Van Caem sijn meysen 13 Pauwels Van Caem pachter Cornelia Jacobs sijn huysvrouw Barbara Van Caem sijn dochter Cornelis Van Caem sijnen soone Jacobus Van Caem sijnen soone Joanna Van Caem sijn dochter Maria Van Caem sijn dochter 7 Joanna Martens weduwe wijlen Franciscus De Bie Peeter De Bie haeren soone Cornelia De Bie haer dochter Peeter Symons haeren knecht Leenaert Wijns haeren knecht Joanna Gijsels haer meysen Catharina Symons haer meysen Hendrieck De Bie haeren knecht 8 Adriaen Gevens pachter Naentien Wijns sijn huysvrouw Peeter Gevens sijnen soone Maria Gevens sijn dochter Hendrieck Gevens sijnen soone 5 Peeter De Laet pachter Catharina Matthijssens sijn huysvrouw Peeternelle De Laet sijn dochter Symon De Laet sijnen soone Jan De Laet sijnen soone Digna De Laet sijn dochter Maria De Laet sijn dochter Elisabeth De Laet sijn dochter Peeter De Laet sijnen soone Michiel Verhelsen sijnen knecht Digna Bertels sijn meysen 11 Peeter Dierckx pachter Anna Janssens sijn huysvrouw Jan Dierckx sijnen soone Peeter Dierckx sijnen soone Michael Dierckx sijn soone Cathalijn Dierckx sijn dochter Anna Dierckx sijn dochter 7 Peeter Bertels pachter Elisabeth Matthijssen sijn huysvrouw Catharina Bertels sijn dochter Hendrieck Bertels sijnen soone Elisabeth Bertels sijn dochter Maria Bertels hunne dochter Marinus Janssen sijnen knecht 7 Lenaert De Beuckeleir pachter Maria Gevens sijn huysvrouw Joanna De Beuckeleir sijn dochter Anna De Beuckeleir sijn dochter Jacob De Beuckeleir sijnen soone Peeter De Beuckeleir sijnen soone Catharina De Beuckeleir sijn dochter Thomas De Beuckeleir sijnen soone Anna Willemsen sijn meysen 9 Jan Van Doren pachter Marianna Bertels sijn huysvrouw Maria Hendrickx haere voordochter Hendrieck Hendrickx haeren voorsoone Willem Hendrickx haeren 110

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

voorsoone Peeter Hendrickx haeren voorsoone Jan Van Doren sijnen soone Catharina … sijn meysen 8 Hendrieck Adams pachter Elisabeth Janssens sijn huysvrouw Adriaen Adams sijnen soone Jan Adams sijnen soone Joachim De Haes sijnen knecht Maria Cornelissen sijn meysen 6 Jacob De Cnaep pachter Elisabeth Vergoudts sijn huysvrouw Jacobus De Cnaep sijnen soone Jan De Cnaep sijnen soone Willem De Cnaep sijnen soone Hendrieck De Cnaep sijnen soone 6 Jacobus Verbruggen Adriana Goyvaerts sijn huysvrouw Catharina Verbruggen sijn dochter Peeter Verbruggen sijnen soone Catharina Willems houkint Maria Bertels sijn meysen 6 Melchior Wouters pachter Magdalena De Heras sijn huysvrouw Jan Wouters sijnen soone Joanna Wouters sijn dochter Wouter Wouters sijnen soone Catharina Wouters sijn dochter 6 Peeter De Coninck pachter weduwnaer wijlen…. Matthijs De Coninck sijnen soone Dielis De Coninck sijnen soone Elisabeth De Coninck sijn dochter Elisabeth Voets sijn meysen Maria De Boey sijn meysen 6 Peeter Van Santvliet Joanna Van Santvliet sijn huysvrouw

2

CLEYN HEYKEN Jan Van Eyen pachter Barbara Van Aerden sijn huysvrouw Peeter Van Eyten sijnen soone 3 Barbara … weduwe wijlen …. Maria Mattheeus haere dochter Adriaentien Franck haere voordochter Anna Wijntijs dochter (?) Elisbateh Mattheeus dochter

5

Dielis Daems pachter Joanna Peeters sijn huysvrouw Susanna Daems sijn dochter Dierck Daems hunnen soone Adriaen Daems sijnen soone Cornelis Daems sijnen soone Peeter Daems sijnen soone Anna Daems sijn dochter 8 Matthijs Vecquemans pachter Christiana Matthijssens sijn huysvrouw Catharina Vecquemans sijn dochter Jan Vecquemans sijnen soone Elisabeth Vecquemans sijn dochter 5 Jan Verbert pachter Joanna Janssen sijn huysvrouw Digna Verbert sijn dochter Wouter Verbert sijnen soone Elisabeth Verbert sijn dochter Jan Verbert sijnen soone Peeter Verbert sijnen soone 7 Wordt vervolgd.

111

’t Bruggeske jg 36 – september 2004 – nummer 3.

Waerschouwinge De Borgermeester en Schepenen der Gemeente van Cappellen voorkomen hunne geadministreerden dat de gedeputeerde staete dezer Provincie bij hun besluijt van 10 dezer bepaeld hebben dat het besluijt van den heer gouverneur van 8 Meert 1807 nopens de vernielingen der popynen en Rupsen moet uijtgevoert worden dag dat den tijd op het welk dit moet volbragt zijn voor dit jaar verlengt is tot den eersten april aenstaende gevolgendlyk inviteeren zij alle eygenaers huerders ofte pagters hier aen voor dit tijdstyp voldaen te hebben.

Zij ordonneren voorders den veldwagter over eenkomstig aen artikel 69 van het reglement van Politie dezer gemeente, den uijtvoer van het zelve te bewaeken, van Proces verbael te maeken der overtredingen, en van aen hun by tijds te laeten weten de uijtvaeringen van deze tegenwoordige schikkingen. gedaen tot Cappellen den 18 Meert 1820 Den Borgermeester Ter Ordonnantie, Van Staey De Secretaris, Mertens Bron: - Rijksarchief Antwerpen, A01 RAA 116 blz. 015.

- GEZOCHT – GEZOCHT – GEZOCHT – GEZOCHT Documentatie voor het archief van Heemkring Hoghescote!!!

Alle documentatie over Kapellen is welkom!

Wij denken aan foto's, doodsprentjes, doodsbrieven, postkaarten, krantenknipsels, oude menukaarten, geboortekaartjes, oude trouwboekjes, oude notarisakten, huwelijksaankondigingen, affiches, oude rekeningen van Kapelse firma's enz, enz...

Geef ons een seintje en we komen even langs.

Bij voorbaat hartelijk dank!

Dank zij uw medewerking en steun kunnen wij ons archief over Kapellen verder uitbreiden.

Kontaktadres: Parkweg 2 – 2950 Kapellen Tel: 03.664.57.22

112

FTKGOCCPFGNKLMU""VKLFUEJTKHV""ÓV"DTWIIGUMG HEEMKRING HOGHESCOTE VZW. ANTWERPSESTEENWEG 2 BUS 2 2950 KAPELLEN AFGIFTEKANTOOR: KAPELLEN 1 P 806083

BELGIË BELGIQUE P.B. 2950 KAPELLEN 1

!"#$%%&'()*!'%%!'+,'(% -"#*'&%% %%%%%%%%%%*./0.12.% %%%%%%%%%%%%%%%%#34560708292.%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%#90.62.% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%-32:9;<=025%

!!

>"(#&&,(??,%@A B -?#'CC'+%DAEF%% ,'CG%F@HIFEHJDHIK%% 2BL403G%8<=M529N08282.629O5;M.26H/2% %

BC 30832