Traiteur Luc Van Walle
Verzorging van al uw feesten: Huwelijken, Communiefeesten, Recepties, Koffietafels, Diners, Jubilea, Avondfeesten, Banketten, Zakendiners, Personeelsfeesten, e.d. In feestzaal “De Jachthoorn” , bij u thuis of in een zaal naar keuze.
Specialiteit
Warm en koud buffet, Breugheltafel en Barbecue. All-in formule – onbeperkt in aantal personen.
Privé parking + tuin met speelhoek voor kinderen. Voor verdere inlichtingen en advies staan wij steeds voor u klaar. Feestzaal de Jachthoorn – Traiteur Luc Van Walle. Antwerpsesteenweg 153 - 2950 Kapellen. Tel. 03-665 20 38 * GSM. 0496 60 50 65 * FAX. 03-605 53 25 E-mail: info@jachthoorn.be * WWW.jachthoorn.be
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
‘t Bruggeske Driemaandelijks tijdschrift van Heemkring Hoghescote vzw. Zetel: (tijdelijk) Antwerpsesteenweg 130 - 2950 Kapellen. 43 ste jaargang – nummer 3
september 2011
In dit nummer: -
1 oktober Smikkel Smakkel te Antwerpen
2
-
Hoeve Van Paesschen: ons nieuw onderkomen
3
-
De “Hoeve Van Paesschen” of “De Grote Hoeve” en haar eigenaars en/of haar bewoners
4
Aanwinsten voor het Hoghescote-archief + ereleden
36
-
Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn ingezonden artikel .
Verantwoordelijke uitgever: Roger Balbaert Dorpsstraat 59, bus 7 - 2950 Kapellen. Tel: 03.664.57.22. Redactie en Lay-out: Roger Van den Bleeken p/a Antwerpsesteenweg 130 – 2950 Kapellen. Tel: 03.664 63 22. Kaftontwerp: T. Hanssens. Copyright "Heemkring Hoghescote vzw" Kapellen. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op een andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever. Ledenblad ’t Bruggeske verschijnt vier maal per jaar en wordt aan elk lid van Heemkring Hoghescote toegezonden. Het lidmaatschap bedraagt per jaar: 10 euro als gewoon lid en 20 euro als erelid. Dit bedrag kan worden overgemaakt op rekening: BE18 4137 2050 7165 BIC-code KREDBEBB op naam van: Heemkring Hoghescote vzw. – Antwerpsesteenweg 130 – Bus 2, 2950 Kapellen, met de vermelding "Lidgeld". Losse nummers van ’t Bruggeske, voor zover nog in voorraad, zijn te verkrijgen op het redactieadres tegen 3 euro per exemplaar.
1
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
1 oktober Smikkel Smakkel te Antwerpen . Proeven van smaak en traditie. Elke stad heeft zijn eigen natjes en droogjes zoals je ze nergens anders vindt. In Antwerpen denken we dan onmiddellijk aan de Antwerpse Handjes, het Bolleke of Filet d’Anvers. Een gids loodst de groep door Antwerpen en onderweg ‘snoep’ je van de stad. Je snoept niet alleen met je tong (smaak) maar met alle zintuigen. Op een achttal plaatsen hou je halt om te luisteren naar het verhaal en het ontstaan van een lekkernij. Een rondleiding die lekkerbekken zeker niet mogen missen.
Deze wandeling is vastgelegd op zaterdag 01 oktober, en kost voor onze leden 15 euro, voor niet-leden 20 euro, lekkernijen inbegrepen. We komen samen aan de dienst toerisme, Grote Markt 13 Antwerpen stipt om 14.00 uur start daar onze wandeling, die zal duren tot ongeveer 17.00 uur. Inschrijven tot 15 september: enkel bij volgende twee personen: Chris Alen tel. 03-664 05 01 of bij Francois Groenewege tel. 03-665 00 87. Na inschrijving betaling op rek. BE18 4137 2050 7165 - BICcode KREDBEBB van Heemkring Hoghescote vzw Essenhoutstraat 59 te 2950 Kapellen, met duidelijke vermelding van het aantal personen en wandeling smikkel smakkel.
2
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Hoeve Van Paesschen: ons nieuw onderkomen Het jaar vliegt met rasse schreden vooruit. Het lijkt alsof de verhuis naar het Administratief Centrum nog maar pas achter de rug is, en de volgende dient zich al aan. Of toch niet? Natuurlijk wel, al moeten we toegeven dat er een beetje vertraging op het project zit. Wat is de toestand rond Hoeve Van Paesschen? Wel, het oogt allemaal heel mooi, en vooral beloftevol. Toch zal het nog wel enkele weken duren vooraleer we echt aan de slag kunnen. Bekijken we samen enkele foto's aan de buitenkant. De gemeente Kapellen heeft er voor gezorgd dat het binnen mooi zal worden, modern, ruim en comfortabel. Er is ons beloofd dat er ook een internetaansluiting zal zijn.
Maar er is nog werk aan de winkel. Midden september hopen we effectief onze intrek te kunnen nemen. Aan onze eigen plannen wordt de laatste hand gelegd, en de bestellingen voor enkele nieuwe rekken gaan nu de deur uit. Duimen dat nu alles vlot gaat verlopen. Maar een paar stevige helpers mogen zich altijd aandienen. Eén ding is zeker: binnenkort zijn jullie allemaal van harte welkom, en we gaan er ruchtbaarheid aan geven. André De Vleeschouwer. 3
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
De “Hoeve Van Paesschen” of “De Grote Hoeve” en haar eigenaars en/of haar bewoners 1. Inleiding. De hoeve werd voor de eerste maal vernoemd in de archieven ofwel in het jaar 1600 ofwel in het jaar 1661. Omdat de bronnen ter zake erg schaars zijn en elkaar tegenspreken geven wij hierna de 2 versies. 1.1. Versie A. Op 7 november 1720 verschenen voor de Stabroek Van der Linden Adriaan die gehuwd Isabella en haar beide broers Wildiers Antoon en Alle betrokkene familierelaties geven wij hoofdstukken.
schepenbank van was met Wildiers Wildiers Jan. in de volgende
Via de schepenbank ontvingen zij van Cornelis Everard Constant een som van 1.000 gulden voor een erfelijke rente van 62 gulden en 10 stuivers die rustte op ! van de eigendom gelegen in het Essenhout, groot 30 gemeten, grenzende oost De Greeff Thomas, west de erfgenamen Van Gracht Cornelis, noord s’ Herenstraete (Essenhoutstraat) en zuid het Essenhoutstraetken (de landweg naast de Essenhoutsebeek). De erfgenamen Wildiers pretendeerden dat zij volgens een (vermoedelijk) testament van 10 oktober 1660 ! van het vruchtgebruik “fidei commissum” van de hoeve hadden geërfd van hun overgrootvader Diricx Frans en dit bij akte opgesteld door notaris Van den Bergh. Zij beweerden dus dat zij bij erfstelling over de hand wel het vruchtgebruik van de hoeve bezaten maar deze niet mochten verkopen. De door de erfgenamen Wildiers geopperde stelling, die later verschillende malen werd aanvaard door de schepenbank van Ekeren roept toch wel enkele vragen op: ! De achterkleinkinderen van Diricx Frans die het vruchtgebruik opeisten waren nog niet geboren op het ogenblik dat de erflater overleed. Overgrootvader Diricx Frans kon in 1660 nog geen rechten schenken aan zijn toekomstige nog niet geboren en dus ook nog niet gekende achterkleinkinderen. ! Diricx Frans zou alleen het vruchtgebruik geschonken hebben aan de kleinkinderen van zijn dochter Digma en niet aan de kleinkinderen van haar broer en haar zusters. 4
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! Waarom mochten op 7 november 1720 slechts 3 kinderen Wildiers erfrechten ontvangen en waarom ontving het vierde kind Wildiers Cornelia Catharina, die gehuwd was met Adriaan Buys, helemaal niets? 1.2. Versie B. Op 25 januari 1661, 8 februari 1661 en op 6 juli 1661 compareerden voor de schepenen en mannen van leen van de graaf van Hoogstraten De Hertoghe Abraham, weduwnaar van Diricx Cornelia, die recht had op de helft van de nalatenschap van Diricx Frans en de advocaten Van Cantelbeeck en Martens Nicasius die optraden als momboiren (voogden) over de 2 minderjarige weeskinderen van Thys Cornelius Willem, echtgenote Diricx Digma, namelijk Thys François en Thys Joanna, en Wildiers Jan als echtgenoot van Thys Maria, de zuster van voornoemde wezen. De tweede partij, namelijk de 3 kinderen Thys, mochten eveneens aanspraak maken op de helft van de nalatenschap van Diricx Frans. Wij zullen op terugkomen.
! ! ! !
de
deling
van
diens
eigendommen
later
nog
De hoeve, die later “De Grote Hoeve” zou genoemd worden, bestond uit 4 delen: Essenhout 7 (landerijen): 2.760 roeden, Essenhout 8 (weiden): 495 roeden, Essenhout 9 (huis en land): 587 roeden, Essenhout 9 bis (huis en cynsgrond die later bijgekocht werden): 40 roeden, d.w.z. in totaal minimum 3.882 roeden. In het werk van J. Boen, landmeter uit 1857: “Maten en gewichten in de provincie Antwerpen” lezen wij dat 1 roede overeenstemt met 32,9017m!. Dit betekent dat de oppervlakte van de betrokken hoeve en aanhorigheden minimum 127.724,39 m! bedroeg of 9,7050 gemeten of meer dan 12 ha. Wij geven hierna een afbeelding van het plan getekend door de gezworen landmeter Cornelis De Wolf tijdens de periode 17151716. Men kan de hoeve met de omliggende landerijen terugvinden onderaan links onder de nummers 9, 8 en 7.
5
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Kaart De Wolf.
Gezien de lokalen van Hoghescote ondergebracht worden in de hoevegebouwen en niet in de stalling (hier komt de Smoldersklok) of de schuur (deze werd na aankoop door de gemeente afgebroken) zullen wij natuurlijk heel speciaal de voor ons bestemde locatie opvolgen, zijnde het kadastraal perceel nummer 135f, en dit zonder de bij de hoeve horende stukken grond te vergeten die voor, naast of achter dit gebouw liggen en die eveneens in het bezit waren van de eigenaars van de hoeve.
2. Eerste eigenaar Diricx Frans Petrus-Cornelissen Catharina. De eerste in de archieven gekende eigenaar van “De Grote Hoeve”, Diricx Frans Petrus was eerst gehuwd met Cornelissens Elisabeth. Na haar overlijden in 1617 huwde hij met haar zuster Cornelissens Katelijne (Catharina). Het gezin telde 4 kinderen: ! Diricx Digma of Dymphna. Zij trad in het huwelijk met Thys Cornelius Willem. Het gezin had 7 kinderen. (zie verder). Wij weten dat het echtpaar Thys-Diricx overleden was voor 25 januari 1661. ! Diricx Elisabeth, geboren te Ekeren op 13 november 1616, ! Diricx Cornelia, geboren te Ekeren op 31 mei 1620 en gehuwd met De Hertoghe Abraham. Het gezin had 1 zoon, De Hertoghe Jan Frans, en we weten ook dat het gezin eigenaar was van de Hemelhoeve in Brasschaat. Het echtpaar was zeker overleden 6
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
voor 5 november 1667. De zoon De Hertoghe Jan Frans zou de Hemelhoeve openbaar verkopen op 2 oktober 1685. ! Diricx Petrus, geboren te Ekeren op 7 maart 1628, Het echtpaar Diricx Frans Petrus-Cornelissen Katelijne was overleden voor 6 juli 1661 want op die datum werden hun bezittingen verdeeld over de erfgenamen.
3. Uitvoering van het testament van 6 juli 1661. Gezien het feit dat voor de verdeling van de erfenis van Diricx Frans slechts 2 kinderen in aanmerking kwamen kunnen wij veronderstellen dat zijn andere 2 kinderen, Diricx Elisabeth en Diricx Petrus reeds overleden waren zonder erfgenamen na te laten. Behalve de geboortedata vonden wij van hen geen verdere gegevens terug. De bezittingen van Diricx Frans werden gegroepeerd in 2 kavels die als volgt toegewezen werden aan de erfgenamen: Kavel A kwam toe aan De Hertoghe Abraham , gehuwd met Diricx Cornelia, bestond uit: ! ! van “den Aert” aan de westzijde, groot 17 gemeten en 26 roeden, ! het land “Het Streepken” in Brasschaat, groot 5 gemeten, ! de hoge akker, de lage akker en de leemputten achter “De Hemelhoeve”, groot 13 gemeten en 13 roeden, ! nieuw gemaakt land en de achterliggende heide, groot 8 gemeten en 103 roeden, ! huis en schuur van “De Hemelhoeve” in Brasschaat, ! verder nog kleinere stukken land in “De Geesten” en andere locaties. Kavel B kwam toe aan de 3 kinderen van Thys Willem, echtgenoot van Diricx Digma, en bestond uit: ! de stede (hoeve) in het Essenhout, ! huis met landerijen “Het Steken” te Brasschaat aan de beek, groot 10 gemeten en 86 roeden, ! heidegronden in de Brasschaatse beemd, groot 2 gemeten, ! ! van “den Aert” aan de oostzijde, groot 17 gemeten en 27 roeden, ! een stukje beemd “Het Half Buynder” in de Brasschaatse beemd, groot 1 gemet en 61 roeden, ! 1/3 in “Niemands beemd” te Brasschaat, groot 5 gemeten en 78 roeden, ! het gebruiksrecht in “De Overmate” van de erfgenamen Adriaan Brants, groot 1 gemet, ! “Den Heuvel”, groot 4 gemeten en 109 roeden, ! het steken in “De Schriecken”, enz.
7
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Het gezin Thys Cornelius Willem-Diricx Digma telde 7 kinderen: ! Thys Maria Cornelia, geboren te Ekeren op 28 oktober 1637. Zij trad in het huwelijk met Wildiers Jan (overleden te Ekeren in 1695). Zij overleed te Ekeren op 20 januari 1709, ! Thys Franciscus, geboren te Ekeren op 27 februari 1639, ! Thys Guillielmus en zijn tweelingzuster ! Thys Sarah, beiden geboren te Ekeren op 13 mei 1641, ! Thys Elisabeth, geboren te Kapellen op 30 september 1642. Een andere bron vermeldt evenwel dat Elisabeth zou geboren zijn te Ekeren op 28 september 1642. Waarschijnlijk is er verwarring tussen de geboortedatum en de datum van het doopsel, ! Thys Jeanne of Joanna, geboren na 1640. Zij trad in 1665 in het huwelijk met Wildiers Petrus die te Stabroek overleed in 1703, ! Thys Dymphna die huwde met De Craen Jan Carel. Ook hier dienen wij op te merken dat slechts 3 van de 7 kinderen erfden, namelijk: ! Thys Jeanne of Joanna, via haar momboiren of voogden Van Cantelbeeck en Martens, ! Thys Franciscus, eveneens via voornoemde voogden, ! Thys Maria Cornelia, via haar echtgenoot Wildiers Jan. In een schepenbrief van Ekeren, nummer 330 van 5 november 1667, lezen wij dat na het overlijden van De Hertoghe Abraham door advocaat Van Cantelbeeck Hendrik, De Moor Antony als medemomboir over de 2 minderjarige kinderen van wijlen Diricx Dymphna en wijlen Willem Thys, namelijk Thys Joanna en Thys Dymphna, de 2 oudste kinderen van voornoemd echtpaar werd aangesteld, namelijk Thys Maria Cornelia en Thys Franciscus. Hieruit kunnen wij misschien afleiden dat Thys Guillielmus, Thys Sarah, Thys Elisabeth en Thys Dymphna reeds overleden waren op het ogenblik van de splitsing van de erfenis.
4. Eigenaar Wildiers Petrus -Thys Joanna. Wij vonden in de archieven geen verdere gegevens meer terug over de 2 oudste kinderen, namelijk Thys Franciscus en Thys Maria Cornelia. De vraag blijft open of zij overleden zijn zonder erfgenamen na te laten of dat er een verdere splitsing werd doorgevoerd in de uitvoering van de erfenisregeling waardoor zij gronden of eigendommen buiten Kapellen verkregen. Omdat de erfgenamen van het echtpaar Wildiers-Thys met zekerheid de eigenaars waren van “De Grote Hoeve” mag verondersteld worden dat deze in het bezit gekomen was van Wildiers Petrus die in 1665 gehuwd was met Thys Jeanne of Joanna en te Stabroek overleed in 1703.
8
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Het gezin Wildiers Petrus -Thys Joanna telde 4 kinderen: ! Wildiers Isabella Elisabeth Clara, geboren te Stabroek op 29 mei 1674. Zij trad op 7 juli 1701 te Stabroek in het huwelijk met Van der Linden Adriaan uit Pulle. Het gezin Van der Linden-Wildiers telde 7 kinderen: ! Van der Linden Petrus Joannes, geboren te Hoevenen op 7 mei 1702, ! Van der Linden Jacob, geboren te Hoevenen op 13 oktober 1703. Hij kocht op 10 maart 1757 een hoeve in de Ertbrand van Adriaensens Cornelius, ! Van der Linden Joanna Maria, geboren te Hoevenen op 13 januari 1705, ! Van der Linden Dionysius, geboren te Ekeren en in 1768 gehuwd met Van Camp Barbara, ! Van der Linden Cornelis, geboren in Ekeren rond 1725 en overleden in Hoevenen op 3 februari 1815, ! Van der Linden Joseph, ! Van der Linden Dominicus, geboren in Ekeren op 21 mei 1727 en te Ekeren gehuwd met Elisabeth Cloeck (geboren te Kapellen op 21 juni 1739 en overleden voor 1788). ! Wildiers Antoon, zonder verdere bekende gegevens. ! Wildiers Jan Petrus, ook Petrussone genoemd, werd te Stabroek geboren op 25 september 1680 en trad aldaar in het huwelijk met Mertens Elisabeth. Dit echtpaar had 5 kinderen: ! Wildiers Marie Helena, geboren te Stabroek op 13 augustus 1724. Zij trad voor het eerst in het huwelijk met Gysels Peter en huwde later dan met Janssen Henricus (geboren te Arendonk in 1742, overleden te Antwerpen op 22 juli 1801). Haar huwelijken bleven kinderloos. Zij overleed te Antwerpen in haar woning “De Bonte Koye” op de hoek van de Wijngaardbrug op 19 februari 1794, ! Wildiers Jacobus, geboren te Stabroek op 16 september 1726 en gehuwd met Calluy Anna Catharina, ! Wildiers Jan Antoon, geboren te Stabroek op 4 februari 1729 en aldaar overleden op 14 januari 1732, ! Wildiers Jan Henri, geboren te Stabroek op 22 augustus 1731 en aldaar overleden op 15 september 1733, ! Wildiers Petrus Jan, geboren te Stabroek op 11 december 1733 Jan Petrus Wildiers overleed te Stabroek op 1 juli 1734 en zijn echtgenote Mertens Elisabeth volgde hem omstreeks het jaar 1741 eveneens te Stabroek. ! Wildiers Cornelia Catharina die gehuwd was met Buys Adriaan (geboren te Stabroek op 14 juni 1673). Dit gezin had 2 kinderen: ! Buys Paschasius, gehuwd met Cleiren Joanna, ! Buys Judocus. 9
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Waarschijnlijk had Wildiers Cornelia Catharina een goede partij gedaan door haar huwelijk met Buys Adriaan. In een schepenbrief van Ekeren nummer 263 van 17 december 1725 lezen wij dat er een overeenkomst werd afgesloten tussen Buys Joannes Baptist in zijn persoonlijke naam en ook in naam van de andere wezen van zijn overleden ouders Buys Adriaan-Wildiers Catharina. De erfgenamen waren akkoord om te verkopen aan Wildiers Petrus en zijn echtgenote Mertens Elisabeth: ! een stede met huis, groot 27 gemeten, grenzende noord aan de straat, zuid aan de beek, west aan de eigendommen van Melsen en zuid: onleesbaar, ! 1 gemet polderland gelegen bij de Goordijk.
5. Eigenaar Wildiers Jan Petrus-Mertens Elisabeth. Na het overlijden van Wildiers Petrus in 1703 spraken de mensen over “de stede van d’erfgenamen van Peeter Wildiers”. Om duidelijk te blijven geven wij de toestand in 1703, het jaar van het overlijden van Wildiers Petrus. Zoals reeds gemeld was Wildiers Petrus gehuwd met Thys Joanna. Het eigendomsrecht over de hoeve in het Essenhout werd toegewezen aan de 4 kinderen Wildiers, namelijk Wildiers Isabella, Wildiers Antoon, Wildiers Jan Petrus en Wildiers Cornelia Catharina. Het vruchtgebruik was echter toegewezen aan slechts 3 van zijn kinderen, namelijk Isabella, Antoon en Jan Petrus. Wildiers Jan Petrus, geboren te Stabroek op 25 september 1680, slaagde er echter in om op 17 december 1725 zijn broer en zusters uit te kopen zodat hij samen met zijn echtgenote Mertens Elisabeth zowel het volledige eigendomsrecht als het vruchtgebruik in het bezit kreeg, uitgezonderd het gedeelte dat toekwam aan Wildiers Isabella die gehuwd was met Adriaan Van der Linden. De familie Wildiers-Mertens bewoonde niet altijd de hoeve. Zo vonden wij een arrest terug van 20 juni 1697 uitgesproken door de schepenen van Ekeren tegen de huurder van de hoeve, namelijk Baeten Petrus. Deze pachtte de hoeve samen met zijn echtgenote Matthyssens Magdalena (weduwe Fijens) en hun kinderen Baeten Elisabeth, Baeten Andries, Baeten Adriana, Fijens Hendrik, Fijens Matthys, Fijens Ca-tharina, Fijens Maria en Fijens Martijn. Uit een arrest van 1701 weten wij dat er in dat jaar opnieuw problemen waren tussen de eigenaar en de pachter.
10
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
6. Hoeve in onverdeeldheid. Na het overlijden van Wildiers Jan Petrus op 1 juli 1734 werd op 18 juli 1736 de hoeve openbaar verkocht bij evictie aan Basseliers Jan Jos zodat de eigendommen door terugwinning toch in onverdeeld bezit bleven van de 2 nog in leven zijnde kinderen, namelijk Wildiers Maria Helena en Wildiers Jacobus. Deze onverdeeldheid bleef bestaan tot 1759. Voordien waren de kinderen Wildiers Maria Helena en Wildiers Jacobus er op 8 juni 1757 nog in geslaagd om het resterende deel van wijlen Wildiers Isabella over te kopen. Om hieraan te kunnen voldoen werd de hoeve belast met een lening van 300 gulden. Op voornoemde datum verschenen voor de schepenen van Ekeren Van der Linden Jacobus van Ertbrand, Van der Linden Domien van Putte, Van Campen Adriaan sterk voor zijn echtgenote Van der Linden Joanna Maria, alle drie ook sterk voor Van der Linden Cornelius en Josephus. Zij transporteerden (verkochten) aan Wildiers Jacobus en aan zijn zuster Wildiers Maria Helena hun 1/3 deel in de stede gelegen in het Essenhout, groot ongeveer 30 gemeten en grenzende oost aan de erfgenamen Van Dael N., west aan de weduwe Mertens, zuid aan het Essenhoutstraatjen en noord aan ’s Herenstraat.
7. Eigenaar Wildiers Jacobus-Calluy Anna Catharina. Via een Ekerse schepenbrief van 20 december 1759 weten wij dat Wildiers Maria Helena haar deel van het eigensdomsrecht op de hoeve verkocht aan haar broer Wildiers Jacobus en dit voor een bedrag van 550 gulden courant. De schepen vermeldde in zijn brief dat de eigendommen een oppervlakte hadden van 30 gemeten, naast elkaar gelegen “in ’t Essenhout” en grenzende oost aan Van Dael, west aan de weduwe Mertens, zuid aan het Essenhoutstraatje en noord aan ’s Herenstraat. (wijk Essenhout perceel 403). Wie was nu de nieuwe eigenaar van de hoeve? Wildiers Jacobus werd geboren te Stabroek op 16 september 1726 en trad op 30 mei 1757 te Kapellen in het huwelijk met Calluy Anna Catharina (soms ook Caluy geschreven) die op 1 september 1737 te Boom het levenslicht zag en te Ekeren overleed op 3 september 1825. Het gezin telde 8 kinderen: ! Wildiers Joannes, geboren te Kapellen op 24 april 1758 en ofwel op 31 maart 1787 te Antwerpen in Sint-Walburgis of op 3 oktober 1786 in O.L. Vrouw Noord gehuwd met Van Dael Elisabeth (geboren te Arendonk rond 1758 en overleden te Antwerpen op 2 mei 1845). Hij overleed te Antwerpen op 8 mei 1843, 11
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! Wildiers Maria Catharina, geboren te Kapellen op 19 september 1759 en op 20 februari 1792 te Antwerpen in Sint-Walburgis gehuwd met Mertens Jan Baptist. Zij overleed op 12 oktober 1835,
Liggingsplan van de hoeve volgens de plannen van graaf de Ferraris opgesteld tijdens de periode 1771-1778.
! Wildiers Petrus, geboren te Kapellen op 10 augustus 1761. Deze man trad driemaal in het huwelijk, namelijk: 1. te Hoevenen op 17 april 1787 met Verhoeven Catharina (geboren te Ekeren op 9 januari 1755 en aldaar overleden op 28 augustus 1796 en bij wie hij 6 kinderen had, namelijk: " Wildiers Anna Catharina, geboren te Ekeren 6 oktober 1787. Zij huwde met Lucas Van Santvliet, te Schoten geboren op 14 juni 1777. Zij overleed te Wuustwezel op 23 maart 1860, " Wildiers Jacobus, geboren te Ekeren 14 december 1788, " Wildiers Isabella, geboren te Ekeren 31 oktober 1789 en gehuwd met Franciscus Van Mengsel, " Wildiers Maria Catharina, geboren te Ekeren 21 februari 1791. Zij was gehuwd met Jan Frans Avonts uit Merksem. Zij overleed te Merksem op 30 juli 1859, " Wildiers Jan Frans, geboren te Ekeren op 7 juni 1793, " Wildiers Joanna Catharina, geboren te Ekeren op 16 mei 1796 en overleden op 24 mei 1796.
12
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Na het overlijden van Verhoeven Catharina werd een inventaris opgesteld van de baten en de schulden ten voordele van haar 5 kinderen. In het rijksarchief Antwerpen afdeling Ekeren nummer 657 vonden wij terug: ! een niet bepaald bedrag in baar geld was in handen van haar echtgenoot, ! in de keuken bevonden zich diverse gereedschappen, een kast, een partij vlas en garen, een bed, spek en 4 hespen, ! op de moos stond divers aardewerk, ! in de kelderkamer stonden 2 beddekens met den ezel (sic), ! in de kelder stond het zaanvat en teilen, ! in de stal stond 1 os, een jonge os, 2 koeien en 2 kalveren, ! op de schelft stond een kar, een ploeg en een halve polderploeg, ! in het wagenhuis stond de vlasknap en greeft (?), ! in het turfkot stond een windmolen (kafmolen?), ! het graan stond te velde, ! de echtgenoot van Verhoeven Catharina moest aan zijn vader nog de helft van de vervallen pacht van maart 1797 betalen evenals de voorschotten betaald aan dokter Matthey en chirurgijn Snoeckx en aan Bart Van Gansen een obligatieschuld met een niet genoemd bedrag, Samenvattend vermeldde het verslag aan baten: 613 gulden en 11 stuivers, en aan onkosten: 424 gulden en 14 stuivers, zodat er voor de kinderen een batig saldo overbleef van 188 gulden en 17 stuivers. 2. te Ekeren op 10 januari 1797 met Mathyssen Isabella, geboren in Ekeren en aldaar overleden in 1803 en bij wie hij 2 kinderen had: " Wildiers Petrus, geboren te Ekeren op 15 november 1797 en overleden op 14 oktober 1827, " Wildiers Joanna. 3. en uiteindelijk met Mertens Anna Catharina, geboren te Schoten en overleden te Brasschaat op 30 april 1833 en bij wie hij nog 3 kinderen verwekte: " Wildiers Joanna Ludovica Lucia, geboren te Ekeren-Donk op 29 maart 1805 en overleden te Brasschaat op 15 maart 1887. Zij was gehuwd met Vroom Cornelius te Ekeren geboren op 27 januari 1804, " Wildiers Joannes, geboren te Ekeren-Donk op 6 september 1807 en overleed te Ekeren op 4 november 1809 , " Wildiers Anna, geboren te Ekeren-Donk op 12 september 1810. Wildiers Petrus overleed te Kapellen op 12 januari 1836, ! Wildiers Joanna Catharina, geboren te Ekeren op 26 maart 1764. Zij huwde op 30 juli 1796 met haar oom Janssen Henricus (geboren in Arendonk in 1742). Zij overleed op 30 november 1854. Het gezin telde 3 kinderen: " Janssen Maria Catharina, " Janssen Joannes Henricus, " Janssen Elisabeth Josepha Jacoba, 13
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! Wildiers Isabella, geboren te Ekeren op 17 oktober 1766 en op 3 mei 1791 te Ekeren gehuwd met Verhoeven Jan Baptist (geboren te Ekeren in 1759). Zij overleed te Brasschaat op 2 januari 1840, ! Wildiers Jan Frans, geboren te Ekeren op 24 maart 1771 en te Kapellen gehuwd op 14 april 1807 met Van den Bergh Joanna Catharina (geboren te Kapellen op 28 juni 1779) en overleden te Ekeren op 11 maart 1840. ! Wildiers Henricus, geboren te Ekeren op 24 september 1774. Deze man bleef ongehuwd en overleed te Ekeren op 29 juni 1798, ! Wildiers Adrianus, geboren te Ekeren op 18 juni 1777 en gehuwd te Kapellen op 21 januari 1806 met Van den Wijngaert Maria, geboren te Ekeren en overleden te Kapellen op 27 april 1836, Het gezin telde 3 kinderen: ! Wildiers Anna Catharina, geboren te Kapellen op 5 mei 1806 en aldaar overleden op 11 maart 1889. Zij was gehuwd met Van Ilverenbeek Theodorus. Deze was geboren in Oudenbosch (Nederland) op 7 februari 1807 en landbouwer van beroep. Het gezin telde 6 kinderen en oefende het beroep van landbouwer uit op de Hoorn nummer 1 (Antwerpsesteenweg 1) ! Wildiers Cornelius, geboren te Kapellen op 3 januari 1809 en aldaar na 5 maanden overleden op 11 juni 1809. ! Wildiers Cornelius II, geboren te Kapellen op 2 september 1816 en op 14 maart 1837 te Ekeren gehuwd met Boons Maria Catharina, geboren te Hoevenen op 24 januari 1807). Beroepshalve was hij schilder. Wildiers Adrianus overleed te Kapellen op 3 september 1849. Op 5 februari 1850 verklaarden zijn 2 overblijvende kinderen dat hun overleden vader geen onroerende goederen had nagelaten. Wildiers Jacobus en zijn echtgenote Calluy Anna Catharina konden tijdens een openbare verkoop op 15 maart 1790 hun landerijen uitbreiden met de aankoop van het domein Essenhout 9bis. De eigendommen werden door de erfgenamen Speeck Cornelius-de Klerck Anna Catharina verkocht voor een onbekend bedrag. De familie Wildiers scheen wel gehecht te zijn aan de hoeve op het Essenhout. In de volkstelling van 1796 lezen wij dat in het huis nummer 403 op het Essenhout woonde: 1 landbouwer 70 jaar oud (vader Wildiers Jacobus), 1 vrouw 57 jaar oud (niet helemaal juist want moeder Calluy Anna Catharina was in feite 59 jaar), 1 ongehuwd kind 22 jaar oud (zoon Wildiers Henricus), 1 ongehuwd kind 25 jaar oud (Wildiers Jan Frans), 1 ongehuwd kind 18 jaar oud (Wildiers Adrianus) en het echtpaar Wildiers Petrus met zijn echtgenote Verhoeven Catharina.
14
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
8. Eigenaar Wildiers Jan Frans-Van den Bergh Joanna. Na het overlijden van Wildiers Jacobus te Ekeren op 29 mei 1799 kwam de hoeve in het bezit van zijn echtgenote Calluy Anna Catharina. Nog tijdens haar leven, namelijk op 15 juli 1816 liet zij op basis van het testament door haar overleden echtgenoot opgesteld op 8 maart 1794 voor notaris Mertens Jacobus te Ekeren, een verkoopakte opstellen ten voordele van haar zoon en schoondochter Wildiers Jan Frans-Van den Bergh Joanna Catharina en dit tegen afgifte van een obligatie van 907,02 frank. Wildiers Jan Frans werd geboren te Ekeren op 24 maart 1771 en overleed te Ekeren op 11 maart 1840. Zijn echtgenote Van den Bergh Joanna werd geboren te Kapellen op 28 juni 1779. Het gezin telde 5 kinderen: ! Wildiers Cornelius Franciscus, geboren te Ekeren op het Essenhout op 1 maart 1808 en overleden te Kapellen op 19 augustus 1865. Hij bleef ongehuwd. ! Wildiers Jan Baptist, geboren te Ekeren op het Essenhout op 20 juni 1810. Hij huwde met De Bie Catharina, geboren te Ekeren op 24 oktober 1803 en overleden te Kapellen op 1 februari 1895. Het gezin telde 2 kinderen: ! Wildiers Petrus Mattheus, geboren te Ekeren op 23 november 1849 en overleden te Kapellen op 17 september 1923, ! Wildiers Joanna Catharina, geboren te Ekeren op 29 oktober 1852. Zij trad in het huwelijk met Gabriels Franciscus en overleed te Kapellen op 17 maart 1935, ! Wildiers Petrus, geboren te Ekeren op het Essenhout op 31 januari 1812. Hij trad in het huwelijk met Wouters Catharina (overleden te Kapellen op 3 november 1921). Het gezin had 1 dochter: - Wildiers Sophia, geboren te Ekeren op 18 september 1860, ! Wildiers Adriaan Jan, geboren te Ekeren op het Essenhout op 2 oktober 1816. Hij bleef ongehuwd en overleed te Kapellen op 20 oktober 1887. ! Wildiers Anna Catharina, geboren te Ekeren op het Essenhout op 22 augustus 1818. Zij huwde met De Bruyn Cornelius Josephus (geboren te Kapellen op 3 februari 1821). Het echtpaar woonde op de Hoorn nummer 5. Dit werd later Antwerpsesteenweg nummer 5 waar zij een wagenmakerij uitbaatten. Wildiers Anna Catharina overleed te Kapellen op 27 februari 1894. Het gezin had 6 kinderen: ! De Bruyn Henricus, geboren te Kapellen op 22 januari 1851, ! De Bruyn Cornelius, geboren te Kapellen op 2 februari 1852. Hij was gehuwd met De Schutter Isabella en overleed te Kapellen op 28 september 1925, 15
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! De Bruyn Joanna Christina, geboren te Kapellen op 3 februari 1853, ! De Bruyn Petrus Josephus, geboren te Kapellen op 17 december 1855. Hij huwde met De Beukelaer Angelina en overleed te Kapellen op 14 maart 1937, ! De Bruyn Joannes Victor, geboren te Kapellen op 6 februari 1857, ! De Bruyn Joannes Victor, geboren te Kapellen op 2 december 1858. Hier kunnen wij laten opmerken dat in voornoemde geboorteakten voor de ouders voor de eerste maal heel duidelijk werd vermeld dat de geboorte plaatshad in Ekeren op het Essenhout. Vergeten wij niet dat deze wijk pas door de wet van 2 maart 1846 op de grenscorrecties overkwam van Ekeren naar Kapellen. Dit betekent dat misschien al de kinderen van de voorgaande eigenaars waarvan vermeld werd dat de geboorte plaatshad in Ekeren in feite toch geboren waren op het Essenhout in het huidige Kapellen.
9. Hoeve opnieuw in onverdeeldheid. Wildiers Jan Baptist had waarschijnlijk na zijn huwelijk met De Bie Catharina de hoeve verlaten omstreeks het jaar 1849. Na het overlijden van Wildiers Jan Frans op 11 maart 1840 bleef de hoeve wellicht in onverdeeldheid tussen de kinderen Wildiers. Drie zonen, namelijk Wildiers Cornelius, Wildiers Petrus en Wildiers Adriaan bleven op de hoeve wonen. Wij vonden in het rijksarchief namelijk een bezwaarschrift ingebracht tegen de gemeentebelasting dat tijdens de gemeenteraad van Kapellen op 12 mei 1860 besproken werd. De broers ontvingen volgend antwoord:
“Gezien het reklaem der gebroeders Wildiers, landbouwers in deze gemeente, aangeslagen voor een som van 62 BEF strekkende om een vermindering te bekomen, alzo slechts met 2 peerden werken en om gelijk gesteld te worden met hun consoorten. Overwegende dat de gebroeders Wildiers uit hoofde van ongeleerdheid zegge eene verdeeling die tussen hun heeft plaats gehad in bedrijf zijn verminderd geworden, zoo is den Raed eenparig eens en heeft besloten zoo hij doet bij deze hun eenen afslag toe te staan van 7 BEF en hunnen aanslag te bepalen op 55 BEF.” Bij nazicht van de bevolkingsboeken van de periode 1850-1865 zien wij dat de hoeve, toen Essenhout 41, bewoond werd door: ! Wildiers Cornelius, landbouwer, geboren te Ekeren op 1 maart 1808, ongehuwd, Kapellenaar geworden door de wet van 1846. Hij overleed te Kapellen op 19 augustus 1865. 16
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! Wildiers Petrus, landbouwer, geboren te Ekeren op 31 januari 1812. Hij trad op 2 mei 1859 in het huwelijk en ging inwonen bij zijn zuster Wildiers Anna Catharina, op de Hoevensebaan nummer 104. ! Wildiers Joannes Adrianus, geboren te Ekeren op 2 oktober 1816. De familie Wildiers had nog 2 meiden in dienst, Mertens Joanna (zij verhuisde op 1 december 1876 naar de Hoevensebaan 30) en Buyzen Christina, en 1 knecht, Koeken Jan. Tijdens de periode 1865 tot 1880 vonden wij alleen dat het huisnummer nogmaals werd veranderd in Essenhout 23. Wildiers Joannes Adrianus bewoonde nog steeds de hoeve samen met 2 knechten: Taeymans Franciscus en Van Hassel Adrianus, en de meid Flebus Joanna. Bij nazicht van de formulieren van de volkstelling van 31 december 1880 vinden wij de hierna vermelde bewoners van de hoeve terug: ! Wildiers Joannes Adrianus, ongehuwd, spreekt Nederlands en kan lezen en schrijven. Volgens het telformulier zou hij eigenaar geweest zijn van de hoeve, wat volgens ons onjuist is, ! Wildiers Joannes Franciscus (??), geboren te Ekeren in 1867, ongehuwde nicht (sic) van Wildiers Joannes Adrianus. Zij kon lezen en schrijven en verbleef eigenlijk in een kostschool te Antwerpen, ! Taeymans Franciscus, ongehuwd, geboren te Stabroek in 1830. Hij spreekt Nederlands doch kan niet lezen en schrijven. Hij is knecht op de hoeve, ! Van Hassel Adrianus, ongehuwd, geboren te Brasschaat in 1855. Hij kan wel lezen en schrijven en is de dienstbode van de hoeve, ! Meeuwesen Guillielmus, geboren in 1813, knecht op de hoeve. Hij kan niet lezen noch schrijven, ! Lucassen Elisabeth, geboren in Zundert in 1857, kan wel lezen en schrijven en is meid op de boerderij, ! Van Tilburgh Maria, geboren in Wouw in 1856. Zij kon ook lezen en schrijven en was eveneens meid op de hoeve.
10. Eigenaar Albert Van den Wouwer. Na de verhuis of het overlijden van zijn broers en zuster bleef Wildiers Adrianus als enige mede-eigenaar de hoeve bewonen tot aan zijn dood op 20 oktober 1887. Enkele weken voor zijn overlijden verliet de meid Flebus Joanna de hoeve. Een nieuwe knecht Smits Petrus bleef op de hoeve wonen tot 9 november 1888. Op 10 maart 1888 werd op vraag van Anna Catharina Wildiers de hoeve openbaar verkocht via notaris Kennis van Kapellen. 17
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
De nieuwe eigenaar was de heer Albert Charles François Paul Florent Van den Wouwer, grondeigenaar, wonende in de Breugelstraat te Antwerpen.
Liggingsplan van de hoeve volgens het plan opgesteld door Popp Philip Christiaan omstreeks het jaar 1865. Wij vonden geen bewoners voor de hoeve voor de periode november 1888 tot november 1889 zodat wij mogen veronderstellen dat de woning onbewoond bleef. Vanaf 11 november 1889 werd de hoeve bewoond door de broer van Wildiers Joanna Catharina, namelijk Wildiers Petrus Mattheus. Samen met zijn gezin was hij overgekomen van uit Antwerpen naar Kapellen. Wildiers Petrus Mattheus werd geboren te Ekeren in 1849 en was gehuwd met Selens Anna Catharina, geboren te Ekeren in 1845. Het gezin woonde op de hoeve samen met hun 6 kinderen: ! Wildiers Maria Cornelia, geboren te Kieldrecht in 1871, ! Wildiers Joannes Edmondus, geboren te Kieldrecht in 1874 en overleden te Kapellen op 4 september 1953, ! Wildiers Jan Frans, geboren te Kieldrecht in 1876, ! Wildiers Carolus Louis, geboren te Kieldrecht op 26 maart 1879. Hij trad op 23 maart 1899 te Kapellen in het huwelijk met Weyers Maria en overleed aldaar op 17 maart 1964, ! Wildiers Marie Louise, geboren te Kieldrecht op 28 oktober 1882 en overleden te Kapellen op 18 januari 1972, ! Wildiers Maria Catharina, geboren te Austruweel op 18 augustus 1886 en overleden te Kapellen op 3 november 1893. 18
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Op 4 november 1892 verhuisde het gezin Wildiers Petrus MattheusSelens Anna Catharina naar Ekeren. Op 10 november 1892 kwamen de nieuwe huurders van Ekeren naar de hoeve op het Essenhout, toen met het nummer 24. Het gezin van de nieuwe bewoners was samengesteld als volgt: Gabriels Franciscus was geboren in Ekeren Bredestraat wijk C op 20 december 1847 te 14u30. Hij was de zoon van Gabriels Joannes en De Bruyn Maria. Zijn echtgenote, Wildiers Joanna Catharina, geboren te Ekeren op 29 oktober 1852. Zij was de dochter van Wildiers Joannes Baptista, landbouwer in de Puihoek wijk C, en van De Bie Anna Catharina. Het gezin telde 5 kinderen: ! Gabriels Petrus Mattheus, geboren te Ekeren in 1873. Hij huwde op 9 september 1893 met Leemans Maria, ! Gabriels Maria Theresia, geboren te Ekeren op 19 december 1874. Zij huwde op 9 november 1893 met Van Paesschen Alfons Lucianus, koopman, geboren te Ekeren op 30 september 1872. Na hun huwelijk verhuisden zij naar Ekeren. Op 1 mei 1894 kwamen zij inwonen op de hoeve; uiteindelijk zou het gezin vijf kinderen tellen: !
!
! ! !
Van Paesschen Emilius Constantinus, geboren te Kapellen op 31 maart 1894. Deze trad op 28 april 1925 te Kapellen in het huwelijk met De Schutter Julia en het gezin verhuisde dan naar Dorpsstraat, 25. Van Paesschen Emilius Constantinus overleed te Kapellen op 18 oktober 1971. Van Paesschen Julia, geboren te Kapellen op 30 april 1895. Zij bleef ongehuwd en overleed te Kapellen op 2 februari 1980, Van Paesschen Alfons Lucianus, geboren te Kapellen op 25 augustus 1896, en zijn tweelingzus Van Paesschen Maria, Van Paesschen Petrus Josephus, geboren te Kapellen op 10 november 1899. Hij bleef ongehuwd en overleed te Kapellen op 25 oktober 1968,
! Gabriels Joannes Adrianus, geboren te Ekeren in 1881, ! Gabriels Joannes Alfons, geboren te Ekeren in 1885, ! Gabriels Paulina, geboren te Ekeren in 1888.
11. Eigenaar Van Paesschen Alfons Lucianus-Gabriels Maria Theresia. De hoeve die ondertussen nogmaals van huisnummer veranderde, eerst in nummer 30 en nadien in nummer 43 zou later ook een nieuwe eigenaar krijgen, namelijk: Gabriels Maria Theresia, geboren 19
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
te Ekeren op 19 december 1874 als dochter van Wildiers Joanna Catharina en Gabriels Frans. Zij trad op 9 november 1893 in het huwelijk met Van Paesschen Alfons Lucianus. Het echtpaar vestigde zich op de hoeve in het Essenhout op 1 mei 1894. Haar broers en zusters verhuisden tegen voornoemde datum naar de Hoevensebaan, 61 en werden winkeliers. Tijdens de periode 1900 tot 1910 vonden wij de volgende bewoners op de hoeve: ! Van Paesschen Alfons Lucianus, vader, geboren te Ekeren op 30 september 1872, ! Gabriels Maria Theresia, moeder, geboren te Ekeren op 19 december 1874, ! Van Paesschen Emilius Constantinus, zoon, geboren te Kapellen op 31 maart 1894, ! Van Paesschen Julia, dochter, geboren te Kapellen op 30 april 1895, ! Van Paesschen Alfons Lucianus, zoon, geboren te Kapellen op 25 augustus 1896, ! Van Paesschen Petrus Josephus, zoon, geboren te Kapellen op 10 november 1899, ! Van Paesschen Petrus Augustinus, zoon, geboren te Kapellen op 30 oktober 1901, ! Van Paesschen Louisa, dochter, geboren te Kapellen op 20 februari 1904, doch overleden te Kapellen op 1 maart 1904. Een oude knecht, Stevens Petrus, geboren te Ekeren op 6 augustus 1837, verbleef ook nog op de boerderij. Op 13 december 1919 zat waarschijnlijk een gelukkige dame in het kantoor van notaris Gheyssens te Antwerpen. Mevrouw Maria Theresia Gabriels, landbouwster en weduwe van Van Paesschen Alfons Lucianus kon met machtiging van haar overleden echtgenoot de door haar gehuurde eigendommen aan het Essenhout aankopen van de heer Van den Wouwer. Mevrouw Maria Theresia Gabriels kon deze aankoop verrichten omdat hun huwelijkscontract een scheiding van goederen voorzag op basis van het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen uitgesproken op 15 mei 1909. Volgens een akte verleden voor notaris Schram te Kapellen op 29 mei 1909 werden de rechten van de vrouw vereffend.
20
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
De aangekochte eigendom bestond uit een woonhuis, stallingen, wagenhuis, schuur, grond en verder aanhorigheden, gelegen aan het Essenhout met de kadasternummers 135b, 136b, 138b en 139, groot volgens de gedane metingen 41a 80 ca. De eigendommen paalden noord-oost op een breedte van 62 meter aan het Essenhout, noordwest op een diepte van 82 meter en 20 centimeter aan mevrouw de barones John Osy de Zegwaert, zuid-oost en zuid-west aan de verkoper. Tijdens de periode 1910 tot 1920 werden in de samenstelling van de bewoners de volgende wijzigingen opgetekend:
!
Van Paesschen Alfons Lucianus, vader, overleed te Kapellen op 3 januari 1919,
!
Van Paesschen Alfons Lucianus verdween van de hoeve zonder dat wij kon-den vinden wat er met hem verder geschiedde,
!
Van Paesschen Louisa, de jongste dochter van Van Paesschen Alfons en Gabriels Maria werd te Kapellen geboren op 28 november 1916 doch zij overleed aldaar reeds op 1 december 1916.
Voor de periode 1920 tot 1930 noteerden wij dat Van Paesschen Emilius Constantinus op 28 april 1925 te Kapellen in het huwelijk trad met De Schutter Julia. Het jonge gezin verhuisde naar de Dorpsstraat 15 te Kapellen. 21
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
12. Nieuwe eigenaars: de kinderen Van Paesschen. Op 4 september 1926 werd een bijeenkomst voorzien in het kantoor van notaris Leonce Van den Wouwer te Antwerpen. Waren aanwezig: ! Gabriels Maria Theresia, landbouwster te Kapellen, ! Van Paesschen Julia, landbouwster te Kapellen, ! Van Paesschen Maria, landbouwster te Kapellen, ! Van Paesschen Petrus Josephus, landbouwer te Kapellen, ! Van Paesschen Petrus Augustinus, landbouwer te Kapellen. Mevrouw Gabriels Maria Theresia verklaarde al haar onroerende eigendommen te verkopen en af te staan aan haar kinderen, namelijk: " De door haar aangekochte eigendommen van de heer Van den Wouwer, t.t.z. de percelen 135b, 136b, 138b en 139 met een oppervlakte van 40a 81ca, " De door haar op 6 december 1912 aangekochte eigendommen, t.t.z. het perceel 139a met een oppervlakte van 11a 77 ca, " De door haar op 30 september 1918 aangekochte eigendommen t.t.z. de percelen 180b, 180c, 181c, 182b, 183a, 184c en 218c met een oppervlakte van 4ha 9a 61ca, " De door haar op 15 september 1920 aangekochte eigendommen, t.t.z. de percelen 138d, 148h, 148l, 160a, 163a, 165c en 166 met een oppervlakte van 1ha 25a 88 ca. Daarenboven verklaarde mevrouw Gabriels Maria Theresia om ook al haar roerende goederen die zich in of op voornoemde eigendommen bevonden te schenken aan haar kinderen, zoals de paarden, het vee, de varkens, de kiekens en al het alaam waar ook te velde of in de schuren en alles wat door de wet als onroerend aanzien werd. Uiteindelijk schonk mevrouw Gabriels Maria Theresia ook al de mobilaire goederen die zich in de hoeve bevonden en bestaande voornamelijk uit tafels, stoelen, stoven, beddengoed, kasten en soortgelijke, welbekend door de partijen zodat geen verdere breedvoerige beschrijving diende vermeld te worden. Indien de kinderen later een van de geschonken goederen of eigendommen zouden willen verkopen dan diende een recht van voorkoop voorzien te worden voor de moeder. Mevrouw Gabriels Maria Theresia voorzag een totale verkoopprijs van 90.000 BEF, onderverdeeld als volgt: ! 75.000 BEF voor de eigendommen, ! 13.000 BEF voor de onroerende goederen bij bestemming, ! 2.000 BEF voor de meubelen.
22
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Voornoemde bedragen zouden slechts eisbaar zijn op de dag van het overlijden van de verkoopster. De koopsom zal aan de verkoopster een interest opleveren van 9% op jaarbasis te betalen in schijven in januari, april, juli en september. Naast de betaling van voornoemde interesten verkreeg de verkoopster ook nog het recht om levenslang op de hoeve te mogen blijven wonen. Wij vonden het wel eigenaardig dat mevrouw Gabriels 1 eigendom voor zich hield en niet in de gemeenschap inbracht. Het betrof het perceel 137b dat zij op 11 augustus 1923 via notaris Leonce Van den Wouwer had gekocht van de heer Antonius Eliaerts, koopman te Kapellen. Dit perceel, grenzende aan de Essenhoutstraat, had een oppervlakte van 3012m!. Bij notariële akte opgesteld op 31 maart 1942 door notaris Bareel Paul werd ook deze eigendom geschonken aan haar kinderen. Tijdens de periode van 1930 tot 1947 veranderde het huisnummer van de hoeve nog tweemaal, respectievelijk in 55 en nadien in 59. De samenstelling van het gezin onderging gedurende lange tijd geen wijzigingen tot Gabriels Maria te Kapellen overleed op 27 oktober 1962.
23
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Grafzerk van het echtpaar Van Paesschen-Gabriels op de gemeentelijke begraafplaats te Kapellen.
Van Paesschen Petrus Josephus, overleed te Kapellen op 25 oktober 1968.
24
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Na het overlijden van Gabriels Maria op 27 oktober 1962 en haar zoon Van Paesschen Petrus Josephus op 25 oktober 1968 kwam de hoeve in onverdeeldheid bij haar 3 overblijvende kinderen: ! Van Paesschen Julia, ! Van Paesschen Maria, ! Van Paesschen Petrus Augustinus.
13. Nieuwe eigenaar: het gemeentebestuur van Kapellen. De 3 overblijvende eigenaars van de hoeve werden stilaan een dagje ouder en vermits zij geen nakomelingen hadden besloten zij in te gaan op een vraag van burgemeester De Rooy Louis om hun eigendommen te verkopen aan het gemeentebestuur en dit met het oog op het bouwen van sociale woningen, het aanleggen van sportvelden en het voorzien van een groot marktplein. Op 26 juli 1972 werd door de heer A. Bontinck, ontvanger van de registratie te Kapellen het hierna vermelde schattingsverslag overgemaakt aan de burgemeester. Te schatten eigendommen: Hoeve met aanhorigheden en gronden te Kapellen, Essenhoutstraat, 59, gekend ten kadaster wijk F als volgt: " Nr 136e, weiland, groot 1.060 m!, kadastraal inkomen: 100 " Nr 139c, tuin, groot 1.150 m!, kadastraal inkomen: 170, " Nr 148k, weiland, groot 4.300 m!, kadastraal inkomen: 500, " Nr 135f, huis, groot 2.480 m!, kadastraal inkomen: 10.000, " Nr 138f, weiland, groot 6.785 m!, kadastraal inkomen: 1.200, " Nr 137m, tuin, groot 135 m!, kadastraal inkomen 20, " Nr 165z, weiland, groot 2.140 m!, kadastraal inkomen: 250, " Nr 137 k, weiland, groot 1.633 m!, kadastraal inkomen: 190 of in totaal 19.683m! met een kadastraal inkomen van: 12.430. Beschrijving van de hoeve: ! Woonhuis met inkom, grote woonkamer met vloer in keramiektegels, grote schouw, een kamer met marmeren schouw, twee slaapkamers waarvan één met kelder er onder, ! Koestal met houten roostering, vloer in beton en baksteen, boven hooizolder, ! Garage in baksteen en bedekt met golfplaten, ! Schuur in steen en rieten dakbedekking, ! Afhang in steen en gegolfde platen en paardenkribbe. De gronden zijn gelegen: " Voor de hoeve 40 meter aan de Essenhoutstraat, " Perceel 137k met 37 meter aan de Essenhoutstraat, " Percelen 148k en 165z met 73 meter aan de Platanendreef en 70 meter aan de Silvesterdreef, 25
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! !
Perceel 138f met 80 meter aan de Silvesterdreef en 75 meter aan de Eikendreef, Perceel 139c met 34 meter aan de Eikendreef.
Stedenbouwkundige voorschriften: Het te schatten goed ligt in de bouwzone. Er is een plan van aanleg hetwelk voorziet in de doortrekking van de Bevrijdingslei, het aanleggen van een nieuwe straat met een breedte van 20 meter van Essenhoutstraat voor percelen 137m en 138f naar Silvesterdreef, en het doortrekken van de Eikendreef naar de Essenhoutstraat, niet volgens de huidige bedding, maar rechtdoor over perceel 136 e. Door deze voorziene grondverlies.
wegenis
is
er
een
niet
te
versmaden
Waarde van de eigendommen: De schatting werd gedaan met inachtneming van: " dat bij een eventuele verkoop de familie Van Paesschen op de hoeve wenst te blijven wonen en dat de jongste der eigenaars thans 71 jaar oud is, " dat zolang één der eigenaars in leven is, de doorsteek van de Bevrijdingslei zal verboden blijven, " dat buiten de eigenlijke woonplaats de overige gebouwen mogen afgebroken worden voor het doortrekken der wegenis en het optrekken van nieuwe woningen Rekening houdende met voorgaande en na het bezichtigen van de eigendommen en de vergelijkingspunten, gelet op de aard en de ligging van de goederen, bijzonder gelet op hun toekomstmogelijkheden, meende ontvanger de waarde te mogen bepalen op 6.117.500 BEF. Op 19 december 1972 gaf de heer Van Paesschen August als volmachtdrager voor de familie Van Paesschen zijn voorlopig akkoord om, indien dit strikt noodzakelijk zou zijn, onmiddellijk over te gaan tot een verkaveling van de gronden gelegen tegen de Essenhoutstraat en de Platanendreef. De doorsteek van de Bevrijdingslei mocht in geen geval uitgevoerd worden en de familie Van Paesschen moest toegelaten worden om de hoeve te blijven bewonen. Voornoemd akkoord was geldig voor een periode van 9 maanden binnen dewelke het gemeentebestuur de optie al dan niet diende te lichten. Het gemeentebestuur treuzelde niet en reeds op 4 januari 1973 gaf de gemeenteraad zijn akkoord met 10 stemmen voor en 3 onthoudingen en dit om: " in te stemmen met het voorstel van de heer Van Paesschen August, " de hogere overheid de toelating te vragen om tot de aankoop over te gaan. 26
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Zicht vanop het huidige marktplein op de hoeve en de omgeving in 1969.
Zicht op de hoeve in 1969 vanuit de Eike ndreef.
27
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
De koninklijke goedkeuring werd verleend door koning Boudewijn in Motril in Spanje op 30 juli 1973. Het grote moment was aangebroken. Op 3 september 1973 verschenen in het kantoor van notaris Wuyts in de Dorpsstraat te Kapellen: ! namens de familie Van Paesschen: ! juffrouw Julia Van Paesschen, ! juffrouw Maria Van Paesschen, ! de heer Petrus Augustinus Van Paesschen ! namens het gemeentebestuur van Kapellen: ! de heer Petrus Louis De Rooy, burgemeester, ! de heer Rene Hannes, gemeentesecretaris. Beide partijen kwamen overeen om de hoeve op en met grond, stallingen en aanhorigheden aan te kopen. De over te dragen percelen droegen als kadasternummers 136 e, 139c, 148k, 135f, 137m, 165z en 137k en hadden volgens het kadaster een totale oppervlakte van 1ha 96a 83ca. De gezworen landmeters Jan Stokmans uit Kapellen en Pieter Smets uit Ekeren berekenden een oppervlakte van 1ha 91a 1ca.
Zicht op het woongedeelte van de hoeve bij de verkoop in 1973.
28
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Heel uitdrukkelijk lieten de verkopers in het contract opnemen: ! dat het de verkopers uitdrukkelijk wordt toegestaan de hoeve en stalling deel uitmakende van deze verkoop gedurende hun leven kosteloos te blijven bewonen en dit in het voordeel van de langstlevende van hen, ! dat het de koopster niet zal toegestaan zijn de doorsteek van de Bevrijdingslei te verwezenlijken gelijk op welke manier zolang een der verkopers het verkochte goed nog bewoont. Ook over de prijs werd een akkoord bereikt. De gemeente diende uiteindelijk slechts 6.000.000 BEF te betalen, dus veel minder dan voorzien in het schattingsverslag. De bewoners van de hoeve werden oud. Wij zien achtereenvolgens uit de hoeve verdwijnen: ! Petrus Augustinus Van Paesschen op 14 mei 1975, ! Julia Van Paesschen op 2 februari 1980, ! Maria Van Paesschen op 1 november 1982. De hoeve stond leeg en bleef onbewoond achter.
29
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
30
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Familiegraf van de kinderen Van Paesschen
Om de omgeving van de hoeve te optimaliseren werd spijtig genoeg de aloude schuur afgebroken.
31
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
14. De hoeve krijgt tijdelijk nieuwe huurders. Tijdens de maand juli 1973 gaf het schepencollege toelating aan de heer De Ridder Herman, directeur van de avondschool Sint-Lucas om de hoeve te gebruiken voor het onderbrengen van de verschillende kunstklassen. Dit was helemaal niet naar de zin van de oppositie en daarom werd op 18 juli 1973 een speciale gemeenteraad samengeroepen. Raadslid en oud-burgemeester Louis De Rooy stelde dat het schepencollege eerst de gemeenteraad had moeten raadplegen. Hij verklaarde dat de SP destijds andere plannen had met de hoeve en de landerijen er omheen. Zij dachten aan de aanleg van 3 tennispleinen en de hoeve zou na renovatie ingericht worden als cafetaria. Het schepencollege hield echter voet bij stuk en de afdeling sierkunsten mocht vanaf september 1973 aldaar haar vele leerlingen onderricht verstrekken. De directie van de Sint-Lucas-school bleef niet bij de pakken zitten. In samenwerking met het gemeentebestuur werd het dak van de hoeve volledig vernieuwd. De vriendenkring van de school kon, dankzij vele sponsors, de graan- en de hooizolder omtoveren tot prachtige ateliers. Tijdens de feestzitting werd aan de aanwezigen een prachtige ets bezorgd, waarvan wij hierna een afdruk voorstellen. Vol enthousiasme volgden vele leerlingen de cursussen aquarel, keramiek, modeltekenen, grafiek, vormstudie, boetseren, pottenbakken en schilderen. Vanaf het jaar 1999 werd de werkruimte in de hoeve te klein. De directie van de school begon uit te kijken naar een nieuwe ruimte. Vanaf het schooljaar 2000-2001 werd de vertrouwde hoeve ontruimd. De meer dan 800 leerlingen vonden een nieuw onderkomen in de bovenruimte van het shoppingcentrum Promenade. Opnieuw stond de hoeve troosteloos leeg en verlaten. Of toch niet? Sporadisch richtte Sint-Lucas er nog tentoonstellingen in en ook de gemeentelijke jeugddienst en het jeugdatelier kon men er soms aantreffen.
32
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Kunstwerk van de Kapelse graficus Michel Verkaeren.
Tekening van de hoeve - Bernard Michiels
33
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
15. De hoeve wordt een gemeentelijk erfgoedcentrum. Op een persconferentie tijdens de maand maart 2009 gaven waarnemend burgemeester Luc Janssens en de schepenen Van Dooren en Van Haaren een toelichting over de toekomst van de hoeve. Volgens voornoemde beleidsmensen zouden in het gemeentelijk erfgoedcentrum de hierna vermelde mogelijkheden uitgewerkt worden tijdens het jaar 2010 om klaar te komen in 2011: ! Overbrengen van het documentatiecentrum van heemkring Hoghescote van de kelders van het Oud-Gemeentehuis naar het centrum, ! Overbrengen van de Smoldersklok van de voormalige raadszaal van het Oud-Gemeentehuis naar het centrum, ! Een ruimte scheppen voor het inrichten van tentoonstellingen en het geven van recepties. Architectenbureel Frank Vissers, Lage Kaart, 227, 2930 Brasschaat werd belast met het opstellen van de plannen en de lastenboeken. Voor Hoghescote kreeg de architect de opdracht te zoeken naar een oplossing voor het hierna vermelde probleem: De heemkundige kring Hoghescote is een vereniging die wilt functioneren als een documentatiecentrum. Zij archiveert, onderzoekt en stelt documenten ter beschikking aan derden met betrekking tot de eigen gemeente. Daartoe is er behoefte aan lees-, werk- en vergaderruimte, desgevallend in gemengd gebruik, alsook aan voldoende afzonderlijk, redelijk geconditioneerde archiefruimte. Het archief bevat buiten enkele unieke documenten, zoals vlaggen, penningen, medailles en kostuums, hoofdzakelijk documenten. Dit documentenarchief groeit jaarlijks aan met enkele vierkante meters . Het schepencollege legde de volgende eis op aan de architect: 1. Ruimte(s) waarin (a) leden kunnen vergaderen en (b) mensen documenten kunnen bestuderen en/of bewerken. Rekening houdend met: ! Occasionele, gelijktijdige aanwezigheid van 15 tal personen, ! Kast- en displayruimte voor handboeken en tijdschriften, ! Plaats voor, voorlopig, 1 computerconfiguratie. 2. Archiefruimte- en bergruimte voor: ! Archiveren van papieren documenten, dit groeit jaarlijks aan, naar verluidt met 5 tot 7 m², ! Historisch archief van het gemeentebestuur, d.w.z. documenten, ! Bergruimte voor niet systematisch verzamelde goederen, waaronder: oude educatieve schoolplaten, medailles en penningen, kostuums van schuttersgilden e.d.m., 34
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
! Brandvrije ruimte voor bestaande verzameling van oude kaarten van Kapellen, bidprentjes, rouwbrieven, e.d.m., ! Noot: de bezoekers krijgen geen directe toegang tot het archief. 3. Bijzondere aandacht werd gevraagd voor: ! Brandveiligheid, ! Stabiliteit van de ondergronden en vloeren, ! Beveiliging tegen inbraak, ! Archief afschermen van daglicht, ! Specifieke klimatologische vereisten in het archief en voor de klok, namelijk op het vlak van temperatuur, permanente verluchting en relatieve vochtigheid, ! Toegankelijkheid voor minder mobiele mensen op het gelijkvloers.
16. Besluit en dank. Heemkring Hoghescote is heel veel dank verschuldigd aan het schepencollege voor het nemen van het initiatief tot en de financiering van de volledige renovatie van de “Grote Hoeve” en de ombouw ervan tot een gemeentelijk erfgoedcentrum. Wij nemen de handschoen op om de werking van de heemkring te optimaliseren en dit ten bate van de Kapelse bevolking.
17. Bronnen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Archieven Hoghescote. Fonds Vic Wauters. Vlaamse Stam, diverse jaargangen. Gemeentearchieven Kapellen. Rijksarchief Antwerpen. J. Boen: “Maten en gewichten in de provincie Antwerpen”. Archieven Documentatiecentrum van de Antwerpse Noorderpolders. 8. W. Van Osta: “Hel- en Hemelhoeve van 1400 tot 1900” in het Jubileumboek van Breesgata. 1987. 9. Diverse volkstellingen. 10. Archieven Sint-Lucasschool. 11. Map “Hoeve van Paesschen” uitgave Vrienden van Sint-Lucas 1988 met kunstwerken van Michel Verkaeren.
Roger Balbaert.
35
’t Bruggeske 43ste jaargang – september 2011 – nummer 3
Schenkingen voor het archief van Hoghescote: Wij ontvingen met dank de volgende schenkingen van: 1. De heer Marc Steenhoudt van de Zilverlindendreef de boeken: “De graven van Vlaanderen en de Kruisvaarten” en “50 jaar Chirojeugd”. 2. De familie De Ren uit de Kerkstraat een pak bidprentjes. 3. De heer Louis Bastiaenssens uit de Kerkstraat 12 oude foto’s uit de beginperiode van Kapellen FC., 4. De heer Marc De Smet, Sevenhanslei 63, foto’s en documenten uit de oude doos.
Wij verwelkomen volgende ereleden: De heer Jan De Schutter – Dorpsstraat 27 – 2950 Kapellen De heer Patrick Thyssen – Hoevensebaan 46 – 2950 Kapellen De heer Roger Janssens – Heirust 9 – 2950 Kapellen
Openarchiefdagen: Tijdens de maanden juli en augustus hebben wij onze archieven niet opengesteld voor het publiek, maar vanaf september kan weer iedereen terecht voor opzoekingen of informatie over onze gemeente.
Ons adres blijft tot nader order: Administratief centrum van de gemeente Antwerpsesteenweg 130 - Kapellen
Elke eerste dinsdag van de maand van 14.00 uur tot 17.00 uur en elke tweede donderdag van de maand van 19.00 uur tot 22.00 uur
36
DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT ’T BRUGGESKE HEEMKRING HOGHESCOTE VZW. ANTWERPSESTEENWEG 2 BUS 2 2950 KAPELLEN AFGIFTEKANTOOR: KAPELLEN 1 P 806083
COPY SERVICE CENTER KOPIES Inbinden Plastificeren Printen Kleurkopieën DORPSSTRAAT 50 - KAPELLEN 2950 TEL: 03.605.42.67 e-mail: copyservicecenter@skynet.be
BELGIË BELGIQUE P.B. 2950 KAPELLEN 1
BC 30832