Bruggeske%202012 1 maart

Traiteur Luc Van Walle

Verzorging van al uw feesten: Huwelijken, Communiefeesten, Recepties, Koffietafels, Diners, Jubilea, Avondfeesten, Banketten, Zakendiners, Personeelsfeesten, e.d.

In feestzaal “De Jachthoorn” , bij u thuis of in een zaal naar keuze.

Specialiteit

Warm en koud buffet, Breugheltafel en Barbecue.

All-in formule – onbeperkt in aantal personen.

Privé parking + tuin met speelhoek voor kinderen.

Voor verdere inlichtingen en advies staan wij steeds voor u klaar.

Feestzaal de Jachthoorn – Traiteur Luc Van Walle.

Antwerpsesteenweg 153 - 2950 Kapellen.

Tel. 03-665 20 38 * GSM. 0496 60 50 65 * FAX. 03-605 53 25 E-mail: info@jachthoorn.be * WWW.jachthoorn.be

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

‘t Bruggeske Driemaandelijks tijdschrift van Heemkring Hoghescote vzw.

Zetel: Essenhoutstraat 59 - 2950 Kapellen.

44 ste jaargang – nummer 1

maart 2012

In dit nummer: -

Wij zijn verhuisd!

Jaarverslag 2011 Lidgeld 2012 – Brunch 24 maart 2012 Digitalisering in onze vereniging – een oproep Kapelse kerkrekeningen (3de deel) Periode 1642-1700 De ramp van de Titanic Hens’ Veevoeders (2 de deel) Schenkingen Treinongeval – 25 juni 1907 Op bedevaart naar Santiago de Compostela

2 5 6 7 8 17 18 27 28 31

Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn ingezonden artikel .

Verantwoordelijke uitgever: Roger Balbaert Dorpsstraat 59, bus 7 - 2950 Kapellen. Tel: 03.664.57.22.

Redactie en Lay-out: Roger Van den Bleeken p/a Essenhoutstraat 59 – 2950 Kapellen. Tel: 03.664.63.22.

Kaftontwerp: T. Hanssens.

Copyright "Heemkring Hoghescote vzw" Kapellen.

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op een andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

Ledenblad ’t Bruggeske verschijnt viermaal per jaar en wordt aan elk lid van Heemkring Hoghescote toegezonden.

Het lidmaatschap bedraagt per jaar: 10 euro als gewoon lid en 20 euro als erelid. Dit bedrag kan worden overgemaakt op rekening: BE18 4137 2050 7165 BIC-code KREDBEBB op naam van: Heemkring Hoghescote vzw. Essenhoutstraat 59, 2950 Kapellen, met de vermelding "Lidgeld".

Losse nummers van ’t Bruggeske, voor zover nog in voorraad, zijn te verkrijgen op het redactieadres tegen 3 euro per exemplaar.

1

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Wij zijn verhuisd!

Op 16 januari van dit jaar kregen wij het langverwachte fiat om te mogen verhuizen naar ons nieuw lokaal in het erfgoedcentrum “De Hoeve Van Paesschen” aan de Essenhoutstraat 59 te 2950 Kapellen.

Bestuursleden en leden van Hoghescote met aan het hoofd voorzitter Roger Balbaert zijn de daaropvolgende weken dag in dag uit ijverig bezig geweest met het overbrengen en terug opstellen van rekken en boekenkasten. Secretaris Etienne Vermeulen had daarvoor zijn aanhangwagen uit de garage gehaald en diende meer dan veertigmaal het traject Antwerpsesteenweg – Essenhoutstraat af te leggen.

Vervolgens werden de vele dossiers met informatie over onze gemeente en de streek zorgvuldig terug geklasseerd.

Vele handen maken echter het werk licht en dat er velen kwamen helpen, mag blijken uit de volgende opsomming: Jos Abrath, Achiel De Schutter en Willy Hurts: de vakmensen. Maar ook: André De Vleeschouwer, Francis Fastre, Gerda Adriaensen, Jan Vanderhaeghe, Patrick Seiffermann, Paul Van Bockel, Roger Van den Bleeken en Walter Dreessen hebben elk, naar best vermogen, hun steentje bijgedragen om deze verhuis tot een goed einde te brengen.

Met dank aan allen voor deze vrijwillige inzet.

Op 10 maart wordt door het Kapelse gemeentebestuur een officiële opening van het gemeentelijke erfgoedcentrum georganiseerd waarbij de Smoldersklok en Heemkring Hoghescote centraal staan.

Ter kennismaking zal voor onze leden en nieuwe buren van het Essenhout en omgeving door Hoghescote op zaterdag 17 maart vanaf 10.00 uur tot 17.00 uur een “spring-in” gehouden worden. Iedereen hartelijk welkom.

Ook onze openarchievendagen worden uitgebreid en iedereen is vanaf maart 2012 gratis welkom op volgende dagen en uren: elke eerste dinsdag van de maand van 14 uur tot 17 uur elke tweede donderdag van de maand van 19 uur tot 22 uur elke derde donderdag van de maand vanaf 10.00 uur tot 12.00 uur.

Om uw bezoek optimaal te laten renderen: mail ons op voorhand uw vragen, zo winnen u en wij tijd.

Bezoek ook onze webstek www.heemkring-hoghescote.be waarop regelmatig nieuwe informatie aangeboden wordt.

Voor het bestuur van Hoghescote.

R.Van den Bleeken.

2

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Fotocollage van onze verhuis.

Vanaf linksboven: Achiel De Schutter en Jos Abrath: de stielmannen Willy Hurts onze onvolprezen “duivel-doet-al”, Patrick Seiffermann: ook penningmeesters zijn handige verhuizers, overleg: Willy Hurts, Roger Balbaert en Patrick Seiffermann, onder: Francis Fastre en Roger Van den Bleeken: schappen leggen.

3

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Vanaf bovenlinks: Gerda Adriaensen en echtgenoot Jos Abrath. Achiel De Schutter en André De Vleeschouwer. Volgeladen aanhangwagen moet gelost worden. Rechts: enkele rekken zijn al ingeladen. Koffiedrinken en overleg.

Met dank aan de fotografen Gerda Adriaensen en Herman De Meulenaer.

4

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Jaarverslag 2011.

Het jaar 2011 beloofde een moeilijk jaar te worden…… en het werd een zeer moeilijk jaar omdat wij gans onze inboedel dienden te verhuizen van het Oud-Gemeentehuis naar het Administratief Centrum.

Mochten wij het jaar 2010 nog afsluiten met een record aantal leden van 453 aangesloten gezinnen dan waren wij nog gelukkig om einde december 2011 toch nog 451 Hoghescotenaren te tellen…. of een status quo.

Het aantal bezoekers voor onze openarchievendagen liep wel spectaculair terug. Vele vaste bezoekers waren blijkbaar niet te overtuigen om de verplaatsing naar het administratief centrum te maken.

Het contact met onze leden bleef echter zeer intens. Ons ledenblad ’t Bruggeske verscheen 4 maal netjes op tijd. Dat gaf aan onze leden in totaal 144 bladzijden nuttige informatie over onze gemeente en medebewoners. Wij danken hiervoor natuurlijk de schrijvers van de artikelen, de layout-man, de corrector en al onze bussers (die soms door weer en wind er toch in slaagden om hun boekjes in de juiste bus te krijgen.

Onze bestuursploeg onderging geen wijzigingen en blijft ook in 2012 verder optimaal werken voor Hoghescote.

Met succes werden de volgende activiteiten ingericht: ! Op 22 maart was Hoghescote samen met het Davidsfonds inrichter van de nacht van de geschiedenis, ! Op 26 maart genoten vele, zeer vele leden van de brunch in de feestzaal van De Jachthoorn, ! Op 30 april werd onder de leiding van een gids de wandeling “Kant en Wal” ingericht om kennis te maken met het verleden en de toekomst van de Scheldekaaien, ! Met een volle autocar trokken wij op 27 augustus op verkenning door Zeeland, om natuurlijk te beginnen met de mosselroute, ! Eten en drinken kwam volop aan bod tijdens onze “Smikkel- en smakkeltocht” op 1 oktober doorheen Oud-Antwerpen, ! Op 8 oktober was Hoghescote natuurlijk aanwezig in het shoppingcenter Promenade tijdens de cultuurmarkt ingericht door de gemeentelijke cultuurraad.

Om onze leden nog beter te informeren en om ook buitenstaanders te laten kennismaken met onze vereniging werd onze webstek www.heemkring-hoghescote.be regelmatig aangepast. Dankzij onze webmaster kan iedereen nu onze vroeger verschenen nummers van ’t Bruggeske thuis lezen op zijn eigen pc-scherm.

5

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Bij het einde van een werkjaar past het natuurlijk dat wij onze nieuwjaarsbrief voorlezen met onze goede voornemens voor het nieuwe jaar.

1. Prioritair staat natuurlijk de verhuis naar het erfgoedcentrum Hoeve Van Paesschen. Na de officiële opening op zaterdag 10 maart voorzien wij heel speciaal voor onze leden en voor onze nieuwe buren van het Essenhout en omgeving een spring-in op 17 maart.

2. Omdat informatisering en digitalisering in de toekomst niet meer te vermijden zijn werd een denktank opgericht om specifieke vragen en problemen dienaangaande te analyseren en op te lossen.

3. Nu wij de beslissing genomen hebben om al onze ledenbladen op het internet te zetten zal een werkgroep de wet op de privacy dienaangaande nader bekijken.

4. Zodra wij vernamen dat de Vlaamse Gemeenschap in de toekomst ook de documentatiecentra zou willen erkennen indien deze aan bepaalde voorwaarden zouden voldoen werd hier ook een werkgroep opgericht om onze erkenning veilig te stellen.

5. Na het overlijden van onze medewerker en heraldiek-kenner Jos Goolenaerts zijn wij op zoek naar een man of een vrouw met belangstelling voor de wapenkunde om ons deskundig te adviseren.

Wij hopen U weldra te mogen begroeten in ons nieuw documentatieen studiecentrum van Hoghescote in het erfgoedcentrum Hoeve Van Paesschen.

Jacques Lenaerts Roger Balbaert Erevoorzitter Voorzitter

LIDGELD 2012 Leden waarvan wij het lidgeld reeds ontvangen hebben, vinden hun nieuwe lidkaart 2012 hierbij. Bedankt!

Dezen die, wellicht door vergetelheid, nog geen betaling hebben gedaan, sturen wij een nieuw overschrijvingsformulier.

Ook de jacobuscheques 2012 zijn welkom als betaling.

Het lidgeld voor 2012 blijft behouden:

10 euro als gewoon lid en 20 euro als erelid.

Betaling op rekening van Hoghescote vzw, zie pagina 1

HERINNERING! Jaarlijkse brunch – 24 maart – 11 uur in Feestzaal De Jachthoorn.

Prijs: 33 euro voor leden en 35 euro niet-leden.

Inschrijven voor 12 maart bij: Chris Alen tel. 03-664 05 01 of bij François Groenewege tel. 03-665 00 87.

Betaling op rekening van Hoghescote vzw, zie pagina 1

6

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Digitalisering in onze vereniging - een oproep In het kader van de verdere digitalisering in onze vereniging doen wij een beroep op zo veel mogelijk leden om ons en uzelf te helpen.

1. ‘t Bruggeske digitaal.

Ons tijdschrift wordt op papier verdeeld aan alle leden, maar is ook elektronisch beschikbaar. Sommigen verkiezen om uitsluitend de digitale versie te krijgen.

Maar U kunt vanaf 2012 ook beide versies ontvangen als U dat wenst, op voorwaarde uiteraard dat wij uw emailadres kennen. Wenst U dat, laat dan gerust iets weten. ‘t Bruggeske digitaal is in pdf-formaat, en het fotomateriaal is in kleur. Alle oude Bruggeskes zijn overigens gepubliceerd op: http://issuu.com/heemkring-hoghescote.

2. Elektronische briefwisseling.

Het gebeurt soms dat wij een bericht willen sturen aan onze leden, mocht er iets veranderen rond een geplande uitstap bijvoorbeeld. Dan is het handig dat wij over uw e-mailadres kunnen beschikken. Aan eenieder die dat wenst vragen wij daarom om (naast uw gewone postadres) ons ook uw e-mailadres te bezorgen. Dit kan uiteraard via een mailtje aan ons.

3. Vrijwilligers gevraagd voor ontsluiting van oude artikels.

Samen met Heemkunde Vlaanderen proberen wij een catalogus uit te bouwen van heemkundige artikels over heel Vlaanderen. Voor ons passen hierin natuurlijk al onze ooit gepubliceerde artikels in ‘t Bruggeske. Wij hebben weliswaar een lijst van alle artikels, met auteur en categorie, maar wat we missen zijn 2 dingen: Trefwoorden voor elk artikel.

Een kort abstract per artikel.

Vandaar onze oproep aan al onze leden om een handje te helpen. Als iedereen een deeltje hiervan voor zijn rekening neemt, hebben wij binnen de kortste keren een perfecte catalogus.

Wil U meedoen, en bijvoorbeeld de artikels van een tiental oude tijdschriften van trefwoorden en een abstract voorzien, gelieve dit dan te melden. Alle tijdschriften staan op internet. Wij brengen uw inbreng allemaal samen. Graag ook hiervoor dus een mailtje. Hebt U een voorkeur voor bepaalde jaargangen, dan mag U dat zeker ook zeggen.

André De Vleeschouwer 7

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Kapelse kerkrekeningen (3de deel) Periode 1642-1700 (vorige delen verschenen in ’t Bruggeske van juni en december 2011) Jan Vanderhaeghe In dit derde gedeelte behandelen wij de periode 1642-1700, een goede 50 jaar. Tijdens deze periode gebeuren een paar grote werken o.a. verbouwings- en renovatiewerken en de financiële gevolgen daarvan, het plaatsen van een nieuw altaar, renovatie van het kerkhof, een nieuwe toegangsbrug.

Voor gans deze periode gelden de gekende in- en uitgaven, welke uitvoerig werden beschreven in deel één. Ter herinnering: - inkomsten komen uit verhuur van gronden en boerderijen, offergaven, in de “bert” (schaal) en in natura (kiekens, eieren en boter), verhuur van de zolder boven de sacristie en de collectebussen in de herbergen.

Uitvaarten brengen wat op en er worden volop leningen verstrekt tot 1675 zoals zal blijken. Nieuw is echter het ontvangen van legaten.

- uitgaven, ook hier kennen wij vanuit deel één een aantal klassieke uitgaven. Misbrood (hosties) en wierook, peperkoek voor de communicanten, het onderhoud en het wassen van het kerklijnwaad, het schuren van de kerk door de vrouw van de koster; het verteer van de zangers op kermisdag, het opmaken van de kerkrekening, het witten van de kerk (kalk) en bezems (blijkbaar zéér sterk onderhevig aan slijtage).

Het herstellen van de klok en het invetten van de draaiende en wrijvende onderdelen is een jaarlijks weerkerende post.

1642 – De klok wordt uit de toren gehaald en op het kerkhof gehangen.

Lenaert ……… moet becijferen hoeveel stenen en schaliën er nodig zijn om de kerk te repareren. Aan het venster van de sacristie worden tralies geplaatst. Dat ijzerwerk wordt met lood vastgegoten in het metselwerk. Er zijn schaliedekkers aan het werk, afkomstig uit Stabroek.

1643 – Een nieuw wierookvat wordt gekocht en de preekstoel en de hemel daarboven wordt hersteld.

1644 – Silvester Aertsen wordt betaald voor het verwijderen van “copgesinnen” boven het hoogaltaar. (dat zijn dus spinnenwebben) 1647 – Een gift van de pastoor: “ende omme daer mede te betaelen de oncosten van het cleyn kerckentorenken”. Deze onkosten omvatten 29 gulden aan schaliën en lood. Ook hier spreekt men duidelijk van een tweede –kleinere- toren.

8

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

1649 – De kerk heeft nu reeds 11 leningen verstrekt aan inwoners van Kapellen voor een totaal bedrag van 1.600 gulden en dat gaat jaar na jaar in stijgende lijn. Op deze manier verzekert zij zich ervan dat de inkomsten aangroeien door de betaalde interesten. In 1649 zijn de interesten goed voor 79 gulden, ongeveer 1/3 van de totale inkomsten. Dat is ook wel nodig want uit de uitgaven blijkt dat men in feite voortdurend bezig is met kleine herstellingen of verbouwingen aan de kerk.

1650 – Op het kerkhof staat een huisje dat voor de helft verhuurd wordt aan Hans Jansen, kleermaker. Deze verhuring stopt in 1667.

1653 – Merkwaardige inkomsten: verkoop van verdroogde heesters die op het kerkhof staan, 3 gulden 15 stuivers.

1654 – Elk jaar moeten er kosten gedaan worden aan het dak. Ook dit jaar wordt er 7 gulden betaald aan de schaliedekker.

1655 – De uitvaarten brengen 16 gulden op en er wordt een wijwatervat geplaatst.

1657 - Voor het eerst wordt melding gemaakt van testamenten waarin legaten aan de kerk voorkomen. Het zijn de erfgenamen van Cornelis Wouters die 4 gulden aan de kerk legateren en ook van de erfgenamen van Jan Mertens ontvangt de kerk een legaat van 3 gulden.

1658 – Voor het eerst wordt in een kerkrekening gewag gemaakt van het begraven in de kerk:“van een kint mits hetzelfde in de kerck alhier begraeven is geweest”.

1659 – Veel leningen worden afgelost en die gelden worden in de “kerckcoffre” gelegd. Maar hoeveel er uiteindelijk in die “kerckcoffre” zit komen we nergens te weten.

1660 – De kerk zit er financieel goed voor. Zij is zelfs in staat geld uit te lenen aan het dorp van Kapellen en aan de abdij van Hemiksem. Het dorp van Kapellen, bij monde van de burgemeester, leent 250 gulden gedurende 3 jaar en de abdij leent 760 gulden gedurende 9 jaar.

Wij komen nu ook iets meer te weten over de begrafenissen. Wij noteren de begrafenis “van een kint van Matheus Puts begraeven voor het O.-L.-Vrouwaltaer”. Dat kost 7 gulden en 10 stuivers.

Normale uitvaarten, ik bedoel hiermede zij die op het kerkhof begraven werden, kosten maar 2 gulden en een paar stuivers. In de kerk begraven worden kost dus driemaal meer. Maar ook als men op het kerkhof begraven werd was er nog een verschil in dienst.

9

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Als er vol waslicht bij de dienst was, kennen wij een kostprijs van 2 gulden en 10 of 15 stuivers, bij half waslicht was de prijs 1 gulden 5 stuivers. Half of vol waslicht wil niets anders zeggen dan halve of hele kaarsverlichting van de kerk.

Uitvaart van Cornelius De Vos zijn dochter: “half waslight 1 gld 5 st”.op 13.3.1662” Uitvaart van Adriaen Joosen zijn zoon:” half wasligt”. op 30.1.1662.

Maar het kan nog minder. Een uitvaart met één kaars kost 5 stuivers.

5 januari 1663: Geert Gardynis, half waslicht, 1 gulden 5 stuivers 16 maart 1663: ……………. , een kaars, 5 stuivers 22 maart 1663: Philips ………, half waslicht, 1 gulden 5 stuivers 10 april 1663: jongman van Lillo, half waslicht, 1 gulden 5 stuivers 1662 – Een legaat van 36 gulden van de erfgenamen Jan Everaets “noch van de erffgenaemen Jan Everaerts van een legaet dat hij aen de kercke alhier hadde gemaeckt in sijn doodtbedde”.

Wij noteren ook een belangrijke aankoop: 3700 stenen worden gekocht van Jan Lemmens, steenverkoper, voor 20 gulden.Het vervoer van die stenen wordt verzorgd door Lucas Everaert (600), Jan Paterijs (500), Peter De Roy (600), Pauwels Maes (600), en Wouter De Moor (1400). Waarvoor die stenen moeten dienen wordt duidelijk in de kerkrekening van 1663.

1663 – De oude kerkbrug wordt verkocht voor 18 stuivers en de oude es die er voor stond voor 9 gulden. Dat afbreken wordt gedaan door Joos Meyers en dat vergt één dag werk, 12 stuivers. Als de oude kerkbrug wordt afgebroken moet er ook een nieuwe komen. Peter Meyers werkt 2,5 dagen om een nieuwe brug te bouwen en gebruikt daarvoor de stenen in 1662 aangekocht. Jacob Vergouts gaat nog stenen halen. Bovendien zijn er 37 karren aarde en zavel nodig voor de kerkbrug en Joos Lemmens levert nog stenen voor de kerkdam.

Voor de afwerking van de brug zijn uiteindelijk nog 75 zakken kalk nodig. Wij kunnen hieruit afleiden dat de kerk (en kerkhof ?) omwaterd was en slechts toegankelijk via een brug.

Het kind van Cornelius Jacops wordt begraven in het “kruiskoor” voor het altaar van O.L.Vrouw, 4 gulden 1664 t/m 1669 1664 – Inkomsten “bert” 74 gulden, offergaven O.L.Vrouwaltaar: 34 gulden. Een legaat van Jenneken Leemans van 2 gulden 17 stuivers.

Cornelius Perterijs en zijn zoon worden begraven in het “kruiskoor” 16 gulden.

1665 – uitvaart huisvrouw van Sebrecht Claessen, begraven in het “kruiskoor”, 8 gulden 1666 – uitvaart van Claes Peeters 2 gulden, Quirijn Geeraerts 2 gulden, de dochter van Cornelius De Vos 2 gulden, de zoon van Cornelius Vandevelde 4 stuivers.

1668 – uitvaart huisvrouwe Adriaen Hughe 1 gulden 5 stuivers

10

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

1669 – de uitvaarten van de huisvrouwe Jan Simons begraven in het “kruiskoor”, het kind van Cornelius Jacobs, Peter Adriaenssens, Peeter Stoutisch zijn zuster en de uitvaart van Adriaen Smits 1670 – 500 schaliën, lood en nagels en werk zijn nodig om nog maar eens het dak te herstellen, 18 gulden 17 stuivers.

De wasmaker (kaarsenmaker) levert “waslight” (kaarsen). Hij neemt ook de oude was mee en betaalt daarvoor 11 gulden 1672 – Er wordt een lening verstrekt aan Silverster Sevantsen van 1700 gulden, de grootste lening die werd toegekend.

1673 – Er is iets op til……..

Hout van de heesters en bomen op het kerkhof wordt verkocht voor 25 gulden. Het wordt gekliefd en in mutsaards gebonden door Frans Peters. Jan Hendrickx verzaagt de bomen voor 5 gulden.

1674 – Zoals reeds hierboven aangehaald, er is iets op til. Alle door de kerk verstrekte leningen worden terug ingevorderd. Deze mededeling wordt gedaan in maart 1674 aan de 22 ontleners. Zij krijgen één jaar de tijd om hun leningen en interesten terug te betalen. De kerk heeft geld nodig. De reden daarvoor vinden wij terug in de kerkrekening van 1675. Ik kan mij voorstellen dat deze ontleners met deze maatregel niet bepaald opgezet zullen geweest zijn en bovendien betrof deze vraag 20 % van de Kapelse gezinnen.

1675 – Eerst de uitvaart vermelden van Pieter Cornelis Symons, 8 gulden en de uitvaart van Cornelia Pauwels weduwe van Jan Mattheeusen 8 gulden, beiden begraven in het “kruiskoor” van het O.L.Vrouwaltaar. In 1674 werden dus alle verstrekte leningen teruggevorderd. Nu misschien een goed ogenblik om een totaalbeeld te geven van de ontleners.

Cathelijn Wijlants 100 gulden; Jan Everaerts 112 gulden; Cornelius Adriaenssen Dierckx 100 gulden; Geertruy Lenders 200 gulden en nog een lening van 100 gulden; de weduwe van Jaecques Bogaerts, chirurgijn in Stabroek, 200 gulden; Mynthien Patrijs 100 gulden; drossaert Haegenbergh 300 gulden; Silverster Aerts 50 gulden; Sieur Adriaen Sevantsen(?) het wel zéér groot bedrag van 1700 gulden; de burgemeester van Kapellen 200 gulden; de erfgenamen Jan De Roy 200 gulden; Cornelis Everaerts 50 gulden; Mayken Leenders 50 gulden; Cornelis Everaerts 150 gulden; Geeraert De Beuckelaer 100 gulden; Mayken Leenders 16 gulden; Nicolaas Patrijs 150 gulden; Pieter Stijnen 25 gulden; Pieter Bernaerts 50 gulden; Jan Symons 326 gulden.

Nu blijkt ook dat voor een aantal leningen al jaren geen interesten meer betaald werden. De kerkrekening vermeldt duidelijk dat de pastoor en de schepenen ter plaatse gaan bij de wanbetalers om deze 11

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

gelden te innen. De geviseerde personen met vermelding van de achterstallige interesten waren: Pieter Jespers, geen interesten sinds 1658 zijnde 70 gulden 12 stuivers.

Cornelis Schoensetters, geen interesten sinds 1667, 6 gulden 10 stuivers.

Jan Patrijs, geen interesten sinds 1668, 105 gulden 7 stuivers Thomas Marten Dirckx, geen interesten sinds 1671, 114 gulden 4 stuivers.

Cornelis Jan Symons, geen interesten sinds 1672, 128 gulden 14 stuivers.

Dirk Le Roy, geen interesten sinds 1673, 18 gulden.

Pieter Daniel Pieters, geen interesten sinds 1674,158 gulden 16 stuivers. Dat zijn grote bedragen, temeer daar het ontleende kapitaal hier niet bijgerekend is.

De totale opbrengst van deze invordering bedraagt 7.181 gulden 16 stuivers. Dit is het equivalent van de netto opbrengsten van de kerk van de voorbije 40 jaar. Dat geld wordt uit de kerkrekening weggefilterd en in de “kerkcomme” (brandkast) gelegd.

Waarvoor moet dat geld nu dienen?

Wij nemen daarvoor de letterlijke tekst uit de kerkrekening van 1675: “Ontfanck van quitbaere renten, obligaties, slooten achterstel, bijvallen, giften etc… als volght alles geëmpleert tot het opbouwen vande beuck, cruyswerck halff opbouwen, halff reparatie, choor repareren vande kercke conform de wettelijcke rekeningehe….” Dus, het schip van de kerk wordt herbouwd en het hoogkoor en de “kruiskoren” worden waar nodig heropgebouwd of hersteld.

Goed en wel, maar deze investering had ernstige financiële gevolgen.

Wij zullen zien dat de volgende jaren, door het wegvallen van de interesten van leningen, ook een flink deel van de inkomsten wegvalt met alle gevolgen van dien.

1676 – De inkomsten bedragen 134 gulden, amper de helft van wat normaal ontvangen wordt. De uitgaven blijven evenwel ongeveer gelijk zoals vroegere jaren, 96 gulden.

Het positieve saldo bedraagt daardoor slechts 58 gulden, terwijl dat in vroegere jaren tussen de 150 en 200 gulden bedroeg. En het wordt nog erger de volgende jaren.

1677 – We merken een gevoelige stijging van wat er met “de bert” wordt omgehaald en de offergaven. Wordt er door de pastoor enige druk gezet “om te geven” gezien de benarde financiële situatie van de kerk?

Er wordt 116 gulden rondgehaald, terwijl dat normaal tussen de 75 en 80 gulden ligt! Langs de uitgavenzijde is niets speciaals te melden tenzij de 10 gulden die betaald worden aan Nicolaas Outvrijn “vant reparieren ende stoppen van de gelaesen in de cruycecoorn mits den grooten stormwint 17 december 1677”.

12

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

1678 – In 1678, 1679 en 1681 worden heesters gekocht voor het kerkhof. Er wordt ook een contract afgesloten met de schaliedekker Sacharius Verdonck die zal instaan voor het continu onderhoud van het dak. Hij moet alle gaten dichten en alles wind- en regendicht houden. Hij krijgt daarvoor 10 gulden per jaar plus kost, logies, drank, nagels, schaliën en stoplood. Dit contract loopt zeker tot in 1686, waar we bovenstaande meldingen elk jaar terugvinden. Het netto saldo voor 1678 bedraagt amper 37 gulden.

1679 – Dat het slecht gesteld is met de inkomsten van de kerk lezen wij in deze kerkrekening. De pastoor die elk jaar de miswijn en het H.Oliesel aankoopt en in rekening brengt doet dit niet dit jaar EN de volgende jaren tot en met 1683. Het volgende wordt daarover neergeschreven: “omdat de kerck alsoo weijnich heeft laet dit iaer passeren voor een allemoese”. Elk jaar wordt dezelfde tekst neergeschreven tot 1684.

Wij noteren ook de diefstal van geld, zonder details.

1680 – Catharina Tiberi is gestorven en Syardus Danckaert haar man heeft het goedgevonden haar te begraven in Ettenhoven in het “kruiskoor” naast het O.L.Vrouwaltaar.

Er is ook een testament van Margriet Meulenbroecq en haar man zaliger Adriaen Wijns. In dit testament staat dat er een beeld voor StRochus gemaakt dient te worden. De helft van de kostprijs van dit beeld wordt gedragen door de erfgenamen. (Staat niet als inkomsten geboekt, enkel pro memorie) Op 20 april 1679 arriveerde er een nieuwe pastoor in Kapellen, met name David Vervoort. In welke staat vindt hij zijn kerk? Een antwoord vinden wij op 5 juni 1680 in een rapport opgesteld door de deken: - er zijn drie altaren; het hoogaltaar is toegewijd aan de patroon van de parochie Sint-Jacobus, het tweede altaar uit marmer vervaardigd draagt de naam van Onze Lieve Vrouw. Het derde altaar, links in de kerk is toegewijd aan de H. Sebastianus.

- het tabernakel bevindt zich in het hoogaltaar.

- de sacristie is nog niet klaar.

- er is geen bijzondere plaats voor de doopvont, deze bevindt zich nabij het hoofdaltaar.

- er is slechts één biechtstoel - de preekstoel kan er door.

- algemeen is de bouw van de kerk “lief en wel in verhouding”. Het schip van de kerk werd onlangs van de grond af terug opgebouwd.

- het kerkhof is aan de ene zijde afgesloten met wallen en aan de andere zijde met hagen en heesters.

- de toren is met schaliën bedekt.

- er is slechts één klok.

- de hoogmis is ’s zondags en op heiligendagen om 9.30 uur.

- de vroegmis om 6 uur,in de winter om 7 uur.

- ook de pastorij is nog bouwvallig.

13

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

-

de koster Adrianus Naulaert is gehuwd en is tevens de schoolmeester.

- de school, die zich op het kerkhof bevindt, is met stro bedekt en bestond uit “weegten” muren (muren opgetrokken met leem) - er zijn ca. 300 communicanten.

Tot zover het rapport, wat ons een goed beeld geeft van de toestand van de kerk in 1680 1683 – Het beeld van St-Rochus kost 24 gulden. Het wordt betaald voor de helft “uit de bert”, de andere helft komt van legaat uit 1680.

1684 – Voor de eerste maal dekken de inkomsten de uitgaven niet meer.

De totale ontvangst bedraagt 112 gulden, waarvan 90 gulden afkomstig uit de “bert” en de verkoop van de offergaven (boter, eieren, hoenders).

De uitgaven echter bedragen 113 gulden, een negatief saldo van 1 gulden. Op te merken valt nog dat de kerk geplaveid werd, werken die grotendeels betaald werden door een omhaling in de gemeente; de kerk betaalde slechts 26 gulden.

1688 – De uitvaarten van Peter Bogaerts, de weduwe van Jaecques Van Camp, de weduwe Geraert Stoffels, de vrouw van Pieter Daniel Peeters en het legaat van de weduwe van Jan Van Eyck brengen samen ongeveer 15 gulden op. Op de toren wordt een horloge geplaatst zonder dat een kostennota in de rekening is terug te vinden.

1689 – De grootste uitgaven zijn het aanplanten van heesters op het kerkhof (21 gulden) en de kerkwijn (20 gulden). Deze post bestaat reeds van oudsher en komt jaarlijks terug.

1690/1693 – Deze jaren valt er niets speciaals te melden. Enkel het zwaar negatief eindsaldo van 1692 valt op -74 gulden. In 1694 wordt nog nieuw glas in de vensters gezet (16 gulden) en aan smid Van Hertsen voor het leveren van ijzerwerk om het glas in te plaatsen wordt 22 gulden betaald.

1694 – Uit de kerkrekening kan opgemaakt worden dat men de ganse kerk nogmaals gaat witten. Aan Peeter De Pooter wordt 10 gulden aan arbeidsloon betaald. Hij logeert bij Willem Vergout wat 4 gulden kost. Hij gebruikt daarvoor een ton Naamse kalk geleverd door Mattijs Pauwels (6 gulden). Er wordt nog 30 gulden betaald voor ijzerwerk en werkloon.

1695 – De totale ontvangst bedraagt 187 gulden. 146 gulden daarvan zijn afkomstig van de ”bert” omhalingen in de kerk, de offerblokken en de collectebussen geplaatst in de herbergen. De kerk 14

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

leeft nu praktisch enkel op de gelden die worden rondgehaald! Er zijn dan ook geen noemenswaardige uitgaven buiten die van de pastoor zelf, miswijn, het wassen van het kerklijnwaad en voor de aankoop van “episcosaele bullen” alles samen voor 30 gulden. Door deze geringe uitgaven is het de eerste maal sinds jaren dat er een batig saldo is dat vergelijkbaar is met dat van voor de verbouwingen van 1675 (127 gulden). Met dank aan de omhalingen!

1696 – Ook dit jaar hetzelfde fenomeen: 185 gulden van het totaal van 203 gulden aan inkomsten zijn afkomstig van de omhalingen in de kerk. Buiten de kerk brengen de collectebussen in de herbergen amper 6 ! stuivers op, te verwaarlozen dus. Voor het bezorgen van de “bullen” aangekocht in 1695 wordt 4 gulden aangerekend als volgt omschreven: “besorgen vande bullen van den afflaet van St Jacobs de somme van 4 gulden 5 stuivers”. Ook dit jaar door de geringe uitgaven een mooi batig saldo van 122 gulden.

Er wordt dit jaar een contract opgesteld voor het bouwen van een nieuw altaar. Dit werk wordt aanvaard door Peeter Malderus “beltsnijder” (beeldhouwer) en Peeter Covent. De overeenkomst luidt als volgt: Wij, Peeter Malderus, beltsnijder, ende Peeter Covent, schrijnwerker, bekennen op heden, desen 18 meert 1696, ter presentie van Cornelis Jaspers, ende Matthys Lambrechts, schepenen, Adriaen De Beuckelaer, armmeester, Willem Vergouts, kerckmeester, met den eerw.

Heer pastoor der parochie van Capellen, veraccordeert te syn over het maecken van eenen autaer voor deselve parochie naer de slincker kant, van het model van ons aen den heer pastoor vertoont ende hetselve punctuëlijck te achtervolghen, behalve dat de pilaren zullen effen ende niet gewronghen gemaect worden, ende lof- ende prijsbaer werck te maecken, ende merkelijck daer aen manquerende dat te verbeteren, denselven autaer doen te marbelen ende vergulden, nochtans dat het gout, daertoe vannoode, van de kercke sal moeten betaelt worden, den selven autaer drij iaer lanck voor het opsceuren oft bliven sullen onderhouden, hier sullen komen stellen…. Ende dat voor de somme van vyffhondert vyf en twintigh guldens ende eenen pattacon 1 voor den knecht.

1697 – De omhalingen brengen 166 gulden op, het totaal dit jaar is 196 gulden. Aan de hand van de uitgaven stellen wij vast dat het nieuw altaar, waarvan sprake in 1696, aangekocht wordt en geplaatst in 1697. Er is een post waar voerlieden betaald worden om dit altaar te gaan halen in Antwerpen. Een post verder lezen wij dat aan de

1

Patakon of Patagon=zilveren munt in de 17 de en 18 de eeuw in de Nederlanden, ter waarde van 48 stuivers.

15

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

weduwe Woons 23 gulden betaald wordt voor het leveren van goud voor dat altaar.

1699 – In verband met het nieuwe altaar vinden wij in deze rekening volgende posten terug: Betaald aan Peter Malderus 50 gulden en in 1700 nog eens 36 gulden; betaald aan Peeter Covent 75 gulden. Samen 161 gulden. Wie betaalde dan het saldo van 364 gulden?? Waarschijnlijk de abdij van Hemiksem, waarvan de kerk afhankelijk was. Of de gemeente?

Aan Peeter Robbaert wordt 10 gulden betaald voor het verloden en repareren van 63 ruiten in de kerk Men is blijkbaar de moeilijke financiële periode door, want niettegenstaande de grote kosten dit jaar sluit men toch af met een batig saldo van 46 gulden.

------------------------------------Tot slot van dit derde deel een financieel overzicht in perioden van 5 jaar, waaruit ook duidelijk blijkt dat de verbouwingen in 1675 een ernstige weerslag hadden en dit gedurende jaren.

Periode 1631-1635 1636-1640 1641-1645 1646-1650 1651-1655 1656-1660 1661-1665 1666-1670 1671-1675 1676-1680 1681-1685 1686-1690 1691-1695 1696-1700

Inkomsten Uitgaven 1637 1272 1359 1503 1471 1395 1552 1086 1334 528 616 446 697 1017

919 472 434 462 572 424 558 338 614 312 431 423 570 701

Saldo 718 800 925 1041 899 966 994 668 720 216 195 23 127 316

16

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

De ramp van de Titanic Op 15 april 2012 zal het 100 jaar geleden zijn dat de Titanic zonk.

Wat heeft dat met Kapellen en Putte te maken zul je zeggen. Wel, op de Joodse begraafplaats Machsike Hadass in Nederlands Putte ligt één van de slachtoffers begraven.

Toen de Titanic in aanvaring kwam met een ijsberg bevonden er zich 27 Belgische passagiers aan boord, op één na allemaal emigranten, en drie bemanningsleden: George Aspeslagh, een ober in het restaurant, de cellist Roger Bricoux en de violist Georges Krins.

Op de passagierslijst van eersteklas komt ook een Belg voor. In feite kwam hij oorspronkelijk uit Polen en woonde in Amerika.

Het was Jacob Birnbaum, een diamantair uit Antwerpen, die het familiebedrijf in San Francisco vertegenwoordigde.

De heer Birnbaum was voor zaken in Antwerpen geweest en had allang terug in Amerika moeten zijn. Maar zijn familie had zo lang aangedrongen om gezamenlijk het Joods paasfeest te vieren, dat hij daaraan toegegeven had.

Het duurde lang voor het thuisfront precies te weten kwam wat er met de Titanic was gebeurd op die 15de april 1912.

Foto: het graf van Birnbaum in Nederlands Putte met bovenop een verkleinde Titanic.

In het totaal kwamen 20 Vlamingen om bij de ramp met de Titanic, 7 overleefden het. Het lichaam van Birnbaum werd enkele dagen na de ramp in zee gevonden en naar België teruggebracht. Hij ligt in Nederland begraven omdat in België geen eeuwigdurende grafrechten verkregen konden worden.

François Lenaerts .

17

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

HENS’ VEEVOEDERS (vervolg – 1 ste deel verscheen in ’t Bruggeske dec. 2011)

Roger Balbaert Al de voornoemde eigendommen behoorden toe aan de echtgenoten Hens-Gabriels onder het beheer van algemene gemeenschap op basis van hun huwelijkscontract opgesteld door notaris Van Olmen te Brecht op 9 oktober 1922.

Voorgevel van de maalderij in de huidige toestand, december 2011.

Huidige toestand, december 2011, van de zaal waar de maalderij was gevestigd.

18

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Plan van de vroegere maalderij en aanhorigheden.

Het machinepark van de maalderij.

19

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

De elektrische installatie.

De zolderopslagruimte.

De eigendommen van de maalderij en aanhorigheden bleven wel op de persoonlijke naam staan van de echtgenoten Hens-Gabriels en werden niet ingebracht in een PVBA noch in de later opgerichte NV. De eerste grote doorbraak voor de firma Hens kwam er nadat Frans Van Dooren in dienst trad op 15 oktober 1945.

Onmiddellijk werd een structuur opgebouwd om het geheel degelijk te beheren. Zo vinden wij na de bevrijding van het land de volgende organisatie terug: ! Algemene leiding van de firma: Karel Hens, ! Hoofdreiziger en hoofd administratie: Frans Van Dooren, ! Reiziger provincie Antwerpen 1: Louis De Backer, ! Reiziger provincie Antwerpen 2: Raymond Braspenning, ! Reiziger vogelvoeders (later veevoeders): Desiré Lemmens, ! Reiziger vogelvoeders Antwerpen + Limburg: Maurice Stalpaert,

De heren Braspenning (links) en Stalpaert (rechts) nog 2 “anciens” uit de Kapelse periode van de firma Hens.

20

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

! ! ! ! ! ! !

Reiziger vogelvoeders Oost- en West-Vlaanderen: Georges De Bie, Reiziger veevoeders Oost- en West-Vlaanderen: Paul De Groodt, Reiziger veevoeders Limburg: Hubert Zwakhoven, Hoofd boekhouding: Lutgard Peeters, Administratie: Jos Buytaert en Philomena Van Hees, Ploegbaas magazijn en technische dienst: Jef Cleiren, Leveringsdienst met chauffeurs: Frans Simons.

Lemmens Desiré zoals nog vele Kapellenaren hem zullen herinneren.

Hij begon met de afdeling vogelvoeders in enkele loodsen die stonden in de Graaf Henri Cornetlaan op de gronden van de latere douaneschool.

Om de cliënten kippenhouders, veekwekers, winkeliers van granen en zaden degelijk te informeren werd vanaf 1945 een vaktijdschrift uitgegeven: “Het Hens’ Pluimveeblad”.

Dit tijdschrift werd maandelijks rondgestuurd en werd gefinancierd via de adverteerders.

In de beginperiode verscheen het blad uitsluitend in het Nederlands.

Nadat de heer Zwakhoven Hubert ook in Wallonië klanten begon te werven werd er een (kleinere) versie van het tijdschrift in het Frans bijgevoegd.

De titel van het informatieblad werd veranderd in “Hens’ Magazine” en verscheen op ongeveer 25.000 exemplaren.

De heer Zwakhoven, stichter en hoofdredacteur van Hens’ Pluimveeblad vanaf de periode 1945 (Kapellen) tot zijn overlijden in april 1970.

21

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

De heer Frans Van Dooren, de stuwende kracht in de firma Hens.

Kernachtig gezegd drukte Frans Van Dooren zich uit als volgt: !"#$%&'()#*#+%',%'$,#-'.+))-'.#/)+*#$')0*1-'2,3$'4)#*#+4#+5))6'2)2##+' .#%-#.#$',%7'"#$%&'()#*#+%',%'.+))-'.#/)+*#$'*))+'8#-'4#+-+)9/#$'41$' 2,3$'5:1$-#$;< En de Hens’ Veevoederfabriek, zo klein begonnen in Kapellen, groeide uit tot een Europees bedrijf.

Een Big Dutchman kippenbatterij verkocht door Intagec, dochtermaatschappij van Hens.

22

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Reeds in 1946 werden na langdurige eigen studies en testen de legbatterijen voor kippen op de markt geïntroduceerd.

Vanaf het jaar 1948 werd aan de veehouders een volledig voederprogramma aangeboden: ! Legmeel 0.123 van de eerste levensdag van de kip tot de periode van de 9 de week tot de 12de week, ! Legmeel AL.3 te gebruiken tot aan het begin van de legperiode, ! Legmeel Almax voor leggende dieren, ! Legmeel Almax B voor leggende dieren op batterijen, ! Legmeel K voor het bekomen van gouden dooiers, ! Legmeel Almax foktoom 2 voor lichte moederdieren, ! Legmeel Alrex voor zware moederdieren, ! Vetkippenmeel HKW voor vleeskippen vanaf de eerste dag tot aan de verkoop, ! Varkensmeel Baby Biggenmeel voor moederloze biggen, ! Varkensmeel Biggenstarter als bijvoeding voor zogende biggen, ! Varkensmeel Biggenmeel voor mestbiggen tot 50 kg, ! Varkensmeel Lopersmeel voor mestbiggen vanaf 50 kg, ! Varkensmeel Kweekzeugenmeel voor fokzeugen. ! Konijnenkorrels, ! Kalkoenvoeders: Almax-kalkoenen en HKW-Kalkoenen.

Door dit overweldigende aanbod werd de productiecapaciteit in Kapellen onvoldoende.

Karel Hens en Frans Van Dooren waren er in geslaagd om van de heer Van den Bosch de bestaande mouterij van de vroegere firma Bal over te kopen, gelegen in de Wasserijstraat, 90 te Schoten.

Begin 1952 werd de technische dienst overgebracht van Kapellen naar Schoten om de fabriek om te bouwen. De volledige installaties werden in april 1952 in gebruik genomen.

De heer Van Dooren vertrok in 1953 voor de eerste maal, en dit voor verschillende maanden, naar de Verenigde Staten om de allernieuwste technieken inzake de veeteelt in de meest brede zin van het woord ter plaatse te bestuderen.

Nadien werd dit land om de 3 jaar opnieuw bezocht. Hij wilde zijn kijk op de veeteelt nog verder verruimen en daarom trok hij op studiereis naar Mexico, Zuid-Afrika, Australië, Rusland en Azië.

De daaropvolgende expansie van Hens werd geleid vanuit Schoten en daarom zullen wij die in een notendop vermelden: ! 1953: uitbouwen van diverse proefstations in Hoogboom-Kapellen, Hoevenen, Noorderwijk en Herentals, 2

Toom = broedsel, groep dieren, bv. kippen of biggen.

23

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

! ! !

1956: de levering van veevoeders in zakken werd vervangen door bulklevering, 1957: de veevoederfabricatie werd volledig elektronisch gecontroleerd, 1962: oprichting van het grootste Europese proefstation in Kapellen aan de Essensteenweg met een totale hokoppervlakte van meer dan 4.000m" op een terrein van 18ha,

Het Hens’ Proefstation op de Essensteenweg te Kapellen waar nu de Snuffelmarkt – Handelsbeurs De Bosduin gevestigd is.

Voornoemde expansie vereiste enorme kapitalen en noodzaakte de oprichting van een Naamloze Vennootschap op 19 maart 1954.

De oprichters van de NV “Hens’ Voeders” waren: ! Karel Joannes Hens, nijveraar wonende te Schoten, Priorijlaan, 31, ! Alfons Hens, handelaar wonende te Brecht, Kapelstraat, 21, ! Anna Pauwels, weduwe Corneel Hens, wonende te Merksem, Gildenstraat, 10, ! Celina Hens, zonder beroep, wonende te Merksem, Gildenstraat, 10, ! Rene Koolen, handelaar, wonende te Kapellen, Kapelsestraat, 240, ! Rene Franco, fiscaal consulent, wonende te Deurne, Bisschoppenhoflaan, 144 ! Irma Kanora, echtgenote Karel Hens, voornoemd.

Het maatschappelijk kapitaal van de firma werd bepaald op 1.200.000 BEF, verdeeld in 1.200 aandelen met een nominale waarde van 1.000 BEF. De meerderheid van de aandelen waren in het bezit van Karel Hens die ook de taken vervulde van voorzitter van de Raad van Bestuur en Afgevaardigde-Bestuurder.

24

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Zicht op de Hens’ fabriek te Schoten.

In het jaar 1958 verkocht Jef Hens zijn nog altijd bestaande maalderij in Kapellen aan de heer Hippoliet Frans Anthoni, een onderwijzer uit Oelegem.

Deze richtte er een eigen maalderij op onder de naam “N.V. Veevoeders Dips” met Diest als sociale zetel van de firma.

Tien jaar later ging het bedrijf over de kop en werden de gebouwen en de inboedel openbaar verkocht op vraag van verschillende schuldeisers.

Het echtpaar Anthoni-Meeusen verhuisde naar Ekeren Keren wij echter terug naar de veevoederfabriek Hens.

Het eigen kapitaal van de firma volstond niet om de expansie verder te zetten en daarom nam de Amerikaanse firma Cargill via haar dochtermaatschappij Cargill België in 1964 een participatie van 49%.

Het was pas in 1974 dat Karel Hens de Amerikanen terug kon uitkopen.

Noteren wij hierbij dat de heer Frans Van Dooren op 30 april 1970 op pensioen ging. Hij bleef wel de taak van Afgevaardigde-Bestuurder verder vervullen en dit om de geplande expansie niet in het gevaar te brengen.

Dankzij de inbreng van Amerikaans kapitaal kon Hens zijn expansie ook verder zetten in andere Europese landen.

25

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

! ! !

In Duitsland werd “Hens’ Futter G.m.b.H.” opgericht in het Ruhrgebied aan het Lippe-kanaal, In Frankrijk vinden wij Hens terug via een zusterbedrijf “Sonoral” met fabrieken in Normandië en bij Rouen, In Spanje werden 2 firma’s opgericht: “Piensos Hens” en “Iberhens”.

Door de mondialisering van de veevoederproductie kwam de firma Hens in de tachtiger jaren in financiële ademnood en diende een beroep gedaan te worden op de GIMV (Gewestelijke Investeringsmaatschappij voor Vlaanderen).

Verschillende managers werden vervangen en in 1986 werd het bedrijf overgenomen door de firma Depré uit Beernem doch blijft nog steeds verder werken als een 100% dochtermaatschappij.

De naam Hens bleef eveneens behouden op de verpakkingen van diverse vee- en vogelvoeders.

Mevrouw Hens-Kanora, echtgenote van Karel Hens, de stichter en bezieler van “Hens’ Veevoeders NV”.

Bronnen.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Raymond Stuyck: Antwerpens Bedrijfsbeleid.1976.

Hens’ Pluimveeblad.

Archieven Hoghescote.

Belgisch Staatsblad. 1954.

Archieven Mevrouw Reyns, Kapellen, Archieven dhr Wouter Van Haevre, Antwerpen, Ronny Mattheeussen: Geschied- en Oudheidkundige Brecht, 8. Archieven van de familie Thyssen-Lemmens uit Kapellen, 9. De heer Peter Hens uit Kapellen, 10. Mevrouw Hens-Kanora uit Kapellen.

Kring

26

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Met dank aan de oud-medewerkers van Hens: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Mevrouw Van Hees, Kalmthout, De Heer Braspenning, Wuustwezel, De Heer De Wickere, Brasschaat, De Heer Hautekiet, Brasschaat, De Heer Ooms, Berchem, De Heer Stalpaert, Kapellen.

De Heer Goes, Wilrijk.

Wij ontvingen met dank de volgende schenkingen: 1.

Mevrouw Bastiaensens-De Mulder uit de Spoorstraat schonk ons 4 boeken i.v.m. het Cultuurbezit in de provincie Antwerpen, 2. De heer Andre Dewel van de Hoevensebaan schonk ons een map met documenten van verdwenen Kapelse handelszaken, 3. De familie Janssens-Denissen uit de Van Vredenburchlaan schonk ons 2 albums met foto’s van de Sint-Sebastiaansgilde, 4. De heer Jos Van Bouwel, Haagdoornlaan, 25 te Kapellen schonk ons: 2 herinneringsplaketten i.v.m. de autopedtochten, een herinneringsplaket 75 jaar Patria-Turnkring, 3 info-bladen van Korfbal Club Kapellen, verschillende inkomkaarten van activiteiten van Amuco en Broederschool Sint-Jozef, verschillende briefhoofden van Kapelse firma’s, een contactblad van Ifang, 5. Mevrouw Philips uit de Petunialaan, 30 te Kapellen schonk ons 121 afleveringen van “De Groote Oorlog” en een map originele documenten uit de eerste wereldoorlog, 6. De heer Jef De Zuttere uit de Kapelsestraat schonk ons kledij en briefwisseling van de Sint-Sebastiaansgilde, de briefwisseling aangaande de aanleg van het fietspad Kapellen-Putte en een kunstwerk van Henri Simon, 7. Wij ontvingen van mevrouw Blommaert Monique, Schildebaan, 59, 2240 Zandhoven verschillende brieven en foto’s uit het archief van de familie Lievens, 8. Mevrouw De Neve-Bresseleers, Korte Denneburgdreef, Kapellen schonk ons een omslag met bidprentjes, 9. De heer Van Hoof, Kon. Elisabethlei, Kapellen schonk ons het naslagwerk De Universele Geschiedenis, in 12 boekdelen, 10. De familie Hautekier-Borghs uit de Fortsteenweg schonk ons verschillende werken over de Tweede Wereldoorlog, een tiental kunstboeken en de Gids voor Oud-Antwerpen.

27

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Treinongeval van 25 juni 1907 Het openbaar vervoer om en rond Kapellen was een van de stokpaardjes van onze overleden medewerker Marcel Dondelinger.

Als ex-treinbestuurder kreeg vooral het treinverkeer zijn speciale aandacht. Zo vond ik in zijn archieven een map “Treinongevallen” waarin hij krantenknipsels verzamelde die betrekking hadden op treinongevallen gebeurd op het grondgebied van Kapellen. En er zijn er nogal wat gebeurd.

Een ervan trok echter mijn bijzondere aandacht omdat het een erg dramatisch verhaal betreft, zowel voor de slachtoffers als voor de “schuldigen”.

Hierbij het relaas, letterlijk weergegeven zoals het door de toenmalige journalist werd opgesteld, waarbij opvalt dat ook het taalgebruik tijdens de voorbije eeuw een enorme evolutie heeft doorgemaakt.

Cappellen - Schrikkelijk ongeluk - 25 juni 1907.

“Polder en Kempen” - 30 juni 1907 !=:,5%#0%$#:'4#+%6+#,**#'2,>8'?,$%*1.'$10,**1.'@A'BC'39$,'DEFGH'+)$*'C' 9+#',$')$%'*)+6'8#-'*+)#4,.#'$,#9/%'*1-7'11$'*#$'I1++##:'*#+'"#,*#%-+11-7' ) 6 ' + 9 , 0 ' G F F ' 0 # - # + % ' 4 1 $ ' 8 # - ' $ , # 9 / ' J # 0 # # $ - # 8 9 , % ' # $ ' 4 1 $ ' 8 # -' K-1-,#.#I)9/7'##$'4#+%>8+,55#:,35#'%6))+/#.+106'.#I#9+*'/1%<'K>8,#+' 1:'/1-'I##$#$'81*7'%$#:*#'*#'"#,*#%-+11-',$7'#$'/,3'))57'%6)#**#$')$%' -#+'6:11-%< L$*#+/#.'4#+$#0#$'/,37'*1-'*#'#M6+#%-+#,$'N0%-#+*10'O'P1+,3%7'*,#'8,#+' )0'Q7QC'9+#'4))+I,3%-))0-7'##$'/1.#$'0#-'I,#+R:#%%#$'.#:1*#$7'8##R-' 4#+I +,32# :*7'-/# #'0 #$% >8#$ '8##R-'.# *))*7'# #$# $'1$ *#+#$ '6#+%)) $' *))*#:,35'.#5/#-%-S'))5'##$'611+*'8##R-'#+'8#-':#4#$'I,3',$.#%>8)-#$<' (#+*#+')6.11$*#')$-0)#-#$'/,3'%):*1-#$'41$'8#-'$1I9+,.#'R)+-7'*,#',$' ##$#'/,#.'##$':,35'$11+'8#-'*))*#$89,%'I+#$.#$<'T#+'6:11-%'.#5)0#$'2,#$' /,3'*#'%-955#$'41$'8#-'4#+I+,32#:*'+,3-9,.')6'.+))-#$'1R%-1$*'4#+%6+#,*S ' #$'R:#%%>8#$'#$'%-955#$'.:1%'/#+*#$'+#>8-%'#$':,$5%'/#..#%:,$.#+*<' U#4#$%'*#$'/#.'4,$*#$'/,3'##$'*))*'611+*':,..#$<'(#+*#+')4#+'*#' ,32#+#$'/#.7'4))+'*#'*#9+'41$'"<'J#V%5#$%7'2,#$'/,3'##$#'0#$,.-#'2,>8' 4#+*+,$.#$')0'*#$'*))*#:,35#$ '.#5/#-% -#'-#'2,#$7'/#:5#'*))+'*#$' .#$##%8#+#$'?9R+1,$.'#$'J+)RR#$'4#+2)+.*'/)+*-<' W , 3 ' 4 # + $ # 0 # $ ' $ 9 ' * 1 - ' * # ' 5 1 + ' - ) # 8 ) ) + * # ' 1 1 $ ' * # ' W # * < ' X ) > 5 M' Y1%-##:6:#,$%-+<'$+<Z7'-#'N$-/#+6#$<' ?+,3011:'6#+'/##5'5)0-'*#'2))$'*#+'/#*9/#'##$'.#89/*'01$'1:8,#+'0#-' W,-'I,#+'K69,-/1-#+'#$'[,0)$1*#<'",3',%'*1$'.#/))$:,35'4#+.#2#:*'41$' -/## '.1% -3# %<'? ,$% *1.' $10 ,** 1.'81* '8,3'2,3$ #'/ 11+'.1 1$'4# $- #$' ,$' #--#:,35#'8#+I#+.#$'*#+'"#,*#%-+11-'#$'/,:*#'$11+'8#-'*)+67'-#+9.5##+#$<' ",3'4)$*'*#$'I1++##:')6#$'#$'/#+*'.#41-'*))+'*#$'#M6+#%-+#,$'*,#'BF' 0#-#+%'4#+*#+'%-)6-#<'?#'+#,2,.#+%7'*,#'%:#>8-%'##$#$':,>8-#$'%>8)5' .#4)#:*'81**#$7'%-16-#$'9,-'#$'I)*#$'*#'##+%-#'89:6<'

28

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

K6)#*,.'/1%'8#-'6#+%)$##:'*#+'%-1-,#7'*#'"##+'=9+.#0##%-#+'J##:81$*' #$'*#'J##%-#:,358#,*'-#+'6:11-%<' L 6 ' * # $ ' # M 6 + # % - + # , $ ' / 1 % ' # # $ ' 4 + # # 0 * # ' . # $ # # % 8 # # + 7 ' * , # ' * # $ ' 0 , $ % -' .#411+:,35#'.#5/#-%-#',$'*#$'-+#,$'0#*#$10'#$')6'*#$'?10'1R:,#-')0' $11+'8#-'K-9V4#$I#+..1%-89,%'-#'/)+*#$')4#+.#I+1>8-<' ?#'#M6+#%-+#,$'4#+-+)5'0#-'BF'0,$9-#$'4#+-+1.,$.<' ?#$2#:R*#$'14)$*7'+)$*'DD'9+#')4#+:##*7'2)$*#+'-)-'I#2,$$,$.'-#'2,3$' .#5)0#$7'*#'I11%'41$'8#-'+,3-9,.<'"#-':,35'/#+*'&%'1$*#+*11.%'$11+'8#- ' *))*#$89,%')4#+.#I+1>8-<'W)#$%*1.'+)$*'D'99+'%-16-#'8#-'61+5#-'1R')0' ##$')$*#+2)#5',$'-#'%-#::#$7'#$')0'Z'9+#'5/10#$'*#'/#-%*)5-#+%'*#' :,35%>8)9/,$.'*)#$<' ?)$*#+*1.'14)$*'+)$*'G'D\B'9+#'/#+*#$'*#':,35#$'$11+'N$-/#+6#$' 4#+4)#+*7'/11+'2#'(+,3*1.'I#.+14#$'/#+*#$<']#$'2#.-'*1-'*#'.#5/#-%-#' *,#',$'8#-'K-9V4#$I#+..1%-89,%'4#+2)+.*'/)+*-'11$'*#'I#-#+81$*',%<'?,-' 4#+%>8+,55#:,35')$.#:95',%'8,#+',$'*#':11-%-#'*1.#$'8#-'4))+/#+6'41$'1::#+ ' .#%6+#55#$7'-#'0##+'*11+'*#$'"##+'X)>5M'I,3',#*#+##$'1:%'##$'I+11R'#$' )661%%#$*'01$'-#'I)#5'%-)$*<' Rouwbeklag: (+,3*1.')0'81:R'2#%'4#+.1*#+*#'*#'J#0##$-#+11*'0#-'##$#'*1.)+*#' /#:5#'.##$'I#:1$.'11$I,#*-'4))+'*#':#2#+%'41$'^P):*#+'#$'Y#06#$S'/,3' 1>8-#$'8#-'))5'$,#-'$))*,.'2#'0#*#'-#'*##:#$<'=,3'*#$'11$41$.'*#+'2,--,$. ' %6+15'*#'1>8-I1+#'=9+.#0##%-#+'"##+'J##:81$*'*,#6'.#+)#+*'$1.#$)#.' *#2#'/))+*#$S'^(##+-,#$'*1.#$'.#:#*#$'/1%')$2#'.#0##$-#',$'4)::#' 4+#9.*'#$'?,$%*1.':11-%-',$'.+))-#$'+)9/')4#+'8#-'%>8+,55#:,35')$.#:95 ' 11$ '*# $',3 2#+# $'/ #.'4)) +.#41: :#$ <'_ 5'%- #:'4) )+'## $# $' I+,#R'41 $' +)9/I#5:1.'-#'2#$*#$'11$'*#'*,#6'I#6+)#R*#'R10,:,`$'*#+'%:1>8-)RR#+%;<' ?,-'4))+%-#:'.#$))-'.#:,35'0#$'*#$5#$'51$7''1:.#0##$#'I,3-+#*,$.<;

Cappellen - Rechtbank van Antwerpen

“Polder en Kempen” 5 april 1908 !?#'4,#+*#'I)#-%-+1RR#:,35#'Y10#+'8)9*-'2,>8'I#2,.'0#-'##$#'6,3$:,35#' 2115<'a+',%'5/#%-,#'41$'8#-'4+##%#:,35')$.#:95'.#I#9+*'11$'*#$')4#+/#.' *#+'%-1-,#'41$'X166#::#$')6'BC'b9$,'3<:<'A@DEFGH ?#'''/#*9/#'c9,>57'I1++##:/1>8-#+7'*,#')6'8#-')$4#+/1>8-'##$#$'11$41:' 5 + # # . ' 4 1 $ ' 5 + 1 0 6 # $ 7 ' 8 1 * ' + ) $ * ' 8 # - ' 9 9 + 7 ' / 1 1 + ) 6 ' * # ' # M 6 + # % - + # , $ ' 9 , -' N0%-#+*10'0)#%-'11$5)0#$7'*,#')4#+,.#$%'4##:'-#$1>8-#+#$'/1%'#$'$,#-' 4#+'0##+'5)$'4#+/,3*#+*'2,3$7'2,>8'##$')).#$I:,5'0)#-#$'4#+/,3*#+#$<' d,3'+,#6')6'81+#'2#%-,#$31+,.#'*)>8-#+')0'811+'-#'4#+41$.#$<'"#-'0#,%3#' 81*'4#+/11+:))%*'*#'I1++##:'-#'%:9,-#$<' a#$'I+)9/#+%/1.#$'I#4)$*'2,>8'*/1+%')4#+'*#'+1,:%'/1$$##+'*#'-+#,$' 11$5/10'*,#'0#-'##$#'%$#:8#,*'41$'EF'5,:)0#-#+%'-#+'99+'+##*<'?#' /1.#$'/#+*',$'%6:,$-#+%'.#%:1.#$7'-/##'*#+',$2,--#$*#$'.#*))*7'8#-' :,>8110'41$''##$'89$$#+'De'0#-#+%'4#+'/#..#%:,$.#+*'#$'##$'*#+*#' .#5/#-%-<'?#'R10,:,`$'*#+'%:1>8-)RR#+%'%-#:*#$'2,>8'11$'1:%'I9+.#+:,35#' 6 1 + - , 3 ' - # . # $ ' * # ' 0 ) # * # + S ' 8 # - ' 5 , $ * ' / ) + * - ' # 4 # $ ' 1 : % ' * # ' / # * 9 / # 7' I)#-%-+1RR#:,35'4#+4):.*<'

29

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

" # - ' . # - 9 , . # $ 4 # + 8 ) ) + ' # $ ' * # ' 6 : # , * ) ) , # $ ' . # ` , $ * , . * ' 2 , 3 $ * # 7 ' 8 # # R - ' * #' +#>8-I1$5'*#'9,-%6+115'4#+*11.*'-)-')4#+'e'*1.#$<; Hier eindigt de informatie over dit ongeval.

Omdat ik nieuwsgierig was naar de straf die de bareelwachtster en haar dochter hadden gekregen, ben ik verder op zoek gegaan.

In de archieven van de NMBS was echter niets terug te vinden: het ongeval was er onbekend.

Ten slotte kon de broer van onze medewerker Walter Dreessen, ereadvocaat Leo Dreessen, beslag leggen op het vonnis in deze zaak, waarvoor dank.

Bij vonnis van de 4de kamer, corr. 1668, werden op 14 april 1908 volgende straffen opgelegd: !?#'I#-,>8-#$f']1+,1'a:,%1I#-8'(1$'T8,::)7'I1+##:/1>8-%-#+'ga%%#$'G'0#,' DehZ7'/)$#$*#'"#,*#%-+11-'-#'Y16#::#$'#$'N$$1'(1$'T8,::)7'/#+50#,%3#' ga%%#$'BB'31$91+,'DeEB7'2#:R*#'1*+#%'^I#-,>8-'41$'-#'X166#::#$')6'BC'39$,' DEFG')$4+,3/,::,.'I,3'.#I+#5'11$'4))+2)+.')R'4))+2,>8-,.8#,*'*)>8'2)$*#+' ,$2 ,>8- ')0 '* #$ '6# +% ))$ '41 $' ## $' 1$ *# +'11 $' -# '41: :#$ '* #$ '* ))* '41 $' "#$*+,5'Y1+#:'Y)>5M'#$'N:I#+-'X)>5M'#$'5/#-%9+#$'11$'N9.9%-#'Y#%%#:%' 4#+))+2115-'-#'8#II#$^'O'/)+*#$'4#+))+*##:*'-)-'##$'.#41$.#$,%%-+1R' 41$'Z'011$*#$7'##$'.#:*I)#-#'41$'CF'i'#$'*#'I#-1:,$.'41$'*#'8#:R-'41$' *#'6+)>#%5)%-#$<;

Spoorwegovergang Heidestraat anno 1910 Bronnen: Archief wijlen Marcel Dondelinger.

“Polder en Kempen” - Erfgoedbibliotheek H. Conscience – Antwerpen.

Rijksarchief Antwerpen thans bewaard in Beveren.

Roger Van den Bleeken

30

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Op bedevaart naar Santiago de Compostela Etienne Vermeulen Oorspronkelijk werd het grondgebied van onze gemeente Hoghescote geheten; later werd de naam Kapellen gebruikt omdat er hier een kapel gelegen was, gewijd aan Jacobus de Meerdere. Deze kapel lag op de weg die kwam van Bergen op Zoom om via Antwerpen naar Mechelen en zo verder zuidwaarts richting Frankrijk en Spanje te gaan.

In 2010 bestond het Vlaams Genootschap van Santiago de Compostela 25 jaar en ter gelegenheid ervan werd door het Genootschap het Jacobskerkenpad (een wandellus van 38 etappes tussen 18 Sint-Jacobskerken) uitgestippeld. Ook onze Jacobuskerk lag op die route.

1. Een pelgrimstocht vroeger "Gezwind versnellen de twee gezellen stilzwijgend hun stappen. 't Is al even na de noen en ze moeten nog enkele stonden lopen voor ze kunnen uitkijken naar een slaapplaats bij de kapel van Sint-Jacob in den Hooghenscoot.

Alleen de schellen, vastgeknoopt aan hun halflange staf, weerklinken hel bij iedere stap.

Ze zijn nu aan hun derde dagmars bezig. Ze zijn vertrokken in Riethnesse in Zelanda. De eerste dag liepen ze tot Bruinisse en ’s ande-rendaags trokken ze verder tot Bergen op Zoom.

Bij Corneel, de oudste van de twee, parelen de zweetdruppels op het voorhoofd; hij heeft zijn kaproen al naar achter geschoven zodat zijn 31

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

gezicht nu nog alleen maar beschutting krijgt van zijn breedgerande herdershoed.

Martijn, die een weinig voorop loopt, doet plots een teken en wijst met zijn staf naar een omgevallen boomstam naast het pad. Beide mannen leggen hun ransel neer en trekken hun grauw wollen bovenkleed uit. Ze gaan neerzitten op de boomstam.

De lentezon, die door het frisgroene gebladerte priemt, verwarmt hun bezwete onderkleed en beiden beleven een intens genot aan de goeddoende warmte.

Corneel diept uit zijn ransel een homp roggebrood tevoorschijn, breekt er een stuk af, geeft het aan zijn metgezel en begint de rest langzaam te nuttigen. Martijn die ondertussen een platte geglazuurde kruik tevoorschijn heeft gehaald, neemt een slok en geeft de drinkebus dan door aan zijn kameraad.

Zwijgend verorberen ze de uiterst karige maaltijd.

Waar ze tot nog toe zwijgzaam bleven, komen de tongen nu stilaan los. Met veel heimwee en vol tederheid denken ze terug aan hun vertrouwde gehucht en aan hun dierbare familieleden: hoe dezen nu het zware werk op de akker en in de woonstee zonder hen moeten verrichten; hoe de zilte zeewind en de voorjaarsstormen het eiland voortdurend genadeloos teisteren; hoe hun families vol angst voor de Grote Sterfte beloofden de palster en de scerpe te nemen opdat die niets ontziende ziekte hen zou sparen en hoe hij, Corneel, de oudste zoon van de familie, het besluit nam om samen met zijn boezemvriend, Martijn, naar Compostela te stappen om God bij het graf van Sint Jacob te danken.' ''''''''''''' L$I#5#$*#'(:110%#'0##%-#+'Dh*#'##9/'@[9,5'j$,4<'=,I:<H Met veel vuur vertellen ze hoe ze zich voorbereid hebben op de tocht naar het verre Galicië: hoe ze aan de dorpspriester onderdanig de toelating vroegen; hoe ze zorgvuldig in de haagkanten een geschikte stok in hard acaciahout zochten, die ze nadien van een smeedijzeren punt voorzagen om boosaardige struikrovers en gevaarlijke dieren af te weren; hoe hun moeder een geheime zak aan de binnenkant van hun mantel naaide, waarin ze hun zuur gespaarde muntstukken verstopten; hoe ze zelf een schelp aan de voorkant van hun vilten hoed en hun ruwe wollen bovenmantel vastmaakten; hoe ze bij het afscheid nog eerst naar de kapel van Sint-Jacob in Riethnesse zijn 32

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

gegaan waar ze van de dorpsherder een ijzeren documentendoos met een perkamenten vrijgeleidebrief en ook een gebedssnoer mochten ontvangen en waar ze door hem gezegend werden; hoe ze van hun dierbaren afscheid namen ...en hoe ze weenden ....”

Na het ophalen van al die herinneringen staan ze op, trekken hun bovenmantel opnieuw aan, hangen hun ransel weer om en vervolgen hun tocht. Weldra gaan ze voorbij Ertbrand en dan zijn ze zo in SintJacob in den Hooghenscoot, waar ze zullen overnachten. Na een verdiende nachtrust gaan ze dan morgen verder naar Sint-Jacob in Antwerpen."

Het betreft hier een fictief verhaal.

Het zou een historisch relaas kunnen zijn van een pelgrimstocht naar Santiago de Compostela omstreeks het jaar 1360 Woordverklaring: - noen = middag - stonde = uur - schellen = bellen, klokjes - Riethnesse = Renesse (dorp op het eiland Schouwen-Duiveland) - Zelanda = Zeeland - kaproen = een lange, spits uitlopende monnikskap - ransel = eetzak, gemaakt van leder - meekrap (Rubia tinctorum) = plant die als basis diende voor de bereiding van verf en lak - palster = pelgrimsstaf - scerpe = reistas - de "palster ende scerpe" nemen = op bedevaart gaan - Grote Sterfte, Gadoot = de pest, later Zwarte Dood geheten naar de uiterlijke kenmerken van de ziekte.

De twee hoofdrolspelers uit de omge-ving van Renesse afkomstig leefden van de opbrengst van de teelt van de meekrapplant.

In de Middeleeuwen was het een belangrijk Zeeuws landbouwgewas, waar-van de wortels de grondstof leverden voor een roodbruine textielverf voor wol en later ook voor katoen en zijde.

Vanaf de 14e eeuw was Zeeland een belangrijke exporteur van meekrap. Het gewas werd verbouwd in zwaarbemeste, goed ontwaterende bedden.

In het tweede of derde jaar werd de meekrap geoogst: de wortels werden gedroogd, gedorst, gestampt en gema-len tot poeder.

Deze verhandelingen vonden plaats in een door meerdere boeren beheerde meestoof. ##$'0##5+166:1$33

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

Van 1347 tot ca 1351 werd Europa geteisterd door de pest: zo'n 20 à 25 miljoen mensen verloren het leven (zo'n derde van de totale bevolking van Europa).

De ziekte was uiterst besmettelijk; wanneer iemand in huis aangetast werd, kwam vrijwel zeker het ganse gezin om. De ziekte maakte veel slachtoffers vooral in de steden. Op het platteland, waar de woningen verder van elkaar verwijderd stonden, was de besmetting niet zo vanzelfsprekend en bleven er meer mensen gespaard. Daar men niets van deze ziekte afwist, geloofde men dat men alleen door de wil van God kon gered worden. Vandaar de smeekbeden om hulp aan het Opperwezen en de beloften tot bedevaarten naar allerlei plaatsen.

In de Lage Landen kwamen pestepidemieën tot in de zeventiende eeuw regelmatig voor. a#$'6#%-0##%-#+7'*,#'*#'2,#5#$'4#+2)+.*#<

2. Op bedevaart vandaag.

Een pelgrimstocht van "3 miljoen stappen en 3 miljoen tranen" Heden ten dage wordt de tocht naar Compostela nog steeds veelvuldig afgelegd, zowel te voet als per fiets en zelfs te paard of ezel.

Ook in Kapellen zijn er dapperen die de tocht met veel moed aangevat én voleind hebben.

Zo stapte enkele jaren geleden een lid van Hoghescote naar de heilige plaats in Galicië in het noord-westen van Spanje. Willy C., een gevoelige en minzame man, legde de tocht zomaar in zijn eentje af.

Hierna volgt in interview-vorm het relaas van zijn pelgrimage.

Zeg eens, Willy, was dat een grote onderneming? Geef eens wat cijfers.

- Ik had niet verwacht dat het zo zwaar zou zijn, maar ondanks alles ben ik toch blij dat ik die tocht ondernomen heb. (nu enthousiast, met glinsterende ogen) Ik ben vertrokken op zaterdag, 28 juni 2003 om 8 uur 's morgens; op 13 september kwam ik te Santiago aan en 4 dagen later bereikte ik Finisterre. In totaal heb ik zo'n 2500 km te voet afgelegd en dat in 78 dagen, waarvan 2 rustdagen (in Le Puy en Saint Jean Pied de Port); ik heb 2 paar wandelschoenen versleten en ben zo'n 6 kg lichter geworden. Bovendien moest ik steeds een rugzak van een 16 kg meezeulen. Het had natuurlijk korter gekund want ik heb een omweg gemaakt via Vézelay en Le Puy. Uiteindelijk heb ik gemiddeld 32 km per dag afgelegd. En goedkoop kun je de tocht ook niet noemen: globaal genomen mag je rekenen op een Euro per gelopen kilometer maar ondanks alles heb ik er geen spijt van!

34

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

W,::V'I,3'8#-'I#-+#*#$'41$'*#'%-1*' K1$-,1.)

Waar is het idee ontstaan om die tocht te ondernemen?

- Zo'n 30 jaar geleden heb ik eens op de televisie een documentaire gezien over die bedevaartplaats; ik was ervan onder de indruk en dacht dat een tocht er naartoe wel iets voor mij zou zijn. Die gedachte is steeds blijven sluimeren tot ik via het internet een pelgrim uit Erpe - Mere heb gevolgd. Aangespoord door mensen uit mijn omgeving en in overleg met mijn echtgenote heb ik nadien de stap gewaagd en ben ik mij gaan informeren: ik heb wandelgidsen en -kaarten geraadpleegd en ik heb me zo geleidelijk aan mentaal voorbereid.

Hoe verliep het afscheid thuis?

- Toen ik vertrok stonden de buren en veel vrienden klaar om me uit te wuiven: dat deed echt deugd want alhoewel ik mij fysiek sterk voelde, begon toch de twijfel te knagen. Gelukkig is mijn echtgenote de eerste dag meegestapt tot Kruibeke (37 km). Wanneer ik 's anderendaags alleen verder stapte, stelde ik me meermaals de vraag: "Waar ben ik toch aan begonnen?" en geloof me, het schreien stond me nader dan het lachen!

Hoe verliep de tocht? Waar sliep je?

- Met de hulp van het Vlaams Genootschap van Santiago de Compostela had ik vooraf de reisroute uitgestippeld: veel documenten, een geloofsbrief, het zakboekje, veelvuldige tips en enkele overnachtingsadressen kwamen uitstekend van pas. Daar ik evenwel geen tentje mee had moest ik zowat elke dag naar een slaapgelegenheid uitkijken en dat was geen sinecure. Zo kwam ik terecht bij burgers en parochieherders, in kloosters, in gîtes, op campings en een enkele keer in een hotelletje. Het is zelfs gebeurd dat mensen hun eigen bed afstonden maar evenzeer heb ik voor een ontzaglijk grote pastorij gestaan waar volgens de pastoor helaas geen plaats meer was.

Om er toch maar in te lukken om zonder al te veel problemen onderdak te vinden zorgde ik er wel voor dat ik steeds goed geschoren voor de dag kwam: kwestie om niet als een vagebond tevoorschijn te komen. Vaak heb ik me als een asielzoeker gevoeld ... maar dan ene met een bankkaart. Ik heb er alle mogelijke ervaringen 35

’t Bruggeske 44ste jaargang – maart 2012 – nummer 1

opgedaan: zo heb ik een keer in het chauffagehok geslapen waar bij het eerste morgenlicht de mussen door een openstaand raam in en uit vlogen; ook heeft de Gendarmerie Nationale mij eens met de wagen naar een slaapplaats gebracht.

Was de tocht niet gevaarlijk?

- Het grootste deel van de tocht heb ik - alleen - in Frankrijk gestapt en daar loop je onbeschermd langs de wegen en riskeer je telkens je leven wanneer de auto's vaak rakelings naast je scheren. Het is dan ook niet te verwonderen dat je dan regelmatig kruisjes passeert waar mensen aangereden werden. Bovendien kunnen honden dreigend uit de hoek komen maar ik heb me telkens goed kunnen verweren zelfs tegen een vervaarlijk uitziende bouvier.

Toch heb ik me aan een grootwarenhuis in Moissac erg bedreigd gevoeld wanneer ik door een groep donkerkleurige jongemannen werd ingesloten. In het jaar van mijn tocht (2003) werd gans West Europa geteisterd door een hittegolf; zo moest ik er wel voor zorgen dat ik elke dag minstens 2 liter water opdronk.

Hoe bleef je in contact met het thuisfront en hoe was de verstandhouding met de mensen onderweg?

- Vóór ik vertrok had ik met mijn vrouw afgesproken om op vaste tijdstippen naar mekaar berichten door te sturen maar dat bleek niet haalbaar daar ik onvoldoende de mobiele telefoon kon laden; dan heb ik maar telefoonkaarten gekocht. Zo stond ik voortdurend in verbinding met mijn echtgenote en dat was maar goed ook: want warempel de vijfde dag na mijn vertrek wilde ik het al opgeven, ik zag het niet meer zitten. Gelukkig kon Rita mij oppeppen en zo zette ik weer opgemonterd de tocht verder.

Bijna de ganse tijd liep ik alleen en eigenlijk beviel me dat best: al dat getater van lotgenoten stoorde erg. Het gebeurde wel dat we met enkelen samen optrokken maar dan lieten we mekaar toch met rust.

Tijdens de tocht, in de omgeving van Conques, heb ik een merkwaardige man ontmoet. Ik ben met hem een vijftal dagen opgetrokken.

Voor hem had ik grote bewondering. Achteraf bleek het om een priester te gaan, doch hij verklapte dit niet opdat de mensen hun houding ten opzichte van hem niet zouden veranderen. (Willy slikt even, wacht ... en vertelt verder). Ik had de gewoonte om in de steden waar ik passeerde een pin aan te schaffen, wel van hem heb ik de pin van Conques gekregen: een klein geschenk maar een groot gebaar!

Daar ik lange tijd in Frankrijk stapte, kon ik gelukkig gebruik maken van een parate kennis van de Franse taal, wat me vaak de opsteker "je spreekt goed Frans, meneer" bezorgde, waarop ik antwoordde: "niet zo erg, maar ik spreek in alle geval beter Frans dan jij Nederlands!" Merkwaardig was wel dat we soms met twaalf “hospitaleros” in een “refugio” overnachtten en dat er dan wel elf verschillende talen gesproken werden.

Wordt vervolgd.

36

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT ’T BRUGGESKE HEEMKRING HOGHESCOTE VZW. ESSENHOUTSTRAAT 59 2950 KAPELLEN AFGIFTEKANTOOR: KAPELLEN 1 P 806083

COPY SERVICE CENTER KOPIES Inbinden Plastificeren Printen Kleurkopieën DORPSSTRAAT 50 - KAPELLEN 2950 TEL: 03.605.42.67 e-mail: copyservicecenter@skynet.be

BELGIË BELGIQUE P.B. 2950 KAPELLEN 1

BC 30832