Bruggeske%202012 2 %20juni

Traiteur Luc Van Walle

Verzorging van al uw feesten: Huwelijken, Communiefeesten, Recepties, Koffietafels, Diners, Jubilea, Avondfeesten, Banketten, Zakendiners, Personeelsfeesten, e.d.

In feestzaal “De Jachthoorn” , bij u thuis of in een zaal naar keuze.

Specialiteit

Warm en koud buffet, Breugheltafel en Barbecue.

All-in formule – onbeperkt in aantal personen.

Privé parking + tuin met speelhoek voor kinderen.

Voor verdere inlichtingen en advies staan wij steeds voor u klaar.

Feestzaal de Jachthoorn – Traiteur Luc Van Walle.

Antwerpsesteenweg 153 - 2950 Kapellen.

Tel. 03-665 20 38 * GSM. 0496 60 50 65 * FAX. 03-605 53 25 E-mail: info@jachthoorn.be * WWW.jachthoorn.be

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

‘t Bruggeske Driemaandelijks tijdschrift van Heemkring Hoghescote vzw.

Zetel: Essenhoutstraat 59 - 2950 Kapellen.

44 ste jaargang – nummer 2

juni 2012

In dit nummer: -

De opening van de Hoeve Van Paesschen … eindelijk!

Onze uitstap voor dit jaar: Luik en omgeving!

We gaan een bezoekje brengen aan Lillo Fort!

Vele helpende handen maken het werk licht.

Op bedevaart naar Santiago de Compostela.

-

Fréderic Speth en zijn petroleummaatschappij Schenkingen Ereleden 2012 Leon Van Aken

(Vervolg – 1 ste deel verschenen in ’t Bruggeske maart – 2012/1)

2 5 6 8 9 16 26 27 29

Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn ingezonden artikel .

Verantwoordelijke uitgever: Roger Balbaert Dorpsstraat 59, bus 7 - 2950 Kapellen. Tel: 03.664.57.22.

Redactie en Lay-out: Roger Van den Bleeken p/a Essenhoutstraat 59 – 2950 Kapellen. Tel: 03.664.63.22.

Webstek www.heemkring-hoghescote.be Kaftontwerp: T. Hanssens.

Copyright "Heemkring Hoghescote vzw" Kapellen.

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op een andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

Ledenblad ’t Bruggeske verschijnt viermaal per jaar en wordt aan elk lid van Heemkring Hoghescote toegezonden.

Het lidmaatschap bedraagt per jaar: 10 euro als gewoon lid en 20 euro als erelid. Dit bedrag kan worden overgemaakt op rekening: BE18 4137 2050 7165 BIC-code KREDBEBB op naam van: Heemkring Hoghescote vzw. Essenhoutstraat 59, 2950 Kapellen, met de vermelding "Lidgeld".

Losse nummers van ’t Bruggeske, voor zover nog in voorraad, zijn te verkrijgen op het redactieadres tegen 3 euro per exemplaar.

1

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

De opening van de Hoeve Van Paesschen ... eindelijk!

Etienne Vermeulen In de vorige editie van ons ledenblad "'t Bruggeske" heeft u een uitvoerig relaas en foto's gekregen over de verhuis van de inboedel (archieven, boeken, vlaggen, documenten, meubels ...) van onze voorlopige verblijfplaats in het Administratief Centrum naar onze nieuwe locatie in de hoeve Van Paesschen.

Met ingetogen vreugde, maar ook met oprechte fierheid, mochten we zeggen: "Eindelijk zijn we waar we horen te zijn!"

Inderdaad, een groep vrijwilligers die zich inzet voor het behoeden van de geschiedenis van Kapellen en haar inwoners had een (hopelijk definitief) onderkomen gevonden in een historisch Kapels gebouw.

Op 10 maart werd die blijdschap nog groter bij de plechtige opening van het erfgoedcentrum. Een droom die we al lang koesterden kreeg nu een vaste vorm.

Onze burgervader, Dirk Van Mechelen, schetste in het kort de historiek van de hoeve Van Paesschen (zie "'t Bruggeske" van september 2011) en beklemtoonde dat er 3 doelen bereikt zijn: de hoeve is van verval gered en heeft een definitieve bestemming gekregen, de vernuftige Smoldersklok heeft er een plaats als uithangbord voor het toerisme in Kapellen en ten slotte heeft heemkring Hoghescote een nieuwe thuis voor haar indrukwekkende archiefverzameling waar geïnteresseerden studie- en opzoekwerk kunnen verrichten.

2

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Ten slotte bedankte hij al wie van dichtbij of van ver betrokken was bij het tot stand komen van het erfgoedcentrum.

Schepen Luc Janssens stond nog even stil bij de twee bewoners van het huis: heemkring Hoghescote en de Smoldersklok.

Nadien werd de gedenkplaat plechtig ingehuldigd en werden de genodigden getrakteerd op een stuk taart vergezeld van een "natje".

9V_XNO\OXNO!QOdSMR^OX!`KX!NO! Z\YWSXOX^OX( Daarna kregen de bezoekers de gelegenheid om uitgebreid het gebouw te bezichtigen en zijn bewoners te ontmoeten. 's Anderendaags kreeg het brede publiek eveneens de mogelijkheid tot een bezoek, waar trouwens gretig gebruik van gemaakt werd.

Heemkring Hoghescote vzw zette ook op zaterdag 17 maart de deuren van haar nieuwe locatie in het Erfgoedcentrum wijd open voor de buren. Wie wilde kon er van 10 tot 17 uur terecht om er een kijkje te nemen in de oude Kapelse archieven.

Dat de werking van het documentatie- en studiecentrum ten zeerste in de smaak viel, konden we vaststellen aan de belangstelling van de bezoekers: 16 nieuwe leden werden genoteerd. Daarbij was op te merken dat er een vernieuwde interesse aan het groeien is voor stamboomonderzoek.

CYQO\!4KVLKO\^! aOO^!NO!KKXNKMR^! `KX!NO!LO]^__\]' VONOX!^O!^\OUUOX(

3

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Op zaterdag, 21 april werden de bestuursleden van de omringende heemkringen uitgenodigd; hierbij kon van gedachten gewisseld worden over de werking van de heemkringen, aangepast aan de hedendaagse tijd.

In de namiddag werden de ereleden warm ontvangen.

7OX!_S^QOL\OSN!K\MRSOP!aKK\Y`O\!_!NO]U_XNSQO!_S^VOQ!UKX!LOUYWOX!]^KK^! ^O\!LO]MRSUUSXQ Hoghescote verzamelt, bewaart en catalogeert: documenten, foto's, boeken, rekeningen, akten, enz. en geeft viermaal per jaar een ledenblad uit. Meer dan 450 gezinnen zijn lid van de vereniging en kunnen gebruik maken van haar diensten, maar uiteraard wil de vereniging zich ten dienste stellen van de totale bevolking.

Daarom zijn het archief en de leeszaal van het documentatie- en studiecentrum toegankelijk elke eerste dinsdag van de maand van 14.00 u. tot 17.30 u., elke tweede donderdag van 19.00 u. tot 22.00 u. en elke derde donderdag van 9.00 u. tot 12.00 u. (behalve wanneer deze dagen op een feestdag vallen). Er kan ook een afspraak gemaakt worden.

Graag wil ik ook verwijzen naar volgende website: http://www.heemkring-hoghescote.be/Hoghescote/Heemkring.html Bij deze wil ik in naam van onze ganse vereniging de gemeente Kapellen bedanken voor het mooie initiatief om aan een van de oudste gebouwen van de gemeente een specifieke bestemming te geven, waar wij als heemkring een belangrijke rol krijgen toebedeeld.

4

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Onze uitstap voor dit jaar: Luik en omgeving!!

Francois Groenewege Op zaterdag 25 augustus rijden we naar het mooiste moderne treinstation van België.

We vertrekken om 07:30 uur op het marktplein. Rond 20.30 uur komen we terug aan in Kapellen. ’s Morgens koffie met koek in de taverne Le Grand Café in station Guillemins.

Na de koffie brengen we een bezoek aan dat station. Het is een echte kathedraal van glas en staal, getekend door de Spaanse architect Santiago Calatrava.

Het station geeft het stadslandschap een ander aanzien en is symbool geworden van het moderne Luik.

Nadien doen we een rondrit en ontdekken zo de groei van de stad. We nuttigen ons middagmaal juist buiten Luik. Het middagmaal bestaat uit: o tomaat garnaal o kalkoenfilet met champignonsaus, groenten en kroketten o chocolademousse Na ons buikje gevuld te hebben rijden we terug de stad in om nader kennis te maken met het centrum. We hebben een treintje met gids gereserveerd dat om 15.00uur vertrekt en een rondrit in Luik doet.

Nadien hebben we nog wat vrije tijd alvorens terug naar Kapellen te rijden.

Onderweg naar huis hebben we een sanitaire stop; degenen die dat wensen kunnen daar ook nog iets eten of drinken op eigen kosten.

Dit alles kunnen wij jullie aanbieden voor de prijs van 43 euro per persoon. Inbegrepen busreis, gids, treintje, gids op het treintje, ochtendkoffie met koek, en middagmaal. Dranken bij het middagmaal en andere dranken zijn niet in de prijs inbegrepen.

5

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Inschrijvingen voor 15 augustus enkel bij de volgende twee personen: Chris Alen tel. 03-664.05.01 of e-mail chris.alen@skynet.be of bij Francois Groenewege tel. 03-665.00.87 of e-mail fgroenewege@gmail.com Na inschrijving betaling op rek. BE18 4137 2050 7165 BIC-code KREDBEBB van Heemkring Hoghescote vzw, Essenhoutstraat 59, 2950 Kapellen, met duidelijke vermelding van naam waarmee je ingeschreven hebt, het aantal personen en “reis Luik”.

We gaan een bezoekje brengen aan Lillo Fort!

Francois Groenewege Op zaterdag 16 juni krijgen we een rondleiding met wandeling van ongeveer 2.5 uur van een deskundige gids in en rond Lillo.

Prijs 2.50 euro per persoon, voor de gids en de verzekering.

We starten met onze wandeling of museumbezoek (zie hieronder) om 14.00 uur, samenkomst aan Eetcafé De Lindelo recht over de parking in Lillo.

1. Bij zonneschijn en zachte bries, uiteraard Lillo buiten.

2. Bij storm en ontij, voordracht in het museum, gevolgd door rondleiding van het museum en korte wandeling doorheen Lillo Fort. Ter plaatse extra te betalen 1,50 euro/per persoon, als we met 20 of meer zijn, anders 2 euro. (inkom museum) Inschrijvingen voor 15 juni enkel bij de volgende twee personen: Chris Alen tel. 03-664.05.01 of e-mail chris.alen@skynet.be of bij Francois Groenewege tel. 03-665.00.87 of e-mail fgroenewege@gmail.com Na inschrijving betaling op rek. BE18 4137 2050 7165 BIC-code KREDBEBB van Heemkring Hoghescote vzw, Essenhoutstraat 59, 2950 Kapellen, met duidelijke vermelding van naam waarmee je ingeschreven hebt, het aantal personen en “wandeling Lillo”.

Je kan nadien op eigen initiatief de overzet nemen en een bezoekje brengen aan Doel, deze veerdienst is gratis. De laatste boot vertrekt in Lillo om 18.30 uur, en in Doel om 19.00 uur.

“VAN WATERLAND TOT MASTERPLAN" VZW Lillo Krabbevanger brengt u doorheen vele eeuwen van groei en vorming in de Polderstreek ten noorden van Antwerpen, een verhaal dat start in het rijk der dieren.

Een terugblik op de streek, de vorming en teloorgang van de eens zo vruchtbare polders waar mens en water oog in oog stonden om te overleven. Het eindigt met de uittocht van velen die alles offerden voor de 6

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

tienduizenden die nu rijkelijk leven dankzij het vertrek van hun vaders, grootvaders en overgrootvaders. Een verhaal waar de oude Belg werd vervangen door ingenieurs in minder dan 10 jaar.

Fort Lillo, een uniek jongste stukje België, de fortenbouw uit de 16de eeuw, van verdedigd fort voor Antwerpen tot frontierfort der geuzen en vuist naar Engeland. Een oorlog van één schot, de krampen van Napoleon en de shit der Britten. En ja, als je dan denkt alles gehoord te hebben, komen onze noorderburen rustig over land gevaren.

Geschiedenis, soms saai en zwaar, soms griezelig meedogenloos, soms leuk en ongelooflijk, maar allemaal wel echt gebeurd. De laatste vloek, lijken in de schorren, stront voor de vissen en dood zonder vergunning gaan tientallen en honderden jaren terug. Maar in een tijd waar alleen de golven ‘s nachts muziek maakten, het riet de harp der Schelde was en miljoenen sterren doorheen een kille grijze nevel trachtten te priemen, dan, dan nam hij wraak.

Ze was brak van smaak en rood gekleurd. Paling, garnaal en krabben, de vuilkarren van de duistere rivier hielden hoogdag nadien, feest alsof er nooit een einde aan zou komen. Wie was hij, die geuzenadmiraal, waarom zo onverschrokken en moorddadig?

Er zo zijn er nog tientallen verhalen, en ze starten allemaal met: er was eens!

En dan de toekomst, koffiedik kijken, hopen dat Griekenland, Italië en Spanje er niet onderdoor gaan, want enkel dan komt Lillo terug zoals het ooit, sterk en onneembaar, was gebouwd.

Uw gids is oud-Lillonaar Werner Bril.

Je kan hem vinden op www.lillo-krabbevanger.be

7

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Vele helpende handen maken het werk licht André De Vleeschouwer In het septembernummer hadden we de verhuis in het vooruitzicht gesteld, en tegelijk beloofd dat we ruchtbaarheid zouden geven aan de intrek in onze nieuwe woning. Iedereen was welkom.

Dankzij ieders hulp hebben we woord kunnen houden, en inderdaad, vele van onze leden zijn tijdens de verschillende opendeurdagen langs geweest. Allemaal hartelijk dank hiervoor. Het bezoekersaantal is sindsdien sterk in stijgende lijn.

We kunnen fier zijn op ons nieuwe verblijf. Onze deur staat steeds voor U open.

Recent hebben we officieel de status van "studiecentrum" verworven vanwege de Vlaamse overheid, maar "noblesse oblige". Het is tegelijk een opdracht voor onze vereniging, en een uitdaging voor het bestuur. Maar gelukkig staan we er niet alleen voor. Wij durven dan ook een oproep lanceren aan al onze leden om een handje toe te steken.

En dat kan op vele manieren, zowel eenmalig als op permanente basis, maar ook af en toe. En dit kan bij ons in het lokaal, of van bij U thuis.

Voor onze digitalisering zouden wij graag beroep doen op leden met secretariaatservaring. Daarnaast hebben wij soms behoefte aan vertaling van oude Latijnse teksten. Wij zouden ook graag studiewerk willen verrichten rond Wereldoorlog I in Kapellen en omstreken. In ons lokaal is er continu wel klasseerwerk, en lang nog niet alles is in een degelijke inventaris opgenomen. Of hebt U vaardigheden om een tentoonstelling mee uit te werken of ICT-kennis? En natuurlijk hebt U zelf nog eigen ideeën, die we samen zouden kunnen uitwerken. Laat het ons weten.

Wij zouden graag beroep doen op uw talrijke en zeer diverse medewerking, want zoals het spreekwoord zegt: "Vele handen maken het werk licht". Vandaar dan ook onze oproep voor medewerkers.

Ongetwijfeld voelt U zich aangesproken. Neem dan direct contact op met iemand van ons bestuur, of met mij, telefonisch 03-605.79.89 of via e-mail andre.devleeschouwer@gmail.com .

Alvast onze welgemeende dank bij voorbaat.

8

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Op bedevaart naar Santiago de Compostela (Vervolg – 1 ste deel verschenen in ’t Bruggeske maart – 2012/1)

Etienne Vermeulen Welke gevoelens had je toen je Compostela binnenkwam?

- Toen ik het plein vóór de kathedraal betrad werd ik helemaal niet overmand door emoties zoals ik eerder gevreesd had. Ik ben daar onmiddellijk naar de webcam gestapt, ik heb naar huis gebeld en ik heb gewuifd en aan de luide uitlatingen te merken hadden ze me thuis wel degelijk opgemerkt. Daarna ben ik de laatste stempel in mijn stempelboekje en mijn "Compostela" (een bewijs als pelgrim) gaan ophalen.

De stad Compostela zelf deed me eerder denken aan Scherpenheuvel maar dan in 't groot, waar de commerce welig tiert en waar alles op massaconsumptie gericht is. 's Anderendaags ben ik nog gedurende drie dagen te voet verder getrokken naar de Cabo Finisterre, waar de middeleeuwse pelgrims de gewoonte hadden hun oude kleren te verbranden om aan te duiden dat ze aan een nieuw leven begonnen. Daar is bij mij de ontlading gekomen bij de gedachte aan de miserie onderweg (soms geen eten noch drank, het slechte weer, het alleenzijn...) maar ook de vreugde die ik onderweg ondervond omwille van aanvaarding door vreemde mensen en het slagen in een opdracht ondanks tegenslagen.

8SO\!^YYX^!HSVVc!dSTX!MRK\^O\!YX^`KXQOX!XK!RO^!LO\OSUOX!`KX!8SXS]^O\\O( Hoe was de thuiskomst? Had je geen afkickverschijnselen? Hoe kijk je terug op die tocht?

- Mijn echtgenote is me ginder komen ophalen en dan zijn we samen met het vliegtuig naar België teruggekeerd. In Kapellen werden we hartelijk ontvangen door de buren en de vrienden van KWB wat deugd deed en ook heel aangrijpend was. Bovendien had het KWB-bestuur (zonder mijn weten) een dankviering voorzien gevolgd door een hapje en een drankje, voor familie, vrienden en buren.

9

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

De volgende dag ben ik - alleen - naar de Kalmthoutse heide gegaan en heb er op een bank, geplaatst ter nagedachtenis aan een overleden zoon van een vriend, nagedacht ... diep nagedacht.

Uiteraard heb ik moeten afkicken: ik heb veel gewandeld want ik kon moeilijk binnen blijven.

De tocht heeft een loutering teweeggebracht: ik heb leren aanvaarden, leren relativeren, leren blij zijn met weinig... Ik heb er zeker geen spijt van; zoiets draag je heel je leven mee; de tocht was niet nutteloos ondanks eenzaamheid en mekaar moeten missen... dat zouden er heel wat meer moeten doen: de wereld zou er heel anders uitzien!

3. De beweegredenen De huidige bedevaartgangers knopen opnieuw aan met een traditie die reeds honderden jaren voordien was ontstaan in het middeleeuwse Europa, toen Jeruzalem, Rome en Santiago de drie belangrijkste bestemmingen waren.

Eerst Jeruzalem, dat als gevolg van de kruistochten terug in de belangstellingssfeer was gekomen. Vervolgens Rome als centrum van de christelijke wereld en als laatste Santiago de Compostela dat een zeer grote aantrekkingskracht kreeg vanaf het eerste begin van de Reconquista in de negende eeuw.

Naast de vrijwillige bedevaarten waarbij een mogelijke motivatie was: pure vroomheid, boete doen, vergiffenis vragen voor begane zonden, volbrenging van een belofte, dankzegging, een gunst af te smeken, uit de dagelijkse sleur te breken of uit "toeristische" nieuwsgierigheid, ontstond al vlug het gebruik om allerlei "misdadigers" op gedwongen bedevaart te zenden.

Het bedevaartsoord bleef niet beperkt tot de drie hoofdbestemmingen, zoals blijkt uit navolgende teksten.

In het Fonds Plaisier, te raadplegen op het internet, worden onder andere volgende bedevaartsoorden aangehaald: Aardenburg (Nederland) - St.-Eewouts in Elsaeten (Elzas?)

Wilsnac (bij Berlijn) - Mompelier (Montpellier, Frankrijk) Melanen (Milaan, Italië) - Viennois (Wenen, Oostenrijk) Bordiaux (Bordeaux, Frankrijk) - Rochemadouwe (Rocamadour, Frankrijk)- Sypers (Cyprus) - Triyere (Trier, Duitsland) Roeme (Rome, Italië) - Sinte-jacob in Galissien (Sint-Jacob in Galicië, Spanje) Enkele voorbeelden: 15 oktober 1395.

Jan Bode Wouterszoon, heeft zich schuldig gemaakt aan ernstige verwondingen aan Wouter van Schoonhoven, in het bijzijn van schepen Laureys Aertjans. Jan wordt veroordeeld tot een bedevaart naar St. Jacobs in Gallicië en tot het maken van een roede vestingmuur.

Bron: Antwerpiensia, Deel 10, blz. 169.

10

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

4 september 1396.

Jan de Hont, die men heet het Hondeken, Jan Heyns, de zeeldrayere, Hannekyn, de mandemakere, en Moenken, de wijnkoepere, “NO]O! `SO\!QRO]OVVOX&!Y`O\WSN]!NK^!]c!YWWOQROQKOX!RKNNOX!WO^!Z_^SO\]MRKZO! $YZOXLK\O!YX^_MR^%!WO^!YXdONOVSUO!aKXNOVSXQROX!$`O\UO\SXQOX%!OXNO!YOM! R_c]]YOMRSXQRO!$aYYX]MROXNSXQ%!QORKX^OO\^”, werden veroordeeld tot een bedevaart naar St. Jacob van Compostella.

Bron:Geschiedenis van Antwerpen, Deel 2, Blz. 368, Mertens & Torfs.

20 mei 1398.

Elsen Blanckaert wordt veroordeeld tot een bedevaart naar St. Jacob van Compostella omdat hij in een boerenhof eieren aan stukken geslagen had.

Bron: Geschiedenis van Antwerpen, Deel 2, blz. 107, Mertens & Torfs.

In 1409 had Aert de Coninc bij nacht “NO\!QYONO\!V_NO!\SXQOX!`KX!RK\OX!NY\OX! QOa\_XQOX”, samen met Wouter van Wesele en Jan Daneels. Zij werden veroordeeld tot een pelgrimage te Sinte Mertens te Toers, te Sinte Joes-op-dezee, en te Parijs.

JOQOXSXQ]^OU]^!`KX!NO!ZOVQ\SW]&!+.NO!OO_a]!#CS^_KVO!CYWKX_W#( $4\_QQO&!D^KN]LSLVSY^ROOU% 17 februari 1406.

Peeter Lauwaert, bijgenaamd de Lollaerd, had de burgerij des nachts in volle beroerte gebracht door het kleppen van een klokje dat in een poorttorentje hing. Het was bestemd om de nadering van een vijand aan te kondigen. Hij werd veroordeeld tot een bedevaart naar Rome.

Bron: Geschiedenis van Antwerpen, Deel 2, blz. 359, Mertens & Torfs.

15 oktober 1428.

Zoenvrede gemaakt tussen Willem Colibrant, den jongen, en Clause Gielis. Willem moet een pelgrimmage doen naar “^OX!:OcVSQOX!4VYONO! ^O!HSV]XKM” en geven, aan Onser-Vrouwen(kerk) voor de Halle, 4 pond was.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 130 en A.A.B. Deel 28, blz. 50.

11

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

;X!NO!QS^WSTXOX!`KX!3\KQYX&!`KX!3]^_\Sg!OX!`YY\KV!`KX! >OY X & !N OV PN O !W O X ! OO X ! ] YY \^ !L \_ SX UY YV &! aK K \SX ! W O X! `\YWO!]X_S]^O\ST^TO]!_S^]XOON&!NO!KdKLKMRO](!

GKKU!aK\OX!RO^!PSQ__\^TO]!NSO!DSX^!<KMYL!`YY\]^OVNOX! WO^!^aOO!QOUXSOVNO!ZOVQ\SW]!KKX!dSTX!`YO^OX(!

3dKLKMRO&!+/NO!OO_a&!HOXOX!=_X]^RS]^Y\S]MR!?_]O_W(

1429 In dit jaar tijdens de Sinksenmarkt werd de Duitse koopman Herman Broch, van Soillingen, doodgeslagen door Gozewijn of Goesem van Son en Dirk van Rode. de poorters Jan de Roide en Claus Colensone regelen een zoen. Gozewijn was intussen al op bedevaart gegaan naar Rome. Twee poorters, Hendrik van der Beke en Jan Deelis van Breugel, hadden hem daar gezien of waren met hem meegereisd.

Bron: Antwerpiensia, Deel 11, blz. 55, 56.

4 februari 1430.

“DYOXO” over de doodslag op Peter Aernoutzone, begaan door Cent Nageler, van der Sluys. Betrokken bij deze “]YOX”, de broers Jan, Herman en Aernout Aernoutzonen. Cent Nageler moet een pelgrimage doen naar “^!DOX^O'<KMYL]!SX!5YWZY]^OVVO” en geld geven.

Getuigen zijn: Jan Cole en Claus Ristoffels, poorters van Antwerpen.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 145 en A.A.B. Deel 28, blz. 118, 119.

23 juli 1431.

Zoen tussen Heinric den Jongen en Peter den Corten, Hoymakere.

Heinric moet een som geld betalen en “NYOX!OOX!ZOVQ\SWKQSO!^OX! :OSVSQOX!4VYONO!^O\!HSV]OXKMU”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 175 en A.A.B. Deel 28, blz. 245, 246.

22 augustus 1431.

Pelgrimage van de zoen, door Jan de Clerck en Ard Jans naar Rome volbracht, vanwege de manslag die zij pleegden op Wouter, de kleermaker.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 176 en A.A.B. Deel 28, blz. 253.

12

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

31 augustus 1431.

Verzoening tussen Peter Roebaert, van Wilmersdonc, en Adriane Bloc, ook wonende aldaar.

Adriaen moet een som geld betalen en een pelgrimage doen naar “^DSX^O'7OaY_^]!SX! 7V]K^OX”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol.

175v° en A.A.B. Deel 28, blz.

257.

GYY\LOOVN!`KX!OOX!VKK^WSNNOV' OO_a]O!5YWZY]^OVK(

7 september 1431.

Zoen tussen Gheerken Brugmans en zijn consoorten, ter ene zijde, en Gheert Thys, ter andere zijde. Gheerken moet een pelgrimage doen naar “^AX]O\!G\Y_aOX!^OX!I]OVO” en een geldsom betalen. “;^OW&! ]KV!NO!MY]^O\O&!NSO!WONO!aK]!^OX!QO`OMR^O&!NYOX!OXO!ZOVQ\SWKQSO!^OX! :OSVSQOX!4VYONO!^O\!HSV]OXKMUOX”. “;^OW&!]KV!:OcX!`KX!NO\!Cc^&!NSO!WONO! ^OX!QO`OMR^O!aK]&!NYOX!OXO!ZOVQ\SWKQSO!^DSX^O'?K^^Rc]!^O!E\cO\O”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 177 en A.A.B. Deel 28, blz. 259, 260.

3 januari 1432.

“J_OXNSXMU” over een vechtpartij te Wesele: Jan van Zantvlietsoene en Peter van den Bleke, Noutssoene, hebben “swaerlic gequetst” Jan Heyts, Petersoen, en moeten hem vergoeden.

Jan van Zantvliet, doude, vader van de voors. Jan moet de kerk van Wesele 6 pond was schenken.

Jan van Diependale, “NSO!Q\Y^OVSM!QO[_O^]^!ROOP^” Willem van Yppenroide, moet een pelgrimage doen tSinten-Jacops in Galissien en een som geld betalen.

Heinric Peter Heyts en Willem van den Laere, “NSO!WONO!^OX!QO`OMR^O! aKO\OX”, moeten een som geld geven aan Willem van Yppenroide en Heinric, zijn broeder.

Bron: Oudt Register metten Berderen, 1336-1439, fol. 188v°, 189 en A.A.B. Deel 28, blz. 292-294.

13

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

4 juli 1432.

Heinric Coutereel was op bedevaart gestuurd naar “> _ c M b ! S X! E_]MRKXO” en voor drie jaar verbannen. Komt vroegtijdig binnen en zijn hand werd afgehakt.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 194 en A.A.B. Deel 28, blz. 322.

11 augustus 1432.

Regeling van een twist tussen Jan Cox wyf, des hudevetters, en de kinderen Paridaens. De vrouw moet een bedevaart doen naar “^DSX^O'<YO]”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 195v° en A.A.B. Deel 28, blz. 328, 329.

14 oktober 1432.

De volgende Mechelenaren: Art Bau “SX!NO!\YdO”, Gheert van der Aa, Commoingemeesteren, hr. Jan Bau, riddere, Jacob van Heffene, Gheert van Hofstaden, Heinric van Robbroeck, Heinric van Beringhen alias van Hollake, Willem van Ghestele, Merten van Hombeke, Willem de Cobbere, Jan van den Rode, Heinric Vetteken, Wouter Tucbake ende Jan Mathys, Scepenen der stad van Mechelen, worden allen gebannen. Allen moeten ook doen “OOXOX!aOMR!^O!DSX^O'BO^O\]!OXNO! DSX^O'BK_aOV]!^O!CYOWO”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 197 en A.A.B. Deel 28, blz. 335-337.

6 februari 1436.

Verzoening tussen hr. Godevaerde Vrients, priester en parochiaan van Rumpst, en Ghysbrecht van den Wouwere die men heet Ghysbrecht Claus, backere. Ghysbrecht moet in de kerk van Rumpst vergiffenis bidden en vervolgens 2 pelgrimages doen; één naar “DSX^O'3X^RYXc]!SX!GOcXXYS]” en één naar “DSX^O'<KMYZ]!SX!9KVS]]SOX”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 232v°, 233 en A.A.B. Deel 29, blz. 52-54.

19 april 1437.

“DYOXSXM” over de manslag door Joes Hillen op Willem van Kessel.

Naast een aantal zielemissen moet Joes zonder vlees te eten op bedevaart naar “^OX!:OSVSQOX!4VYONO!^O!HSV]XKMUOX”, vervolgens naar “DcZO\]”, daarna naar “^DSX^O'BO^O\]!^O!CYOWO”, daarna zes jaar buiten het Markgraafschap blijven en als deze zes jaar verstreken zijn moet hij nog een pelgrimage doen naar “DSX^O'<KMYZ]!SX! 9KVS]]SOX”. Voorts moet hij beloven Jacob Dieric Ankermans niets te misdoen; deze had hem na de moord gevangen.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 269v° en A.A.B. Deel 29, blz. 138-140.

14

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

BOVQ\SW]^OUOX!`KX!HSV]XKMU!WO^!NO!-!

WS\KUOVRY]^SO]!$+-1/%

14 augustus 1437.

Soendinc gemaakt tussen Coppen den Ryke en Cool Gheens, Claus Boyst, Gheen Teemsch, Willeken Aven en Hanneken van der Straten.

De laatstgenoemden moeten op bedevaart: Willeken Aven die men heet Zeghers naar "MYWZOVSO\".

Cool Gheens naar “SSX^O'3WL\Y]S_]!^O!?OVKXOX” Claus Boyst naar “SSX^O'3X^RYXS]!^O!GSOXXYS]”.

Gheen Teemsch naar “TYX]O\'G\Y_aOX!^O!CYMROWKNY_aO”.

Hanneken van der straten naar “4Y\NSK_b”.

Bron: Oudt Register mette Berderen, 1336-1439, fol. 259 en A.A.B. Deel 29, 158, 159.

24 september 1441. “?YX^]YOX” over de manslag gepleegd op Willem Wielanck door Gielys Sanders, Sbastaerts, en zijn medegezellen. Na de nodige zielemissen en een geldbedrag moet Gielys een pelgrimage doen naar “^DSX^O'BO^O\]!^O!CYWO”. Medeplegers Loey Galopyn naar “^AX]O\!

G\Y_aOX!^O!BYNOQY_^O!Lc!@KZOV]”, Glielys Post naar “^AX]O\!G\Y_aOX! ^O!CY^P\KO\NO”, Gheerd Teems naar “^DSX^O'8\KXMS]M_]!^3]]c]OX” en Peter Neve naar “^DSX^O'<KMYZ]!SX!9KVS]]SOX!SX!5YWZY]^OVVO”. Allen drie jaar gebannen.

Bron: 2e Oudt Register int Parkement, 1438-1459, fol. 45 en A.A.B. Deel 30, blz. 15-17. ?O^!NKXU!`YY\!NO!LO\OSNaSVVSQO!WONOaO\USXQ!KKX2 '!NO!ROO\!OX!WO`\Y_a!5YOMUOVLO\QR!'!CKOWKOUO\]!HSVVc!OX!CS^K 9O\KKNZVOOQNO!aO\UOX2 '!#BOVQ\SW]]^KP!OX!<KMYL]]MROVZ#&!@Y\LO\^!ARVO\!$3`O\LYNO)3QY\K% '!HOL]S^O!`KX!6O!5YXQ\OQK^SO!`KX!A(>(G('^OX'4_XNO\OX '!HOL]S^O!`KX!RO^!9OXYY^]MRKZ!`KX!DKX^SKQY!NO!5YWZY]^OVK '!8YXN]!BVKS]SO\!$D^KN]K\MRSOP% '!FS^QK`O!#6O!=OWZS]MRO!QOXOKVYYQ#&!TKK\QKXQ!+0! '!#BOVQ\SW]!NYY\!NO!OO_aOX!ROOX2!DKX^SKQY!NO!5YWZY]^OVK#&!6\(!<(! `KX!:O\aKK\NOX!$4\OZYV]%

15

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Fréderic SPETH en zijn petroleummaatschappij W. Dreessen Voorwoord Fréderic Speth werd geboren op 19 december 1851 te Niederstotzingen (een dorpje gelegen tussen Stuttgart en Ulm), als jongste van acht kinderen.

8\fNO\SM!DZO^R!!e+0.+!'!j+1,* Vader Johann-Frederic Speth (1807-1881) is dokter en moeder is Maria-Frederike Staib (1810-1879).

Omwille van de nakende oorlogsdreiging, verlieten alle zonen van het gezin Speth-Staib (op één na) in 1869 Duitsland om elders hun geluk te beproeven, en niet te moeten dienst nemen in het Pruisische leger.

De ouders behoorden tot de burgerij maar waren zeker niet gefortuneerd. Fréderic arriveerde hier in Antwerpen zonder geld maar met veel ambities. Hij moet 18 jaar geweest zijn wanneer hij het ouderlijk huis verliet. Fréderic Speth vond werk als bediende bij het import-exportbedrijf Bärenklau & Co.

16

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

In 1871 huwde hij met N. Wery die hem twee kinderen schonk: (Alice-Marie (1875-1957) (was gehuwd met Max Osterrieth) en Walther (1878-1901) (deze stierf vrij jong aan een ziekte die werd omschreven als TBC). De echtgenote overleed reeds in 1878.

In 1883 hertrouwt hij met Emilie Good (dochter van een bekende zeer gefortuneerde familie in de scheepvaartwereld), en uit dit huwelijk werden vijf nakomelingen geboren. De vrouw overleed echter in 1905 aan kanker.

De Goods waren reeds in 1650 in onze contreien aanwezig en kwamen oorspronkelijk uit Denemarken.

In 1888 startte hij een eigen bedrijf op onder de naam “Fr. Speth & Co” gespecialiseerd in petroleumproducten en had hiervoor een mooi zeiljacht (de Hainaut) in Engeland laten bouwen om passagiers naar New York te brengen. Op de terugreis naar Antwerpen laadde hij ook vaatjes ruwe petroleum doch dit was er over omdat dit te gevaarlijk was en het werd dan ook internationaal verboden om passagiers en petroleum samen te vervoeren.

8\fNO\SM!DZO^R!WO^!NS\OM^SO!OX!ZO\]YXOOV!SX!+1,* In samenwerking met de Amerikaanse firma “Standard Oil & Co. of New Jersey”, stichtte hij in Antwerpen de “American Petroleum Co” die later zou uitgroeien tot een van de belangrijkste bedrijven in Nederland en België (eerst samen en nadien apart) en leidde tot de firma “ESSO”.

17

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Inmiddels kocht de familie Speth op 24 juni 1891 het “Irishof” te Kapellen (voorheen bekend als Pharazijnhof naar de eerste eigenaars de gezusters Pharazijn). Het hof werd afgebroken en in 1895 werd een nieuw kasteel gebouwd in Engelse cottagestijl met een rijk interieur, feestzaal en een prachtige tuin.

18

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Niettegenstaande de reder de indruk gaf een streng persoon te zijn, was hij toch een integer en eerlijk man die niet altijd het onderste uit de kan eiste van zijn onderdanen, pachters en landbouwers.

Speth was ook een specialist in het opkopen van of het fusioneren met firma’s die in dezelfde branche actief waren. Hij was een vooruitziend zakenman die schepen bouwde of afhuurde voor bevrachtingen.

Fréderic Speth heeft in Antwerpen een zeer belangrijke rol gespeeld in de wereld van de petroleum en de olienijverheid; samen met Charles Good schreef hij reeds in 1887 een rapport getiteld “Transport du pétrole par navires à réservoirs”.

Nadat hij van 1880 tot 1884 bij de firma Jacob Bärenklau actief was, werd op 8 december 1884 een commanditaire vennootschap opgericht onder de naam “Bärenklau & Charles Good” (deze laatste werd later de schoonbroer van Speth). Charles en Fréderic werden de zaakvoerders met Jacob Bärenklau als commanditaire aandeelhouder met 100.000 frank als kapitaal. De vennootschap werd op 29 juli 1892 ontbonden.

Buiten de petroleumactiviteiten was er nog een tweede bron van belangrijke inkomsten, nl. de plantages in de Landes (Frankrijk) waar honderden hectaren bos (destijds aangeplant door Napoleon III) werden aangekocht voor de productie van hars (la gemme; résine de pin). Er hingen duizenden potjes aan de bomen om de hars op te vangen. De plantages werden beheerd door een familielid van Speth en het hoofdkantoor bevond zich in Bordeaux.

Ook in de Verenigde Staten werden dergelijke plantages uitgebaat; dit bleek een succesvolle onderneming te zijn en de producten werden over de hele wereld uitgevoerd. De firma “S.A. des Produits Résineux Antwerpen” werd daarvoor in 1892 opgericht.

In de jaren 1960-1965 is de markt van de hars (o.a. gebruikt in de verfindustrie voor terpentijn) volledig ineengestuikt wegens de opkomst van de derivaten uit petroleum die de hars konden vervangen en veel goedkoper waren.

Dit krantenartikel uit 1991 over het jaar 1891 was interessant om lezen (om welke krant het gaat is onbekend)

1891 was effectief in vele opzichten een bewogen jaar. Ons land kwam toen uit een zware economische crisis en zocht naar alternatieven om de toekomst aan te kunnen. Een van die alternatieven was onder meer de energiesector.

19

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Ten aanzien van de traditionele energiebronnen als steenkool en hout, boden zich toen een aantal diversificatiemogelijkheden aan.

Daaronder in eerste instantie de lamppetroleum.

Wie er in die jaren warmpjes inzat had de mogelijkheden van de lamppetroleum ontdekt daar er toen reeds Roemeense of Russische olie te koop was. Met de zgn. “dikke olie” werden toen de lampjes gevuld waarmee de woning ’s avonds en ’s nachts in licht kon baden.

Lamppetroleum was destijds een comfortabel alternatief voor de gaslamp.

In de Verenigde Staten onderkende men in die jaren bijzonder snel de commerciële mogelijkheden van de olieboringen. Ene John Rockefeller bv. lanceerde toen een “standaardolie” die hij over heel het land ging verdelen. Zijn “Standard Oil” werd op die manier de voorloper van een energieconcern dat wij thans kennen onder de commerciële merknaam “Exxon”.

Standard Oil exporteerde zijn eerste olievaatjes (waren twee tinnen vaatjes verpakt in een houten kistje) in 1862 naar Europa, met name naar Rotterdam, waar men aanvankelijk nogal wantrouwig stond ten aanzien van de nieuwe energiebron. Olie was immers gemakkelijk ontvlambaar en men was toen als de dood voor een grote brand.

Vandaar dat de oliehandelaars hun gevaarlijk goedje moesten deponeren in een speciale loods. Vermits Rotterdam eerder negatief reageerde op deze nieuwe trafiek, zag men er in Antwerpen meteen gemakkelijk brood in om een deel van de trafiek in te palmen, wat nog gelukt is ook.

In 1930 is men gestopt met het vervoer van olie in houten vaten. >Y]]OX!`KX!OOX!^KXU]MRSZ!\YXN!+00*(!

GOSVSQROSN!S]!RSO\!`O\!^O!dYOUOX"!8Y^Y!=O_]^O\]

Makelaars Precies in 1891 ondernamen twee Amerikaanse makelaars, Otto en F. William Randebrock uit New York een handelsreis naar België en Nederland. In Antwerpen gingen zij Fréderic Speth en Albert Maquinay opzoeken. Zij importeerden reeds olie van Standard Oil. De Amerikanen wilden nagaan of de Belgen niet bereid waren om samen 20

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

met Standard Oil een importfirma op te richten. Een strategie die zij ook in Rotterdam aanhielden. Toen zowel de Belgen alsmede de Nederlanders effectief belangstelling toonden, werd op 11 maart 1891 de “American Petroleum Company (Rotterdam-Antwerpen)” opgezet met een kantoor in de Otto Veniusstraat 15 te Antwerpen.

Het werd een succes en in hetzelfde jaar werd reeds 99.000 ton petroleum verhandeld, wat in historisch perspectief erg veel was. De vaatjes werden in de twee havens gelost en talrijke venters verdeelden de petroleum (2liter-kruiken) via een eigen netwerk over heel het land.

Destijds herkenden de mensen onmiddellijk de typische roep van de petroleumventers, want tot ver in de jaren 1910 trokken de verkopers met hondenkarren, bakfietsen en zelfs ezelskarren het land door. Pas in het begin van de jaren twintig werd de vloot geleidelijk aan gemotoriseerd en werden de gewone venters meer en meer verdrongen.

=O\Y]SXO!aO\N!KKX!R_S]!QOVO`O\N! WO^!NYY\!ZKK\NOX!QO^\YUUOX!ZO^\YVO_WUK\\OX( De Belgische firma bezat in 1933 over de 150 tankauto’s, 1050 tankkarren, 282 ketelwagens, 699 paarden en 5000 pompen. ;X!ROOV!RO^!VKXN!RKN!NO! 3WO\SMKX!BO^\YVO_W! 5YWZKXc!NOZY^]!YZQO' \SMR^!NSO!aO\NOX! LO`YY\\KKN!NYY\! ^KXUUK\\OX( 21

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Het mag merkwaardig lijken dat APC al die jaren als BelgischNederlands concern standhield. Op een bepaald moment gingen de Belgen en de Nederlanders weliswaar uit elkaar doch met name in 1986 werden de raffinaderijcomplexen van Antwerpen en Rotterdam operationeel weer bijeengebracht onder “ESSO BV” dat zijn hoofdkwartier in Breda heeft.

Esso Belgium en Esso Nederland waren evenwel zelfstandige divisies van het bedrijf, net als Exxon Chemical Belgium en Exxon Chemical Holland die dan wel thuishoren bij Essochem, de chemietak van Exxon.

In 1990 waren de activiteiten van het concern goed voor een omzet van 132 miljard frank.

In de Antwerpse regio waren er drie firma’s die heel goed overeenkwamen, zowel op zelfstandige basis als in samenwerking voor de aankoop, verhuur of bevrachting van zeeschepen. De drie gewiekste heren waren dan ook bekend, zijnde Fréderic Speth, Charles Good en Alexander Andre.

Vennootschappen van Fréd. SPETH Er werden vele firma’s opgericht en na enkele jaren van activiteit weer verkocht op de beurs of overgenomen door andere maatschappijen, (het verhaal gaat dat zelfs een firma weer na acht dagen verkocht werd) o.a.: “Société Anonyme du Steamer “Daghestan” Antwerpen : Opgericht in 1889 met Alexander Andre: Doel: verwerven van een op stapel staand stoomschip “Daghestan” voor een periode van 30 jaar met een kapitaal van: 1.000.000 frank – Speth & Co. 375 aandelen Alexander Andre 330 aandelen Onbekende partij met 295 aandelen.

De firma werd vroegtijdig ontbonden door het overnemen van de aandelen door “ S.A. d’Armement d’Industrie et de Commerce” (14 maart 1901).

“Société Anonyme pour l’Importation des Huiles de Graissage An twerpen” (Maschinenoel Import Aktiengesellschaft Antwerpen) .

Opgericht op 20 april 1891 en ontbonden op 30 april 1921; Hoofdzetel in Antwerpen met filialen in Hamburg en Batoemi (Zwarte Zee/ petroleum- en houthaven).

Doel: handel in smeerolie, gasolie en andere minerale oliën. Ook de bevrachting van schepen voor olietransport was voorzien.

Kapitaal: 1.500.000 frank met als belangrijke aandeelhouder Charles Good (die inmiddels de schoonbroer geworden was van Fréderic Speth door zijn tweede huwelijk en waardoor vers kapitaal beschikbaar was) met 482 aandelen – verder Fréd. Speth & Cie. die de olie-installaties 22

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

te Antwerpen inbracht goed voor 178 aandelen en de heren Jenquel en Hayn die de olie-installaties in Hamburg en Batoemi inbrachten goed voor 375 aandelen en derde partijen goed voor het restant van 465 aandelen.

Uit deze maatschappij en haar schepen ontstonden vier naamloze vennootschappen: “ De One-ship Company Daghestan “ in 1898 “ De “Aspeheron “ 1894 “ De “Oural” 1894 “ SA d’Armement d’ Industrie et de Commerce”, een van de voorlopers van “Gulf Oil Belgium”.

“Société Anonyme des Produits Résineux Antwerpen” Opgericht op 29 juli 1892 voor een periode van 30 jaar door Fréd.Speth en Charles Good met een kapitaal van 1.000.000 frank.

Doel: handel in allerlei goederen en in het bijzonder de aankoopverkoop en opslag van harsachtige producten – evenals de aankoophuur van zeil- en stoomschepen voor het vervoer van deze producten.

Firma werd ontbonden op 27 juni 1907.

“Société Anonyme de Transport en Vrac” Opgericht op 4 juli 1893 voor een periode van 30 jaar Kapitaal: 800.000 frank zijnde 800 aandelen van 1.000 frank S.A. Importation d’Huiles 170 aandelen Andre 425 aandelen Derde partij 205 aandelen Ontbonden op 14 maart 1901.

“Société Anonyme du Steamer “Oural” : tussen “S.A. Importation d’Huiles et de Graissage” en A. Andre op 10 april 1894 Doel: verwerving van de steamer Oural voor een periode van 30 jaar Kapitaal: 550.000 frank: Speth & Co. 214 aandelen Andre 321 aandelen Derde partij 15 aandelen De aandelen werden op 14 maart 1901 overgenomen door S.A. d’ Armement d’ Industrie et de Commerce”.

“Société Anonyme d’Entreposage et de Transports Antwerpen” Opgericht op 27 juni 1907 met een kapitaal van 1.400.000 frank in aandelen van 1000 frank elk – waarvan 1350 aandelen voor “S.A. Produits Résineux” voor haar inbreng van de stoomschepen “Clematis” en “Iris”.

In zoverre wij konden nagaan, zou zijn laatste maatschappij de firma APC geweest zijn.

23

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Petroleuminstallaties van Fréd. SPETH - AntwerpenZuid Op 26 augustus 1904 breekt er een grote brand uit in de petroleuminstallaties aan het Zuid. Bij de aankomst van de brandweer stonden er reeds 8 tanks in brand. De met petroleum overstroomde ruimten tussen de inrichtingen van de APC en de firma EIFFE, alsmede de kuiperijen aan de d’Herbouvillekaai, stonden in lichtelaaie. Na afloop van de brand werden 8 verkoolde lichamen van werklieden gevonden.

Vele arbeiders liepen ook ernstige brandwonden op.

De brandweer had 11 dagen nodig om de brand volledig te blussen.

Na de brand schoten er nog 8 scheefgezakte tanks over en uiteraard veel verschroeide aarde.

24

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Scheepsramp Het motortankschip “AMPETCO II”, gebouwd in 1926, van de rederij American Petroleum Co. (APC) met een bemanning van 48 zeelui, waarvan 40 Belgen, en 7 gunners (vermoedelijk bewakers) en de kapitein J. Van den Bosch, was op weg van Willemstad (Curaçao) (Caribische Zee) naar Las Piedras (Uruguay) doch kwam in aanvaring met de Britse tanker “PUNTA-GORDA”, varende in konvooi.

Beide schepen vlogen in brand waarbij 33 doden van de AMPETCO II te betreuren vielen. Er is geen melding bekend van slachtoffers van de Punta-Gorda. Beide schepen zijn gezonken.

25

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Het verhaal gaat dat de vier overlevenden van de AMPETCO II zich op het uiterste punt van het achterdek bevonden en de dood in de ogen zagen. Door de enorme vuurzee rond het schip durfden zij niet van boord springen. Op dat moment kwam de Amerikaanse Coast Guard langs en hebben zij alle moed bijeengeraapt om de sprong te wagen en werden zij toch nog gered. Er werden nog 11 vermisten vastgesteld. Kapitein Van den Bosch verliet als laatste het schip.

In 1946 werd de AMPETCO III (13.279 DWT) in de vaart gebracht.

Wij trekken ook de aandacht op het feit dat de zeelui die soms maandenlang op zee vertoefden en ten prooi vielen aan tientallen Duitse U-boten, vijandelijke vliegtuigen en drijvende mijnen, niet altijd voldoende gewaardeerd werden door de geallieerden.

Van de 117 onder Belgische vlag varende zeeschepen gingen er 78 verloren waarbij 855 zeelieden het leven lieten en dat veelal in erbarmelijke omstandigheden van verbranding, verminking en/of verdrinking. De overlevenden en de lichtgekwetsten werden na herstel terug de zee opgestuurd alhoewel zij geen militairen waren.

Wordt vervolgd.

Wij ontvingen met dank de volgende schenkingen van: 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Mevrouw Maria Dondelinger-Roland, uit de Eikvarenlaan: 6 videocassetten (ATV-nieuws, tunnelopening, opening Promenade, Putte 1936, VTM-nieuws), boek: “De Route: sporen tussen Eeklo en Maldegem, 2 oude jaargangen van de Vlaamse Stam en 2 delen Vlaamse kwartierstatenboek.

Familie Backx-Joris, Essenhoutstraat 279 te 2950 Kapellen: doodsbrieven en bidprentjes van de families Van Paesschen en Joris alsook een foto van Joris Alfons (hoefsmedenschool Leuven) De fam. Beyers-Van Laer uit de Elzenstraat: een pak bidprentjes.

Mevr. Angele Wouters: een naailap, rouwbrieven en familiefoto’s.

De heer Charles Van Rompaey uit de Zilverlindendreef: verschillende oude stafkaarten.

De heer Vital Raes uit de Leopold Scheiperslaan: een pakket bidprentjes.

De heer Michel Janssens uit de Bevrijdingslei: een pak oude archieven van de Sint-Sebastiaansgilde van Kapellen.

26

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

8.

De familie Calluy-Adriaensen, Olmendreef, 5 te Kapellen: 3 foto’s van de achterliggende gronden Stationsstraat-Olmendreef.

9. De heer Jo Van Bouwel: het boek “Jakob Jordaenspad”.

10. De heer André Zuykerbuyk een foto van café “De Kruisbaan” te Putte.

11. Het Kapels dorpsdagcomité: hun fotoarchief over de jaren 2000 tot 2007.

Met dank aan onze ereleden 2012 Familie Adriaenssens - Kil Prinsendreef 32 2950 Kapellen De heer Adriaenssens Stef Chr. Pallemansstraat 16 2950 Kapellen De heer Berghmans Pierre Platanendreef 68 2950 Kapellen De heer Biart Guy Avenue Félicien Rops 35 5000 Namur Familie Blankers - Leers Kerkplein 6 2950 Kapellen Familie Bouckaert R. Huzarenberg 12 2940 Stabroek Mevrouw Brackx Irène Boterbloemlaan 7 2950 Kapellen Familie Bruyninckx Eddy Ph. Spethstraat 162 2950 Kapellen Familie Castelein Robert Bloemenlei 8 2950 Kapellen Familie Claessens - Van Dorst Vierhoevenstraat 36 2950 Kapellen De heer Cleiren Walter Jachthoornstraat 26 8800 Rumbeke Familie De Bakker-Bastiaenssen J. Oude Bergsebaan 14 2950 Kapellen Familie De Keyser C. Hoge Weg 153 2940 Hoevenen Familie De Leeuw - Verbeeck Ertbrandstraat 239 B 5 2950 Kapellen Mevrouw De Saegher Sylvia Sevenhanslei 48 2950 Kapellen Familie De Schutter-De Borger Past. Michielsensstraat 13 2640 Mortsel De heer De Schutter Jan Dorpsstraat 27 B3 2950 Kapellen De heer De Smet Marc Sevenhanslei 93 2950 Kapellen Familie Dilliën - Smets Rode Kruislaan 3 2950 Kapellen Familie Dingemans-Vingerhoed Hoogboomsteenweg 100 2950 Kapellen Familie Eggermont-Raemaekers Heidestraat 74 2950 Kapellen De heer Flebus Constant Antwerpsesteenweg 240 2950 Kapellen De heer Geelhand de Merxem Chr. Kapelsestraat 200 2950 Kapellen Familie Geudens-Smets Henri Bevrijdingslei 39 Bus 6 2950 Kapellen De heer Gijsen Gerard Guyotlei 2 Bus 1 2950 Kapellen De heer Guiette Michel Frans Mombaersstraat 217 3071 Erps Kwerps Begrafenissen Haast Kapelsestraat 20 2950 Kapellen Mevrouw Hazelof Martha Antwerpsesteenweg 35 B1 2950 Kapellen Mevrouw Hendrickx Irène Molenweg 4 Bus 2/R 2930 Brasschaat Mevrouw Hendrickx Maria Leerhoeklaan 21 2180 Ekeren De heer Henquin Michel Kerkstraat 39 B 2940 Hoevenen Familie Heystraeten-Kerstens Koning Albertlei 56 2950 Kapellen De heer Huibrechts A. Platanendreef 112 2950 Kapellen Mevr.Huibrechts - Verswyvelen Koning Albertlei 106 2950 Kapellen De heer Janssens Luc Bunderbeeklaan 1 2950 Kapellen Mevr. Janssens de Bisthoven A. Sint-Jorisstraat 12 8000 Brugge De heer Jennes Alexander Boerendijk 3 2180 Ekeren Fam. Kerremans-De Saegher J. Haagdoornlaan 46 2950 Kapellen Familie Ketelaars-Van Aert J. Guyotlei 9 2950 Kapellen De heer Keukelinck Marcel Oorderseweg 19 2180 Ekeren Mevrouw Lathouwers Louisa Kapelsestraat 124 2950 Kapellen De heer Lathouwers Jos Kapelsestraat 138 2950 Kapellen De heer Lenaerts Jacques Hoevensebaan 57 2950 Kapellen Familie Meynen - Lamot J. Koerspleindreef 85 2950 Kapellen De heer Meynen A. Sparrenlaan 24 3270 Scherpenheuvel-Zichem

27

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

De heer Meyvis Leo Hoevensebaan 70 Familie Moons - Peeters A. Poorthoflaan 30 De heer Osterrieth Max Ph. Spethstraat 139 De heer Pauwels Pierre Hoevensebaan 202 B 4 De heer Pelckmans Rudy Kapelsestraat 240 De heer Platteau Dirk Essenhoutstraat 44 De heer Putcuyps Pierre Essenhoutstraat 310 De heer Robert F. Prinsendreef 6 Bus 11 Mevrouw Roggeman Barbra Ruyseveltslei 42 Familie Roggeman Robert Haagdoornlaan 7 De heer Schelfout Robert Silvesterdreef 11 Bus 5 Mevrouw Somers Maria Engelselei 13 Mevrouw Spur Elza Rue du Chenai 54 De heer Stokmans Jan Middendreef 40 De heer Thyssen Patrick Hoevensebaan 46 Mevrouw Van Cauwenbergh J. Hoogboomsteenweg 277 Fam. Van de Wygaert-De Vree Koning Albertlei 38 De heer Van de Wygaert Bob Platanendreef 67 Mevr. Van den Kerckhove Danielle Vijfdedreef 5 Mevr. Van den Kerckhove Nicole Reeboklaan 12 Mevr. Van Doninck Maria Hoevensebaan 202 B 3 De heer Van Dooren Gaston Zilverlindendreef 21 B 102 De heer Van Erck Rudolf Bevrijdingslei 24 Mevrouw Van Eylen (Geertje) Kon. Elisabethlei 41 De heer Van Gansen Jacobus Dorpsplein 21 Fam. Van Helvert - Joosens W. Hoevensebaan 188 Bus 3 Familie Van Hoof - Williame Kon. Elisabethlei 79 De heer Van Hoof Petrus Hoevensebaan 261 Bus 2 De heer Van Laarhoven Hubert Koerspleindreef 65 Familie Van Mechelen-Loopmans Asterlaan 7 Mevrouw Van Oncen Ria Kapelsestraat 90 De heer Van Rompaey Charles Zilverlindendreef 2 Bus 4 Fam. Van Strydonck-Osterrieth Kapelsestraat 47/1 De heer Van Tilborg Marc Berkenlaan 2 De heer Van Tricht Louis Chr. Pallemansstraat 2 Familie Verbist - Andries G. Graaf Henri Cornetlaan 7 De heer Verbruggen Gert Silvesterdreef 15 Bus 2 De heer Verpraet Petrus Reigerslei 8 De heer Vingeroets Geeraard Streepstraat 17 Familie Volant - Verbraeken L. Dorpsstraat 21 Familie Willems - Rottiers F. Kapelsestraat 260 De heer Willems Carlo Heidestraat Zuid 109 De heer Wuyts Henri Dorpsstraat 33 De heer Yzermans Frans Antwerpsesteenweg 49

2950 2180 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 6929 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2950 2940

Kapellen Ekeren Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Daverdisse Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Kapellen Hoevenen

28

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

LEON VAN AKEN INWONER VAN HOEVENEN EN KAPELLEN DEELNEMER AAN DE RONDE VAN FRANKRIJK

Roger Balbaert In Info-Kapellen 2010 nummer 2 bladzijde 7 werd kortweg vermeld dat Leon Van Aken ook een Kapellenaar was die ooit had deelgenomen aan de Ronde van Frankrijk. Buiten zijn geboorte- en overlijdensdatum werd er nog vermeld dat hij in Kapellen woonde in 1918 en ook na 1970. Er werd echter geen informatie bij gegeven.

Daarom willen wij graag onze leden meer in detail een overzicht geven van het leven en de prestaties van deze “Kapellenaar”.

Oorspronkelijk was Leon Van Aken geen Kapellenaar. Hij werd inderdaad te Hoevenen geboren op 6 september 1897 als zoon van de molenaar Constant Alexander Benedictus Van Aken en Maria Theresia Smits.

Constant Van Aken, geboren te Antwerpen op 5 juni 1874, trad op 29 april 1897 te Hoevenen in het huwelijk met Maria Theresia Smits, geboren te Hoevenen op 29 februari 1872. Een gezinsuitbreiding volgde zeer spoedig en ook een kroostrijk gezin liet niet op zich wachten.

Het gezin Van Aken-Smits woonde in Hoevenen in de Molenstraat nummer 77 (later 75) en telde 6 kinderen: Leon Van Aken: zie verder Victor Van Aken: geboren te Hoevenen op 4 oktober 1900. Hij trad op 4 oktober 1924 in het huwelijk met Vervoort Isabella, Frans Van Aken: geboren te Hoevenen op 18 oktober 1902 en op 11 februari 1928 gehuwd met Andriesen Josephina, Petrus Van Aken: geboren te Hoevenen op 1 april 1906, Anna Van Aken: geboren te Hoevenen op 4 augustus 1907 en gehuwd met Jaak Van Wijck, Jos Peter Louis (roepnaam Louis) Van Aken, geboren te Hoevenen op 28 juli 1915.

Na de eerste wereldoorlog werd de molen in 1919 afgebroken.

Noodgedwongen veranderde de beroepsloopbaan van Stan Van Aken.

Thuis baatte hij dan samen met zijn echtgenote nog de danszaalherberg “Victoria” uit die gelegen was in de Molenstraat nummer 87 in Hoevenen. De feestzaal veranderde nadien haar naam in “Witkap”.

Later werd hij bierverkoper, eerst voor de brouwerij Vandermolen te Stabroek en later voor de brouwerij Van Alsenoy te Oorderen.

29

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Zoon Leon, soms ook Leo geschreven, Van Aken volgde in Hoevenen de lessen van de lagere school in de gemeenteschool in de Kerkstraat.

Hij kreeg onderricht van 2 leerkrachten, namelijk de heer Louis Alexis Van Putten uit Kapellen en J.L. Purnaels uit Halle.

Vrij vlug stond Leon Van Aken op eigen benen. Onmiddellijk na het beëindigen van zijn studies aan de lagere school trad hij in dienst als bakkersgast bij een bakker uit Hoevenen.

Reeds op de leeftijd van 19 jaar werd Leon Van Aken voor de eerste maal vader. Zijn verloofde, Tempst Louisa, geboren te Hoevenen op 27 juli 1898, bracht op 26 augustus 1917 een dochter ter wereld. Zij was de dochter van Joannes Tempst en Joanna Catharina Hermans.

Gezien de ouders nog niet gehuwd waren werd het kind op de naam van de moeder ingeschreven als Tempst Eugenia (roepnaam Jenny) en werd zij opgevoed bij haar grootouders op de Antwerpsesteenweg in Hoevenen.

Op 16 februari 1918 verliet Leon Van Aken de ouderlijke woonst in Hoevenen - Molenstraat 87 en vestigde zich in Kapellen - Dorpsstraat 52.

Het is onmogelijk om al de adressen op te sporen waar Leon Van Aken met zijn gezin gewoond heeft. Volgens de kinderen zijn zij ongeveer een twintigtal keren verhuisd.

In voorbereiding op zijn huwelijk kwam Leon Van Aken reeds op 2 juli 1918 terug naar zijn geboortedorp en vestigde zich op het adres Molenstraat, 67.

Leon Van Aken trad in Hoevenen in het huwelijk op 20 juli 1918.

Wij vonden betalingsbewijzen terug uit de periode van 1 juli 1918 tot 1 februari 1920. Hij huurde dan een woning van de Bank van SintMariaburg in de Achterstraat nummer 34 te Hoevenen. Aanvankelijk betaalde hij 4,50 BEF huishuur per maand. Op 1 april 1919 werd de huishuur verdubbeld om op 1 november 1919 nogmaals “aangepast” te worden en verhoogd te worden tot 13,00 BEF per maand.

Het echtpaar Van Aken verhuisde dan naar de Achterstraat, 25 in Hoevenen. Op 27 februari 1925 verliet hij opnieuw zijn geboortedorp Hoevenen om te verhuizen naar Kapellen, Stationsstraat, 16. Bij die gelegenheid liet hij zijn beroep veranderen in “velomaker”.

Het gezin had nog altijd geen vaste stek gevonden en op 13 februari 1926 werd hun inboedel in de Stationsstraat opnieuw ingepakt om te verhuizen naar de Hoevensebaan nummer 99.

30

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Amper 1 jaar later verlieten zij Kapellen om op 31 mei 1927 te verhuizen naar de Markt in Wilmarsdonk waar op 23 september 1928 een tweede dochter werd geboren: Van Aken Elza Joanna.

Waar de familie Van Aken nog verbleven heeft is moeilijk te achterhalen. Wij weten wel dat zij in 1940 in Ekeren verbleven in de Nijverheidslei nummer 84.

Op 18 oktober 1951 verlieten zij de gemeente Ekeren om nogmaals naar Kapellen te verhuizen waar zij nu hun intrek namen op de Hoevensebaan nummer 159.

Enkele jaren later, namelijk op 27 maart 1954, werd de verhuiswagen eens te meer besteld om hun inboedel over te brengen naar Merksem, Ringlaan nummer 122.

Uiteindelijk vond de familie Van Aken rust want op 22 juni 1970 werd voor de laatste maal verhuisd en wij vonden de familie terug in Kapellen in de Vredestraat nummer 9.

Na het behandelen van de vele verhuisperikelen zullen wij nu verder de loopbaan van Leon Van Aken overlopen.

Na het einde van de eerste wereldoorlog kreeg hij op 18 juni 1919 een oproepingsbevel om te verschijnen voor de wervingscommissie als milicien, ingeschreven voor de lichtingen van 1917 tot 1919.

Gelukkig voor hem werd hij op 6 augustus 1919 definitief vrijgesteld van legerdienst gezien hij gehuwd was en vader van een kind.

Alhoewel Leon Van Aken zijn beroep van bakkersgast verder bleef uitoefenen is toch vanaf het jaar 1919 zijn naam regelmatig terug te vinden in de kranten voor het vermelden van zijn wielerprestaties.

8Y^Y!`KX!NO!PKWSVSO!GKX!3UOX! 'EOWZ]^ GKXKP!VSXU]2!7VdK!GKX!3UOX&!>Y_S]K! EOWZ]^&!OMR^QOXY^O!GKX!3UOX&!>OYX! GKX!3UOX&!<OXXc!GKX!3UOX(

31

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Op zondag 15 juni 1919 nam hij deel als beginneling aan de “Groote Prijs der Diamantnijverheid” ingericht door de Antwerpse Diamantbewerkersbond, Volksgazet en Sportwereld ten voordele van “Zonnestraal”, het werk voor de aan tering lijdende diamantbewerkers.

HST!dSOX!RSO\!RO^!`O\^\OU!NO\!LOQSXXOVSXQOX(!>OYX!GKX!3UOX!N\YOQ!RO^!

X_WWO\!++!KV]!\_QX_WWO\(!7\!aK\OX!+*0!NOOVXOWO\]&!NYMR!aST!ROLLOX! XO\QOX]!OOX!_S^]VKQ!^O\_QQO`YXNOX( Op zondag 22 juni 1919 nam hij deel aan de wedstrijd “De Groote Prijs der Moedige Renners”, een wedstrijd voor beginnelingen over 100 km. De renners vertrokken in Antwerpen en reden dan naar Geel.

Leon Van Aken eindigde hier op de vierde plaats na Spiessens, Coeckx en Eyckmans. Dezelfde dag werd de terugwedstrijd naar Antwerpen aangevat. De koers eindigde in Wilrijk op de velodroom “The Garden City”. De sprint moet hevig geweest zijn want zowel Spiessens als Coeckx kwamen ten val waardoor Leon Van Aken niet alleen de koers won maar ook het algemeen klassement op zijn naam schreef met 5 punten voor De Bruyn met 8 punten.

Leon kon profiteren van het bestaan van 2 dichtbijgelegen wielerbanen, namelijk deze in Sint-Mariaburg en deze in Wilrijk “The Garden City”.

Verliezen wij niet uit het oog dat Leon Van Aken in 1919 deelnam aan 34 koersen en daarbij 19 palmen mee naar huis bracht.

Hij werd beroepsrenner in het jaar 1920. Voor de 3 eerste jaren van zijn loopbaan vond hij geen wielerploeg om hem te sponsoren zodat hij alles op eigen kracht diende te realiseren.

32

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

> O Y X ! G K X ! 3 U O X ! K V ] ! X S O ^ ! Q O ] Z Y X ] Y \ N O! aSOV\OXXO\(

Een zeer gekende wielerwedstrijd was destijds “De Achturenkoers van Antwerpen”. Deze ploegenwedstrijd werd gereden in Wilrijk op zondag 29 augustus 1920. Leon Van Aken vormde een ploeg met Vos. Bij de deelnemers vonden wij Louis Mottiat, de winnaar van het Criterium der Azen, een wielerkoers van Bordeaux naar Parijs en terug over een afstand van 1.208 km. De renners vertrokken om 10 uur en de koers eindigde om 18 uur met om het halfuur een tussensprint. Bij het einde van het de 7 uur, er waren op dat ogenblik 245 km 800 meters afgelegd werd de wedstrijd stilgelegd door de hevige regenval. De koers werd gewonnen door de ploeg Van Hevel-Van Lerberghe met 41 punten. De ploeg Van Aken-Vos eindigde op de 7 de plaats met een totaal van 8 punten.

Op donderdag 16 september 1920 vonden wij hem ook terug bij de inschrijvingen voor het baankampioenschap van Vlaanderen. Deze koers was een eendaagse wedstrijd van 100 km, gereden door de gemeenten Koolskamp, Pittem en Egem met aankomst in Koolskamp.

Een eigenaardige koers was wel de wedstrijd die verreden werd op maandag 20 september 1920 tussen Brugge en Hoboken en die de naam “De Drie Zustersteden” meekreeg. Leon Van Aken was een van de 67 deelnemers, doch een juist klassement werd niet gepubliceerd.

Tussen de deelnemers vonden wij wel enkele zeer bekende namen: Marcel Buysse, Lucien Buysse en Felicien Lambot.

Na de winterperiode vonden wij onze Leon Van Aken voor het eerst terug op 17 april 1921. Hij reed toen op de velodroom van Gentbrugge een ploegkoers van 3 uur. De wedstrijd werd gewonnen door de ploeg Aerts-Spiessens met 10 punten, de ploeg Van ReethVan Aken eindigde op de 6 de plaats.

Tijdens de maand mei 1921 nam Leon Van Aken deel aan de Ronde van België. Er werden 5 ritten voorzien.

De eerste rit werd op 1 mei 1921 verreden tussen Brussel en Gent over een afstand van 287 km. De rit werd gewonnen door Jozef Vandaele, doch Leon Van Aken was niet terug te vinden in het klassement der 30 eerste renners.

33

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Deelnemen en de koers uitrijden was toch een huzarenstuk. Wij mogen niet vergeten dat er 86 renners aan het vertrek verschenen en er slechts 45 de koers uitreden, waaronder Leon Van Aken. ! Op 2 mei 1921 reden de renners van Gent naar Luik over een afstand van 280 km. De rit werd gewonnen door Jules Van Hevel in 10 uur 43 minuten en 5 seconden. Leon Van Aken kwam als 23 ste over de eindmeet en stond op de 31 ste plaats in het algemeen klassement. ! Na een welverdiende rustdag werd dan op 4 mei 1921 een rit verreden tussen Luik en Luxemburg over een afstand van 264 km.

De winnaar van de dag was Rene Vermandel. Hij reed die dag 14 uur 44 minuten en 36 seconden. Leon Van Aken vonden wij niet terug in het dagklassement doch in het algemeen klassement schoof hij naar voor op de 22 ste plaats. ! Op vrijdag 6 mei 1921 reden de renners van Luxemburg naar Namen over een afstand van 245 km. De winnaar die dag was Odiel Defraeye. Leon Van Aken eindigde op de 18 de plaats en ’s avonds vonden wij hem terug op de 19 de plaats in het algemeen klassement Er waren nog slechts 21 renners in koers. ! De laatste rit leidde de renners van Namen naar Brussel over een afstand van 294 km. De rit werd gewonnen door Lucien Buysse en Leon Van Aken eindigde op de 17 de plaats. Slechts 18 renners reden de ronde uit.

In het algemeen klassement vonden wij Rene Vermandel als winnaar met een totale tijd van 53 uur 17 minuten 37 seconden. Leon Van Aken eindigde op de 17 de plaats met een achterstand van 8 uur 21 minuten 50 seconden op de winnaar.

Rene Vermandel verdiende 3.240 BEF tijdens de ronde en Leon Van Aken diende het te stellen met een bedrag van 130 BEF. Op 15 mei 1921 nam Leon Van Aken deel aan de koers AntwerpenHerentals en terug, ingericht door de Antwerpse Pedaalridders. De wedstrijd liep over 100 km en werd gewonnen door Mortelmans. Leon Van Aken reed als 10 de over de eindstreep.

Een zeer ingewikkelde koers werd verreden op 5 juni 1921 op de piste van The Garden City in Wilrijk. Deze ploegkoers werd verreden met 14 duo’s en liep over 100 km met klassementspurten en 50 premiespurten. Daarenboven werd nog een premie van 200 BEF voorzien voor de ploeg die een ronde voorsprong zou kunnen nemen en eenzelfde premie werd ook voorzien voor de ploeg die de 100 km in minder dan 2 uur 30 minuten 52 seconden zou rijden, zijnde de tijd die de renners de week voordien nodig hadden om dezelfde afstand af te leggen op de piste van Parijs.

De wedstrijd werd gewonnen door de ploeg Spiessens-Aerts met 89 punten en de ploeg Luyck-Van Aken eindigde op de 9 de plaats.

34

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Op 12 juni 1921 reden de renners opnieuw van Antwerpen naar Herentals en terug. De winnaar, Debaets, legde de 110 km af in 3 uur en 6 minuten. Leon Van Aken eindigde op de 8 ste plaats. Er waren in totaal 72 deelnemers.

Het jaar 1922 werd een van de hoogtepunten in de loopbaan van Leon Van Aken. Op 7 mei 1922 kwam hij in de kopgroep aan in de wedstrijd Luik-Bastenaken-Luik, een klassieker over 218 km. De sprint werd gewonnen door Mottiat Louis voor Alberto Jordens en Laurent Seret. Leon Van Aken eindigde als 8 ste. De totale rijtijd van deze koers was 7 uur 27 minuten en 30 seconden.

Nauwelijks 1 maand later vinden wij Leon Van Aken in Parijs terug voor een lange en moeilijke Ronde van Frankrijk. De 120 renners vertrokken op 25 juni 1922 in Parijs om te trachten aldaar op 23 juli 1922 terug aan te komen.

Op basis van de gegevens van verschillende kranten konden wij Leon Van Aken volgen tijdens dit grote koersgebeuren. !

!

!

!

!

!

!

25 juni 1922, 1ste rit: Parijs-Le Havre, afstand 388 km. De rit werd gewonnen door Nyssen in een tijd van 15 uur 47 minuten 21 seconden. Leon Van Aken kwam als 12 de toe met een tijd van 16 uur 45 minuten 41 seconden, 27 juni 1922, 2 de rit: Le Havre-Cherbourg, afstand 364 km. Deze rit werd gewonnen door Bellenger (15 uur 7 minuten 53 seconden). Leon Van Aken eindigde pas op de 48 ste plaats met een tijd van 16 uur 56 minuten 25 seconden, 29 juni 1922, 3de rit: Cherbourg-Brest, afstand 405 km. De dagwinnaar was Jacquinot in 17 uur 30 minuten 4 seconden. Met een tijd van 18 uur 2 minuten en 14 seconden eindigde Leon Van Aken op de 30 ste plaats, 1 juli 1922, 4 de rit: Brest-Les Sables d’Olonne, afstand 412 km. De Belg Philippe Thys won de rit in 15 uur 16 minuten 24 seconden. In de daguitslag is Leon Van Aken nergens terug te vinden. Wij vonden wel dat hij die dag op de 35 ste plaats stond in het algemeen klassement, 3 juli 1922, 5 de rit: Les Sables d’Olonne-Bayonne, afstand 482 km.

De Fransman Jean Alavoine (bijnaam Gars Jean) begon aan een prachtige reeks overwinningen. Hij won die dag de rit in 19 uur 17 minuten 45 seconden. Amper 10 minuten later kwam Leon Van Aken in Bayonne toe na 19 uur 27 minuten en 27 seconden op de fiets gezeten te hebben, 5 juli 1922, 6 de rit: Bayonne-Luchon, een zware rit over 326 km.

Opnieuw was Alavoine de winnaar met een tijd van 14 uur 28 minuten 48 seconden. Nauwelijks 7 minuten later kwam Leon Van Aken toe met een tijd van 14 uur 35 minuten en 34 seconden. In het algemeen klassement klom hij op naar de 26 ste plaats, 7 juli 1922, 7 de rit: Luchon-Perpignan, afstand 323 km. Nogmaals kwam Alavoine als eerste over de eindmeet met een tijd van 12 35

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

!

!

!

!

!

!

!

!

uur 5 minuten en 43 seconden. Leon Van Aken had een slechte dag en kwam pas toe met een tijd van 12 uur 51 minuten en 9 seconden, 9 juli 1922, 8 ste rit: Perpignan-Toulon, afstand 412 km. Vanaf die dag begon de Belg Philippe Thys aan zijn zegereeks. Hij reed de rit uit met een tijd van 15 uur 47 minuten 18 seconden. Leon Van Aken eindigde op de 28 ste plaats doch zijn tijd werd nergens vermeld, 11 juli 1922, 9 de rit: Toulon-Nice, afstand 272 km. Philippe Thys won die dag met een tijd van 11 uur 40 minuten 12 seconden.

Leon Van Aken eindigde op de 27 ste plaats met een tijd van 12 uur en 1 minuut, 13 juli 1922, 10de rit: Nice-Briançon, afstand 274 km. Nogmaals won Philippe Thys, ditmaal met een tijd van 12 uur 50 minuten en 7 seconden. Wij vonden Leon Van Aken terug op de 38 ste plaats met een tijd van 13 uur 4 minuten en 44 seconden, 15 juli 1922, 11 de rit: Briançon- Genève, afstand 260 km.

Ritwinnaar was de Belg Masson in 10 uur 49 minuten 14 seconden.

Op een puike 11 de plaats vonden wij Leon Van Aken terug met een tijd van 11 uur 24 minuten en 15 seconden, 17 juli 1922, 12 de rit: Genève-Straatsburg, afstand 371 km.

Opnieuw werd Masson de winnaar van de dag met een tijd van 15 uur 15 minuten 43 seconden. Leon Van Aken kwam als 24 ste toe na een rit van 15 uur 39 minuten en 4 seconden, 19 juli 1922, 13 de rit: Straatsburg-Metz, afstand 300 km. De Fransman Gay won de rit na 12 uur 2 minuten 34 seconden. Leon Van Aken werd niet opgenomen in de daguitslag, 21 juli 1922, 14 de rit: Metz-Duinkerken, afstand 433 km. De Fransman Sellier won de rit met een tijd van 17 uur 7 minuten en 9 seconden. Leon Van Aken werd opnieuw niet opgenomen in de gepubliceerde daguitslag. Wij vonden wel dat hij op de 28 ste plaats stond in het algemeen klassement met een totale tijd van 230 uur 27 minuten en 32 seconden, 23 juli 1922, 15 de rit: Duinkerken-Parijs, afstand 340 km. De Belg Philippe Thys won in de hoofdstad van Frankrijk met een tijd van 14 uur 36 minuten en 57 seconden. Bijna anderhalf uur later kwam Leon Van Aken toe met een tijd van 16 uur 2 minuten en 40 seconden.

Slechts 38 renners bereikten de eindmeet. De ronde werd gewonnen door de Belg Firmin Lambot voor Jean Alavoine en Felix Sellier. Hij legde de totale afstand van 5.375 km af in 222 uren, 8 minuten en 6 seconden.

Leon Van Aken eindigde eervol op de 28ste plaats, zij het wel met een achterstand van 24 uur 12 minuten en 9 seconden.

De renners reden telkens 1 rit gevolgd door een rustdag.

36

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

Bewonderenswaardig voor Leon Van Aken was wel dat hij als individuele renner de ronde meereed. Hij had dus geen ploegmaats om hem eventueel te helpen en ook geen ploegleider die hem, indien nodig, bijkomende informatie kon verstrekken. Dat wil ook zeggen dat Leon zelf moest instaan om bij een technisch defect zijn rijwiel te herstellen en hij ook alleen moest zorgen dat hij ergens bevoorrading kon vinden. Vergeten wij niet dat de renners meestal meer dan 15 uur op de fiets zaten.

De heer Achiel Van den Broeck vermeldt in zijn werk: “Geschiedenis der Ronde van Frankrijk” dat Leon Van Aken in het jaar 1922 gans alleen de kleuren verdedigde van de ploeg “Claude Delage”. De firma Ets Claude Delage uit Clichy in de Seinestreek in Frankrijk was een weinig succesvol merk voor de constructie van auto’s en motorfietsen.

Deze bron wordt nergens bevestigd. Het is dus bijna zeker dat Leon Van Aken weinig of geen steun ontving van deze sponsor.

Bij zijn terugkeer in Hoevenen werd Leon Van Aken uitbundig gevierd.

Een grote stoet trok door zijn geboortedorp.

Aan zijn supporterslokaal bij Jos Schuermans-Van Broeckhoven in de Kerkstraat werd een groot paneel opgehangen met de volgende tekst: 3KX!YXdO!G\SOXN!>OY!GKX!3UOX!LST!dSTXO!^O\_QUYW]^!`KX!NO!CYXNO!GKX! 8\KXU\STU( >OYX 6O!WOX]MROX!`KX!RO^!XSO_aO!UaK\^SO\& GO\aKMR^OX!_!WO^!`OOV!ZVOdSO\& AWNK^!QST!_aO!^KKU!ROL^!`YVL\KMR^& HST!RKNNOX!RO^!dYY!`KX!_!`O\aKMR^(

37

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

:O^!aO\U!S]!daKK\&!^YMR!XSO^!`O\`KK\N& 7OX!]^O\UOX!aSV!WO^!UVYOUOX!WYON!QOZKK\N& ;X!]^KK^!YW!KV!NO!^OQOX]VKQOX ?O^!QON_VN!^O!U_XXOX!`O\N\KQOX( 3VdYY!]^\OOP^!QST!XKK\!OO\!OX!\YOW AW!OOX]!^O!aY\NOX!YXdO!UKWZSYOX( Een zekere “Alex” las het volgende welkomstwoord voor bij het talrijk opgekomen publiek: 4O]^O!G\SOXN& :O^!dST!WST!^YOQOVK^OX!LST!_aO!SX^\ONO!SX!_a!QOLYY\^ONY\Z&!F!SX!XKKW!NO\!

Q\OX]LOaYXO\]!`YY\OO\]^!OX!SX!XKKW!`KX!ROOV!NO!QOWOOX^O!^O!LOQ\YO^OX! OX!^O!`O\aOVUYWOX( <K&!LO]^O!`\SOXN&!_S^!QKX]MRO\!RK\^O!T_SMROX!ROOV!NO!QOWOOX^O!F!aOVUYW! ^YO(!HOUOX!OX!aOUOX!ROLLOX!aST!`KX!F!QO]Z\YUOX&!YW!F!QO\ONO^aS]^!OX! KXQ]^SQ!aO\N!NO!`\KKQ!QO]^OVN2!hJKV!>OY!RO^!`YVRY_NOX&i(!?KK\!aST!aS]^OX! ^YMR!aOV!&!aSO!QST!aKK\^&!OOX!OMR^O!GVKKW]MRO!ZYVNO\TYXQOX&!U\KXSQ!OX !

WO^!OOX!YXa\SULK\OX!aSV!YW!^Y^!RO^!OSXNO!^O!`YVRK\NOX( JYYKV]!SX!Q\YY^O!]^ONOX!SONO\!SXaYXO\!PSO\!S]!YZ!dSTX!WKMR^SQO!QOLY_aOX&!

YZ!dSTX!Q\YY^]MRO!ZVOSXOX&!YZ!dSTX!WYX_WOX^OX&!dYY!dSTX!aST!PSO\!YZ!F(!

JYYKV]!NO!]^ONOVSXQOX!R_XXO!U_X]^]^_UUOX!OO\LSONSQOX&!dYY!aY\N^!QST! LOWSXN!OX!QOgO\N!NYY\!ROOV!NO!QOWOOX^O(!JYY!KV]!NO!`\OOWNOVSXQOX!SX! NO!]^ONOX!SX!LOaYXNO\SXQ!]^KKX!`YY\!KV!aK^!WO\UaKK\NSQ!S]&!dYY!YYU! ] ^ K K X ! X S O ^ ! K V V O O X ! _ a O ! W O N O L _ \ Q O \ ] ! W K K \ ! Y Y U ! R O O V ! N O ! a O \ O V N ! S X! LOaYXNO\SXQ!`YY\!F&!NOX!VSO`OVSXQ!`KX!:YO`OXOX&!dYKV]!NO!QKdO^^OX! ]MR\ST`OX( GOOV!VOON!OX!^OQOX]VKQ!ROL^!QST!QORKN!YZ!NSO!VKXQOX!VKXQO!OX!WYOSVSTUO! aOQ&!WKK\!X_!QST!dST^!^O\_QQOUOO\N!LST!_aO!QOVSOPNO!`\Y_a!OX!USXN&!^_]]OX ! _ a ! L V Y O N ` O \ a K X ^ O X ! O X ! ` \ S O X N O X ! d _ V V O X ! N O d O & ! O X ! N Y Y \ ! N O d O ! d Y Y! Q O W Y O N O V S T U O ! Y X ^ ` K X Q ] ^ ! O X ! N Y Y \ ! R _ X X O ! ^ \ Y _ a O ! Q O X O Q O X R O S N ! N Y O X! `O\QO^OX!aK^!KV!OVVOXNO!QST!YZ!NSO!WKKXN!ROL^!KPQOdSOX( :SO\LST!LSON!SU!F!NKX!YYU!KV]!KKXNOXUOX!`KX!NOdOX!RO_QVSTUOX!NKQ!OXOX! LVYOWOX\_SUO\!KV]!^OUOX!`KX!YX`O\L\OOULK\O!`\SOXN]MRKZ!OX!WO^!NO! `K] ^ O !R YY Z! N K^ !W OX ! F! K KX ] ^ KK X N O !T KK \! KV ] !U KW Z SY OX ! d Y_ NO ! W YQ O X! _S^\YOZOX( Op 5 september 1922 reed Leon Van Aken mee in de “Groote Prijs van Brasschaat”, een wedstrijd over 175 km.

Voor het vertrek huldigde de heer Frans Helsen namens de inrichters Leon Van Aken met de volgende woorden: h>KK^!WST!NKX!YYU!XYQ!^YO&!WSTXROO\&!F!NO!LO]^O!\OXXO\!YXdO\!]^\OOU!`YY\! ^O!]^OVVOX&!YXdO!`\SOXN!>OYX!GKX!3UOX!_S^!:YO`OXOX(!<K&!_S^!YXdO!BYVNO\'!

OX!=OWZOX]^\OOU!S]!RST!NO!LO]^O(!;X!`O\]MROSNOXO!UYO\]OX!ROOP^!RST!dSMR! NYOX!YZWO\UOX!OX!XYQ!LSTdYXNO\!SX!NO!VKK^]^O!CYXNO!GKX!8\KXU\STU!+1,,! aKK\!RST!KV]!YX`O\dY\QNO!OOX!O\OZVKK^]!aS]^!^O!`O\Y`O\OXi( Leon Van Aken ontving daarna een prachtig bloemstuk verzorgd door de heer Stappaerts.

38

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

In de eindsprint van voornoemde wedstrijd haakten Louis Budts, Leon Van Aken en Lucien Buysse in elkaar. Leon Aken kwam zwaar ten val en eindigde de wedstrijd op de 17 de plaats.

Vedette zijn bracht ook verplichtingen mee. Zo werd op 24 september 1922 een Prijs Leon Van Aken ingericht, een baankoers voor beginnelingen. Het vertrek was voorzien bij Jos Schuermans in de Kerkstraat. Leon schonk een koerstrui aan de winnaar.

Zijn prestaties in de Ronde van Frankrijk waren niet zonder gevolgen gebleven. Vanaf 1 januari 1923 kreeg hij een contract aangeboden door de Belgische wielerploeg “Wonder Dunlop”. Zijn ploegmaats voor dat jaar waren: De Waele Maurice, Defraeye Odiel, Jumet Joseph, Roelens Robert, Tailleu Odiel, Thollembeek Emile, Van de Stel Jan (Nederland), Verschueren Denis, Walraevens Frans en Wiersma Frits (Nederland).

De Ronde van Frankrijk 1923 bracht niet het verhoopte succes. Wij geven hierna een kort relaas over zijn wedervaren in deze rittenkoers voor zover deze in de archieven bewaard zijn gebleven.

In Parijs waren er in totaal 139 vertrekkers, onderverdeeld als volgt: ! 29 renners in de eerste categorie, ! 24 renners in de tweede categorie, waaronder Leon Van Aken, ! 86 toeristen.

De renners vertrokken in het midden van de nacht voor een lange wedstrijd tussen de 320 en de 480 km en dit over zeer slechte wegen. Om hen enigszins te laten recupereren werd er slechts om de 2 dagen gekoerst. !

!

!

!

!

24 juni 1923: rit 1: Parijs-Le Havre, 381 km. Winnaar was de Fransman Jacquinot met een tijd van 13 uur 51 minuten en 56 seconden. Leon Van Aken eindigde op de 45 ste plaats en kwam 43 minuten en 33 seconden na de winnaar toe in Le Havre.

26 juni 1923: rit 2: Le Havre-Cherbourg, 371 km. De winnaar E. Bottechia deed de afstand in 14 uur 11 minuten en 41 seconden.

Leon Van Aken eindigde op de 24 ste plaats met een tijd van 14 uur 25 minuten en 19 seconden.

28 juni 1923: rit 3: Cherbourg-Brest, 405 km. De rit werd gewonnen door H. Pelissier met een tijd van 15 uur 44 minuten en 15 seconden. Leon Van Aken eindigde als 23 ste met een tijd van 16 uur 09 minuten en 58 seconden.

30 juni 1923: rit 4: Brest-Les Sables d’Olonne, 412 km. Ritwinnaar De Jonghe reed die dag 15 uur 13 minuten en 30 seconden. Leon Van Aken kwam toe als 25 ste met een tijd van 15 uur 42 minuten en 13 seconden.

2 juli 1923: rit 5: Les Sables d’Olonne-Bayonne, 482 km. Deze zware rit werd opnieuw gewonnen door Jacquinot in een tijd van 20 39

’t Bruggeske 44ste jaargang – juni 2012 – nummer 2

!

!

!

!

!

!

!

uur 16 minuten en 26 seconden. In de eindsprint plaatste Leon Van Aken zich op de 7 de plaats met eenzelfde tijd als de winnaar.

4 juli 1923: rit 6: Bayonne-Luchon, 326 km. Ritwinnaar was Alavoine in een tijd van 16 uur 02 minuten en 22 seconden. Leon Van Aken was 39 ste op 3 uur 07 minuten en 42 seconden van de winnaar.

6 juli 1923: rit 7: Luchon-Perpignan, 323 km. Opnieuw was Alavoine de winnaar. Leon Van Aken eindigde op de 18 de plaats met een achterstand van 23 minuten en 19 seconden op de winnaar.

De dagbladen vermeldden wel dat Leon Van Aken tijdens de eerste 7 ritten in totaal 250 BEF had verdiend.

8 juli 1923: rit 8: Perpignan-Toulon, 392 km. De rit werd gewonnen door de Belg Lucien Buysse met een tijd van 16 uur 15 minuten en 55 seconden. Leon Van Aken eindigde die dag op de 36 ste plaats.

Hij kwam 1 uur 33 minuten en 36 seconden na de winnaar aan de eindmeet.

10 juli 1923: rit 9: Toulon-Nice, nogmaals gewonnen door Alavoine en Leon Van Aken eindigde op de 32 ste plaats met een achterstand van 53 minuten en 40 seconden.

12 juli 1923: rit 10: Nice-Briançon. H. Pelissier behaalde zijn tweede ritzege met een tijd van 12 uur 15 minuten 29 seconden.

Als 28 ste kwam Leon Van Aken toe met een tijd van 13 uur 22 minuten en 58 seconden.

14 juli 1923: rit 11: Briançon-Genève, opnieuw was H. Pelissier ritwinnaar en Leon Van Aken eindigde op de 30 ste plaats. Hij kwam 1 uur 17 minuten en 42 seconden later toe dan de winnaar.

16 juli 1923: rit 12: Genève-Straatsburg, 377 km. De renners vertrokken om 2 uur ’s nachts. Leon Van Aken werd echter gedwongen door zijn rijwielfabriek om op te geven. Hij mocht niet starten omdat zijn ploegleider hem niet kon verder helpen met het technische defect aan zijn koersfiets.

Leon Van Aken liet de moed niet zakken. Hij kwam zo vlug mogelijk terug naar zijn geboortestreek. Reeds op 22 juli 1923 reed hij mee in de Grote Prijs van Sint-Mariaburg, een ploegkoers over 100 km. Zijn ploegmaat was Louis Budts.

Op 5 augustus 1923 nam hij 2 koersen voor zijn rekening. ’s Morgens reed hij een Australische achtervolging op de piste van de Garden City waarin hij 2 de eindigde na de winnaar Méchant. ’s Namiddags nam hij dan deel met zijn collega Louis Budts aan een ploegkoers over 100 km. Vermoeidheid speelde misschien toch wel een rol want de ploeg Van Aken-Budts eindigde op de 11 de en laatste plaats.

Wordt vervolgd.

40

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT ’T BRUGGESKE HEEMKRING HOGHESCOTE VZW. ESSENHOUTSTRAAT 59 2950 KAPELLEN AFGIFTEKANTOOR: KAPELLEN 1 P 806083

COPY SERVICE CENTER KOPIES Inbinden Plastificeren Printen Kleurkopieën DORPSSTRAAT 50 - KAPELLEN 2950 TEL: 03.605.42.67 e-mail: copyservicecenter@skynet.be

BELGIË BELGIQUE P.B. 2950 KAPELLEN 1

BC 30832