Hobonia 1973-4 december A4 by Heemkring Hoghescote

H0B0N IA TIJDSCHRIFT

KULTURELE HEEMKRING H O O G B O O M

JAARGANG 2 N R 4 DECEMBER 1973.

HOBONIA DRIEMAANDELIJKS IrIJDSCFiRIFP CULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

Varantwcordelijk uitgever : P. Van Velthaven HuogboomsteQnweg I 8 4 2130 Braeechaat.

DEOUDE SINT--SEBASTIAANSGILDE VAN HOOGBOOM. (Thans gevestigd op Zilverenhoek.) B i j gelegenheid van con bezoek aan h e t l o k a a l van de S i n t Sebastiaanagilde op Z i l v e r h o e k -Ekeren werden ons b e r e i d w i l l i g ' de oude voorwerpen getoond d i e de genoemde s c h u tte rs g ild © nog b e z i t . Op grond van een oude g i l d e v l a g , dragend de b e e l t e n i s v a n Sint-Sebastiaan alsmede h o t i n s c h r i f t "Hoogboom" en h e t . jaart a l 1758, word i n 1958 een tweehonderdjarig bestaan van de g i l de l u i s t e r r i j k herdacht en g e v i e r d . Z i j , d o i n r i c h t e r s van bedoelde j u b e l v i e r i n g , waren z é é r b e scheiden. Ve r m o e d e l i j k wisten ze n i e t s van oudere datum. Z e hielden z i c h i n i e d e r geval s t r i k t aan de gekende ouderdom van hun v l a g . E n ze gingen, o f dachten, n i e t v e r d e r Maar, d e waardin d i e ons b i j - h e t bezoek t e woord stond, was n i è t w e i n i g verbaasd - e n f i e r o o k ! - t o e n we mededeelden d a t -hun s c h u t t e r s g i l d e , n a m e l i j k de o o r s p r o n k e l i j k e "Sint-Sebastiaans-b i l d e van Hoogboom" heel wat ouder i s dan 200 j a a r ( i n 1958). Ja, aan de hand van de bevindingen en aantekeningen d i e i n en u i t onze Ekerse'archiefstukken konden doen, s t a a t h e t inderdaad v a s t , d a t i n 1520 reeds een " s c h u t t e r i e binnen Hooch-boome" bestond ( c f r . h e t leenboek van g r a a f Antoon van L a l a i n g " i n . h e t R i j k s a r c h i e f ,te:Antwerpen, verzameling Ekeren, n r 644, f ó i o 24). Het l i j d t n i e t de minste t w i j f e l d a t w i j i n I520 w e r k e l i j k

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 69

t e doen hebben met de Sint-Sebastiaansgilde van Hoogboom die w i j i n dokumenten u i t de 17de eeuw nominatief l e r e n kennen. Zb weten w i j o.m. d e navermelde f e i t e n : - I n I648 bekwam de Sint-Sebastiaansgilde van Hoogboom dé' vrijdom van b i e r a c c i j n s vanwege h e t Ekerse Dorpsbestuur cm j a a r l i j k s op h a a r t e e r f e e s t e n 5 tonnen b i e r door de g i l d e broeders t e d r i n k e n . Vroeger had de Hoogboomse s c h u t t e r s g i l d e een " v r i j d o m " v o o r 3 tonnen p e r j a a r. D i t edel v o c h t diende "guldsgewijse op de vergaaderinge g e d r o n k e n " . De g i l d e kwam weliswaar met deze 3 o f 5 tonnen p e r j a a r n i e t t o e , want de gildebroeders dronken graag en h e t b i e r met " v r i j d o m " w e r d soms op één "verjaadag" opgedronken. En de g i l d e moest z u l ke "teerdagen ende vergaderingen s i a e r s w e l v i j f à ses r e i j s e n onderhouden". Gezondheid -De Edele Handboog t e Hoogboom ( _ de S i n t - S e b a s t i a a n s g i l de van Hoogboom) bekwam i n 1724 een (hernieuwd) o p perkament gedrukt reglement t o t onderhoud van de t u c h t i n de g i l d e , g e geven t e Leuven op 23 mei 1724, getekend door J . Damme, s e k r e t a r i s van de Opper- en Onderregimenten van de Edele Hand— boog van Brabant en Mechelen.(Gemeentelijk a r c h i e f Ekeren, Bestuurskollege van 21 december I 8 2 9 ) . -De Graaf van Hoogstraten werd i n 1726, samen met de Grav i n , p l e c h t i g ingehaald t e Ekeren, a l s hoer van h e t dorpe. Aan de Sint-Sebastiaansgilde van Hoogboom was de e e r voorbehouden Z i j n e E x c e l l e n t i e op t e wachten t e Brasschaat b i j d e 70

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 70

dorpsgrens e n de hoge g a s t l u i s t e r r i j k t e begroeten. E e r s t n a — dien kwamen de andere Ekerse g i l d e n aan de b e u r t . ( R i j k s a r c h i e f Antwerpen, Verzamelijng Ekeren, n r 3 ) . —In 1740 t e e r d e de Hoogboomse g i l d e op Sint—Sebastiaansdag ten huize van P e t e r Bresseleers op Hoogboom. X x

D i t z i j n f e i t e n d i e onbetwistbaar aantonen welke voorname r o l de Sint—Sebastiaansgilde van Hoogboom i n h e t Ekerse dorps— leven speelde . . . e n hoevele honderden j a r e n ze reeds bestaat. We weten n i e t p r e c i e s wanneer de Sint—Sebastiaansgilde van Hoogboom . . . e e n l o k a a l vond op Z i l v e r e n h o e k . Wa a r s c h i j n l i j k begin van deze eeuw. I n 1905, wanneer t e Ekeren de 75ste v e r — j a r i n g van de Onafhankelijkheid van B e l g i ë werd gevierd, stapte de Sint—Sebastiaansgilde van Zilverenhoek mee i n de j u b e l s t o e t d o o r Ekeren's s t r a t e n .

Ekeren.

Kanora.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 71

DE WILAARD TE HOOGBOOM. Wij hebben deze b i j d r a g e o v e r de Wilaard t e Hoogboom w i l len s c h r i j v e n , omdat w i j z e l f onlangs riskeerden ons t e v e r gissen met de s i t u e r i n g van de Hoogboomse Wilaard. D i t kwam zc: Iemand, d i e z i c h g i n g vestigen n a b i j h e t Hoogbooms K r u i s vroeg ons n a a r een huisbenaming aangepast aan d e p l a a t s o f de l i g g i n g van z i j n toekomstige woonst. De man, d i e b l i j k baar z i n had v o o r h e t behoud van "Eigen Schoon", w i l d e aan z i j n h u i s de naam geven van een vroeger toponiem i n de o m geving van h e t Hoogbooms K r u i s . Een o g e n b l i k dachten we toen dat de plaatsnaam " W i l l a e r t " o f "Wilaard" d a a r geschikt kon wezen; spoedig e c h t e r s t e l d e n we onze v e r g i s s i n g v a s t en we herinnerden ons, d a t de Hoogboomse " W i l l a e r t " o f "Wilaard" NIET gelegen was b i j h e t Hoogbooms K r u i s . Waar dan wel ? D i t v e r t e l l e n we U zo d a d e l i j k . E e r s t w i l l e n we U v e r k l a ren hoe h e t kwam, d a t w i j d e " W i l a a r d " - f o u t i e f - wilden s i tueren b i j h e t Hoogbooms K r u i s . Op de hoek van ( d e ) Kapelsesteenweg en ( d e ) Hoogboomsteenweg, v l a k tegenover de g r o t e p o o r t van h e t Z i l v e r h o f , s t o n d t o t v M r enkele j a r e n een h u i s met een lange voorgevel langs de Kapelsesteenweg. H i e r woonde van 1923 t o t 1937 de koopman-handelaar P.M.F. W i l l a e r t ( l e t op de naam;) H i j was geboren t e Antwerpen op 30.6.I890 e n was i n 1921 t e Antwerpen gehuwd met E.H. Van Haeren. I n 1923 kwam h i j o v e r van de Rubenslei, I 2 , Antwerpen, e n vestigde z i c h t e Ekeren aan

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 72

het Hoogbooms K r u i s , waar h i j b l e e f wonen t o t 1937. I n d i t j a a r v e r t r o k h i j n a a r ( d e ) F r a n s e l e i t e Kapellen ( c f r . Gemeentearchief Ekeren, b e v o l k i n g s r e g i s t e r I92I-1930, n r 7 , b l . 1 3 1 ; I d . , 1931-1940, n r . 2 5 , b l . 7264). De familienaam " W i l l a e r t " i s nadien b l i j v e n voortleven ook i n ons geheugen; h i j s t i c h t t e b i j ons z e l f s even verwarring met de oude, plaatsnaam ' W i l l a e r t " o f ' W i l a a r d " t e Hoogboom. Waar p r e c i e s l a g t e Hoogboom de oude " W i l l a e r t " o f "Wilaard" ? Deze plaatsnaam i s e r thans v e r u itg e s to rv e n en weinigen z u l — l e n de p l a a t s van de oude " W i l l a e r t " nog kunnen aanwijzen. " W i l l a e r t " i s de oude toponymische benaming v o o r een p l e k g e — legen t e n oosten van de h u i d i g e Kon. A s t r i d l a a n en t e n noorden van de Bunderbeek, n a b i j d e tegenwoordige Prinsendreef. H e t toponiem " W i l l a e r t " wordt d a a r reeds vermeld i n 1597 (Rijks— a r c h i e f Antwerpen, Ekeren, 176, f o l . 3 2 ) a l s "een s t u c k l a p t gen. d e W i l l a e r t , 4 2 gem., b i n n e n de prochie van Cappelle." Men bedenke h i e r b i j , d a t de p l a a t s van de " W i l a a r d " thans slechts een boogscheut v e r w i j d e r d l i g t van de grens tussen Ekeren e n Kapellen. De parochie Hoogboom bestond nog n i e t i n 1597 en de ' W i l l a e r t " behoorde alsdan t o t de parochie Kapellen. I n 1633 s p r e e k t men i n de oorkonden o v e r een p l a a t s " i n de W i l l a e r t s " e n op een p l a n van 1844 wordt de p l e k vermeld a l s "Wil Aard" i n de S e k t i e Hoogboom. Op h e t kadasterplan van heden komt de plaatsnaam v o o r onder de vorm " W i l l a a r d ! ' . Men kan de vragen s t e l l e r : Werd de plaatsnaam " W i l l a e r t " d e s t i j d s gegeven n a a r een persoonsnaam? O f komt h e t toponiem

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 73

" W i l l a e r t " ( l a t e r " W i l Aard" en "Wilaard") v a n "Wilde aard"? Of waar l i g t de e i g e n l i j k e oorsprong en betekenis van deze plaatsnaam? Nagenoeg e l k gehucht had e e r t i j d s z i j n " a a r d " . Te Kasterlee waren op h e t einde van de I7de eeuw n i e t minder dan negen "aarden". I n 'Kempische Landschapsgeschiedenis", u i t g . I 9 3 7 , handelt A l b . Van Gorp o v e r de "aarden". I n h e t begin waren het gemeenschapsgronden. Benamingen a l s schaapaard, koeaard, bremaard, e n z . z i j n van l a t e r e datum dan de gemene "aarden". D i t l i j k t ook h e t geval t e z i j n voor " W i l l a e r t " o f "Wilaard". I s " W i l l a e r t " o f "Wilaard" een a s s i m i l a t i e van " w i l d e a a r d " en v e r w i j s t h e t toponiem n a a r woeste ( h e i d e ) g r o n d ? . . . Het l a g n i e t i n onze bedoeling b i j deze gelegenheid grondig te vorsen naar de o o r s p r o n k e l i j k e betekenis van de " W i l l a e r t o f de " W i l a a r d " t e Hoogbosm. W i j w i l d e n enkel e r o p w i j z e n , dat men de cude Hoogboomse plaatsnaam " W i l l a e r t " o f "Wilaard n i e t mag verwarren met de l a t e r e familienaam " W i l l a e r t " n a b i j h e t Hoogooms K r u i s . De Hoogboomse Wilaard moet dan ook n i e t gesitueerd worden n a b i j h e t Hoogbooms K r u i s , maar, z o a l s we ' t hoger reeds aan erven, t e n oosten van ( d e ) Kon. A s t r i d l a a n en even noordwaarts van de Bunderbeek a l d a a r.

Ekeren

Bresseleers.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 74

HET PRAATJE VAN DE KWAKZALVER. Ocit h e t boek " De wonderdokter " van Janssens gelezen ? Dan herinner j e zeker nog de d i s c u s s i e s tussen d o k t e r Steven en kwakzalver Mante. Nu deze s t r i j d nog h i e r en daar i n s t i l t e gestreden wordt o f (haast) v o o r b i j i s , glimlachen w i j nog slechts b i j h e t horen van oude heelmethodes. J a ; glimlachen want spottend o f o n v e r s c h i l l i g d i e remedies b e k i j k e n , z o u meer dan onrechtvaardig z i j n . Zouden de kwakzalvers v o l l e d i g o n g e l i j k gehad hebben ??? I n gesprekken met oudere mensen heb i k g e t r a c h t oude medische recepten t e r u g t e l e r e n kennen. I n hoever z i j doelmatig e n / o f geloofwaardig z i j n , l a a t i k aan de l e z e r over.. B i j eventueel experimenteren d u r f i k e r n i e t a l t i j d a c h t e r staan. -Tegen reuma? - K l u t s een e i ( s c h a a l inbegrepen) i n een bokaal. Giet een kop a z i j n b i j ; ' s anderendaags i s de schaal weggeteerd. Ve r w i j d e r h e t e i v e l l e t j e , voeg een kop t e r p e n t i j n e r aan t o e . D i t a l l e s goed mengen, een dag o f twee dagen l a t e n rusten en h e t remedie i s k l a a r. Daarmee nu de zere p l a a t s i n w r i j v e n . H e t remedie h e e f t een s t e r k e g e u r, i s branderig maar i s doelmatig. - Op w i l d e kastanjes slapen g a f ook goede r e s u l taten. -Voor mensen d i e t e v e e l bloed z e t t e n ? D i t geneesmiddel t e l d e n i e t zozeer v o o r h e t a r r e keuterboerke o f de werkmens. H e t was eerder bestemd v o o r de dame van h e t hof,, d i e t e v e e l ( v r ) a t . Z i j l i e p n i e t graag l o n g e r rond met een rood hoofd.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 75

Daarom spoedde z i j z i c h naar de alchemist. I n de Donkse o f de Laarse beek zaten v e e l bloedzuigers. Een v i l i n de arm, een o f méer bloedzuigers op de p l a a t s gezet en a l s de b l o e d zuiger verzadigd was, v i e l h i j e r a f . De p a t i ë n t voelde z i c h reeds o n m i d d e l l i j k opgelucht. -Corpulente mensen, d i e t e v e e l water " z e t t e n " gebruiken het zgn. brandglas. Z i j p l a a t s t e n d i t op de arm o f de b i l en h e t water werd v e r w i j d e r d . -Een koude op h e t w a t e r ? D r i n k dan de t h e e met de mooie naam " Koningin d e r weiden " . D i t p l a n t j e g r o e i t op de lage weiden aan de Laarse beek. Andere mensen maakten een sterke thee getrokken u i t de w i l d e groene brems. -Een zwerende v i n g e r ? Maak een b r i j van lijnzaadmeel o f van w i t brood; z o h e e t m o g e l i j k ; e b r u i k e n om goed t e l a t e n aanrijpen. -Een weeroog ? Een gouden r i n g op een wollen doekje warm w r i j v e n en d i t dan tegen h e t weeroog houden.. -Tandpijn ? Een n a t t e handdoek om de voeten draaien, d a a r rond een wollen doek en r u s t i g gaan slapen. H e t bloed wordt • aldus n a a r beneden getrokken. Idem v o o r k e e l p i j n . - S u i k e r z i e k t e ? Varkensgras ( d i t g r o e i t tussen de karsporen en aan de grachten) plukken; d i t goed wassen en l a t e n drogen daarvan thee opschenken. Van deze thee I t o t 2 l i t e r p e r dag d r i n k e n . -Tegen hoge bloeddruk ? Een voetbad nemen (*- IO minuten) met mostaardzaadmeel.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 76

K l e m ? Kâ&#x20AC;˘eiendrek op h e t been o f baden i n een emmer a a l . Naar h e t s c h i j n t werd menige amputatie h i e r d o o r vermeden. -Krampen i n de benen ? Draag een w i l d e k a s t a n j e i n j e b r o e k zak. Men neemt aan d a t van deze v r u c h t een zekere s t r a l i n g uitgaat. - p l e u r i s ? Een h e e t bad nemen i n water waarin hooizaad gedaan werd. -Vaatten ? - I e d e r e morgen, wanneer men nog nuchter i s , d e v r a t ten l i k k e n . ofwel - e e n k i k v o r s a f t r e k k e n , aan de k l i n k van de deur h a n gen; a l s h i j droog i s z a l ook de v r a t verdwenen z i j n . ofwel - e e n aardappel s c h i l l e n , hem i n water leggen en e x ieo de v r a t w r i j v e n . -Eon kniezweer ? Een verso v i s i t e k a a r t van een koe halen, o p de zweer l e ,_en. De v u i l e s t o f f e n worden gemakkelijk u i t g e t r o k ken. - De r o o s ? Daarvoor z i n g men naar Geert L i j s e n op "Den D r i j hoek" t e Brasschaat. Deze kon met succes de roos a f l e z e n . -Maagpijn o f voor een goede stoelgang ? Wortels van de r a b a r berplant. Zoals j e hebt kunnen v a s t s t e l l e n , b i j n a a l l e z i j n eenvoudige, haast kosteloze remedies. De mens g i n g naar de l e z e r en v e r kocht z i j n t a n d p i j n , h e t k i n d droeg h o t goedkope mollepootje o f men g i n g w e r k e l i j k b i j moeder n a t u u r t e rade. H e t was d i k w i j l s een zoeken en h e t d i e n t gezegd soms waren de wegen n a a r de oplossing n i e t zo s l e c h t getekend. Vo o r wie - i n a l l e e r n s t

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 77

dan- t o c h neer van d i t w i l weten, r a a d i k dd l e c t u u r aan van "Een s c h a t van Oude recepten u i t Grootmoederstijd" Het i s opgesteld d o o r A. Van Belleghem; d r u k k e r i j E x c e l s i o r N.V. Somersstraat 22 Antwerpen. Ook een d e g e l i j k werk i s Le médecin des pauvres e t l e s 2000 Récettes U t i l e s door Beauvillard. Te n s l o t t e z i j n e r honderden v o o r s c h r i f t e n geneesmiddelen, waarvan honig de genezende f a c t o r i s .

R.G.

ACTIVITEITEN 1973. 1 9 / I / 7 3 - Algemene vergadering. 9/2/73 - Worstenbroodavond. 10/3/73 - Theaterbezoek: De Vr e k - Molière. 25/3/73 - Bezoek aan h e t museum "Het Steen" - Wandeling door Oude Antwerpen. 7/4/73 - Een namiddag met gepensioneerde Hoogbomenaars. 13/5/73 - Wandeling domein "Oude Gracht". 3/6/73 - Wandeling i n de Kalmthoutse Heide. 7/7/73 - Volksdansfestival t e Schoten. 27/7/73 - Dia-avond "Het d o m e i n Oude Gracht". 16/9/73 - To e r i s t i c h e zoektocht. 13- 1 4 / I 0 / 7 3 - Te n t o o n s t e l l i n g "Kunstenaars u i t eigen s t r e e k " . 27/10/73- Te e r f e e s t "Dennenburfhoeve" Kapellen. 3 0 / I I / 7 3 - Kerkconcert S t . J o z e f Hoogboom- i . s . m . k e r k k o o r. 1/12/73- S t . N i k l a a s s t o e t - E e r s t e Bovenbal.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 78

EKERSE JONGENS ALS SOLDATEN VAN NAPOLEON. De u i t g e v e r i j De V l i j t bezorgde i n I955 h e t boek "Soldaten van Napoleon", een h i s t o r i s c h , z e e r gedokumenteerd en knap geschreven werk door D r. K . C . P e e t e r s . I n genoemd werk v e r h a a l t de a u t e u r op boeiende w i j z e o.m. h e t soldatenleven en de l o t g e v a l l e n van Wilhelmus Kenis, een Kempische jongen u i t Loenhout behorende t o t de " c o n s c r i t s " d i e i n I806 (W. K e n i s was toen 2 I j a a r ) i n g e v o l g e een k e i z e r l i j k dekreet b i j d e Franse l e g e r s werden i n g e l i j f d . De h e l d van h e t boek maakte zeer v e l e n i z e r i e s en v e l e a v o n t u u r l i j k e evenementen en ernstige moeilijkheden mede. I n I 8 I 2 maakte h i j z e l f s a l s jager t e paard de z e e r t r a g i s c h e v e l d t o c h t van Napoleon haar Rusland mede. Wilhelmus Kenis i s één van de weinigen d i e h e e l huids en levend van deze beruchte v e l d t o c h t terugkwamen. I n I 8 I 4 was h i j g e l u k k i g weer t h u i s . . . n a 8 j a a r afwezigheid. Enkele j a r e n geleden, t o e n w i j h e t boek nogeens hadden h e r lezen, waren w i j j u i s t volop b e z i g met opzoekingen i n h e t g e m e e n t e l i j k a r c h i e f t e Ekeren. W i j t r o f f e n e n i n de a f d e l i n g van de b u r g e l i j k e stand meerdere akten aan b e t r e ff e n d e j o n , gens g e b o o r t i g van Ekeren welke t i j d e n s hun k r i j g s d i e n s t i n de l e g e r s van Napoleon gestorven waren. H i e r u i t b l e e k d u i d e l i j k dat v e l e van onze Ekerse jongens, d i e s t e l l i g ook a l s "cons c r i t s " werden opgeëist, o p v e r s c h i l l e n d e plaatsen v e r s p r e i d zaten i n de l a g e r s van Napoleon i n F r a n k r i j k o f i n de d o o r Napoleon veroverde gebieden i n Europa. Die vergeelde archiefstukken getuigen van de z e e r p i j n l i j k e

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 79

omstandigheden en h e t g r o t e l e e d d i e onze Ekerse jongens v e r re, z e e r v e r r e van h u i s hadden meegemaakt en doorstaan. Hierna enkele sprekende f e i t e n : 1. Leemans Corneel, " f Ăš s i l i e r " , behorend t o t de 7de k o m pagnie i n h e t 3de b a t a l j o n van h e t 56ste l i n i e r e g i m e n t van Napoleon, s t i e r f op 28 f e b r u a r i I806 i n h e t m i l i t a i r e z i e k e n huis t e Plaisance, tengevolge van hevige koortsaanvallen. H e t stadje Plaisance l i g t i n h e t zuiden van F r a n k r i j k n a b i j d e l a g e PyreneeĂŤn. H e t f r a n s e dokument vermeldt "Ekera" a l s naam van onze gemeente Eerkeren ( n u Ekeren). 2. W i l s Maarten, f u s i l i e r van de I s t e kompagnie i n h e t 5de bataljon van h e t 40ste l i n i e r e g i m e n t , o v e r l e e d op I 7 a p r i l 1809 i n h e t m i l i t a i r e h o s p i t a a l t e Wissembourg. D i t s t a d j e i s thans de hoofdplaats van h e t departement van de Beneden- R i j n i n F r a n k r i j k . Volgens h e t dokument was h i j g e b o o r t i g van "Bekeren" i n h e t departement d e r Twee Neten. De doodsoorzaak werd n i e t opgegeven. 3. Mathesen Petrus Josephus, o o k f Ăš s i l i e r , d e e l uitmakend van de 4de kompagnie i n h e t 4de b a t a l j o n van h e t 40ste l i n i e regiment, s t i e r f op 10 j u l i 1809, i n s g e l i j k s i n h e t m i l i t a i r e hospitaal t e Wissenbourg. De oorzaak van h e t o v e r l i j d e n werd h i e r evenmin vermeld. 4. Van Mol Antonius Franciscus, geboren t e Hoogboom op 28 mei 1787, zoon van Petrus Joannes van Mol u i t Berendrecht en van Anna Catharina G i j s e l s u t i Ekeren, werd op 22 j u n i 1807 voor k r i j g s d i e n s t i n h e t 50ste l i n i e r e g i m e n t opgenomen. H i j

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 80

s t i e r f op 7 o k t o b e r 18I0 i n h e t Jezuietenhospitaal van S a l a manca i n C a s t i l i a Spanje. Werd h i j d a a r betrokken b i j gevechten en gekwetst o f wat ? W e l l i c h t ingevolge navraag door de f a m i l i e , werden s l e c h t s i n I820 de bovenvermelde i n l i c h t i n g e n door h e t Sekretariaat-generaal van h e t M i n i s t e r i e van Oorlog te P a r i j s aan h e t gemeentebestuur van Ekeren doorgegeven, n a dat h e e l wat opzoekingen t e P a r i j s i n h e t l e g e r a r c h i e f werden gedaan. E r d i e n t opgemerkt, d a t Van Mol A . F. z i c h i n h e t F r a n se l e g e r had l a t e n i n l i j v e n a l s (betaalde) vervanger van W i l h e l mus Josephus Moretus u i t Antwerpen. 5. D e r i c k x , s o l d a a t g e b o o r t i g van "Hecre" ( a l d u s geschreven i n de Franse a k t e ) gelegen i n h e t departement d e r Twee Neten s t i e r f ep 17 j u n i 1811 i n h e t b u r g e r l i j k h o s p i t a a l van Douai, stad i n Noord- F r a n k r i j k . Doodsoorzaak weer n i e t vermeld. 6. W i l b o r t s Adriaan, 2 5 j a a r , f u s i l i e r i n de reservekompagnie van h e t departement d e r Twee Neten t e Antwerpen, g e b o o r t i g van Ekeren (geschreven a l s n u ) , zoon van de kleermaker Hubert Wilborts en van Joanna Hofkens. H i j s t i e r f i n de woning van z i j n ouders t e Ekeren-Donk op 24 november 1821. Deze mocht tenminste t h u i s s t e r v e n 7. De W i n t e r Petrus, 2 3 j a a r en g e b o o r t i g van Ekeren, k u r a s i e r, werd op 3 maart I 8 1 I t e S a r r e l o u i s i n D u i t s l a n d " g e reformeerd" en t e r u g gezonden n a a r h u i s , n a a r Brasschaat-dorp toen nog onder Ekeren, waar h i j toekwam op I 6 maart 1 8 1 I . Hoe ook, h i j was weer t h u i s : Om d i e reden was h i j z e k e r n i e t w e i nig gelukkig ! X x

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 81

Deze k a r i g e gegevens b e l i c h t e n a l l e s z i n s t r e f f e n d een speciaal aspekt van de drukkende toestand gedurende een b e l a n g r i j k en berucht t i j d s g e w r i c h t van de geschiedenis van ons v o l k .

Ekeren.

Kanora.

NIEUWJAARSWENS. Weer g a f een j a a r z i j n geheimen p r i j s . H o p e l i j k werden U n i e t t e v e e l i l l u s i e s afgenomen. Gelukkig kan de heemâ&#x20AC;&#x201D; kundige twee r i c h t i n g e n u i t : h i j wenst U en z i c h z e l f z o â&#x20AC;&#x201D; veel m o g e l i j k v e r r e en aangename dagen t o e , i n verleden en heden. Z o e r t o c h i l l u s i e s i n h e t verleden gestolen werden, weet dan d a t e r morgen weer v e l e andere naar ons lonken. " Seffens, i n 1974 " zouden w i j d i e graag met U i n een h e i m e l i j k e v r i e n d e l i j k h e i d w i l l e n beleven.

Het b e s t u u r.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 82

ONZE TENTOONSTFUING 13-14 OKTOBER 1973. Zelden ben i k zo graag uw verslaggever geweest a l s v o o r deze a c t i v i t e i t van onze k r i n g . E n t o c h ga i k e r m i j van v r i j maken met enkele c i t a t e n . Om de h e i l i g e o b j e c t i v i t e i t ook maar geen ogenblik ontrouw t e z i j n , h e r h a a l i k v o o r T3 enkele u i t s p r a k e n van deelnemers k u n s t e n a a r s , bezoekers, j o u r n a l i s t e n . Mag i k even g e z e l l i g s l o r d i g opdienen ? - Deze t e n t o o n s t e l l i n g ? Een m a n i f e s t a t i e om de h e r f s t van onze dagen gemakkelijker t e vergeten. - Neen, d A t had i k n i e t verwacht. I k zeg h e t e e r l i j k : " e n i g , f i j n . . . e n f i n , om nog eens i n t e r i c h t e n . " -"Een h e e r l i j k weekend i n Hoogboom : " -"De k u l t u r e l e k r i n g Hobonia u i t Hoogboom ( . . . ) h e e f t nog a n dere p i j l e n op de boog. ( . . . ) Jammer genoeg was de t e n t o o n s t e l l i n g s l e c h t s ĂŠĂŠn weekend v o o r h e t p u b l i e k t o e g a n k e l i j k . " (G. V.A. - 17-10-73.) - A l l e exposanten - u r e n b e z i e l d met de w i l z i c h z e l f t e m a n i festeren op p i c t u r a a l , g r a f i s c h e n s c u l p t u r a a l v l a k . E n v o o r iedereen - z i j h e t met n i v e a u v e r s c h i l - g e l d t de spreuk: " I e d e r e scheut i s geen r o o s " o f , z o a l s Permeke h e e f t gezegd: " I e d e r schot i s geen haas." ( R . Geerts u i t Z w i j n d r e c h t ) . I k meen d a t aan deze indrukken n i e t s h o e f t toegevoegd t e worden. De kunstenaars voelden z i c h aanvaard en begrepen, d e bezoekers dachten d a t ze aangesproken waren d o o r de k u n s t , d e i n r i c h t e r s ervaarden d a t z e beloond werden v o o r hun werk. D a t a l l e s k l e u r t de toekomst I 83

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 83

El\TKFLE ZEGSWIJZE

BOERENWIJSHEDEN UIT ONZE STREKEN. ( v e r v o l g ) x x x

Nadat i k i n een v o r i g a r t i k e l v o o r a l de k i n d e r r i j m p j e s en kinderspelen u i t onze s t r e e k behandelde, w i l i k nu s p e c i a l e aandacht geven aan hetgeen i k algemeen " v o l k s e u i t s p r a k e n " zou noemen. Daar h i e r zovele j a r e n t e r u g de bevolking e e r d e r u i t werkmensen aan een o f ander " h o f " en landbouwers bestand, zullen de zogenaamde boerenwijsheden de hoofdbrok vormen. Dat de boer een s t u k eigen t a a l maakt en u i t d r a a g t , weten we reeds. Hoeveel u i t d r u k k i n g e n u i t hun t a a l werden i n onze a l gemene t a a l wel binnengesmokkeld ? Dat g a a t van "de handen aan de ploeg s l a a n " o v e r " t e v e e l h o o i â&#x20AC;˘ p z i j n v o r k nemen" naar " h e t k a f , d a t steeds van h e t koren moest gescheiden worden" enz. e n z . D e z e zegswijzen o f t r e f z i n n e n z i j n e c h t e r t e v e r i n onze t a a l binnengesmokkeld on z o a l s " i e t s aparts" t e beschouwen. Ons i s h e t om de l o c a l e , h a a s t Hoogboomse u i t s p r a k e n t e doen. Onze mensen "op den b u i t e n " , i n d i r e k t k o n t a k t met weer en wind, met zon en maan en s t e r r e n , met de seizoenen... moesten een t a a l hebben, s o e p e l , d i r e k t en d u i d e l i j k om hun e r v a ringen, hun a f h a n k e l i j k h e i d , h u n omgang met d i t a l l e s t e kunnen u i t e n . Vandaar deze reeks v e e l g e b r u i k t e weerspreuken: - "Droge meert i s goud weerd, a l s ' t i n a p r i l maar regenen w i l . " Een v a r i a n t e op h e t meer frekwente "een n a t t e meert i s w e i n i g weerd." o f "een droge meert en een n a t t e a p r i l i s de boeren n a a r hun z i n . "

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 84

Medegedeeld d o o r N e l l e s Donckers u i t de P o e l d r e e f z i j n vader was landbouwer op h e t "Goed" van Guyotte. Een b o e r i n u i t Hoogboom speelde m i j volgende u i t s p r a k e n door: - "MMeert r o e r t z i j n s t e e r t , a p r i l d o e t wat h i j w i l " waarmee men e n e r z i j d s de a c t i v i t e i t van maart en a n d e r z i j d s h e t g r i l l i g e icarakter van a p r i l aanduidde. - " N o o i t a p r i l zonder aren, n o o i t mei zonder bloem." - " A p r i l , zwoel e n n a t brengt koren i n ' t v a t . " - "De dwaze maart heeft knepen i n z i j n s t a a r t . " - " S t o f i n maart i s goud waard." - "Een droge maart i s goud waard, een n a t t e mei g e e f t b o t e r i n de w e i . " - "Een a p r i l met v e e l regen, b r e n g t ' t j a a r veel zegen." Een ex-landbouwer u i t de Polder beweerde h i e r veel gehoord t e hebben. - " A l s ' t op Laauwke de z i j k e r r e g e n t , r e g e n t h e t zes weken." - "Geeft augustus l o u t e r zonneschijn, zeker k r i j g e n we goeden w i j n . " - " Vo r s t i n september, e e n zachte december." - "Droog z a l ' t v o o r j a a r z i j n , i s ' t met S t . Lanbertus z o n n e s c h i j n ; " ( 1 7 september)

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 85

- " ' s Avonds de zon rood, ' s morgens w a t e r i n de s l o o t . " Nog enkele v o l k s e gezegden. - Het ene h i n k t en h e t andere s t i n k t . ( Ve r k l a r i n g nodig ? ) - Je moet n o o i t i n de s t r o n t roeren, want dan b e g i n t h i j t e stinken. - Zo arm z i j n , d a t men z e l f s geen nagel h e e f t om z i j n g a t t e krabben. - 'Ge z i j t v i e s van mijne b e e t , maar ge z u l t eten van m i j n e scheet ( z e i h e t provccerend muisje i n h e t k o r e n . ) - Vrouwenhanden e n paardetanden mogen n o o i t s t i l s t a a n . - Van een opstoker z e i men: " D i e kan twee stenen doen vechten - Op I a p r i l z e t men de z o t t e n op den d r i l . - ' M e t de t i e n i s men i n de k i n d e r j a r e n met de t w i n t i g gaat men paren met de d e r t i g moet men z i j n getrouwd met de v e e r t i g i s men a l t e oud met de v i j f t i g gaat men zakken met de z e s t i g v e e l ongemakken.... Zoals j e opgemerkt h e b t , z i j n v e l e zegswijzen eerder rauw en ruw. D a t was helemaal n i e t g e w i l d , maar de werkmens, gehard door de harde t i j d e n , mocht en kon n i e t mals z i j n , o o k n i e t i n z i j n t a a l . Ve r d e r v a l t op d a t de maanden maart, a p r i l graag aan bod komen. D a t z i j n immers de maanden d i e van h e t grootste belang z i j n v o o r de b o e r. Heel z i j n leven hangt e r van a f .

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 86

Tenslotte nog d i t : Wie v e r d e r geinteresseerd i s i n weerspreuken raad i k graag de l e c t u u r aan van "Nederlandse Zegswijzen - A. H u i z i n g e n " . c f de p r a c h t i g e "Eeuwigdurende natuurkalender v o o r de Nederlanden" uitgegeven d o o r de V. T. B . , S t . Jacobsmarkt 45 Antwerpen. De k l e i n e oogst, hierboven opgetekend, was w e r k e l i j k gemeengoed v o o r onze streek. Daarom dacht i k ze b i j z o n d e r i n t e r e s s a n t . R.G.

Enkele b e l a n g r i j k e mededelingen. - Voor anze algemene vergadering op v r i j d a g I f e b r u a r i , zaal "Den Haasdam" verwachten w i j n i e t a l l e e n v e e l l e d e n l u i s t e r a a r s , maar ook leden (oude en nieuwe) d i e z i c h v o o r 1974 d a a d w e r k e l i j k w i l l e n i n z e t t e n . N i e t s i s p r e t t i g e r voor ons dan t e z i e n d a t iedereen I O e g e n i e t van een H o b t n i a - a c t i v i t e i t . Weet e c h t e r d a t v o o r en na daarvoor moet gewerkt worden. Uw lidmaatschap bedraagt v e e l meer dan I 2 0 F. - Ncg i n verband met snze algemene vergadering: Onze s t a tuten s c h r i j v e n v o o r d a t i e d e r j a a r h e t b e s t u u r i n vraag gesteld wordt. A c h t U h e t b e s t u u r competent genoeg ? I s het n i e t goed eens andere mensen de l e i d i n g t e z i e n nemen? Wij verwachten i n a l l e e r n s t uw candidaturen i n . - B e t a l i n g l i d g e l d e n . Om een vlugge a f w i k k e l i n g van de

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 87

b e t a l i n g - l i d g e l d e n t e bekomen, durven w i j U vragen v รณ รณ r 15 j a n u a r i h e t bedrag (120 F. ) o p de rekening Generale Bankmaatschappij n r 220.0375733.88 van Hobonia t e s t o r t e n . Vermeld "lidmaatschap 1974." -Zo U suggesties hebt i n verband met a k t i v i t e i t e n , t i j d s c h r i f ten, boeken, documenten d i e de s p e c i f i e k e werking van onze k r i n g t e n goede komen, vragen w i j U d i t onomwonden t e melden. Het i s h u l p

Voorstellen 1974. 25/1/74 - Dia--avond "Oude Gracht". 1/2/74 - Algemene ledenvergadering. 2/2/74 - Worstenbroodavond. 15/3/74 - Dia-avond Begijnhoven en kerken i n de prov.Antw. 28/4/74 - Poppenschouwburg Van Campen. 5/5/74 - Wandeling doorheen oud Antwerpen. I I / 5 / 7 4 - Bezoek R i j k s a r c h i e f . 26/5/74 - Autozoektocht. 9/6/74 - Volksspelen. 23/6/74 - Wandeling domein Baron Kronacker. Juli

Volksdansfestival Schoten.

8/9/74 - Bezoek museum Brecht + p i c k n i c k . 12/I0/74 - Te e r f e e s t "Dennenburghoeve" Kapellen. 8 - 9 - I 0 - I I / I I - Te n t o o n s t e l l i n g . 30/11/74 - S t . N i k l a a s s t o e t . 14/12/74 - 2e Bomenbal. a P r i n c i p i e e l werd aangenomen een wandeling i n de sneeuw t e 88

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 88

doen doorheen domein Oude Gracht, o p de e e r s t e zondag d a t e r sneeuw l i g t . Z o U t w i j f e l t , t e l e f o n e e r ons even. - A f spraak aan de k e r k van Hoogboom om 14.00 u . * Hogervernoemde a c t i v i t e i t e n z i j n gepland; a n d e r e . v o o r s t e l len o f a b j e c t i e s z u l l e n (graag o f minder graag) e r n s t i g b e sproken worden. * W i j rekenen i n 1974 r o g meer op uw aanwezigheid e n . . . o p een concrete medewerking.

KERSTNIIJMERIPรปG. Een echte w i n t e r : B u i t e n rennen de l a a t s t e mensen door de p r e t t i g e s t r a t e n . Z i j dragen pakjes en dozen v o l westerse vreugde n a a r hun a u t o ' s . De namiddag ontmoet de avond a c h t e r een brede mistbank. I k s c h u i f wat d i c h t e r naar h e t open vuur en d r i n k de indringende geuren en gloed van h o u t . G e boeid k i j k i k v o o r u i t naar de f a n t a s i e van h e t v u u r. H e t westen wacht weer op de apotheose van h e t j a a r . Hoe mag m i j n Kerstmis d i t j a a r z i j n ? Reeds dagen l o o p i k er naar t o e . Een h e e r l i j k feestprogramma op de r a d i o . Neen, eerst h e t nieuws. ' d o n e e r IO neemt geslaagde close-ups van J u p i t e r. - De planeet Kohoutek z a l s c h i t t e r e n a l s een s t e r van Betlehem, a l s h e t i n d i e periode n i e t t e v e e l bewolkt o f m i s t i g i s . - De v i e r windstreken wisselen kerstboodschappen u i t . . . . " Betlehem ! Z o d i k w i j l s heb i k deze s t a d w i l l e n

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 89

bezoeken, i k zou e r w i l l e n s l e n t e r e n . Geheimzinnige p l a a t s , een eindejaars a t t r a c t i e ? God, d a t j e daar j u i s t op deze planeet moest komen I k zou de mensen graag ontmoet hebben, die uw ouders de deur wezen. J a , Betlehem was bezet gebied. I k ken de gestrengheid van de Romeinen n i e t . Hé, Leonard Cohen. "And Jesus was a s a i l o r and he walked upon t h e w a t e r s . " Ook een s t u n t , n i e t ? Waarom h e t n i e t eens overgedaan ? Weet j e , God, j e l a n d i s nog steeds bezet. Vo o r een ander kon j e s t u n t s u i t h a l e n , n i e t ? Komen J o z e f en Maria ook d i t j a a r naar h e t Westen ? ' t I s o o r l o g en w i n t e r, J o z e f zal nog n i e t gedomibiliseerd z i j n en d a a r b i j , z i j n vrouw moet een van deze dagen b e v a l l e n . I k was aan h e t dolen gegaan, o p en n e e r, v a n de warme haard naar de koude o o r l o g , n i e t v e r van h i e r , e n dan weer t e r u g . I k had geen macht meer; i k durfde s l e c h t s boze vragen s t e l l e n . "God, i s me d a t een vooravond van Kerstmis ! Wanneer komt de happy ending ? " Hoor : "Suzanne takes you down t o h e r place near t h e r i v e r . . . " De stem werd almaar klagender a l s o f de wrevel de k e e l van de zanger snoerde. En teen h i j bruusk o p h i e l d , was h e t s t i l , koud s t i l . B u i t e n , v o o r b i j h e t raam, spoedde enkelen naar de kerk_ I k hoorde hun g e k i b b e l , h u n opgewonden z i j n i n de zachte sneeuw Ver van h i e r v a l l e n g i l l e n d mensen. Bezeten van de goede zaak voeren n a t i e s , i e d e r v o o r z i c h z e l f , e e n fameuze H e i l i g e Oorlog.. Wij hamsteren s u i k e r, z o u t , v r e d e . God, j e kan f a n t a s t i s c h e dingen; mogen w i j van j e één truulcje leren ?

R.G.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 90

INHOUD

Blz. I

- 3 : 4 - 7 : 8 : 9 - 13 : I3 :

I4 15 I9 20 21 23 26 28 34 35

- 15 - I8 : : - 22 - 26 - 27 - 34 - 35 - 40,

Eekeren - R. Roelands. G e l d i n de t i j d - R.G. Algemene ledenvergadering. - R.G. De Oude Gracht - R. Roelands. Een s c h r i j v e n van h e t College van Burgemeester en Schepenen. : W i s t U reeds ? : E n d a t was h e t dan. - M. V l i j m i n c k x . Mededeling. Inhoud. : W i s t U reeds ? E e n b i z a r r e droom. - R.G. : Hobonia sprak met oud-Hoogbomenaars. - R.G. : E n d a t was h e t dan. - M. V l i j m i n c k x . : Mededeling. : Volkseigen l i e d j e s , k i n d e r s p e l l i e d j e s , k i n d e r r i j m p j e s , r a a d s e l s . - R.G.

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 91

40 - 42 : 42 - 43 : 44 : 45 - 46 : 47 48 50 55 59 60

48 49 54 58 60 61

62 - 65 65 - 66 67 : 68 : 69 - 71 72 - 74 ?5 - 78 78 : 79 - 82 82 83

: :

84 - 87 87 88 89 91

88 89 90 92

En d a t was h e t dan. R.R. H e t volksleven i n de periode I880- I 9 0 0 . V. V. P Inhoud. Wie was "!loeder Mennekens" t e Hoogboom. Fr. Bresseleers. : Mededeling. : Va r i a - R.G. : De Oude Gracht" d e e l 2 . - R.R. : Eugene Claes, 5 0 j . rentmeester. - R.G. : Op de heide w a a i t de wind - 3 . 6 . 7 3 - R.G. : Dia-avond " Domein Oude Gracht " - 27.6.73 R.G. : H e t kaashok i n de Oude Gracht een heemkundige v o l t r e f f e r voor Hobonia. - P.V.Velthoven. : Klokkenwijding - Hoogtoom 13.9.1953 - V. V. P. Onze geplande a k t i v i t e i t e n . Inhoud. : De oude Sint-Sebastiaansgilde van Hoogboom. Hendrik Kanora. : De Wilaard t e Hoogboom. - Frans Bresseleers. : H e t p r a a t j e van de kwakzalver. - R.G. A k t i v i t e i t e n 1973. : Ekerse jongens a l s soldaten van Napoleon. Hendrik Kanora. Nieuwjaarswens. Onze t e n t o o n s t e l l i n g 13-14 o k t o b e r 1 9 7 3 . â&#x20AC;&#x201D; R.G. : Enkele zegswijze, boerenwijsheden u i t onze streken. - R.G. : Enkele b e l a n g r i j k e mededelingen. : Vo e r s t e l l e n 1974. : Kerstmijmering. - R.G. : Inhoud. "

Hobonia - 2de jaargang - nr. 4 - december 1973 - p. 92