H0B0N IA TIJDSCHRIFT
KULTURELE HEEMKRING H O O G B O O M
Jaargang 6 n r 1 Maart 1 9 7 7
H O B O N I A Driemaandelijks T i j d s c h r i f t C u l t u r e l e Heemkring H O O G B O O M
De BESLOTEN T I J D t e EKEREN Deze d u u r d e v a n 1 3 o k t o b e r 1 7 9 7 t o t 2 f e b r u a r i 1 8 0 0 NĂ s l u i t i n g v a n d e S i n t - L a m b e r t u s k e r k t e E k e r e n begonnen de m o e i l i j k h e d e n o n m i d d e l l i j k t . t . z . o p 1 3 o k t o b e r 1 7 9 7 . Van e e n a n d e r e h a n d d a n v a n p a s t o o r De Vo s , w e r d v a n d i e dag a f e e n l i j s t g e h o u d e n n i e t i n ' t L a t i j n , m a a r i n ' t Naderlands, m e t v e r m e l d i n g van de geboorten. E r s t a a t n u w e r k e l i j k geschreven "geboren" e n z . , wanneer de l a t i j n s e doopakten s t e e d s b e g i n n e n m e t " B a p t i s a t u s e s t . . . " o f " B a p t i s a t a e s t . . . " T o t o p h e t e i n d e v a n 1797 werden op d i e l i j s t 2 6 geboorten aangetekend. Ook v o o r d e b e g r a f e n i s s e n e n v o o r d e h u w e l i j k e n w e r d e n d e r gelijke l i j s t e n opgesteld. D e l i j s t d e r overleden mind e r j a r i g e n begon op 2 0 o k t o b e r 1797. T o t o p h e t e i n d e van genoemd j a a r z i j n e r a l d u s 1 0 b e g r a f e n i s s e n v a n m i n d e r j a r i g e n g e n o t e e r d . V o o r d e o u d e r e mensen v i n g d e z e l i j s t aan o p 2 4 o k t o b e r 1 7 9 7 e n e e r h e t j a a r u i t w a s , w a r e n e r 13 b e g r a f e n i s s e n v a n g r o t e mensen a a n g e t e k e n d . I n 1 7 9 8 v i n d e n we l i j s t e n v a n 1 0 7 g e b o o r t e n , 2 3 b e g r a f e n i s s e n van m i n d e r j a r i g e n e n 3 4 b e g r a f e n i s s e n v a n v o l w a s s e n e n . A l l e e n de b e g r a f e n i s s e n v a n d e v o l w a s s e n e n z i j n i n ' t L a t i j n v e r m e l d i n een " R e g i s t e r defunctorum Adultorum, E c c l e s i a P a r o c h i a l i s Sti Lamberti de Eeckeren." D e geboorten en begrafenissen van de m i n d e r j a r i g e n z i j n n o g i n ' t N e d e r l a n d s o p g e t e k e n d . I n 1 7 9 8 w e r d e n d e h u w e l i j k e n v o l t r o k k e n " C o r a m me S a c e r d o t e de S p e c i a l i l i c e n t i a P a . s t o r i s " ; e n i n 1 7 9 9 " D i s p e n s a t i Coram 1.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 1
sacerdote d e S p e c i a l i l i c e n t i a " . S t e e d s i n aanwezigheid van t w e e g e t u i g e n . B i j d e g e t u i g e n w a s m e e s t a l d e k o s t e r P. F. S n o e c k x . Aan d e p a s g e b o r e n e n i n 1 7 9 9 w e r d i n v e l e g e v a l l e n h e t d o o p sel toegediend d o o r de c h i r u r g i j n s d i e b i j d e geboorte a a n wezig waren ( N i c o l a s G i j l i n g o f N i c o l a s C r a s ) , o f d o o r d e koster F r. Snoeckx o f d o o r een andere parochiaan o f v r i e n d des h u i z e s . D e z e a a n t e k e n i n g e n z i j n n o g s t e e d s i n h e t Nederlands Van 1 7 j u l i 1801 a f h i e l d p a s t o o r De Vo s z e l f t e r u g e e n regelmatig doopregister i n ' t L a t i j n . Ook i n 1801 w e r d e n d o o r p a s t o o r De Vo s t a l r i j k e k i n d e r e n d i e i n d e j a r e n 1797-1798-1799 h e t e e r s t e l e v e n s l i c h t aanschouwden ( e n n o g n i e t g e d o o p t w e r d e n ) p l e c h t i g g e d o o p t .
H. KANORA
2.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 2
U i t " H e t H a n d e l s b l a d v a n A n t w e r p e n " 1871 Ingezonden s t u k k e n - INHALING T E HOOGBOOM Ondanks h e t s l e c h t e w e e r w a s h e t f e e s t v i e r i n g v o o r o n s g e h u c h t o p d e n h e u g e l i j k e n 2 3 s e p t e m b e r, e n o n z e p a a s c h b e s t e kleeren werden n i e t gespaard. De e e r w . h e e r S c h e v e l e n b o s , d i e a l s o n d e r p a s t o o r b i j d e k e r k van E e c k e r e n s t o n d , i s a l s o n z e e e r s t e h e r d e r i n g e h a a l d . Ten h a l f t w e e t r o k e e n s t o e t v a n e e n t w i n t i g t a l r u i t e r s n a a r h e t Hoogbooms k r u i s , o p d e n w e g v a n E e c k e r e n , w a a r ten twee u r e d e s t o e t gevormd werd, d i e den nieuwen h e r der o p d e g r e n z e n v a n z i j n n i e u w b e h e e r moest a f w a c h t e n . Onafgebroken v r e u g d e k r e t e n e n h e i l w e n s c h e n g a l m d e n d o o r de l u c h t , b i j d e a a n k o m s t v a n h e t g e l e i d e w e l k M . Schevelenbos v e r g e z e l d e . O n m i d d e l l i j k n a d e aankomst v a n hunnen z o o v u r i g verwachten h e r d e r, s t e l d e d e s t o e t z i c h i n b e w e g i n g . A a n h e t h o o f d stond d e Harmonie v a n Eeckeren, d i e den ganschen weg o v e r a r i a s u i t v o e r d e . A c h t e r d e Harmonie v o l g d e n d e r u i t e r s . Nu kwam h e t r i j t u i g v a n M . d e n b a r o n O s y d e Wychen , w a a r i n d e b u r g e m e e s t e r e n s c h e p e n e n d e r gemeente E e c k e r e n zaten; d a n d e k o e t s w a a r i n I . Schevelenbos gezeten was. Toen v o l g d e n d e l e d e n v a n d e n f a b r i e k s r a a d d e r t e bouwen nieuwe k e r k e n d i e n d e r k e r k v a n E e c k e r e n , d e h a n d b o o g m a a t s c h a p p i j S t . - S e b a s t i a a n v a n Hoogboom e n a c h t e r e n v o o r, l i n k s e n r e c h t s v a n d e n s t o e t e e n e o n t e l b a r e n i e u w s gierige menigte, d i e , niettegenstaande het doorslechte w e d e r, z i c h u i t a l d e o m l i g g e n d e d o r p e n b i j d e g e l u k k i g e bewoners v a n h e t g e h u c h t g e v o e g d h a d .
3.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 3
De h e e l e w e g d i e d e s t o e t t e d o o r l o o p e n h a d , w a s m e t eerepoorten b e p l a n t , d o o r j a a r - en o p s c h r i f t e n van a l l e vormen e n i n h o u d b e h a n g e n . V l a g g e n e n w i m p e l s h i n g e n i n t a l r i j k e menigte over de hoofden der tochtgenooten. De s t o e t h i e l d a a n d e g e m e e n t e s c h o o l s t i l , w a a r M . Harrewyn, b u r g e r m e e s t e r d e r gemeente, d e n nieuwen h e r der welkom t o e s p r a k ; m a a r i n eenige welgepaste woorden herinnerde h i j t e v e n s hoe gaarne M. Schevelenbos reeds door d e bewoners d e r gemeente g e z i e n w e r d , d i e hoewel v e r b l i j d over z i j n e v e r h e ff i n g , t o c h steeds h e t gemis van hunnen b r a v e n , d e u g d z a m e n o n d e r p a s t o o r z o u d e n g e v o e l e n . Na d e n b u r g e m e e s t e r , n a m M . b a r o n O s y d e W y c h e n h e t w o o r d , i n naam d e r i n r i c h t i n g s - k o m m i s s i e v a n h e t f e e s t e n t e v e n s v o o r a l d e i n w o n e r s v a n Hoogboom, e n d r u k t e z i j n e g e v o e lens dus u i t : "Zeer e e r w. h e e r p a s t o o r , i n naam d e r k o m m i s s i e , i n g e r i c h t t o t den goeden u i t v a l d e r f e e s t e n van dezen h e i l v o l l e n dag, h e b i k de e e r en h e t genoegen, d e t o l k t e wezen d e r g e v o e l e n s v a n l i e f d e e n e e r b i e d , w a a r m e d e d e b e v o l k i n g v a n Hoogboom j e g e n s u b e z i e l d i s . "Sinds l a n g a l e n zoodra w i j vernomen hebben, d a t w i j h e t geluk gingen genieten eene k e r k en eene a f z o n d e r l i j k e parochie t e bekomen, w e r d o n s h a r t v e r v u l d met v r e u g d e , en a l l e a n d e r e b e k o m m e r n i s s e n t e r z i j d e l a t e n d e , b a d e n w i j d e n H e e r, z i j n w e r k v a n l i e f d e v o o r ons t e v o l t o o i e n , met h e t z e n d e n n a a r H o o g b o o m v a n e e n e n h e r d e r , b e s t e m d voor ons g e l u k en ons g e e s t e l i j k w e l z i j n . "De A l l e r h o o g s t e h e e f t h e t b e h a a g d d e v u r i g s t e o n z e r wenschen i n a l h u n n e u i t g e s t r e k t h e i d t e a a n h o o r e n . . . W i j b e z i t t e n t h a n s i n u , z e e r e e r w a a r d e h e r d e d e n man
4.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 4
van God g e z o n d e n t o t s t i c h t i n g e n t r o o s t u w e r p a r o c h i a n e n . " I n d e r d a a d , b e m i n d e Va d e r , w i j z i j n g e e n e v r e e m d e l i n g e n voor u , e n b i j a l l e s , zoowel b i j d e t e e d e r e j e u g d a l s b i j den g r i j z e n o u d e r d o m , h e b t g i j s e d e r t l a n g g e v o e l e n s v a n eerb-_ed, l i e f d e e n d a n k b a a r h e i d w e t e n i n t e boezeroen. " J a , z e e r e e r w a a r d e h e e r p a s t o o r , v a n u k a n men z e g g e n , d a t g i j w a a r l i j k d e gekozene v a n h e t v o l k z i j t . W i j b e l o v e n u, i n antwoord o p uwer z e l f o p o f f e r i n g e n , d e g r o o t s t e aangek l e e f d h e i d e n d e k i n d e r l i j k s t e gehoorzaamheid. "Wij u i t e n n o g eenen wensch, d a t i s , d a t o n z e z e e r beminde h e r d e r d e n z e g e n v a n d e n H e e r bekome, d e n v r e d e d e s h a r t e n , den v o o r s p o e d z i j n e r p a r o c h i e e n d e n b l o e i d e r k r i s t e l i j k e deugden b i j z i j n g e l i e f d e o n d e r d a n e n ! "Mochten w i j g e l u k k i g e i n w o n e r s van Hoogboom, b i n n e n 2 5 e n 50 j a r e n t e l k e n s h e t j u b e l f e e s t v i e r e n d e r i n h u l d i g i n g onzes h e i l i g e n l e i d s m a n s o p h e t m o e i l i j k p a d d e r d e u g d . " D i t i s o n z e r a l l e n v u r i g s t e wensch ! " Vr i e n d e n ! l a a t o n s a l t e g a a r u i t r o e p e n : l e v e ! j a l a n g en g e l u k k i g l e v e d e n e e r s t e n h e r d e r v a n Hoogboom ! " B i j h e t e i n d i g e n z i j n e r aanspraak k l o n k e n daverende t o e j u i c h i n g e n d o o r h e t s c h o o l l o k a a l e n n u nam d e a c h t b a r e s p r e k e r t e n t w e e d e m a l e h e t w o o r d , i n naam v a n d e n f a brieksraad d e r nieuwe k e r k : "Zeer eerwaarde h e e r p a s t o o r, d o o r een b e s l u i t , o n l a n g s geteekend d o o r o n z e n d o o r l u c h t i g e n k o n i n g , w e r d d e k e r k van S t . - J o s e f t e Hoogboom t o t p a r o c h i e i n g e r i c h t , e n den k e r k r a a d benoemd, i n w i e n s naam i k h e t i n n i g genoegen
5.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 5
heb t o t u h e t w o o r d t e r i c h t e n .
D e
t a a k ons opgelegd, i s
van h e t g r o o t s t e b e l a n g e n v a n d e e r n s t i g s t e m o e i l i j k h e i d . "Door o n s z e l v e n kunnen w i j n i e t s , d o c h w i j s t e l l e n g e heel onze hoop en ons vertrouwen op de k r a c h t i g e h u l p des Allerhoogsten, wiens m i l d e zegen v o o r ons eene gunstige waarborg i s , d o o r uwe z e n d i n g a l s e e r s t e h e r d e r v a n Hoogboom. "Het g e t a l u w e r j a r e n i s b i j u , z e e r eerwaarde h e e r p a s t o o r, in t e g e n s t e l l i n g uwer ware verdienste, e n w i j koesteren de z o e t e h o o p d a t g i j
d i t p a s begonnen w e r k van l i e f d e
d e f t i g z u l t kunnen handhaven. "Kom, b e m i n d e V a d e r , t r e e d m e t o n s i n G o d s t e m p e l e n onder l e i d i n g v a n onzen z e e r eerwaarden e n a l l e r a c h t b a a r sten h e e r deken, l a t e n w i j g e z a m e n t l i j k den Heer aanroepen voor h e t w e l z i j n van den goeden h e r d e r e n van z i j n e t e e dere kudde H o s a n n a i n e x e l s i s D e o . " De d e k e n d e r h a n d b o o g m a a t s c h a p p i j S t . - S e b a s t i a a n e n e e n k l e i n m e i s j e r i e p e n n u een "welkom h i e r " v o o r hunnen h e r d e r u i t . V o o r a l een weesjongentje, l e e r l i n g d e r gemeenteschool van Hoogboom, d r u k t e i n b e v a l l i g e e n d i e p e o v e r t u i g i n g , zijne gevoelens zoowel a l s d i e z i j n e r meesters u i t . Hierop ]heeft d e nieuwe h e r d e r z i j n e n h a r t e l i j k e n dank aan a l d e tegenwoordigen, m a a r v o o r a l aan M. b a r o n Osy b e t u i g d , waarna d e s t o e t w e e r i n b e w e g i n g kwam e n n a a r h e t k a s t e e l des b a r o n s v e r t r o k , o m d e g e e s t e l i j k e n a f t e h a l e n d i e b i j de i n w i j d i n g d e n n i e u w e n h e r d e r m o e s t e n v o o r z i t t e n . De e e r w . d e k e n v a n E e c k e r e n M . C a e y m a x , b i j d e z e s t i c h t e n d e plechtigheid, i n de voorloopige kapel, bekleedde de eereplaats. Z o o a l s a l de plechtigheden des katholieken godsd i e n s t , was o o k deze i n w i j d i n g eene h a r t r o e r e n d e omstandig-
6.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 6
h e i d , w e l k e m e t h e t a a n h e f f e n v a n e e n p l e c h t i g Te Deum sloot. Na h e t e i n d i g e n d e z e r u i t s l u i t e l i j k g o d s d i e n s t i g e p l e c h t i g h e i d b e g a f d e s t o e t z i c h a n d e r m a a l o p w e g om t o t h e t l e g g e n des e e r s t e n s t e e n s v a n d e n n i e u w e n t e m p e l o v e r t e g a a n , w a a r b i j M . b a r o n Osy w e e r h e t w o o r d nam, e n eene r e d e v o e r i n g u i t s p r a k waarvan h e t ons g r o o t s p i j t d o e t n i e t l e t t e r l i j k de b e w o o r d i n g t e k u n n e n w e e r g e v e n , m a a r w a a r i n h i j h e r i n n e r de d a t a l d e o v e r h e d e n , m a a r v o o r a l h e t p r o v i n c i a a l b e s t u u r van A n t w e r p e n , d e a a n v r a a g d e r i n w o n e r s v a n Hoogboom om eene n i e u w e k e r k i n h u n m i d d e n t e b e k o m e n , w a r m o n d e r s t e u n d e n . De p l e c h t i g h e i d e i n d i g d e m e t e e n k e u r i g o n t b i j t , w a a r t o e d e M. d e n b a r o n e n M v . d e b a r o n n e s O s y d e W y c h e n , a l d e b u r g e r l i j k e en g e e s t e l i j k e overheden van Eeckeren, uitgenoodigd hadden. D e H a r m o n i e v a n E e c k e r e n v e r l e v e n d i g d e , d o o r eenige d e r b e s t e s t u k k e n u i t h a a r r e p e r t o r i u m , d i t f e e s t m a a l . Geen l o f k u n n e n w i j g e n o e g t o e z w a a i e n a a n d e i n w o n e r s v a n Hoogboom, e n v o o r a l a a n M . b a r o n 0 s y , v o o r d e i n r i c h t i n g v a n dit feest.
D e edele gevoelens d i e a l de leden d e r f a m i l i e
van d e n a c h t b a r e n b a r o n b e z i e l e n , h u n n e l i e f d a g i g h e i d , h u n n e behulpzaamheid v o o r o n g e l u k k i g e n , z i j n genoeg bekend. K o r t o m , a l l e n d i e d e f a m i l i e des heeren Osy kennen, moeten de o v e r t u i g i n g hebben, d a t hun v e r b l i j f onder de bewoners v a n Hoogboom e e n w a a r g e l u k m a g g e h e t e n w o r d e n v o o r h e e l h e t g e h u c h t .
7.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 7
REIGERSHOF De gemeente B e r e n d r e c h t , s i n d s 2 2 m a a r t 1 9 5 8 b i j d e S t a d Antwerpen i n g e l i j f d , v o r m d e e e r t i j d s e e n v r i j e h e e r l i j k heid i n h e t markgraafschap Antwerpen. I n 1212, hoorde z e toe aan G o d f r i e d v a n Breda, m a a r e r z o u r e e d s v ó ó r de komst v a n d e F r a n k e n e e n F r i e s e n e d e r z e t t i n g b e s t a a n h e b b e n . Over h e t d o r p i n d e S c h e l d e p o l d e r B e r e n d r e c h t i s e e n p o l d e r d o r p e n e e n p o l d e r n o e m t men h e t landsgedeelte l a n g s zee o f r i v i e r d a t l a g e r l i g t dan h e t waterpeil. D i t niveauverschil i s e r de oorzaak van d a t de polderbewoners d i k w i j l s v o o r zware beproevingen worden g e steld. We h e b b e n d e r e c e n t e d i j k b r e u k i n Ruisbroek-Sauvegarde, begin v o r i g j a a r , n o g goed i n h e t geheugen; d e r g e l i j k e d i j k b r e u k e n e n o v e r s t r o m i n g e n hebben i n Berendrecht mekaar o p g e v o l g d , w a a r b i j h e t g e t e i s t e r d e g e b i e d soms j a r e n l a n g onder w a t e r b l e e f s t a a n . I n 1 3 2 8 b . v . w e r d t e n g e v o l g e v a n een h e v i g e s t o r m e e n enorme b r e s g e s l a g e n i n d e d i j k v a n Zandvliet en werd Berendrecht d o o r het w a t e r verzwolgen. Van d e 3 0 0 w o n i n g e n b l e v e n e r m a a r 5 o v e r e n p a s v e e r t i e n j a a r n a d e r a m p b e g o n men m e t d e h e r s t e l l i n g v a n d e d i j k e n . I n 1 5 7 0 z o r g d e e e n a n d e r e N . W. s t o r m v o o r e e n n i e t t e overziene ramp. O p t a l r i j k e p l a a t s e n i n B e l g i ë e n Nederland kolkte h e t water door de s t u k geslagen d i j k e n ; t i e n t a l l e n dorpen w . o . o o k B e r e n d r e c h t w e r d e n v e r n i e t i g d e n d u i z e n d e n mensen v e r l o r e n h e t l e v e n . D o o r d e z e o v e r s t r o m i n g e n g i n g 8.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 8
ook h e t n o o i t m e e r h e r w o n n e n " Ve r d r o n k e n L a n d v a n S a a f t i n g e " t e l o o r. De l a a t s t e k e e r d a t d e d o r p s k o m o n d e r w a t e r s t o n d d a t e e r t v a n 1 f e b r u a r i 1953 t o e n ook de b i n n e n d i j k e n , d e l a a t s t e b e s c h e r ming v a n h e t d o r p , h e t b e g a v e n . Toen w e r d e n e r 2 4 0 w o n i n g e n v e r n i e l d o f z w a a r g e t e i s t e r d . Maar n i e t a l l e e n d e n a t u u r , o o k d e mens z e l f k o n z u l k e e n overstroming b e w e r k s t e l l i g e n . I n 1585 werden d e p o l d e r s , v o o r k r i j g s d o e l e i n d e n , d o o r d e P r i n s v a n Parma b l a n k g e z e t . D i t was e c h t e r n i e t d e e e r s t e k e e r e n z e k e r n i e t d e l a a t s t e , want h e t g e b e u r d e b . v . n o g i n 1 6 3 2 , 1 7 4 7 , 1 8 0 9 e n 1 8 1 4 . En i n 1 8 3 0 , t o e n d e d i j k e n a n d e r m a a l w e r d e n d o o r g e s t o k e n , werd Oud- L i l l o v o l l e d i g v a n d e k a a r t g e v e e g d . Over h e t k a s t e e l e n z i j n b e w o n e r s Va n a f h e t m o o i b e p l a n t e k e r k p l e i n t j e , l a n g s d e K e r k s t r a a t en d e O l m e n d r e e f , b e r e i k t men n a c a . 1 k m h e t k a s t e e l Reigershof. V l a k naast h e t k a s t e e l l o o p t een kasseiweg die h e t goed i n twee s n i j d t . L i n k s v a n deze kasseiweg z i e t men e e r s t d e a c h t e r k a n t v a n h e t k a s t e e l , i e t s v e r d e r staat een t y p i s c h b o e r d e r i j t j e d a t i n z i j n oorspronkelijke s t a a t behouden b l e e f , t e r w i j l a a n d e r e c h t e r k a n t h e t Reigersbos b e g i n t . V b b r h e t k a s t e e l l i g t e e n mooi v i j v e r t j e dat n o g e e n o v e r b l i j f s e l i s v a n e e n v a n d e o v e r s t r o m i n g e n . Dergelijke " w i e l e n " , waar h e t w a t e r rondwentelde en een p u t g r o e f , t r e f t men n o g o p v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n i n d e p o l d e r s aan. Het k a s t e e l h e e f t e e n v i e r k a n t e t o r e n , d o o r e e n p e e r v o r m i g e spits bekroond, waarop een s t e r - v o r m i g e w i n d w i j z e r werd aangebracht. D o o r deze s t e r w o r d t h e t k a s t e e l o o k S t e r r e n h o f
9.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 9
genoemd, o o k n o g H o f v a n D e l f t o f H o f L e G r e l l e , n a a r z i j n bewoners. H e t g e s l a c h t v a n D e l f t k o m t u i t N e d e r l a n d e n s t a m t o . a . a f v a n Reimond v a n D e l f t d i e i n 1361 t e U t r e c h t w e r d begraven. D e f a m i l i e v a n D e l f t h a d r e e d s i n d e 1 7 e eeuw b e l a n g r i j k e b e z i t t i n g e n t e Berendrecht, waaronder h e t k a s t e e l , en d e i n 1 6 2 4 g e b o r e n G e r a r d u s v a n D e l f t , k a n u n n i k v a n Kamerijk, e r f t a l deze goederen van z i j n vader Jan van D e l f t . E.H. G e r a r d u s kwam d i k w i j l s z i j n v a k a n t i e s d o o r b r e n g e n i n h e t j a c h t p a v i l j o e n t e Berendrecht, d a t u i t de h u i d i g e t o r e n met de z u i d e l i j k e z i j v l e u g e l b e s t o n d . N a d e d o o d v a n K a n u n n i k Gerard i n 1 6 9 2 kwamen d e b e z i t t i n g e n a a n z i j n b r o e r J a n B a p t i s t v a n D e l f t , r a a d s l i d e n buitengewoon schatmeester t e Antwerpen, d i e d e n o o r d e l i j k e v l e u g e l v a n h e t k a s t e e l d e e d oprichten. Ve r s c h i l l e n d e l e d e n u i t h e t g e s l a c h t v a n D e l f t l i e t e n z i c h i n d e p o l i t i e k o f h e t l a n d s b e l e i d opmerken. W e kunnen h e n als burgemeesters t e r u g v i n d e n , o f a l s grootaalmoezeniers, raadsleden o f schatbewaarders. A l deze t e l g e n van D e l f t b l e ven t r o u w a a n B e r e n d r e c h t e n h e t k a s t e e l , e n z 8 i s d e z e a d e l l i j k e f a m i l i e d a n o o k m e t d e g e s c h i e d e n i s v a n d e gemeente vergroeid. I n de torenzolder van h e t k a s t e e l bevindt zich nog het u i t g e b r e i d a r c h i e f van d i t r o e m r i j k geslacht. Het l a n d g o e d m e t h e t k a s t e e l h e b b e n o n o n d e r b r o k e n a a n d e f a m i l i e v a n D e l f t t o e b e h o o r d . Te g e n w o o r d i g w o r d t h e t k a s t e e l bewoond d o o r d e g r a v i n M a i s y v a n D e l f t d i e huwde m e t g r a a f DaniĂŤl L e G r e l l e . In de eetkamer van h e t k a s t e e l b e v i n d t z i c h een oud kerkges t o e l t e met d e t e k s t "Regtveerdigheyt" e n i n de gang staan 10.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 10
nog t w e e o u d e k e r k g e s t o e l t e n a f k o m s t i g u i t d e p a r o c h i e k e r k en g e b e e l d h o u w d i n 1 7 4 9 d o o r J o h a n n e s P e e t e r s u i t T u r n h o u t . Ze z i j n n o g stomme g e t u i g e n v a n d e g e h e i m e g o d s d i e n s t o e f e ningen d i e i n h e t k a s t e e l gehouden werden t i j d e n s d e F r a n s e Omwenteling, t o e n d e u i t o e f e n i n g v a n d e e r e d i e n s t e n v e r b o d e n was. Over e e n b e e r d i e v a n d e p a a l kwam Op h e t m a r k t p l e i n v a n B e r e n d r e c h t , h e t S o l f t p l e i n , s t a a t de " b e r e n p a a l " , ĂŠ ĂŠ n v a n d e w e i n i g g r o o t - N e d e r l a n d s e monumenten i n Vlaanderen. I I i j werd o p g e r i c h t n a a r a a n l e i d i n g van het v e r l e n e n i n 1019 d o o r k o n i n g W i l l e m I v a n een wapenschild aan d e g e m e e n t e B e r e n d r e c h t . Het b e s t a a t u i t e e n r o n d v o e t s t u k w a a r o p e e n v i e r k a n t e a r duinen b l o k met r o n d e p a a l , e n d a a r o p e e n z i t t e n d e b e e r d i e h e t wapen van B e r e n d r e c h t t u s s e n d e v o o r p o t e n h o u d t . I n 1830 w e r d h e t monument a l g e s l o o p t d o o r e e n d r o n k e n t r o e p Belgische v r i j w i l l i g e r s d i e de b e e r naar Stabroek s l e e p t e n . Jaren l a t e r w e r d h i j d a a r d o o r s p e l e n d e k i n d e r e n o n t d e k t e n i n 1876 t e r u g op z i j n p a a l t e Berendrecht g e p l a a t s t . L a t e r , na e e n n a c h t e l i j k e f u i f p a r t i j , b e s l o o t e e n d o r p e l i n g d e b e e r te omhelzen. H i j k l a u t e r d e d e p a a l o p e n s t o r t t e met d e b e e r op d e g r o n d . M a n e n b e e r w a r e n n i e t e r g b e s c h a d i g d , m a a r deze l a a t s t e b e g o n e e n n i e u w e z w e r f t o c h t d o o r d e g e m e e n t e . Het v o e t s t u k v a n d e p a a l w e r d i n 1 9 3 3 v e r w i j d e r d e n d e g e schiedschrijver Constant Adriaenssens ontfermde z i c h over de g e s t e e n t e n . L a t e r v..cnd h i j i n e e n k r e e k d e b e e r t e r u g , l i e t alles restaureren en de berenpaal i n z i j n t u i n plaatsen.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 11
Het g e m e e n t e b e s t u u r l i e t d e s y m b o l i s c h e b e r e n p a a l i n 1 9 5 3 t e r u g op h e t d o r p s p l e i n o p s t e l l e n . I n 1957 w e r d d e B e r e n drechtse b e e r h e t symbool v a n de v r i j h e i d s s t r i j d van de p o l derbewoners t e g e n d e g e p l a n d e f u s i e m e t A n t w e r p e n . O p e e n morgen h a d d e b e e r e e n v e r b a n d om d e k o p e n e e n b o r d j e t u s s e n de p o t e n m e t h e t o p s c h r i f t : " z i e k " ! E e n a n d e r e d a g h a d h i j een g r o t e n e u s o p d e s n u i t e n z e i h e t b o r d j e : " i k r i e k s t a d s lucht". De f u s i e g i n g e c h t e r d o o r e n d e b e e r s t a a t e r n o g s t e e d s , s t e v i g op z i j n p a a l , n o g nalachend o v e r de grappen d i e h i j beleefde o f waarvan h i j h e t middelpunt was. Over d e g a n s a a n d e g a l g Het g a n z e r i j d e n , w e l l i c h t é é n d e r o u d s t e v o l k s s p e l e n ( h e t behoorde t o t d e g o d s d i e n s t i g e Germaanse g e b r u i k e n ) w o r d t nog a l s v e r m a k e l i j k h e i d b e o e f e n d i n d e p o l d e r g e m e e n t e n , z o ook i n B e r e n d r e c h t . O p h e t S o l f t p l e i n w o r d t e e n g a l g g e t i m merd e n e e n d o d e g a n s ( s i n d s 1 9 2 7 w o r d e n d o d e d i e r e n g e b r u i k t ) met d e p o t e n omhoog v a s t g e b o n d e n . D e k u n s t b e s t a a t e r n u i n d a t d e d e e l n e m e r s t e p a a r d o n d e r h e t opgehangen d i e r r i j den e n h e t d e k o p p r o b e r e n a f t e r u k k e n . H i j d i e e r i n slaagt d e kop t e bemachtigen wordt v o o r één j a a r k o n i n g g e kroond. S a m e n met d e koningen u i t d e andere polderdorpen of verenigingen wordt h e t ganzerijden herhaald en wordt de winnaar v o o r één j a a r k e i z e r. J a a r l i j k s t r e k k e n deze a t t r a k t i e s v e e l v o l k o p Va s t e n a v o n d z o n d a g e n o p H a l f v a s t e n . Over d e g e v l e u g e l d e b e w o n e r s v a n h e t R e i g e r s b o s Graaf D a n i ë l L e G r e l l e , d e h u i d i g e e i g e n a a r van h e t k a s t e e l Reigershof, z a g h e t l e v e n s l i c h t t e W i l r i j k i n 1922. H i j 12.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 12
promoveerde t e L e u v e n t o t d o c t o r i n d e r e c h t e n e n s t a m t o . a . af van Gerard L e G r e l l e , d e e e r s t e burgemeester van Antwerpen i n h e t o n a f h a n k e l i j k e B e l g i ĂŤ van 1830. G r a a f D a n i ĂŤ l i s een fervent beschermer van h e t Reigersbos en de blauwe r e i g e r s d i e d a a r j a a r l i j k s komen b r o e d e n . A l l e s begon i n h e t v o o r j a a r 1902 t o e n j o n k h e e r L o u i s v a n D e l f t , d e g r o o t v a d e r v a n d e h u i d i g e k a s t e e l b e w o o n s t e r, M a i s y van D e l f t , i n z i j n k a s t e e l p a r k p l o t s e l i n g e e n r e i g e r p a a r b e z i g z a g e e n n e s t t e bouwen. N a h e t weghakken v a n h e t enorme b o s t u s s e n B r e d a e n T i l b u r g h a d d i t p a a r t j e , o p zoek n a a r e e n g e s c h i k t e p l a a t s , B e r e n d r e c h t o n t d e k t . E e n j a a r l a t e r kwamen z e e r t e r u g e n b r a c h t e n e e n t w e e d e k o p p e l mee. I n 1 9 1 0 s t r e k e n e r t i e n p a a r t j e s n e e r o p h e t k a s t e e l p a r k e n i n 1 9 3 3 t e l d e men r e e d s 2 0 0 n e s t e n , m e t e e n d e g r o o t ste b r o e d p l a a t s v a n West-Europa. De b l a u w e r e i g e r ( A r d e a C i n e r e a ) i s e e n s t e l t p o t i g e w a a d v o g e l d i e 9 0 cm h o o g w o r d t e n 1 , 2 5 c m v l e u g e l b r e e d t e h e e f t . D e i n h e t R e i g e r s b o s g e b o r e n j o n g e r e i g e r s komen t i j d e n s h e t d e r d e levensjaar a l s volwassenen t e r u g . H e t mannetje z o e k t een nest u i t , w a a r b i j h e t g r o o t s t e n e s t e e r s t gekozen w o r d t . De laatkomers moeten z i c h t e v r e d e n s t e l l e n met e e n k l e i n n e s t o f e e n n i e u w bouwen. H i j k n a p t h e t n e s t o p e n g a a t d a n r e k kende e n s t r e k k e n d e b e w e g i n g e n maken om d e i n h e t r o n d v l i e gende w i j f j e s a t t e n t t e maken o p z i c h z e l f e n n a a r d e n e s t plaats t e lokken, alwaar de p a r i n g p l a a t s g r i j p t . E i n d maart, begin a p r i l l e g t h e t w i j f j e 3 t o t 5 blauwgroene e i e r e n , t e r grootte v a n e e n k i p p e n e i . Beide p a r t n e r s b r o e d e n a f w i s s e l e n d g e d u r e n d e 2 6 ĂĄ 2 8 d a g e n en d e j o n g e n k r i j g e n e e n maand n a h u n g e b o o r t e a l h u n e e r s t e vlieglessen. 13.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 13
De b l a u w e r e i g e r h e e f t d a g e l i j k s z o ' n 3 0 0 t o t 3 5 0 g r a m voedsel n o d i g , waarvan 1 / 3 u i t v i s b e s t a a t , t e r w i j l h i j verder amfibiën,
schadelijke insekten en k l e i n e k r u i p - o f
knaagdieren e e t .
H i j s l i k t z i j n p r o o i gans d o o r, waarna
de o n v e r t e e r b a r e r e s t e n z o a l s p e l s e n v a n k n a a g d i e r e n , h a r e n enz. l a t e r i n e e n b a l w o r d e n u i t g e b r a a k t . Z o l i g g e n e r v e l e b r a a k b a l l e t j e s o n d e r d e bomen w a a r r e i g e r s h u i z e n . Vr o e g e r w a r e n e r v e e l r e i g e r s a l s t i j d v e r d r i j f g e v a n g e n door a f g e r i c h t v a l k e n d e r e d e l e n . O p 1 9 / 6 / 1 7 3 8 h a a l d e d e giervalk, " K ë n i g i n Geer-Falck" van de Keulse keurvorst en a a r t s b i s s c h o p Clemens A u g u s t e e n r e i g e r n e e r w a t m e t e e n h e t d e r t i g s t e e x e m p l a a r was d a t z i j v e r o v e r d e . D e r e i g e r d r o e g v i e r r i n g e n , a l l e n m e t d e naam v a n d e k e u r v o r s t e n de datum v a n d e v a n g s t . D e e e r s t e d a t u m b e d r o e g 1 7 2 5 z o d a t de k e u r v o r s t hem o p 1 3 j a a r t i j d v i j f m a a l h a d g e v a n g e n . De r e i g e r k r e e g e r v e e r e e n r i n g b i j , m e t h e t j a a r t a l 1 7 3 8 , en l e g d e n o g e e r s t e e n e i i n d e t u i n v a n d e v a l k e n i e r v o o r h i j werd v r i j g e l a t e n . Een a f b e e l d i n g van deze r e i g e r met z i j n 5 ringen bevindt z i c h i n het Schloss Brühl. O o k o n t stond i n D u i t s l a n d d e z g n . R e i g e r s o o r l o g . D e r e i g e r s k o l o n i e aan d e J a g s t i n B a d e n - W f r t t e m b e r g , b i j B u r g M o r s t e i n , w a s a l eeuwen o u d v o l g e n s e e n k r o n i e k v a n 1 5 8 6 . O m h e t b e z i t van d e z e r e i g e r s v o c h t e n l a t e r d e b a r o n v a n C r a i l s h e i m e n de m a r k g r a a f v a n A n s b a c h . De b l a u w e r e i g e r , d i e 2 4 j a a r o u d k a n w o r d e n , h e e f t , e e n m a a l volwassen, s l e c h t s w e i n i g v i j a n d e n . V e r l i e z e n d o o r r o o f v o g e l s z i j n n i e t g r o o t , w e l r i c h t e n deze vogels g r o t e s l a c h t i n g e n onder d e j o n g e r e i g e r t j e s a a n , e n s t e l e n d e r o e k e n d e e i e r e n u i t h e t n e s t . D e g r o o t s t e v i j â n d van d e v o l w a s s e n r e i g e r i s d e mens w a n n e e r h i j d e z e d i e r e n v e r v o l g t o f h u n w o o n g e b i e d aantast. 14.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 14
Dat d e r e i g e r s v a n h e t R e i g e r s b o s i n B e r e n d r e c h t d e z b n o d i g e r u s t k r i j g e n w e t e n we z e k e r . G r a a f D a n i ĂŤ l L e G r e l l e waakt h i e r p e r f e k t o v e r , e n we h o p e n m e t hem d a t d e r e i g e r s nog i e d e r j a a r n a a r B e r e n d r e c h t z u l l e n t e r u g k o m e n , o n d a n k s de u i t b r e i d i n g v a n d e A n t w e r p s e h a v e n e n d e toenemende v e r v u i l i n g van h e t w a t e r. P a u l ARREN
15.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 15
Verbeterde a a n k o n d i g i n g ( i n Antw. P o s t N r . 8 w a s een l i j n weggevallen) 19-jarige j u f f . z k t , d e f t . n o r male vriendin o f vriend. pte e n langharige o f sexmanlak. Vo o r uitgaan, dans, K N S , wand. G n ag. S c h r. A n t w. Post B. 1112.
19 j . j u f f . , bed, mkt d e f t , n o r m a l e vriendin o f seksmaniak. U i t g a a n , dans, K.N.S., w a n d . G n a g . S c h r. A n t w. P o s t B 1112.
AUTO U I T D E B O C H T T E B EP,.7.Fi,. — D e 440-larkre a u t o bestuurder C a m p s M a r c e l , w o n e n de Hogestraat 35, t e Heergel w e r d tilt e e n bocht geslingerd e n k w a m in e e n w e i d e t e r e c h t . H i j w e r d zwaar g e w o n d overgebracht n a a r de Imeldakliatek i n Bonheiden.
• . Britse vrouw ontevreden over haar man In Engeland zijn de sigaretten en
ln een woelige K o n t l e h - G o l d f i n gers l i e p v e t e r a a n J e f E y g e l voor d e tweede m a a l i n z i j n rijk g e l u l d e spelersloopbaan v f fouten o p :
iEiiî.l<;RKT 1!<uele eist Meson Wese etàbiebà »elide Irmo zw. Moderate. B i n -!i Jhr.,. era» 1,15 Chiltte I ! 3'J! Stofzuiger: B a l e x 2 2 0 V A l s nieuw, m e t alle onderdelen. Te l 87.97.44
HUWELIJKEN Poatbtusffrouw 2 4 j . we299S l2120 e m u . h u w. e h c
Weduwnaar 36 i• aét óten 3110 aim. Yann. r a t b u e
tv-eN
R.
de whisky onbetaalbaar ep de vrouwen zijn er alleen maar «wild», omdat hun echtgenoten hun plicht niet doen.. D i t blijkt tenminste lait een rapport, dat de Britse socioloog Robert Chester thans publiceerde. Chester, die een diepgaand onderzoek heeft ingesteld naar 12 miljoen Britse huwelijken, is tot de conclusie gekomen d a t liefst d r i e '-miljoen vrouwen ontevreden zijn. En dat is nog niet alles. Liefst 98 procent der vrouwen gelooft dat zij verwaarloosd wordt, terwijl 97 procenrmeent dat de man er het beste vanaf komt in het huwelijk. Eén op de tien vrouwen vertelde dat zij met een andere man getrouwd zou willen zijn. «Mijn onderzoek heeft uitgewezen, dat de'Engelsman een goede vader en kostwinner is», ze vertelde dr. Chester, «maar dat hij zijn vrouw niet voldoende begrip, liefde en gezelschap Beeft». Het gevolg is dat één op de vier vrouwen haar man ontrouw is, hetgeen velen n i e t verbaast wanneer wordt gedacht aan de
lange avonden die vele Engelsen met de «boys» in de put doorbrengen.
Chronische vergiftigingen d o o r h e t dagelijks inademen v a n kleine hoeveelheden benzeen i s o o k mogelijk. D e gevolgen van d e z e vergiftiging k u n n e n ernstig worden, d a a r o m b e staat h e t regelmatig dochteronderzoek v o o r a l d e l e d e n van h e t personeel die zouden kunnen besmet worden. Dusdanig i s h e t g e v a a r v o o r d e z e vergiftiging p r a k t i s c h u i t gesloten.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 16
INHOIIDSTAFEL biz. De b e s l o t e n t i j d t e E k e r e n - H . K a n o r a
1.-
U i t " H e t H a n d e l s b l a d v a n Antwerpen" 1 8 7 1
3.-
Het R e i g e r s h o f - P. A r r e n
8.-
Zetfoutjes
16.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 17
Hobonia - 6de jaargang - nr. 1 - maart 1977 - p. 18