HOBON IA KULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM
Jaargang 6 nummer 43 September 1977
Jaargang 6 n r 3 september 1977
H O B O N I A DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT CULTURELE HEEMKRING H 0 0 G B O0 .
I n MEMORIAM HENDRIK KANORA Op d i n s d a g 2 1 j u n i 1 9 7 7 , o v e r l e e d t e K a p e l l e n i n h e t St.-Jozefziekenhuis de h e e r Hendrik Kanora. Hendrik Kanora werd geboren op de Rattenberg t e Ekeren op 2 2 a p r i l 1 8 9 8 . H i j b e g o n z i j n l o o p b a a n a l s t e l e gramdrager b i j d e spoorwegen o p v e e r t i e n j a r i g e l e e f t i j d . Door s t u d i e e n n o e s t e a r b e i d b r a c h t h i j h e t t o t s t a t i o n c h e f van h e t g o e d e r e n s t a t i o n Antwerpen- S c h i j n p o o r t . Zijn hele aktieve leven heeft steeds ten dienste ges t a a n v a n z i j n medemensen; h i j h e e f t s t e e d s v o o r h e n geleefd en gewerkt. De veelvuldige bewijzen vinden w i j t e r u g i n z i j n b o e k " E e n spoorman i n de P e n " Een g r o o t a a n t a l a n d e r e w e r k e n w e l k e h i j g e s c h r e v e n h e e f t , a l l e e n o f i n samenwerking met z i j n goede v r i e n d Frans B r e s s e l e e r s , g e t u i g e n v a n d e g e h e c h t h e i d a a n d e Ekerse b o d e m ; b o d e m w a a r o p h i j l e e f d e e n w e r k t e . Om e r e n k e l e t e n o e m e n : Dorp e n V o l k v a n E k e r e n ( 1 9 2 9 ) Geschiedenis v a n Ekeren ( 1 9 3 5 ) Geschiedenis v a n h e t O n d e r w i j s t e Ekeren(1938) P. P. R u b e n s t e E k e r e n ( 1 9 5 6 ) Portret v a n Ekeren(1973) Pastoor d e Vo s e n z i j n t i j d ( 1 9 6 7 ) en n o g v e l e a n d e r e b o e k e n e n h e e m k u n d i g e b i j d r a g e n . Ook v o o r H o b o n i a w a s e e n a f z o n d e r l i j k p l a a t s j e i n z i j n h a r t g e r e s e r v e e r d . V a n a f h e t o n t s t a a n e i n d 1971 1.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 1
t o t a a n z i j n o v e r l i j d e n h e e f t H e n d r i k Kanora ons steeds z i j n g r o t e s y m p a t h i e t o e g e d r a g e n . H i j h e e f t vele a r t i k e l e n geschreven v o o r ons t i j d s c h r i f t HOBONIA. Het h e e n g a a n v a n d e z e E k e r s e heemkundige h e e f t o n s d i e p b e d r o e f d ; t o c h z i j n we b l i j h e m gekend t e h e b b e n a l s v r i e n d e n medewerker v a n d e v o o r hem z o b e l a n g r i j k e t a a k : h e t heemkundige w e r k . R. R o e l a n d s .
2.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 2
Een g e l e e r d man i n h e t v r o e g e r e k l o o s t e r o p d e M i s h a g De G a z e t v a n A n t w e r p e n v a n 2 4 e n 2 5 j u l i 1 9 7 1 w i j d d e een v o l l e b l a d z i j d e a a n e e n i n t e r e s s a n t e b i j d r a g e v a n A. A m p e s . j . o v e r Thomas a K e m p i s n a a r a a n l e i d i n g v a n de 5 0 0 s t e v e r j a r i n g v a n h e t o v e r l i j d e n v a n d e z e v r o m e a u g u s t i j n e r d i e men algemeen a l s d e s c h r i j v e r v a n h e t onvergetelijke boekje "De Navolging van K r i s t u s " (de Imitatie) erkent. Uit deze b i j d r a g e b l i j k t , d a t de eerste Dietse ( = nederlandse) v e r t a l i n g van de I m i t a t i e d o o r de august i j n e r - p a t e r N i c o l a u s Va n W i n g h e i n 1 5 7 6 t e L e u v e n werd u i t g e g e v e n . B i j Goetschalckx ( n l . i n " K e r k e l i j k e Geschiedenis van E e k e r e n " , p a g . 6 7 ) v i n d e n w i j , d a t d e z e N i c o l a u s Va n Winghe v a n a f 1 5 3 7 h e t v r o e g e r e a u g u s t i j n e r k l o o s t e r op d e M i s h a g e n t e E k e r e n ( t h a n s o n d e r B r a s s c h a a t ) b e stuurde. H i j w e r d geboren t e Leuven e n was e e n t i j d lang p r i o r v a n h e t k l o o s t e r S i n t - M e r t e n s d a l t e Leuven t o e n h i j n a a r d e M i s h a g e n o n d e r E k e r e n kwam. Van W i n g h e w a s , v o l g e n s G o e t s c h a l c k x , e e n g r o o t g e l e e vooral een uitmuntend taalkundige e n een onverdroten w r o e t e r. H i j
l i e t v e r s c h e i d e n e r e e k s e n sermoenen v e r
schijnen en vertaalde o.m. i n h e t Nederlands h e t b e ruchte werk van F l a v i u s Joseph over de opstand van de Joden e n l e v e r d e o o k d e N e d e r l a n d s e v e r t a l i n g v a n g e h de H . S c h r i f t . 3.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 3
Van Winghe o v e r l e e d t e E k e r e n i n h e t k l o o s t e r o p d e Mishagen o p 2 8 december 1 5 5 2 e n h i j w e r d a l d a a r b e g r a ven. Daar d e e e r s t e D i e t s e ( = N e d e r l a n d s e ) v e r t a l i n g d o o r Van Winghe s l e c h t s i n 1 5 7 6 w e r d u i t g e g e v e n , l i g t h e t voor d e h a n d d a t z u l k s g e s c h i e d d e n Ă d e d o o d v a n Va n Winghe, t e n m i n s t e a l s w i j G o e t s c h a l c k x mogen g e l o v e n . H e n d r i k KANORA -ďż˝-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 4
Het p l e i n t j e v ó ó r d e k e r k v a n Hoogboom I n d i e n m i j n a c h t e n z e v e n t i g - j a r e n - o u d geheugen m i j n i e b e d r i e g t , d a n was h e t L a m b r e c h t L a m b r e c h t s , d e L i m b u r se t e k s t - e n t o o n d i c h t e r v a n h e e l w a t v o l k s l i e d e r e n , d i e o o k h e t l i e d k r e ë e r d e o v e r " Ta n t e N o n n e n e n waari n men o . m . h e t v o l g e n d e z i n g t : "Wanneer i k a a n Ta n t e Nonneke d e n k , dan z i e i k e e n vrouwke m e t e e n b r i l , dat w e n k t e n m i j o m h e l z e n w i l . . . " Aan d i t l i e d o v e r Ta n t e Nonneke moest i k t e r u g d e n k e n , toen d e h e e r R . R o e l a n d s m i j kwam v r a g e n e e n b i j d r a g e te w i l l e n schrijven over het p l e i n t j e vóór de k e r k van Hoogboom, n a a r a a n l e i d i n g v a n d e b e s c h e r m i n g v a n dit p l e i n t j e . Een l i e d o v e r " Ta n t e Nonneke" e n h e t p l e i n t e v ó ó r d e k e r k v a n Hoogboom: h o e r i j m t men d a t t e saam ? D e verbinding van denkbeelden v l o e i t v o o r t u i t d e t e k s t van h e t l i e d : " Wa n n e e r i k a a n Ta n t e Nonneke d e n k , d a n zie i k . . . " Analogisch dacht i k b i j h e t bedoelde p l e i n t j e : " Wa n n e e r i k a a n ' t p l e i n t j e v a n Hoogboom d e n k , dan z i e i k . . . " Ja, d a n z i e i k n i e t l o u t e r d a t p l e i n t j e , m a a r d a n d e r i k aan a l l e s wat h e t p l e i n t j e omringt. Z o denk i k de ook m e t e e n a a n d e k e r k , h e t k e r k h o f , d e p a s t o r i e , a a n h e t l a n d g o e d v a n Bunge, a a n h e t p o r t i e r s h u i s v a n d i t landgoed, a a n " D e Haasdam" k o r t o m a a n d e g a n s e o m g e v i van h e t p l e i n t j e . Z ó v e e l h e r i n n e r i n g e n d u i k e n h i e r b i dan d a d e l i j k o p i n m i j n g e e s t e n :
5.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 5
Hoogboom S t Jozeph Kerk
6.—
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 6
"Beelden u i t m i j n v r o e g e r j a r e n , u i t m i j n jeugd zo v r i j en b l i j trekken aan m i j n peinzend oog v o o r b i j ! " I n d e e e r s t e p l a a t s d e n k i k a a n d e k e r k v a n Hoogboom. Ti j d e n s de j a r e n 1917-1918 was i k i n deze k e r k de "organist": een groot woord voor een k l e i n e zaak, want de k e r k w a s n i e t e e n s e e n o r g e l r i j k .
Z i j moest h e t
s t e l l e n m e t e e n o u d harmonium, waarmee i k a l s " o r g a n i s de k e r k g e z a n g e n b e g e l e i d d e . H e t k o s t e r s c h a p k o n i k d a a r b i j n i e t u i t o e f e n e n ; i k h a d meer dan w e r k genoeg met m i j n t a a k a l s o n d e r w i j z e r i n d e s c h o o l t e Hoogboom Daarenboven woonde i k n i e t t e Hoogboom, m a a r n o g s t e e d b i j m i j n o u d e r s t e E k e r e n -Donk. D e k o s t e n s t a a k h a d d e p a s t o o r t o e v e r t r o u w d a a n G u s t Va n G i n d e r e n ; d e z e l e e r t ook h e t h a r m o n i u m b e s p e l e n o m z o d r a m o g e l i j k m i j t e kunnen o p v o l g e n a l s " o r g a n i s t " . E r w a s i n d e k e r k e e r z a n g k o o r, d a t z e e r r e g e l m a t i g e l k e w e e k ĂŠ ĂŠ n m a a l ' s avonds r e p e t e e r d e o p h e t h o o g z a a l . D e n a a m v a n d e leider van d i t kerkkoor ontsnapt m i j . D e koorleider was d e v a d e r v a n e e n t a l r i j k g e z i n ; h i j w o o n d e i n d e Holleweg. Z o
i k m i j n i e t v e r g i s , was h i j stenograaf t
Brussel. H o e h i j s t e e d s v o o r z i j n werk v a n u i t Hoogboom t e B r u s s e l g e r a a k t e , w e e t i k n i e t m e e r . W e l l i c h i met e e n t r e i n a a n h e t s p o o r w e g s t a t i o n t e K a p e l l e n ; d e a u t o ' s waren t o e n immers nog h e e l s c h a a r s . D e k o o r l e i d e r h i e l d d o l v e e l van muziek. Z i j n weinige t i j d offerde h i j aan het d i r i g e r e n van het kerkkoor i n z i j t
7.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 7
p a r o c h i e . E e n s j i e k e t y p e ! M o e s t i k d i e man n o g o o i t ontmoeten, i k d e e d e r m i j n h o e d v o o r a f ! Over h e t t o e n m a l i g i n t e r i e u r v a n d e k e r k v a n Hoogboom h e r i n n e r i k m i j n i e t s m e e r. B i j d e hedendaagse s t o f f e ring van de k e r k v a l l e n vooral de p i e k f i j n gebrande glasramen o p . H e t i s h e t w e r k v a n e c h t e k u n s t e n a a r s z o a l s J o s H e n d r i c k s , M a r c D e G r o o t e n J a n Wo u t e r s : mannen m e t naam e n f a a m ! Wie a a n d e k e r k v a n Hoogboom d e n k t , d e n k t m e t e e n o o k aan h e t k e r k h o f : h e t l i g t e r v l a k a c h t e r . B i j e e n kerk p a s t e e n k e r k h o f , maar i n onze dagen v e r w i j d e r t men h e t k e r k h o f v a n d e p a r o c h i e k e r k e n men b e g r a a f t de p a r o c h i a n e n v e r v a n h u n p a r o c h i e k e r k , e r g e n s w a p r het r u s t i g e r i s . T e Hoogboom e c h t e r b l i j f t d e r g e l i j k e rustige p l e k voor h e t k e r k h o f nog steeds v a s t b i j d e kerk. H e t i s e r s t i l o p de b e g r a a f p l a a t s , w a a r z o v e e l bekenden e n o u d e v r i e n d e n t e r u s t e n l i g g e n . E e n k e r k hof i s e e n p l a a t s , w a a r e r v o o r d e heemkundigen e e n grote d o s i s p l a a t s e l i j k e geschiedenis t e vergaren i s : de t e k s t e n o p d e k r u i s e n e n z e r k e n r o e p e n h e e l w a t h e r i n n e r i n g e n o p u i t h e t v e r l e d e n e n d e mensen d i e e r begraven l i g g e n , w o r d e n w e e r l e v e n d i n o n z e g e e s t . . . Tegen d e muur v a n ' t h o o g k o o r o p h e t k e r h o f l i g g e n d e zerken v a n d r i e p a s t o o r s t e Hoogboom: d e p a s t o o r s De S m e d t , V a n M e c h e l e n e n G r e v e . E r
l i g t ook een g r a f -
z e r k v a n d e f a m i l i e 0 s y d e Z e g w a e r t m e t h e t wapen " A r t e L a b o r e P a t i e n t i a " . B a r o n Edw. O s y d e Z e g w a e r t mag men noemen d e s t i c h t e r v a n d e k e r k . B i j a k t e 8.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 8
v e r l e d e n v o o r n o t a r i s Va n s u l p e r t e A n t w e r p e n , o p 3 o k t o b e r 1 8 7 1 s c h o n k d e g r o n d e i g e n a a r Eduardus Josephut Franciscus P a u l o b a r o n Osy twee p e r c e l e n grond a a n d e k e r k f a b r i e k v a n Hoogboom; h e t e n e w a s bestemd v o o r d e o p r i c h t i n g v a n e e n k e r k t e Hoogboom e n h e t a n d e r e t o t v o o r p l a a t s ( H e t P l e i n t j e ! ) v a n d e o p t e r i c h t e n paroch: kerk. Op h e t k e r k h o f v a n Hoogboom v i n d t men n o g d e b e g r a a f p l a a t s v a n Em.Ed. G u y o t ( 1 8 1 4 - 1 9 0 0 ) , o u d - b u r g e m e e s t e r van d e gemeente E k e r e n . E r
i s ook de grafkelder van
Mr e n Mw E d . G u s t . B u n g e , e i g e n a a r s v a n h e t k a s t e e l "De Oude G r a c h t " , d a t i n 1 9 4 7 w e r d a f g e b r o k e n . E n n a genoeg a l l e g i d s e n b o e k j e s v o o r t o e r i s t e n v e r w i j z e n b i j h e t k e r k h o f v a n Hoogboom n a a r h e t grafmonument v a : de f a m i l i e Va n d e r l i n d e n : k u n s t w e r k v a n d e g r o t e b e e l d • houwer R i k Wo u t e r s . Bezijden de k e r k , h e t kerkhof en " h e t P l e i n t j e " s t a a t de p a s t o r i e . H i e r woonden d e z e v e n p a s t o o r s , d i e d e p a r o c h i e Hoogboom t o t h e d e n b e s t u u r d e n . D e h u i d i g e pastoor E . H . J . A . V l o e b e r g h s h e e f t e r nog s t e e d s z i j n v e r b l i j f . T o e n i k i n 1 9 1 7 - 1 9 1 8 t e Hoogboom f u n g e e r d e als o n d e r w i j z e r e n " o r g a n i s t " was E . H . F r a n s Roelane de p a s t o o r . E l k e z o n d a g e n e l k e hoogdag moest i k i n de v o o r m i d d a g d e hoogmis e n i n d e namiddag h e t l o f s p e l e n i n d e k e r k . O m d a t i k t u s s e n d e hoogmis e n h e t l o f n i e t o v e r h u i s k o n n a a r d e Donk, mocht i k b i j M r.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 9
P a s t o o r t e Hoogboom b l i j v e n m i d d a g m a l e n . G e r e g e l d h a d i k d a n a a n t a f e l a l s komoagnon e e n p a t e r k a p u c i e n , d i e t e Hoogboom b e h u l p z a a m w a s i n d e k e r k m e t h e t b i e c h t horen e n h e t p r e k e n . D e p a t e r k a p u c i e n e n hadden v r o e g e r r e e d s e e n v o e t i n h u i s t e Hoogboom; o p h e t k e r k h o f trouwens hebben d e k a p u c i e n e n v a n d e Ossenmarkt t e Antwerpen e e n g e z a m e n l i j k e b e g r a a f p l a a t s : e e n s o b e r g r a f z o a l s s o b e r e p a t e r s z u l k s wensen. Het z o n d a g s l o f d u u r d e n a u w e l i j k s e e n h a l f u u r t j e , v a n half d r i e t o t d r i e u u r. T e n gerieve van de jongere l e z e r s a a n wie h e t woord " l o f " m o g e l i j k onbekend i s , w i l i k h i e r even een k o r t e o m s c h r i j v i n g geven van d i t u i t s t e r v e n d woord i n de b e t e k e n i s van k e r k e l i j k e p l e c h t i g h e i d . H e t " l o f " was e e r t i j d s een godsdienstige zondagnamiddagoefening, d i e b e s l o t e n werd met d e zegen met h e t H . S a k r a m e n t . T i j d e n s h e t " l o f " w e r d e n e e n d r i e t a l m o t e t t e n g e z o n g e n e n t u s s e n i n b a d men o o k n o g een r o z e n h o e d j e m e t d e l i t a n i e v a n 0 . 4 . - V r o u w . A s a r het l o f , d a t e i g e n l i j k n i e t behoorde t o t d e zondagsp l i c h t , kwamen a l l e e n b e j a a r d e r e l i g i e u z e j u f f r o u w e n , alsook de nonnekens v a n de z u s t e r s s c h o o l e n e n k e l e mensen d i e m e t h e t l o f e e n s t u k v a n h u n v r i j e z o n d a g namiddag d o o r b r a c h t e n . Het p l e i n t j e v b b r d e k e r k t e Hoogboom w o r d t a a n z i j n n o o r d z i j d e b e g r e n s d d o o r h e t zogenaamde " G o e d v a n Bunge" e n d o o r h e t p o r t i e r s h u i s j e a a n d e i n g a n g v a n 10.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 10
het l a n d g o e d . R e e d s t o e n i k i n 1917-1918 werkzaam was t e Hoogboom, n o e m d e m e n d i t l a n d g o e d " H e t G o e d v a n Bunge" e n o p h e d e n n o e m t m e n h e t n o g a l t i j d z o , n a a r de e i g e n a a r v a n h e t v r o e g e r k a s t e e l " D e Oude G r a c h t " De l e d e n v a n d e f a m i l i e B u n g e w a r e n d e s t i j d s w e l d o e n e r s v a n Hoogboom : i k h e r i n n e r m i j n o g h o e z i j t i j d e n s de e e r s t e w e r e l d o o r l o g i e d e r j a a r r o n d k e r s t t i j d d e schoolkinderen bedachten met s n u i s t e r i j e n e n geschenken. Mede d o o r h e t t o e d o e n v a n é é n o f a n d e r e l i e f d a d i g e i n s t e l l i n g was e r t i j d e n s d i e o o r l o g s o e p b e d e l i n g v o o r de s c h o o l k i n d e r e n i n é é n v a n d e h u i z e n a a n d e H o o g boomsteenweg, e v e n v o o r b i j d e k e r k i n d e r i c h t i n g v a n de E i k e l e n b e r g . E l k e m i d d a g w e r d d a a r d e s o e p u i t g e schept v o o r d e l e e r l i n g e n v a n d e s c h o l e n d o o r b e h u l p zame j u f f r o u w e n v a n d e p a r o c h i e . I n h e t p o r t i e r s h u i s a a n d e i n g a n g v a n h e t p a r k " D e Oude G r a c h t " woonde t o e n d e nonnekens d i e l e s g a v e n i n d e zustersschool. H e t waren zusters van de kongregatie van V o r s e l a a r . D e b r a v e z u s t e r s h a d d e n i n d i t p o r t i e r s huis hun woonst h e e l d i c h t b i j d e k e r k waar z i j i e d e r e morgen d e H . M i s g i n g e n b i j w o n e n . Aan d e z u i d o o s t k a n t v a n h e t p l e i n t j e h e e f t m e n t h a n s "De H a a s d a m " D e p l a a t s n a a m " D e Haasdam" h e e f t b i j m i j steeds g r o t e b e l a n g s t e l l i n g opgewekt i n verband met d e heemkunde. O f s c h o o n e l d e r s e e n p l a a t s n a a m a l s " H a a s donk" h a v i k e d o n k s c h i j n t t e b e t e k e n e n , b e n i k t o c h d e mening t o e g e d a a n , d a t h e t Hoogboomse t o p o n i e m De Haasdam
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 11
i n verbinding s t a a t met h e t p l a a t s e l i j k e "Hazeldonk" of "Haseldunc" (1267) Haasdam zou dan n i e t v e r w i j z e n naar h a v i k ( e e n d i e r ) m a a r w e l n a a r h a z e l a a r ( e e n boom of een s t r u i k ) . Ten s l o t t e i s e r d a n n o g h e t p l e i n t j e z e l f : " H ĂŠ t P l e i n t j e " m e t d e bomen e n h e t g r o e n gewas! E e n r e l i e k u i t h e t v e r l e d e n e n een k o s t b a a r geschenk van de v o o r vaderen, w a n t d e mens v a n heden s n a k t n a a r g r o e n e n n a a r bomen ! Alvorens t e e i n d i g e n w i l i k nog even terugkomen o p h e t l i e d o v e r " Ta n t e N o n n e k e " waarmede i k d e z e b i j d r a g e begonnen b e n . A l w i e h o u d t v a n g r o e n e n b o m e n , v a n relieken en herinneringen, z a l met een v a r i a n t e o p het l i e d v a n " Ta n t e N o n n e k e " g a a r n e g e t u i g e n : "Wanneer i k a a n ' t Hoogboomse P l e i n t j e d e n k , dan z i e i k e e n p l e k j e g r o e n e n f i j n , echt w a a r d i g om "beschermd" t e z i j n ! Ekeren
F
r
.
Bresseleers
12.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 12
Enkele r e c e p t e n d i e d o o r d e 1 6 e eeuwse s c h r i j v e r s met g o e d g e v o l g w e r d e n t o e g e p a s t Om k l o v e n t e d o e n t o e w a s s e n Neemt e e n l e p e l v o l b o o m o l i e , e e n l e p e l o l i e v a n eieren, mengt e r onder gebrande mosselschelpen, een w e i n i g l o o d w i t , h i e r b i j w a t h o e n d e r m e s t , a l l e s t o t e e n z a l f k e n gemaakt, d o e t d e wonden e n k l o v e n toewassen. Recept t e g e n d e p e s t Neemt e e n v i o o l ( b o k a a l ) e n v u l t h e t d e r d e d e e l m e t f i j n e z a v e l , e e n derde d e e l met gebrande w i j n e n h e t andere d e e l m e t u r i n e v a n e e n k n e c h t k e n d a t n o g maagd e n i a , m e n g t d i t a l w e l t e z a m e n e n g e e f t h e t d e p a t i e n t t e d r i n k e n met z i j n o n t b i j t , d r i e morgenstonden a c h t e r e e n , t e w e t e n , t e l k e n s e e n g l a s v o l . D i t i s g e ë x p e r i m e n t e e r t g e w e e s t i n t i a e n MCCCCC e n d e v i e r . Om d e w r a t t e n t e v e r d r i j v e n Neemt w a r m b l o e d v a n m u i z e n , e n s t r i j k t d a t o p d e wrat, z i j z a l haast verdwijnen. Om i e m a n d t e d o e n s c h i à t e n ( s i c ) Neemt m i e r e n e i e r e n e n g e e f t h e m d i e b e d e k t e l i j k i n , h i j z a l wel 1.000 scheten l a t e n . Om t e w e t e n o f e e n z i e k p e r s o o n z a l l e v e n o f s t e r v e n Neemt g r a u w e n e t e l e n , e n d o e t d i e i n d e u r i n e o f t e pisse v a n d i ê n z i e k e n persoon, e n b l i j v e n de n e t e l e n groen, z o z a l h i j b l i j v e n l e v e n , e n verdrogen z e z o 13.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 13
zal h i j haast sterven. Of: Neemt v a n z i j n e n p i s , e n m e l k v a n e e n v r o u w d i e e n e n zoon z u i g t , m e n g e l t d a t o n d e r e e n , i s ' t d a t h e t z o g bovendrijft zo zal h i j b l i j v e n leven. Om h a a r t e v e r d r i j v e n v a n e n i g e p l a a t s e B e s t r i j k t enige rouw plaatse (onthaarde) daar g i j n i e t en w i l t d a t h a a r w a s t , m e t h e t b l o e d v a n e e n v l e e r m u i s , daar z a l g e e n h a a r meer wassen. Om v l o o i e n t e v a n g e n Neemt e e n p o t e n b e s t r i j k t h e m m e t b o k k e n v e t e n z e t die o p uw b e d d e , e n a l l e v l o o i e n z u l l e n d a a r i n komen. Om l u i z e n t e d o d e n Maakt e e n v u u r e n w e r p t d a a r k w i k z i l v e r i n , e n h a n g t uw k l e d e r e n o f hemden i n d e r o o k , d a a r e n z u l l e n g e e n l u i z e n meer i n komen. Om w e e k l u i z e n t e v e r d r i j v e n Weekluizen o f w a n d l u i z e n i n z i j n h u i s o f t b e d s t e d e n te hebben i s e e n g r o t e p l a a g , z o neemt d a n B r a z i l i s c h e p e p e r, k o o k t d i e i n w a t e r e n s c h u u r t d a a r u w b e d s t e d e mede. I t e m r o o k t d e z e l v e l o u t e r a l l e d a g e n m e t z w a v e l zo z u l l e n z i j d o o r d e n s t a n k h a r e n a d e m n i e t k o n n e n k r i j g e n , b i j g e v o l g moeten s t e r v e n . Om t e m a k e n d a t d r o n k a a r d s e n e n t e g e n z i n i n h e t d r i n k e n krijgen Neemt e e n p a l i n g d i e l e v e n d i g i s , e n l a a t d i e i n e e n 14.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 14
mengel w i j n s t e r v e n , g e e f t d a n d i ĂŞ n p e r s o o n z u l k s te d r i n k e n , e n h i j z a l n a a r d i e n t i j d eenen w a l g tegen den d r a n k hebben. H e t z a a d v a n k i k v o r s e n i n z i j n e n d r a n k gedaan i s o o k goed. Om t e w e t e n o f e e n v r o u w z a l mogen b e z o c h t w o r d e n o f niet Neemt k e u t e l s v a n e e n h a a s , d a t g i j i n w a r m w a t e r z u l t o p l o s s e n , g e e f t h e t d e v r o u w d e s morgens v o o r haar o n t b i j t , d o e t z e d a a r n a i n e e n warm b a d s t a a n , en k o m t h a a r e e n p i j n i n d e b u i k , z o z a l z e mogen o n t v a n g e n , a n d e r s n i m m e r m e e r. Om o u d e m e n s e n l o n E t e d o e n s c h i j n e n Neemt w a t e r v a n w i t t e l e l i e - w o r t e l s , e n w a s h e t a a n g e z i c h t d a a r d i k w i j l s mede, h e t v e r d r i j f t d e r i m p e l s , en ' t m a a k t e e n g e t e m p e r d k o l e u r e n ' t v e r d r i j f t d e puisten, rode plekken, ende sproeten u i t h e t aangezicht. Om i e m a n d z i c h t e d o e n o n t k l e d e n a l w a a r t d a t t e r 1 . 0 0 0 mensen b i l w a r e n Neemt p l u i m - a l u i n e n s t r o o i t d a t i e m a n d d i e g i j e e n part w i l t bakken s t i l a c h t e r i n den h a l s . Om e e n z w a r t p a a r d w i t t e m a k e n Neemt e n e n m o l , e n l a a t h e m d r i e d a g e n i n s c h o o n water l i g g e n , w a s t hiermede h e t paard, h e t z w a r t haar z a l u i t v a l l e n , e n ' t w i t z a l i n de p l a a t s g r o e i e n . Om wormen t e m a k e n d i e z i j d e s p i n n e n Neemt d e h e r s e n e n v a n e e n k a l f e n g r a a f z e i n e e n 15.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 15
mee- p u t e n l a a t z e z o l i g g e n v i e r w e k e n l a n g , d a a r zal dan uitkomen zijdewormen, e n voedt z e met moerbeziebladeren. Om m u i z e n t e m a k e n Neemt e e n hemd v a n e e n a r b e i d e r , i n h e t w e l k h i j v i e r weken h e e f t g e w e r k t , e n d a t bijgevolg., a l s t i n kende i s v a n z w e e t , l e g t h e t u i t g e s p r e i d i n e e n vochtiger k e l d e r, s t o p t de l o c h t g a t e van de k e l d e r toe, e n s t r o o i t enige granen van de beste tarwe tussen d a t hemd i n , e n g i j z u l t z i e n n a a r t w e e o f d r i e dagen d a t z i j m e r k e l i j k z w e l l e n en een schimmelachtige r u i g h e i d k r i j g e n , daarna z u l l e n z i c h de voeten, d e n s t a a r t e n h e t h o o f d van een muis v e r t o nen, d i e e i n d e l i j k z a l l o p e n e n a n d e r e v o o r t b r e n g e n . Om v l o o i e n t e m a k e n Neemt v a n h e t s t o f d a t a a n d e b a l k e n c i t e a c h t e r d e schilderijen, de kassen en k i s t e n i s , l e g t h e t op een h o u t e n p l a n k i n h e t b e s t e v a n d e z o m e r , b e s p r o e i t het e e n s met p i s , e n g i j z u l t i n d r i e o f t e v i e r w e ken m e e r v l o o i e n h e b b e n d a n u l i e f z a l z i j n .
Paul A r r e n .
16. -
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 16
HOBONIA EN HET RUBENSJAAR. Zondagmorgen 1 2 j u n i : Een v i j f e n d e r t i g t a l b e l a n g s t e l l e n d e n b e z o e k e n h e t h u i s w a a r Rubens l e e f d e e n w e r k t e . D e h e e r J. G i l l i s u i t Brasschaat was h i e r b i j o n z e d e s kundige gids.. Zaterdag 1 2 september : Vi e r e n z e s t i g Rubensfans schuiven aan v o o r een bezoek a a n d e u n i e k e R u b e n s t e n t o o n s t e l l i n g i n h e t muzeum v a n s c h o n e k u n s t e n . H i e r b i j h e b b e n twee g i d s e n - d e g r o e p w a s t e g r o o t v o o r e e n g i d s - o n s o p k u n d i g e w i j z e h e t h o e e n waarom verteld van de verschillende t a f e r e l e n op de prachtige doeken en tekeningen. Van R u b e n s w e t e n w e : 1577 - 2 8 j u n i : P e t r u s P a u l u s R u b e n s w o r d t t e Siegen g e b o r e n a l s z o o n v a n J a n Rubens e n M a r i a Pypelinc.kx. 1578 - J a n Rubens v e s t i g t z i c h i n K e u l e n . 1587 - D o o d v a n J a n R u b e n s . M a r i a k e e r t m e t h a a r zoons n a a r A n t w e r p e n t e r u g . 1590 - R u b e n s i s e n i g e t i j d l e e r l i n g v a n d e s c h i l ders. To b i a s V e r h a e g h t , A d a m v a n N o o r t e n O t t o Ve n i u s . 1600 - m e i : R u b e n s v e r t r e k t n a a r I t a l i Í ; h i j t r e e d t i n d i e n s t v a n V i n c e n z o Gonzaga i n M a n t u a . 1601 - R u b e n s i n Rome, w a a r h i j s c h i l d e r i j e n m a a k t v o o r d e k e r k v a n S a n t a C r o c e i n Gerusalemme: S t . H e l e n a , D e Doornenkroning e n De K r u i s o p richting. 1603 - R u b e n s i n S p a n j e i n o p d r a c h t v a n G o n z a g a . 1604 - Rubens i n M a n t u a . 17.—
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 17
1607 - I n Genua s c h i l d e r t R u b e n s t a l r i j k e p o r t r e t t e n v a n edelen e n ' D e B e s n i j d e n i s ' . 1608 - We e r i n Rome v o l t o o i t R u b e n s h e t w e r k i n h e t k o o r van C h i e s a N u o v a ( o f S a n t a M a r i a i n V a l l i c e l l a ) . I n de h e r f s t k e e r t h i j h a a s t i g t e r u g n a a r A n t w e r p e n o m dat z i j n moeder s t e r v e n d e i s . 1609 - R u b e n s t r o u w t m e t I s a b e l l a B r a n t , w i e r b e r o e m d e p o r t r e t n u i n München h a n g t . 1610 - I n d e S i n t - W a l b u r g i s k e r k s c h i l d e r t R u b e n s ' D e K r u i s oprichting'. 1610 - 1 6 1 5 : E e n b i j z o n d e r p r o d u k t i e v e p e r i o d e v o o r R u b e n s : 'De a a n b i d d i n g v a n d e K o n i n g e n ' ( M a d r i d ) ; ' D e K r u i s i g i n g ' (Antwerpen); ' D e f a u n e n de bacchanten' (Wenen); 'Suzanne op w e g n a a r h e t b a d ' ( S t o c k h o l m ) ; ' V l u c h t n a a r E g y p t e ' en ' J u p i t e r e n C a l l i s t o ' ( K a s s e l ) ; ' J a c h t o p h e t w i l d e zwijn' (Marseille); 'De Kruisiging' ( P a r i j s ) ; ' H e t Laats t e O o r d e e l ' e n ' D e s l a g d e r amazonen' ( M ü n c h e n ) ; ' Te r u g keer van Diana' ( D a r m s t a d t ) . 1611 - R u b e n s v e s t i g t z i c h i n A n t w e r p e n i n e e n m o o i , g r o o t huis d a t aan de I t a l i a a n s e p a l a z z i d o e t denken, d i e h i j zo b e w o n d e r d e . H i j v e s t i g t e r e e n a t e l i e r . 1612 - V o o r d e k a t h e d r a a l v a n A n t w e r p e n s c h i l d e r t R u b e n s 'De K r u i s a f n e m i n g ' , d a t n u t e g e n o v e r ' D e K r u i s o p r i c h t i n g ' hangt. ' D e o n t v o e r i n g van de d o c h t e r s van Leucippus' i s misschien ook i n d i t j a a r g e s c h i l d e r d . -1617 - Va n D y c k k o m t b i j R u b e n s w e r k e n . 1619 - R u b e n s s c h i l d e r t v o o r d e k e r k v a n S t . C a r o l u s B o r r o meus t e A n t w e r p e n ' D e w o n d e r e n v a n S t . I g n a t i u s ' . B e g i n t aan d e ' L a a t s t e Communie v a n F r a n c i s c u s v a n A s s i s i ë ' . 1622 - Rubens b e g i n t a a n d e c y c l u s t e r v e r h e e r l i j k i n g v a n Maria d e M e d i c i e n H e n d r i k I V, e e n o p d r a c h t v o o r h e t P a l a i s d e Luxembourg. 1626 D o o d v a n I s a b e l l a B r a n t . 1628 - R u b e n s v e r t r e k t v o o r e e n d i p l o m a t i e k e m i s s i e n a a r h e t hof van F i l i p s I V t e Madrid. K r i j g t opdracht v o o r p o r t r e t t e n v a n d e k o n i n g . Ontmoet Ve l a s q u e z .
18.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 18
1630 - O p 6 d e c e m b e r t r o u w t R u b e n s ( 5 3 ) m e t H e l e n e Fourment ( n o g g e e n 1 7 ) . Z i j w o r d t o p v e e l s c h i l d e r i j e n a f g e b e e l d , a l l e e n e n samen m e t d e k i n d e r e n . 1632 - R u b e n s s c h i l d e r t ' D e L i e f d e t u i n ' ( P r a d o ) . 1634 - R u b e n s k o o p t h e t k a s t e e l " H e t S t e e n " t e E l e w i j t . 1637 - R u b e n s s c h i l d e r t ' D e K e r m i s ' ( L o u v r e ) . 1638 - Rubens w o r d t , d o o r j i c h t g e t r o f f e n , i n v a l i d e . H i j v o l t o o i t ' D e Ve r s c h r i k k i n g e n van d e o o r l o g ' . 1639 - H i j s c h i l d e r t ' D e g e k e t e n d e A n d r o m e d a ' e n ' H e t Pelske'. 1640 - V o l t o o i t z i j n ' Z e l f p o r t r e t ' . S t e r f t o p 3 0 m e i , wordt begraven i n de S i n t - J a c o b s k e r k t e Antwerpen. (Uit: D e Groten van a l l e t i j d e n - Enzo O r l a n d i ) R.R.
19.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 19
U I T: G a z e t v a n A n t w e r p e n ( 1 6 - 9 - 1 9 7 7 )
Pedatratet werd monument vox.negen dome!, Polderboeket » i s het !evenswerk van Frans Bresseleers, de bezieler van de Ekerse Heemkunde, e n k r e e g v o r m i n e e n fraaie b a n d m e t i l l u s t r a t i e s (pen en kleur) van pater André Gailliaerde d i e vroeger reeds de Lievevrouwenbeeldjes v a n Antwerpen te boek stelde. Voor wie dit boeket bezit, zal de Polder nooit vergaan, want een s c h a t v a n i n f o r m a t i e o p alle t e r r e i n s t e l t d i t t y p i s c h gebied l e v e n d i g e r d a n o o i t voor.
I r
���.�17�-ie De oude paroehSekerk v a n Hoeuenen
Aan o n z e m e d e w e r k e r F r a n s B r e s s e l e e r s e n a a n p a t e r André G a i l l i a e r d e , i l l u s t r a t o r , wensen w i j a l l e succes t o e met hun p r a c h t i g e werk over d e p o l d e r .
20. -
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 20
INHOUDSTAFEL
I n Memoriam H e n d r i k K a n o r a
1
.
-
Een g e l e e r d man i n h e t v r o e g e r e k l o o s t e r op d e M i s h a g e n 3 .
-
Het p l e i n t j e v d d r d e k e r k v a n Hoogboom
5
.
-
Enkele r e c e p t e n d i e d o o r d e 1 6 e eeuwse s c h r i j v e r s met goed g e v o l g werden toegepast 1 3 . Hobonia e n h e t R u b e n s j a a r
1
7
P o l d e r b o e k e t w e r d monument v o o r n e g e n dorpen 2 0 .
.
-
-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 21
Hobonia - 6de jaargang - nr. 3 - september 1977 - p. 22