HOBON IA KULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM
Jaargang 6 nummer 4 December 1 9 7 7
HEKSEN I N DE PROVINCIE ANTWERPEN Over h a a g e n o v e r h e g Naar K e u l e n i n d e w i j n k e l d e r
d o o r P. A r r e n
Deze f o r m u l e w e r d v o l g e n s v e l e o v e r l e n i n g e n , u i t g e s p r o ken d o o r d e h e k s e n d i e n a a r h u n v e r g a d e r i n g g i n g e n . Alvorens de h e k s e n r i t t e beginnen bestreken ze z i c h met h e k s e n z a l f , v o o r n a m e l i j k o n d e r d e o k s e l s , e n v l o gen n a h e t u i t s p r e k e n v a n d e t o v e r f o r m u l e d i r e k t n a a r het f e e s t o f d e s a b b a t . V a r i ë r e n d v a n s t r e e k t o t s t r e e k w a r e n d e h e k s e n g e z e t e n o p e e n bezem, e e n b u s sel s t r o , een bok, een k i p o f een z w i j n . Ve l e h e k s e n s a g e n k e n n e n n o g e e n l u g u b e r v e r v o l g o p deze h e k s e n r i t . E e n m a n , m e e s t a l e e n n i e u w s g i e r i g e gebuur o f e e n f a m i l i e l i d v a n é é n d e r heksen, a c h t e r v o l g t d e hem bekende h e k s n a a r d e p l a a t s v a n samenkomst w a a r h i j , v e r d e k t o p g e s t e l d , d e d i e n a r e s s e n v a n de d u i v e l g a d e s l a a t . V a n z o d r a d e l a a t s t e h e k s u i t het g e z i c h t i s verdwenen r e n t h i j n a a r de b e t o v e r d e plaats en w i l door h e t u i t s p r e k e n van de toverformule de h e k s e n v o l g e n . H i j v e r g i s t z i c h e c h t e r e n r o e p t : " d o o r h a a g e n h e g " w a a r n a h i j g a n s u i t e e n Te r e t e n e n verscheurd t e K e u l e n aankomt. Dat d e h e k s e n o p e e n b e z e m d o o r d e l u c h t v l i e g e n d o e t ons, d e n u c h t e r e m e n s e n u i t d e t w i n t i g s t e e e u w, e e r der b e l a c h e l i j k a a n , m a a r deze b i j z o n d e r h e i d i s z e e r oud e n n a t u u r l i j k m o e t e n w e d e p s y c h o l o g i s c h e a c h t e r gronden v a n d e e r g b i j g e l o v i g e middeleeuwse mens met andere m a a t s t a v e n m e t e n . 1.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 1
Heksen z o u d e n o o k v a n h u n m e e s t e r , d e d u i v e l , s c h e p pingsmacht o n t v a n g e n hebben. D i e k r a c h t w e r d d a n a a n gewend o m b v . u i t e e n h o o p z a n d r a t t e n t e m a k e n e n a l zo e e n r a t t e n p l a a g o v e r e e n d o r p z e n d e n . I n
Rijkevor-
sel o . a . werden een hoop muizen d o o r een heks geschapen u i t l e e m , maar deze d i e r e n hadden e c h t e r geen s t a a r t . De d u i v e l e n z i j n v o l g e l i n g e n k u n n e n w e l s c h e p p e n m a a r hun p r o d u k t e n v e r t o n e n s t e e d s e e n a a n w i j s b a r e o n v o l maaktheid. De s a b b a t w e r d o p v e l e p l a a t s e n r o n d d e k e r k g e h o u d e n . Zo d a n s t e n e r i n M e e r 1 8 7 h e k s e n h a n d i n h a n d r o n d d e kerk, maar ook rond de kerken van Oosterweel, Merksplas, Hoogstraten, N i j l e n , R a v e l s e . a . h i e l d e n de heksen hun reidansen. In R e t i e dansten ze r o n d een k a p e l ; i n S c h i l d e o p een k r u i s s t r a a t ; i n Wilmarsdonk o p h e t k e r h o f ; i n Hoevenen rond de molen e n i n B r e c h t dansten 155 heksen o p de " L o e c h t " ( F. R o e c k : " H e d e n d a a g s H e k s e n g e l o o f i n d e P r o vincie Antwerpen"). Op z u l k e h e k s e n v e r g a d e r i n g e n w e r d e n d e d e e l n e e m s t e r s ook d i k w i j l s g e s t o o r d d o o r e e n l a t e ; a s t , i n v e l e g e vallen een dronkelap d i e huiswaart z w i j m e l t . V e l e s a gen maken g e w a g d a t d e t o e v a l l i g o p d e s a b b a t l o p e n d e indringer s l e c h t wordt ontvangen. Z i j wreken z i c h door hem a l s r i j d i e r t e g e b r u i k e n i n R i j m e n a m , d u w d e n h e m t e E s s e n i n d e g r a c h t o f g i n g e n hem i n E k e r e n v e r s c h r i k k b l i j k plagen.
I n andere v e r t e l l i n g e n wordt de ongeno-
de g a s t mee a a n t a f e l g e n o d i g d e n g a a t h i j , o n b e w u s t , 2.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 2
het h e l e s t e l v e r j a g e n . H i j s p r e e k t i n B r e c h t Gods naam u i t , h i j s l a a t i n G e e l e e n k r u i s t e k e n a l v o r e n s h i j b e g i n t t e e t e n , o f h i j v r a a g t om h e t z o u t z o a l s i n Puurs. I e d e r e e n was e r i n de middeleeuwen h e i l i g van o v e r t u i g d d a t h e t s a b b a t v o e d s e l o n g e z o u t e n w a s omdat h e t o n d e r m e e r b i j d e d o o p p l e c h t i g h e i d w o r d t g e b r u i k t ( o o k met a n t i -demonische b e d o e l i n g e n ) . Zodra d a n h e t w o o r d " z o u t " w o r d t u i e s p r o k e n v e r d w i j nen d e h e k s e n e n l a t e n z e l f s i n T u r n h o u t h u n g o u d e n z i l v e r a c h t e r. De m e e s t e s a g e n e c h t e r , d i e h a n d e l e n o v e r h e k s e n , g e ven a l l e e n e e n opsomming v a n h e t k w a a d d a t d o o r d e dienaressen van de d u i v e l werd g e s t i c h t . E e n heks i n Wijnegem deed de d i e r e n s t e r v e n i n d e s t a l e n een andere W i j n e g e m s e h e k s h a d d r i e k i n d e r e n d o e n s t e r v e n . I n O e l e g e m h a d e e n h e k s h a a r t o v e r k r a c h t a a n e e n boom gebonden d i e d i r e k t z i j n b l a d e r e n v e r l o o r e n a f s t i e r f . In het k l o o s t e r van Schilde z a t een non, maar d a t was e e n h e k s v e r t e l d e m e n , w a n t ' s n a c h t s z w e e f d e z e door h e t d o r p e n a l s g e e r n a a r wees r o t t e n uw handen a f . I n H a l l e kwamen d e h e k s e n ' s n a c h t s o p d e p a a r d e n van d e b o e r e n r i j d e n t o t d e z e d i e r e n ' s m o r g e n s b e k a f waren. I n
Zoersel k r i o e l d e h e t van de heksen d i e
's n a c h t s , i n de gedaante v a n zwarte k a t t e n , d e mensen a a n v i e l e n .
I n E s s e n woonde e r e e n h e k s d i e m e t
spelden i n p o p j e s p r i k t e , e n t e l k e n s werd e r een k i n d ziek. A l s z e h e t p o p j e verbrandde was h e t met h e t kind ook afgelopen. D e molenaar van S i n t -Job- i n - ' t 3.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 3
Goor s l o e g ' s n a c h t s o p z i j n z o l d e r e e n k w a d e z w a r t e kat h a a r p o o t a f e n n e d i e n l a g z i j n vrouw met ĂŠ ĂŠ n arm i n h e t b e d . I n W e s t m a l l e k o n men o p 2 4 j u n i , m e t Sint-Jansvloed, n i e t o p een k r u i s b a a n gaan s t a a n , d a n maakten d e h e k s e n u k a p o t . E n i n O o s t m a l l e w a s e r e e n heks d i e n i e t k o n s t e r v e n . Z e d r o e g h a a r t o v e r k r a c h t over o p e e n hond e n b l i e s d i r e k t h a a r l a a t s t e adem u i t t e r w i j l de hond razend werd. ( P. S t a e s : "Heksen v l i e gen r o n d d e N o o r d e r k e m p e n r o u t e - 1 9 7 4 ) De w i j z i g i n g v a n mens i n d i e r i s e e n m a g i s c h e e i g e n schap d i e a l h e e l l a n g , z e l f s b i j d e O u d e E g y p t e n a r e n , bekend w a s . O m b e t e r k w a a d t e k u n n e n s t i c h t e n z o u een h e k s z i c h i n e e n z w a r t e k a t k u n n e n o m t o v e r e n . Z o z i j n e r o o k v e r s c h i l l e n d e sagen wear geen heksen maar alleen zwarte k a t t e n poot aan poot dansen op de sabbat (Oorderen, Oelegem, K e s s e l , Weelde e . a . ) e n z i e n t o e v a l l i g e voorbijgangers een heks i n kattegedaante door het k e l d e r g a t k r u i p e n ( Wa l e m , Wijnegem, L i l l o , M e r k s p l a s enz.) S o m s wordt een l a t e wandelaar door behekste katten tegengehouden. Z e b l i j v e n p o o t a a n p o o t r o n d de p e r s o o n d a n s e n t o t d e z e p l e c h t i g b e l o o f d h e e f t n i e t s t e z u l l e n zeggen. Om e e n h e k s t e h e r k e n n e n g a a t m e n a l s v o l g t t e w e r k . Men n e e m t e e n s l e u t e l , m e t e e n k r u i s i n d e b a a r d u i t gesmeed, s t e e k t h e m i n e e n b i j b e l , t u s s e n d e b l a d z i j den w a a r h e t S i n t - J a n s E v a n g e l i e s t a a t a f g e d r u k t , e n l e g t hem o p een t a f e l .
I s
e r een heks aanwezig, d e
b i j b e l z a l beginnen t e draaien t o t d a t de sleutelbaard 4.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 4
de s c h u l d i g e a a n w i j s t . M e n h e r k e n t o o k e e n h e k s d o o r de v o e t k r u i s e l i n g s o p h a a r v o e t s p o o r t e p l a a t s e n . I s het e e n heks d a n b l i j f t z e s t o k s t i j f s t a a n i n Z a n d v l i e t 's Gravenwezel, Arendonk, Tu r n h o u t e n Mol o f moet z e omkijken i n Mechelen, L i c h t a a r t , D e s s e l e n Wuustwezel. Men k a n e e n h e k s b u i t e n h o u d e n d o o r e e n g e w i j d h e i l i g dommeke o n d e r d e d r e m p e l t e m e t s e l e n o f o n d e r d e v o e t mat t e l e g g e n . S t u k j e s v a n d e p a a s k a a r s w e r d e n h i e r voor g e b r u i k t i n L i e r , P o p p e l e n Oostmalle; g e c o n s a creerde r o z e b l a a d j e s i n Mechelen e n Tu r n h o u t e n g e w i j d zout i n M o l . Heksen w o r d e n o o k o n t m a s k e r d i n d e k e r k . Z o k o n d e n in Mol de heksen van hun s t o e l n i e t opstaan zolang het misboek openlag e n moesten de heksen v a n Zandv l i e t i n d e k e r k b l i j v e n omdat d e k o s t e r z i j n r i n g o p het a l t a a r h a d g e l e g d . V e l e sagen v e r t e l l e n o n s o o k dat men d o o r e e n t r o u w r i n g moet k i j k e n t i j d e n s d e c o n s e c r a t i e . D e h e k s e n z i e t men d a n met d e r u g n a a r het a l t a a r z i t t e n . ( W i j n e g e m , B r e c h t , B r a s s c h a a t e . a . ) Ook w e r d e n d e h e k s e n t o t i n d e 1 7 e e e u w o p d e h e k s e n waag g e w o g e n . W o o g e e n v r o u w g e e n h o n d e r d p o n d w a s z e l i c h t genoeg om d o o r d e l u c h t t e k u n n e n v l i e g e n e n bijgevolg een heks I Ve l e z u l l e n h u n s c h o u d e r s o p h a l e n a l s men h e t o v e r heksen h e e f t m a a r d e s p e c i a l i s t e n o p d i t g e b i e d h e b ben v a s t g e s t e l d d a t b . v . n o g r u i m 6 5 % v a n d e K e m p e n se b e v o l k i n g a a n b e p a a l d e e l e m e n t e n v a n d e h e k s e r i j geloven. E n d a t g e e f t w e l t e denken.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 5
HET NEGENPATROON T E HOOGBOOM . Frans B r e s s e l e e r s We w e t e n n i e t s m e t z e k e r h e i d o v e r h e t w e g e n p a t r o o n van Hoogboom t i j d e n s d e 1 3 e e e u w d . i . d e e e u w, w a a r i n w e Hoogboom v o o r d e e e r s t e m a a l v e r m e l d v i n d e n i n de d o k u m e n t e n . Z e e r w a a r s c h i j n l i j k l a g Hoogboom t o e n g r o t e n d e e l s omgeven met h e i d e n , z o a l s d e K e a r d e r h e i d e , de O u d e G r a c h t s e H e i d e , d e K o u d e H e i d e , d e F r a n s e Heide... Nagenoeg zeker bestond alsdan reeds de Bergsebaan ( t h a n s K a p e l s e s t e e n w e g ) t e n w e s t e n v a n Hoogboom. W e t r e f f e n i m m e r s i n 1 2 6 7 h e t t o p o n i e m "Karrevort"aan tussen de (tegenwoordige) Donk en S t . - M a r i a b u r g ; " K a r r e v o r t " i s d e benaming v a n een voorde o f e e n wad o p d e p l a a t s , w a a r d e Kardebeek een b a a n ( i n c a s u d e B e r g s e b a a n ) k r u i s t e . De p l a a t s Hoogboom l a g m e t h a a r n a a s t e o m g e v i n g t u s sen t w e e g r o t e b a n e n o f h e i r w e g e n : d e B e r g s e b a a n o f de b a a n A n t w e r p e n - B e r g e n o p Zoom e n d e B r e d a b a a n o f de b a a n A n t w e r p e n - B r e d a . D e z e b e i d e b a n e n o n t m o e t e n mekaar t e n n o o r d e n ( ! ) v a n d e L a a r s e b e e k , n a b i j d e h u i d i g e K l e i n e B a r e e l , o m d a n samen l a n g s e e n w a d o v e r d i e b e e k v e r d e r t e l o p e n i n d e r i c h t i n g TyTerksemAntwerpen. We m o e t e n n a 1 2 6 7 l a n g w a c h t e n a l v o r e n s w e m e t e n i g e zekerheid i e t s kunnen v a s t s t e l l e n o v e r h e t s t r a t e n o f w e g e n p a t r o o n t e Hoogboom, a a n d e h a n d v a n e e n p l a n een p l a t t e g r o n d o f e e n ( l a n d ) k a a r t . B o v e n d i e n m o e t e n w e e r d a n r e k e n i n g mede h o u d e n , d a t , v b b r h e t o p maken v a n h e t k a d a s t e r p l a n i n d e 1 9 e e e u w, d e v r o e g e -
6.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 6
re p l a n s e n kaarten vaak slec-its f i g u r a t i e f getekend z i j n , e n d u s o p menige p l e k v a t b a a r v o o r m i s l e i d i n g e n . Dit i s b i j v o o r b e e l d h e t g e v a l met d e k a a r t v a n l a n d m e t e r P. S t i j n e n u i t h e t j a a r 1 7 4 8 . W e h e b b e n i n h e t begin v a n de 1 8 e eeuw h e t ' P l a n v a n de s l a g v a n Eekceren, voorgevallen den 30 J u n i i 1703 tusschen de l e g e r s d e r Hoge G e a l l i e e r d e n e n d i e d e r t w e e K r o o n e n ' . D i t p l a n werd o p g e m a a k t d o o r d e ï w a r t i e r - G e n e r a a l M . I v o i j . O p d i t p l a n menen w e t u s s e n d e K a a r d e r h e i d e e n K a p e l l e n d r i e o f v i e r a f t a k k i n g e n t e kunnen bemerken, d i e v a n de Oude B e r g s e b a a n i n o o s t e l i j k e r i c h t i n g l o p e n . We erkennen a l v a s t : 1° d e a f t a k k i n g v a n d e Oud e B e r g s e b a a n a a n d e K a a r d e r heidemolen, d i e l a n g s d e Hoge K a a r t i n d e r i c h t i n g Mishagen l i e p ; 2° d e w e g o f d e b a a n v a n d e h u i d i g e Hoogboomsteenweg; 3° d e w e g o f d e b a a n w a a r n u d e H e i d e s t r a a t l o o p t . Deze v r o e g e r e b a n e n o f w e g e n h e b b e n h u n s p o o r n a g e l a t e n en v e r t o n e n n o g s t e e d s h u n l i t t e k e n s i n h e t s t r a t e n patroon van heden. De h u i d i g e Hoogboomsteenweg l i j k t o n s v a n o u d s mede d e nodige v e r p l a a t s i n g s m o g e l i j k h e i d t e b i e d e n n a - r de Oude B e r g s e b a a n v o o r d e b e w o n e r s v a n H a z e l d o n k , M a r s e n de, D e Ramen, E i k e l e n b e r g , M i s h a g e n , O u d e G r a c h t e n Hoogboom z e l f . Z e k e r mogen w e e v e n w e l d e H o l l e w e g a l s een o u d e w e g n i e t u i t s l u i t e n : w e v i n d e n i m m e r s d e Holleweg r e e d s v e r m e l d i n 1 5 6 5 a l s ' H o l e n w e c h ' . L a t e r
7.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 7
LEGEI:DE. 1. KERK • KERKHOF 2. PASTORIE
KAPELLEN
3. DEN HAASDAM 4. VEISJESSCHOOL 5. ":'.UEGE S T. HUBERTUS 6. BIBLIOTHEEK 7. RUSTHUIS WELVAART • POST 8. JONGENSSCHOOL • J EUCDATEL I ER 9. KAZERNE BAU'WIN 10. 0'•1N I -SPORTVELD 11. MEDISTER 12. DO:. EI N GOOD 13. STATION KAPELLEN 14. LILVENS KAI'ELLEKE
�, . , � . • �, e PARCCH I E GRENS - • - • - • - • - GEMEENTE GRENS
.
�
/ �
�
,
�
� � - . , . U . , I :
f
� ; G
Î
` a
0
�
i
f
t
t
1
r M
` , 9 1 r � � ,, '
1 Z
ZILVEREN , � . � . � HOEK i ,c Jr �
�
8.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 8
. . �
i
-es % Anti-Tmik Kar.aal
ti�19
`‘ BRASSCHAAT ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
bSZ�o
FORT,1 e
C,
K e n -LEN
BRASSCHAAT
F A B R I E K S T R A A T.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 9
z i j n e e n aantal verbindingswegen, tussen de Holleweg en d e Hoogboomsteenweg, s t r a t e n g e w o r d e n . H e t z i j n de t e g e n w o o r d i g e s t r a t e n : J a g e r s d r e e f , P o e l d r e e f , Vr e d e l a a n , C l a e s s e n s d r e e f , L e e u w v a n V l a a n d e r e n l a a n . Oude s t r a a t - e n w e g b e n a m i n g e n , d i e w e i n h e t a r c h i e f van Hoogboom v e r m e i i v i n d e n z i j n : B e e m s s e n w e c h ( 1 6 3 2 ) Eyerhoecxsen wech ( 1 6 2 8 ) Holenwech ( 1 5 6 5 ) ; H o o c h boomse s t r a t e ( 1 6 2 8 ) M a y s t r a e t k e n ( 1 6 3 9 ) M i d d e l w e c h (1626) Nerenwech ( 1 6 2 8 ) Oude g r a c h t s e s t r a e t e
(1638)
S l a e y s t r a e t e ( 1 769) o p d e Ou d e G r a c h t . Wanneer w e i n h e t Hoogboom v a n h e d e n h e t o u d e H o o g boom v a n w e l e e r w i l l e n t e r u g z o e k e n , m o g e n w e o n s n i e t laten misleiden door de huidige standplaats van het kerkgebouw t e Hoogboom. L a t e n w e n i e t v e r g e t e n d a t de k e r k a l d a a r e r p a s gekomen i s i n 1 8 7 1 e n d a t d e plaats van de k e r k daar t o e n bepaald werd a l s behorende b i j h e t d o m e i n v a n b a t o n O s y d e Z e g w a e r t , d e t o e n malige e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l e n h e t l a n d g o e d ' D e Oude G r a c h t ' . H i j h e e f t z i c h o p e e n b i e z o n d e r e w i j z e i n g e z e t om d e n o d i g e t o e l a t i n g e n t e bekomen t o t h e t bouwen v a n d e k e r k a l d a a r .
I n de omgeving v a n de k e r k
kwam m e t e e n o o k e e n p a s t o r i e e n e r w e r d e n n o g a n d e r e woningen a l d a a r gebouwd. E r vormde z i c h e e n woonkern, die e c h t e r n i e t d e oorsprong i s geweest v a n h e t ' o u d e ' Hoogboom. W e l l i c h t m o e t e n w e d e o o r s p r o n g v a n h e t ' o u d e ' Hoogboom e l d e r s z o e k e n . 10.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 10
Op h e d e n t e l t Hoogboom, a l s w i j k o f g e h u c h t v a n E k e r e n nagenoeg 2 8 s t r a t e n .
I n 1971 i s Z i l v e r e n h o e k e e n a f -
z o n d e r l i j k e ( k i e s ) w i j k geworden; t e v o r e n werd de b u u r t s c h a p Z i l v e r e n h o e k d o o r g a a n b i j Hoogboom g e r e k e n d voor a d m i n i s t r a t i e v e r e g e l i n g e n . D e k i e s w i j k Z i l v e renhoek t e l t e e n d e r t i g t a l s t r a t e n . V o e g e n we d i t dertigtal straten van Zilverenhoek b i j de ca. 2 8 s t r a t e n v a n h u i d i g Hoogboom, d a n k a n men t h a n s e e n z e s t i g t a l s t r a t e n t e l l e n op het grondgebied van het vroegere g e h u c h t Hoogboom. De g r o t e a a n g r o e i v a n h e t s t r a t e n a a n t a l t e Hoogboom (en Z i l v e r e n h o e k ) g e b e u r d e h o o f d z a k e l i j k i n d e t w e e d e h e l f t v a n d e 2 0 e e e u w. Z i j
i s vooral een gevolg van
de g r o n d v e r k a v e l i n g e n e n h e t o n t s t a a n v a n n i e u w e w o o n wijken o.m. o p de volgende p l a a t s e n : - t u s s e n d e K a p e l s e s t e e n w e g , d e Hoogboomsteenweg e n de J a g e r s d r e e f ( d e w i j k ' D e S t e r r e ' ) ; - t u s s e n d e Hoogboomsteenweg e n d e K o n i n g i n A s t r i d a a n ; - t u s s e n d e K o n i n g i n A s t r i d l a a n e n d e B e r n a r d d e Va d derlaan. Op d e z e p l a a t s e n v i n d e n we t h a n s d e s t r a t e n m e t d e n a men v a n v o g e l s , s i e r p l a n t e n e n s i e r b l o e m e n . V a n h e t z e s t i g t a l s t r a t e n i n h e t t e g e n w o o r d i g e Hoogboom e n Z i l v e r e n h o e k z i j n e r nagenoeg de h e l f t b i j g e k o m e n sedert h e t o n t s t a a n van de nieuwe woonwijken t i j d e n s de l a a t s t e j a r e n . De o n t w i k k e l i n g v a n h e t w e g e n - e n s t r a t e n p a t r o o n t e Hoogboom g e e f t o n s i n z e k e r e m a t e e e n k i j k o p d e w i j z e van d e u i t b r e i d i n g e n d e g r o e i v a n h e t o u d e Hoogboom
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 11
DE JEUGD T E KAPELLEN LUISTERDE N I E T Geschiedkundige k r a b b e l s Va n z e l f s p r e k e n d w a s h e t v r o e g e r n i e t z o a l s n u . D o c h , men m o e t n i e t d e n k e n d a t d e O v e r h e i d z i c h t o e n g e e n zorgen maakte v o o r d e j e u g d . R e e d s i n 1676 werd d o o r een o r d o n n a n t i e v a n o v e r h e i d s w e g e a a n d e " j o n k h e i d " verboden t e b i e r t e g a a n o f t e g a a n d r i n k e n i n d e h e r berg. I n 1687 verbood de H e r t o g v a n Brabant a a n de jonge d o c h t e r s z i c h t e b e v i n d e n o p o f n a b i j d e b i j e e n komsten v a n d e j o n g m a n s i n d e h e r b e r g e n , o m t e d r i n k e n , o f om t e d a n s e n o p z o n - , h e i l i g - e n werkdagen. De p l a a t s e l i j k e o v e r h e d e n v u l d e n d i e v o o r s c h r i f t e n aan n a a r g e l a n g d e l o k a l e o m s t a n d i g h e d e n . Z i j
lieten
ook n i e t n a s c h e r p t o e t e z i e n . A l s e r g o e d e r e d e n e n voor waren, mochten e r w e l - m e t t o e l a t i n g v a n de d o r p s overheden- openbare v e r g a d e r i n g e n , s p e l e n , f e e s t e n e n v o o r s t e l l i n g e n worden i n g e r i c h t . M a a r j a , d i e goede redenen e n v o o r a l d i e t o e l a t i n g e n waren e r a l t i j d n i e t . Men p r o b e e r d e h e t d a n soms o o k m a a r z o n d e r t o e l a t i n g te doen. Zo g e b e u r d e d i t o . m . t e K a p e l l e n i n 1 7 7 2 . O n d e r d e naam " D e J e u g d i g d e J o n k h e i d v a n K a p e l l e n " h a d d e n v e r schillende jongmans v a n Kapellen z i c h v e r e n i g d , met het d o e l openbare samenkomsten, s p e l e n , f e e s t e n e n v o o r s t e l l i n g e n t e houden. O f s c h o o n z i j geen t o e l a t i n g hadden, w e l l i c h t o m d a t e r v o l g e n s d e n o r m e n v a n d e t i j d geen goede r e d e n e n v o o r waren, v e r o o r l o o f d e n z e zich t o c h t e Kapellen en z e l f s i n de omliggende d o r 12.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 12
pen o p " g e z e g e l d " p a p i e r h u n g e p l a n d e s a m e n k o m s t e n t e Kapellen bekend t e maken. O p d i e p u b l i c a t i e s d i e r v e n ze z e l f s t e v e r m e l d e n d a t a l l e s g e s c h i e d d e " m e t p e r m i s s i e " . D i e samenkomsten zouden p l a a t s v i n d e n t e K a p e l l e n o p d e Tw e e d e P a a s d a g i n 1 7 7 2 e n v e r d e r o p d e volgende z o n - e n h e i l i g d a g e n t o t o p h e t e i n d e v a n d e maand j u l i 1 7 7 2 . Maar . . . D h r . F . B . B e l t e n s , d r o s s a a r d v a n E k e r e n ( K a p e l l e : was t o e n o n d e r E k e r e n ) , g r e e p i n . H i j v e r z o c h t Z . E . H . Guido K n o f f , p a s t o o r t e K a p e l l e n , o m d e b e l a n g h e b b e n den t e v e r m a n e n . B o v e n d i e n d e e d h i j o p maandag, d e 2de P a a s d a g , d o o r d e v o r s t e r ( = v e l d w a c h t e r ) v a n K a p e l l e i op d e g e w o n e p l a a t s e n u u r a a n k o n d i g e n , d a t a l d e hogerbedoelde a k t i v i t e i t e n geschiedden o p b u i t e n s p o r i g e w i j z e , z o n d e r aanvraag en zonder toestemming e n dat e e n i e d e r z i c h d i e n d e t e onthouden v:in deze s t r a f bare ondernemingen. D e s n i e t t e m i n w e r d n a d e z e bekendmaking vanwege d e Ekerse d o r p s o v e r h e i d t o c h v o o r t g e g a r n . O n d e r d e l e i ding van de m i n d e r j a r i g e personen Besseleers e n Ve r beeck w e r d z e l f s p u b l i e k a f g e r o e p e n d a t d e o n d e r n e m i n g geschiedde " m e t p e r m i s s i e " e n d a t a l l e s t e d r i e u u r namiddag a l s o o k o p d e v o l g e n d e z o n - e n h e i l i g d a g e n zou d o o r g a a n , z o a l s d i t w e r d a a n g e k o n d i g d . W a t i n d e r daad o o k g e b e u r d e Deze f l a g r a n t e m i s k e n n i n g v a n d e O v e r h e i d v e r w e k t e n a t u u r l i j k h e e l wat opspraak t e Kapellen. M a a r de gevolgen v o o r de j o n g e o v e r t r e d e r s b l e v e n z e k e r n i e t 13.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 13
u i t . ` D e o o r s t e r van Kapellen had a c h t e r a f nog h e e l wat v o o r d e z e z a a k t e d o e n . Wij h a a l d e n d e z e g e g e v e n s u i t dokumenten i n h e t R i j k s a r c h i e f t e Antwerpen Hendrik Kanora +
14.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 14
Gazet van Antwerpen: woensalaq 23 noverrf4er 197? GA7FT- VAN ANTWERPEN : WOENSDAG 2 3 NOVEMBER 1 9 7 7
obönia, van Ekeren Verzorgde historische schets door heemkring van Hoogboom Op 23 juni 1976 werd Koninklijk Besluit de kerk van Hoogboom als monument, e n d e omgeving a l s landschap beschermd. D e z e verwezelijkíng mag de nog longe kuiturele heemkring Hobonua op zijn aktief schrijven. Hij werd in haar streven gesteund door de toenmalige schepen René Buyst. Naar aanleiding van het bekomen resultaat organizeerde Hobonia in januari dit jaar een tentoondtelling, e n eigenlijk lag h e t toen i n d e bedoeling e e n brochure (Hobonia, hoogland van Ekeren- ter hand te stellen, Door allerlei omstandigheden kwam dit boekje pas onlangs van de pers. «Hobonia, Hoogland v a n Ekeren» is een bundeling van reeds verschenen heemkundige artikels. H o b o n i a i s d e L a t i j n s e naam v o o r Hocgboom, t e r w i j l hoogland van Ekeren d u i d t op de l i g g i n g van het gehucht. De v o o r n a a m s t e s c h r i j v e n zijn F r a n s Bresseleers en w i j len H e n d r i k Kanora. Erèstaan ook b i j d r a g e n i n v a n P. Va n Velthoven, W. Segers, R . R o lands, R.Gommeren e n S. D e Meyer. Door de medewerking van de h. Rombaut van de VTB-Ekeren is h e t mogelijk geweest b i j de bestuurlede n van Hobonia aan de prijs van 85 fr. (65 fr. voor de leden)nHet b o e k j e i s o o k t e verkrijgen door overschrijving van 9 5 f r . ( 8 5 f r . . * 1 0 f r . verzendingskosten) o p ) r e k e ning 220-0375733-88, t e n name van Hobonia. WAAR LIGT HOOGBOOM? Het zou ons te ver leiden alle bijdragen i n de v i j f t i g bladzijden t e l l e n d e b r o c h u r e samen te vatten. De titels geven reeds een idee van de inhoud van het werk, F r a n s Bresseleers s i t u eert Hoogboom in de gemeente Ekeren. Het gehucht vormt een tamelijke l a n g e w i g t u s s e n Kapellen e n Brasschaat. E e n gedeelte v a n H o o g b o o m l i g t
trouwens o p Brasschaats grondgebied. E v e n a l s K a p e l len, Brasschaat, Ettenhoven of Hoevenen, b e h o o r d e H o o g boom van oudsher tot de Oude H e e r l i j k h e i d Ekeren. To e n i n de 1 9 d e e e u w d e g e h u c h t e n Kappellen e n Brasschaat v a n Ekeren loskwamen, b l i i f Hoogboom b i j K a p e l l e n e n B r a s schaat van Ekeren loskwamen, bleef Hoogboom b i j de poldergemeente. I n 1866 w e r d H o e venen o n a f h a n k e l i j k . S l e c h t s tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Hoogboom b i j Kapellen gevoegd. De r e s t van Ekeren v o r m d e Groot-Antwerpen. Op 1 j a n u a r i 1945 kwam Hoogboom t e r u g naar Ekeren. V i e r jaar l a t e r scheen een aktie t e zijn losgekomen om de gehuchten Hoogboom (met Zilverhoek) terug t e voegen h i j Kapellen. Maar vermits Groot-Ekeren i n de loop der jaren steeds kleiner was geworden (Antwerpen had in 1914 en 1929 in Ekeren l e l i j k huisgehouden), v o n d d e g o e verneur d a t h e t n u w e l l e t j e s was. B i j de komende grenskorrekties zou men willen terugkeren n a a r d e toestand v a n t i j dens de bezetting. In b r o c h u r e w o r d t u i t v o e r i g beschreven o v e r h e t ontstaan e n d e afkomst van de wijknaam.
De meer dan honderd jaar oude S t : Jozefkerk k r i j g t r u i m e b e langstelling V o o r d a t H o o g boom e e n e i g e n k e r k bezat, waren d e i n w o n e r s v e r p l i c h t naar Ekeren, Kapellen of Brasschaat t e m a r c h e r e n o m d e kerkdiensten b i j t e w o n e n . Dank zij baron Osy de Zegwaert kreeg H o o g b o o m e e n e i g e n kerkgebouw. BESCHERMING Het kon n i e t anders of i n de brochure moest een hoofdstuk worden ingelast in verband met de b e s c h e r m i n g v a r. k e r k e n omgeving. Een omstandige motivatie van de aanvraag schetst de w a a r d e v a n d e dorpskern. «De site van het kerkpleintjefen de onmiddelijke omgeving - , _ , nen w i j ons z e e r g e m a k k e l i j k als typisch landschap van h e t ; einde v a n d e 1 9 d e e e u w indenken.» H e t p l e i n t j e w ó r d t aan d e n o o r d z i j d e b e g r e n s d door het zogenaamde goed van Bunge e n d o o r h e t p o r t i e r s huisje a a n d e i n g a n g van h e t landgoed. A a n d e Z u i d oostkant z i e t m e n een typisch w i n k e l t j e en een dito dorpsherberg. I n d e b r o c h u r e w o r d t verder aandacht besteed a a n de Hoogboomse d o m e i n e n e n hun bewoners, z o a l s H a e z e l donck, D e S t e r r e , d e O u d e Gracht, de f a m i l i e Good, familie Bunge... H e t ontstaan van het o n d e r w i j s w o r d t b e h a n deld, t e r w i j l een verklaring van de straatnamen e e n b r o k geschiedenis onthuld. «Hobonia, hoogland v a n Ekeren» i s e e n boeiende brochure, gebundeld door Raymond Roelands, voorzitter van de heemkring.
15.-
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 15
Bij aantrejjen bleek deze Harry i n het bezit te zijn van een pistool, hetwelk h i j wilde trekken tijdens zijn identijikatie, maar waartoe h i j geen kans kreeg door d e sterke armen der wet, die hem onmiddellijk omknelden.
Trouwplanneat Kom'ns over uw feest praten. Het oude klooster, Kon. Albertstr. 120, Walem. Tel. 015/15724. Gevr. huishoudster - 5 dagen per week, liefst inslapend - bij weduwnaar, maar 2 kinderera that§ - volledig zelfstandig werk. Dr. Claeys Jagersdreef 8 , Schilde. Tel. 53.71.2S of 30.91.03.
Eertte haring i De e e r s t e Hollandse n i e u w e haring u i t de Ierse Zee is woensdagmorgen omstreeks h a l f twaalf de Scheveningse h a v e n b2innengelopen Alleenst. dame zoekt l i c h t werk, liefst voor alleenst. persoon. Schr. Antw. Post A 3397.
PAARD, 2-jarige zwarte hengst m . papieren zoon Codex. Te l . 41.28.32. (2505)
16.-
TEKOOP
▶
GEVRAAGD
Antieke lelie: aan- en verkoop inboedels, antiek. Vermeulen L., Hooiweg 3, Itegem. Tel. 015/243.79—alsook diamantafval, winkeldochters en stocks bij stopzetting van bedrijf. Van Loy L., Koningsveld 5, Noorderwijk. Tel. 014/215.30.
helm verungltickte. D e r Mopedfahrer sties a u l der K r e u z u n g E i n s t e i n - u n d We r n e r - v o n - S i e mens-StraBe m i t einem O m n i b u s zusammen. Der letzte k a m ins Stâdtische Krankenhaus.
HOEVEKE te koop. Bij de zee, goede staat, gans alleen 2400 m2. De oren doen er pijn van d e stilte. 850.000 f r. Krediet. Tel. 0 5 9 / 7 0 . 0 3 . 5 8 .
0
P 2 2 0 5 6 7 - 1 6 0 0
Voorzichtig snuffelen aan h e t vleugje parfum op de r u g van de hond.
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 16
INHOUDSTAFEL blz. Heksen i n d e p r o v i n c i e A n t w e r p e n - P. A r r e n
1.
Het w e g e n p a t r o o n t e Hoogboom- F r a n s B r e s s e l e e r a
6.
De j e u g d t e K a p e l l e n l u i s t e r d e n i e t
12.
Hobonia, h o o g l a n d v a n E k e r e n
15.
Va r i a
16.
Vo o r d e w e l g e v u l d e a g e n d a ' s I ! ! Het v o l g e n d e TEERFEEST w o r d t g e h o u d e n op 2 8 OKTOBER 1 9 7 8
Lidgeld 1978 Wij moeten de c o n t i n u i t e i t v a n onze k r i n g o o k v o l g e n d jaar verzekeren. Het l i g g e l d w o r d t b e h o u d e n o p 1 5 0 F r . p e r j a a r Stort d i t z o spoedig mogelijk op n r. 2 2 0 - 0 3 7 5 7 3 3 - 8 8 ( G e n . B a n k M i j . E k e r e n Mariaburg) van HOBONIA - EKEREN-Hoogboom
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 17
Hobonia - 6de jaargang - nr. 4 - december 1977 - p. 18