Hobonia 1979-2 A4

H0B0N IA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r D r i e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t W. SEGERS CÀMPANULALAAN 5 2070 EKEREN

JAARGANG 8 - 1 9 7 9 APRIL — MEI — JUNI

Hoek K a p e l s e s t e e n w e g - H o o g b o o m s t e e n w e g , n u r e s t a u r a n t " D e B e l l e f l e u r " - Te k e n i n g : A n d r é M a r i ë n

inhoud: S n u f f e l e n d i n h e t v e r l e d e n v a n Hocgboom De f a m i l i e D s y d e Z e g w a e r t .

R .

Roelands b l z .

6 1

Zwervend d o o r h e e n d e g e s c h i e d e n i s v a n het " Z w i n " d e e l 2 .

R .

Va n H a e l s t

2

Befaamde f i g u r e n u i t o n z e o m g e v i n g : Renaat G r a s s i n .

P .

Arren

De I J z e r e n R i j n .

Alardot

R

.

Kastelen i n Vlaanderen: Westmalle

P .

Arren

Kuièrend i n oude p a p i e r e n .

.

Arren

Activiteiten.

P

H

.

- 61

7

8

0 8

9

9 1

De S i t t e r

6 0 1

7 1

2

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 61

OSY de Z E G WA A R T

- 62 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 62

snuffelend in het verleden van hoogboom

DEFAMILIE OSYDE ZEGWAERT INLEIDING In v e r s c h i l l e n d e b i j d r a g e n werd reeds u i t v o e r i g b e s c h r e v e n w e l k e b e l a n g r i j k e r o l b a r o n E d u a r d J o z e f OSY DE ZEGWAERT i n Hoogboom h e e f t g e s p e e l d . D e b e l a n g r i j k s t e verwezenlijkingen z i j n : - d e aankoop van h e t k a s t e e l e n h e t domein " De Oude G r a c h t " i n 1 8 7 0 - d e o p r i c h t i n g v a n d e p a r o c h i e k e r k i n 1871 - d e o p r i c h t i n g van een l a g e r e school i n 1878 In d e b i j d r a g e v a n F r a n s B r e s s e l e e r s i n o n s t i j d s c h r i f t J a a r g a n g 1 - nummer 2 , w e r d d o o r d e s c h r i j v e r g e t r a c h t een j u i s t e v e r k l a r i n g t e v i n d e n v o o r h e t f e i t d a t b a r o n Eduard O s y, i n d e o f f i c i ë l e d o k u m e n t e n b i j d e o p r i c h t i n g van d e k e r k , " D E WYCHEM " a c h t e r z i j n naam s c h r i j f t .

Ook o p d e g e d e n k s t e e n a a n d e k e r k s t a a t " D e Wychem " vermeld. I n a n d e r e g e s c h r i f t e n v i n d e n we s t e e d s d e b a r o n v e r m e l d a l s " OSY D E ZEGWAERT " . E e n d u i d e l i j k e v e r k l a r i n g hieromtrent h e e f t d e s c h r i j v e r n i e t kunnen a c h t e r h a l e n ; wel i s h e t z o d a t " O s y d e Z e g w a e r t " e n " O s y d e Wychem" afstammen v a n d e z e l f d e f a m i l i e .

Om d i t t e v e r k l a r e n m o e t e n w e t e r u g g a a n t o t J a n Karel Osy ( z i e v e r d e r onder I I I ) d i e twee zoons had. D e o u d s t e , J a n K a r e l , w o r d t h e e r v a n "Wychem"; d e t w e e d e , Corneel B o u d e w i j n , v o r m t d e t a k " d e Z e g w a e r t " .

—6 3 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 63

De f a m i l i e O s y, o o r s p r o n k e l i j k a f k o m s t i g v a n F r a n k r i j k , h e e f t z i c h i n d e z e s t i e n d e eeuw i n H o l l a n d g e v e s t i g d ; v e e l l a t e r kwamen z i j n a a r B e l g i ë w a a r z e t e A n t werpen w o o n d e n .

De f a m i l i e O s y w o r d t g e r e k e n d o n d e r d e b e l a n g r i j k s t e families van de Belgische handelsmetropool.

In d e h i e r n a v o l g e n d e b i j d r a g e z u l l e n we een over‘, z i c h t geven v a n d e t a k d i e " o n z e " b a r o n Eduard Osy d e Zegwaert h e e f t v o o r t g e b r a c h t . D e g e g e v e n s z i j n a f k o m s t i g u i t o . a . " L a B e l g i q u e H é r a l d i q u e " To m e V I I I v a n C H .

Poplemont.

I . J A N OSY Jan w e r d t e R o t t e r d a m g e b o r e n r o n d 1 6 6 6 . H i j h u w d e m e t Jeanne DE STEENDYCK, d o c h t e r van J a n d e S t e e n d y c k e n J e a n n e DE KEPPEL. U i t d i t h u w e l i j k w e r d e n t w e e k i n d e r e n g e b o r e n : A. J a n , d i e v o l g t onder I I B. J e a n n e B a r b e , geboren t e Rotterdam op 2 8 augustus 1716. Z i j h u w d e m e t J a n B a p t i s t CORNELISSEN, h e e r v a n Weymsbroeck, C o r t e n a e k e n , S c h o o t e n , b u r g e m e e s t e r v a n Antwerpen. J a n C o r n e l i s s e n w e r d t e Antwerpen g e b o r e n op 1 2 a u g u s t u s 1 7 0 3 a l s z o o n v a n J a n B a p t i s t e n M a r i a GOVAERTS.

I I . J A N OSY Jan w e r d t e R o t t e r d a m g e b o r e n o p 9 j u l i 1 6 9 5 . H i j w a s heer v a n Z e g w a e r t e n v a n P a l e s t y n . ( Z e g w a e r t l i g t i n d e g e m e e n t e Z o e t e r m e e r, i n d e p r o v i n c i e Z u i d - H o l l a n d , t e n o o s t e n v a n Oen H a a g ) .

Jan i s o v e r l e d e n t e R o t t e r d a m i n 1 7 7 3 . H i j w a s r a a d g e v e r e n a f g e v a a r d i g d e v a n d e G r o o t h e r t o g v a n To s c a n i é i n d e V e r e n i g de P r o v i n c i e s . K e i z e r K a r e l I V e n k e i z e r i n M a r i a - T h e r e s i a waardeerden z i j n d i p l o m a t i e k e t a l e n t e n e n z i j n v o o r z i c h t i g heid z o d a n i g d a t z i j hem met a l l e r l e i b e l a n g r i j k e o p d r a c h t e n belastten, e n steeds met sukses.

Jan huwde t w e e m a a l : 1 s t e : t e A n t w e r p e n o p 2 f e b r u a r i 1 7 2 7 m e t M a r i a J o z e f a DE

- 64

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 64

B I E . Z i j w e r d t e A n t w e r p e n g e b o r e n o p 11 m a a r t 1 7 0 5 a l s d o c h t e r v a n L e o n a r d d e B i e e n T h e r e s i a DE NOLLET. Maria o v e r l e e d i n f e b r u a r i 1764.

Uit d i t huwelijk sproten zes kinderen: A. T h e r e s i a E l e o n o r a , o v e r l e d e n op 8 f e b r u a r i 1764.

Ze huwde 1 s t e : F r a n ç o i s M a r t i n J o z e f FARISEAU, h e e r van B e l l e , g e b o r e n t e B r u s s e l o p 2 6 augustus 1 7 2 4 a l s z o o n v a n J a n F a r i seau e n M a r i a J o z e f a HUYSMANS. 2de: R e m y M a r t i n J o z e f VAN LANGENDONCK, inwoner v a n d e s t a d B r u s s e l .

B. B a r b a r a M a r i a , t e Rotterdam geboren o p 2 4 m a a r t 1732 e n o v e r l e d e n t e Wenen o p 6 j a n u a r i 1 7 9 7 . Z i j huwde t e B r u s s e l m e t C h r i s t o f f e l I n n o c e n t , b a r o n VAN BARTENSTEIN, g e b o r e n o p 2 8 j u l i 1 7 3 1 e n t e B r u s sel o v e r l e d e n o p 1 2 j u n i 1761.

C. M a r i a T h e r e s i a , o n g e h u w d o v e r l e d e n t e R o t t e r d a m op 1 5 m e i 1 8 1 5 .

D. C o r n e e l J o z e f , g e b o r e n t e R o t t e r d a m o p 1 j a n u a r i 1755 e n o v e r l e d e n t e A n t w e r p e n o p 1 5 n o v e m b e r 1 8 1 4 .

H i j huwde t e Antwerpen, i n d e S t . - J a c o b s k e r k , o p 5 f e b r u a r i 1765 z i j n n i c h t Germaine Jeanne Barbe A n t o i n e t t e CORNELISSEN DE SCHOOTEN. G e r m a i n e w a s g e b o r e n t e A n t w e r p e n o p 11 j u n i 1 7 4 2 e n o v e r l e d e n t e Brussel op 13 f e b r u a r i 1817. Z i j was de d o c h t e r van Jan B a p t i s t e n v a n J e a n n e B a r b e I s a b e l l a OSY ( z i e I.B.) Corneel e n Germaine k r e g e n z e s k i n d e r e n : A. I s a b e l l a M a r i a F r a n ç o i s e G h i s l a i n , ° R o t t e r d a m 15 a p r i l 1 7 6 6 , + H a e r e n 3 a u g u s t u s 1 8 8 0 . x op 1 6 mei 1784 h a a r n e e f Corneel Osy d e Zegweert ( z i e o n d e r I V ) B. C o r n e l i a P e t r o n e l l a G h i s l a i n , ° R o t t e r d a m 2 7 mei 1 7 6 8 , + E l f e l d 6 a u g u s t u s 1 8 4 4 . x t e Bremen o p 2 0 f e b r u a r i 1 7 9 7 m e t K a r e l D e s i r e baron D E VRINTS D E TREUENFELD C. M a r i a B a r b e G h i s l a i n , ° R o t t e r d a m 1 7 7 0 , + B r u s sel 3 augustus 1844. x o p 1 7 m e i 1 7 9 1 m e t J a n G e r a r d , b a r o n DE D I E RT DE KERKWERVE.

—6 5 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 65

D. J a n A n t o o n G h i s l a i n , ° A n t w e r p e n 2 3 m a a r t 1 7 7 8 x t e B r u s s e l o p 21 j a n u a r i 1805 met L o u i s a C a r o l i n a G h i s l a i n e , b a r o n e s D E BARTENSTEIN. E. J a h , o v e r l e d e n a l s k i n d .

F. F r a n s , e v e n e e n s a l s k i n d o v e r l e d e n .

E. C h r i s t i n a H e l e n a , g e b o r e n t e Rotterdam op 19 a u g u s t u s 1 7 3 7 e n ongehuwd o v e r l e d e n t e R o t t e r d a m o p 14 j a n u a r i 1 7 8 1 .

F. J a n K a r e l , d i e v o l g t o n d e r I I I 2de: J a n O s y ' s t w e e d e v r o u w w a s C o r n e l i a P e t r o n e l l a , b a r o nes VAN HEVELINCKHOVEN.

I I I . J A N KAREL OSY Jan K a r e l w e r d g e b o r e n t e R o t t e r d a m o p 1 4 m a a r t 1 7 2 7 en o v e r l e e d o p 6 o k t o b e r 1 7 9 0 .

Hij was h e e r van P a l e s t y n en van Zegwaert, e n t e n g e volge v a n h e t u i t s t e r v e n v a n d e o u d s t e t a k werd h i j o o k raadgever van d e k e i z e r van O o s t e n r i j k e n v e r t e g e n w o o r d i g e r in Holland.

Net a l s z i j n b r o e r C o r n e e l J o z e f k r i j g t h i j , v i a e e n open b r i e f v a n 2 0 n o v e m b e r 1 7 7 8 , v a n k e i z e r i n M a r i a T h e r e sia b e k r a c h t i g i n g van z i j n a d e l s t a n d . Z i j n r i d d e r t i t e l i s e r f e l i j k v o o r a l z i j n nakomelingen.

Jan K a r e l h u w t m e t L u d w i n a VAN DER LINDEN. U i t d i t huwelijk wordt één zoon geboren: A. J a n K a r e l , g e b o r e n t e R o t t e r d a m o p 8 j u n i 1751 en o v e r l e d e n t e A n t w e r p e n o p 3 1 m a a r t 1 8 2 1 .

Jan K a r e l w o r d t h e e r v a n WYCHEM. (Wychen, W i j c h e n , l i g t i n d e p r o v i n c i e G e l d e r l a n d ten zuidwesten v a n Nijmegen).

Jan K a r e l h u w d e t w e e m a a l : x t e Antwerpen o p 2 m a a r t 1773 met Anna M a r i a , g r a v i n DE P R O L I . Z e w a s d e d o c h t e r v a n K a r e l A n d r é M e l c h i o r, g r a a f d e P r o l i , e n C o r n e l i a P e t r o n e l l a VAN DER LINDEN. xx t e Antwerpen o p 2 9 j a n u a r i 1777 met M a r i a C h r i s t i n a J o s e p h i n a J e a n n e J a c q u e l i n e DELLA FA I L L E ,

- 66

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 66

geboren t e A n t w e r p e n o p 1 8 j u n i 1 7 5 5 e n e r o v e r l e den o p 1 5 m a a r t 1 8 2 3 . Z e w a s d e d o c h t e r v a n J e r o o m J o z e f J o s e p h a COLLIN. U i t d i t tweede h u w e l i j k werden 4 k i n d e r e n geboren: A. J a n F e r d i n a n d M a r i a J o s e f , ' A n t w e r p e n o p 6 d e c e m ber 1779, k i n d e r l o o s o v e r l e d e n t e Antwerpen o p 11 j a n u a r i 1 8 4 6 .

B. J e r o o m J o z e f , ° A n t w e r p e n , o p 1 8 a u g u s t u s 1 7 8 2 en o v e r l e d e n a l s k i n d .

C. C a t h a r i n a M a r i a J o z e f G h i s l a i n e , ° A n t w e r p e n o p 6 j a n u a r i 1 7 8 5 , + Antwerpen o p 1 3 november 1813. x Antwerpen o p 29 a p r i l 1808 met K a r e l Jacques DELLA FA I L L E .

D. M a r i a F r a n ç o i s e R e i n e , ° A n t w e r p e n o p 1 7 j u n i 1787, + A n t w e r p e n o p 2 1 m e i 1 8 0 7 . x o p 2 1 m e i 1 8 0 6 m e t K a r e l J o z e f Emmanuel DELLA FAILLE LEVERGHEM DE TERBRUGGEN. Ludwina Va n d e r L i n d e n o v e r l e e d k o r t n a d e g e b o o r t e v a n haar z o o n J a n K a r e l .

Jan K a r e l h u w t o p 4 f e b r u a r i 1 7 5 5 z i j n t w e e d e e c h t g e n o t e , Anna M a r i a VLOERS, g e b o r e n t e G o r c u m o p 2 2 f e b r u a r i 1 7 2 9 en o v e r l e d e n t e R o t t e r d a m o p 2 3 d e c e m b e r 1 7 8 4 . Z e w a s d e d o c h t e r v a n A n t o o n V l o e r s e n J e a n n e B o u d e w i n a VAN GESTEL. Uit d i t h u w e l i j k w o r d t ook een zoon geboren: B. C o r n e e l B o u d e w i j n G h i s l a i n , d i e v o l g t o n d e r I V.

IV. CORNEELBOUDEWIJNGHISLAIN,BARONOSY DE ZEGWAERT. Curneel B o u d e w i j n w e r d geboren t e Rotterdam o p 2 0 december 1 7 5 7 .

Eerst was h i j Konsul-Generaal v a n O o s t e n r i j k t e Rotterdam. H i j e m i g r e e r d e i n 1 7 9 6 e n v e s t i g d e z i c h i n Hamburg w a a r h i j e e n v a n d e b e l a n g r i j k s t e h a n d e l s h u i z e n o p r i c h t t e . H i j kwam z o n d e r k l e e r s c h e u r e n u i t d e v r e s e l i j k e e k o n o mische k r i s i s v a n 1 7 9 9 e n v e r b l e e f i n Hamburg t o t 1 8 1 0 .

Hij werd b e l a s t met de overhandiging van de o o r l o g s bijdrage aan P a r i j s ; deze b i j d r a g e werd i n g e s t e l d d o o r de

- 67

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 67

keizer na de s l a g van I é n a . H i j werd ook b e l a s t met h e t overhandigen v a n d e Engelse b i j d r a g e i n Rusland e n d o o r Spanje w e r d h i j benoemd t o t a l g e m e e n b e t a a l m e e s t e r v a n h e t l e g e r v a n d e M a r k i e s v a n Rome.

In 1814, t o e n d e bondgenoten b i n n e n r u k t e n , w e r d h i j benoemd t o t a l g e m e e n p e n n i n g m e e s t e r v a n B e l g i ë . N a d e b e n o e ming e n d e i n s t a l l a t i e v a n h e t a l g e m e e n b e s t u u r , e n n a d e overgave v a n d e r e k e n i n g e n e n d e t e r u g g a v e v a n d e borgsom van v i j f h o n d e r d d u i z e n d f r a n k e n , w e r d h i j benoemd t o t l i d van d e e e r s t e ' k a m e r v a n d e S t a t e n - G e n e r a a l .

Hij kreeg bevestiging van de t i t e l van baron; t i t e l w e l k e o o k d o o r a l z i j n n a k o m e l i n g e n mag g e d r a g e n w o r d e n .

Op 1 6 m e i 1 7 8 4 h u w t h i j t e R o t t e r d a m z i j n n i c h t I s a b e l l a M a r i a F r a n ç o i s e G h i s l a i n Osy ( z i e I I . D . A . ) . Z e werd geboren t e R o t t e r d a m o p 1 5 a p r i l 1 7 6 6 .

U i t d i t h u w e l i j k werden a c h t k i n d e r e n geboren: A. J a n ,

a l s

kind overleden.

B. J a n L o u i s A u q u s t , b a r o n 0 s y, geboren t e Rotterdam op 2 4 j u n i 1 7 8 6 e n k i n d e r l o o s o v e r l e d e n t e B r u s s e l op 2 6 f e b r u a r i 1 8 2 8 .

H i j huwde t e B r u s s e l o p 1 8 a p r i l 1820 z i j n n i c h t Germaine L o u i s a A n t o i n e t t a J e a n n e G h i s l a i n e D I E R T. Z i j werd geboren t e B r u s s e l op 6 f e b r u a r i 1794 a l s d o c h t e r v a n J a n G e r a r d , b a r o n D I E RT DE KERKWERVE e n M a r i a B a r b e G h i s l a i n e OSY ( z i e I I . D . 0 . ) .

C. K a r e l P a t r i c i a E d u a r d , b a r o n O s y d e Z e g w a e r t , geboren t e R o t t e r d a m o p 2 4 n o v e m b e r 1 7 8 8 e n k i n d e r loos o v e r l e d e n ( v e r d r o n k e n i n d e R i j n b i j K e u l e n ) , op 1 6 o k t o b e r 1 8 5 2 . H i j h u w d e i n 1 8 1 8 t e J o d o i g n e S o u v e r a i n e m e t J o s e p h i n e , g r a v i n DE GLYMES D E HOLLEBEKE. D. M a r i a J u l i a C l a i r e , g e b o r e n t e R o t t e r d a m o p 3 november 1 7 9 0 e n o v e r l e d e n t e B r u s s e l o p 1 j u l i 1 8 6 2 .

Ze huwde t e Hamburg o p 2 2 j a n u a r i 1 8 0 9 m e t J o z e f Frans J a n Nepomuk, g r a a f DE B A I L L E T. U i t d i t h u w e l i j k werden v i e r m e i s j e s geboren.

E. J o z e f J a n R e n i e r , b a r o n O s y d e Z e g w a e r t , g e boren t e R o t t e r d a m o p 2 f e b r u a r i 1 7 9 2 , v o l g t o n d e r V. F. J o z e f L o u i s A l e x a n d e r , b a r o n O s y d e Z e g w a e r t , g e boren t e R o t t e r d a m o p 2 3 m e i 1 7 9 4 e n o v e r l e d e n t e

- 68

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 68

Brussel o p 19 f e b r u a r i 1862.

J o z e f huwde t w e e m a a l : x t e Brussel o p 24 j a n u a r i 1826 met Maria Theresia P a u l a D I E RT DE KERKWERVE. Z e w e r d g e b o r e n t e B r u s sel o p 3 mei 1807 a l s d o c h t e r van Jan Gerard, b a ron D i e r t d e K e r k w e r v e e n M a r i a B a r b e G h i s l a i n e OSY ( z i e I I . D . 0 . ) . M a r i a T h e r e s i a o v e r l e e d o p 2 1 f e b r u a r i 1 8 3 3 t i j d e n s e e n r e i s n a a r Rome.

U i t d i t h u w e l i j k werden twee k i n d e r e n g e b o r e n : A. I w a n M a r i a G h i s l a i n , b a r o n O s y, ° R o t t e r d a m 6 december 1827. x Brussel o p 26 a p r i l 1849 met C o r n e l i a Charl o t t e A l e x a n d r a , b a r o n e s D E VRINTS DE TREUENFELD. B. I s a b e l l a M a r i a G h i s l a i n , ° A n t w e r p e n 2 9 j u l i 1830, + B r u s s e l 3 0 j a n u a r i 1 8 3 2 . xx t e B r u s s e l o p 7 a p r i l 1836 met Zoë J o z e f Maria, b a r o n e s v a n VOLDEN. Z o ë w e r d g e b o r e n t e B r u s s e l op 1 9 o k t o b e r 1 8 0 8 e n o v e r l e e d e r o p 2 j u n i 1 8 3 9 .

Ze w a s d e d o c h t e r v a n P i e r r e A l e x a n d e r M a r i a G h i s l a i n , b a r o n v a n Vo l d e n e n P a u l a M a r i a T h e r e s i a HANOSSET. U i t d i t tweede h u w e l i j k werd nog een d o c h t e r geboren: C. L o u i s a M a r i a C h a r l o t t e , ° B r u s s e l o p 6 a p r i l 1837, + i n 1 9 1 3 .

G. F r a n ç o i s O s y , a l s k i n d o v e r l e d e n H. L o u i s a op 1 a p r waert o p b a r o n DE zoon v a n Ghislain

C h a r l o t t e C o r n e l i a , g e b o r e n t e Hamburg i l 1 8 0 7 . Z e huwde o p h e t K a s t e e l v a n Z e g 29 j u n i 1825 h a a r n e e f Alexander Theobald, VRINTS DE TREUENFELD ( ° B r e m e n 2 1 m e i 1 7 9 9 ) , Karel Desire en Cornelia Petronella OSY ( z i e I I . D . B . )

V. JOZEF JAN. RENIER, BARON OSY DE ZEGWAERT. Jozef Jan R e n i e r i s d e v a d e r van d e weldoener d i e Hoogboom g e k e n d h e e f t . H i j w e r d g e b o r e n t e R o t t e r d a m o p 2 f e b r u a r i 1792 e n o v e r l e e d t e Deurne o p 21 j u n i 1866.

J o z e f J a n R e n i e r w a s kommandeur i n d e L e o p o l d s o r d e , l i d van d e A n t w e r p s e a d e l e n v a n d e p r o v i n c i e r a a d v a n A n t w e r p e n , v o o r z i t t e r van d e Bank van Antwerpen, l i d van h e t n a t i o n a a l - 69

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 69

kongres e n v a n d e k a m e r v a n a f g e v a a r d i g d e n s i n d s d e d a g v a n hun o n t s t a a n , s e n a t o r , l i d v a n h e t A n t w e r p s r a a d g e v e n d r e gentschap, b e h e e r d e r van h e t b u r e e l v a n l i e f d a d i g h e i d , l i d van d e h a n d e l s r e c h t b a n k e n d e h a n d e l s k a m e r v a n A n t w e r p e n , e n z . enz.

Z i j n l o o p b a a n was e e n v a n d e a k t i e f s t e e n v r u c h t b a a r ste van h e e l h e t l a n d . H i j was v o l l e d i g t o e g e w i j d aan h e t katholiek geloof, aan het land, aan de nationale dynastie.

H i j bekleedde,de meest d e l i k a t e openbare f u n k t i e s . N o o i t heeft h i j i n openbare d i e n s t een goed b e t a a l d e baan w i l l e n aanvaarden.

Tweemaal h e e f t h i j w e e r s t a a n a a n e e n v e r h e v e n v e r l a n g e n om d e p o r t e f u i l l e v a n f i n a n t i e s a a n t e n e m e n , e n i n 1 8 5 0 weigerde h i j m e t d e z e l f d e v a s t b e r a d e n h e i d , d i e hem z o a l s steeds k e n m e r k t e , d e z o begeerde p l a a t s v a n g o u v e r n e u r van de N a t i o n a l e B a n k .

In 1815 r i c h t t e h i j i n Antwerpen een k r e d i e t i n s t e l l i n g op, d i e h i j t o t 1 8 2 7 b e h e e r d e , e n d i e b e k e n d w e r d i n a l l e landen v a n d e w e r e l d . Va n a f 1827 w e r d h i j samenwerkend v e n n o o t v a n h e t v e r m a a r d e h a n d e l s h u i s OSY e n C ° , o p g e r i c h t d o o r d e d r i e g e b r o e d e r s O s y.

I n 1 8 1 4 w e r d h i j benoemd t o t a d j u n c t - s c h a t m e e s t e r v a n België, e n i n 1815 t o e n de k e i z e r van h e t e i l a n d E l b a aankwam, w e r d h i j n a a r A n t w e r p e n g e s t u u r d m e t d e v o l l e d i g e Belgische s c h a t k i s t .

Van 1 8 2 7 t o t 1 8 4 8 w a s h i j v o o r z i t t e r v a n d e B a n k v a n Antwerpen, m a a r, o o r d e l e n d e d a t d e z e p o s t n i e t v e r e n i g b a a r was m e t z i j n p l a a t s a l s l i d v a n d e K a m e r v a n V o l k s v e r t e g e n woordigers, d i e n d e h i j z i j n o n t s l a g i n b i j d e Bank van Antwerpen. ( H e t p a r l e m e n t h e e f t h e t b e s t u u r v a n d e S o c i é t é Géneral i n h a n d e n , w a a r v a n d e B a n k v a n A n t w e r p e n e e n a f deling i s ) .

Zijn invloed op de twee f r a k t i e s van de nationale v e r tegenwoordigingen was s t e e d s z e e r g r o o t , e n z i j n t e g e n standers hebben n o o i t g e t r a c h t deze t e verminderen. H i j behandelde a l z i j n z a k e n o p e e n r e c h t v a a r d i g e m a n i e r, h i j was e e r l i j k e n bekwaam; h i j w a s r e c h t s c h a p e n , o p r e c h t e n steeds o n b a a t z u c h t i g .

H i j w a s o n t e g e n s p r e k e l i j k e e n d e r m e e s t bekwame f i -

- 70 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 70

nanciers d i e B e l g i ë en h e t B e l g i s c h Parlement o o i t hadden, en h e t i s v o o r e e n g r o o t g e d e e l t e a a n z i j n i n s p a n n i n g e n t e danken d a t d e l e n i n g v a n h o n d e r d m i l j o e n a f g e s l o t e n w e r d met h e t h u i s R o t s c h i l d i n 1 8 3 1 . D a n k z i j d e z e l e n i n g i s België zonder grote brokken u i t d i e m o e i l i j k e k r i s i s p e r i ode g e k o m e n .

Va n a f t o e n v e r o o r z a a k t e h i j t a l r i j k e v r u c h t b a r e f i nanciële hervormingen.

H i j was s t e e d s begaan met f i n a n c i ë l e v r a a g s t u k k e n , i n d u s t r i ë n , ` i n t e r n a t i o n a l e handel, p o l i t i e k e ekonomie, publieke orde, z u i n i g h e i d i n de a d m i n i s t r a t i e van openbare m i d d e l e n , s t a t i s t i e k e n v o o r d e m o e i l i j k s t e p r o b l e men v o n d h i j s t e e d s d e g e p a s t e o p l o s s i n g .

H i j g e n o o t o o k h e t v o l l e d i g v e r t r o u w e n v a n d e Kamer van V o l k s v e r t e g e n w o o r d i g e r s . I n d e z e b e l a n g r i j k e v e r g a d e r i n g was h i j v o o r z i t t e r van d e b e s t e n d i g e kommissie v a n t o e z i c h t op de b e t a l i n g s k a s . H i j was o n d e r v o o r z i t t e r van de k o m m i s s i e v a n s p o o r w e g e n .

J o z e f J a n R e n i e r huwde t e A n t w e r p e n o p 1 5 n o v e m b e r 1814 m e t M a r i a DE KNYFF L E CANDELA. M a r i a w e r d g e b o r e n te Antwerpen o p 2 augustus 1792 e n o v e r l e e d e r op 31 d e cember 1 8 5 1 . Z e w a s d e d o c h t e r v a n J a c q u e s M i c h e l G e r a r d de K n y f f e n I s a b e l l a M a r i a L E CANDELE. Ze k r e g e n d r i e k i n d e r e n : A. J a n C o r n e e l O s y , g e b o r e n t e A n t w e r p e n o p 2 1 o k t o ber 1815 e n t e Deurne o v e r l e d e n 2 o k t o b e r 1837.

B. J o s e p h i n a M a r i a I s a b e l l a , geboren t e Antwerpen op 2 9 j u n i 1 8 2 1 e n o v e r l e d e n t e D e u r n e o p 1 7 j a n u a r i 1882.

Z i j huwde t e Deurne o p 9 j u n i 1841 m e t Jean M a r i a J o z e f COGELS, g e b o r e n t e A n t w e r p e n o p 1 5 a p r i l 1 8 1 4 e n overleden t e Deurne o p 4 november 1885. H i j was d e zoon v a n A l b e r t F e r d i n a n d C o g e l s e n M a r i a C a r o l i n a DELLA FA I L L E LEVERGHEM. C. E d u a r d J o z e f F r a n ç o i s d e P a u l e , b a r o n O s y d e Zegwaert, w e r d geboren t e Deurne o p 2 5 m a a r t 1832 e n o v e r l e e d t e E k e r e n -Hoogboom o p 5 d e c e m b e r 1 9 0 0 .

Eduard w e r d d e w e l d o e n e r v a n Hoogboom.

Raymond R o e l a n d s

- 71

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 71

- 72 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 72

zwervend doorheen degeschiedenis van het „zwin "

DEEL 2 : H E T O N T S TA A N V A N H E T Z W I N Na d e R o m e i n s e p e r i o d e kwamen d e F r a n k e n i n o n z e s t r e k e n .

Ti j d e n s d e Ve eeuw t e i s t e r d e n g e w e l d i g e o v e r s t r o m i n g e n e n grondverzakkingen d e Vlaamse k u s t s t r e k e n . D e z e e o v e r s p o e l d e praktisch gans Vlaanderen en Zeeland. Na de s t o r m trokken de wateren z i c h t e r u g , m a a r h e t l a n d s c h a p v a n d e l a g e l a n d e n b i j d e z e e was d e f i n i t i e f v o l l e d i g g e w i j z i g d . E e n massa k l e i ne e n g r o t e r e e i l a n d j e s w a r e n d o o r d e g r o n d v e r z a k k i n g e n t o t stand gekomen. Z o w e r d Z e e l a n d g e b o r e n e n k r e e g d e S c h e l d e een n i e u w e m o n d i n g . I n d i e t i j d w a s d e S c h e l d e m o n d i n g n i e t d e machtige b r e d e s t r o o m d i e we n u n o g kennen. O p d e o u d e k a a r t e n komen d e namen v o o r v a n d e v e r s c h i l l e n d e e i l a n d e n d i e a l l a n g t e r u g verdwenen z i j n , o v e r s p o e l d d o o r nieuwe a a n v a l l e n v a n d e N o o r d z e e . I n d e o u d s t e g e s c h r i f t e n komen n o g d e namen v o o r v a n e i l a n d e n a l s S c o u v e l d , O r i z a n d , S c o n v e l d e , Coesant, Wu l p e n , e n z . D e k a a r t o p b l z . 7 2 t o o n t a a n h o e Cadzand n o g e e n e i l a n d w a s . T h o l e n kwam n o g n i e t v o o r . D e z e e i l a n d j e s werden s p o e d i g bewoond, o m d a t z e e e n z e k e r e v e i l i g heid boden t e g e n d e i n v a l l e n v a n vreemde stammen. D e o n t w i k keling van h e t Frankische r i j k , n a de dood van C l o v i s , bracht afwisselend g r o o t h e i d en v e r v a l . Ti j d e n s de periode van d e " r o i s f a i n é a n t s " o n t s t o n d , v i a d e i n s t e l l i n g v a n d e " hofmeiers " , h e t l e e n s t e l s e l . De heersende v o r s t e n b e loonden h u n b e s t e s t r i j d e r s m e t h e n h e t v r u c h t g e b r u i k t e g e ven o v e r b e p a a l d e s t r e k e n . N a v e r l o o p v a n t i j d w e r d e n d e z e " lenen " e r f e l i j k en werd h e t " ridderschap " geboren.

—7 3 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 73

Hierdoor werd d e s t a a t s macht v e r s n i p p e r d e n b e gonnen " l e e n m a n n e n " z e l f hun eigen wet t e maken. T i j d e n s d e z e p e r i o d e begon h e t b e l a n g v a n d e h a n d e l t o e t e nemen, d e z e van d e g r o t e l a n d e l i j k e domeinen t e v e r z w a k k e n .

Karel d e G r o t e moedigde evenwel d e v o r m i n g v a n g r o te domeinen s t e r k a a n .

Door h e t opkomen v a n d e machtige k l o o s t e r o r d e n , ontstonden r o n d d e k l o o s t e r s g r o t e landbouwgemeenschappen.

Uit die periode stamt het " drieslagstelsel " , waardoor de oogsten f e l v e r b e terden. I n d e s t e d e n vormden de w i t t e h o e v e z i c h d e ambachten e n d e g i l den, d i e s p o e d i g i n s t r i j d kwamen m e t d e h e e r s e n d e k a s t e v a n edelen e n r i d d e r s , d i e o p a l l e s e n n o g w a t h u n t o l l e g d e n .

Toen v o n d e n d e mensen h e t e e n s c h a n d e , w a n n e e r men e e n t i e n d e van z i j n i n k o m s t e n a a n d e g r a a f m o e s t a f s t a a n . . .

De g r o t e o v e r s t r o m i n g e n u i t d e V e e e u w v o r m d e n e e n g r o t e inham i n o n z e k u s t , t u s s e n B l a n k e n b e r g e e n B r e s k e n s . H e t Z w i n ontstond h i e r n a h e t t e r u g t r e k k e n v a n d e z e e . Omdat e r i n h e t Zwin p r a k t i s c h g e e n r i v i e r e n a f v l o e i d e n , b u i t e n d e K e r k e - e n de R i v i e r b e e k , d i e t o t v a n u i t h e t To r h o u t s e i n d e R e y e s a m e n vloeiden, t r a d a l z e e r v l u g verzanding op. De u i t b r e i d i n g van de k r i s t e l i j k e b e s c h a v i n g z o r g d e v o o r v e r s c h i l l e n d e w o o n k e r n e n i n h e t n o g z e e r onherbergzame g e b i e d . D e o p r i c h t i n g v a n k l o o s t e r s e n d e bouw v a n d e r i d d e r b u r c h t e n waren k e r n e n w a a r r o n d z i c h d e b e v o l k i n g kwam v e s t i g e n .

Het Z w i n b l e e k u i t e r s t g e s c h i k t v o o r d e o n t w i k k e l i n g van d e z e e h a n d e l . D e d i e p e z e e a r m b o o d i m m e r s a a n d e s c h e p e n een v e i l i g e b e s c h u t t i n g t e g e n e b b e e n v l o e d . D e s c h e e p v a a r t was i n d i e d a g e n w e l b e l a n g r i j k e r d a n men o v e r h e t a l g e m e e n aanneemt. V o o r a l d e b i n n e n v a a r t w a s e e n d e r m e e s t g e b r u i k t e

—7 4 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 74

m a n i e r e n om r e i z i g e r s e n g o e d e r e n t e v e r v o e r e n . D i t i s t r o u wens d e r e d e n waarom z o v e l e s t e d e n e n d o r p e n a a n e e n r i v i e r gelegen z i j n . E e n d e r d r u k s t e l a n d i n g s p l a a t s e n v a n h e t Z w i n was B r y g g j a ( n o o r s v o o r l a n d i n g s p l a a t s ) . D e z e naam w i j s t d u i d e l i j k op de Skandinavische herkomst van de Franken.

Bryggja werd s p o e d i g Brugge, d e voornaamste havenstad van W. E u r o p a .

Het Z w i n z a g e r t o e n h e e l a n d e r s u i t d a n n u ! H e t w a s s a m e n g e s t e l d u i t v e r s c h i l l e n d e d e l e n , z o a l s men d u i d e l i j k op b i j g a a n d e k a a r t k a n z i e n . H e t o u d e Z w i n l a g o n g e v e e r waar z i c h n u i n K n o k k e d e " W i t t e H o e v e " b e v i n d t . V l a k t e gen h e t h u i d i g e Z w i n r e s e r v a a t t r e f t men n o g s p o r e n a a n .

de C e u v e i s h o e v e Enkele d r a s s i g e l a g e g r o n d e n e n b r e d e g r a c h t e n z i j n d e l a a t s t e tekens v a n d e z e z i j a r m van h e t Z w i n . D e h u i d i g e R e i g e r s v l i e t mondde v r o e g e r i n h e t O u d e Z w i n u i t . H e t " O u d e Z w i n " m a g , evenmin a l s h e t N i e u w e Z w i n , v e r w a r d w o r d e n m e t h e t e i g e n l i j k e " Z w y n " d a t w e l z e s k i l o m e t e r breed was e n een g r o t e d i e p t e b e r e i k t e . H e t " N i e u w e Z w i n " l a g b o v e n Damme e n v e r b o n d het Zwyn m e t h e t " Oude Z w i n " . L a t e r werd d e z e w a t e r l o o p h e t kanaal v a n Hoeke, m a a r nu i s h e t n o g s l e c h t s e e n s t i l l e b e e k , g r o t e n d e e l s d o o r mos b e d e k t , d i e d r o o m v e r l o r e n d o o r h e t v l a k k e landschap s t r o o m t .

Het " O u d e Z w i n " l a n g s d e R e i g e r s v l i e t w a s n o g d o o r t w e e

—7 5 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 75

" Leugenzwinnen " m e t h e t e i g e n l i j k e Zwin verbonden. H e t eerste Leugenzwin bevond z i c h ongeveer waar Monniksrede l a g t u s s e n Damme e n B r u g g e . H e t Zwin h a d n o g v e r s c h i l l e n d e vertakkingen, n a a r Oostburg, Lapscheure e n v e r s c h i l l e n d e plaatsen i n Zeeland.

Op d e k a a r t v a n h e t Z w y n u i t de X I I I d e e e u w z i e t men t w e e v e r b i n d i n g e n v a n h e t Zwyn met d e z e e . H e t e i l a n d Cad s a n t i s omgeven d o o r d e " Paardestaart " en het Zwarte Gat " , waarin h e t

Oude Z w i n " e i l a n d Wu l g o n n o g v o o r k o m t .

De z e e t e i s t e r d e d i k w i j l s n o g o n z e k u s t s t r e e k . H e t bouwen van d i j k e n o m d e w o o n k e r n e n e n d e bebouwde v e l d e n t e b e s c h e r men w e r d d a n o o k n o o d z a a k . D e o u d s t e d i j k , m e n v e r o n d e r s t e l t d a t men e r r e e d s i n d e I I I e e e u w a a n g e w e r k t h e e f t , w a s d e z e van B l a n k e n b e r g e n a a r h e t h o g e r g e l e g e n B r u g g e . H i e r d o o r w e r d het g a n s e g e b i e d t e n w e s t e n v a n d e z e d i j k t e g e n d e z e e b e schermd. D e g r o n d s t r u k t u r e n d u i d e n n o g s t e e d s o p e e n m e r k e l i j k v e r s c h i l tussen de gebieden langs b e i d e z i j d e n v a n d e z e oude d i j k . D e d u i n e n b o d e n een g o e d e b e s c h e r m i n g v o o r de w e s t k u s t , z o d a t h i e r d e overstromingen m i n d e r g r o o t waren.

De z o n e r o n d A d i n k e r k e biedt nog d u i d e l i j k sporen van h e t v r o e g e r e m o e r a s s i g e zoetwatergebied, omdat deze streek minder t e l i j d e n heeft gehad van d e o v e r s t r o mingen. D e z e h e r h a a l d e o v e r s t r o m i n g e n n o e m t men " t r a n s gressies". De geologen kunnen u i t d e a f z e t t i n g e n , d i e Nieuwe Z w i n - 76

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 76

elke overstroming veroorzaakt, h e t t i j d p e r k met g r o t e z e k e r heid bepalen. Z o d a t e e r t d e o u d s t gekende o v e r s t r o m i n g van onze k u s t s t r e e k v a n c i r c a 2 0 0 j a a r v ó ó r C h r i s t u s . D i t l e i d t men a f u i t d e s e d i m e n t e n d i e men i n d e bodem v i n d t . V o l g e n s de s t e r k t e v a n d e g e t i j d e n e n d e s t r o m i n g e n v o r m e n z i c h v e r s c h i l l e n d e l a g e n o p d e b o d e m . Wa n n e e r d e w a t e r e n z i c h d a n l a t e r terugtrekken l a t e n ze d u i d e l i j k e sporen na, d i e h e t eeuwen l a t e r n o g t o e l a t e n d e g e o l o g i s c h e g e s c h i e d e n i s v a n de s t r e e k t e s r e c o n s t r u e r e n .

Boudewijn m e t d e I J z e r e n Arm l e g d e t u s s e n 8 6 2 - 8 7 9 d e basis v o o r h e t g r a a f s c h a p " Vlaenderengouw " . D e k e r n v a n d e ze g o u w w a s B r u g g e d a t z i c h , d o o r d e o n t l u i k e n d e h a n d e l v i a het Z w i n , z e e r v l u g o n t w i k k e l d e t o t een g r o t e s t a d . Z i j n zoon m a a k t e V l a a n d e r e n t o t e e n w a a r v o r s t e n d o m . E n a l l e o p volgers, t o t Boudewijn V I , v o l g d e n e e n z e l f d e dynamische e x p a n s i e p o l i t i e k . V l a a n d e r e n was i n d i e dagen een d e r m a c h t i g ste graafschappen u i t d e t o e n gekende w e r e l d . U i t deze p e r i ode d a t e r e n d e o u d s t e b u r c h t e n i n V l a a n d e r e n . N a d e d o o d v a n Boudewijn V I deed d e v e r d e e l d h e i d h a a r i n t r e d e . E r f e n i s k w e s t i e s v e r b r a k e n d e Vlaamse e e n d r a c h t . Brugge e n d e Zwinbewon e r s meenden h u n b e v o o r r e c h t e p o s i t i e s v e i l i g t e m o e t e n s t e l len, e n o n d e r l e i d i n g van d e b r o e r van Boudewijn V I werd t e Cassel d e r e c h t m a t i g e e r f g e n a a m v e r s l a g e n . R o b r e c h t d e F r i e s genoot d e s t e u n v a n d e r i j k e B r u g g e l i n g e n e n w e r d é é n d e r machtigste graven d i e Vlaanderen gekend h e e f t . Maar de v e r l i e z e r s zonnen op wraak. De o p v o l g e r van Robrecht de F r i e s was K a r e l d e G o e d e . D e m o o r d o p d e z e g r a a f d o o r d e Erembouds in d e oude S t . D o n a t i u s k e r k t e Brugge ontketende een ware rage, w a a r v a n d e F r a n s e k o n i n g F i l i p s A u g u s t u s I I g e b r u i k w i l d e maken o m h e t m a c h t i g e V l a a n d e r e n t e n e k k e n . H i j o n t moette o p z i j n weg d e g r a v e n D i r k e n F i l i p v a n d e n E l z a s , d i e d e F r a n s e t r o e p e n i n bedwang h i e l d e n . . . M a a r w a t d e Franse k o n i n g n i e t m e t d e w a p e n s k o n v e r o v e r e n , d e e d d e l i e f d e ( o f h e t staatsbelang ) . H i j trouwde de n i c h t van F i l i p s van den E l z a s . H i e r b i j v e r w i e r f d e F r a n s e k o n i n g A r t o i s a l s b r u i d s schat, e n z i j n i n v l o e d i n Vlaanderen s t e e g a a n z i e n l i j k .

Vo o r a l d e e d e l e n e n d e h o g e r e k r i n g e n w a r e n d e F r a n s e i n v l o e d z e e r g e n e g e n . Wa n n e e r t i j d e n s d e k r u i s v a a r t B o u d e w i j n I X , g e kroond a l s K e i z e r v a n C o n s t a n t i n o p e l , p l o t s s t i e r f , w a s V l a a n deren v a n z i j n l e i d e r b e r o o f d . H a n d i g b a a t t e n d e F r a n s e n d e erfenisruzie tussen de kinderen u i t de twee huwelijken van

- 77

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 77

Maria v a n C o n s t a n t i n o p e l u i t . D e b l o e d i g e v e t e t u s s e n d e Avesnes e n d e D a m p i e r r e ' s z a l V l a a n d e r e n h e e l w a t n a d e e l , bloed e n t r a n e n k o s t e n . Onze s t r e k e n k r e g e n e e n F r a n s e g o u v e r n e u r.

De g r o e i v a n d e V l a a m s e s t e d e n l a n g s h e t Z w i n e n i n h e t b i n n e n l a n d d e e d d e b e v o l k i n g s t i j g e n . Om z i c h b e t e r t e g e n d e zee t e b e s c h e r m e n w e r d d e b o u w v a n d e z e e d i j k e n i n t e n s i e v e r t e r h a n d genomen.

Het w a r e n v o o r a l d e m o n n i k e n d i e z i c h m e t d e d i j k e n b o u w bezighielden, omdat ze door i n d i j k i n g e n h e e l wat schorren t o t v r u c h t b a r e landbouwgronden konden omtoveren.

L a t e r begonnen o o k d e g r a v e n z i c h m e t d e d i j k e n b o u w i n

de V a u x e l l i s s c h u u r te l a t e n .

De o u d s t g e k e n d e d i j k e n i n d e Z w i n s t r e e k z i j n d e V l a m i n g en d e E v e n d i j k e n .

Binnen d e z e d i j k e n o n t s t o n d e n r e e d s z e e r v r o e g d o r p s k e r n e n als Cnoc ( n u Knokke ) , W e s t k a p e l l e , O o s t k e r k e , Ramskapelle en Z e v e n c o t e .

U i t d i e p e r i o d e stammen d e e e r s t e g r o t e b o e r d e r i j e n , d i e meestal v a n e e n k l o o s t e r a f h i n g e n . Z o i s d e o u d s t e nog b e staande b o e r d e r i j , d i e o n t s t o n d t i j d e n s d e X e e e u w, d e C e u velshoeve, i n d e n a b i j h e i d v a n Knokke.

Deze h o e v e w e r d i n d e l o o p d e r t i j d e n h e r h a a l d e l i j k v e r bouwd e n u i t g e b r e i d . O p e e n d e r z i j g e v e l s p r i j k t h e t j a a r t a l 1335. I n d e X I I e e e u w w e r d d e C e u v e l s h o e v e u i t g e b a a t d o o r m o n n i - 78 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 78

ken v a n d e C i s t e r c i ĂŤ n s e r O r d e , w a a r v a n d e h o o f d a b d i j i n Va u x e l l i s ( F r a n k r i j k ) g e l e g e n was. D o o r deze monniken werd de g r o t e V a u x e l l i s s c h u u r g e b o u w d . D e z e s c h u u r i s n o g v o l l e dig i n t a k t en wordt d a g e l i j k s g e b r u i k t . Minder g r o o t dan de schuur b i j d e a b d i j v a n Te r Doest i n Lisseweghe, i s d e s c h u u r toch z e e r indrukwekkend. Deze monniken l e g d e n r o n d d e C e u v e l s hoeve d i j k e n a a n w a a r v a n men n o g s p o r e n v i n d t . O o k d e " M o n n i kendijk " werd door hen aangelegd.

Na n i e u w e g e w e l d i g e o v e r s t r o m i n g e n i n d e I X e e e u w, w a a r b i j de e i l a n d e n W u l p e n , S c o u v e l d e n K o e z a n d v a n d e k a a r t w o r d e n g e s p o e l d e n d i e d e d o o d v a n d u i z e n d e n mensen v e r o o r z a a k t e n , werd d e d i j k e n b o u w m e t v o l l e k r a c h t t e r h a n d genomen. D e grootste d i j k w e r k e n u i t deze t i j d werden d o o r " G r a a f Jan " ondernomen. D i t i s d a n o o k d e r e d e n w a a r o m i n z o v e l e k u s t gemeenten e e n " G r a a f J a n ' s d i j k " t e v i n d e n i s . O o k i n Knokke; G r a a f J a n v a n Namen l i e t d i j k e n a a n l e g g e n d i e l i e pen v a n G r e v e l i n g e n t o t a a n h e t S a s v a n G e n t . Z i j n o p v o l g e r , de l e g e n d a r i s c h e J a n Z o n d e r V r e e s , z e t t e d e d i j k e n b o u w i n t e n s i e f v e r d e r . H i e r d o o r w e r d e n h u n namen v e r e e u w i g d i n h u n grote werken. I n Knokke l o o p t n u nog d e G r a a f J a n ' s d i j k van de H o o f d k e r k t o t a a n d e v r o e g e r e h e r b e r g " D e V r e d e " .

De d i j k w e r k e n v e r o o r z a a k t e n h e e l w a t s c h o r r e n d i e d a n l a t e r d o o r a a n s l i b b i n g poldergrond werden. Een d e r oudste g e kende p o l d e r s i s d e To l p a e r t s p o l d e r , a a n d e C e u v e l s h o e v e i n K n o k k e . D e z e p o l d e r was r e e d s g e k e n d i n d e X e eeuw e n werd b e g r e n s d d o o r K r a g e n d i j k , d e K a l v e k e e t d i j k , d e C e u v e l s d i j k e n d e To l p a e r t s d i j k .

I n d e To l p a e r t s p o l d e r w e r d e e r t i j d s k l e i g e g r a v e n voor de s t e e n b a k k e r i j e n . D e G r a a f J a n ' s d i j k werd gevormd door de meest n o o r d e l i j k e i n d i j k i n g e n u i t d e j a r e n 1250 e n de P a p e n p o l d e r w i j k . O p d e z e d i j k kwamen h e e l w a t w i n d m o l e n s .

Andere o u d e p o l d e r s u i t d e Z w i n s t r e e k z i j n d e V a g e v i e r p o l d e r , de B u t s p o l d e r e n v o o r a l d e M a z e g r a s p o l d e r. D e z e p o l d e r w e r d reeds v r o e g i n h i s t o r i s c h e dokumenten vernoemd a l s " H a s e g h e r s " i n e e n a k t e v a n Gwyde v a n D a m p i e r r e u i t 1 2 9 4 .

In e e n s t a d r e k e n i n g v a n Brugge u i t 1304 worden z e vernoemd als " Aseghere " e n " Haseghere " . L a t e r w o r d t h e t " Hazeg h e e r s " , e e n p r i v i l e g i e g e b i e d v a n F i l i p s d e Goede ( 1 4 2 8 ) . . L a t e r werden d e z e gronden n o g v e r d e r i n g e d i j k t . Ook deze naam w o r d t i n v e r s c h i l l e n d e k u s t g e m e e n t e n n o g a a n g e t r o f fen. I n Oostende i s h e t " Mazegras " e e n gekende w i j k . wordt vervolgd

R

e - 79

m

i

Va n H a e l s t

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 79

t J,etsie

- 80 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 80

befaamde figuren uit onze omgeving

RENAAT G R A S S I N

HET L E V E N V A N E E N A R T I E S T I S A L T I J D WONDERBAAR

E g i e l k l a a e n e g e n t e e moeëzeke was n e k i o e n ' t s p i j l e i n ' n g a r d e m a n g i j ; en h e t p r e u f d e g e v a n d e m a c a r o n i en v a n d e r e s t a n t v a n n e r o t i en d a n w e e j v a n n e n e t t e k i j s en v a n e p a k c h i c o l a t e n v a n e t r a n c h e p a t i j et à l a f i n v a n ' n aabakke k e u s t .

Mo t o e n k r i j g d a ' m o e ë z e k e v r i e d i g e n d e u s t , en h e t z a g d o e f l e s k e s t o e n van v a a f s t e e r r e mè s p i n n e w e b b e r o n d e n v o l s t o f En d a ' m o e ë z e k e v o n d d a ' f l e s k e t o f .

Mo s e u l ' m e n t , het has g i e n e n t i e r b o u c h o n veu' d a ' f l e s k e t e d é b o e c h o n n i j r e . . .

En t o e n p a k t e g e d a ' m o e ë z e k e z a a i n e n é l a n en ' e t b e g o s t d a ' f l e s k e t e c h a r g i j r e en ' e t s p r o e n k d a ' f l e s k e - n - o m v e e r et p a r t e r r e .

Het f l e s k e w a s s t u k k e d e n w a t e r i n w a s was f a a i n e k o n j a k , i e s t e k a l e e t e r , ne g i e l e n h a l v e l e e t e r

—8 1 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 81

En h e t moeëzeke l a n c i j d e g e - n - e m i n d a a n e p l a s en h e t l e k t e g e , h e t l e k t e g e . . . ge k u n t n i g e l u u w e h o o g o o d d a t d a ' w a s ; en h e t l e k t e g e n o g e t e n c o r e e t t o u j o u r s totdat het op ' t l e s t e g i n f l e s nemi zag stoen en g i e n e p l a s e n g i p l a f o n e n g i e n e v l o e r en h e t v i e l v a n a l t e r o e s s e o p z a a g a t .

Want d a moeëzeke w a s i n i e n e k i schijlkroemmenijlzat.

Mo, d a n s u n ` d e r n i e r e f f o r t stond h e t r e c h t o p z a a i n a c h t e r s t e p u u t e en h e t k l o p t e g e mé z a a i n v o s j t e - n - o e p z a a i n b e u s t lek as ne gruute en h e t r i e p l e k a s Ta r z a n o e ë t d e c i n é m a , geriejd t o t de straaid: "Woe e s d a a n e s m i j r i g e k o e t e r da'k ' m zaaine nek a f b a a i t ! "

D i t i s e e n f r a g m e n t u i t " Va n e g i e l k l a a moeëzeke e n v a n e f l e s k e k o n j a k " , é é n d e r h o n d e r d e n " poëzeekes " d i e Renaat Grassin, b e t e r bekend a l s " ' t Ketsje " , ons h e e f t nagelaten. Het stukje wordt besloten met de Marol (pardon) Moral: Aswanier ge donc v a n a a l i j v e ne z a t l a p z e e t , r e s p e c t i j t ' m e n b e z e e t ' m mè t a k t : ge k u n t n u u t n i w i j t e v e u w e e d a t ' m z ' n a a i g e p a k t .

En s u r t o u t , m e e n s e d i e n o maa l e u s t e r t , b e k l o e g t ' m n e e t ! ! ! h e t e s m a s c h i e n d e n i e n i g s t e moment in daane s o e k k e l i j r zaa l i j v e dat ' m n i a f ' n z e e t .

Een K e t j e i s e e n B r u s s e l s e s t r a a t j o n g e n e n R e naat Grassin was de Brusselse s t r a a t r a k k e r d i e e r in z i j n i e t w a t rauwe " M a r o l l e n d i a l e k t " t i j d e n s diverse radiouitzendingen a l l e s u i t f l a p t e w a t anderen i n h e t openbaar t o e n n o g n i e t d u r f d e n zeggen.

I n v e l e b i b l i o t e k e n k a n men n o g Poeëzeekes v a n Renaat G r a s s i n a l s : " ' k z a a w i l l e d a ' k e muske was " , "•La c i g a l e e t l a f o u r m i " , " A a f d - a a l e - n - i n , a a f d a a l e - n - i n ! " , " Va n d e n f i l o z o f e n d e n o e ë l " , " Va n M e n e i r C h a r e l e n h e t v l e e g s k e " , " Va n d e k i k v o e s t e n - 82 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 82

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 83 De b i j

d i t a r t i k e l afgebeelde s i l h o u e t t e n werden door Renaat G r a s s i n g e k n i p t .

( / 11 . a Z Ê r l r f ¢ I t e

de n a c h t e g o a l " e n n o g m a s s a ' s a n d e r e n v i n d e n .

Het K e t j e was een g r o o t k i n d e r - e n d i e r e n v r i e n d , wat h e e l d u i d e l i j k i n z i j n scheppingen n a a r v o r e n komt, z o a l s h i e r o n d e r i n " Ma Z i n n e k e " : Ze noeme-n-allemoe maain h o n d j e e zinneke, v o e ë l en dégoutant.

Mo e s d a ' b i s j k e v o e ë l l a n g s b o e t e veul meense z a i n h e t b i n n e n k a n t .

Ge meugt m'n b a s t e r i k beschimpe dat ' m op s t r o e t geboure werd mo v e i l e zogezegde k r i s t ' n e n misse z a a i n d e u j b r a a f honnenhert Een o n t r o e r e n d - m o o i e o d e a a n e e n s t r a a t h o n d j e d a t h i j b e s l u i t met: As Keuninge e n K a a i z e r s s t e u r v e den e s hun i e r e p j e e d e r baa.

Awel, i k ben i k mo e K e t s j e mo ' k w i l maain h o n d s j e - n - a c h t e r maa; want dèn i e ë s t z a l i k z i j k e r s w i j z e da'tussen a l w a ' maan k i s t n a b i e j n t er toch tenminste-n-iene zaain z a l wovan ' t v e r d r i e t e c h t e s g e m i e j n d .

Zijn boekjes z i j n opgeluisterd door silhouetten door hemzelf g e k n i p t , d i e d e poeëzekes t r e f f e n d i l l u s treren.

Renaat G r a s s i n w e r d g e b o r e n t e S i n t - G i l l e s o p 9 f e b r u a r i 1 9 0 0 . H i j s p e e l d e mee i n ' t Vlaams V o l k s toneel, maar v e r w i e r f vooral bekendheid door z i j n moppen e n s k e t c h e n i n d e k a b a r e t w e r e l d .

Met z i j n k r a k e n d e , n o g i e t w a t j o n g e n s a c h t i g e stem ( ' n s t e m v e u h o u t m e e j t e k a p p e ) d e k l a m e e r d e h i j z i j n poeëzeekes d i e h e t a l s k a b a r e t s c h i a g e r s nog s t e e d s d o e n .

Op 1 2 o k t o b e r 1 9 6 4 o v e r l e e d R e n a a t G r a s s i n i n de S i n t - L u k a s k l i n i e k t e E k e r e n e n w e r d h i j b e g r a ven o p h e t k e r k h o f v a n E k e r e n i n d e D r i e h o e k s t r a a t .

Op d e v o e t v a n z i j n g r a f z e r k , w a a r o p d e t e k s t : " h e t leven van een kunstenaar i s a l t i j d wonderbaar " , z i t een k l e i n porseleinen v o g e l t j e . Met open bekje z i t het precies t e kwetteren zoals het Ketje dat - 84 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 84

/'i . . a a w i n e b0â–ś'1t C H 1 N S i t E 1,1,4%5

- 85 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 85

vele j a r e n h e e f t gedaan: en h o e k l a a n d e g o e i ë G o d a a h e i g e s c h o e p e toch e s e r niemanneet veu w i e g e l u u p e g o e t gaa, MUS, h e t KETSJE v a n d e s t r o e t a l h e i j j e b e k a n n i k s v e u a a mee t e d é f a n d i j r e EN DOVEU, MUS, ZEEN I K A A G I J R E En d e n , ge z a a i t d e n i e n i g s t e v e u g e l , m u s , d i e h e t g i e l j o e r deu b a a o n s b l a a i f t wuune Het e s b e k a n s o f d a - g - o n s d o d e u a a e c h t v r i n j s c h a p w i l t tuune: grooit e r gest tussen de stiene l i g t e r s n i e f op de s t r o e t ge b l a a i f t .

Ge z a a i t d e f i d e e l s t e v o u g e l d e e e r b e s t o e t ; ge w i l t o n s n u u t o f j a m a i s k i t t i j r e al k r e v i j d e baa ons van hoenger en m i z i j r e . . .

EN DOVEU, MUS, ZEEN I K A A G I J R E . ' t K e t j e f a b r i k i j r d e poeëzeekes en d é t a i l e t en g r o s e n h e t d o e t e c h t g o e d z i j n s t u k j e s n o g e e n s te lezen, s t u k j e s d i e z ó echt, z ó n a t u u r l i j k en z o m e n s e l i j k z i j n g e s c h r e v e n d a t men e r s t i l v a n w o r d t .

To t s l o t n o g e e n f r a g m e n t j e u i t h e t s t u k j e " M'n Bicht " .

En d a a n e ' n a c h t w a s i k g e s t e u r v e e n i k w a s d u u d en i k kwam, v e u g e j u g i j d t e w e u d d e veu o n z e L e e v e n H i e j r i n d e n H i j m e l t e s t o e n en i k em ' m g e z e g d : " Onze Leeven H i e j r , i k em n u u t v a n me l i j v e n i annes a s kwoad g e d o e n . " waarna h i j e e n opsomming g e e f t v a n a l l e s l e c h t e d i n gen d i e h i j h e e f t g e d a a n . T i j d e n s z i j n l e v e n h e e f t h i j de z o t g ' a a v e mè d e zoegemanne, d e t a t c h e l u l s , de m a a v i j g e r s , d ' e t t e f r i j t e r s , d ' a z a a i n p i s s e r s , de p a n n e f l i k k e r s e n d e k a j o e b e r i j r s ; i k em g e z w a n s t mè d e t r i j s k e s , d e z i e j p t r i e n e ,

- 86

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 86

(/11',1 �SCI e f ((

- 87 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 87

de z i j m e l i j r s , d ' a l f d o j j e , d e k r a b b e r s e n d e b r o e b e l i j r s ; de d i k k e l e g u u m e , d e manne mè d e b o e i z e , d e b a r o n - z i e j p s , de p a c h a k r o e t e , d e f a f o e l s , d ' a m b r a s m o e k e r s , de s t o e f f e r s z o n d e r p l o e t o p z a k em i k n i i e n s j m è m a a i n e n r u g g e k u n n e b e z e e n , en i n d e n o b i l j o n s , d e f r a n s k i l j o n s e n a n n e r v r e m d e l o ë z e em i k g i e l maa l e e v e d e n d u u v e l g e z e e n .

En z o g a a t h i j n o g d o o r Zender B r u s s e l :

t o t

hij

besluit

dat zelfs

i n

ik ik Ik in

em ma n u u t o f j a m a i s n i e t v e u n e l e u s t e r e e r g e g e n i j d . em z e u l f s maainen d i r e c t e u r g é n é r a l n i g e r e s p e k t i j d ! em'en stoemmelinks-brand w i l l e s t i c h t e h e t n i e f batiment van h e t vruuger N . I . R . , mè m a a i n a a g e - n - a n n e . . . . h e t h e i ' s p a a i t i g genoeg n i w i l l e branne.

In ' t k e u t e t p o u r f i n i r i k em n u u t o f n e e v e s n i e t e braaf Ketsje w i l l e wijze . . . . . . mon o f m i e j r .

En mè z a a i n t w e e j e r m e w a a i d o u p e r e e p t o e n o n z e L e e v e n H i e j r : " KOM B I N N E , K E T S J E , I K EM A A POEZEEKES GELIJZE ! " Paul A r r e n Bronnen: F. B r e s s e l e pen" R. G r a s s i n : 1944 R. G r a s s i n : R. G r a s s i n : 1936

ers: "Renaat Grassin"

i n

" To e r i s m e A n t w e r -

"

De b e s t e Poëzeekes van

' t

Ketsje

" "

Kabaretschlager " 1933 Levensliedjes . . . Monologen . . .

"

e.a.

- 88

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 88

de ijzeren rijn Op 1 j u n i 1 8 7 9 w e r d d e z o g e h e t e n " I J z e r e n R i j n " , d e rechtstreekse s p o o r v e r b i n d i n g t u s s e n Antwerpen e n Mdnchengladbach, i n g e r e d e n . D a n k z i j d e z e l i j n w e r d A n t w e r p e n d e h o o f d uitvoerhaven v o o r afgewerkte produkten van de D u i t s e zwaarind u s t r i e , e e n s p e c i a l i s a t i e w a a r onze zeehaven nog s t e e d s b e faamd v o o r i s , D e z e s n e l l e o o s t - w e s t v e r b i n d i n g p e r s p o o r over B e l g i s c h e n Nederlands Limburg n a a r de ekonomisch b e l a n g r i j k e D u i t s e gebieden geraakte door allerhande redenen evenwel i n v e r v a l , z o d a t d e g r o t e massa v a n h e t g o e d e r e n v e r v o e r t u s s e n A n t w e r p e n e n D u i t s l a n d t h a n s noodgedwongen h e t meer z u i d e l i j k e t r a j e c t v i a M o n t z e n v o l g t .

Groei e n t e l e u r g a n g De s p o o r l i j n A n t w e r p e n - W e e r t - R o e r m o n d - ( D a l h e i m ) w e r d tussen 1869 e n 1879 aangelegd o p g r o n d van a r t i k e l t w a a l f van het s c h e i d i n g s v e r d r a g t u s s e n N e d e r l a n d e n B e l g i ë v a n 1 5 a p r i l 1839. D i t a r t i k e l b e p a a l d e d a t N e d e r l a n d a a n B e l g i ë h e t r e c h t van e e n d o o r v o e r c o r r i d o r d o o r N e d e r l a n d s L i m b u r g n i e t z o u m o gen w e i g e r e n .

De N e d e r l a n d s e h a n d e l s m a c h t e n v r e e s d e n d e g e v o l g e n v a n d i t a r t i k e l t e n z e e r s t e omdat Antwerpen h i e r d o o r een o n b e l a s t e doorvoerweg k r e e g v o o r d e k r a c h t i g o n t w i k k e l d e h a n d e l m e t h e t R i j n l a n d . H e t moet gezegd worden d a t i n B e l g i ë trouwens o o k n i e t i e d e r e e n even e n t h o u s i a s t was v o o r de nieuwe h a n d e l s r o u t e tussen Antwerpen e n D u i t s l a n d . Z e betekende i n d e r d a a d een s t e r ke c o n c u r r e n t i e v o o r d e s p o o r w e g r o u t e v a n u i t B e l g i ë n a a r K e u len, w a a r v a n d e a a n l e g r e e d s v o o r d e s c h e i d i n g begonnen was.

De h a n d e l s - e n v e r k e e r s e c o n o m i s c h e b e t e k e n i s v a n d e n i e u w aan t e l e g g e n s p o o r l i j n w e r d v l u g b e g r e p e n d o o r d e v e r s c h i l lende b e l a n g e n g r o e p e n . A c h t e r e e n v o l g e n s t r a c h t t e n D u i t s e , B r i t s e e n B e l g i s c h e spoorwegcomités, banken e n ondernemingen een c o n c e s s i e v o o r d e a a n l e g v a n d e s p o o r w e g i n h a n d e n t e krijgen.

Ten s l o t t e v e r w i e r f d e " G r a n d C e n t r a l B e l g e " i n 1 8 7 3 de c o n c e s s i e v o o r d e a a n l e g v a n e e n s p o o r l i j n v a n A n t w e r p e n t o t Vlodrop aan de Nederland-Duitse grens ( 1 ) . H i e r v o o r moest B e l g i ë e c h t e r v e r z a k e n a a n h e t b e r u c h t e a r t i k e l 1 2 i n r u i l v o o r h e t v e r d r a g van 1 3 j a n u a r i 1873, d a t B e l g i ë macht i g d e d e s p o o r l i j n Antwerpen - Mënchengladbach o v e r Nederlands

- 89

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 89

Welke spoorlijn van Antwerpen naar Mon • chengladbach is de kortste : de IJzeren Rijn of de gebruikelijke (om)weg langs Montzen ?

—9 0 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 90

WATERWEGEN KANALE mmommw AUTOSNELWEGEN AUTOBANNEN

- 91 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 91

grondgebied a a n t e l e g g e n . Op z i c h z e l f i s d i t h e t b e s t e b e w i j s van h e t b e l a n g d a t men d e s t i j d s h e c h t t e a a n d e z e s p o o r l i j n .

Te g e l i j k e r t i j d w e r d o p D u i t s g r o n d g e b i e d h e t baanvak RoermondRheydt-Mânchengladbach ( D ü s s e l d o r f ) a a n g e l e g d w a a r v o o r d e " Bergisch-Markische Eisenbahn " d e concessie verkregen had.

I n D e n H a a g h a d men n o g w e t e n t e b e d i n g e n d a t d e s p o o r l i j n o o k Weert z o u aandoen e n a l s t e g e n p r e s t a t i e e r i n toegestemd d a t men g e b r u i k z o u mogen maken v a n h e t N e d e r l a n d s e S t a a t s spoor t u s s e n We e r t e n Roermond.

Na d e n a t i o n a l i s e r i n g i n 1 8 9 7 v a n a l l e s p o o r w e g e n i n N e derland van grens t o t grens b l e e f de e x p l o i t a t i e van d e l i j n Antwerpen - Roermond n o g t o t 1 9 4 0 v o l l e d i g i n h a n d e n v a n d e Belgische S t a a t , r e s p . d e Nationale Maatschappij d e r Belgische Spoorwegen ( 2 ) .

Niettegenstaande d e enorme b e t e k e n i s v a n d e z e o o s t - w e s t as i n d e a a n v a n g s p e r i o d e d u i d e l i j k t o t u i t i n g kwam, m e n g a f hem z e l f s d e s p r e k e n d e b e n a m i n g " I J z e r e n R i j n " , w a s h e m t o c h geen l a n g l e v e n b e s c h o r e n . V e r s c h e i d e n e m a l e n w a s h i j a a n l e i ding v o o r m e n i n g s v e r s c h i l l e n e n d e d i e n s t r e g e l i n g was v o o r t durend e e n h e e t h a n g i j z e r , v o o r a l o m d a t z e s t e r k b e i n v l o e d werd d o o r t i j d s v e r s c h i l l e n t u s s e n d e b e t r o k k e n l a n d e n . To c h leidde deze spoorverbinding t o t 1914 een v r i j b l o e i e n d bestaan.

Ze h a d o n d e r m e e r e e n l o c a l i s e r e n d e i n v l o e d b i j d e v e s t i g i n g van d e n i j v e r h e d e n v a n B u d e l , O v e r p e l t , L o m m e l e n B a l e n - W e z e l .

In 1914 verzekerden n o g d a g e l i j k s z e s t r e i n e n p e r v e r k e e r s r i c h t i n g d e r e i z i g e r s v e r b i n d i n g Antwerpen - Mönchengladbach, waarvan d r i e s e m i - d i r e c t e e n d r i e s t o p t r e i n e n . D e d r i e s e m i d i r e c t e t r e i n e n , v e r v o e r d e n d i r e c t e r i j t u i g e n v o o r Dortmund, Düsseldorf en L e i p z i g .

Ti j d e n s d e e e r s t e w e r e l d o o r l o g evenwel b l e e f Nederland neutraal e n s t o n d geen personen- o f goederenverkeer t o e o p het s t u k j e Nederlands g e b i e d t u s s e n B u d e l e n V l o d r o p . D e D u i t s e r s l e g d e n d a a r o m h e t v e r v o e r om l a n g s d e l i j n A k e n . Visé e n t a p t e n daarmee o o k n a 1918 e e n b e l a n g r i j k d e e l v a n het p e r s o n e n - e n g o e d e r e n v e r v o e r a f .

Na d e e e r s t e w e r e l d o o r l o g i s d e s p o o r v e r b i n d i n g A n t w e r p e n Ruhrgebied n o o i t m e e r v o l l e d i g t e r u g o p g a n g gekomen, mede d o o r d a t d e v e r s c h u i v i n g v a n h e t v e r v o e r n a a r We z e t - M o n t z e n nog•in de hand gewerkt werd d o o r de t a r i e v e n p o l i t i e k van de N a d e r l a n d s e S p o o r w e g e n . To c h t e l d e men d a g e l i j k s n o g z e s g o e derentreinen Ruhr/Niederrhein - Antwerpen v . v . e n d r i e goede-

- 92 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 92

rentreinen p e r dag heen e n t e rug.

Ook v o o r h e t r e i z i g e r s v e r k e e r k o n men n o g b e z w a a r l i j k spreken v a n e e n g e r e g e l d e v e r binding. D o o r de scherp a f g e bakende g r e n z e n a l s g e v o l g v a n de p o l i t i e k e t o e s t a n d w e r d e n de d o o r g a a n d e i n t e r n a t i o n a l e verbindingen b e p e r k t . A l z o wordt i n de t r e i n g i d s van de Deutsche R e i c h s b a h n v a n j u l i 1921 v o o r " l i j n 1 4 3 : M ó n c h e n g l a d b a c h - D a l h e i m - Roermond Antwerpen " n o g s l e c h t s é é n D-treinpaar vermeld. Deze b e d i e ning werd i n 1938 v e r s t e r k t door een tweede t r e i n e n p a a r.

Tussen Roermond e n D a l h e i m r e den d a a r b i j n o g d r i e l o c a l e " De wanhoop van de d i l i r e i z i g e r s t r e i n e n heen e n t e gencepaarden " b i j d e i n rug. Ti j d e n s . de tweede w e r e l d huldiging van de IJzeren oorlog werd de l i j n opnieuw Rijn i n 1879 zeer b e l a n g r i j k . De D u i t s e r s maakten e r d r u k g e b r u i k v a n , maar b l i e z e n h a a r i n 1 9 4 4 o p . De A m e r i k a n e n , d i e i n A n t w e r pen h u n e e r s t e b e v o o r r a d i n g s p u n t h a d d e n g e k r e g e n , z a g e n b i j zonder goed i n h o e b e l a n g r i j k een d i r e c t e v e r b i n d i n g was e n legden z e l f s e e n d u b b e l s p o o r a a n .

Na d e t w e e d e w e r e l d o o r l o g g e r a a k t e d e s p o o r l i j n i n h e t vergeethoekje. Nederland b r a k h e t dubbel spoor op h a a r grondg e b i e d t e r u g o p , e n o p h e t B e l g i s c h b a a n v a k M o l - Hamont w e r d , ingevolge d e g e r i n g e r e i z i g e r s t r a f i e k , s e d e r t o k t o b e r 1953 de r e i z i g e r s t r e i n d i e n s t d o o r e e n a u t o b u s d i e n s t v e r v a n g e n . H e t marginale onderhoud van d i t baanvak v r i j w a a r d e d e l i j n h o o g u i t voor v e r d e r e a f t a k e l i n g .

To t 1 9 7 0 b e p e r k t e h e t g r e n s o v e r s c h r i j d e n d e g o e d e r e n v e r keer z i c h t o t h e t w i s s e l v e r k e e r t u s s e n d e Nederlandse Spoorwegen e n d e D e u t s c h e B u n d e s b a h n m e t v i e r l o c a l e g o e d e r e n t r e i n e n per d a g t u s s e n D a l h e i m e n Roermond. Va n a f zomer 1970 e v e n w e l werd n a o v e r l e g t u s s e n d e N . M . B . S . , d e N e d e r l a n d s e S p o o r w e g e n 4,;;i',',9.íld

. . <

i/f//f"Hf94.0/

- 93

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 93

en d e D e u t s c h e B u n d e s b a h n e e n o m l e i d i n g s v e r k e e r i n g e l e g d v i a de I J z e r e n R i j n v o o r t w e e g o e d e r e n t r e i n e n p e r d a g , é é n i n e l ke r i c h t i n g . H e t g i n g o m v o l l e d i g e t r e i n e n t u s s e n A n t w e r p e n en Bochum i n h e t R u h r g e b i e d v . v . m e t a u t o - o n d e r d e l e n v o o r G e n e r a l M o t o r s , d i e d e r e c h t s t r e e k s e s p o o r l i j n v o l g d e n wegens o v e r b e l a s t i n g v a n d e g e b r u i k e l i j k e g r e n s p o s t A a c h e n - We s t / Montzen.

Ten s l o t t e mogen n i e t o n v e r m e l d b l i j v e n d e z i n k e r t s t r e i n e n d i e momenteel e e n r e g e l m a t i g e p e n d e l d i e n s t v e r z o r gen t u s s e n d e h a v e n v a n A n t w e r p e n e n d e z i n k f a b r i e k t e B u d e l op d e B e l g i s c h - N e d e r l a n d s e g r e n s , d e H u c k e p a c k - t r e i n d i e n s t Oostende - A n t w e r p e n S c h i j n p o o r t - K S l n E i f e l t o r ( e n v i c e v e r sa ) , a l s o o k d e r e g e l m a t i g e z o u t t r e i n e n o p d e r e l a t i e H e n g e l o H a m o n t - N e e r p e l t - D i e s t - Te s s e n d e r l o . B o v e n d i e n w o r d t s e d e r t 2 8 mei 1 9 7 8 d e l i j n t o t a a n N e e r p e l t w e e r v o o r g e r e g e l d p e r s o n e n vervoer g e b r u i k t .

Aktuee1 Een k o m m i s s i e w a a r i n o v e r h e i d s b e s t u r e n , v e r e n i g i n g e n e n o r g a n i s a t i e s u i t D u i t s l a n d , N e d e r l a n d e n B e l g i ë samenwerken (3) h e e f t o p 1 9 o k t o b e r l a a t s t l e d e n e e n " D o s s i e r I J z e r e n Rijn " aan de pers voorgesteld.

Bedoeling van d i t D o s s i e r i s , d e I J z e r e n R i j n a l s b e l a n g r i j k e spoorverbinding i n de a k t u a l i t e i t t e t i l l e n en t e w i j zen o p d e g r o e i k a n s e n v a n d e r e g i o ' s d i e d o o r d e z e l i j n b e diend worden.

De NMBS, d i e g e r a a d p l e e g d w e r d , h e e f t d e i n i t i a t i e f n e m e r s t e l e u r g e s t e l d . Onze spoorwegmaatschappij maakte immers t o t nog t o e g e e n e n k e l e m a r k t s t u d i e o v e r d e I J z e r e n R i j n . E r i s ook n o g g e e n a n i m o om d i t t e d o e n . D e NMBS h o u d t v a s t a a n d e route v i a Montzen w a a r i n f o r s werd e n w o r d t g e i n v e s t e e r d .

Ve r d e r i s h e t o o k e e n t a r i e f k w e s t i e . V i a M o n t z e n n a a r de R u h r i s l o n e n d e r v o o r d e NMBS d a n v i a N e e r p e l t . A l s d e goederentreinen v i a de I J z e r e n R i j n r i j d e n , moet de koek immers i n d r i e ( z i j h e t o n g e l i j k e ) d e l e n w o r d e n v e r d e e l d .

Maar o o k v a n w e g e d e N e d e r l a n d s e e n D u i t s e S p o o r w e g e n i s e r geen b e l a n g s t e l l i n g v o o r e e n i n t e n s e r g e b r u i k v a n d e z e i n t e r n a t i o n a l e s p o o r l i j n . E r d i e n t n o c h t a n s o p gewezen d a t h e t n i e t • o m e e n n i e u w e m a a r om e e n b e s t a a n d e e n i n r e l a t i e f goede s t a a t z i j n d e i n f r a s t r u k t u u r g a a t .

De g e w e n s t e v e r j o n g i n g s k u u r v a n d e I J z e r e n R i j n b l i j k t

—9 4 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 94

vooral een t a r i f a i r e kwestie t e z i j n , waarover de Belgische, Nederlandse e n D u i t s e Spoorwegen h e t e e n s moeten w o r d e n .

De V o o r z i t t e r v a n e e n v a n d e g e i n t e r e s s e e r d e S t r e e k g e westen i s v a n m e n i n g d a t d e I J z e r e n R i j n t h u i s h o o r t i n h e t Europese P a r l e m e n t e n i n a a n m e r k i n g k o m t v o o r f i n a n c i ë l e f a c i l i t e i t e n u i t Europese fondsen.

Er z a l n o g w e l w a t w a t e r d o o r d e ( e c h t e ) R i j n v l o e i e n e e r we z o v e r z i j n . . .

Raymond A l a r d o t

Ve r w i j z i n g e n

(1) D e " G r a n d C e n t r a l B e l g e " w e r d i n 1 8 6 4 g e v o r m d d o o r d e f u s i e van d e spoorwegmaatschappijen " E s t B e l g e " , " E n t r e Sambre-et-Meuse" e n v a n d e " M a a t s c h a p p i j v a n Aken n a a r Maastricht, H a s s e l t en Landen", waaraan h e t B e l g i s c h baanvak v a n d e s p o o r l i j n A n t w e r p e n - R o t t e r d a m w e r d t o e g e voegd, a l s o o k d e l i j n e n d i e e n k e l e j a r e n t e v o r e n a a n d e " S o c i é t é d e s Chemins d e F e r du N o r d d e l a B e l g i q u e " waren afgestaan. Opgemerkt d i e n t t e worden d a t h e t v a k L i e r H e r e n t a l s r e e d s i n 1 8 5 5 i n e x p l o i t a t i e genomen w a s d o o r de m a a t s c h a p p i j " C h e m i n d e F e r d e L i e r r e à T u r n h o u t " .

Het b a a n v a k A n t w e r p e n - L i e r w e r d i n g e b r u i k genomen d o o r de " C h e m i n s d e F e r d u N o r d d e l a B e l g i q u e " . ( P. D a m b l y : " Onze o n v e r g e t e l i j k e s t o m e r s " b l z . 3 ) (2) I n 1 8 9 7 w e r d d e " G r a n d C e n t r a l B e l g e " o v e r g e n o m e n d o o r d e Staat. B i j d e opr i c h t i n g van de N.M.B.S. i n 1 9 2 6 gingen a l l e t o e n malige s t a a t s s p o o r wegen ( 4 . 7 8 6 k m ) o ver naar de nieuwe maatschappij.

(3) B e l g i ë i s i n d e z e internationale werkgroep o . m . v e r t e g e n woordigd d o o r de s t a d A n t w e r p e n , h e t V E V, d e GOMs v a n A n t w e r p e n e n Limburg e n h e t E k o n o misch K o m i t e e v o o r de Kempen.

—9 5 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 95

kastelen in vlaanderen

HET K A S T E E L V A N W E S T M A L L E

Westmalle, p r o v i n c i e e n a r r o n d i s s e m e n t A n t w e r p e n , l i g t o p 2 4 km v a n Antwerpen e n 1 8 km v a n Tu r n h o u t . M e t d e l a a t s t e gemeentefusies werd Oostmalle b i j Westmalle g e voegd z o d a t d e g e m e e n t e n u e e n o p p e r v l a k t e v a n 5 1 k m 2 b e r e i k t en 9.304 inwoners t e l t .

De 1 5 d e e e u w s e S i n t - M a a r t e n s k e r k b r a n d d e a f i n d e nacht v a n 8 - 9 j u n i 1 9 1 5 , w a a r b i j h e t i n t e r i e u r , d e b e e l d e n , klokken, e n z . werden v e r n i e l d . A l l e e n d e s a k r i s t i j m e t de gewaden e n g e w i j d e v a t e n , a l s m e d e d e k l e i n e k a p e l u i t g e vend o p h e t k o o r , b l e v e n g e s p a a r d , e n d i t o u d e g e d e e l t e werd a l s monument g e k l a s s e e r d o p 1 9 j a n u a r i 1 9 3 5 . B o u w m e e s t e r L e n e r t z u i t L e u v e n nam i n m e i 1 9 2 5 h e t bouwen a a n van e e n n i e u w e k e r k d i e o p 7 j u l i 1 9 2 7 w e r d i n g e b r u i k genomen.

Ongeveer 2 0 m i n u t e n v a n d e d o r p s k o m v e r w i j d e r d b e vindt z i c h h e t g r o o t kompleks van d e Tr a p p i s t e n a b d i j ( C i s t e r c i ë n s e r a b d i j ) , d o o r uitgeweken Franse monniken in 1791 g e s t i c h t . D e s p i t s e t o r e n v a n d e a b d i j k e r k u i t 1886 g i n g i n d e t w e e d e w e r e l d o o r l o g v e r l o r e n e n w e r d l a t e r door d e h u i d i g e romaanse c a m p a n i l l a v e r v a n g e n . D e a b d i j b e z i t een w a a r d e v o l l e b i b l i o t e e k met z e e r oude h a n d s c h r i f ten, c a . 4 0 . 0 0 0 boeken, waaronder v e e l wiegedrukken, e n kostbare s c h i l d e r i j e n v a n o . a . A l b r e c h t D ü r e r, P i e t e r van Av o n t , J a n B r u e g e l I I , M a a r t e n d e V o s , T h e o d o o r R o m b o u t s , Jan E r a s m u s Q u e l l i n , e n z .

De a b d i j v a n W e s t m a l l e i s n a t u u r l i j k d o o r i e d e r e e n

—9 6 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 96

gekend, e n o o k h e t l e k k e r e t r a p p i s t e n b i e r , m a a r h e t k a s t e e l van W e s t m a l l e , d a t v e e l o u d e r i s d a n d e a b d i j , k e n n e n e c h t e r weinige t o e r i s t e n . Misschien i s d i t t e w i j t e n aan z i j n i e t wat a f z i j d i g e l i g g i n g , m a a r o o k o m d a t d i t k a s t e e l n i e t z o veel " g e s c h i e d e n i s " h e e f t gemaakt a l s z i j n n a a s t e b u r e n , de k a s t e l e n v a n O o s t m a l i e , ' s G r a v e n w e z e l , e . a . W a t e c h t e r n i e t wegneemt d a t d e C a n t i l l o n i n 1 7 7 0 g e t u i g d e :

Het Kafreel van de' plaats is geen der. minftc van het

Land.

Nu i s O o s t m a l i e e n W e s t m a l l e t o t é é n g e m e e n t e v e r smolten, m a a r deze l o k a l i t e i t e n stonden v r o e g e r a l i n een zo'n nauw verband d a t e r t u s s e n b e i d e n geen o n d e r s c h e i d werd g e m a a k t . Z o s c h r e e f men i n 11 9 4 b . v . " M a l l e " v o o r een h e e r l i j k h e i d b e s t a a n d e u i t W e s t m a l l e , O o s t m a l l e e n Zoersel. H e t o n t s t a a n v a n M a l l e moet toegeschreven worden aan d e F r a n k e n d i e i n d e v i e r d e e e u w Ta x a n d r i a e n d e n o o r d e l i j k e oevers van de Nete binnenvielen.

De g e s c h i e d e n i s v e r t e l t o n s d a t d e " Mansus d e T r i s co " o f " d e h o e v e t e n D r i e s c h e " i n M a l l e d e v e r b l i j f p l a a t s was v a n d e m e i e r s , d e r e n t m e e s t e r s v a n d e h e r t o g e n v a n B r a bant, d i e d e b e s c h i k k i n g hadden o v e r a c h t t i e n " N o v a ' s " en n e g e n " C a s s a t e n " . D e m e e s t e v a n d e z e h o f s t e d e n z i j n ondertussen v o l l e d i g verdwenen.

De h e r t o g e n v a n B r a b a n t s c h i j n e n a l h e e l v r o e g d e h e e r l i j k h e i d M a l l e - Z o e r s e l b e z e t e n t e hebben w a n t h e r t o g Hendrik van L o r r e i n e n ( H e n d r i k I ) , h e r t o g van Brabant, enz. s c h o n k z e r e e d s i n 1 2 3 3 a a n d e S i n t - B e r n a r d u s a b d i j , mits z i c h z e k e r e h e r e n r e c h t e n v o o r t e behouden.

EEN B E E T J E L E E N S T E L S E L Over h e t " s c h e n k e n " e n " t o e k e n n e n v a n l e n e n " w o r d t h e t w e l t i j d d a t w e e e n s w a t m e e r v e r t e l l e n . We z i j n deze b e g r i p p e n b i j a n d e r e o u d e k a s t e l e n a l t e g e n g e k o m e n e n z u l l e n d a t v o o r l a t e r t e bespreken k a s t e l e n eveneens doen.

In h e t b e g i n van d e Frankische veroveringen s t e l d e n 's k o n i n g s " l e u d e n " o f e d e l l i e d e n z i c h t e v r e d e n m e t d e verdeling van d e behaalde b u i t n a een overwinning. Z i j d i e z i c h b i j z o n d e r hadden o n d e r s c h e i d e n o p h e t s l a g v e l d k r e g e n nog e e n e x t r a b e l o n i n g ; e e n p a a r d , w a p e n s , e . d . B i j d e l a t e r e v e r o v e r i n g e n , v o o r a l v a n Romeins G a l l i ë , w i l d e n d e z e e d e l l i e d e n h u n vermogen v e s t i g e n o p onroerende goederen;

—9 7 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 97

eigendommen d i e z e i n v o l l e b e z i t v e r k r e g e n . V o o r d e z e gronden, " a l l o d e n " o f " a l l o d i a l e g o e d e r e n " genoemd, w a r e n ze n i e m a n d e n i g e d a n k o f d i e n s t v e r s c h u l d i g d , w a t e r o p neerkwam d a t d e k o n i n g i n z i j n v e c h t p a r t i j e n a l l e e n kwam te staan, z o n d e r k r i j g s g e z e l l e n , d i e op hun a l l o d e n i n vrede w e n s t e n t e b l i j v e n . H e t d u u r d e n a t u u r l i j k n i e t l a n g o f de v o r s t e n gingen hun dappere k r i j g s l i e d e n belonen met g r o n d e n d i e ' s k o n i n g s e i g e n d o m b l e v e n . H i j d e e d d u s afstand van landgoederen i n meerdere o f mindere mate, v o l gens d a t i e d e r v e r d i e n d e o f d o o r z i j n d a p p e r h e i d s c h e e n t e b e l o v e n . Va n d a a r h e t " l e e n s t e l s e l " d a t z i c h i n d e l o o p v a n de v o l g e n d e eeuwen z d s t e r k z o u o n t w i k k e l e n d a t men u i t e i n d e l i j k v a n a l l e s l e n e n g i n g maken, o p h u n b e u r t v e r d e e l d in achterlenen, enz.

Een " l e e n " w a s d u s e e n g o e d , o o r s p r o n k e l i j k a l l e e n een l a n d e r i j , e e n d o m e i n , d o o r d e b e z i t t e r a a n e e n a n d e r gegeven o n d e r v e r p l i c h t i n g v a n h u l d e , t r o u w e n m a n s c h a p , en o n d e r d e t e g e n v e r p l i c h t i n g v a n b e s c h e r m i n g . D e s c h e n k e r van h e t l e e n , d e l e e n h e e r o f s u z e r e i n , b l e e f d e e i g e n a a r van h e t g o e d , w a a r h i j s l e c h t s h e t v r u c h t g e b r u i k v a n v e r vreemdde, d a t h i j o m r e d e n v a n o n t r o u w b . v . d i r e k t t e r u g kon n e m e n . D e b e g i f t i g d e , d e l e e n m a n o f v a z a l , w a s i n d i e hoedanigheid h u l d e aan z i j n l e e n h e e r v e r s c h u l d i g d , m . a . w. h i j moest diens heerschappij erkennen en z i j n rechten.

Die e r k e n t e n i s w e r d u i t g e d r u k t d o o r d e " e e d " d i e d e leenman a a n z i j n h e e r d e e d b i j h e t " v e r l e i " o f v e r h e f (het u i g e v e n ) v a n h e t l e e n e n d e i n b e z i t s s t e l l i n g o f " i n v e s t i t u u r " . D i t verhef, a a n v â k e l i j k heel eenvoudig, geschiedde i n l a t e r e t i j d e n z e e r p l e c h t i g .

Plechtige eed van trouw, u i t z o n d e r l i j k afgelegd op r e l i k w i e ë n , v a n H a r o l d a a n W i l l e m v a n N o r m a n dië. D e t a i l v a n h e t 70m l a n g e t a p i j t van Bayeux, zogezegd v a n M a c h t e l d ( d o c h t e r v a n B o u d e w i j n V van V l a a n d e r e n ) - 98

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 98

De l e e n h e e r z a t o p z i j n z e t e l o f t r o o n , d e l e e n m a n k n i e l d e v o o r hem e n o n t v i n g i n d i e h o u d i n g d e " v e r l e i t e k e n e n " . O p de u i t g e s t r e k t e r e c h t e r h a n d v a n d e l e e n h e e r , w a a r o p e e n graszode o f e e n t a k o f e e n a n d e r v e r l e i t e k e n , l e g d e d e leenman z i j n r e c h t e r h a n d , w a a r o p d e l e e n h e e r w e e r z i j n l i n kerhand l e g d e ; d e z e d r i e h a n d e n omhoog h i e f e n d e h e m e l v a n de b e l o f t e v a n d e l e e n m a n t o t g e t u i g e r i e p .

Een t w e e d e v e r p l i c h t i n g d o o r d e l e e n m a n v e r s c h u l d i g d was d e t r o u w , w a a r d o o r h i j b e l o o f d e n i e t s t e g e n h e t l e v e n van z i j n l e e n h e e r , e e r o f b e z i t , t e z u l l e n o n d e r n e m e n . O o k moest h i j , i n g e v a l e r i e t s m o c h t b e r a a m d w o r d e n d a t z o u s c h a d e l i j k z i j n v o o r z i j n h e e r, d e z e daarvan i n k e n n i s brengen o f z e l f h e t k w a a d a f w e n d e n i n z o v e r r e h e m d a t m o g e l i j k was.

En d a n m o e s t d e v a z a l z i j n l e e n h e e r o o k n o g manschap leveren i n d i e n s k r i j g s v e r r i c h t i n g e n , d . w . z . wanneer z i j n heer t e n s t r i j d e t r o k o f w e r d a a n g e v a l l e n , m o e s t h i j m e t z i j n p e r s o o n o f m e t e e n z e k e r g e t a l manschappen d a t v o o r a f bepaald w e r d , b i j s p r i n g e n .

Behalve d e e d e l l i e d e n b e s t o n d d e m a a t s c h a p p i j t o e n u i t v r i j e e n o n v r i j e mensen. D e o n v r i j e n , c o l o n i o f l i t i ( l a t e n ) o f l i j f e i g e n e n genoemd, w a r e n h e t t a l r i j k s t e n b e w e r k t e n h o o f d z a k e l i j k h e t l a n d . I n d a t o p z i c h t kwamen z e overeen m e t o n z e b o e r e n , m e t d i t v e r s c h i l d a t z i j n i e t v r i j waren. Z i j mochten h e t l e e n n i e t v e r l a t e n e n w e r d e n , samen met d e g r o n d , g e k o c h t o f v e r k o c h t . D e v r i j e n w a r e n d a n d e heirmannen, d e b e z i t t e r s v a n a l l o d i a l e goederen d i e g e e n andere d i e n s t e n s c h u l d i g w a r e n d a n v o o r d e a l g e m e n e v o l k s belangen; a l l e e n a l s h e t d e n a t i e g o l d o f d e v r i j h e i d v a n h e t l a n d i n g e v a a r kwam, m o e s t e n o o k z i j o p t r e d e n .

EĂŠn d e r b e l a n g r i j k s t e r e c h t e n v a n d e h e r e n w a r e n d e i n k o m s t e n , d e zogenaamde " t i e n d e n " , v e r p l i c h t e n d v o o r a l l e onderdanen. D i t betekende d a t van a l l e opbrengsten; de v r u c h t e n v a n h e t l a n d , h e t v e e , d e w i j n , e n a l l e a n d e r e voortbrengsels e r t i e n p r o c e n t naar de h e e r van de p l a a t s g i n g e n . E e n v r o e g e v o r m v a n b e l a s t i n g e n d u s . Wa n n e e r d e " t i e n d e n " v e r p l i c h t werden waren e r v e l e g e s c h i e d s c h r i j v e r s d i e d e z e b e l a s t i n g e n o n m e n s e l i j k h o o g noemden. A l s we d a a r t e g e n o v e r s t e l l e n w a t w i j v a n d a a g a a n b e l a s t i n g e n betalen moeten, waren deze t i e n d e n nog n i e t z d o n o v e r komelijk.

- 99 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 99

â&#x2013;ś/////lfl/l/lylllllllllllllllli/

Een a n o n i e m e D u i t s e h o u t s n e d e u i t d e 1 6 d e e e u w toont ons een rentmeester die de tienden noteert K A S T E E L E N BEWONERS Te r u g n a a r h e t k a s t e e l v a n W e s t m a l l e n u , l a z e n w e reeds d a t o p d e p l a a t s v a n h e t h u i d i g e k a s t e e l v b b r 11 0 0 de o u d e Mansus o f H e r e n h o e v e Te n D r i e s s c h e d o o r e e n i n drukwekkend g e s l a c h t v a n m e i e r s o f r e n t m e e s t e r s v a n d e h e r t o g v a n B r a b a n t bewoond w a s .

Rond h e t j a a r 1 3 0 0 i s e r s p r a k e v a n A d r i a a n v a n d e r Moelen, m e i e r , d i e d e h e r e n w o n i n g z o u v e r g r o o t h e b b e n .

Hendrik v a n d e r Moelen w e r d i n 1480 m e i e r, m a a r wanneer F i l i p s d e Schone, h e r t o g van B r a b a n t , b e g i n 1500 z i j n h e r e n r e c h t e n o v e r W e s t m a l l e e n Z o e r s e l a a n hem v e r k o c h t , Werd h i j m e t e e n d e e e r s t e h e e r v a n W e s t m a l l e .

In 1507 w o r d t P e t r u s v a n d e r Moelen d e tweede h e e r van W e s t m a l l e - Z o e r s e l . Wa n n e e r h i j i n 1 5 3 0 z o n d e r m a n n e l i j k e nakomelingen o v e r l i j d t i s h e t z i j n d o c h t e r Anna van d e r M o e l e n d i e d e h e e r l i j k h e i d v i a h a a r e c h t g e n o o t

- 100

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 100

P h i l . d e Cotereau i n deze f a m i l i e b r a c h t , d i e h e t t o t 1702 z u l l e n b l i j v e n behouden.

Wanneer P e t r u s v a n d e r M o e l e n i n 1 5 3 0 o v e r l i j d t i s het z i j n k l e i n z o o n , E r a r d d e C o t e r e a u , z o o n v a n z i j n d o c h t e r Anna v a n d e r M o e l e n , d i e d e h e e r l i j k h e i d v e r w e r f t . I n 1 5 5 7 huwde h i j M a r i a v a n R e n e s s e e n d e z e e c h t e l l i e d e n z u l l e n i n 1561 h e t h e r e n h u i s v a n W e s t m a l l e ombouwen t o t d e f r a a i e renaissanceburcht z o a l s we z e n u nog kunnen z i e n . H e t wapens c h i l d van d e f a m i l i e de Cotereau b e v i n d t z i c h nog boven d e ingangsdeur en d e ankers i n d e v o o r g e v e l aangebracht v e r m e l den h e t j a a r t a l 1 5 6 1 . D e e e r s t e s t e e n w e r d o p 2 2 m e i 1 5 6 1 gelegd d o o r d e o u d s t e z o o n v a n E r a r d d e C o t e r e a u . D e f a m i l i e de C o t e r e a u w a s m e t r o e m b e l a d e n g e w o r d e n w a n n e e r R o b e r t d e Cotereau, d e h e l d v a n M o n t l ĂŠ r y, i n d e s l a g v a n d i e naam, z i j n h e e r K a r e l d e S t o u t e van een gewisse dood redde. K a r e l de S t o u t e w a s g e h e e l i n g e s l o t e n d o o r e e n o v e r m a c h t a a n v i j anden w a n n e e r p l o t s e l i n g R o b e r t d e C o t e r e a u m e t z i j n p a a r d de k r i n g v a n b e l a g e r s d o o r b r e e k t e n z i j n h e e r n a a r e e n v e i l i g e p l a a t s kon loodsen. Deze heldendaad werd n i e t vergeten en b r a c h t d e C o t e r e a u ' s r o e m e n r i j k d o m .

Erard de Cotereau s t e r f t i n 1575 en w o r d t opgevolgd door H e n d r i k d e C o t e r e a u , gehuwd m e t C a t h e r i n a v a n H a l m a l e .

Wanneer H e n d r i k d e C o t e r e a u , h e e r v a n W e s t m a l l e , Z o e r s e l , Ve l p e n , e n z . o v e r l i j d t , w o r d t h i j o p g e v o l g d d o o r R o b e r t d e Cotereau, d i e h e t v e r h e f van d e h e e r l i j k h e i d d o e t i n 1 6 3 3 .

H i j w a s g e h u w d m e t M a r g a r e t a v a n Wa s s e n a r e e n w a s o . a . o o k nog h e e r v a n We s t m e e r b e e k . B i j z i j n d o o d i n 1 6 5 9 i s h e t W i l lem I I d e C o t e r e a u , g e h u w d m e t z i j n n i c h t C a t h e r i n a d e C o tereau, d i e de volgende kasteeleigenaar wordt. Willem I I de Cotereau, e e r s t e m a r k i e s v a n A s s e , b a r o n v a n Jauche, h e e r van W i d e u x , V e l p e n , H e r c k , E e r t b r u g g e , Z e l l i k , Kobbegem, e n z . wordt opgevolgd d o o r E r a r d d e C o t e r e a u , i n h e t h u w e l i j k v e renigd met barones M.E. d e M o i t r e y.

Nu h a d d e n d e C o t e r e a u ' s , o m h e t f a m i l i e b e z i t n i e t a a n te t a s t e n o f t e verminderen, n a i e d e r e e r f e n i s d e h e e r l i j k heden e n d e d a a r m e e g e p a a r d g a a n d e r e c h t e n t e l k e n s o p d e oudste zoon l a t e n o v e r g a a n . D e a n d e r e k i n d e r e n k r e g e n d a n het g e d e e l t e v a n h u n e r f e n i s i n g e l d u i t g e k e e r d . Wa t w e l m e e b r a c h t d a t men d e h e e r l i j k h e d e n n a e n i g e t i j d m o e s t b e l e nen-om d e n o d i g e sommen b i j m e k a a r t e k r i j g e n . B i j d e d o o d van E r a r d d e C o t e r e a u l i e t r i d d e r P i e t e r F a r i s e a u b e s l a g leggen o p d e h e e r l i j k h e i d v a n W e s t m a l l e - Z o e r s e l , o m d a t d e C o t e r e a u ' s r e e d s z o v e e l hadden g e l e e n d b i j hem. P i e t e r F a r i -

- 101

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 101

seau, r e e d s h e e r v a n S t e e n o k k e r z e e l d o o r i n b e s l a g n a m e v a n de C o t e r e a u ' s , e n z i j n e c h t g e n o t e C a t h e r i n a R o b y n s , w e r d e n op d i e m a n i e r d e n i e u w e e i g e n a a r s v a n W e s t m a l l e .

Castellum de Westmal

- gravure v o o r baron LeRoy 1696

De weduwe v a n E r a r d d e C o t e r e a u l e g d e k l a c h t n e e r b i j h e t H o f v a n B r a b a n t e n w e r d i n h e t g e l i j k g e s t e l d . Z o kwam ze i n 1 7 2 1 t e r u g i n h e t b e z i t v a n d e h e e r l i j k h e i d W e s t m a l l e Zoersel, v a n r e c h t s w e g e h a a r toegewezen d o o r h a a r h u w e l i j k , en k o n z e w e e r h a a r i n t r e k nemen o p h e t k a s t e e l v a n W e s t malle.

B i j h a a r o v e r l i j d e n i n 1738 w o r d t z e opgevolgd d o o r baron J a n F r a n s d e M o i t r e y w a a r n a d e h e e r l i j k h e i d o v e r g a a t op 2 7 f e b r u a r i 1 7 2 0 a a n P h i l i p s R o b y n s , n e e f v a n C a t h e r i n a Robyns.

Op 1 6 a u g u s t u s 1 7 4 3 , b i j z i j n e r f o p v o l g i n g v o o r h e t feodaal h o f van Brabant, werd de h e e r l i j k h e i d WestmalleZoersel e n h e t k a s t e e l verworven d o o r r i d d e r Jacques Benoit d e Powis e n z i j n e c h t g e n o t e C a t h e r i n a van Halewyde.

In 1733 was h i j h e e r v a n Houtem geworden e n i n 1761 w e r d h i j n o g h e e r v a n Te n b o s s c h e .

I n 1 7 6 9 bekwam L o u i s B e n o i t d e P o v i s d e h e e r l i j k h e i d We s t m a l l e - Z o e r s e l , d i e i n 1 8 0 2 , b i j z i j n o v e r l i j d e n , w e r d geĂŤrfd d o o r Louis B e n o i t G h i s l a i n de Powis. Ondertussen waren, d o o r d e F r a n s e r e v o l u t i e i n 1 7 9 2 , a l l e h e e r l i j k e rechten v e r v a l l e n v e r k l a a r d e n a l l e a d e l l i j k e t i t e l s a f g e schaft. C i t o y e n B e n o i t G h i s l a i n de Powis werd op 6 j u l i 1822

- 102

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 102

door K o n i n k l i j k B e s l u i t t o t b a r o n v e r h e v e n , m a a r s t i e r f reeds e n k e l e maanden l a t e r t e W e s t m a l l e .

Z i j n d o c h t e r, Anne de Powis, e r f d e h e t kasteelgoed en b r a c h t h e t b i j h a a r h u w e l i j k m e t b a r o n A u g u s t d e N o r man, b u r g e m e e s t e r v a n W e s t m a l l e , a a n d e z e l a a t s t e o v e r .

In 1829 werd h e t k a s t e e l d o o r d e z o r g e n v a n b a r o n d e N o r man g e r e s t a u r e e r d w a a r n a z i j n d o c h t e r A u g u s t a d e N o r m a n , gehuwd m e t r i d d e r d e S c h w a r z b u r g , h e m k o m t o p v o l g e n .

In 1848 kochten d e gebroeders B o v i e u i t Antwerpen, waarvan J a n B o v i e b u r g e m e e s t e r v a n W e s t m a l l e w e r d , h e t kasteeldomein e n begonnen z e m e t d e a a n l e g v a n h e t f r a a i e park. H e t k a s t e e l v a n Westmalle was v e r v o l g e n s v o o r k o r t e t i j d i n handen v a n L o u i s Geelhand d i e h e t i n 1878 d o o r s p e e l de a a n b a r o n E m i l e d e T u r c k d e K e r s b e e k , b u r g e m e e s t e r v a n We s t m a l l e e n z i j n e c h t g e n o t e g r a v i n d e B r o u c k h o v e n d e Bergeyck, d i e h e t gebouw g r o n d i g l i e t e n h e r s t e l l e n . D e Ophaalbrug w e r d g e s u p p r i m e e r d e n d e h i e r d o o r v r i j g e k o m e n r u i m t e w e r d s m a a k v o l omgebouwd t o t s l o t k a p e l .

â&#x20AC;&#x201D;1 0 3 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 103

In 1914 werd h e t k a s t e e l van Westmalle h e t eigendom van b a r o n A l p h o n s e v a n d e r S t r a t e n - W a i l l e t , b u r g e m e e s t e r van W e s t m a l l e , e n b a r o n e s I r è n e d e B o s s c h a e r t d e B o u w e l .

De f a m i l i e v a n d e r S t r a t e n - W a i l l e t i s e e n o u d e a d e l l i j k e f a m i l i e , a f k o m s t i g u i t h e t g r a a f s c h a p V l a a n d e r e n . Va n d e acht k i n d e r e n ( 4 j o n g e n s e n 4 m e i s j e s ) u i t h e t v o r i g e h u w e l i j k was h e t d e v i e r d e z o o n , b a r o n Jacques v a n d e r S t r a ten - W a i l l e t , g e b o r e n 3 0 a p r i l 1 9 1 4 , d i e a l s v o l g e n d e k a s t e e l e i g e n a a r mocht b e g r o e t worden. H i j huwde o p 2 3 o k t o b e r 1 9 4 5 g r a v i n C h r i s t i a n e d e L a n n o y, d i e o p 9 o k t o b e r 1919 h e t l e v e n s l i c h t z a g , e n h e t z i j n n o g s t e e d s d e z e e c h t e l i e d e n d i e h e t k a s t e e l v a n We s t m a l l e bewonen.

Bezoek a a n h e t k a s t e e l Vi a e e n s t a t i g e eeuwenoude b e u k e n d r e e f , d i e m e t d e k e r k i s v e r b o n d e n , b e r e i k t men h e t o m w a t e r d e k a s t e e l v a n Westmalle. V l a k b i j d e w a t e r b u r c h t , d i e d o o r een g r o o t e n p r a c h t i g onderhouden p a r k i s o m r i n g d , b e v i n d t z i c h n o g een z e e r z e l d z a m e X V I I I d e e e u w s e d u i v e n t o r e n .

De v e r s c h i l l e n d e k a m e r s v a n h e t k a s t e e l w e r d e n a l l e n f r a a i h e r i n g e r i c h t . I n d e g r o t e s a l o n werden d e muren b e -

- 104 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 104

kleed m e t een z e e r s p e c i a a l Chinees z i j d e n w a n d t a p i j t v a n een e n i g e s c h o o n h e i d . O p d e p r o n k k a s t v i n d e n w e S a k s i s c h p o r s e l e i n m e t d e wapens d e r H o h e n z o l l e r n ' s , é é n d e r o u d s t e a d e l l i j k e f a m i l i e u i t Europa. De g r o t e s a l o n , maar ook de eetzaal, d e b i b l i o t e e k , enz. z i j n voorzien van r i j k gebeeldhouwde V l a a m s e s c h o u w e n . I n d e h a l h a n g e n v e r s c h e i d e n e f a m i l i e p o r t r e t t e n e n t r e f f e n we een mooie wapenverzameling aan.

Het k a s t e e l v a n W e s t m a l l e i s g e l e g e n o p h e t e i n d e v a n de K a s t e e l s t r a a t , k o m e n d e v a n A n t w e r p e n e e r s t e s t r a a t l i n k s v o o r b i j h e t k r u i s p u n t n a a r B r e c h t , Wuustwezel, E 1 0 , n a a s t de m o d e r n e a p o t e e k . D e K a s t e e l s t r a a t v o l g e n e n v o o r b i j d e kerk v a n Westmalle b e g i n t d e mooie d r e e f d i e r e c h t n a a r h e t kasteel l e i d t . H e t h e l e domein i s p r a c h t i g en l i e f d e v o l o n derhouden e n d e h u i d i g e e i g e n a a r s s p a r e n g e l d n o c h m o e i t e om h e t i n .deze t o e s t a n d t e h o u d e n . H e t k a s t e e l v a n W e s t m a l l e , gebouwd o p d e o u d e g r o n d v e s t e n v a n d e h e r e n h o e v e v a n v ó ó r 1100, h e e f t , o n d a n k s d e l a t e r e r e s t a u r a t i e s , z i j n u i t z i c h t van 1 5 6 1 p e r f e k t w e t e n t e b e w a r e n .

—1 0 5 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 105

Uitzonderlijk

t e bezoeken

H e t k a s t e e l v a n W e s t m a l l e k a n men n o r m a a l , z o a l s z o vele k a s t e l e n i n p r i v a a t b e z i t , e n k e l van o p a f s t a n d b e k i j k e n .

Op z a t e r d a g 3 0 j u n i e n z o n d a g 1 j u l i e . k . w o r d e n d e k a s t e e l p o o r t e n e c h t e r o p e n g e z e t e n mag i e d e r e e n d i t t r o t s e s l o t v a n nabij b e k i j k e n . E r komt een g r o t e t e n t o p h e t grasperk v o o r het k a s t e e l s t a a n e n e r g a a t d e z e t w e e dagen e e n massa t e b e leven v a l l e n . E r komt e e n s c h i e t s t a n d , e r s t a a n k r a a m p j e s met e t e n e n d r i n k e n , e n n o g v e e l m e e r . K l e i n e g r o e p j e s g e i n teresseerden worden d o o r de e i g e n a a r s i n h e t k a s t e e l r o n d g e l e i d w a a r z e h e e l w a t meer kunnen vernemen o v e r d e g e s c h i e denis e n z i j n bewoners v a n d e t r o t s e b u r c h t . E e n u n i e k e g e legenheid d i e w i j z e k e r aanbevelen.

Vo o r d e t o t s t a n d k o m i n g v a n d i t a r t i k e l b e n i k i n d e eerste p l a a t s dank verschuldigd aan de h u i d i g e eigenaars van het k a s t e e l v a n We s t m a l l e e n i n h e t b i j z o n d e r a a n b a r o n e s C h r i s t i a n e van d e r S t r a t e n - W a i l l e t - d e Lannoy v o o r de t a l r i j k e n u t t i g e i n l i c h t i n g e n d i e i k v a n h a a r mocht vernemen.

Vo o r d e g e s c h i e d e n i s v a n h e t k a s t e e l e n z i j n b e w o n e r s was i k z o n d e r d e h u l p v a n d h r . K . V a n B a v e l u i t W e s t m a l l e n o o i t z o v e r g e r a a k t . Ondanks z i j n hoge l e e f t i j d ( 7 5 ) v e r r i c h t deze e n o r m e v i t a l e m a n , e n b i j z o n d e r b o e i e n d v e r t e l l e r , n o g opzoekingen n a a r d e a l o u d e g e s c h i e d e n i s v a n z i j n g e b o o r t e d o r p , opzoekingen d i e t o t e e n v o l w a a r d i g e " G e s c h i e d e n i s v a n Westmalle " moĂŠten l e i d e n . B e s t e dank e n o p voorhand a l p r o f i c i a t !

Paul A r r e n Bronnen: E. O p d e B e e c k : " K a s t e l e n d e r A n t w e r p s e K e m p e n " 1 9 6 0 - b l z . 2 1 K. V a n B a v e l : " W e s t m a l l e i n o u d e P r e n t k a a r t e n " B. P e l e m a n : " K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n - d e e l 1 " b l z . 1 4 8 J. L a u w e r y s : " G i d s v o o r H o o g s t r a t e n e n O m t r e k " 1 9 3 5 - b l z . 1 O 8 E. P o u m o n : " C h â t e a u x A n v e r s o i s e t L i m b o u r g e o i s " 1 9 5 5 - b l z . 2 3 de C a n t i l l o n : " V e r m a k e l y k h e d e n v a n B r a b a n t e n d e s z e l f s o n d e r hoorige Landen" 1770 - b l z . 11 2 - d e e l - I V Steven:"Kastelen i n Antwerpen" 1972 - b l z . 2 4 E. D e S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Woordenboek d e r B e l g i s c h e Gemeenten" 1 9 3 9 - b l z . 1 5 0 8 J . Va n O v e r s t r a e t e n ; " VA B - G i d s v o o r V l a a n d e r e n " 1 9 6 6 - b l z . 8 4 O e.a.

- 106

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 106

kuierend in oude papieren

REKENINGHE Bewijs ende Reliqua Die m i t s d e s e n d o e n d e e n d e o v e r g e v e n i s v o o r e n d e a e n d i e s c h e penen d e s e r H e e r e l y c k h e i j t v a n E e c k e r e n .

Dheer J a c o b u s S n o l l a e r t s , d r o s s a e r t d e r v o o r s c h r e v e H e e r e l y c k h e i j t cum a n n e x i s a l s d a e r t o e g e c o n s t i t u e e r t ende m a c h t i g h gemaekt b i j h e t a a n g e g a e n a c c o o r t m e t d e C u r a t e u r e n o v e r d e n b o e d e l v a n w i j l e n d h e e r J u s t e To r e h o u d t , S e c r e t a r i s v a n E e c k e r e n , C a p e l l e n , E t t e n h o v e n e n d e Hooghboom a l s g e w e s e n e C o l l e c t e u r n o m i n i o f f i c i i v a n den coop ende Rantsoenpenninghen enighsints g e p r o v e n i e e r t u y t de h e l f t van a l l e ende i e g e l i j k e de h a e f f e l y c k e e n d e m o b i l i a r e g o e d e r e n m i t s g a e d e r s v a n d e h e l f t v a n a l l e n d e g r a e n e n e n d e v r u c h t e n t e v e l d e v a n wegens de m o m b o i r e n o v e r d e w e e s e n v a n w i j l e n C o r n e l i s P e e t e r s , d a e r moeder a f f i s A d r i a e n t i e C l a e s s e n s a l h i e r t o t Hooghboom m e t overstaen v a n Wethouderen p u b l i c q u e l i j c k a e n d e n meestbiedende verkocht i n d a t o s e s t h i e n J u l i j D u y s e n t Seven h o n d e r t ende negen e n v i e r t i g h , w e l c k e d e s e r e k e n i n g h e d e n h r e g e c o n s t i t u eerden r e n d a n t m i t s d e s e n d o e n d e e n d e o v e r g e v e n d e i s o p d e n voet.Ende i n C o n f o r m i t e y t v a n h e t v o o r g e m e l t a c c o o r t v o o r ende aen d i e S c h e p e n e n v o o r n o e m p t , m i t s g a e d e r s a e n A d r i a e n P e e t e r s als momboir ende P e e t e r de Deken a l s t o e s i e n d e r o v e r d e v o o r s . weesen, d e w e l c k e t e n d a e g h e v a n d e v e r c o o p i n g h e h e b b e n g e s t a e f t den gewoonelycken ende b e h o o r l y c k e n e e d t , e n d e a].soo a l l e a l s Contradicenten i n desen, ende i s dese rekeninghe g e s t e l t ende g e c a l c u l e e r t i n guldens ende s t u y v e r s Brabants g e i t . Soo ende g e l i j c k a l s v o l g h t .

â&#x20AC;&#x201D;1 0 7 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 107

Ti t t e l van ontfanck Primo b r e n g t d e n h e e r e n R e n d a n t v o o r o n t f a n c k , d e somme v a n tweehondert twee e n v i j f t i g h g u l d e n s , S e v e n t i e n e n d r i j q u a e r t Sruyvers o v e r . S o o v e e l e b e l o o p e n d e Cooppenninghen v a n d e h e l f t der v e r c o c h t e meubelen enden b e s t i a l e n , s o n d e r de Rantsoenpenninghen à r a i s o n v a n t w e e s t u y v e r s . V a n Te d e r e n g u l d e n v a n ' t gene twee g u l d e n s ende d a e r boven h e e f t gegolden i d q u e v o l gens d e c o n d i t i ë n v a n v e r c o o p i n g h e d a e r v a n s i j n d e w a e r t o e als oock t o t den o r i g i n e l e n vercoopboeck w o r t g e r e f e r e e r t .

Dus 2 5 2 - 17 3 / 4 Daer t o e v e r a n t w o o r t d e n R e n d a n t d e somme v a n t w i n t i g h g u l ende a c h t t i e n S t s . O v e r s o o v e e l e b e l o o p e n d e R a n t s o e n p e n n i n g h e n van d e v e r c o c h t e h e l l i c h t d e r h a e f f e l y c k e e n d e m o b i l i a r e g o e d e ren à r a i s o n v a n t w e e s t u y v e r s v a n i e d e r e n g u l d e n a l s v o o r s c h r e v e n Dus 2 0 - 18 I t e m v e r a n t w o o r t d e n R e n d a n t a l h i e r d e Somme v a n e e n h o n d e r t v i e r en d e r t i g h g u l e n 10 s t , o v e r soo v e e l e beloopen de cooppeninghen v a n d e v e r c o c h t e h e l l i c h t d e r g r a e n e n e n d e v r u c h ten t e v e l d e s o n d e r d e Rantsoenpenninghen e n d e h e t o n g e l t d e r schellinghen Dus 1 3 4 - 10 I t e m d o e t d e n R e n d a n t a l h i e r t e g o e t d e somme v a n d e r t h i e n guldens ende Ses S t u i j v e r s v o o r h e t b e l o o p d e r Rantsoenpenninghen van d e v o o r s c h r e v e h e l l i c h t d e r g r a e n e n e n d e v r u c h t e n t e v e l d e à raison van twee s t u i j v e r s van iedere gulden a l s voorschreven i s Dus 1 3 - 6 I t e m e n d e f i n a l i j c k b r e n g h t d e n R e n d a n t i n O n t f a n c k d e somme van v i j f g u l d e n s n e g e n t h i e n s t u i j v e r s v o o r s e v e n t h i e n s c h e l linghen van s o o v e e l e coopen graenen e n v r u c h t e n t e v e l d e volgens d e c o n d i t i e v a n vercoopinghe Dus 5 - 19 Zijnde t e weten de w e t i n desen v o o r haar voordeel h e e f t genoten ende g e a c c e p t e e r t e e n e f o y e g e t a u x e e r t b i j Schepenen t e r somme v a n S e s t i g h g u l d e n s Dus a l h i e r v o o r M e m o r i e Summa T o t a l i s v a n d e n o n t f a n c k b e l o o p t t e r somme v a n vierhondert seven en t w i n t i g h guldens t h i e n en d r i j q u a e r t stuijvers Dus 4 2 7 - 10 3 / 4

—1 0 8 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 108

U y t g e e f f wegens d e n v o r e n s t a a n d e o n t f a n c k Primo c o m p t a l h i e r i n u y t g e e f f d e somme v a n d r i j g u l d e n e n d e acht S t u i j v e r s v o o r C o m p a r i t i e v a n den Heere D r o s s a e r t i n ' t h o u d e n v a n d e n Coopdagh m e t h e t b e v o n n i s s e n d e r C o n d i t i e n ende a f n e m e n v a n t w e e m o m b o i r s e e d e n dus 3 - 8 Item b e t a e l t a e n d e Schepenen v o o r hunne C o m p a r i t i e i n ' t h o u den v a n d e n Coopdagh m e t h e t b e v o n n i s s e n d e r C o n d i t i e n e n d e afnemen v a n t w g e m o m b o i r s e e d e n d e Somme v a n d r i j g u l d e n s e n d e acht s t u i j v e r s Dus 3 - 8 Item comt v o o r c o m p a r i t i e van d e n h e e r e S e c r e t a r i s i n ' t houden van d e n Coopdagh m e t h e t s c h r i j v e n v a n d e n v o n n i s s e e n d e a n n o t e e r e n v a n t w e e m o m b o i r s e e d e n d e somme v a n v i e r g u l d e n s dus 4 - 0 Item v o o r ' t s c h r i j v e n v a n d r i j Kerckgebooden t o t bekentmaec k i n g h e v a n d e n Coopdagh m e t d e s e g e l s d e somme v a n 0 - 19 1 / 2 Item v o o r ' t s c h r i j v e n v a n d e c o n d i t i e n v a n v e r c o o p i n g h e t o t het houden v a n d e n coopdagh m e t v e r s c h o t v a n d e n s e g e l t o t h e t v o n n i s , d e somme v a n B e n e n g u l d e n , v i j f t h i e n e n h a l v e s t 1 - 15 1 / 2 Item b e t a e l t aen den m e i j e r v o o r r o e p l o o n i n ' t houden v a n den c o o p d a g h m e t h e t d o e n d e r K e r c k g e b o o d e n d e somme v a n eenen g u l d e n e n a c h t s t u i j v e r s 1 - 8 Item b e t a e l t v o o r de p u b l i c a t i e n b u y t e n d o r p s a c h t s t u i j v e r s 0 - 8 Item compt v o o r ' t s c h r i j v e n v a n d e n geheelen vercoopboeck groot v i j f t i e n f o l i o à r a i s o n van v i e r s t u i j v e r s i e d e r de somme v a n d r i j g u l d e n s 3 - 0 Item v o o r ' t s c h r i j v e n v a n eene C o p i j e v a n den vercoopboeck met v e r s c h o t v a n d e n s e g e l d e somme v a n e e n e n g u l d e n e n achttien en halven s t u i j v e r s 1 - 18 1 / 2 Item comt den h e e r e d r o s s a e r t v o o r s i j n e C o m p a r i t i e , a u d i t i e ende o v e r s t a e n i n ' t d o e n , s l u i j t e n e n d e p a s s e e r e n d e s e r r e c k e n i n g h e d e somme v a n e e n e n g u l d e n , t h i e n s t u i j v e r s 1 - 10 Item b e t a e l t a e n d e Schepenen v o o r hunne C o m p a r i t i e , a u d i t i e ende o v e r s t a e n i n ' t s l u i j t e n e n d e p a s s e e r e n d e s e r r e c k e n i n g h e eene somme v a n e e n e n g u l d e n , s e s t h i e n s t s 1 - 16

—1 0 9 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 109

Item v o o r ' t minuteeren ende grosseeren van dese reckeninghe g r o o t n e g e n f o l i a à v i e r s t u i j v e r s , i e d e r d e somme v a n e e n e n gulden ende s e s t h i e n S t s 1 - 16 Item v o o r v e r s c h o t v a n d e n S e g e l t o t d e s e d i e n e n d e 0 - 9 1/2 Item v o o r ' t S c h i j v e n ende l e v e r e n v a n t w e e C o p i j e n d e s e r reckeninghe g r o o t i e d e r a l s v o o r e n met v e r s c h o t e van d e Seg e l s d e Somme v a n t w e e g u l d e n s , n e g e n S t s 2 - 9 I t e m b e t a e l t o n d e n m e i j e r v o o r ' t c i t e e r e n v a n d e We t h o u d e ren e n d e C o n t r a d i c e n t e n v a n d e We t h o u d e r e n e n d e C o n t r a d u c e n t e n t o t h e t s l u i j t e n e n d e p a s s e e r e n d e s e r d e somme v a n 0 - 8 Item b r e n g h t d e n Rendant i n u i j t g e e f t o t o n t l a s t i n g h e d e g e heele b e s t e d i n g h e b i j P e e t e r Gorissen i n den v o o r s . Coopboeck gedaen, b e l o o p e n d e i n d e n g e n e v a n m e u b e l e n d e somme v a n 275 - 5 3 / 4 Item o v e r i n g e c o c h t e 1 4 2 - 8 Te Saemen

4

1

7

- 13 3 / 4

Dus i n ' t g e h e e l d e somme v a n v i e r h o n d e r t s e v e n t h i e n g u l derthien en d r i j quaert S t 417 - 1 3 3 / 4 Daerop b e t a e l t v o o r d e n s t e r f d a g h v a n g h e e r To r e h o u d t -87 - 1 5 Comt i n U i j t g e e f f

3

2

9

- 18 3 / 4

Z i j n d e t e w e t e n d a t d e Coopen i n ' t gemeyn e n d e o n v e r d e e l t v e r c o c h t b e l o o p e n t e r Somme v a n e e n e n S e v e n t i g h g u l d e n s e n d e d e r t h i e n S t u i j v e r s . w a e r v a n d e h e l f t b e l o o p t t e r somme v a n 35 - 1 6 1 / 2 e n d e • d a e r v a n g e c o s t v o o r t a n t i e m e e n d e C o u r t r e s s e b i j p r o v i s i e a l s h i e r n a e r b i e d e r v e r m e l t t e r somme v a n 7 6 1/2 Soo b l i j f t v o o r d e weduwe e n d e b o e d e l h o u d s t e r d a e r i n n e t e g o e t d e somme v a n 2 8 - 1 0 w e l c k e scmme g e v o r t a e n d e v o o r s c h r e v e bestedinghe.

S o o b l i j f t d e S e l v e a e n d e w e e s e n m a a r S c h u l d i g h d e Somme v a n d r i j h o n d e r t eenen gulden a c h t e n d r i j q u a e r t S t s Dus a l h i e r v o o r . . . M e m o r i e : I t e m c o m p t a e n w i j l e n D h e e r S e c r e t a r i s To r e h o u d t v o o r h e t

—1 1 0 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 110

o p h a e l e n d e r Somme v a n s e s s e n n e g e n t i g h g u l d e n s e n d e t w e l f s t u i j v e r s d i e t e n s i j n e n sterfdaeghe i n den voorschreven Coopboeck w a s g e c o l l e c t e e r t à r a i s o n v a n d e n XXe p e n n i n c k . D e s o m me v a n v i e r g u l d e n s s e s t h i e n e n h a l v e n S t u y v e r s 4 - 16 1 / 2 I t e m c o m t h i e r i n l a s t d e n Ta n t i e m e v a n h e t r e s t e r e n d e m o n t a n t van d e n v o o r s c h r e v e n C o o p b o e c k b e l o o p e n d e d r i j h o n d e r t d e r t i g h guldens a c h t t i e n e n d r i j q u a e r t S t s à r a i s o n v a n d@n XXe p e n n i n c k , v o l g e n s h e t b e r o e p e n a c c o o r t d e somme v a n s e s t h i e n g u l d e n s t h i e n e n d r i j q u a e r t s t u i j v e r s 16 - 1 0 3 / 4 I t e m w o r d t h i e r p r o v i s i o n e l i j c k v o o r u i t g e e f f g e b r o c h t d e somme van v i e r e n s e s t i g h g u l d e n s t w e e e n h a l v e n S t s v o o r s o o v e e l e als noch t e r t i j d t n i e t en can worden voldaen à r a t o v a n v i j f t h i e n p e r C e n t o o p i e d e r e n Coopboeck om t e v e r v a n g e n e e n e Somme v a n v i e r d u y s e n t a c h t h o n d e r t g u l d e n s , m o e t e n d e g e v o n d e n worden u y t d e S p e c i f i c a t i e n t o t l a s t e v a n E e c k e r e n , C a p e l l e n en H o e v e n e n , i n C o n f o r m i t e y t v a n h e t b e r o e p e n a c c o o r t Dus 6 4 - 2 1/2 Item v o o r d e v o i r e n ende v e r s c h o t t e n v a n den gecommiteerden v a n de G e n e r a e l i t e i j t d e r Coopboecken g e c a l c u l e e r t o p e e n h a l f t e n h o n d e r t , d u s d e somme v a n t w e e g u l d e n s t w e e e n h a l v e S t s .

2 - 2 1/2 Summa T o t a l i s v a n d e n g e h e e l e n u i j t g e e f f b e l o o p t t e r somme van v i e r h o n d e r t s e v e n e n v i e r t i g h g u l d e n s e n d e v i j f thien s t u i j v e r s 4 4 7 - 15 Den o n t f a n c k b e l o o p t a l s v o o r e n s t a e t 4 2 7 - 10 3 / 4 Rest 2 0 - 4 1/4 Dus b e l o o p t d e n p r o v i s i o n e e l e n u i j t g e e f f m e e r d e r d a n d a n o n t f a n c k t e r somme v a n t w i n t i g h g u l d e n s v i e r e n e e n q u a e r t S t Aldus g e d a e n g e r e k e n t e n d e g e s l o o t e n o n d e r a l l e g e w o o n e l i j c k e ende b e h o o r e l i j c k e p r e s e n t a t i e n e n d e p r o t e s t a t i e n v a n R e c h t e op d e n v o e t e n d e i n C o n f o r m i t e i j t v a n h e t b e r o e p e n a c c o o r t , i n Eeckeren d e s e n E l f s t e n o c t o b e r 1 7 0 0 t w e e e n v i j f t i g h Volgen h a n t t e k e n v a n V o l g e n ' t hantmerk van Jacob S n o l l a e r t P e e t e r d e Deken X P. B r u g h m a n s A d r i a e n t i e Claessens X Arnoldus v a n Broekeyden P e t e r Gorissen X Adriaen J . P. K a n n e k e n s , S e c r e t a r i s Paul A r r e n —111 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 111

- 11 2 -

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 112

activiteiten

S TA D S WA N D E L I N G Z o n d a g o c h t e n d , 11 m a a r t 1 9 7 9

Een g r a u w e b e w o l k t e h e m e l , e e n f e l l e g u r e w i n d e n een u i t z i c h t s l o z e r e g e n b u i w a r e n d e w e i n i g b e m o e d i g e n d e ingrgiiĂŤnten v o o r de geplande stadswandeling.

Wij s t e l d e n o n s d e Antwerpse G r o t e M a r k t a l v o o r met d e b e s t u u r s l e d e n e n e e n e n k e l e o n v e r m u r w b a r e H o b o nia- f a n . Zouden we i n d a t g e v a l o n z e gevraagde s t a d s gids maar n i e t " u i t b e t a l e n " e n " v r i e n d e l i j k bedanken " ?

Moeiteloos w o r d t d e a u t o onder h e t a l l e s z i e n d e oog v a n B r a b o g e p l a a t s t . D e f o n t e i n h o e f d e h e l e m a a l n i e t t e werken. E r stroomde a l voldoende w a t e r u i t de hemel. M e t d e p a r a p l u b o v e n h e t h o o f d s t e v e n d e n w e n a a r een s t r a a t h o e k w a a r d e a r c h i t e c t v a n h e t h o e k p a n d i n d e r daad s a m e n s c h o l i n g e n b i j d e r g e l i j k " h o n d e w e e r " h e e f t voorzien e n v o o r de nodige s c h u i l p l a a t s zorgde. Komt d a a r p l o t s e l i n g een h o o f d de d e u r van een aanpalende d r a n k -

gelegenheid uitsteken: " He-Ă­., g a t e zet toch nog rt-ie weg he! Wij z i t t e n Wier nog een jat-tefze ho i e t e cLn nfzen zenne! " . B o v e n a l l e v e r w a c h t i n g e n kwamen d e H o b o n i a - g e t r o u wen b i j t r o s j e s h e t g u r e w e e r t r o t s e r e n , z o d a n i g d a t d e groep a l v l u g 5 0 k o p p e n t e l d e . K l o k s l a g t i e n u u r v e r scheen o n z e g i d s t e n t o n e l e . N a e e n k n a p p e r o n d l e i d i n g

- 11 3

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 113

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 114

dat eens z o mooie b i n n e n h o f , n e e r p l a d i j s d e . A l l e z i n v o o r harmonie e n b e h o u d v a n h e t e i g e n g e b o u w e n p a t r i m o n i u m z i j n h i e r t o t a a l z o e k ! Langsheen d e Stadswaag e n d e Academie v o e r t d e weg o n s n a a r h e t C o n s c i e n c e p l e i n t j e w a a r H e n d r i k

Consciende " z i j n vork nog 4-teed4 Leegt HO&)NIA Lezen " :

â&#x20AC;&#x201D;11 5 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 115

In h e t v o o r b i j g a a n kunnen we n i e t n a l a t e n h e t " B o n t w e r kersplaatsje " even aan t e doen.

Omstreeks h a l f é é n nemen w i j , t e r u g o p d e G r o t e Markt, a f s c h e i d e n geven e l k a a r rendez - vous v o o r een volgende w a n d e l i n g . Ondanks d e b a r r e weersomstandigheden loonde h e t b e s l i s t d e m o e i t e !

T E N T O O N O U D E

STE L L I N G

A M B A C H T E N

De r e e d s i n v o r i g nummer v a n " H o b o n i a " a a n g e k o n digde t e n t o o n s t e l l i n g o v e r " Oude Ambachten " g a a t d o o r op 9 e n 1 0 f e b r u a r i 1 9 8 0 i n " D e n Haasdam " t e Hoogboom.

Het l i g t i n o n z e b e d o e l i n g d e z e t w e e d a g e n z o v e e l m o g e l i j k " Oude Ambachten " i n h u n o o r s p r o n k e l i j k e v o r m te demonstreren.

Bovendien z u l l e n e r , i n d i e n e r v o l d o e n d e m a t e r i a a l voorhanden i s , o o k n o g v o o r w e r p e n , w e r k t u i g e n , p r e n t e n , e.a. aangaande oude ambachten t e n t o o n g e s t e l d worden.

Leden d i e o n s b i j d e u i t w e r k i n g h i e r v a n i n t e r e s s a n te t i p s kunnen bezorgen o f ons aan d e n o d i g e f o l k l o r i s tische voorwerpen kunnen h e l p e n , z i j n w i j b i j z o n d e r d a n k b a a r. U k u n t m e t u w v o o r s t e l l e n s t e e d s b i j é é n v a n de b e s t u u r s l e d e n , w a a r v a n h i e r o n d e r o p g a v e , t e r e c h t .

VOORZI11uR: R a y m o n d R O E L A N D S - V r e d e l a a n 2 4 Hoogboom - T e l . : 6 4 . 1 8 . 8 8 SECRETARIS: W a l t e r S E G E R S - C a m p a n u l a l a a n 5 Hoogboom - T e l . : 6 4 . 2 4 . 6 5 PENNINGMEES'1ER: H a r r y D E S I T T E R - V r e d e l a a n 6 0 Hoogboom - T e l . : 6 4 . 8 0 . 3 3 ARCHIVARIS: P a u l A R R E N - A n t v e r p i a s t r a a t 9 Mariaburg - Te l . : 64.58.79 MEDEWERKER: M a r c e l D E V O S - A c h t e r b r u g 2 Wuustwezel - T e l . : 6 9 . 7 1 . 0 9 Om n i e t t e v e e l d e z e l f d e a a n b i e d i n g e n t e k r i j g e n v o l g t n u e e n l i j s t v a n d e ambachten d i e w i j r e e d s b i n n e n ons b e r e i k h e b b e n :

- 11 6

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 116

o pottenbakken o kantklossen o poppen maken o w e v e n ( o p oud weefgetouw) o spinnen o mandenvlechten

U I T S T A P

N A A R

L

I

L

L

O

-

D

O E

L .

27 M E I 1 9 7 9

B i j h e t v e r s c h i j n e n v a n d i t nummer s c h e i d e n e r o n s s l e c h t s e n k e l e dagen v a n d e geplande u i t s t a p n a a r L i l l o - f o r t en D o e l . H e t progamma v o o r d e g a n s e d a g z i e t e r a l s v o l g t uit: o O m 1 0 u u r z a l d e h e e r Gaspard G e e r t s o n s r o n d l e i d e n d o o r heen h e t " P o l d e r m u s e u m " t e L i l l o - f o r t . D i t h e e m k u n d i g museum d a t e e r t v a n 1 9 6 3 e n t r a c h t d a t g e n e w a t b i j d e aanleg v a n h e t n i e u w e k a n a a l d o k verdwenen i s aan heemkundig m a t e r i a a l , n i e t t e l a t e n v e r l o r e n gaan. o N a d i t b e z o e k , o m s t r e e k s h e t m i d d a g u u r, z a l d e g i d s o n s ook n o g e v e n w e g w i j s maken i n d e g e s c h i e d e n i s v a n d e laatste decennia van L i l l o . o N a d i e n kan iedereen v r i j beslissen o f h i j rechtstreeks ( om 1 2 . 5 0 u u r ) o f n a gegeten t e hebben ( om 14.20 uur ) n a a r Doel o v e r z e t . I e d e r maakt b e s t v o o r z i c h z e l f u i t waar h i j z i j n knapzak w i l aanspreken o f eventueel ĂŠĂŠn d e r restaurants i n L i l l o o f Doel w i l binnen stappen.

Ve r m e l d e n s w a a r d i s a l l e s z i n s d a t i n D o e l d i e dag " P a l i n g f e e s t e n " w o r d e n g e h o u d e n ! D e z e feesten brengen " h e e l wat leven i n de brouwerij " en voor de fijnproevers misschien

- 11 7

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 117

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 118

" water

i n d e mond " !

o Wa n n e e r dan i e d e r e e n o v e r g e z e t i s verzamelen w i j om d r i e uur v o o r d e d o r p s k e r k w a a r de h e e r Marc De B a i v e o n s opwacht o m o n s : 1. e e n b e k n o p t h i s t o r i s c h o v e r z i c h t t e g e v e n v a n h e t p o l derdorp " D o e l " 2. e v e n r o n d t e l e i d e n i n d e O n z e L i e v e V r o u w e k e r k d i e dateert u i t 1852. ( H i e r bevinden z i c h p r a c h t i g h o u t snijwerk van Adriaan N i j s en een p r a a l g r a f van Petrus Camerman).

3. D e k a n s t e b i e d e n h e t " HOOGHUIS " t e b e z i c h t i g e n .

Dit " Hooghuis " h e e f t h i j z e l f v o o r de neus van de bouwpromotoren k u n n e n w e g k o p e n . H i j r e d d e d i t h i s t o r i s c h gebouw a . h . w . v a n d e s l o p i n g s h a m e r. N a j a r e n i j v e r e n i s h i j e r i n geslaagd h e t h u i s t e doen " k l a s seren " . M e t e i g e n m i d d e l e n , z o w e l f i n a n c i e e l a l s w a t de u i t v o e r i n g d e r w e r k e n b e t r e f t , t r a c h t h i j n u langzaam a a n d i t h u i s t e r e s t a u r e r e n . I n d e b e n e d e n vertrekken h e e f t h i j een ruimte gecreëerd d i e kunstenaars u i t d e b u u r t d e kans b i e d t i n een mooi k a d e r ten t o o n t e s t e l l e n . O p 2 7 m e i z u l l e n w i j t r o u w e n s ook d e k a n s h e b b e n e e n , a a n d e g a n g z i j n d e , t e n t o o n stelling t e bezichtigen.

Wat i s

nu de h i s t o r i s c h e waarde van " HOOGHUIS " ?

d i t

Jan B r a n t , d e v a d e r v a n I s a b e l l a , R u b e n ' s e e r s t e echtgenote, z o u b e z i t t e r geweest z i j n van d i t " Herenhuis " . Vo l g e n s d e gegevens u i t d e dokumenten, d i e i n het R i j k s a r c h i e f t e Beveren b e r u s t e n , z o u d i t Hooghuis d a t e r e n u i t 1613. D e luxueuse ingangsdeur d a t e e r t u i t 1645 e n werd l a t e r ingemetseld. Zowel binnen a l s buiten k r i j g e n we h i e r een s c h o o l v o o r b e e l d van t y p i s c h e Vlaamse r e n a i s s a n c e . I n d e g r o t e z a a l b e n e d e n b e v i n d t z i c h e e n p r a c h t i g e , monumentale schouw i n z w a r t e b a z a l t s t e e n , z o a l s m e n die o o k v i n d t i n d e h u i z e n v a n Rubens en P l a n t i n M o r e t u s .

Dit " Hooghuis " i s dus b e s l i s t een z e e r waardevol monument e n w i j h o p e n v o o r d e h e e r M a r c D e B a i v e dat z i j n , v o o r l o p i g nog u i t z i c h t s l o z e , r e s t a u r a t i e w e r k v o o r s p o e d i g mag b l i j v e n v e r l o p e n .

—1 1 9 —

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 119

o N a d i e n kan iedereen z i j n t i j d v r i j u i t besteden en t e r u g naar e i g e n goeddunken o v e r z e t t e n r i c h t i n g L i l l o .

Enkele p r a k t i s c h e wenken: - - W i j v e r z a m e l e n om 1 0 u u r v o o r d e i n g a n g v a n h e t P o l d e r museum t e L i l l o . 's Middags i s i e d e r e e n v r i j om h e t tweede d e e l v a n d e u i t s t a p , d e o v e r t o c h t n a a r D o e l , mee t e maken. L e d e n die a l l e e n d e voormiddag v r i j zouden z i j n hoeven z i c h g e e n s z i n s g e r e m d t e v o e l e n o m e n k e l d e e l t e nemen aan d e r o n d l e i d i n g i n h e t P o l d e r m u s e u m . H e t o m g e k e e r d e geval i s u i t e r a a r d eveneens w a a r.

- - L e d e n d i e g r a a g z o u d e n meegaan m a a r n i e t o v e r e i g e n vervoer beschikken, l a t e n even een s e i n t j e b i j één van d e b e s t u u r s l e d e n , v e r m e l d b i j v o r i g a r t i k e l .

Graag z o r g e n w i j v o o r v e r v o e r ! ! !

Als d e z o n v a n d e p a r t i j i s k a n d i t een b i j z o n d e r mooie f a m i l i e u i t s t a p worden.

W i j v e j i w a c h ten U Harry De S i t t e r

Bedanking van d e e i g e n a a r van h e t k a s t e e l v a n W i j nendaele, b a r o n Jacques Mathieu de WYnendaele, d i e wij h e t Hobonia-nummer met de bespreking van d i t prachtige kasteel toestuurden. �.

4

�j-

��-,..L . r ; 1 r

s• I

- 120

-

Hobonia - 8ste jaargang - nr. 2 - april 1979 - p. 120