Hobonia 1980-3 A4

H0B0NIA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r P. A r r e n Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

Driemaandelijks t i j d s c h r i f t Jaargang 9

—

1980

juli - a u g . - s e p .

Het verdwenen k a s t e e l

" D e Oude G r a c h t " Te k e n i n g : A n d r é M a r i ë n

inhoud Zwervend d o o r h e e n d e g e s c h i e d e n i s v a n het Zwin - d e e l 7

R. V a n H a e l s t

blz.

126

Snuffelend i n h e t v e r l e d e n van Hoogboom: " D e O u d e g r a c h t s e B a a n

R. Roelands

blz.

137

Schenking aan " Hobonia "

R. Roelands

blz.

144

De O r d e v a n d e K o u s e b a n d

P.

Arren

blz.

146

Kastelen i n Vlaanderen: D e Ribaucourt

P.

Arren

blz.

148

Ti e n t s i n - B e l g i s c h -China 1902-1929

R. Thys

blz.

165

Achtervolgd d o o r de Waterduivel

P.

Arren

blz.

173

Kuierend i n oude p a p i e r e n : Recepten u i t oude kookboeken

P.

Arren

blz.

176

blz.

184

Activiteiten —1 2 5 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 125

zwervend doorheen degeschiedenis van het Deel 7

De s t u d i e v a n d e p r e - h i s t o r i e l e e r t o n s d a t , i n d e I j s t i j d e n , d e Noordzee n i e t v e e l meer was d a n d e u i t m o n d i n g s p l a a t s v a n e n k e l e g r o t e r i v i e r e n , a l s d e R i j n , Theems, Maa: e n S c h e l d e . H e t i j s k r a m t o t o n g e v e e r h a l f w e g d e h u i dige Noordzee, waarvan ! i e t p e i l , c i r c a 1 2 duizend j a a r g e leden, w e l 6 0 m e t e r l a g e r was dan n u h e t g e v a l i s . L a t e r begon d e " V l a a m s e " t r a n s g e s s i e . H e t i j s b e g o n t e s m e l t e n en t r o k z i c h n o o r d w a a r t s t e r u g . H e t p e i l v a n d e N o o r d z e e steeg g e l e i d e l i j k . W a a r s c h i j n l i j k z o w a t 7 . 0 0 0 j a a r geleden b r a k d e Oceaan d o o r h e e n w a t w e n u a l s d e " P a s d e C a l a i s " kennen, e n w e r d h e t h u i d i g e E n g e l a n d v a n h e t v a s t e l a n d g e scheiden. Geweldige massa's m a t e r i e werden d o o r de z e e meegesleurd e n h o o f d z a k e l i j k o p o n z e k u s t e n a f g e z e t . H i e r door zouden d e d u i n e n gevormd z i j n . Op d e z e t h e o r i e h e e f t z e l f s Napoleon z i c h beroepen, om z i j n i n v a l i n d e Nederlanden t e v e r r e c h t v a a r d i g e n . . . d e k u s t e n w a r e n v o l g e n s hem i m m e r s F r a n s e g r o n d . . .

Wetenschappelijk i s evenwel bewezen, d a t h e t zand u i t de duinen afkomstig i s u i t de R i j n (Pleistocene t i j d perk ) .

Aanvankelijk vormden de duinen een geheel over de ganse k u s t , m a a r d e g e w e l d i g e s t o r m e n , d i e d e N o o r d z e e kenmerken, d o o r b r a k e n d e d u i n e n g o r d e l o p v e l e p l a a t s e n .

Ook d e w i n d t a s t t e d e d u i n e n s t e r k a a n , d i e h i e r d o o r a l s h e t w a r e " o p d e w a n d e l g i n g e n " . Sommige d u i n e n v e r p l a a t sen z i c h t o t 2 m e t e r p e r j a a r ! D a t d e d u i n e n r e e d s v e l e eeuwen b e s t a a n , h e e f t men k u n n e n v a s t s t e l l e n , d o o r h e t terugvinden van sporen van beschaving u i t h e t bronzen t i j d perk.

—1 2 6 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 126

De N o o r d z e e i s o o k n u n o g g e k e n d a l s e e n v e r r a d e r l i j k e , g e v a a r l i j k e zee, d i e i n k o r t e t i j d van r u s t i g naar s t o r m w e d e r Kan o m s l a a n . D e k u s t b e w o n e r s v a n d e l a g e l a n d e n z i j n d a n o o k a l eeuwen g e h a r d i n d e e e u w i g e s t r i j d t e g e n d e z e e . W e t e n s c h a p p e l i j k k a n men h e t s t o r m a c h t i g e k a r a k t e r v a n d e N o o r d z e e v e r k l a r e n , d o o r a a n t e nemen d a t de w a t e r m a s s a ' s v a n d e N o o r d z e e p r a k t i s c h n i e t s v e r t e g e n w o o r d i g e n i n v e r g e l i j k i n g m e t d e z e v a n -de A t l a n t i s c h e Oceaan.

cresols

H:el..�d ceasc e.S+Ses

Kherson 4 1 8 8 ' ceurhe,a803 $erdansK 1853 Vo l g a 1 8 5 3

hseadF

rri^ D^tHr°ar°el+en rddd.rR

Droogleggingen in Europa tot de XVille eeuw. (uit : "Les Polders" P. Wagret) Wanneer d e w a t e r e n v a n d e Oceaan n o o r d e l i j k g e s t u w d worden, o n t s t a a t omheen E n g e l a n d e e n s p l i t s i n g v a n d e s t r o ming.

Een g e d e e l t e s t r o o m t d o o r h e e n h e t K a n a a l d e N o o r d z e e binnen. H e t andere g e d e e l t e v l o e i t w e s t e l i j k van Engeland, t u s s e n I e r l a n d e n S c h o t l a n d , e n b u i g t omheen S c h o t l a n d t e rug i n d e Noordzee a f . Deze s t r o m i n g e n ontmoeten z i c h o n geveer op een d e n k b e e l d i g e l i j n t u s s e n d e mondingen v a n d e Theems e n d e R i j n . H i e r d o o r k u n n e n b i j b e p a a l d e a t m o s f e - 127

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 127

r i s c h e omstandigheden zware stormen o n t s t a a n . O p deze m a n i e r z i j n o o k d e g r o t e g e t i j v e r s c h i l l e n a a n o n z e kusten t e v e r k l a r e n . Onze k u s t k e n t r e g e l m a t i g g e t i j v e r s c h i l l e n van 3 Ă 4 m e t e r.

Wanneer z i c h d e s t u w i n g v a n d e r i v i e r e n , d e a t m o s f e r i s c h e omstandigheden ( hoge windsnelheden, l a g e b a r o m e t e r s t a n d ) k o p p e l e n a a n d e c o n j u g a t i e v a n z o n e n maan dan k u n n e n u i t z o n d e r l i j k e g e t i j e n , s p r i n g v l o e d e n o f s t o r men o n t s t a a n , d i e o n z e k u s t e n m e t e e n o n v o o r s t e l b a a r g e weld t e i s t e r e n . B i j e l k gewoon g e t i j k o m e n m i l l i a r d e n kubiek m e t e r w a t e r i n beweging. Men s c h a t d a t b i j w i n d s n e l heden v a n m e e r d a n 1 0 0 k m p e r u u r , d e g o l v e n t o t 6 0 k m per u u r h a l e n ! Z o k o m t e l k e k u b i e k w a t e r met o n g e v e e r 70 t o n t e g e n d e d i j k e n t e r e c h t ! D e z u i g k r a c h t v a n d e t e rugkerende g o l v e n i s dan z o s t e r k , d a t b e t o n b l o k k e n v a n 50 t o n m e t e r s v e r p l a a t s t k u n n e n w o r d e n .

De e r o s i e d o o r s n e l s t r o m e n d w a t e r i s z e e r g r o o t .

Reeds b i j 7 0 0 m e t e r p e r u u r v o e r t h e t w a t e r z a n d k o r r e l s mee. B i j 1 . 8 0 0 m / u k l e i n e s t e e n t j e s , e n b i j s n e l h e d e n boven 4 . 5 0 0 m / u z e l f s r e e d s g r o t e b l o k k e n .

Het i s d a n o o k n i e t v e r w o n d e r l i j k d a t d e V l a a m s e kusten e e r d e r onherbergzame s t r e k e n w a r e n , a l s h e t w a r e overgeleverd aan d e w i l l e k e u r van d e w i s p e l t u r i g e Noordzee. T o t v ĂĄ Ăł r d e k o m s t v a n d e R o m e i n e n d e e d d e mens w e i n i g o f n i e t s t e g e n d e z e e . D e a a n l e g v a n d e Romeinse hierbanen was d e b a s i s v a n d e a a n l e g van d e e e r s t e b e s c h e r m i n g s d i j k e n . D e Romeinen bouwden h u n w e g e n e v e n w e l n i e t a l s d i j k , m a a r om z e t e g e n h e t w a t e r t e b e s c h e r m e n pasten z e d e b o u w w i j z e t o e , z o a l s d e E t r u s k e n d i t d e d e n .

De b e w o n e r s v a n d e k u s t s t r e k e n g e b r u i k t e n d e z e l f d e m e t h o d e om d e v e r b i n d i n g e n t e v e r z e k e r e n t u s s e n d e e e r s t e w o o n kernen e n d e t e r p e n d i e z e i n d e s c h o r r e n e n o p h e t s l i k k e hadden o p g e w o r p e n .

Daarna b e g o n d e mens d i j k e n a a n t e l e g g e n o m z i c h t e beschermen t e g e n d e z e e e n d e r i v i e r e n . H e t i s e v e n wel m a a r v a n a f d e j a r e n 9 5 0 d a t d e mens d i j k e n g a a n g e b r u i ken i s o m l a n d o p d e z e e t e w i n n e n . L a n g e t i j d h e e f t men aangenomen, d a t d e e e r s t e l a n d w i n n i n g e n i n d e Z w i n s t r e e k hebben p l a a t s g e v o n d e n . D e o n t d e k k i n g v a n e e n K e l t i s c h e n e d e r z e t t i n g i n een p o l d e r b i j Vlaardingen ( Nederland ) h e e f t e v e n w e l a a n g e t o o n d , d a t d e mens r e e d s v e e l v r o e g e r de s t r i j d t e g e n d e z e e h a d a a n g e b o n d e n .

- 128

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 128

Dijken a l s bescherming tegen d e zee en d e r i v i e r e n v i n d t men r e e d s t e r u g b i j d e R o m e i n e n , i n h e t w e t b o e k van K e i z e r J u s t i n i a n u s : " C o r p u s j u r i s c i v i l i s " . O o k b i j de C a r o l i n g e r s w o r d e n d i j k e n v e r m e l d i n h u n v e r o r d e n i n g : " A g g e r i b u s a d L i g e r i m F a c i e n d i s " ( v e r t a a l d : " Va n d e aan d e L o i r e o p t e r i c h t e n d i j k e n " ) .

De e e r s t e g r o n d w i n n i n g e n e n d r o o g l e g g i n g e n z i j n e venwel z o n d e r t w i j f e l i n d e Z w i n s t r e e k , Z e e l a n d e n ZeeuwsVlaanderen t e s i t u e r e n .

A a n v a n k e l i j k m a a k t e men h i e r b i j g e b r u i k v a n " s l i k kerdijken " . Deze bestonden u i t een l a a g graszoden, v e r s t e r k t met een w a l van zand. Deze d i j k e n waren e e r d e r s t i j l en b o d e n w e i n i g w e e r s t a n d t e g e n d e z w a r e s t o r m e n . To c h z i j n e r d i j k e n van deze k o n s t r u k t i e i n gebruik. B i j de aanleg v a n d e Spaanse f o r t e n , werden v e l e v a n d e z e d i j k e n g e s l e c h t . Deze d i j k e n waren t o t 30 meter breed en 5 meter hoog.

Va n a f d e X I V d e e e u w w e r d e n m e e r e n m e e r " r i e t d i j k e n " g e b r u i k t . Deze d i j k e n waren v e e l s t e r k e r en hun soepel rietwerk kon z e l f s z e e r s t e r k e stormen t r o t s e r e n . De houten p a l e n waren evenwel o n d e r h e v i g aan v e r r o t t i n g e n d i e n den r e g e l m a t i g v e r v a n g e n . . . o f b e z w e k e n o n d e r d e s t o r m .

Deze d i j k e n w a r e n t o t 2 0 m e t e r b r e e d e n w e l 1 0 m e t e r h o o g .

Men b e g o n d e d i j k e n t o e n s c h u i n e r a a n t e l e g g e n , e n d e b a s i s m e t s t e n e n ' t e v e r s t e r k e n . M e e s t a l g e b r u i k t e men t o e n een h e l l i n g v a n 3 0 ° . M o d e r n e d i j k e n z i j n v o o r z i e n v a n b e tonnen g e r a a m t e n , z i n k s t u k k e n e n z i j n t o t 1 0 0 m e t e r b r e e d . .

De o n d e r h o u d v a n d i j k e n k o s t z e e r v e e l g e l d , z o z e g t men dat d e g r o t e d i j k v a n W e s t k a p e l l e ( Wa l c h e r e n ) r e e d s meer k o s t d a n z i j n g e w i c h t i n z i l v e r . . .

Een z e e r v o o r n a a m p u n t i n d e v e r s t e v i g i n g v a n d e aarden d i j k e n w a s d e b e p l a n t i n g . A a n v a k e l i j k meende men d a t bomen g e s c h i k t w a r e n , o m d a t z e h e t b i j k o m e n d e v o o r deel hadden schaduw t e geven, z o a l s d i t l a n g d e gewoonte was b i j d e wegenbouw. H e t b l e e k e v e n w e l d a t d e w o r t e l s van d e bomen d e d i j k e n v e r z a a k t e n . G r a s e n d u i n h e l m w a r e n daarentegen z e e r g e s c h i k t v o o r d e v e r s t e r k i n g v a n a a r d e n dijken.

Hoe o n t s t a a t n u e e n "

polder

"

?

De z e e ( o f e e n r i v i e r ) v o e r t m e t d e g e t i j d e n a l - 129 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 129

ZOUTGEHALTE GRONDWATER IN DROOGGELEGDE POLDERS 25

20

10

2 TWO IN JAREN

STROMINGEN IN DE NOORDZEE

- 130 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 130

l e r l e i v a s t e s t o f f e n mee e n a f . W o r d t m e e r a a n g e v o e r d d a n a f gevoerd, d a n b l i j f t e r m a t e r i a a l a c h t e r op d e o e v e r s . D e z e a f z e t t i n g e n vormen dan h e t " s l i k k e " . Z o l a n g d i t voldoende water bevat, b l i j f t h e t z a c h t . Anders wordt h e t droog en k o r r e l i g . S l i k k e bevat h o o f d z a k e l i j k zand, maar ook organische s t o f f e n e n m i n e r a l e n , z o a l s men u i t d e k l e u r k a n a f l e i d e n .

Men k e n t i n d e r d a a d r o o d e n b l a u w s l i j k . . .

Door h e t t e r u g t r e k k e n v a n d e z e e , h e t v e r h o g e n v a n d e bodem o f a n d e r e o o r z a k e n , v e r d r o o g t h e t s l i k k e e n w o r d t h e t g e l e i d e l i j k omgezet t o t k l e i . H i e r o p o n t s t a a t d e e e r s t e plantengroei., m e e s t a l zeegras. De vegetatie. bevordert d e verdere a f z e t t i n g van sedimenten b i j g e b e u r l i j k e hoge w a t e r standen e n w e r k t d e e r o s i e t e g e n . O p h e t s l i k k e o n t s t a a t e e n tussenzone, d i e g e l e i d e l i j k o v e r g a a t n a a r w a t men e e n " s c h o r r e " noemt. Deze tussenzone kan van 0 , 2 t o t 2 meter breed z i j n . H e t s l i k k e e n d e s c h o r r e w o r d e n o p v e l e p l a a t s e n door d i e p e s c h e u r e n d o o r t r o k k e n , l a n g s w a a r h e t w a t e r b i j hoog t i j t e r u g n a a r d e z e e a f v l o e i t . I n d e h u i d i g e Z w i n s t r e e k z i j n deze voren nog d u i d e l i j k t e z i e n vanop d e hoge d i j k e n .

I n d e t u s s e n z o n e v i n d t men z e e k r a a l .

Onder i n v l o e d v a n d e r e g e n , d e l u c h t , d e z o n , d e i n sekten e n a n d e r e d i e r e n , w o r d t d e p l a n t e n g r o e i o p d e s c h o r r e minder en m i n d e r " zoutminnend " . Vo o r a l d e r e g e n v e r d r i j f t het z o u t g e l e i d e l i j k u i t d e g r o n d , d e v e g e t a t i e v e r m i n d e r t g e l e i d e l i j k , d e e e r s t e k l a v e r t j e s o n t l u i k e n . Zo o n t s t a a t een weideland...

De mens h e e f t d a n n o g m a a r a l l e e n e e n d i j k a a n t e leggen om een r i j k e p o l d e r t e winnen . . . m a a r p o l d e r s z i j n en b l i j v e n g r o n d e n o n t r u k t a a n d e z e e , d i e z i c h n o o i t g e w o n nen g e e f t . Z e g d e d e D u i t s e s c h r i j v e r K o h l n i e t " P o l d e r g r o n d i s g e e n g r o n d , m a a r w e l b l o e d , v l e e s e n z w e e t v a n mensen . . " ?

Doorheen d e g e s c h i e d e n i s h e b b e n d e b e w o n e r s v a n d e l a g e landen a a n d e Noordzee z i c h e e n r e p u t a t i e v a n d r o o g l e g g e r s opgebouwd. H e t i s d a a r o m d a t v e l e w o o r d e n a l s p o l d e r , s l i k k e , schorre, wadden, p l a s s e n , e n z . o o k i n vreemde t a l e n g e b r u i k t worden. Z o i s p o l d e r een a f l e i d i n g v a n h e t o u d -vlaamse " poelen " . ( Andere bronnen v e r w i j z e n evenwel n a a r h e t Friese " p o l l e " , w a t zandbank b e t e k e n t ) . De k a a r t o p b l z . 1 2 7 geeft een b e e l d van d e voornaamste b e d i j k i n g e n en d r o o g l e g gingen i n E u r o p a .

De e e r s t e d r o o g l e g g i n g e n e n l a n d w i n n i n g e n i n d e Z w i n -

- 131 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 131

streek, gebeurden i n d e s t r e e k rond h e t dorp Dostkerke.

H i e r waren h e t d e p a t e r s B e n e d i k t i j n e n van d e a b d i j v a n Ve r m a n d o i s , d i e d e e e r s t e d i j k e n h e b b e n a a n g e l e g d . D i t moet r e e d s v á ó r 11 0 0 g e b e u r d z i j n , w a n t d e p a r o c h i e w e r d reeds i n d a t j a a r v e r m e l d i n d e b e z i t t i n g e n v a n b i s s c h o p Noyon v a n D o o r n i k .

De e e r s t e d r o o g l e g g i n g e n e n l a n d w i n n i n g o p g r o t e schaal z i j n w e l i n d e Z w i n s t r e e k , Zeeuws - Vlaanderen e n Zeeland t e s i t u e r e n .

De f a a m v a n d e " p o l d e r j o n g e n s " d r o n g s n e l d o o r h e e n de t o e n g e k e n d e b e s c h a a f d e w e r e l d , e n o v e r a l i n E u r o p a w a ren, v o o r a l F r i e s e , d i j k e n b o u w e r s aan d e s l a g b i j d e d r o o g leggingen e n i n p o l d e r i n g e n . De voornaamste droogleggingen waren d e z e v a n V i e r l a n d e ( 11 4 2 ) , W i l s t e r m a r c h ( 1 1 6 4 ) , Bremen ( 1 2 0 0 ) e n P r u i s i s c h H o l l a n d ( 1 2 9 7 ) . D a t d e V l a mingen a k t i e f w a r e n b i j d e z e d r o o g l e g g i n g e n bewees d e s t r e e k naam " F l a m i n g " v o o r L u s a c e , t e n z u i d . - o o s t e n v a n B e r l i j n , langs d e E l b e . I n F r a n s - V l a a n d e r e n werden r e e d s i n 1067 polders aangelegd. Nog v e r d e r t e r u g i n d e geschiedenis v i n den w e d e s t i c h t i n g v a n d e D e e n s e h a v e n s t a d R i b e ( d i e n u 7 km van de zee l i g t ) d o o r de F r i e z e n i n 857 !

De a l l e r e e r s t e d r o o g l e g g i n g d o o r d e F r i e z e n z o u g e beurd z i j n i n d e o m g e v i n g v a n E i d e r s e d t ( 9 8 7 ) . U i t h e t opdringen van d e F r i e z e n o n t s t o n d d e s t r e k k i n g d i e we n u nog kennen a l s " D r a n g n a c h O s t e n " . V e r s c h i l l e n d e g r a v e n b e t w i s t t e n e l k a a r de gunst d e r " droogleggers " , w a n t o p deze wijze konden z e hun grondgebied u i t b r e i d e n , z o n d e r e r v o o r te moeten v e c h t e n . . .

Het i s d a n o o k n i e t v e r w o n d e r l i j k d a t d e b o u w v a n d i j ken v o o r h e t w i n n e n v a n l a n d i n d e Z w i n s t r e e k m e t bekwame hand w e r d b e g o n n e n .

Het h u i d i g e Z e e l a n d e n V l a a n d e r e n b o d e n t o e n w e l e e n heel a n d e r u i t z i c h t dan n u . Z e e l a n d was e e n a r c h i p e l m e t v e l e k l e i n e e i l a n d j e s , i n h e t h u i d i g e Zeeuws - V l a a n d e r e n waren s l e c h t s e n k e l e h o g e p l a a t s e n d o o r l o p e n d d r o o g . O p d e z e p l a a t s e n k a n men n u B i e r v l i e t , A x e l , H u l s t . . . e . a . s i t u e ren. De zee drong t o e n op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n d i e p i n h e t l a n d d o o r : g r o t e inhammen w a r e n d e m o n d i n g e n v a n d e I J z e r , het Z w i n , h e t H e l l e g a t , d e Braakman. D e ouderdom van d e v e r s c h i l l e n d e s t a d j e s i n Zeeuws - Vlaanderen i s e e n d u i d e l i j k e i l l u s t r a t i e van de t r a g e vooruitgang van d e e e r s t e i n p o l d e r i n g e n . Z o v i n d t men d e e e r s t e v e r m e l d i n g v a n O o s t b u r g i n —1 3 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 132

DIJKEN DOORHEEN DE EEUWEN

ZODEN AFWATERING - - —

ZAND t-\.:. r - -

3

-.y

0

SLIKKERDIJK RIETVLECHTWERK PALEN

r 4-

Z A N D

nr1.I t:I.I - -

-

-20

•

RIETDIJK

STENEN

r Î / ipro ,: Z A N D

— � �

20

STENEN

KLEI

RIETDIJK MET STENEN

IP

G R A S

ZAND iti

/

-

_ --

��-

▶MODERNE ZEEDIJK

65

KLEIKLOKKEN STENEN -_-_

--

` -

-

IJSELMEER

2

x

-

-

ZAND

--90m

- - -

- -

_ _

- -

- -

_

- - - - - - - - +` ZUIDERZEE-DIJK

- 133 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 133

939, I J z e n d i j k e i n 9 8 4 , A x e l i n 9 8 4 , A a r d e n b u r g i n 1 0 7 0 .

Wa l c h e r e n b e s t o n d t o e n u i t v i e r e i l a n d e n ; De h a v e n s t a d j e s A r n e m u i d e n e n M i d d e l b u r g z a g e n d e z e e g e l e i d e l i j k t e r u g t r e k k e n e n w e r d e n gewone s t a d j e s i n h e t binnenland. Langzaam vormde z i c h h e t e i l a n d B e v e l a n d .

Het w a r e n v o o r a l d e a b d i j e n d i e e e n g r o t e b i j d r a g e l e verden v o o r d e i n p o l d e r i n g e n v a n d e s c h o r r e n e n l a a g g e l e g e n gebieden. I n 1224 v e r l e e n d e d e a b d i j v a n Bourbourg r e e d s sommige r e c h t e n a a n v e r e n i g d e b o e r e n i n h e t F r a n s e n o o r d e n .

De c i s t e r c i ë n z e r - m o n n i k e n v a n t e r D o e s t e n t e r D u i n e n w a ren v o o r a l l a n g s o n z e k u s t a k t i e f .

Op W a l c h e r e n w a r e n h e t d e p r e m o n s t r a t e n z e r - . p a t e r s die d e l e i d i n g hadden b i j d e e e r s t e i n p o l d e r i n g e n . H e t i s trouwens o p e e n o u d e t e k s t v a n 1219 o v e r Wa l c h e r e n , d a t h e t woord " p o l d e r " v o o r h e t e e r s t v e r n o e m d w o r d t . S i n d s d i e t i j d i s d i t woord i n a l l e t a l e n aanvaard en g e b r u i k t . H e t aandeel v a n d e m o n n i k e n i n d e i n d i j k i n g e n e n d e i n p o l d e r i n gen k a n men w e l a f l e i d e n u i t d e v e l e d o r p j e s e n g e m e e n t e n , d i e a l s a c h t e r v o e g s e l k e r k e o f - k a p e l l e i n h u n naam d r a g e n .

In 1262 begonnen i n onze streken:.oek l e k e n z i c h m e t h e t bouwen v a n d i j k e n i n t e l a t e n .

Op Z u i d - B e v e l a n d w e r d e n z o d i j k e n gebouwd d o o r e e n v e r e n i g i n g v a n e d e l e n . N a 1 3 5 0 namen o o k d e G r a v e n v a n V l a a n deren a k t i e f d e e l a a n d e bouw v a n b e s c h e r m i n g s d i j k e n ( d e Graaf J a n s D i j k ) . Eens d a t d e openbare b e s t u r e n z i c h m e t het b e h e e r v a n d e d i j k e n e n d e p o l d e r s g i n g e n b e z i g h o u d e n , werden " d i j k w e t t e n " u i t g e v a a r d i g d . D e o u d s t e a r c h i e v e n z i j n d e z e v a n d e H o l l a n d s e Wa a r d ( 1 2 3 7 ) e n e d i k t e n u i t g e geven d o o r W i l l e m I I ( 1 2 3 5 - 1 2 5 6 ) e n F l o r i s V ( 1 2 5 6 1296 ) . D e z e g r a a f F l o r i s V k e n n e n w e n o g v a n J a k o b v a n Maerlandt . , .

Het b o u w e n v a n d i j k e n v i n d e n w e o o k t e r u g i n d e naam van v e l e g e m e e n t e n : Damme i s e r w e l h e t s c h o o n s t e v o o r b e e l d van. M a a r o o k Amsterdam, Zaandam, I J z e n d i j k e , Monnikendam, e n z . t o n e n d u i d e l i j k a a n , w a a r d e mens h e e f t g e p o o g d , d o o r het opwerpen v a n d i j k e n , h e t w a t e r v a n d e z e e o f d e r i v i e r e n te bedwingen. H e t b e s t u u r d e r d i j k e n werd d o o r de graven reeds z e e r v r o e g i n d e X I I d e eeuw a a n e e n " d i j k g r a a f " t o e v e r t r o u w d . E n v o o r d e macht v a n e e n d i j k g r a a f weken, eeuwen l a t e r , z e l f s d e F r a n s e r e v o l u t i o n a i r e n n o g t e r u g . . a meestal werden z e dan o o k met r u s t g e l a t e n !

U i t deze t i j d e n dateren d e spreuken: " Wie h e t w a t e r —1 3 4 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 134

deert, h e t water keert " en " d i e n i e t en kan d i j k e n , d i e moet w i j k e n ! " . N i e t t e n o n r e c h t e i s d e l e u z e v a n Z e e l a n d " L u c t o r e t Emerge " , w a t b e t e k e n t : " I k s t r i j d e n i k kom boven " . O v e r d e B a t a v e n z e i men t o e n : " D e u s m a r e , B a t a v u s l i t t o r a f e c i t " ( God s c h i e p d e z e e , d e B a t a v i e r d e k u s t e n ) .

Het i n p o l d e r e n v a n s c h o r r e n e n l a g e g r o n d e n w a s e e n z w a re t a a k , d e gewonnen g r o n d d r o o g houden e n t e g e n d e i m m e r w e d e r k e r e n d e N o o r d z e e b e s c h e r m e n e e n a n d e r p a a r mouwen ! W a n n e e r men h e t a a n t a l o v e r s t r o m i n g e n i n o n z e s t r e k e n b e s c h o u w t , dan m o e t men w e l d e l a t e r e d i j k m e e s t e r v a n W i l l e m d e Z w i j g e r , V i e r l i n g h , g e l i j k g e v e n w a a r d e z e v e r k l a a r d e d a t d e mensen z e l f schuld hadden a a n v e e l v a n deze o v e r s t r o m i n g e n , omdat z e n a l i e t e n d e n o d i g e m a a t r e g e l e n t e t r e f f e n om d e d i j k e n t e o n derhouden e n t e v e r s t e r k e n .

Ve e l s c h a d e a a n d e d i j k e n w e r d a a n g e r i c h t d o o r d e t u r f en z a n d w i n n i n g i n d e p o l d e r s . P . C l a u d e l b e s c h r e e f t r e f f e n d de s t r i j d t e g e n d e z e e i n h e t v l a k k e l a n d a a n d e N o o r d z e e : " L e Dieu des vagues r e v i e n t chaque j o u r à l ' h e u r e d e m i d i , prendre puissament p r o s e s s i o n d e c e pays q u i l u i a p p a r t i e n t . L a saignée des digues j a i l l i t , l e s Provinces Unies, j u s q u ' a u f o n d d e l e u r c h a i r, r e s s e n t e n t c e choc v i t a l , immensi tremor oceani " . V r i j v e r t a a l d betekent d i t : " D e g o d d e r g o l v e n k o m t , e l k e d a g o p h e t m i d d a g u u r, k r a c h t d a d i g b e z i t nemen v a n d i t l a n d , d a t h e t z i j n e i s . " De d i j k e n b r o k k e l e n a f e n d e V e r e n i g d e P r o v i n c i ë n v o e l e n t o t i n h e t d i e p s t e van hun vlees deze levendige schok, bevend onder d e o n m e t e l i j k e k r a c h t v a n d e oceaan " .

Het a a n t a l o v e r s t r o m i n g e n v a n h e t l a a g g e l e g e n l a n d w a s bijna n i e t t e t e l l e n : belangrijke dijkbreuken en grote overs t r o m i n g e n i n d e N e d e r l a n d e n g r e p e n p l a a t s i n 1 0 1 4 , 1 0 9 9 , 11 7 0 , 11 7 5 , 1 2 2 5 , 1 2 7 7 , 1 2 8 5 , 1 2 8 8 , 1 3 2 3 , 1 3 3 7 , 1 3 5 7 , 1 3 7 7 , 1 4 0 4 , 1 4 2 1 , 1 5 7 0 , 1583,1745,1794,1808 e n 1825.

Ve l e v a n d e z e o v e r s t r o m i n g e n z i j n i n d e g e s c h i e d e n i s b e t e r b e k e n d g e b l e v e n o n d e r d e naam v a n e e n h e i l i g e . D e z e t r a d i t i e v i n d t men t e r u g i n p r a k t i s c h a l l e g o d s d i e n s t e n , o v e r d e h e l e w e r e l d v e r s p r e i d . Z o k e n t men m e e r d a n 1 0 0 " z o n d v l o e d v e r h a len". B i j de Grieken "Deucalion en Pyrrha", b i j de Babyloniërs "Gilgamesh", b i j d e C h r i s t e n e n d e " A r k v a n Nog". Ook i n d e I n d i s c h e Ve d a - b o e k e n , i n o u d e P o l y n e s i s c h e l e g e n d e n komen e r w a terrampen v o o r . D i c h t e r b i j o n s kennen we d e l e g e n d e i n v e r b a n d met h e t o n t s t a a n v a n d e " M o n t S t . M i c h e l " i n B r e t a g n e . E n k e l e der voornaamste waterrampen z i j n i n onze s t r e k e n : d e E l i s a b e t h - 135 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 135

vloed ( 1421 ) , d e F e l i x v l o e d ( 1530 ) d e A l l e r h e i l i g e n v l o e d ( 1570 J . . . om de I g n a t i u s v l o e d v a n 1953 n i e t t e v e r g e t e n .

B i j d e z e ramp werden Vlaanderen e n Nederland zwaar g e t e i s t e r d .

De d i j k e n w e r d e n t o e n o p n i e t m i n d e r d a n 2 0 0 p l a a t s e n d o o r b r o ken.

wordt v e r v o l g d

Remi Va n H a e l s t

" S p i e g e l d e r Ve r s c h r i k k i n g e n " h e e t d e z e Duitse gravure u i t 1682, waarin een overstroming i n de Nederlanden wordt u i t g e -

beeld.

- 136 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 136

snuffelend in het verleden van hoogboom

DE OUDEGRACHTSE B A A N " Deze " s t r a a t " o f ' " b a a n " h e e f t o p g e h o u d e n te bestaan a l s openbare weg s e d e r t 10 maart 1927.

Als a d r e s v o o r de bewoners v a n h e t u i t g e s t r e k t e domein i s d e b e n a m i n g " Oude G r a c h t " e v e n w e l t o t op h e d e n b l i j v e n b e s t a a n .

De O u d e g r a c h t s e b a a n i s d e o u d e b e n a m i n g v o o r de v e r b i n d i n g s w e g t u s s e n o n s g e h u c h t " H o o g b o o m " en " d e H e i d e " t e n n o o r d e n v a n H o o g b o o m . D e z e weg h e e f t h a a r n a a m o n t l e e n d a a n d e z e e r o u d e t y p o niem " Oude G r a c h t " .

De o u d s t e g e k e n d e v e r m e l d i n g d a t e e r t v a n 1 4 2 6 ( z i e h i e r o v e r meer i n " Brasschaat van heidegrond t o t parkgemeente " , b l z . 4 3 5 ; uitgegeven d o o r h e t gemeentebestuur v a n Brasschaat n a a r a a n l e i d i n g v a n het 150 - j a r i g bestaan van de gemeente ) .

Het l e e k o n s i n t e r e s s a n t om onze l e z e r s k e n n i s te geven van de t e k s t van de betreffende verkoopakt e , w a a r b i j d e g r o n d e n , g e l e g e n , op h e t g r o n d g e b i e d van d e gemeenten E k e r e n e n B r a s s c h a a t , m i t s d e som van 3 7 . 8 2 0 F a a n d e n i e u w e e i g e n a a r , d e h e e r B u n g e , werden o v e r g e d r a g e n .

Te v e n s w o r d t e e n u i t t r e k s e l g e g e v e n u i t d e r a a d s b e s l u i t e n van gemeente e n p r o v i n c i e i n verband met d e a k k o o r d e n d i e g e l e i d h e b b e n n a a r d e z e v e r koop.

Raymond R o e l a n d s - 137 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 137

STUDIE VA N N O TA R I S A D R I A E N S S E N T E EECKEREN B I J

AN'T'WERPEN

Akte v a n 10 maart 1927 N r. 2397 Het j a a r n e g e n t i e n h o n d e r d z e v e n e n t w i n t i g , d e n t i e n d e n M a a r t , Vo o r o n s , KAREL ADRIAENSSEN, n o t a r i s v e r b l i j v e n d e t e E e c k e r e n i s gekomen: De GEMEENTE EECKEREid, a l h i e r v e r t e g e n w o o r d i g d d o o r d e h e e r e n Joseph A n d r e a s D e W e e r d t , e e r e n o t a r i s , b u r g e m e e s t e r .

Joseph L o d e w y k M a r i a B e l l e n s , b e d i e n d e .

Thaddeus-Josephus A e r t s s e n s , w i s s e l a g e n t .

En H o n o r é S t a n d a e r t . , g e p e n s i o n e e r d k a p i t e i n , a l l e n wonende te Eeckeren, uitmakende h e t c o l l e g e v a n burgemeester e n schepenen.

H i e r t o e g e m a c h t i g d b i j b e r a a d s l a g i n g v a n d e n Gemeenteraad in d a t o van zeven en t w i n t i g Maart negentien honderd zes en t w i n t i g g o e d g e k e u r d d o o r d e b e s t e n d i g e d e p u t a t i e i n z i t t i n g van een en t w i n t i g j u n i daarna, waarvan a f s c h r i f ten aan deze a k t e gehecht b l i j v e n .

Dewelke b i j d e z e v e r k l a a r t a f t e s t a a n a a n d e n Heer E d w a r d G u s t a a f BUNGE, k o o p m a n , w o n e n d e t e E e c k e r e n Hoogboom, g e b o r e n t e A n t w e r p e n o p z e s t i e n O c t o b e r a c h t t i e n h o n d e r d e e n - e n - v i j f t i g , h i e r a a n w e z i g e n aannemende.

A. H e t g e d e e l t e d e r b e d d i n g v a n d e n v o o r m a l i g e n B u u r t w e g N u m mer 4 0 , g e z e g d Oude G r a c h t s c h e b a a n , l o o p e n d e d o o r z i j n e i gendom t e E e c k e r e n , H o o g b o o m , g e z e g d K a s t e e l Oude G r a c h t , op e e n e l e n g t e v a n h o n d e r d a c h t e n v i j f t i g m e t e r , v a n p u n t D t o t E o p g e m e l d p l a n b e g i n n e n d e v a n d e n Hoogboomschen Steenweg t o t a a n d e s c h e i d i n g s b e e k , t u s s c h e n d e Gemeenten Eeckeren e n B r a s s c h a e t e n hebbende e e n e o p p e r v l a k t e v a n twee d u i z e n d t w e e h o n d e r d e n t w e e m e t e r s v i e r k a n t .

B. H e t g e d e e l t e d e r b e d d i n g v a n d e n b u u r t w e g Nummer 8 , l o o pende v e r d e r d o o r z e l f d e n e i g e n d o m , h a l f e n h a l f o p h e t - 138

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 138

grondgebied d e r gemeente Eeckeren e n B r a s s c h a e t o p eene lengte v a n v i e r honderd d e r t i g meters v i j f t i g c e n t i m e t e r s , t o t a a n d e Wa t e r s t r a a t v a n p u n t B t o t F o p nagemeld p l a n , en h e b b e n d e e e n e o p p e r v l a k t e , v o o r h e t g e d e e l t e g e l e g e n onder d e Gemeente E e c k e r e n v a n d r i e d u i z e n d h o n d e r d z e s t i g meter v i e r k a n t .

Zoo e n g e l i j k d e z e g r o n d e n g e l e g e n z i j n z o n d e r u i t z o n d e r i n g noch v o o r b e h o u d i n g , v e r b e e l d e n a f g e s c h e i d e n s t a a n i n r o o de t i n t o p e e n u i t t r e k s e l v a n h e t a t l a s d e r b u u r t w e g e n e n plan opgemaakt d o o r d e n h e e r L o u i s De W i n t e r, l a n d m e t e r te B r a s s c h a e t o p e e n J a n u a r i negentienhonderd z e s e n t w i n t i g , hetwelke aan deze z a l gehecht b l i j v e n na erkentenis en w a a r m e r k i n g .

EIGENDOMSBEWIJZEN De Gemeente E e c k e r e n i s e i g e n a r e s d e z e r g r o n d e n a l s v r o e g e r deelgemaakt hebbende d e r o p e n b a r e w e g e n i s .

VOORWAARDEN VAN DEN AFSTAND De g r o n d e n w o r d e n o v e r g e d r a g e n o n d e r w a a r b o r g a l s n a a r r e c h t voor v r i j e n o n b e l a s t v a n a l l e schulden en z a k e l i j k e r e c h ten i n den toestand waarin z i j z i c h thans bevinden, v o o r de o p g e g e v e n e o p p e r v l a k t e v o l g e n s m e t i n g , z o n d e r d a t d e kooper u i t w e l k e n h o o f d e h e t o o k z i j , e e n i g e k l a c h t o f v o r dering z a l kunnen doen g e l d e n .

De a f s t a n d i s g e s c h i e d t m i t s d e s o m v a n ZEVEN EN DERTIG D U I ZEND ACHT HONDERD TWINTIG FRANK. Welke s o m d e h e e r R e m i v a n B o u w e l , O n t v a n g e r d e r Gemeente Eeckeren, a l d a a r wonende, v e r k l a a r t v o o r g a a n d e l i j k d e z e r o n t v a n g e n e n i n d e Gemeentekas g e s t o r t t e h e b b e n .

Waarvan k w i j t s c h r i f t .

Deze s o m a a n t e w e n d e n o m v e r b e t e r i n g s w e r k e n u i t t e v o e r e n aan d e n s t e e n w e g v a n Hoogboom.

Onkosten d e z e r z i j n v o o r r e k e n i n g v a n d e n h e e r Bunge.

To t u i t v o e r i n g d e z e r k i e z e n p a r t i j e n w o o n s t e t e r s t u d i e v a n ons N o t a r i s .

WETTELIJKE BEPALINGEN De b u r g e r l i j k e s t a n d v a n d e n h e e r B u n g e w o r d t d o o r o n s N o - 139 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 139

t a r i s e c h t bevestigd op vertoon d e r door de wet v e r e i s c h t e stukken.

Lezing werd d o o r ons N o t a r i s gegeven van de wetsbepaling n o pens d e j u i s t e o p g a v e v a n d e k o o p p r i j s .

WAARVAN AKTE. Gedaan e n v e r l e d e n t e E e c k e r e n , d a t u m a l s t e n h o o f d e .

Na l e z i n g a a n d e v e r s c h i j n e r s h e b b e n d e z e m e t o n s N o t a r i s getekend.

Vo l g e n d e H a n d t e e k e n s .

Geregistreerd t e Eeckeren, d e n z e s t i e n d e n Maart 1927 d e e l 263 b l a d 5 6 v a k 9 e e n b l a d g e e n v e r z e n d i n g . O n t v a n g e n ; D r i j duizend zes honderd d e r t i g f r a n k s twee en zeventig c e n t i e m e n . D e O n t v a n g e r ( g e t e e k e n d ) O . Va n Oaaueslaeghe.

GEMEENTE EECKEREN A r r o n d i s s e m e n t e n P r o v i n c i e ANTWERPEN UITTREKSEL u i t h e t i n s c h r i j v i n g s b o e k d e r b e r a a d s l a g i n gen e n b e s l u i t e n d e s g e m e e n t e r a a d s .

OPENBARE Z I T T I N G d e s g e m e e n t e r a a d s o p Z a t e r d a g 2 7 Maart 1926 om 7 u r e namiddag .

Aanwezig d e H e e r e n : J . D e W e e r d t , B u r g e m e e s t e r - V o o r z i t t e r, B e l l e n s e n A e r t s s e n s , Schepenen, Huyskens, S t r o o b a n t s , Van H e u k e l e n , C h r i s t i a e n s , V a n E s b r o e c k , D e R i d d e r e n N a g e l s , l e d e n e n Wens, S e c r e t a r i s .

De B u r g e m e e s t e r - V o o r z i t t e r v e r k l a a r t d e z i t t i n g o p e n e n de S e c r e t a r i s g e e f t l e z i n g v a n h e t p r o c e s - v e r b a a l d e r l a a t ste z i t t i n g , h e t w e l k goedgekeurd w o r d t .

De v o l g e n d e z a k e n z i j n a a n d e d a g o r d e : Vr a a g d o o r M i j n h e e r BUNGE t o t a f s c h a f f i n g v a n b u u r t w e g n°40.

—1 4 0 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 140

De G e m e e n t e r a a d : Gezien d e v r a a g v a n d e n H e e r E d w a r d B u n g e , o m d e a f s c h a f f i n g t e bekomen van. d e " Oude G r a c h t s c h e B a a n 1°, g e l e g e n door z i j n e n eigendom, o p h e t g r o n d g e b i e d v a n Eeckeren e n B r a s s c h a e t , o p eerie l e n g t e v a n o n g e v e e r 1450 m e t e r s ; Overwegende d a t d e O u d e G r a c h t s c h e B a a n z i j n d e o n d e r E e c k e ren Buurtweg n ° 4 0 , s c h i e r n i e t b e n u t t i g d w o r d t ; Overwegende d a t d e z e b u u r t w e g o p h e t g r o n d g e b i e d d e r G e meente E e c k e r e n e e n e g e z a m e l i j k e o p p e r v l a k t e b e s l a a t v a n 5362 m2 t e g e n . d e n Hoogboomsteenweg, e n 3 1 6 0 m2 v e r d e r b i n n e n den e i g e n d o m v a n d e n H e e r B u n g e , g e d e e l t e d a t a l s h a l v e w e g mede d e g r e n s u i t m a a k t t u s s c h e n d e Gemeente E e c k e r e n e n Brasschaet; Overwegende d a t d e a f s c h a f f i n g v a n b e w u s t e n w e g d e w a a r d e van d e n e i g e n d o m v a n M r . B u n g e z a l d o e n s t i j g e n ; Overwegende d a t h e t g e d e e l t e w e g , t e g e n d e n Hoogboomsteenweg g e l e g e n m e e r w a a r d e b e z i t d a n d a t g e n e g e l e g e n v e r d e r b i n n e n den e i g e n d o m v a n d e n h e e r B u n g e ; Gezien h e t l i g g i n g s p l a n e n e e n e x t r a c t u i t h e t k a a r t b o e k der buurtwegen, i n d u b b e l ; Gezien h e t p r o c e s - v e r b a a l v a n o n d e r z o e k , w a a r u i t b l i j k t dat d e v r a a g t o t geene bezwaren e n aanmerkingen h e e f t a a n l e i d i n g gegeven.

BESLUIT: A R T. l . - D e v r a a g v a n d e n H e e r B u n g e , t o t a f s c h a f f i n g v a n buurtweg n ° 4 0 , o n d e r Eeckeren, v o o r h e t g e d e e l t e d a t g e l e gen i s b i n n e n z i j n e n e i g e n e i g e n d o m , e n d a t e e n e g e z a m e n l i j ke o p p e r v l a k t e b e s l a a t v a n 5 3 6 2 m2 w o r d t g o e d g e k e u r d .

A R T. 2 . - D e H e e r B u n g e z a l a l s v e r g o e d i n g v o o r d e z e a f s c h a f f i n g a a n d e gemeente Eeckeren b e t a l e n d e som van 1 0 f r . p e r m2 v o o r h e t g e d e e l t e v a n 2 2 0 2 m 2 , g e l e g e n t e g e n d e n Hoogboomsteenweg o f 2 2 0 2 0 f r j , e n d e s o m v a n 5 f r . p e r t 2 voor h e t g e d e e l t e v a n 3160 m ` gelegen v e r d e r b i n n e n den e i gendom v a n M r . B u n g e , o f 1 5 8 0 0 f r . h e t z i j t e zamen d e s o m van 3 7 8 2 0 f r .

A R T. 3 . - D e z e s o m v a n 3 7 8 2 0 f r . z a l a a n g e w e n d w o r d e n o m v e r b e t e r i n g e n t o e t e b r e n g e n a a n d e n s t e e n w e g v a n Hoogboom.

De t e g e n w o o r d i g e b e r a a d s l a g i n g z a l i n d u b b e l v e r g e z e l d van d e v r a a g v a n d e n h e e r B u n g e , d e p l a n s i n d u b b e l e n h e t Proces- V e r b a a l v a n o n d e r z o e k , v o o r g o e d k e u r i n g a a n d e B e - 141

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 141

stendige Deputatie des Provincieraads overgemaakt worden.

Gedaan i n z i t t i n g v a n v o o r m e l d e d a g t e e k e n i n g .

Bij Bevel: De S e c r e t a r i s , ( G e t . ) A l f . We n d .

De B u r g e m e e s t e r ( G e t . ) J . D e W e e r d t .

VOOR EENSLUIDEND AFSCHRIFT: Eeckeren, d e n 25 O c t o b e r 1926.

Bij bevel: De S e c r e t a r i s ( G e t . ) A . Wens De B u r g e m e e s t e r ( G e t . ) J . D e W e e r d t 2 ) P R O V I N C I E B E S T U U R VAN ANTWERPEN 4e A f d e e l i n g N r . B . W. 2 0 6 Buurtwegen. - W i j z i g i n g .

DE BESTENDIGE DEPUTATIE VAN DEN PROVINCIERAAD Gezien d e b e r a a d s l a g i n g d . d . 1 8 F e b r u a r i e n 2 7 M a a r t 1 9 2 6 w a a r b i j d e Gemeenteraad v a n B r a s s c h a e t e n d e z e v a n E e c k e r e n wederzijds g u n s t i g beschikken o v e r de aanvraag van den heer Ed. B u n g e , g r o n d e i g e n a a r t e Hoogboom, o m t o e l a t i n g t e b e k o men v o o r h e t v e r n i e t i g e n v a n d e n b u u r t w e g genaamd " O u d e Grachtschebaan " o p eene l e n g t e v a n o n g e v e e r 1450 m e t e r, e n loopende o v e r h e t g r o n d g e b i e d v a n voornoemde gemeente w a a r h i j o n d e r s c h e i d e l i j k b e k e n d s t a a t o n d e r d e nuuuuers 8 e n 4 0 , zoals o p b i j g a a n d e p l a n s i s aangeduid.

Gezien h e t p r o c e s - v e r b a a l v a n h e t i n b e i d e g e m e e n t e n g e houden o n d e r z o e k v a n commode e n incommode w a a r u i t b l i j k t d a t er geene t e g e n k a n t i n g e n gedaan z i j n .

Gezien h e t a d v i e s v a n d e n h e e r H o o f d i n g e n i e u r, B e s t u u r der v a n d e n P r o v i n c i a l e n d i e n s t d e r werken.

Gezien d e w e t t e n v a n 1 0 A p r i l 1 8 4 1 e n 2 0 M e i 1 8 6 3 .

BESLUIT : A R T. 1 . - D e b e r a a d s l a g i n g v a n d e g e m e e n t e r a a d v a n B r a s schaet e n Eeckeren, o n d e r s c h e i d e l i j k 1 8 F e b r u a r i e n 27 M a a r t 1926, w o r d e n g o e d g e k e u r d o n d e r d e v o l g e n d e v o o r w a a r d e n .

De h e e r B u n g e z a l w e g e n s v e r g o e d i n g v o o r d e v e r k r e g e n a f s c h a f f i n g , a a n d e gemeente B r a s s c h a e t e n Eeckeren moeten —1 4 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 142

b e t a l e n ; a a n eerstgenoemde d e som van f r . 7 2 . 5 7 0 . - , e n a a n de l a a t s t g e n o e m d e d e s o m v a n f r . 3 7 . 8 2 0 . - sommen w e l k e z u l l e n aangewend w o r d e n o m v e r b e t e r i n g s w e r k e n u i t t e v o e r e n aan d e n S t e e n w e g v a n Hoogboom o p h e t g r o n d g e b i e d v a n d e b e t r o k k e n gemeenten g e l e g e n .

A R T. 2 . - A f s c h r i f t d e z e r z a l g e z o n d e n w o r d e n a a n d e h e e r e n Burgemeesters v a n B r a s s c h a e t e n E e t k e r e n d i e g e l a s t z i j n , ieder i n z i j n e gemeenten, d e aankondigingen e n a a n p l a k k i n g alsook de u i t v o e r i n g ervan t e verzekeren.

Antwerpen, i n z i t t i n g v a n 21 J u n i 1 9 2 6 .

Ve r s l a g g e v e r : M r . G . V a n d e r L i n d e n Bij verordening: De g r i f f i e r d e r P r o v i n c i e .

(Get.) J . Schobbens De D e p u t a t i e . ( Get.) G. Holvoet Vo o r g e l i j k v o r m i g a f s c h r i f t .

De G r i f f i e r d e r P r o v i n c i e . ( G e t . ) J . Schobbens, Vo o r e e n s l u i d e n d a f s c h r i f t .

Bij Bevel: De S e c r e t a r i s .

( G e t . ) A . Wens.

De B u r g e m e e s t e r ( G e t . ) J . De Weerdt.

VOOR AFSCHRIFT ( G e t . ) C. Adriaenssen N° 2 2 6 8 O v e r g e s c h r e v e n t e A n t w e r p e n d e n v i e r d e n a p r i l n e gentien honderd zeven en t w i n t i g .

Deel 1 7 5 8 n ° 2 3 e n a m b t s h a l v e i n g e s c h r e v e n .

Ontvangen: z e v e n e n d e r t i g f r a n k z e v e n e n z e s t i g c e n t i e m e n .

- 143

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 143

SCHENKING A A N D E KULTURELE HEEMKRING HOBONIA Vanwege b a r o n e s M i c h e l i n e O s y d e Z e g w a a r t ( z i e o o k o n s t i j d s c h r i f t " H o b o n i a "" j a a r g a n g 5 nummer 2 1 9 7 6 : d e f a m i l i e " O s y d e Z e g w a a r t " ) , achterkleindochter van baron Eduard Osy de Zegwaart en M a t h i l d e d e V i l l e r s , o n t v i n g e n w i j e e n a a n t a l i n t e r e s s a n t e dokumenten i n verband met de f a m i l i e Osy e n h u n e i g e n d o m " D e O u d e G r a c h t " .

1. E e n p l a n , g e d a t e e r d 2 9 d e c e m b e r 1 8 7 1 , b e v a t tende e e n d r i e t a l eigendommen g e l e g e n t e Hoogboom o p h e t g r o n d g e b i e d v a n d e g e m e e n te Brasschaat.

- Een e e r s t e g e d e e l t e g e e f t de v e r s c h i l l e n de p e r c e l e n p a l e n d e a a n " O u d e G r a g t S t r a a t " - " Weg v a n Hoogboom n a a r E y k e lenberg " e n " Mishaegenstraat " .

- Een t w e e d e g e d e e l t e g e e f t d e eigendommen palende a a n d e H o l l e n w e g " - " Weg v a n Hoogboom n a a r E y k e l e n b e r g " e n " W e g v a n Eykelenberg n a a r de C a e r t " .

- Een d e r d e g e d e e l t e g e e f t d e eigendommen p a l e n d e a a n d e "" C a e r t s c h e B e e k " e n " Weg n a a r E y k e l e n b e r g " .

2. E e n a l b u m m e t d e t o e s p r a k e n t e r g e l e g e n h e i d van h e t 2 5 - j a r i g j u b i l e u m a l s p r o v o o s t v a n de " B r o e d e r s c h a p v a n d e O n b e v l e k t e O n t v a n genis " v a n baron Eduard Osy de Zegwaart op 13 d e c e m b e r 1 8 9 1 .

3. B r i e f vanwege d e g o u v e r n e u r a a n mevrouw b a r o nes O s y d e Z e g w a a r t , g e d a t e e r d 8 o k t o b e r 1919. M e t d e z e b r i e f w o r d t t o e l a t i n g v e r leend om de l o o p g r a v e n o p h a a r domein o p t e vullen.

4. U i t n o d i g i n g vanwege d e k e r k r a a d v a n S t . J o z e f Hoogboom t e r g e l e g e n h e i d v a n d e " P l e c h t i g e Wijding d e r nieuwe klokken " o p zondag 13 september 1953.

- 144 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 144

5. P o s t k a a r t " H o e l e n " nummer 9 4 2 7 m e t f o t o van h e t k a s t e e l " H a z e n v e l d " t e Hoogboom.

6. K l e i n e f o t o v a n d e g o u v e r n e u r, b a r o n E d u a r d Osy d e Z e g w a a r t .

7. P r a c h t i g e g r o t e f o t o , i n g e l i j s t o p f o r m a a t 54 X 6 2 c m , e v e n e e n s v a n b a r o n E d u a r d O s y de Z e g w a a r t .

Het b e s t u u r v a n Hobonia w e n s t l a n g s d e z e weg n o g maals h a a r d a n k u i t t e s p r e k e n a a n o n s g e a c h t medelid barones M i c h e l i n e Osy de Zegwaart v o o r h e t ons b e z o r g d e a r c h i e f m a t e r i a a l .

Te v e n s w e n s e n w e h a a r r e e d s t e b e d a n k e n v o o r d e beloofde b r i e v e n p l u s v e r t a l i n g e n d i e ons de o o r sprong v a n d e p a t r o o n s h e i l i g e v a n d e p a r o c h i e Sint - Jozef zullen verklaren.

De V o o r z i t t e r , Raymond R o e l a n d s

Baron E d u a r d O s y d e Z e g w a a r t , g o u v e r n e u r v a n d e

p r o v i n c i e Antwerpen - 145 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 145

DE

O R D E

V A N

D E

K O U S E B A N D

Een o r d e i s e e n o n d e r s c h e i d i n g d i e d o o r e e n r e g e r i n g w o r d t t o e g e k e n d a l s e r k e n n i n g v o o r bewezen d i e n s t e n o f a l s een e e r b e t u i g i n g . Z o k e n t J a p a n d e O r d e v a n d e R i j z e n d e Zon, C h i n a d e O r d e v a n d e D u b b e l e D r a a k , d e V e r e n i g d e S t a ten d e Orde v a n Ve r d i e n s t e ; men h e e f t d e L e n i n - o r d e i n d e Sovjet-Unie, h e t Legioen van E e r i n F r a n k r i j k , d e Orde van de N e d e r l a n d s e L e e u w e n d e O r d e v a n O r a n j e - N a s s a u i n N e derland e n i n o n s l a n d kennen we d e Leopoldsorde e n d e Kroonorde. De Orde van h e t Gulden V l i e s w e r d i n 1430 d o o r F i l i p s d e Goede g e s t i c h t i n B r u g g e , a l l e m a a l namen d i e e e n verheven k l a n k hebben.

Maar w a t t e z e g g e n v a n d e 1! Orde v a n d e K o u s e b a n d " ?

Een naam d i e e e r d e r schijnt thuis t e horen i n e e n k o m i s c h boek o f d i t o f i l m .

Maar " T h e M o s t N o b l e Order o f t h e G a r t e r i s d e voornaamste " grote " ridderorde die i n Engeland wordt v e r l e e n d . O o r spronkelijk bedoeld als hoogste b e l o n i n g voor m i l i t a i r e v e r diensten, werd z i j allengs ook voor andere d i e n s t e n t o e g e Orde van de Kouseband kend.

To t d e O r d e b e h o r e n , n a a s t d e S o u v e r e i n e n e n k e l e l e den v a n h e t B r i t s e K o n i n k l i j k e H u i s 2 5 k n i g h t s , a l l e n b e h o rend t o t d e h o o g s t e a d e l , b e n e v e n s e n k e l e b u i t e n l a n d s e s o u vereinen ( e x t r a - k n i g h t s ) . E l k e r i d d e r van de o r d e h e e f t

z i j n eigen g e s t o e l t e i n de S i n t - J o r i s k a p e l van h e t k a s t e e l van W i n d s o r . H o o g w a a r d i g h e i d s b e k l e d e r s v a n d e O r d e z i j n o.a. d e bisschop van O x f o r d , d i e s e k r e t a r i s i s , e n d e deken van W i n d s o r, d e s t a f d r a g e r v a n d e O r d e .

B i j o f f i c i ĂŤ l e plechtigheden draagt e l k l i d een s p e c i aal kostuum; e e n b l a u w f l u w e l e n m a n t e l m e t w i t t e v o e r i n g e n een g e b o r d u u r d k r u i s o p d e l i n k e r z i j d e ; e e n r o n d e h o e d i n groen f l u w e e l v e r s i e r d m e t e e n r e i g e r - e n e e n s t r u i s v o g e l v e e r. D e " Kouseband " i n k w e s t i e , h e t embleem v a n d e O r d e , i s een blauwfluwelen l i n t d a t d o o r de r i d d e r s gedragen w o r d t om h e t l i n k e r b e e n , e v e n b o v e n d e k n i e . D e k o n i n g i n

draagt d e " Kouseband " om de l i n k e r a r m , e v e n boven d e e l leboog. Daarenboven dragen z e o p d e b o r s t n o g een a c h t p u n -

- 146 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 146

t i g e z i l v e r e n s t e r met h e t S i n t - J o r i s k r u i s , o o k weer omgeven d o o r e e n " k o u s e b a n d " e n e e n g o u d e n h a l s k e t t i n g , s a mengesteld u i t 2 6 s t u k k e n d i e d e v o r m hebben v a n e e n k o u s e band i n b l a u w e m a i l , w a a r a a n e e n a f b e e l d i n g h a n g t v a n S i n t Joris d i e de draak v e r s l a a t . Over de rechterschouder t e n s l o t t e dragen z e nog een donkerblauwe s j e r p , d i e e i n d i g t op e e n g o u d e n s i e r a a d i n d e v o r m v a n e e n k o u s e b a n d , m e t weer e e n s d e a f b e e l d i n g v a n S i n t - J o r i s , o m r i n g d d o o r d e kenspreuk " H o n i s o i t q u i m a l y pense " . D e z e l f d e woorden komen o o k i n g o u d e n l e t t e r s v o o r o p d e k o u s e b a n d z e l f . " Hon ( n ) i ( o o k honny) s o i t q u i m a l y pense " . " S c h a n d e o v e r hem d i e e r kwaad v a n d e n k t ! " - W e l k k w a a d ?

Van d e z e s p r e u k s t a a t d e o o r s p r o n g n i e t v a s t , e n d a t z i j g e kozen i s a l s d e v i e s v a n d e b e r o e m d e E n g e l s e r i d d e r o r d e , z o u volgens P o l y d o r e V e r g i l i n z i j n " H i s t o r i a A n g l i c a " u i t 1533 te danken z i j n aan Edward I I I , k o n i n g v a n Engeland v a n 1327 t o t 1 3 7 7 . Ondanks h e t f e i t d a t Engeland e n F r a n k r i j k i n een 100 - j a r i g e o o r l o g g e w i k k e l d w a r e n w e r d a a n h e t E n g e l s e H o f b i j voorkeur Frans gesproken E n o o k v e l e eeuwen d a a r n a gold F r a n k r i j k nog a l s v o o r b e e l d v a n k u l t u u r en b e s c h a v i n g .

De l e g e n d e v e r m e l d t d a t é é n d e r a d e l l i j k e dames d i e aanwezig w a r e n o p e e n h o f f e e s t , h a a r k o u s e b a n d v e r l o o r . K o ning Edward I I I r a a p t e h e t k l e i n o o d o p waarna h i j h e t a a n de e d e l v r o u w e o v e r h a n d i g d e . O p d e o n t s t a n e h i l a r i t e i t o n d e r de a a n w e z i g e n , r e a g e e r d e h i j m e t d e o p m e r k i n g d a t h e t s p o e dig een e e r z a l z i j n e e n kouseband o p e n l i j k t e d r a g e n . E n in d a t z e l f d e j a a r nog, 1348, s t i c h t t e h i j d e Orde van de Kouseband, o n d e r d e b e s c h e r m i n g v a n S i n t - J o r i s , d e p a t r o o n h e i l i g e van Engeland.

Paul A r r e n

V E R E N I G D E S TAT E N

orde van Verdienste

BELGIË

FRANKRIJK

Kroonorde van België 5 klassen

Leopoldsorde S klassen

- 147

Legioen van Eer

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 147

Het k a s t e e l v a n P e r k - n a a r b a r o n LeRoy - 1730

Het k a s t e e l v a n P e r k z o a l s we h e t n u kunnen z i e n - 148 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 148

kastelen In vlaanderen

DE R I B A U 0 0 0 R T Het k a s t e e l d e R i b a u c o u r t i s g e l e g e n i n d e g e m e e n te P e r k , halverwege Mechelen e n Leuven, o p 16 km van B r u s s e l e n 6 k m v a n V i l v o o r d e .

In d e , s i n d s 2 5 m a a r t 1938 beschermde S t . - N i k l a a s k e r k , met r o m a a n s e t o r e n u i t d e 1 2 d e e e u w, g o t i s c h e k r u i s b e u k e n k o o r u i t d e 1 4 d e e e u w, e n z . , b e v i n d t z i c h o . a . h e t g r a f v a n D a v i d Te n i e r s I I , _ g e z e g d " d e J o n g e " e n z i j n t w e e d e e c h t genote I s a b e l l a d e F r e n , n a a s t e n k e l e g r a f s t e n e n v a n d e vroegere heren van Perk a l s F r e d e r i k de Marselaer en G u i l i elmus d e B a r o n a i g e .

Men v e r e e r d e t e P e r k o o k e e n m i r a k u l e u s b e e l d v a n d e

H. Maagd, d i e mĂŠn vooral tegen breuken aanroept. Z i j i s , z e g t men, beroemd d o o r e e n g r o o t a a n t a l m i r a k e l e n . I n d e kerk, m e t h e t o p s c h r i f t : " Soeckt t r o o s t i n Perk " , z i e t men n o g d e O n z e L i e v e Vr o u w v a n P e r k , d i e l e l i e t j e s v a n dalen i n d e hand h o u d t , d i e i n d e s t r e e k " Perkbloemkens " genaamd w o r d e n .

De g r a f s t e e n v a n D a v i d Te n i e r s d e J o n g e e n z i j n t w e e de e c h t g e n o t e mag w e l m e r k w a a r d i g genoemd w o r d e n . I n h e t b o v e n g e d e e l t e v a n d e z e r k b e m e r k t men h e t f a m i l i e w a p e n v a n de f a m i l i e Te n i e r s . H e t m i d d e n g e d e e l t e , w a a r e i g e n l i j k h e t g r a f s c h r i f t v a n d e m e e s t e r h a d moeten komen, i s e c h t e r blanco g e b l e v e n . I n h e t o n d e r s t e g e d e e l t e v a n d e g r a f s t e e n werd d e t e k s t g e b e i t e l d a l s h e r i n n e r i n g a a n z i j n t w e e d e - 149

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 149

echtgenote, d i e o p 25 december 1686 o v e r l e e d : D. O . M .

VROUWE I S A B E L L A D E F R E N DOCHTER V A N W Y L E N D E N HEERE S E K R E TA R I S D E F R E N ENDE HUYSVRAUWE V A N D E N H E E R E D AV I D T E N I E R S ORA P R O D E F U N C T I S I n 1 7 5 4 s c h r e e f J a n B a p t i s t Deschamps d a t d e b e r o e m d e s c h i l d e r, n a overbrenging van z i j n s t o f f e l i j k overschot u i t B r u s s e l - a l w a a r h i j o p 2 5 a p r i l 1 6 9 0 o v e r l e d e n was - i n het k o o r v a n d e k e r k t e P e r k was b i j g e z e t , n a a s t z i j n e c h t g e n o t e . H e t f e i t d a t z i j n naam n i e t v o o r k o m t o p d e g r a f steen, w a a r e r nochtans een p l a a t s t o e voorbestemd was, z o u een o n v e r g e e f l i j k e n a l a t i g h e i d z i j n , d i e v o o r t s p r o o t u i t d e onenigheid d i e o n d e r de k i n d e r e n van z i j n b e i d e h u w e l i j k e n heerste. Nergens anders werd inderdaad een g r a f van David Te n i e r s d e J o n g e t e r u g g e v o n d e n . V e o r e n i g e v e r w a r r i n g z o r g d e w e l h e t f e i t d a t D a v i d Te n i e r s I I I , z o o n u i t h e t h u w e l i j k v a n D a v i d Te n i e r s d e J o n g e e n A n n a B r u e g e l , t e Brussel n a a s t z i j n moeder begraven l i g t .

HEREN VAN PERK Perk was r e e d s bewoond i n h e t N e o l i t h i c u m ( o f J o n g Steentijdperk, c a . 3.000 t o t ca. 2.000 vóôr Kristus ) b l i j kens d e v o n d s t v a n t w e e g e s l e p e n s t e n e n v u i s t b i j l e n i n d e gronden a c h t e r h e t k a s t e e l . D e naam P e r k z o u o n t s t a a n z i j n u i t h e t L a t i j n s e " Parcum " , o m d a t e r o p d i e p l a a t s z i c h v r o e g e r e e n enorm woud u i t s t r e k t e . E r z i j n n u n o g p r a c h t i g e groenzones i n P e r k , z o d a t d e b e n a m i n g n o g s t e e d s a k t u e e l i s .

Op h e t e i n d e v a n d e X I I d e e e u w w o r d t h e t L a n d v a n Perk g e c i t e e r d i n d e b e r o e m d e v r i j h e i d s k e u r s v a n V i l v o o r d e ( 11 9 2 ) , a l s e e n b e z i t t i n g v a n d e f a m i l i e v a n S c h o t e n , heren v a n B r e d a :

cJiod um damivu. Gode6tidi de Scaten in. PelJze Omstreeks 11 8 0 i s e r s p r a k e v a n L u t g a r d i s , v r o u w e v a n Perk, d i e afstamde v a n e e n g e s l a c h t d a t e r z i j n z e t e l h a d .

Z i j had d i t landgoed g e ë r f d van h a a r b r o e r Gerlagus d e P e r - 150 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 150

ke, d i e h e t h a d v e r w o r v e n v a n z i j n v a d e r , G o d f r i e d v a n R h e nen, i n 11 2 0 g e h u w d m e t S o p h i a .

Lutgardis van Perk t r a d i n h e t h u w e l i j k met Godfried I I , h e e r van Schoten en Breda, leenman van Hendrik I , h e r tog van Brabant. G o d f r i e d I I was een zoon van G o d f r i e d I van S c h o t e n ( g e b o r e n 11 4 8 ) d i e o m s t r e e k s 11 6 6 i n h e t h u w e l i j k w a s g e t r e d e n m e t C h r i s t i n a v a n B r e d a ( + " 11 8 7 ) .

Z i j n g r o o t v a d e r was A m e l r i c u s S c o t u s , r e e d s i n 1 1 1 8 v e r meld. G o d f r i e d I I v a n S c h o t e n o v e r l e e d i n 1 2 1 8 e n z i j n e c h t genote, L u t g a r d i s , v o l g d e hem i n h e t g r a f i n 1 2 2 3 . Ve r m e l den w e n o g d a t i n d i e t i j d h e t L a n d v a n S c h o t e n h e e l w a t u i t g e s t r e k t e r was d a n d e gemeente n u i s . S c h o t e n o m v a t t e toen h e t h e l e g r o n d g e b i e d v a n d e h u i d i g e gemeente S c h o t e n + d e v o l l e d i g e g e m e e n t e Merksem + d e h u i d i g e g e m e e n t e S i n t Job - i n ' t G o o r + h e t n o o r d e l i j k s t e s t u k v a n A n t w e r p e n ( Dambrugge ) .

Na d e d o o d v a n G o d f r i e d v.an S c h o t e n v o l g d e z i j n b r o e r Egidius, h e e r van Alphen, hem o p . U i t z i j n h u w e l i j k met D l i v i è r e had Egidius twee kinderen: Willem, h e e r van Breda, en I s e n t r u d e , v r o u w e v a n A l p h e n . I s e n t r u d e , n i c h t v a n H e n d r i k I I , h e r t o g v a n Brabant, huwde e e r s t met G i l l e s v a n Audenaerde e n i n e e n t w e e d e h u w e l i j k m e t r i d d e r G o d f r i e d van We s e m a e l , b r o e r v a n A r n o l d v a n We s e m a e l , e r f e l i j k m a a r s c h a l k v a n B r a b a n t , e n z . D e weduwe v a n h e r t o g H e n d r i k I I I gaf B r a b a n t a a n h a a r tweede zoon J a n , waarmee H e n d r i k , h e e r van Wesemael, n i e t a k k o o r d g i n g . H e t kwam t o t e e n s t r i j d ( d e s l a g van Leeps i n 1264 ) , w a a r i n H e n d r i k werd v e r s l a g e n .

Twee v a n z i j n b r o e r s , G o d f r i e d , h e e r v a n P e r k , e n G e e r a a r d , h e e r v a n Q u a b e k e , w e r d e n i n d e z e s l a g g e v a n g e n genomen e n te Mechelen o p g e s l o t e n .

Hendrik, h e e r van Bautersem, w e r d e i g e n a a r van P e r k d o o r z i j n h u w e l i j k m e t d e n i c h t v a n G o d f r i e d v a n We s e m a e l , Margaretha, vrouwe v a n Perk en O p l i n t e r , d o c h t e r van A r n o l d van We s e m a e l . Tw e e v a n h u n z o n e n s t i e r v e n o p h e t s l a g v e l d ; Leon, h e e r v a n B a u t e r s e m , o v e r l e e d i n 1 2 8 5 n a b i j A r a g o n , tijdens een gevecht tegen de Fransen, e n Hendrik, d i e z i j n b r o e r was o p g e v o l g d , w e r d d o o r d e V l a m i n g e n g e d o o d i n d e zgn. " S l a g d e r G u l d e n S p o r e n " o p G r o e n i n g e k o u t e r i n 1 3 0 2 .

Deze l a a t s t e H e n d r i k h a d , b u i t e n a n d e r e k i n d e r e n , a l w e e r e e n z o o n d i e H e n d r i k w e r d genoemd e n h e t L a n d v a n B a u tersem e r f d e . A n d e r e k i n d e r e n waren o . a . n o g : W i l l e m , d i e provoost werd van S t . - Barthelemy t e L u i k , e n Maria, d i e

—1 5 1 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 151

huwde m e t R e n o u t , h e e r v a n F o u q u e m o n t .

Hendrik van L i n t e r e , gezegd van Bautersem, v o l g d e z i j n vader o p i n e e n d e e l v a n d e h e e r l i j k h e i d v a n P e r k , w a a r v a n het andere d e e l toebehoorde aan P i e t e r, h e e r van Lock, v e r moedelijk erfgenaam van de f a m i l i e van Breda. De e e r s t e werd o p g e v o l g d d o o r R o g e r v a n , L e e f d a a l , k a s t e l e i n v a n B r u s sel, h e t tweede d e e l behoorde i n 1344 aan z i j n zoon J a n : Roger v a n L e e f d a a l f u n g e e r d e l a n g e t i j d a l s e e r s t e raadgever v a n d e h e r t o g e n J a n I I e n J a n I I I v a n B r a b a n t .

H i j k o c h t v a n Adam v a n O i r s c h o t h e t d o r p O i r s c h o t ; v a n Geeraard, h e e r v a n Hoorne, d e h e e r l i j k h e d e n H i l v a r e n b e e k en G i e s s e n ; v a n F l o r e n t B e r t h o u t h e t k a s t e e l d e Ham i n Steenokkerzeel; v a n Geeraard de Marbais de k a s t e l e n i j v a n B r u s s e l , e n z . H i j w a s gehuwd m e t Agnes v a n K l e e f , d o c h t e r van T h i e r r y , g r a a f v a n H u l k e n r o d e , e n n i c h t v a n T h i e r r y VII van K l e e f . Roger van Leefdaal o v e r l e e d op 29 j a n u a r i 1333 o f 1 3 3 4 e n z i j n e c h t g e n o t e , A g n e s v a n K l e e f , s t i e r f op 1 7 m e i 1338 B e i d e n w e r d e n z e b e g r a v e n i n d e B r u s s e l s e Ste.-Goedelekerk.

Roger v a n L e e f d a l h a d t w e e z o n e n ; J a n , d i e p o l i t i e k e missies v e r v u l d e v o o r d e h e r t o g v a n B r a b a n t e n v o o r Edward I I I , k o n i n g van Engeland, e n Lodewijk; d i e b e i d e n e c h t e r zonder nakomelingen zouden o v e r l i j d e n . P e r k w e r d d a n h e t eigendom v a n J a n v a n W a v e r, h e e r v a n P a m e l e .

C a t h e r i n e v a n Wa v e r, d o c h t e r v a n J a n , b r a c h t d e h e e r l i j k h e i d P e r k b i j h a a r h u w e l i j k o v e r aan d e Vlaamse f a m i l i e Baronaige, Baronage o f Bernage, d i e z i c h t e n t i j d e van d e a l l e r e e r s t e K r u i s t o c h t e n ( t o t 11 8 4 ) V a n d e r Weede o f De L a We e r d e n o e m d e n .

Jan v a n B a r o n a i g e e n C a t h e r i n e v a n Wa v e r h a d d e n v o o r o p v o l g e r s e e r s t A r n o l d v a n B a r o n a i g e , ' d i e i n 1401 h e e r v a n Perk w e r d , e n n a d i e n z i j n b r o e r J a n , e c h t g e n o o t v a n M a r g a r e t h a B e t t e . Ve r v o l g e n s z o u e e n d e r d e J a n , d i e i n h e t huwel i j k t r a d m e t Clemence d e H e m r i c o u r t , e n een v i e r d e J a n B e r nage d e o p v o l g i n g v e r z e k e r e n . D e z e v i e r d e J a n d e B a r o n a i g e , erfgenaam v a n h e t f o r t u i n e n d e t i t e l s v a n d e v o o r g a a n d e , huwde t w e e m a a l ; e e r s t m e t H é l è n e , d o c h t e r v a n J e a n d ' E n g h i e n ( J a n v a n E d i n g e n ) , g e z e g d v a n K e s t e r g a t , amman, e n C a t h e rine de L i g n e . U i t d i t e e r s t e h u w e l i j k , met Hélène d'Enghien, sproten z e s k i n d e r e n : J a n , A n d r é , P i e r r e , E n g e l b e r t , Hélène, vrouw v a n P h i l i p p e H i n c k a e r t , e n M a r g a r e t h a . U i t h e t t w e e d e huwelijk met Catherine de Ligne sproten nog d r i e kinderen: Philippe, Françoise en Catherine.

—1 5 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 152

I n 1488 e n 1489 werden E l e w i j t e n P e r k geplunderd e n i n brand gestoken, waarna d e hongersnood d e b e v o l k i n g nog meer kwam t e i s t e r e n . N a d e d o o d v a n J a n v a n B e r n a g e w e r d h i j a l s h e e r van Perk en E l e w i j t op 9 j u n i 1517 opgevolgd door z i j n z o o n P i e t e r v a n Bernage, i n h e t h u w e l i j k v e r e nigd met J a c q u e l i n e v a n Berchem. U i t d i t h u w e l i j k s p r o o t weer e e n J a n v a n B o r n a g e , r i d d e r , d i e P e r k v e r k r e e g e n n a z i j n d o o d kwam d e h e e r l i j k h e i d a a n z i j n b r o e r W i l l e m , h e e r van Mauwe, i n 1 5 3 0 .

Na d e d o o d v a n W i l l e m v a n B e r n a g e w e r d e n d i e n s b e z i t t i n g e n verdeeld onder z i j n zonen; J a n kreeg Herzeaux; Willem verkreeg Perk i n 1567, P h i l i p werd h e e r van Doike, evenals d e j o n g s t e zoon, M a x i m i l i a a n , d i e o o k h e e r van Qoike w e r d .

Willem van Bernage s t i e r f zonder nakomelingen e n z i j n b r o e r J a n kwam i n h e t b e z i t v a n z i j n eigendommen o p 3 0 j u ni 1580.

Jan v a n B e r n a g e h u w d e m e t C a t h e r i n e d e C l e r c k d e B o u vekerke, v r o u w e v a n Loxum, e n u i t d i t h u w e l i j k s p r o o t G u i l i elmus v a n B a r o n a i g e , d i e z i j n v a d e r o p v o l g d e . I n 1 6 2 2 w o n Guilielmus van Baronaige een p l a a t s e l i j k gevecht tegen een Hollands detachement, d a t h e t h e r t o g d o m B r a b a n t was b i n n e n gedrongen. G e h o l p e n d o o r z i j n s c h o o n b r o e r, F r e d e r i k v a n M a r s e l a e r, v e r z a m e l d e h i j i n d e r h a a s t boswachters e n landbouwers en a a n h u n h o o f d s l o e g h i j d e v i j a n d t e r u g u i t d e o m g e v i n g van P e r k e n V i l v o o r d e . G u i l i e l m u s v a n B a r o n a i g e o v e r l e e d e c h t e r ongehuwd o p 8 j u n i 1 6 2 6 .

Na d e d o o d v a n G u i l i e l m u s v a n B a r o n a i g e e r f d e z i j n z u s t e r, Margaretha van Baronaige, a l z i j n b e z i t t i n g e n i n Perk, E l e w i j t , Herzeaux, Oycke, e n z . o p 9 j u l i 1626. Z i j was i n het h u w e l i j k verbonden met F r e d e r i k v a n M a r s e l g e r, h e e r v a n Opdorp, e n z . H i j w a s t e A n t w e r p e n g e b o r e n i n 1 5 8 4 w a a r z i j n vader m a g i s t r a a t was. H i j s t u d e e r d e rechten i n Leuven, maakte r e i z e n n a a r I t a l i Í e n w e r d r i d d e r v a n N o t r e - Dame de L o r e t t e . I n d e N e d e r l a n d e n t e r u g g e k e e r d w e r d h i j o p 5 j u n i 1617 t o t r i d d e r geslagen, v e s t i g d e z i c h t e B r u s s e l , waar h i j z e s t i e n k e e r s c h e p e n w e r d , z e s m a a l b u r g e m e e s t e r en z e v e n m a a l s c h a t b e w a a r d e r t u s s e n 1 6 1 4 e n 1 6 5 9 . D e h e e r l i j k h e d e n P e r k e n E l e w i j t werden t e z i j n e r gunste d o o r k o n i n g F i l i p s I V t o t baronie verheven i n 1659, waarna F r e d e r i k van M a r s e l a e r z i j n f u n k t i e s t e B r u s s e l o v e r d r o e g o p z i j n zoon G i l l e s - F r e d e r i c e n z i c h s p e c i a a l g i n g b e z i g h o u d e n —1 5 3 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 153

met z i j n h e e r l i j k h e d e n .

F r e d e r i k v a n M a r s e l a a r was i n t e n d a n t v a n h e t k a n a a l van W i l l e b r o e k e n h i j w a s h e t o o k d i e P e r k m e t t a l r i j k e bouwwerken d e e d v e r s i e r e n . H e t h u i d i g k a s t e e l v a n R i b a u c o u r t werd d o o r hem o p g e t r o k k e n i n 1 6 2 7 , d e e e r s t e p a s t o r i e v o l g de i n 1 6 3 1 , d e k a p e l a a n d e i n r i t v a n d e D r i e s i n 1 6 5 1 , d e h e r t o g e l i j k e b r o u w e r i j " D e Camme " , n u g e m e e n t e h u i s , i n 1652. H i j z o r g d e v o o r d e a a n k o o p v a n 3 k l o k k e n , h i j l i e t het k e r k g e w e l f met h a l f v e r h e v e n s t u u c w e r k v e r s i e r e n d o o r Jan C h r i s t i a a n Hansche i n 1669-1670, e n z .

Het i s d a n o o k n i e t t e v e r w o n d e r e n d a t men z o w e l o p de v o o r g e v e l v a n h e t g e m e e n t e h u i s a l s n a a s t h e t p o r t a a l van h e t k e r k g e b o u w h e t w a p e n s c h i l d t e r u g v i n d t v a n d e z e t r o t se h e e r v a n M a r s e l a e r ; d e b e k e n d e r e c h t e r s c h u i n b a l k v a n v i j f s t u k k e n i n s p i t s r u i t v o r m . Op 2 december 1965 v r o e g d e gemeenteraad v a n P e r k a a n d e h o g e r e o v e r h e i d v e r g u n n i n g om d i t w a p e n s c h i l d a l s gemeentewapen t e mogen v o e r e n . M a a r h e t wapen v a n d e M a r s e l a e r was e c h t e r r e e d s o p 2 8 f e b r u a r i 1 9 3 1 toegekend a a n d e gemeente O o i k e , d i e o o k d i t g e s l a c h t a l s heren h a d d e n g e k e n d . P e r k k r e e g b i j K . B . v a n 1 2 f e b r u a r i 1968 h e t wapen v a n h e t g e s l a c h t v a n S t e e l a n t ; e e n z i l v e r e n dwarsbalk, g e t r a l i e d i n b l a u w, o p e e n r o d e a c h t e r g r o n d .

Frederik van Marselaer l i e t z i c h ook gelden a l s d i c h t e r, z o d a t de uitgave van z i j n " Legatus z e l f s een t i t e l v e r s i e r i n g k r e e g v a n d e h a n d v a n P. P. R u b e n s , d i e z i c h i n 1635 a l s b u u r m a n t e E l e w i j t h a d g e v e s t i g d . I n d a t z e l f d e werk k o m t o o k e e n p o r t r e t v a n d e z e P e r k s e h e e r v o o r , g e ë t s t door C o r n e l i s G a l l e , n a a r een s c h i l d e r i j v a n Antoon v a n Dijck.

Margaretha van B a r o n a i g e o v e r l e e d o p 2 0 j u l i 1646 e n z i j w e r d ' i n d e dood gevolgd d o o r h a a r echtgenoot, F r e d e r i k van M a r s e l a e r , o p 7 n o v e m b e r 1 6 7 0 .

Na d e d o o d v a n z i j n m o e d e r, e r f d e d e o u d s t e z o o n , K a r e l - F i l i p v a n M a r s e l a e r, d e h e e r l i j k h e i d v a n P e r k o p 9 januari 1647. H i j s t i e r f e c h t e r nog v ó ó r z i j n vader i n h e t k l o o s t e r S t . F r a n ç o i s t e To u l o u s e , w a a r n a z i j n b r o e r , G i l les - F r e d e r i k v a n M a r s e l a e r, l u i t e n a n t - k o l o n e l i n Spaanse d i e n s t , b a r o n v a n P e r k w e r d . I n 1696 nam d e p r i n s v a n N a s sau - S a a r b r U c k , g e n e r a a l d e r l a g e r s v a n d e V e r e n i g d e P r o vinciën, z i j n i n t r e k op het kasteel van Perk.

Gilles - Frederik van Marselaer s t i e r f op 26 f e b r u a r i 1683 e n b i j z i j n e c h t g e n o t e , M a r i a - P e t r o n e l l a v a n C a l d e n - 154 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 154

bourg h a d h i j v e r s c h i l l e n d e k i n d e r e n . D e o u d s t e , K o l o n e l F r e d e r i k - I g n a t i u s v a n M a r s e l a e r, h e e r v a n P e r k s i n d s 1 3 maart 1 6 8 3 , huwde met K a t h e r i n a v a n Dongelberghe, b u r g g r a vin van Z i l l e b e k e , d i e n a z i j n dood hertrouwde met P i e t e r Reynbouts, o p 2 0 j u n i 1 6 9 4 v e r h e v e n t o t b u r g g r a a f v a n R e y n bouts. Z i j n zoon, P h i l i p p u s - Josephus v a n Marselaer , v e r w i e r f o p 26 o k t o b e r 1693 d e b a r o n i e v a n P e r k maar s t i e r f in 1718, z o n d e r kinderen u i t z i j n h u w e l i j k met Marie Louise Helmen.

De o o m e n t a n t e v a n d e z e l a a t s t e , M i c h e l - F r a n ç o i s , heer van tipdorp, e n A n g e l i c a - T h e r e s i a v a n M a r s e l a e r, e c h t genote v a n H e n d r i k v a n K e r r e b r o e c k , b u r g g r a a f v a n Grimberghe, en v r o u w e v a n P e r k s i n d s 3 1 j u l i 1 7 2 2 , w a r e n o v e r l e d e n z o n der nakomelingen na t e l a t e n . D e oude b e z i t t i n g e n d e r B a r o naiges werden h e t eigendom d e r afstammelingen v a n M a r g a r e t h a , dochter d e r e e r s t e baron van Perk, e n van Engelbert D e l l a f a i l l e , b a r o n van Estaimpuis. Een d o c h t e r van deze e c h t e l i e den, T h é r è s e D e l l a f a i l l e , e c h t g e n o t e v a n G e e r a a r d - K o e n r a a d van d e V e l d e , h e e r v a n C h a p e l l e - S a i n t - L a m b e r t , k a p i t e i n van d e k u r a s i e r s , e n z . w e r d e n d e v o l g e n d e b e z i t t e r s v a n d e heerlijkheid Perk.

U i t d i t h u w e l i j k werd Maria - P h i l i p p i n e - Jozefa G h i s l e n a Va n d e v e l d e g e b o r e n , d i e o p 6 o k t o b e r 1 7 2 0 i n h e t huwelijk t r a d met Lodewijk - J o z e f van S t e e l a n t , h e e r van B e r g h , L e l l e , e n z • . O p 2 2 m e i 1 7 2 8 v e r l e e n d e d e k e i z e r hem de t o e l a t i n g v a n b a r o n v a n P e r k t e v o e r e n v o o r bewezen d i e n s t e n . O p 9 m e i 1 7 4 6 l o g e e r d e L o d e w i j k X V, k o n i n g v a n F r a n k r i j k , o p h e t k a s t e e l van P e r k n a e n k e l e dagen d a a r v o o r t e B r u s s e l z i j n t r i o m f a n t e l i j k e i n t r e d e t e h e b b e n gehouden-.

Gevolg daarvan was d a t d e e i g e n a a r van h e t k a s t e e l v a n P e r k e n k e l e t i j d l a t e r d o o r hem t o t b u r g e m e e s t e r v a n d e s t a d B r u s s e l w e r d benoemd.

Baron L o d e w i j k - J o z e f v a n S t e e l a n t s t i e r f o p 1 9 d e cember 1 7 5 6 . Z i j n e c h t g e n o t e w a s o v e r l e d e n o p 1 5 m a a r t 1 7 5 1 , maar u i t d e z e e c h t v e r b i n t e n i s w a r e n d r i e k i n d e r e n g e b o r e n ; F r e d e r i k - P i e t e r - J o z e f , b a r o n v a n P e r k , d i e i n 1752 o n gehuwd t e T u r i j n o v e r l e e d , e n n o g t w e e d o c h t e r s . D e o u d s t e , Maria - C a t h e r i n e - G h i s l a i n e v a n S t e e l a n t , huwde met K a r e l Hendrik - Dominique, g r a a f de Ribaucourt e n van S a i n t - Empire, r i d d e r i n de m i l i i r e orde van S t . - Etienne, kamerheer v a n d e k e i z e r , k o l o n e l v a n h e t K o n i n k l i j k r e g i m e n t D r a gonders, l a t e r g e n e r a a l - m a j o o r e n K o l o n e l - e i g e n a a r van

- 155 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 155

een r e g i m e n t D r a g o n d e r s i n F r a n s e d i e n s t . D e j o n g s t e d o c h t e r , Anne - M a r i e - C a t h e r i n e , v r o u w e v a n C h a p e l l e - S a i n t - L a m b e r t , huwde op 19 a p r i l 1775 met L o u i s - Henry - Joseph d e Preud'homme d ' A i l l y , g e z e g d d e m a r k i e s v a n V e r q u i g n e u l . H i j s t i e r f o p 7 j u n i 1818 n a n o g een tweede h u w e l i j k t e hebben aangegaan m e t I s a b e l l a - M a r i a v a n O u t h e u s d e n d e S e v e n h u y s e n , waarbij h i j d r i e kinderen had: markies A l f r e d - S p i r i t u s Constantinus; I d a l i e - Anne - P h i l i p p i n a e n F l o r e - M a r i a T r a n q u i l l e d e Preud'homme d ' A i l l y .

Ti j d e n s d e Franse o v e r h e e r s i n g werd P e r k aangeslagen e n verkocht aan P i e r r e - A n t o i n e Bounder van Melsbroeck, C h e f van h e t E s k a d r o n v a n h e t 6 d e r e g i m e n t H u z a r e n , a d j u d a n t v a n g e n r a a l Guénaud, kommandant d e r departementen v a n d e D i j l e e n van J e m a p p e s . D e z e v o o r m a l i g e o f f i c i e r v a n d e N a p o l e o n t i s c h e legers huwde met M a r i a v a n H e u r c k , d o c h t e r van d e Antwerpse w e t h o u d e r v a n d i e n a a m , kwam P e r k b e w o n e n , w a a r h i j o o k b u r gemeester werd b i j k e i z e r l i j k d e c r e e t v a n 2 7 j u n i 1 8 1 3 .

Op 1 m a a r t 1 8 2 0 w a r d h i j d o o r k o n i n g W i l l e m opgenomen i n d e a d e l d e r N e d e r l a n d e n . H i j w e r d g e n a t u r a l i s e e r d o p 11 november 1 8 1 5 e n s t i e r f o p 8 j u l i 1 8 3 4 . H e t k a s t e e l v a n P e r k verkochten z i j n erfgenamen v o o r 1.030.000 F i n 1835 aan P r o s per - J e a n — J o s e p h C h r i s t y n , g r a a f v a n R i b a u c o u r t , b u r g g r a a f van Te r v u r e n e n D u i s b u r g , d i e e r z i j n i n t r e k n a m . H i j w a s e e n zoon v a n P h i l i p p e - A l e x a n d r e - G h i s l a i n C h r i s t y n , g r a a f v a n R i b a u c o u r t ( 1 7 4 8 - B r u s s e l 11 j u n i 1 8 2 3 ) e n A n t o i n e t t e Thérèse - D o r o t h é e - J o s e p h e , g r a v i n d e Q u a r r é ( 1 7 6 2 - P e r k 17 j u n i 1 8 3 6 ) . D e R i b a u c o u r t ' s b e h o r e n t o t e e n o u d a d e l l i j k geslacht d a t o r i g i n e e l u i t h e t graafschap Vlaanderen afkoms t i g w a s ( 1 1 d e e e u w ) . O p 11 j u n i 1 6 8 7 w e r d h u n d e t i t e l van b a r o n v a n M e e r b e e k t o e g e k e n d ; o p 1 a p r i l 1 6 9 0 b u r g g r a a f van Te r v u r e n e n D u i s b u r g ; o p 1 0 a p r i l 1 6 9 3 r i d d e r ; o p 1 4 a p r i l 1816 toekenning van a d e l aan P h i l i p p e - Alexandre Christyn, g r a a f de Ribaucourt, baron van Laarne, burggraaf van Te r v u r e n e n D u i s b u r g ; o p 5 d e c e m b e r 1871 b e v e s t i g i n g van b o v e n s t a a n d e t i t e l s a a n a l l e a f s t a m m e l i n g e n v a n P r o s p e r Jean - J o s e p h C h r i s t y n , g r a a f d e R i b a u c o u r t .

Prosper - Jean - Joseph C h r i s t y n , g r a a f d e R i b a u c o u r t z e t e l d e i n d e P r o v i n c i a l e Raad v a n B r a b a n t v a n 1 8 2 2 t o t 1830 en n a d e R e v o l u t i e w e r d h i j o . a . l i d v a n d e S e n a a t w a a r h i j heel v e r d i e n s t e l i j k w e r k p r e s t e e r d e . I n 1827 huwde h i j m e t Maria - G h i s l a i n e - T h é r è s e g r a v i n d e T h i e n n e s d e Lombise ( 1806 - 1887 ) , d o c h t e r van Adolphe, g r a a f de Thiennes d e - 156

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 156

Lombise ( 1 7 8 6 - 1 8 1 4 ) e n F r a n ç o i s e , g r a v i n d e M e r o d e ( 1 7 8 7 - 1 8 7 5 ) , d o c h t e r v a n d e p r i n s d e Rubempré.

Na d e d o o d v a n P r o s p e r - J e a n - J o s e p h - C h r i s t y n , graaf de Ribaucourt i n 1882, werd h i j opgevolgd door z i j n zoon A d o l p h e E . G . C h r i s t y n , g r a a f d e R i b a u c o u r t .

Adolphe C h r i s t y n , g r a a f d e R i b a u c o u r t , huwde i n 1 8 6 3 met B e r t h e , g r a v i n d e L i e d e k e r k e ( 1 8 4 2 - 1 8 6 6 ) , d o c h t e r van H o n o r é , g r a a f d e L i e d e k e r k e ( 1 7 8 0 - 1 8 6 1 ) e n A d e l a i d e de C l e r m o n t - M o n t - S t . J e a n ( 1 8 0 6 - 1 8 5 7 J . U i t d i t h u w e l i j k sproten d r i e k i n d e r e n ; g r a v i n M a r i a ( 1864 - 1892 ) , gehuwd m e t H e n r i , b a r o n d e M e n t z i n g e n ; g r a v i n E l i s a b e t h ( ° 1 8 6 5 ) , gehuwd met Gaëtan, b a r o n d e l l a F a i l l e d ' H u y s s e ; en g r a v i n L o u i s e ( ° 1 8 6 6 ) , g e h u w d m e t A r m a u r y O b e r t d e Thieusies. I n 1873 g i n g Adolphe, g r a a f C h r i s t y n de Ribaucourt een t w e e d e h u w e l i j k a a n m e t M a d e l e i n e , g r a v i n d u B o i s d ° A i s s c h e ( 1 8 4 9 - 1 9 11 ) , d o c h t e r v a n A d o l p h e , g r a a f d u B o i s d' A i s s c h e ( 1 8 2 5 - 1868 ) e n R o s a l i e , g r a v i n V i l a i n X I I I I ( 1824 - 1894 ) . U i t d i t h u w e l i j k s p r o t e n nog zeven k i n d e r e n ; g r a v i n C l a i r e ( ° 1 8 7 4 ) , weduwe v a n A l b e r t , b u r g g r a a f D e s maisières, echtgenote van Camille, burggraaf Desmaisières; Graaf R o b e r t ( ° 1 8 7 5 ) , gehuwd met P i a D a r r i g a d e ; g r a v i n Gastane ( ° 1 8 7 7 ) ; g r a a f A d r i e n ( ° 1 8 7 9 ) , g e h u w d m e t L a u r e S o c l e t ; g r a v i n S a b i n e ( ° 1 8 8 1 ) , gehuwd m e t Adhémar d u Royer d e D o u r d e F r a u l a ; g r a a f G a s t o n ( ° 1 8 8 2 ) , d i e z i j n vader a l s k a s t e e l e i g e n a a r v a n P e r k z a l o p v o l g e n , e n g r a v i n Zog ( ° 1 8 8 8 ) .

Het z e s d e k i n d u i t h e t t w e e d e h u w e l i j k v a n A d o l p h e , graaf Christyn de Ribaucourt en Madeleine, g r a v i n du Bois d'Aissche, g r a a f Gaston d e R i b a u c o u r t , huwde i n 1920 met Isaure Coustant d ' Ya n v i l l e ( 01888 3 , d o c h t e r van H e n r i , graaf Coustant d ' Ya n v i l l e ( °1865 ) e n Marguérite du V i v i e r Deslandes ( ° 1 8 6 4 ) .

Uit d i t huwelijk sproten d r i e kinderen; graaf Daniel ( °1922 ) ; g r a v i n M a r g u é r i t e ( °1925 ) en gravin P h i l i p p i n e ( °1931 ) , gehuwd met Claude, g r a a f C o r n e t d ' E l z i u s d u Chen e y, e n z i j n w e a a n g e l a n d b i j d e h u i d i g e k a s t e e l e i g e n a a r s .

In 1914, t i j d e n s d e dagen d i e d e v a l van Antwerpen voorafgingen, werden i n h e t k a s t e e l de Ribaucourt t e Perk 750 B e l g i s c h e g e k w e t s t e s o l d a t e n v e r p l e e g d , w a a r n a d e D u i t sers h e t k a s t e e l v a n P e r k i n d e e e r s t e w e r e l d o o r l o g o o k a l s lazaret g e b r u i k t e n . T i j d e n s h e t b e v r i j d i n g s o f f e n s i e f van 1944 v e r b l e e f g e n e r a a l Dempsey e r e e n t i j d a l s a a n v o e r d e r v a n h e t tweede B r i t s e l e g e r . H e t h o o f d k w a r t i e r was g e v e s t i g d i n d e - 157

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 157

Engelse t u i n e n , v a n w a a r u i t g e d u r e n d e 1 4 dagen d e s l a g om Arnhem w e r d g e l e i d . T i j d e n s d e z e s l a g b r a c h t o o k v e l d m a a r s c h a l k Montgomery e e n b e z o e k a a n d e b u r c h t . O p h e t e i n d e v a n de t w e e d e w e r e l d o o r l o g s c h e e l d e h e t g e e n h a a r o f h e t k a s t e e l werd v e r w o e s t d o o r e e n v l i e g e n d e b o m . D e z e e x p l o d e e r d e i n de o n m i d d e l l i j k e o m g e v i n g v a n h e t k a s t e e l e n v e r b r i j z e l d e alle ruiten.

HET KASTEEL P e r k e n E l e w i j t v o r m d e n g e d u r e n d e b i j n a z e v e n eeuwen één e n k e l e h e e r l i j k h e i d , w a a r v a n men d e o o r s p r o n g n i e t m e e r Kan a c h t e r h a l e n . D i e h e e r l i j k h e i d w a s l e e n d i e n s t v e r s c h u l digd aan d e h e r t o g van Brabant met d r i e s t r i j d e r s t e v o e t e n d r i e t e p a a r d . Z e h a d e e n f e o d a a l h o f , een, schepenbank, h o g e , middelbare e n l a g e rechtsmacht, e e n windmolen, e e n v r i j e b r o u w e r i j ( n u gemeentehuis v a n P e r k ) , e e n wegenrecht, 2 / 3 d e r t i e n d e n , e n z . Tu s s e n d e 1 8 l e n e n d i e a f h i n g e n v a n h e t f e o daal h o f v a n P e r k bevonden e r z i c h o . a . i n 1 4 7 4 : d e hoeve van R a n s t , h e t H o f t e n - A s t e M e l s b r o e k , 1 2 b u n d e r g r o n d e n en w e i d e n o n d e r E l e w i j t , e n z . H e t z e g e l d e r s c h e p e n e n v a n Perk v e r a n d e r d e t e l k e n s d e h e e r l i j k h e i d n i e u w e m e e s t e r s k r e e g .

Een m a j e s t u e u z e d r e e f v e r b i n d t h e t k a s t e e l m e t d e k e r k van P e r k . Z u l k e s c h i k k i n g t o o n t d u i d e l i j k d e b a n d a a n t u s s e n g e e s t e l i j k h e i d e n k a s t e e l h e r e n i n v r o e g e r e eeuwen. De d r e e f l e i d t n a a r een b r u g g e t j e d a t de g r a c h t o v e r s p a n t e n wanneer men o p d i t b r u g g e t j e n a a r d e r e c h t e r m u u r v a n h e t b i j g e b o u w k i j k t , z i e t men d a a r e e n b a s r e l i ë f d a t e e n v i e r v o e t e r v o o r s t e l t , w a a r s c h i j n l i j k een l e e u w, d i e een a a p o p z i j n r u g draagt. Een d r i e l o b b i g e s p i t s b o o g omkadert d i t beeldhouwwerk, dat w a a r s c h i j n l i j k u i t d e 1 4 d e eeuw s t a m t , a a n g e z i e n geen e n k e l e d e r h e r e n v a n P e r k , b e h a l v e d i e v a n W a v e r, e e n w a p e n schild met een leeuw h e e f t gevoerd. Misschien i s h e t beeld wel u i t t e l e g g e n a l s s y m b o l i s c h e u i t b e e l d i n g : v e r s t a n d g a a t boven k r a c h t . O p d e p l a a t s v a n h e t h u i d i g e b r u g g e t j e h a d Frederik van Marselaer een t r o t s e p o r t i e k i n r e n a i s s a n c e s t i j l laten o p r i c h t e n , m a a r deze verdween r o n d 1850.

Rechts b e v i n d e n z i c h d e hoevegebouwen u i t 1 7 3 5 , h e t " H o f f t e Ve a u x " g e n o e m d , v o l g e n s d o k u m e n t e n u i t 1 7 8 7 . D e nog b e s t a a n d e o u d e r e d e l e n v a n d e o o r s p r o n k e l i j k e b u r c h t w a ren e e r t i j d s v e r b o n d e n d o o r gebouwen m e t g e v e l s , e n k e l v o o r zien v a n s c h i e t g a t e n , m e t hogerop k l e i n e v e n s t e r s . L i n k s b e -

- 158 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 158

•

m e r k t men h e t z o g e h e t e n O r a n j e h u i s o f W i n t e r t u i n , g e b o u w d t o e n d e weduwe v a n g r a a f P r o s p e r d e R i b a u c o u r t d e w e s t e l i j k e v l e u g e l v a n h e t k a s t e e l l i e t wederopbouwen. D i t O r a n j e h u i s had z i j n naam w e l v e r d i e n d ; e r g r o e i d e n v r o e g e r i n d e r d a a d sinaasappelbomen. T e r z e l f d e r t i j d deed h e t gebouw n o g d i e n s t als w a s s e r i j .

De o u d s t e d e l e n v a n h e t k a s t e l e n d a t e r e n v e r m o e d e l i j k u i t d e 1 2 d e e e u w, u i t d e t i j d d u s d a t k a s t e e l v r o u w e L u t g a r dis van Perk, n i c h t van Hendrik I , h e r t o g van Brabant, i n het h u w e l i j k t r a d met G o d f r i e d I I v a n Schoten e n B r e d a .

F r e d e r i k van M a r s e l a e r deed i n 1627 h e t k a s t e e l h e r bouwen e n d i t j a a r t a l w e r d i n e e n s i e r s t e e n a a n g e b r a c h t bovenaan d e m e e s t e n t o r e n . To e n d e z e t o r e n i n d e v o r i g e e e u w werd a f g e b r o k e n b l e e f a l l e e n e e n k l e i n v o o r t e r r a s e r n o g aan h e r i n n e r e n , t e r w i j l d e s t e e n m e t j a a r t a l o v e r g e p l a a t s t werd n a a r d e z i j - i n g a n g v a n d e l i n k e r v l e u g e l .

Het h u i d i g e k a s t e e l d a t e e r t d u s d e e l s u i t d e 1 7 d e , deels u i t d e l a d e eeuw e n w e r d i n s o b e r e s t i j l heropgebouwd i n d e 1 9 d e e e u w. T e r z i j d e v a n d e i n g a n g s p o o r t r e s t e n d a n nog e n k e l e o v e r b l i j f s e l e n v a n h e t v r o e g e r e k a s t e e l u i t d e 12de e e u w. V a n a f 1 8 5 0 t o t 1 8 8 1 b r a c h t e n d e g r a v e n d e R i b a u court i n g r i j p e n d e veranderingen a a n . De meestentoren, d i e men n o g g o e d k a n waarnemen o p d e g r a v u r e v a n L e R o y, w e r d afgebroken, d e twee z i j t o r e n s werden h o g e r opgetrokken, zoals z e n u n o g z i j n , d e r e c h t e r v l e u g e l was z o a l s d e l i n k e r vleugel nu nog i s , m e t een dak à l a Mansard. De binnenkoer van h e t k a s t e e l , d i e v o o r h e e n e e n o p e n r u i m t e v o r m d e , w e r d met e e n g l a z e n k o e p e l o v e r d e k t .

Zoals h e t z i c h t h a n s v o o r d o e t h e e f t h e t k a s t e e l v a n Perk n o g e e n m e r k w a a r d i g e a l l u r e e n h e t t r o o n t w a a r d i g midden l o m m e r r i j k e eeuwenoude b o m e n . H e t k a s t e e l v a n P e r k vormt m e t z i j n a a n h a n k e l i j k h e d e n t h a n s n o g é é n d e r m o o i s t e eigendommen u i t d e o m g e v i n g v a n B r u s s e l . H e t a f g e s l o t e n g e d e e l t e v a n h e t o m l i g g e n d e p a r k o m v a t n i e t m i n d e r d a n 11 8 ha b o s s e n , w e i d e n , g r o n d e n e n v i j v e r s , w a a r v a n d e v i j v e r s a l l e e n a l 7 h a o p e i s e n . Rond 1 8 8 2 , t e n t i j d e v a n g r a a f A d o l f de R i b a u c o u r t , o n d e r g i n g h e t p a r k o o k h e e l w a t v e r a n d e r i n g e n o n d e r d e l e i d i n g v a n a r c h i t e k t K e i l i g . To e n v e r d w e n e n d e Franse t u i n e n o m p l a a t s t e maken v o o r i m p o s a n t e E n g e l s e hovingen met v e e l i d y l l i s c h e p l e k j e s . U i t d i e t i j d d a t e e r t ook d e b r u g d i e d e a c h t e r z i j d e v a n h e t k a s t e e l v e r b i n d t met h e t n a a s t l i g g e n d e i l a n d .

—1 5 9 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 159

De o u d e w a t e r b u r c h t b e v a t v e r s c h i l l e n d e k u n s t s c h a t t e n van d e f a m i l i e d e R i b a u c o u r t e n h e t h e l e k a s t e e l i n t e r i e u r i s gewoon p r a c h t i g . O n d e r d e v e l e g e s c h i e d k u n d i g e merkwaardigheden d i e h e t k u n s t p a t r i m o n i u m v a n d e Heren v a n R i b a u c o u r t uitmaken, v e r m e l d e n we v o o r a l v i e r g r o t e s c h i l d e r i j e n d i e een e c h t e d o k u m e n t a i r e w a a r d e b e z i t t e n . O p d e z e s c h i l d e r i j e n bemerken w e o . a . d e k a s t e l e n v a n L a a r n e , Te r v u r e n e n D u i s burg. De twee l a a t s t e burchten waren d e s t i j d s eigendom van de g r a v e n v a n R i b a u c o u r t .

Het k a s t e e l v a n P e r k i s p r i v a a t b e z i t e n n o r m a a l n i e t t e b e z o e k e n . Soms s t e l t g r a a f D a n i e l d e R i b a u c o u r t e c h t e r z i j n k a s t e e l open v o o r b e l a n g s t e l l e n d e n d i e dan i n k l e i n e groepjes d o o r h e m z e l f worden r o n d g e l e i d . .

DE DRY TOREN Twee v a n o n z e g r o o t s t e s c h i l d e r s z o c h t e n , o m d e n o d i g e rust t e vinden en i n s p i r a t i e op t e doen, a l s v e r b l i j f p l a a t s dezelfde Brabantse s t r e e k o p . D e e e r s t e , P i e t e r Pauwel Rubens, b e t r o k i n 1 6 3 5 h e t S t e e n t e E l e w i j t ; d e t w e e d e , D a v i d Te n i e r s de J o n g e , i n s t a l l e e r d e z i c h o p h e t k a s t e e l D r i e To r e n s t e P e r k . D a t b r a c h t n a t u u r l i j k mee d a t a n d e r e s c h i l d e r s z i c h i n de s c h a d u w v a n d i t b e r o e m d e d u o g i n g e n v e s t i g e n ; e e r s t i n d i e v a n R u b e n s , n a d i e n i n d i e v a n Te n i e r s : V a n D i j o k , J o r daens, V a n T u l d e n , d e g e b r o e d e r S e g h e r s , e n v e l e a n d e r e n .

Het k a s t e e l d e D r i e To r e n s b e v i n d t z i c h i n h e t z u i den v a n d e g e m e e n t e P e r k , o p 1 k m v a n d e k e r k , a a n d e H u i n h o v e n s t r a a t . O o r s p r o n k e l i j k h e e t t e d i t kompleks " Hoenenhove " i n 11 7 9 s c h r e e f men " H u g h e h o v e " , w a t v a n h e t Germaanse " Hugan H o f a " ( = b o e r d e r i j v a n Hugo ) w e r d a f g e l e i d . H e t was e e n g r o t e h o e v e , o m g e v e n d o o r s t a l l i n g e n , b o o m g a a r d e n , akkers, weiden en g r a c h t e n , d i e een geheel uitmaakten van 35 b u n d e r s . Om e r h e t u i t z i c h t v a n e e n f e o d a a l h o f a a n t e geven, w e r d e n o p d r i e v a n d e hoevegebouwen t o r e n s o p g e r i c h t , z o d a t e r r e e d s i n 1 5 9 2 s p r a k e w a s v a n d e " D r y e To r r e n s " .

Opeen g r o t e g r a v u r e v a n L e B a s , d a t e e n Vlaams f e e s t v o o r s t e l t , n a a r e e n d o e k v a n Te n i e r s , k r i j g t men e e n p r e cies b e e l d van d i t k a s t e e l z o a l s h e t e r v r o e g e r u i t z a g . Va n daag d e d a g z i j n e c h t e r d e z e t o r e n s v e r d w e n e n ; e r b e s t a a n nog w e l e n k e l e g e b o u w e n , m a a r d e z e z i j n z o n d e r n o e m e n s w a a r dig belang.

David Te n i e r s I I b e h o o r d e t o t e e n f a m i l i e d i e v a n o r i - 160 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 160

gine v a n A t h a f k o m s t i g was. H i j werd t e Antwerpen geboren i n 1610. Z i j n v a d e r , D a v i d Te n i e r s I , g e z e g d " d e Oude " , s c h i l derde e v e n e e n s d o r p s t a f e r e l e n i n h e t z e l f d e g e n r e a l s z i j n zoon d a t l a t e r o o k z o u d o e n . N a s t u d i e s b i j R u b e n s k r e e g D a v i d I I u i t g e b r e i d e r e l a t i e s i n d e s c h i l d e r s w e r e l d . Wa n n e e r één v a n R u b e n s ° m e d e w e r k e r s , J a n B r u e g e l d e F l u w e l e n , i n 1 6 2 5 o v e r l e e d w e r d Rubens a a n g e s t e l d a l s v o o g d o v e r d i e n s m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n . To e n é é n h u n n e r , A n n a , _geboren i n 1 6 2 0 , o p 22 j u l i 1 6 3 7 t e A n t w e r p e n i n h e t h u w e l i j k t r a d m e t D a v i d T e n i e r s I I was Rubens v a n z e l f s p r e k e n d h a a r g e t u i g e . E n t o e n D a v i d Te n i e r s I I I , z o o n v a n D a v i d I I e n A n n a B r u e g e l , o p 1 0 j u l i 1638 gedoopt werd i n de Antwerpse S t . - Jakobskerk, mocht R u b e n s t w e e d e e c h t g e n o t e , H e l e n a F o u r m e n t , d e d o p e l i n g boven de doopvont houden.

D a v i d Te n i e r s I I bewoonde e e n m o o i h u i s i n d e s t a d B r u s s e l , d a t h i j v a n d e s t a d h a d aangeboden g e k r e g e n , m a a r deze w o o n s t v o l s t o n d n i e t v o o r h e m . I n 1 6 6 3 k o c h t h i j m e t z i j n tweede vrouw I s a b e l l a de F r e n , d o c h t e r van d e s e k r e t a r i s v a n d e Raad v a n B r a b a n t , d i e h i j i n 1656 h a d gehuwd, h e t k a s t e e l D e D r y To r e n v a n d e r i d d e r - d i p l o m a a t J a n B a p t i s t de B r o e c k h o v e n d e B e r g e y c k e n z i j n e c h t g e n o t e , d e m o o i e H e l e n a F o u r m e n t , weduwe e n t w e e d e v r o u w v a n R u b e n s .

Alhoewel h i j t e P e r k een b e e t j e a f g e z o n d e r d l e e f d e v a n de " g r o t e w e r e l d " o n t v i n g h i j d a a r t o c h h o g e b e z o e k e r s , d i e z i j n t a l e n t e n kwamen b e w o n d e r e n . A a r t s h e r t o g L e o p o l d W i l l e m v a n O o s t e n r i j k benoemde h e m t o t z i j n k a m e r h e e r e n e e r ste h o f s c h i l d e r. D i e n s o p v o l g e r, Don Juan van O o s t e n r i j k , was e e n a n d e r e b e g u n s t e l i n g v a n T e n i e r s , d i e z e l f s z i j n l e e r l i n g w i l d e z i j n . K o n i n g i n C h r i s t i n a v a n Zweden l i e t z i c h d o o r hem p o r t r e t t e r e n e n b e l o o n d e h e m m e t e e n g o u d e n h a l s k e t t i n g ; k o n i n g P h i l i p s I V v a n S p a n j e l i e t e e n g a l e r i j bouwen w a a r i n a l l e e n w e r k e n v a n D a v i d Te n i e r s I I m o c h t e n h a n g e n : Willem I I v a n O r a n j e v e r e e r d e hem met e e n bezoek a a n z i j n kasteel, e n z .

I n 1 6 6 4 w e r d Te n i e r s d i r e k t e u r v a n d e A n t w e r p s e A k a d e mie e n h i j w e r d z e l f s i n d e a d e l l i j k e s t a n d o p g e n o m e n . H i j had e e n o u d f a m i l i e w a p e n o p g e d i e p t d a t h i j r e e d s o p d e g r a f steen i n d e k e r k v a n P e r k deed b e i t e l e n , i n d e hoop d a t h i j nog v á d r z i j n d o o d d e e r k e n n i n g e r v a n z o u b e k o m e n . H e t z o u echter z i j n zoon David I I I z i j n d i e o p 30 mei 1680 t o e s t e m ming v e r k r e e g om d i t w a p e n t e v o e r e n . D e l e u z e o n d e r a a n d i t wapenschild: " S i n e Labore n i h i l ! " b e t e k e n t : " N i e t s z o n der i n s p a n n i n g ! " .

—1 6 1 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 161

David Te n i e r s I I o v e r l e e d t e B r u s s e l o p 5 a p r i l 1 6 9 0 en l i e t v e r s c h i l l e n d e k i n d e r e n n a ; D a v i d I I I ; C o r n e l i a , d i e met z i j n b e r o e m d s t e l e e r l i n g , E r a s m u s Q u e l l i n ( 1 6 3 4 - 1 7 1 5 ) trouwde o p 1 8 o k t o b e r 1 6 6 2 ; J u s t i n u s - L e o p o l d ; M a r i a - I s a b e l l a ; e n z . D e v a d e r v a n z i j n schoonzoon, J a n Erasmus Q u e l l i n , ook E r a s m u s g e n o e m d , h e r t r o u w d e a l s w e d u w n a a r o p 2 1 n o v e m b e r 1663 m e t F r a n c i s c a d e F r e n , z u s t e r v a n Te n i e r s t w e e d e e c h t genote.

Na h e t o v e r l i j d e n v a n D a v i d Te n i e r s I I i n 1 6 9 0 b l e e f één v a n z i j n k i n d e r e n , M a r i a - I s a b e l l a , s a m e n m e t h a a r e c h t genoot J a n - F r a n s E n g r a n d h e t k a s t e e l bewonen t o t i n 1697 waarna d e k i n d e r e n Te n i e r s h e t k a s t e e l d e D r i e To r e n s m e t de h o e v e , d e l a n d e n , d e w e i d e n , b o s s e n e n v i j v e r s d i e e r v a n a f h i n g e n , v e r k o c h t e n a a n B e r n a r d I v e n s , koopman t e B r u s s e l en z i j n e c h t g e n o t e B a r b e H u y g e n s , o p 4 s e p t e m b e r 1 6 9 7 .

HET LAATHOF Het L a a t h o f i s v e r b o n d e n m e t d e D r i e To r e n s d o o r e e n schilderachtige olmendreef. Dok deze hoeve i s omringd d o o r brede g r a c h t e n v o l r i e t e n w a t e r p l a n t e n . D e o u d e t o e g a n g s poort met h e t peervormige t o r e n t j e g e e f t h a a r een e i g e n k a r a k t e r. A l s h e r e n v e r b l i j f bestond h e t reeds i n 1474 onder de n a a m H o f v a n R a n s t . D e o p e n b a r e w e g , d e k a r d i n a a l G o o s e n s s t r a a t , l o o p t d o o r de binnenplaats v a n deze hoeve. E r b e s t a a t een eeuwenoud r e c h t v a n d o o r g a n g , w a a r b i j d e p o o r t m o e t g e opend b l i j v e n v a n z o n s o p g a n g t o t z o n s o n d e r g a n g .

Deze p r a c h t i g e h o f s t e d e w e r d i n 1 8 1 8 bewoond d o o r d e f a m i l i e Goosens - Janssens, d i e o p 1 8 j u l i 1827 h e t l e v e n

schonken a a n P i e t e r L a m b r e c h t G o o s e n s , d e l a t e r e k a r d i n a a l Goossens.

P i e t e r - L a m b e r t u s Goosens w e r d i n 1827 g e b o r e n i n h e t L a a t h o f e n z i j n v a d e r was t o e n b u r g e m e e s t e r v a n P e r k .

H i j s t u d e a r d e v o o r p r i e s t e r e n w e r d i n 1850 g e w i j d . I n 1856 werd h i j a a n g e s t e l d a l s s e k r e t a r i s v a n h e t b i s d o m M e c h e l e n en a c h t e r a f a l s G r o o t - V i k a r i s v a n h e t a a r t s b i s d o m . I n 1 8 8 3 werd h i j h u l p b i s s c h o p v a n Namen e n z e s w e k e n l a t e r nam M g r. , Goosens, w e g e n s h e t o v e r l i j d e n v a n d e h u i d i g e b i s s c h o p , d e z e funktie o v e r.

Op 2 9 s e p t e m b e r 1 8 8 3 o v e r l e e d k a r d i n a a l D e s c h a m p s , e n de z o o n v a n d e P e r k s e b u r g e m e e s t e r w e r d benoemd t o t a a r t s bisschop, l a t e r t o t k a r d i n a a l . H i j o v e r l e e d op 25 j a n u a r i —1 6 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 162

1906 e n z i j n s t o f f e l i j k o v e r s c h o t werd t e P e r k b i j g e z e t .

L a t e r, t o e n z i j n o p v o l g e r k a r d i n a a l M e r c i e r, bekomen had d a t de Mechelse a a r t s b i s s c h o p p e n o n d e r h e t a l t a a r v a n S t . -Rombouts mochten begraven worden, w e r d h e t l i c h a a m van k a r d i naal Goossens t e r u g n a a r Mechelen g e v o e r d . Een g r a f s c h r i f t i n d e s a k r i s t i e v a n d e k e r k v a n P e r k i s h e t e n i g e aandenken dat e r o v e r b l i j f t v a n hem i n d e gemeente.

Paul A r r e n BRONNEN: A. W a u t e r s : " H i s t o i r e d e s E n v i r o n s d e B r u x e l l e s Tome I 1 8 8 5 - b l z . 6 8 9

It

J. L a u w e r s : " P e r k , h e t k l e i n e d o r p v a n d e g r o t e Te n i e r s " 1 9 6 6 J. L a u w e r s : " P e r k , w a a r D a v i d Te n i e r s l e e f d e e n werkte " - Vlaamse To e r i s t i s c h e B i b l i o t h e e k maandschrift a p r i l 1970 A. C o s y n : " A u b e a u P a y s d e R u b e n s e t d e T e n i e r s - E l e w y t - P e u t h y - Eppeghem - P e r c k - B e r g h 192,3

II

J. Lauwers: " H e t K a s t e e l v a n Perk " i n " Brabant " Tw e e m a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t v a n d e To e r i s t i s c h e Federatie Brabant - 1970 - n r . 2 - b l z . 6 L. V a n S t e e n w i n k e l : " T e P e r k r e i k e n t o e r i s m e e n f o l k l o r e e l k a a r de hand " i n " De A u t o t o e r i s t " 1 4 augustus. 1975 - b l z . 7 1 5 A. C o s y n : " S i t e s B r a b a n ç o n s " s . d .

-

blz. 7

de C a n t i l l o n : " V e r m a k e l y k h e d e n v a n B r a b a n t e n d e s zelfs onderhoorige Landen " 1770 - d e e l I blz. 147 E. P o u m o n : " L e s C h â t e a u x d u B r a b a n t " 1 9 4 9 - b l z .

40 + P l a n c h e 2 2 De C l o e t : " C h â t e u a x e t M o n u m e n t s d e s P a y s - B a s s . d . - To m e I I - b l z . 3 9 B. P é l e m a n : " K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n " d e e l I I I blz. 76 - 163 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 163

C. B e a u n e : " A n n u a i r e d e s C h â t e a u x d e B e l g i q u e " é d i t i o n 1899 - b l z . 1 4 9 J . V a n O v e r s t r a e t e n : " VA B - G i d s v o o r V l a a n d e r e n " " 1966 - b l z . 6 3 8 G.H. D u m o n t : " ' B u r c h t e n e n K a s t e l e n v a n B e l g i ë H i s t o r i a d e e l 8 - 1977 - b l z . 4 2 E. D e S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g W o o r d e n boek d e r B e l g i s c h e Gemeenten " 1 9 3 9 - d e e l I blz. 356 ; d e e l I I - b l z . 1070 Baron d e T r o o s t e m b e r g h : " Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s d e N o b l e s s e d e s F a m i l l e s B e l g e s " 1 9 1 3 - To m e I blz. 127 Baron d e Ryckman d e B e t z & b u r g g r a a f d e Jonghe d ' A r d o y e : " R e c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s de N o b l e s s e d e s F a m i l l e s B e l g e s " 1 9 1 4 - 1 9 4 8 blz. 73 e.a.

- 164 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 164

l'IF,N7'SIN BE L G I S C H — C H I N A

1 9 0 2

- 1 929

ALGEMEEN Wij z i j n n o o i t e e n z e e v a r e n d v o l k geweest z o a l s d e o n s omringende g r o t e k o l o n i s a t o r s , d i e r e e d s v a n a f d e XVde e e u w de w e r e l d z e e ë n b e v a r e n o p z o e k n a a r w i n g e w e s t e n . M a a r e e n s een o n a f h a n k e l i j k e s t a a t z u l l e n w e a a r d i g o n s b e s t d o e n o m de g r o t e n d e l o e f a f t e s t e k e n . I . n 1 8 3 1 t r a c h t e n w e J a v a van d e N e d e r l a n d s e r e g e r i n g a f h a n d i g t e m a k e n . Z o n d e r s u k ses u i t e r a a r d . I n 1 8 4 1 s t e e k t d e k o t t e r M a r i e - L o u i s e m e t e n k e l e h o n d e r d e n l a n d g e n o t e n d e Oceaan o v e r o m i n G u a t e m a l a een k o l o n i e t e s t i c h t e n . M a a r h e t o p z e t m i s l u k t . O o k o p A b e s s i n i ë l a a t L e o p o l d I z i j n b l i k k e n v a l l e n . Wa n n e e r u i t e i n d e l i j k d e Negus v a n d a t l a n d e e n p r o v i n c i e t e r b e s c h i k king s t e l t (1845) i s de Kabinetsraad n i e t meer g e i n t e r e s seerd e n b l i j v e n o o k a l d e z e i n s p a n n i n g e n e e n d o o i e l e t t e r .

1875 i s u i t e i n d e l i j k d e s t a r t v a n h e t g r o t e C o n g o w e r k , w a a r v a n i e d e r e e n d e g e s c h i e d e n i s genoegzaam k e n t o p dat e r geen n a d e r e beschouwingen d i e n e n aan g e w i j d . M e t d e Eerste We r e l d o o r l o g b e z e t t e n we w e l i s w a a r een g r o o t g e b i e d : Ta n g a n y k a , d o c h m o e t e n h e t i n 1 9 1 9 a a n E n g e l a n d a f s t a a n . I n r u i l ontvangen we d e k l e i n e maar d i c h t b e v o l k t e vorstendomm e t j e Ruanda - U r u n d i . D a t i s d a n a l l e s w a t w e v e r d e r n o g i n A f r i k a z u l l e n b e m a c h t i g e n . I n 1 9 6 0 v e r l i e z e n we Congo e n i n 1 9 6 2 Ruanda - U r u n d i .

Er b l i j f t n o g d e z u i d p o o l m e t a n n o 1 8 9 8 - 1 8 9 9 d e overwintering van Adrien de Gerlache en de ontdekking van Dancoland e n d e e i l a n d e n A n t w e r p e n , B r a b a n t e n L u i k . T e z i j ner e e r w o r d t d e D r a k e Passage i n B e l g i c a - z e e omgedoopt, maar d o o r d e E n g e l s e n n i e t e r k e n d e n d a a r o m b l i j f t men m a a r Drake P a s s a g e s c h r i j v e n . I n 1 9 5 8 s t o o m t a l w e e r e e n d e G e r lache n a a r d e Z u i d p o o l , v e s t i g t e r een b a s i s e n maakt h e t m o g e l i j k t w e e b e r g k e t e n s a l s o n t d e k k i n g e n o p o n z e naam t e schrijven: d e Belgica- en Fabiolabergen. Maar e r i s voor d a t soort werk n o o i t g e l d i n de staatskas.

- 165 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 165

De v o l g e n d e e x p e d i t i e s m o e t e n g e k o p p e l d w o r d e n a a n buitenlandse. Met h e t echte Belgische exploratiewerk i s het a n n o 1965 v o o r g o e d gedaan.

NAAR C H I N A 1 8 4 5

-

1902

Doch m e t d i t k o r t e o v e r z i c h t v a n e n k e l e o n z e r k o l o n i a l e p r e s t a t i e s v e r g e t e n we e e n g e b i e d , w a a r v a n o n g e t w i j f e l d h e t overgrote deel van onze bevolking z e l f s n i e t eens het b e s t a a n h e e f t v e r m o e d : d e T i e n t s i n - c o n c e s s i e . I n d e r daad n a a s t C o n g o , R u a n d a , U r u n d i e n A n t a c t î c a , h e b b e n w e ook, 2 7 j a a r l a n g e e n C h i n e e s g e b i e d b e h e e r d . N i e t h e l e maal z o a l s H o n g - K o n g e n o o k n i e t z o g r o o t , d o c h b e l a n g r i j k genoeg o m e r e n i g e w o o r d e n a a n t e w i j d e n . O p s p e k t a k u l a i r e w i j z e e n met g r o t e middelen z i j n we i n i e d e r g e v a l n i e t i n h e t b e z i t gekomen v a n d i t s t u k j e g r o n d .

I n t e g e n d e e l . We h e b b e n s t e e d s gewoon i n h e t v a a r w a t e r v a n d e g r o t e mogendheden g e z e t e n , d e k a t u i t d e boom gekeken e n d e k a s t a n j e s d o o r h e n u i t v u u r l a t e n h a l e n . I n derdaad w a r e n d e E n g e l s e n e n F r a n s e n r e e d s t a m e l i j k v r o e g met h a n d e l d r i j v e n o p C h i n a b e z i g . N i e t z o n d e r m o e i l i j k h e den. W a n t d e C h i n e z e n w a r e n z e e r o n w i l l i g om h u n h a v e n s v o o r d e z e v r e e m d e l i n g e n o p e n t e s t e l l e n . E r kwamen g e d u r i g o o r l o g e n a a n t e p a s o m é é n e n k e l e o f soms t w e e h a v e n t j e s open t e k r i j g e n , o m t e k o p e n o f t e v e r k o p e n , e n z .

Een e e r s t e B e l g i s c h e k a n s k o m t n a d e O p i u m o o r l o g , d o o r E n g e l a n d g e v o e r d m e t g r o t e m i d d e l e n om z i j n C h i n e s e opiummarkt v r i j t e h o u d e n . H e t r e s u l t a a t w a s e e n v o o r C h i na o n t e r e n d v e r d r a g w a a r b i j h e t v e r p l i c h t w a s v i j f g r o t e havens o p e n t e s t e l l e n , d i p l o m a t i e k e b e t r e k k i n g e n t e o n d e r houden, c o n s u l a t e n t e o p e n e n , o o r l o g s s c h a t t i n g t e b e t a l e n enz. H e t i s e e n d e r e e r s t e d e r zogenaamde " O n g e l i j k e V e r dragen " , d i e e v e n w e l n o g h e t m e e s t R u s l a n d z o u d e n t e n g o e de k o m e n .

In d i t g e v a l e n deze p e r i o d e - 1841 - i s C h i n a e e n zeer zwakke n a t i e met e e n z e e r decadent k e i z e r l i j k h o f . I e d e r e e n , i n h e t b i j z o n d e r d e E u r o p e s e mogendheden, p r o f i t e ren e r r u i m s c h o o t s v a n . E n g e l a n d t e k e n t h e t N a n k i n - v e r d r a g van 1 8 4 1 , F r a n k r i j k v o l g t i n 1 8 4 4 e v e n a l s d e V e r e n i g d e S t a ten. De v i e r d e i n de r i j i s B e l g i ë , d a t b i j verdrag van 25 j u l i 1845 van d e z e l f d e Chinese Rijkskommissaris d i e ook a l le andere verdragen had o p g e s t e l d , K i - Y i n g , a l l e kommerciële e n c o n s u l a i r e v o o r d e l e n bekomt d i e o o k r e e d s aan Enge- 166

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 166

l a n d , F r a n k r i j k e n d e USA w a r e n v e r l e e n d . H i e r u i t r e s u l t e e r t d a t we voortaan v r i j h a n d e l kunnen d r i j v e n i n de h a vens C a n t o n , N i n g - P o , A m o y, F o u t c h e o u e n S h a n g a i , e n e r consuls kunnen i n s t a l l e r e n . De v r i j e u i t o e f e n i n g van d e Christen godsdienst wordt gegarandeerd.

Doch p r e c i e s o m d a t d e C h i n e s e r e g e r i n g d i t l a a t s t e in werkelijkheid n i e t respekteert en missionarissen l a a t vervolgen en bovendien de Engelsen ( v o o r a l ) i n hun o v e rigens v e r d e r f e l i j k e maar winstgevende opiumhandel worden tegengewerkt d o o r d e Chinese a u t o r i t e i t e n , k o m t e r a l w e e r h e r r i e van. F r a n k r i j k en Engeland v e r k l a r e n o p 3 maart 1857 d e o o r l o g . E e n gemengd e s k a d e r k o m t C a n t o n b o m b a r d e ren. Gevolg i s h e t v e r d r a g van T i e n t s i n d a t o n m i d d e l l i j k daarop d o o r g e e n e n k e l e p a r t i j w o r d t n e g e l e e f d . G e v o l g i s een n i e u w e F r a n s - B r i t s e e x p e d i t i e v a n 1 6 . 0 0 0 m a n , d i e de f o r t e n v a n Ta - K u e n T i e n t s i n komen i n n e m e n . O p 1 3 o k tober 1860 v a l l e n de g e a l l i e e r d e n Peking binnen e n s t e k e n het K e i z e r l i j k z o m e r p a l e i s i n b r a n d , p l u n d e r e n d e s t a d .

De k e i z e r g a a t h i e r d o o r w e l i s w a a r d o o r d e k n i e ĂŤ n d o c h m e t d i t f e i t hebben d e Europeanen o o k hun b i j n a a m v a n " b a r b a ren " v e r d i e n d . M e t d e d a a r o p v o l g e n d e v e r d r a g e n , w a a r b i j Rusland o n d e r m e e r h e t t h a n s z o b e t w i s t e O u s s o u r i - t e r r i torium v e r k r i j g t komt ook weer de honger op b i j k l e i n e Europese n a t i e s . B e l g i ĂŤ i s e r u i t e r a a r d o o k b i j . I n 1 8 6 7 komt e r e e n v e r d r a g t o t s t a n d w a a r b i j w e e v e n e e n s g e b r u i k mogen maken v a n d e v a a r t o p d e B l a u w e r i v i e r e n e e n d i p l o m a t i e k v e r t e g e n w o o r d i g e r t e P e k i n g mogen a c c r e d i t e r e n .

Het w a r e n a t u u r l i j k v e r k e e r d t e k o n k l u d e r e n d a t met d e z e s l i e r t v e r d r a g e n a l l e m o e i l i j k h e d e n z o u d e n v e r dwenen z i j n . W e l i n t e g e n d e e l i s d i t n o g m a a r e e n b e g i n . E r komen i n t e r n e o p s t a n d e n z o a l s t e T a i - P i n g ; d e m o o r d o p 2 0 Franse m i s s i o n a r i s s e n , d e F r a n s e - C h i n e s e o o r l o g , n a d e moord o p d e F r a n s e k o n s u l M a r g a r y ( 1 8 7 5 ) ; d e C h i n e e s - J a panse o o r l o g ( 1 8 6 6 - 1 9 1 2 ) . V o o r a l d e z e l a a t s t e o o r l o g d i e d u i d e l i j k de technische achterstand van China aantoont z a l v o l k o n s e k w e n t i e s z i j n v o o r d e E u r o p e s e mogenheden. D e Japanners b e z e t t e n e e n g r o o t d e e l v a n h e t C h i n e e s g r o n d g e bied: Mandchoerije, Formosa, P o r t - A r t h u r, Wai-Hai-Wei, enz. H e t i s a l l e m a a l d e s a s t r e u s v o o r P e k i n g d a t z i c h v e r p l i c h t z i e t d e Vrede van Shimonoseki t e t e k e n e n ( 1 7 . 4 . 1 8 9 5 ) , w a a r b i j e n k e l e t e r r i t o r i a i n Japanse handen o v e r g a a n , r e u s achtige oorlogsschattingen dienen betaald en een Handels- 167 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 167

verdrag met Japan moet onderschreven worden.

Het b e s e f a l l e e n v a n d e z o d u i d e l i j k e m i l i t a i r e zwakte v a n h e t G e l e R i j k d o e t d e E u r o p e s e mogendheden z o n der d r a l e n s p r i n g e n n a a r a l datgene i n China waar z e h e t meest n a a r h e b b e n v e r l a n g d . O n d e r e e n h e l e r e e k s v o o r w e n d s e l s b e k o m t D u i t s l a n d h e t P a c h t g e b i e d v a n K i a o c h o w, R u s land h e t p a c h t g e b i e d P o r t - A r t h u r , F r a n k r i j k h e t p a c h t g e bied Koang-tcheou-wan ( f o r t B r y a r d ) , Engeland h e t p a c h t g e bied W e i - h a i - w e i , n a r e e d s i n h e t b e z i t t e z i j n v a n HongKong. T e n s l o t t e w o r d t S h a n g h a i i n t w e e c o n c e s s i e s v e r d e e l d : e e n i n t e r n a t i o n a l e e n e e n F r a n s e c o n c e s s i e . We z i j n 1898.

COMPTOIRS E N C H I N E 1 6 . 8 . 1 9 0 2

-

11 . 1 2 . 1 9 1 2

We z i j n 1 8 9 4 i n S h a n g h a i . D e s t a d i s n o g n i e t i n Concessies v e r d e e l d , d o c h e r z i j n w e l d e n o d i g e z a k e n l u i , en d e n o d i g e c o n s u l s o m z e t e h e l p e n . O o k B e l g i ë h e e f t e r z i j n C o n s u l e n z i j n h a n d e l s v e r t e g e n w o o r d i g e r s : d e SA d e s C o m p t o i r s en C h i n e .

De h a n d e l s r e l a t i e s z i j n e v e n w e l n i e t z o s c h i t t e rend. D a t b l i j k t r e e d s u i t w a t onze v i c e - c o n s u l a a n B r u s sel meedeelt: " Ta l r i j k e B e l g i s c h e p r o d u k t e n , s c h r i j f t h i j , worden h i e r i n C h i n a i n g e v o e r d d o o r D u i t s e e n E n g e l s e s c h e pen e n z i j w o r d e n h i e r a l s D u i t s e e n E n g e l s e w a r e n v e r k o c h t .

En w a n n e e r d e C h i n e z e n g e w e z e n w o r d t o p h e t f e i t d a t z e e i g e n l i j k Belgische goedereninkopen, dan w i l l e n z e e r n i e t meer v a n w e t e n ! H o e k u n n e n z i c h d e z e o o s t e r l i n g e n o o k maar e n i g i d e e v o r m e n v a n e e n l a n d , w a a r v a n z e n o o i t é é n enkel s c h i p hebben g e z i e n ? " . I n d e r d a a d we hadden n i e t eens s c h e p e n o m o n z e w a r e n t e v e r v o e r e n . M a a r e r w o r d t a a n verholpen. De C.M.B. w o r d t o p g e r i c h t . E n z i e d a a r gaan we.

Maar h e t i s i n h e t l i c h t d e r g e b e u r t e n i s s e n v a n 1898 n i e t m e e r m o g e l i j k m e t m i n d e r w a a r d i g e v o o r d e l e n i n China t e m o e t e n b l i j v e n w e r k e n . D u s n e e m t d e m a a t s c h a p p i j Comptoirs e n C h i n e een i n i t i a t i e f d a t v r u c h t e n z a l a f w e r pen. O p 1 6 a u g u s t u s 1 9 0 2 w o r d t o p h e t B e l g i s c h C o n s u l a a t te Ti e n t s i e n een verdrag ondertekend d o o r e n e r z i j d s de v e r t e g e n w o o r d i g e r d e r C h i n e s e r e g e r î n g , C h i e n - Yu n g e n a n d e r z i j d s door de d i r e k t e u r van de S.A. d e s Comptoirs en Chine, de h e e r F e r d i n a n d L e m k e . D i t v e r d r a g i s s l e c h t s d e b e v e s t i ging van een voorafgaand akkoord g e s l o t e n 6 f e b r u a r i 1902 door o n z e h e e r K e t e l s , v i c e - c o n s u l t e T i e n t s i n e n d e h e r e n - 168

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 168

van T i e n t s i n : C h a n g e n H o - C h i e n .

Hierbij wordt aan de Comptoirs en Chine een grond overgemaakt m e t e e u w i g d u r e n d g e n o t , d i e g e l e g e n i s o o s t waarts v a n d e P e i -Ho, i n z u i d e l i j k T i e n t s i n . De eigendomst i t e l s v a n t e r r e i n e n e n eigendommen w o r d e n a a n d e h e e r L e m ke o v e r g e m a a k t i n r u i l v o o r d e b e t a l i n g v a n 4 5 . 0 0 0 t a ë l s o f t e 137.250 toenmalige f r a n k e n . De overeenkomst v e r m e l d t tevens d a t e e n d e e l d e r gronden nog eigendom i s v a n D u i t s e onderdanen e n d a t d e C o m p t o i r s e n C h i n e m e t d e z e z e l f m o e t afspreken om e r v a n i n h e t b e z i t t e komen.

Hoewel b e s t u u r d e r v a n e e n H a n d e l s v e n n o o t s c h a p f u n g e e r t d e h e e r Lemke i n d i t g e v a l t e v e n s a l s v e r t e g e n w o o r d i g e r d e r Belgische r e g e r i n g , t e n b e w i j z e waarvan d e a k t e ook t e l e e n d w o r d t d o o r d e V i c e - c o n s u l e n g e l e g a l i s e e r d d o o r de A l g e m e n e S e k r e t a r i s v a n o n s M i n i s t e r i e v a n B u i t e n l a n d s e Zaken, b a r o n v a n d e r E l s t .

CONCESSION B E L G E D E T I E N T S I N — 1 1 . 1 2 . 1 9 1 2 - 3 1 . 8 . 1 9 2 9 In a f w a c h t i n g d a t d e B e l g i s c h e r e g e r i n g deze c o n cessie, waarvan aan h e t einde van d i t a r t i k e l een b e s c h r i j ving v o l g t , z a l overgedragen worden aan d e S . A . d e l a Concession Belge de T i e n t s i n , b l i j f t d e Comptoirs e n Chine h e t gebied beheren e n een z e k e r e i n f r a s t r u k t u u r t e geven d i e n u t t i g n o o d z a k e l i j k i s v o o r onze handel met China. D i e o v e r d r a c h t g e b e u r t b i j d e a k t e v a n 11 d e c e m b e r 1 9 1 2 . E n e r z i j d s i s e r de m i n i s t e r van Buitenlandse Zaken Davignon, a n d e r z i j d s i s e r d e h e e r R a o u l Wa r o c q u é , a f g e v a a r d i g d B e heerder v a n d e Charbonnages d e Mariemont e t Bascoup.

Deze m a a t s c h a p p i j w o r d t h i e r d o o r g e m a c h t i g d g r o n -

den t e kopen e n verkopen. Z e mag o o k t a k s e n h e f f e n , d o c h dient de t a r i e v e n e e r s t aan Brussel voor t e leggen. De m a a t s c h a p p i j k a n bouwen e n v e r b o u w e n , d o c h h e e f t h i e r v o o r telkens de instemming van de Belgische M u n i c i p a l i t e i t ( l o kaal b e s t u u r ) n o d i g . Deze l a a t s t e k a n t e n s l o t t e w e e r d o o r Brussel o p d e v i n g e r s g e t i k t worden. I n i e d e r g e v a l l i g t het b e s t u u r b i j d e m i n i s t e r v a n B u i t e n l a n d s e Zaken, w i e n s bevoegdheid i n d e C o n c e s s i e w o r d t u i t g e o e f e n d d o o r o n z e Consul a l d a a r . D e z e h e e f t t e v e n s r e c h t s b e v o e g d h e d e n o p personen e n g o e d e r e n .

Overigens i s d e macht d e r B e l g i s c h e r e g e r i n g g e -

bonden aan z e k e r e b e l o f t e n neergelegd i n h e t v e r d r a g met —1 6 9 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 169

China. H i e r t o e behoren o n d e r meer h e t r e s p e c t e r e n v a n d e Chinese b e g r a a f p l a a t s e n , d e w a t e r v o o r z i e n i n g a a n d e i n w o n e r s , h e t bouwen v a n e e n k a a i m u u r v o o r d e b e w o n e r s v a n Ta- K u .

To t s t a n d g e k o m e n i n e e n w o e l i g e p e r i o d e z a l d e C o n s e s s i e e v e n w e l n i e t d i e v r u c h t e n a f w e r p e n d i e men e r v a n verhoopt h a d . E r worden w e l e e n ganse r e e k s n u t t i g e werken uitgevoerd op h e t Concessie-gebied doch b i j z o n d e r render e n d i s h e t w e l n i e t . We z i j n i n T i e n t s i n o v e r i g e n s n i e t alleen. N o o r d e l i j k en o o s t e l i j k van ons l i g g e n nog Franse, Russische, D u i t s e e n Engelse c o n c e s s i e s . D a t b e t e k e n t a l r e e d s g e v o e l i g e k o n k u r r e n t i e d o o r mogendheden d i e m a t e r i eel b e t e r b e s l a g e n i n d e wedren komen. E r is b o v e n d i e n w e i nig b e l a n g s t e l l i n g v o o r h e t verworven gebied, i n B e l g i ë z e l f . De E e r s t e Wereldoorlog i s d a a r n i e t vreemd a a n . I n 1919 h e e f t o n s l a n d w e l a n d e r e z a k e n o m h e t h o o f d d a n e e n twintigduizend kilometer verderopliggende concessie i n l e ven t e h o u d e n . Z o d a a l t s t i l a a n h e t a n i m o d a t e r v o o r d e oorlog w é l was geweest.

Ook i n C h i n a i s h e t n i e t m e e r z o a l s v r o e g e r . O p het o g e n b l i k d a t Davignon d e c o n c e s s i e o v e r g e e f t a a n d e g e lijknamige maatschappij i s China reeds een j a a r l a n g geen k e i z e r r i j k m e e r. D e r e p u b l i e k h e e f t z i c h g e i n s t a l l e e r d .

Maar n i e t i e d e r e e n n e e m t d a t . E r k o m t d e d i c t a t u u r v a n Yuan S h i h - K a i , h i e r n a d e A n a r c h i e e n t e n s l o t t e S u n - Ya t - S e n met d e K w o m i n g t a n . C h i n a w o r d t s t e r k e r . V o o r a l A m e r i k a i n teresseert e r z i c h t e n zeerste v o o r. H e t koopt en verkoopt, v o o r a l wapens. Z o k a n d e Kwomingtan d e opstanden o n d e r d r u k ken e n e e n s t e r k r e g i m e v e s t i g e n . R o n d d e j a r e n 1 9 2 0 - 1 9 3 0 s t a a t h e t s t e r k genoeg om d e t e r u g g a v e d e r c o n c e s s i e s v o o r t e s t e l l e n . D a a r s t e k e n t r o u w e n s d e Ve r e n i g d e S t a t e n a c h t e r , d i e a l s e n i g e mogenheid géén c o n c e s s i e hebben, d e m a c h t s p o s i t i e d e r mogenheden v r e z e n d i e w è l c o n c e s s i e s h e b b e n ( e n d u s een v a s t e v o e t i n h e t C h i n e s e h u i s h e b b e n ) e n v o o r a l h e t monopolie i n d e g r o t e havens w i l l e n t e n i e t d o e n .

Maar v o o r d e e e r s t e k e e r i n d e g e s c h i e d e n i s d e r b e t r e k k i n g e n v a n C h i n a m e t d e W e s t e r s e mogenheden w o r d e n e r vanaf 1924 verdragen g e s l o t e n d i e v o o r China v o o r d e l i g u i t v a l l e n . E r komt een v e r d r a g met Rusland, m e t D u i t s l a n d , m e t Engeland, d a t z i j n W e i - h a i - W e i c o n c e s s i e o p g e e f t , m e t F r a n k r i j k i n verband met I n d o c h i n a e n . . . m e t B e l g i ë op 31 a u g u s tus 1929, w a a r b i j w i j onze concessie aan China teruggeven.

- 170

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 170

Er z i j n o p d a t s t u k j e B e l g i s c h e g r o n d g e e n r o e m r u c h t e d a d e n gepleegd o f wereldschokkende g e b e u r t e n i s s e n p l a a t s g e g r e p e n .

Maar w e z i j n e r 2 7 j a a r l a n g g e b l e v e n e n h e b b e n o n z e s t e m p e l gedrukt o p d a t d e e l van d e s t a d T i e n t s i n . W i j hebben t e n s l o t t e o n z e naam g e s c h r e v e n i n d e g e s c h i e d e n i s v a n d a t g r o t e l a n d en d e b l a d z i j d e a a n B e l g i ë g e w i j d i s i n i e d e r g e v a l v l e k k e loos, w a t van meest a l l e andere n a t i e s i n d e z e l f d e omstandigheden a l d a a r v e r t e g e n w o o r d i g d i n d i e p e r i o d e n i e t k a n g e z e g d worden.

L I G G I N G . EN. U I T Z I C H T. V A N D E C O N C E S S I E Zoals w e l n i e t z a l verbazen reppen onze g e s c h i e d e n i s boeken, h o e g e s p e c i a l i s e e r d z e o o k mogen z i j n , o v e r h e e l d e ze T i e n t s i n - k o l o n i s a t i e n o g m e t g e e n h a l f w o o r d . H e t i s u i t e r aard d a n k z i j F r a n s e g e s c h i e d e n i s b o e k e n , d a t h e t m o g e l i j k i s hier een geschiedenis van t e s c h r i j v e n en een z e e r rudiment a i r e b e s c h r i j v i n g t e geven van wat deze concessie p r e c i e s was.

Ze i s g e l e g e n l a n g s h e e n d e o o s t e l i j k e o e v e r v a n d e Pei-Ho ( W i t t e R i v i e r ) , b e g r e n s d i n h e t n o o r d w e s t e n d o o r d e Russische c o n c e s s i e , i n h e t westen e n z u i d e n d o o r d e s t a d s vesting ( z i e kaart ) .

In 1902 i s T i e n t s i n een z e e r b e l a n g r i j k e s t a d met 750.000 i n w o n e r s e n d e b e l a n g r i j k s t e b e v o o r r a d i n g s h a v e n v a n Peking. E r i s bovendien een r e s i d e n t i e van d e k e i z e r . A l l e aan E u r o p e s e l a n d e n t o e g e w e z e n c o n c e s s i e s , m e t name d e z e v a n F r a n k r i j k , Rusland e n B e l g i ë l i g g e n z u i d e l i j k van d e oude s t a d . O n z e e i g e n c o n c e s s i e i s p r e c i e s 11 6 8 m e t e r l a n g i n d e r i c h t i n g van de r i v i e r en 450 meter i n w e s t e l i j k e r i c h t i n g .

De t o t a l e o p p e r v l a k t e b e d r a a g t p r e c i e s 7 4 7 mows e n 5 0 f a n g s , doch h o e v e e l h e c t a r e o f v i e r k a n t e m e t e r d i t p r e c i e s i n h o u d t is nergens t e achterhalen.

Er b e s t a a n w e i n i g wegen e n u i t e r a a r d g e e n v e r h a r d e wegen. E e n d e r e e r s t e p r o g a m m a p u n t e n v a n d e B e l g i s c h e M u n i c i p a l i t e i t z a l dan ook h e t aanleggen van een kasseiweg z i j n .

Ook w e r k e n a a n d e r e c h t e r o e v e r v a n d e P e i - H o z i j n n o o d z a k e l i j k . H i j wordt versterkt en het grootste deel k r i j g t bovendien e e n k a a i m u u r met a a n d e w a l d e n o d i g e p a k h u i z e n .

De t w e e C h i n e s e b e g r a a f p l a a t s e n i n d e c o n c e s s i e w o r den o n a a n g e r o e r d g e l a t e n . H e t z e l f d e g e l d t v o o r d e h u i z e n v a n Chinese b e w o n e r s , w a a r v a n e v e n w e l e e n d e e l w o r d t a a n g e k o c h t .

—1 7 1 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 171

Het j u i s t e a a n t a l i n w o n e r s v a n d i t s t u k j e B e l g i ë i n C h i n a i s n i e t gekend, doch h e t z u l l e n e r wel enkele duizenden, z o niet een t i e n d u i z e n d t a l z i j n . H e t a a n t a l Belgen daarentegen bedraagt i n d e j a r e n 1920 r u i m 300 personen, d i e v o o r h e t overgrote d e e l langsheen de stroom z i j n gevestigd waar ze hun e i g e n k e r k , s c h o o l e n z i e k e n h u i s h e b b e n .

Wanneer i n 1 9 3 0 d e c o n c e s s i e d e f i n i t i e f i n h a n d e n i s overgegaan van China, v e r l a t e n meest a l l e n d e s t a d .

R. T H Y S

e� Q`� ✓

OUDE S q a

•

a

/

Q-�P•

P E

r

•

N G STATION

i eta FRHN5E

EN R U S ' t 5 c

KIAOCHOW®

CONC s :

De - e l g i s c h e Concessie te

Niel KING. �TI�ElN TS I�N�!/����///��%��RK SHRNGHHt

DE EUROPESE PACHTGEBIEDEN IN C H I N A R O N D 1 9 0 2

. . . . vim+ • 4 • � + 4t4

FRANS INDOCHINA

C A N T O N

eq0

®

HONG KONG ®

—1 7 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 172

KURSItFJE ACHTERVOLGD DOOR DE WATERDUIVEL

Wij woonden vroegen op de " Gnen4 " .

Eigentijk heette onze s t r a a t ' 4 Heh.e.nbaan, maan wend popul'ain de " Gnen " genoemd omdat de ene k a n t van de t n . a a t con de gemeente Boom behooitde en de ovenkant onder de g e meente Reet v -.et. Een beetje vendendoon h e t d de gemeente Reet op en .kesaontee'tde de pane t n a a t f z a n t vetden ouden de. gemeente N i e t . Dn .e gemeenten dut d i e Jéden een Stukje van onze M a a t bezaten en d i t venr.eaande meteen de vo.eh3e b e naming " Gren " ! D i t bracht n a t u u r t i j k ooft mee d a t en aan onze e t t a a t n o o i t i e t s wend gedaan, d e ene gemeente wou n i e t voor de andere, e n de '-s Herenbaan b t e e j tavLge t i j d een enb atmet.ij fz .a tut fa4 see weg .

Enfze.ee honderden meten van ons h u i veiiw. jdend Stond het " Pwtaptufze " . D a t wao een hoog hutis, o p de hoeft van de Herenbaan en de P o t a t t d u t n a a t , waar men tegen de z,cjgeve o een giftoot metaken nef.E?amebond had aangebracht; om -Ledeneen wanra t e maken voor een bepaalde venzefeningamaatoehapp.tj.

Behave de -tefa4t stond en een grote zwarte mars aigebeeed d i e een g r o o t zwart nege.n4ehenm openht.e .d boven twee n i e t i g e , t guu t t f es , ae4 zinnebeo 2dLge b a ehenmi.ng en meteen a P s nefJame voor d i e bepaalde venzefzentng4maatsehappíj. De p l a a t faon men a2 van ven zien en de p . a a t , fzneeg daardoor haan naam: " ' t Paraptufze " De Potaardeenaat, n a a i t h e t Pcvtap.Q.uize, waas nog een enbartme.t jfaen eufz weg dan de " Grens " e n vetbond de ' s Hertenbaan met He tegat, een gehucht van de geméente N-Leie. Deze " Potje v r t n a a t " , z o a 4 Ledeneen haar i n heit istneefzdiaeefat noemde, .2ingende z i c h t w e n de h ee Lputten door, waait op vete plaatsen de " baggenmaenz " de fa1ei t o t tegen de attr.aat hadden weggesehnaapt.

Het way ovendag a t een deoo.eaat gebied, deze 4matee, bo2otaande faaueí.we.g, met .eangi "een z i j d e een zandLtrooa voor de weinige dLe.t4en4 e n voetgangen. Pnecie4 urn de he,e4t tu/o.en ' t Panap.eufze en. Hettegat waas e n een -poonovetweg. Daar 4-tonden ende-ee 4cheetigezafzte hu-vs jeo e n een zeetig f z a e e í j e .

En dawt Mond ooft een 4ttcaa.ttantaa7n, d e enige ve tich.tí.ng 173 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 173

op die hele .tnaat, e s een baken vutah het nachte.Fi jize dui4tet. AU het l i c h t tenministe wilde branden.

Tot zover het defaon.

In een maanloze zatetdagnacht zakte Via eevi eenzaam hui waatrt4 -en nam de faotttene Potjeiutna.at, omdat i k toch a l veel te l a a t wao. Amper had i k de beschaving vetlaten en me in het ondoongtonde ijfze d u i t e n gutottt, ojy i k hoonde een geluid aehtet mij. Het leek o.6 e t ietts u i t de donFzene diepten van de kleiputten naart boven kwam, nacht naah mij toe. I k 3tond plano stok4tij.6 en mijn ogen ptiemden de du.istenn.ít i n , maaneW was n i e s .te zien. Ooft meta meen t e honen, zodat i k , weinig genus tg eto teld weliswaar, toch v ett.det ging.

Maan plotseling wcts e t ween een geluid achten mijt h e t geluid van een metaeen ketting die oven de karo4eien sleepte.

En prompt Mond i k ween 4 t i l , Schuw aehtenomizijizend, maan daar b l e u allen wéét dood3tít. Van inbeelding faon geen 3pnafze z i j n , h e t geeuid had i k met zeaenheid gehoond, maak dat wct n u vettotomd. I k £Lep voorzichtig enkele 44tctppen a.ehtenwaants, draaide me toen om en t a p t e voorn, veel vluggen dan i k dat daarvoor had gedaan.

En ween was daar dat akelige geluid van de telepanda ketting die mij achternazat. Neen, d a t wu geen grapje meen, dat was minsten e e n waterduivel, de K l o d d e " mí33chien, die zich datafat op mij zou gaan zetomen.

Hijgend blee4 i k astaan maan hoonde buiten de eigen houtende ademhaling niets meet. Iia faon rota niets warvtnemen, geen ketting, geen wezen dat mij bedreigde, niets I Mi - ch-fen wa-s i k n i e t zo etag nuehtan geweeot b i j het i n -laan van de Potje 'c 't.aa-, maak dat was i k nu wel. Voors handend pro cent !

Ik .liep plots vetden en de {zetting izletote op de fact-Len, onrnidde eti jk achten mij. M i j n Zichte dna4 ging v l u g oven i n een wilde galop, maats het mocht v l e t baten, h e t wezen met de ketting galoppeerde even hand achten mij aan.

AP�seen 4tormwind vloog i k oven de 3pootaweg en zag d i nekt het Weddende l i c h t van het kleine kaÇeetje. Vaan wanen. me.v4en! D a a r wao veiligheid Ik v i e l lettexe i j k met de deun i n hui3 , d to nd dineat binnen i n de gelagzaal, met de tug tegen de gesloten deun.

Lijkbleek, met uitpuilende ogen, n e t i n totaat om .ie-s t e zeggen, 4tond i k daast ventwij4eed naah adem te happen en de - 174 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 174

opgesehkikte. aanwezigen aan t e staren. " Nog enen, z i e " ! , k i e p een dikke vnouW angs Lg . En toen begon at. wat en kond de toonbank stond dook mekawc t e pkaten. Een h a l u u r t j e vook mijn spe(ta.hw aine -int ede was en een man h e t k a e e t j e komen binnenstnompeten, e n d i e had ek net zo u i t g e z i e n ato i k nu. H i j was ook ach?ekvo2gd_ go_wokden en had i n e x t em-Ls d e ve i.2ige getagzaat weten ze benei.ken. En het veehaat d a t h i j ve teLd had was dook m i j n binnenvallen veel getoo6wawcdigex gewonden.

Hofeend en stotend ventetde Alfa wat m i j was ovennomen, o6. Z-even b i j n a was ovennomen. Want t e ookde e n naah de vexhaten d i e nadien nog ventetd wenden wcus i k en goedkoop vanaf genomen, Met watendu ivets vLe.L k i e - t e spotten I We-vokmden wet h e t middenpunt van h e t nach.tetijke gezelschap, d e andere achiekvotgde en i k , e n mouten nog venschit-tende malen h e t netaas overdoen. We spoelden .endege onze kunkdnoge heten, e n vekvotgden ,tensto--te .armen onze weg, r i c h t i n g Pwz.aptuke.,. We hebben n i e s meen gemenk; van onze geheimzinnige ach.envotgex, d i e ondertussen misschien ween naah de diepe watenen van de k t e i p u t t e n was a4ged_aed, want h e t was ondertussen a,L£Leht gewonden. Thuisgekomen kon i k h e t hete vekhaal h e temaal opnieuw ven tellen.

Toen i k , t a a i op de dag, beneden kwam na een hee° on-'wst i g e slaap, z a t mijn gkootvade.n begni.jpend t e knikken. H i j kon hei best begkijpeh d a t men i n z o ' n s i t u a t i e op de v t u c h - sloeg.

Mawz z i e j e , z e i h i j , hook i k daanstnaks zeggen d a t de hond van boenke Simons, een gkoot avant dien., was t o s gebroken. En d a t h i j waak3chijn.eiik speeÎs achtiek j e -ijs a..ange-Lopen, d e aÇgebkoken k e t t i n g ach-ex zLeh aanslepend. En daakvook had h i j d i e andeke man de stuipen op h e t .eij.6 gejaagd. En zo ontstaan ex tegendes, voegde m i j n gkootvadek ekaan t o e .

Een hond ? - - - L a a t ons n u ekn i g b.eijven I N e t was toch zeken een watenduivet ! Wie gaat en nu de tongen u i t z i j n Lichaam h o l l e n vook een tosgebxoken, brave hond ?

Laai ons k o n t z i j n ; n o o i t heb i k nog d i e binnenweg .langs de kon texe Po tjedt.o.tr.a.at genomen. En d a t ka.6ce-tje ? l k heb en geen voet meek binnengezel !

Pout Afveen - 175 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 175

kuierend in oude papieren RECEPTEN U I T OUDE KOOKBOEKEN In e n k e l e oude kookboeken vonden we i n t e r e s s a n t e z a k e n opgetekend d i e w e o n z e l e z e r s n i e t w i l l e n o n t h o u d e n . Z e l f hebben w e d e z e r e c e p t e n n i e t u i t g e p r o b e e r d , m a a r a l s e r o n der onze l e d e n iemand t e v i n d e n i s d i e d a t w e l w i l wagen, k r e g e n we g r a a g r e a k t i e s o v e r bekomen r e s u l t a t e n .

H u i s m i d d e l t e g e n d e h o e s t , b e s t a a n d e i n Ta b l e t t e n v a n d r o p , hoe men d i e m a k e n z a l .

Neemt e e n p o n d v a n d e b e s t e A n y s - d r o p , e n e e n p o n d w i t t e Gom, e n e e n b o e t e t j e r o s e w a t e r , e n d o e t d a t t e zamen in een aarde p o t , e n z e t h e t een dag o f v i e r t e t r e k k e n , maar h e t m o e t warm s t a a n o m t e k o n n e n s m e l t e n , e n r o e r t het o n d e r t u s s c h e n eens om: A l s h e t g e s m o l t e n i s , m o e t h e t door een d o e k gedaan worden, e n dan o p h e t v u u r l a t e n door kooken t o t h e t d i k w o r d , e n d a t i n b l i k j e s o f i n p a p i e r e n d a a r men v o r m p j e s v a n m a a k t , u i t g e g o t e n e n d a a r in l a t e n drogen: Dog i n d i e n h e t p a p i e r daar t e v a s t aan b l y f t k l e v e n , z o l a a t men h e t l o s w e e k e n m e t r o s e w a t e r , en d a n v e r d e r o m g e k e e r t , e n g e d r o o g d , i s mede z e e r g o e d voor de b o r s t e n h o e s t Huismiddel om h e t g e z i g t o p een wonderbaare wyze t e v e r s t e r ken, e n v e r s c h e i d e q u a a l e n t e g e n e e z e n .

Neemt e e n e y , e n k o o k h e t h e e l h a r d , e n s n y d t h e t o p , en d o e t ` e r d e d o o i r s c h o o n u i t , e n k a p t h e t w i t v a n d i t e y zeer f y n . Neemt dan een w y n - g l a s met r o s e w a t e r, e n neemt u i t gebrande v i t r i o o l , d i e v a n r o o d k o p e r g e m a a k t i s , d e g r o t e 176 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 176

DE V O I . M A A K T E H ( ) I , I , A N 1 ) S(' HP-

K E U K E N -MEID.

O N I ) E R W Y Z E N D E Hoe men allerh•inde S'vzen, Confituren en Nagarecbten zonder ongemcenc konen, zelfs voor de Roomsgezinden op Visdagen en in de Vasten,cei.ond en finakelyk kan toebereiden: Poe men alles tegen de w i n t e r inlegt. \Vat men in deSLAC-ILT•T doen moet En hoe men Mol en versch flier des zomers goed laan houden.

B E N E V E N S Lenige va/Ie testent waar aan men zien kan o f Let Ylecfeh , ten tyde der V ec-Pelt ,p ezon:l is of niet.

F: r J

Hoe enen ten ordentelyke TAFEL zal fchikken wanneer men zyne vrienden onthaald. met een t;e Figuren, van opgedifchte Tafels , opSehelde t.

• A l s mede Oenige : H U I S M I D D E L E N Voor ck Verkoudheid ; om allerhande Koortzcn on%ril• baar te genecz e ;urn bet Gelicht ie ver t%erken &c.

Nevens de toebereidïng van renige zagte St rzen en Dranken lor v -r.(•wi kine von :Linke lllenjcben BefLhrccven door E E N E VOORAi.1_i,lt,, A[Er ROL IF& Onlangs in 's Gravenhage Overleeden.

Z E V E

,s [ > E

D

It U K.

Verbeterd, en van zeer aee!e Drukfeilen gezuiverd.

Gedrukt volgens Laar eigen Jlandlebri't.

Te A M S T E R D A M ' ,

By S T E V E N V A N E S V E L D T , in de Kalverflraat, het derde iluys van de (Zorn• fche Kerk dc Papegaay. a:72. .Met l'rivilr�ïa. van e e n n o t e - m u s c a a t , e n l a a t d i e i n h e t r o s e w a t e r s m e l t e n , en a l s h e t w e l g e s m o l t e n i s , z o g i e t men ' e r w a t i n , v a n d a t gekapte e y, e n k a p t h e t d a a r d o o r t o t d a t h e t e e n s a l f j e word; D o e t h e t d a n i n e e n n e t e l d o e k s d o e k j e , e n w r i n g t h e t u i t i n een schoon wynglas, e n g i e t op nieuw roosewater d a a r i n , e n w r i n g t h e t wederom u i t , t o t d a t a l h e t r o o s e w a t e r gebruikt i s ; herhaald h e t aldus driemalen, e n zo h e t dan t e —1 7 7 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 177

te s t e r k i s , k a n m e n ' e r nog w a t r o s e w a t e r b y d o e n . Neemt dan d r i e m a l e n d a a g s w a t v a n d i t h e e r l y k o o g w a t e r i n e e n e y e r l e p e l t j e , e n g a a t met h e t hoofd a c h t e r o v e r l i g g e n , e n a l s men d i t 8 d a g e n z o n a m a l k a n d e r e n g e d a a n h e e f t , z o d o e t men h e t v e r v o l g e n s e e n s o f t w e m a l e n d a a g s t o t d a t men genezen i s ; e n n a d e r h a n d d o e t men h e t n u e n d a n e e n s o m zyn g e z i g t t e b e w a r e n e n t e v e r s t e r k e n .

Indien de quaal z e e r verouderdt i s , e n u i t de v e r d r o ging en s t o l l i n g van h e t k r i s t a l l y n e v o c h t o n t s t a a t , ( w a n t i n d i e n ' e r v l i e z e n o p z y n , z o moeten d i e i n s t a a t zynde g e l i g t worden, e n a l l e andere hulpmiddelen z i j n v r u c h t e l o o s ) zo n e e m t men e e n k l e i n r o o t k o p e r o n v e r t i n t T h e e - b o e i k e t e l t j e z o n d e r t u i t , e n men d o e t d a a r d a g e l y k s i n M a n s p i s , en z e t h e t o p ' t v u u r t o t h e t h e e t w o r d , e n w a s c h t d a g e l y k s u w e o o g e n d a a r mede, h o e m e e r h o e b e e t e r , e n g e b r u i k t dan h e t g e z e g d e o o g w a t e r t u s s c h e n b e i d e n , i s e e n o n v o o r waardelyk m i d d e l om h e t g e z i g t t e h e r s t e l l e n .

Huismiddel om t e purgeeren.

Neemt 1 o n c e C r e m o r T a r t a r i , e n l a a t d i e l a n g z a a m s t r o o i j e n i n laauw w a t e r d a t z e w e l s m e l t , e n neemt d i t des m o r g e n s v r o e g i n , e n d r i n k t ' r warme s l a p p e k o f f y b o v e n op, i s e e n z e e r g e z o n d e p u r g a t i e : M e n k a n d a a r t o e o o k Manna g e b r u i k e n , d i e men i n z o e t e m e l k l a a t s m e l t e n : A l s mede n e e m t R h a b a r b e r, e n s n y d d i e f y n , e n k o o k t d i e a l s T h e e b o e y, e n d r i n k t d i e ' s morgens i n ' t n u c h t e r e n a l s T h e e , t o t d a t h e t begint t e werken, i s o o k een gezonde p u r g a t i e .

huismiddel voor de verkoudheid, hoe men boifi fuiker zal spaaken.

Neemt 2 ponden broodfuiker aan (tukken geílagen , en een pint regenwater;zet dat te zamen op het vuur te koken, t o t de fuiker gefmolten i s , fchuimt het fchoon a f , en doet 'er voor drie (tuivers faffraan in,die men eerft laat aftrekken, en het daar onder giet , en laat het nog eens door kooken tot het dik word; neemt het dan af, en doet het met een lepel op een ly of blik,en maaktze zo goot als Chocolade koekjes, is zeer goed voor de horst en voor den hoeft. M e n kan ook in plaats van faffraan ,een kruidnagel o f 20 fyngefneden daar onder doen . is mede heel goed

—1 7 8 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 178

3ter bctiit eenent npetawen £ooclt eoecb: Opt nopt güe_

ptínt eu Weft IIyewtftï. ecrgabcrt tut tide Oftuetftrie 16oeclten:ate tut lath n, l�alCcf�i i� sttac�.�¢eraab¢pot Datum atagrg an be ce clj í�chito ¢n t Eit tu Meer atttefp ft en Digit tot ijaren Wen ial etïua alaerijanbe fpníetbfínienat aiffn god tebMtuLen. f á alle mauled vanfola¢ttit naiten.e,f{r�'urei goebekern,#�íertoe bfenenbg.

1e:e) ( . f . ,

. . . )

; a[ ejepei nt 3ljantwerpea tube enmmer arm tub etz (Il ot. O p e McOttw uan l et-rfcit �@1e¢terfct� ta+•/

t

.

e

.

j

_ . . _ . _ . . , , . � . f

3tukiteono4rtrct�. �.�.cnDe.ty.

- 179 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 179

Op d e v o r i g e b l a d z i j d e z i e n w e d e t i t e l p a g i n a v a n e e n k o o k boek u i t h e t j a a r 1 5 6 0 . We nemen e v e n d e t e k s t d o o r d i e e r op v o o r k o m t :

H i e r b e g i n t eenen nyeuwen Coock Boeck: d y e n o y t gheprint en h e e f t gheweest. Ve r g a d e r t u u t v e l e diveersche Boecken: a l s u u t L a t i j n , Walsch, ende Ytaliaens. Leerende hoe datmen alderhande v l e e s c h , v i s c h , coken s a l ende wanneer a l l e s p i j s e ende wijn t o t haren besten i s , ende van alderhande s p i j s e , w i j n , ende a z i j n g o e t t e behouden. Ende a l l e manieren v a n s o l a e t t e maken. Ende v e e l goede leeren h i e r toe dienende. (.1.) ( . 1 . ) ( . 1 . ) Gheprint Thantwerpen i n d e Cammerstrate i n d e n Mol. By d y e Weduwe v a n H e n r i c k P e e t e r s e n . I n t j a e r o n s Heeren . M . D . e n d e . L X . en k i j k e n o o k e v e n n a a r e e n b i n n e n b l a d z i j d e :

t 1 u i uul(el ljct !:tbocc O m fattier aulfcl te tnahcu. .oat»croccperiwet ticpne/enD4 foot wttbzootrpcterceltci oft batiluunv mate: ltpne,batenuraofcmargn «fncberranee( oft peper rrupt ua at gttubaer. acte (toot al wel depueientc i n a n e to wat botert:

otn winter uul(et te maken.

l e W e f t rerun appel intuat boteren en botter toe »erbe eperen tut! getlooten wttbtoot tube rno: fcmtartjn en mcngct OW in (OOfncbacr en toneelpotter O m unite' in Ott uaarn te maken.

R t a i j t appeli m; een luttel oltê boa Darr tot luttel gcra rot tout enroanenvgfncberd icantel pot uerienbc ofc glei tuttt bat n; fo faiceracl lid; en ti fo Deb ter uoot catch in ten tuepnírij witbtoote/ c footé met amanDelen tube ban Dotter tot een luttel fofferaens.

- 180 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 180

De t e g e n h a n g e r v a n d e Vo l m a a k t e H o l l a n d s c h e K e u k e n - M e i d was " D e B e l g i s c h e K e u k e n m e i d o f d e z o r g v u l d i g e H u i s h o u d s t e r " . U i t d i t w e r k j e schreven we e n k e l e r e c e p t e n o v e r in verband met aardappelen: Aardappelen o p d e m a n i e r DE DE1. ISCI1E der huismeesters b e r e i d .

KEUKENiEID OF D E ZORC.VUI.DIGE

ate30124Yre3't�`;s3 GEVOLGD V A N

dekunst om soorlesnijden en de tafel te dienen.

TEtVEERCECT M E T € E \

13I.JVOEPrSEL O n d e r m i j z e i d é h o e m e n e e n e n e d c n t e l i k e Ta r e t z a t s c h i k k e n s ! s m e n

zijne v r i e n d e n onthaald, m r t eenige f i g u r e n Ta n o .gedíschte'tafel. . > a g e h e i d e r t , w a a e h i j g e * o e g t ia d e k n u s t o m d e S e r . , e k , u o p

nette w i ) z e t e vouwen.

BESCHREVEN

Door Blear. £s"', to t3rnssel outrIrket.

Neemt v a n d e b e s t e a a r d appelen, s p o e l d z e w e l , kookt z e i n eenen k e t e l met v l e e s c h i n , m a a r l e g t zeer n i e t i n v o o r d a t den b o u i l l o n k l o e k z i j . Men moet z o r g e n e r d e z e l v e zoo g a u w u i t t e s c h e p p e n als z e genoeg z i j n , w a n t men m o e t v e r m i j d e n d a t z i j n i e t b e r s t e n ; o o k mag men e r g e e n e t e g r o o t e hoeveelheid b i j doen, om dat d i t d e k r a c h t van den b o u i l l o n z o u benemen.

Dient dezelve op met v e r eche b o t e r , e n e e t z e met z o u t .

NIEUWEUITGAVE. A a r d a p p e l e n m e t k a p p e r s en A n c h o v i s c h

GENT

Uwe a a r d a p p e l e n a l t i j d v o l gens d e aangewezene m i d d e Ul.t'kkERU 3\íjEf:l:-UL'C.UL EN f:+))1P len g e k o o k t z i j n d e , p e l d 1T'•.LDSTI:S.\T ze, s n i j d z e i n s t u k k e n , s c h i k t z e o p eene s c h o t e l e n o v e r g i e t z e m e t Bene s a u s v a n kappers e n a n c h o v i s c h .

Aardappelen met v e r j u i s ( s a p v a n o n r i j p e d r u i v e n ) Uwe a a r d a p p e l e n g e p e l d , i n s c h i j v e n g e s n e d e n e n o p B e n e schotel g e s c h i k t z i j n d e , d o e t i n eene k a s s e r o l twee l e p e l s verjuis, even zoo v e e l krachtige vleeschjeugd, z o u t , groven p e p e r, b i s l o o k e n z e e r k l e i n e g e k a p t e c h a r l o t t e n , m a a k t h e t z o o d a n i g d a t uwe s a u s k l a a r z i j , e n g i s t z e o v e r d e a a r d appelen, d e w e l k e g i j e e n i g e m i n u t e n z a c h t j e s l a a t k o k e n .

- 181

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 181

Hutspot van Aardappelen Uwe a a r d a p p e l e n h a l f g e n o e g z i j n d e , p e l d z e e n s n i j d ze t e n h a l v e n d o o r , i n d i e n z e t e g r o o t z i j n o m g e h e e l t e b l i j v e n ; l a a t z e v o o r t s genoeg koken i n den marmiet w a a r i n uw s c h a a p s v l e e s c h l i g t , e n h a n d e l t e r mede g e l i j k men m e t eenen r a p e n h u t s p o t d o e t .

Aardappelen met a j u i n Na d a t d e a a r d a p p e l e n g e s c h e l d z i j n , d o e t z e t e g e l i j k met d e n a j u i n i n eene d i c h t s l u i t e n d e k a s s e r o l , g i e t e r w a t mageren o f v e t ten b o u i l l o n b i j met w a t k r u i d nagelen, z o u t e n kalfs- o f niervet, s t o p t d i t zeer d i c h t t o e en l a a t z e a l z o o eDit i s een a l l e r genoeg w o r d e n . aangenaamst g aardappelgerecht.

Spaarzame p a s Laat d e de a s s c h e n g e ze, e n m a a k t een p o n d v a n nen g r o o t g i n k o m ; ers van e i e r e n geraspt broodd i t a l t e samen, het s c h e i v l i e s citroen b i j , witten van e i les i n eene boter bestreken,

t e i van aardappelen aardappelen o n d e r - n o e g komen, p e l d ze t o t p o e i e r ; d o e t dit poeier in eevoegt e r z e s d o o i en e e n v i e r e n d e e l suiker b i j , kneed doet e r v e r v o l g e n s _ v a n eenen g e r a s p t e z i j n sap en de zes eren, d o e t d i t a l taartepan, met wat opdat d e p a s t e i er z i c h n i e t a a n k l e v e .

Aardappelen o n d e r eenen b o u t t o e b e r e i d Kiest de aardappelen van eene middelmatige g r o o t t e , kookt z e genoeg e n l e g t z e i n d e braadpan t a m e l i j k d i c h t b i j het v u u r, o p d a t z i j t e g e m a k k e l i j k e r kunnen r o o s t e n , o p d e z e wijze z u l l e n z e i n h e t v e t l i g g e n en h e t sap ontvangen d a t u i t d e n b o u t d r u i p t ; men z a l z o r g e n d e z e l v e w e l warm t e h o u den, e n z e v e r v o l g e n s o p d e s c h o t e l r o n d d e n b o u t t e l e g gen.

—1 8 2 —

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 182

En d a n v o n d e n we o o k n o g e e n m e n u , s a m e n g e s t e l d d o o r h e t Gentse s t a d b e s t u u r , t e r g e l e g e n h e i d v a n e e n b e z o e k v a n d e k o n i n k l i j k e f a m i l i e o p 24 j u l i 1849 aan de Arteveldestade

BAN KET AANGEBODEN A A N

1111. MM. DEN KONING, DE KONINGIN EN DE KONINKLIJKE FAMILIE DOOR DE GENEENTERAADSREEREN DER STAD GENT, DEN 24 JULI 1849.

S PIrSKAAR't'• SCIILDPADSOEP — TAPIOCASOEP

Toespijzen.

KONINGINNE-CROUSTADES — R I C H E L I E U -WORSTEN

T usschen g e r e c h t e n .

TARBOT M E T ANSJOVISBOTER WESTPI{AALSCHE H E S P I N M A D E I R A - W I J N

Vo o r g e r e c h t e n .

RUNDSFILETS A L A C I I E VA L I I R E KALFSKOP A L A D E T I L L E R STRASBUBGER IIANEKANIMEN SCHARLAKEN SUPRLMES VA N K I E K E N S NIEUWMODISCHE A S P I C

Groensels.

RADIPERNOELIEN I N B E C H A M E L TRUFFELS I N CHAMPAGNEWIJN

Gebraad.

GEBRADEN M E S T K I E K E N — G E T R U F F E L D E E A L E O E N GULDEN F E Z A N T ZALMSNEDE M E T MONTPEI.LIERBOTER PASTEI VA N M E S T K I E K E N S A L A P É R I G U E U X EREEFTENBUNDEL

Tu s s e h e n g e r e e h t e n .

MENGELMOES V A N F R U I T M E T G E L E I VA N A A R D B E Z I E N BONTE ROOM M E T GROOTS HAZELNOTEN MERINGES ® CROQUANTS e GROOTE STUKS SUIKERGEBAK ® GLACES

NAGERECIIT. ® 1'IIUCHTEN. —

NANAS.

Paul A r r e n

- 183

-

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 183

activiteiten

GEPLANDE AKTIVITEITEN VOOR 1 9 8 0 Zaterdag 4 o k t o b e r : T h e a t e r b e z o e k .

Waar e n w a n n e e r w o r d t n o g t i j d i g m e e g e d e e l d .

Zondag 1 2 o k t o b e r : B e z o e k a a n h e t k a s t e e l v a n g r a a f D a n i e l Christyn de Ribaucourt t e Perk. H e t kasteel, d a t we i n d i t nummer b e s c h r e v e n v i n d e n o p b l z . 1 4 8 t/m 164 i s p a r t i k u l i e r b e z i t e n w o r d t n o g s t e e d s bewoond d o o r d e e i g e n a a r . U i t z o n d e r l i j k k r e e g H o b o n i a d e t o e l a t i n g om d i t k a s t e e l t e b e z o e k e n waar we d o o r d e g r a a f z e l f z u l l e n w o r d e n r o n d geleid. Een enige gelegenheid !

Zaterdag 2 2 november: Te e r f e e s t .

Ons j a a r l i j k s Te e r f e e s t g a a t n u o o k w e e r d o o r i n d e p r a c h t i g e D e n n e n b u r g h o e v e . Wa n n e e r u a l l e e n maar h o n g e r e n d o r s t m e e b r e n g t z o r g e n w i j v o o r de r e s t !

Zaterdag 6 december: S i n t - N i k l a a s t r e k t w e e r d o o r d e s t r a t e n van Hoogboom; l e u t e v o o r g r o o t e n k l e i n .

Vr i j d a g 1 2 december: D i a - a v o n d .

D o k t e r L u c Va n d e n B r o e c k u i t A n t w e r p e n t o o n t ons e n k e l e f i l m s o v e r d e g e s c h i e d e n i s e n d e l e v e n s wijze van de Etrusken. H i j kreeg van de I t a l i a a n se r e g e r i n g s p e c i a l e t o e l a t i n g om t e f i l m e n i n musea e n k l o o s t e r s . H e t r e s u l t a a t v a n v e l e r e i z e n

en o n t e l b a r e k i l o m e t e r s b r e n g t deze oud- I t a l i s c h e beschaving i n e e n s c h i t t e r e n d e f i l m w e e r t o t leven.

- 184 -

Hobonia - 9de jaargang - nr. 3 - juli 1980 - p. 184