Hobonia 1981-1 A4

H0B0NIA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r D r i e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t P Arren Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

J a a r g a n g 10

-

1981

jan —feb— m a a r t

-

e y T ti,z ��•

' � ��i.�, .'�•`, - i J � _ � f .

Kasteel " Haezeldonck

" — Te k e n i n g : A n d r é M a r i ë n .

inhoud: 10 J a a r H o b o n i a

R. R o e l a n d s

blz.

2

Goethe, [ l i c h t e r e n M i n e r a l o o g

R. Huwel

biz.

10

Zwervend d o o r h e e n d e g e s c h i e d e n i s v a n het Z w i n - d e e l 9

R. Van H a e l s t

biz.

17

Befaamde f i g u r e n u i t o n z e o m g e v i n g : Renaat G r a s s i n

R. Roelands

blz.

27

blz.

31

Het W i j k f e e s t Kastelen i n Vlaanderen: B e a u l i e u

P. A r r e n

blz.

36

do, r e , m i , f a , s o l , l a , s i ; w a a r komen ze v a n d a a n ?

P. A r r e n

blz.

56

Activiteiten

H. De S i t t e r

blz.

58

-1 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 1

HOBONIA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Op 2 5 s e p t e m b e r 1 9 8 1 z a l h e t t i e n j a a r g e l e d e n z i j n d a t HOBONIA v a n s t a r t g i n g a l s K u l t u r e l e H e e m k r i n g . D i t h e u g l i j k e f e i t w i l l e n we d i t j a a r o p e e n b i j z o n d e r e w i j z e herdenken d o o r 1981 i n h e t t e k e n v a n d e z e v e r j a a r d a g t e stellen.

Zoals u z i e t b e g i n n e n we a l m e t d e z e u i t g a v e v a n ons t i j d s c h r i f t i n e e n f e e s t e l i j k k l e e d j e t e s t e k e n . D e lauwerkrans z a l gedurende h e e l 1981 o n z e k a f t s i e r e n .

De i n h o u d v a n o n s t i j d s c h r i f t z a l e v e n e e n s i n h e t teken s t a a n v a n d i t j u b e l j a a r .

Nu r e e d s k u n n e n w e u b e l o v e n d a t o n s t e e r f e e s t o p 28 n o v e m b e r e v e n e e n s s p e c i a a l v o o r d i t l u s t r u m z a l v e r z o r g d worden. A n d e r e m a n i f e s t a t i e s z u l l e n t e n g e p a s t e t i j d e n aangekondigd w o r d e n . , I n d i t nummer w e n s i k , t e n b e h o e v e v a n a l l e l e d e n , een o v e r z i c h t t e g e v e n v a n d e g r o e i v a n o n z e v e r e n i g i n g vanaf h e t o n t s t a a n i n 1971 t o t o p d e d a g v a n vandaag, ONTSTAAN Vo o r h e t o n t s t a a n v a n H o b o n i a k e r e n w e t e r u g n a a r het j a a r 1971; h e t j a a r d a t onze p a r o c h i e , S t . - J o z e f Hoogboom, h a a r e e u w f e e s t v i e r d e Een e e u w f e e s t i s e e n b i j z o n d e r e g e l e g e n h e i d o m t e v i e r e n ; e n daarom werd e r t o e n d o o r d e p l a a t s e l i j k e v e r e nigingen een werkgroep o p g e r i c h t d i e a l s t a a k had een progamma v o o r d i e f e e s t e l i j k h e d e n u i t t e w e r k e n . D a t i n -

- 2 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 2

richtend komité zag e r u i t a l s v o l g t ( 1 ) : Vo o r z i t t e r : René B u y s t , schepen Ondervoorzitter: Guido Boogaerts, schoolhoofd Sekretaris: d r. J u r. Hubert L i b e r t , gemeenteraadslid Schatbewaarder: W a l t e r B r e s s e l e e r s Leden: H a r r y D e S i t t e r Roger M i c h e l s P i e r r e Va n V e l t h o v e n Robert O g i e r s Raymond R o e l a n d s D i t k o m i t é h e e f t t o e n e e n p r a c h t i g progamma u i t g e werkt w a a r b i j gedurende een ganse week f e e s t e l i j k e m a n i f e s t a t i e s g e p l a n d w e r d e n . H e t progamma, z o a l s h e t i n d e " Eeuwfeestbrochure " stond a f g e d r u k t kan u op b l z . 4 terugvinden.

Een b e l a n g r i j k o n d e r d e e l v a n d i t progamma w a s d e t e n t o o n s t e l l i n g " Hoogboom v r o e g e r e n n u " d a t e e n o v e r z i c h t g a f v a n 100 j a a r p a r o c h i e l e v e n . H e t z i j n voornamel i j k d e l e d e n H a r r y D e S i t t e r , R o g e r M i c h e l s , P i e r r e Va n Ve l t h o v e n e n Raymond R o e l a n d s d i e v e r a n t w o o r d e l i j k w a r e n voor d i e t e n t o o n s t e l l i n g .

Op d e t e n t o o n s t e l l i n g w e r d e n i n h o o f d z a a k v i e r thema's b e h a n d e l d : 1. D e g e s c h i e d e n i s v a n h e t o n t s t a a n v a n d e p a r o c h i e .

Deze s t a n d w e r d o p g e l u i s t e r d m e t v e l e k o p i e s van o o r s p r o n k e l i j k e a k t e n , t e k e n i n g e n e n a l l e r lei foto's.

2. E e n u i t g e b r e i d e v e r z a m e l i n g ouch postkaarten met foto's van straten, v i l l a ' s , kastelen, enz.

Er w e r d z o v e e l m o g e l i j k g e t r a c h t v a n a l l e f o t o ' s een plaatsaanduiding t e geven op een voor d i e g e l e g e n h e i d getekend p l a n v a n Hoogboom. E e n r e e k s o n b e k e n d e f o t o ' s z o r g d e v o o r de n o d i g e g i s s i n g e n v a n d e r u i m 2 0 0 0 b e z o e kers.

3. D i a - r e e k s , s p e c i a a l v o o r d e z e g e l e g e n h e i d s a mengesteld d o o r H a r r y De S i t t e r .

4. T e n t o o n s t e l l i n g v a n p r o c e s s i e v a a n d e l s , k e r k g e waden e n g e b r u i k s v o o r w e r p e n u i t d e v r o e g e r e e n huidige l i t u r g i e .

1 ) Bnochuke " E e u 4 e e e v i e ' t ng S t . J o z e { s p c v w c h i e Hoogboom" - 3 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 3

E E U W F E E S T W E E K

Sintlozefsparochie - HOOGBOOM PROGRAMMA

Zaterdag 25 september : 16.00 u u r - opening tentoonstelling • Hoogboom v r o e g e r e n n u » Zondag 26 september : 9.30 - Plechtige H. M i s 10.30 - Receptie i n « Den H a a s d a m ». alle parochianen hartelijk welkom 14.00 u u r - Tentoonstelling Hoogboom v r o e g e r e n n u » i n D e n H a a s d a m ».

- geleide bezoeken aan d e kerk.

Maandag 27 september : Jeugddag.

Woendag 29 s e p t e r b e r : Ziekendag.

Donderdag 30 september : 20.00 uur KERKKONCERT, met medewerking van het k o perensemble « Musica Rara ., Kapell..n - gemengd k e r k koor H o o g b o o m - D u o v o o r d w a r s l u i t e n Va n B o v e n Jeugdbfokfluitensemble H o o g b o o m - g e m e n g d k o o r S t .

Cecilia St. Mariaburq.

Zaterdag 2 oktober : 20.00 u u r Slotapotheose - Kleinkunstavond met Ed. Keoyman, Kris Jacobs. Werner Boons

- Optreden van het orkest THE STARMASTERS. Inkom : gratis.

—4 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 4

Gedurende d e o p e n i n g s u r e n v a n d e t e n t o o n s t e l l i n g " Hoogboom v r o e g e r e n n u " w e r d e n o p z o n d a g 2 6 s e p t e m b e r 1971 e v e n e e n s g e l e i d e b e z o e k e n g e b r a c h t a a n d e k e r k . H i e r b i j w e r d v i a e e n bandopnemer v o o r d e n o d i g e d e s k u n d i g e kommentaar g e z o r g d . ' s A v o n d s w e r d e n d e g l a s r a m e n v a n de k e r k v a n b u i t e n a f p r a c h t i g v e r l i c h t .

Het i n r i c h t e n v a n d e z e t e n t o o n s t e l l i n g w a s v o o r d e medewerkers d e a a n l e i d i n g o m h e t o p r i c h t e n v a n e e n h e e m k r i n g t e o v e r w e g e n . M e t v e e l g o e d e moed w e r d e n g e d u r e n d e de t e n t o o n s t e l l i n g i n s c h r i j v i n g s f o r m u l i e r e n u i t g e r e i k t aan d e b e z o e k e r s . D e b e l a n g s t e l l i n g w a s v o l d o e n d e o m o p de i n g e s l a g e n w e g v e r d e r t e g a a n .

In oktober volgde dan een eerste ledenvergadering waarbij d e o f f i c i ë l e s t a r t v a n d e " K u l t u r e l e Heemkring Hobonia " w e r d g e g e v e n .

Reeds n a 1 j a a r w e r k i n g t e l d e o n z e , b e s c h e i d e n b e gonnen, j o n g e h e e m k r i n g 4 8 l e d e n d i e d o o r h u n b e l a n g s t e l l i n g e n hun f i n a n t i ë l e b i j d r a g e voor de nodige s t e u n zorgden.

DE K E U Z E V A N E E N G E PA S T E N A A M Voor d e s t i c h t e r s v a n d e h e e m k r i n g w a s d e k e u z e van d e naam z e k e r g e e n m o e i l i j k e t a a k . I n d e g e s c h i e d e n i s v a n E k e r e n ( 2 ) e n h a a r g e h u c h t e n was d e L a t i j n s e benaming v a n Hoogboom, n a m e l i j k " H o b o n i a " o n m i d d e l l i j k o p g e v a l l e n . D e z e naam, w e l k e v o o r k o m t i n e e n o o r k o n d e van 1 2 6 7 , b e h o o r t b i j e e n v o o r n a m e f a m i l i e " v a n H o o g boom " d i e h i e r t i j d e n s d e 1 3 d e e e u w g e v e s t i g d w a s .

Onze k r i n g w e r d d a n o o k " H o b o n i a " g e d o o p t .

WA P E N S C H I L D En, z o a l s h e t d e e d e l e n , s t e d e n , g e m e e n t e n e n v e r e n i g i n g e n p a s t h e b b e n we o o k e e n w a p e n s c h i l d a l s e m bleem g e k o z e n .

Hier was d e keuze o o k weer n i e t m o e i l i j k ; h e t w a penschild v a n d e b e l a n g r i j k e f a m i l i e Osy de Zegwaert d i e n -

(2) I n venba.nd met de gcock edev v a n Ekeren, Hoogboom en de andere Eke.ue gehuchten z i j n ven4chÀtZende weefzen veuchenen van de hand van Fnan 8neueteek3 en Hendn.Lt kenoha.

—5 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 5

goud

•

g r o e n

s ' n o p e l

818.■���■�� ��ii•iiii

z w a r t

s a b e l

reeee���� e���

Il

bruin

.i ( ' , f

- 6

_

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 6

de h i e r b i j a l s v o o r b e e l d . B a r o n O s y d e Z e g w a e r t w a s i n 1871 d e s t u w e n d e k r a c h t g e w e e s t b i j h e t t o t s t a n d k o m e n van d e p a r o c h i e S i n t - J o z e f v a n Hoogboom e n d e o p r i c h t i n g van een eigen parochiekerk.

Rekening houdend m e t d e b e s t a a n d e w e t g e v i n g o p h e t b e z i t e n g e b r u i k v a n w a p e n s c h i l d e n kwamen we t o t h e t g e kende H o b o n i a - e m b l e e m . ( 3 ) .

Daar w a a r h e t w a p e n s c h i l d v a n d e f a m i l i e O s y e e n " a c c o l a d e s c h i l d " i s hebben w i j gekozen v o o r e e n s c h i l d met h a l f r o n d e o n d e r k a n t . V o o r h e t v e l d ( d . i . d e a c h t e r grond v a n h e t w a p e n s c h i l d ) w e r d g o u d genomen i . p . v . z i l v e r.

Wij hebben e e n z g n . s p r e k e n d wapen met v o l g e n d e a f b e e l d i n g : C e n t r a a l s t a a t e e n boom m e t b r u i n e s t a m e n groene k r u i n g e p l a n t i n g r o e n e g r o n d .

De boom w o r d t a a n b e i d e z i j d e n g e f l a n k e e r d d o o r een o p s t a a n d z w a r t p a a r d .

AKTIVITEITEN De m e e s t e a k t i v i t e i t e n z i j n d o o r o n z e l e d e n v o l doende b e k e n d ; t o c h w i l i k d e v o o r n a a m s t e v e r w e z e n l i j kingen v a n d e a f g e l o p e n t i e n j a a r nogmaals o p e e n r i j t j e zetten: - 25 e n 26 september 1971: t e n t o o n s t e l l i n g " Hoogboom v r o e g e r e n n u 26 s e p t e m b e r 1 9 7 1 : g e l e i d k e r k b e z o e k 13 e n 1 4 o k t o b e r 1 9 7 3 : e e r s t e g r o e p s t e n t o o n s t e l l i n g van p l a a t s e l i j k e k u n s t e n a a r s 1s e p t e m b e r 1 9 7 4 : k l e i n e t e n t o o n s t e l l i n g : 1 0 j a a r E.H. A . V l o e b e r g h s , p a s t o o r t e Hoogboom 1975: m e d e w e r k i n g a a n g e m e e n t e l i j k e K u l t u r e l e Raad van E k e r e n t e r g e l e g e n h e i d v a n h e t V o l k s k u n d e j a a r : met o . a . e e n 1 2 - t a l d i a - e n f i l m v o o r s t e l l i n g e n in a l l e w i j k e n v a n d e gemeente.

9 t o t 11 n o v e m b e r ling

1974: t w e e d e g r o u p s t e n t o o n s t e l -

i f { o b r p r c 7 taa`toanci 1

-

btl.

-7

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 7

23 j u n i 1 9 7 6 : B i j K o n i n k l i j k B e s l u i t w o r d t d e k e r k van Hoogboom a l s " monument " g e r a n g s c h i k t e n de o n m i d d e l l i j k e o m g e v i n g a l s l a n d s c h a p b e s c h e r m d .

22 e n 2 3 j a n u a r i 1 9 7 7 : H e e m k u n d i g e t e n t o o n s t e l l i n g v i j f j a a r Hobonia - werking oktober 1977: U i t g a v e van onze brochure " Hobonia, Hoogland v a n E k e r e n " ( n o g s t e e d s v e r k r i j g b a a r aan 6 5 F v o o r d e l e d e n e n 8 5 F v o o r d e n i e t leden ) .

12 m a a r t 1 9 7 8 : D i a - e n K l a n k s p e l i n d e S i n t - J o z e f s k e r k t e Hoogboom m e t a l s . t i t e l : " S o l d a t e n graven 1939 - 1945 " v a n George S p i t t a e l .

16 e n 1 7 s e p t e m b e r 1 9 7 8 : M e d e w e r k i n g a a n d e t e n t o o n s t e l l i n g e n v i e r i n g van 100 j a a r m e i s j e s s c h o o l i n Hoogboom.

9 e n 1 0 f e b r u a r i 1 9 8 0 : t e n t o o n s t e l l i n g " Ambachten van e e r t i j d s e n n u " .

H i e r b i j d i e n t nog vermeld t e worden d a t Hobonia reeds sinds h a a r o n t s t a a n medewerkt a a n h e t j a a r l i j k s k e r s t c o n c e r t d a t i n g e r i c h t w o r d t d o o r d e , eveneens i n 1971 o n t s t a ne, z a n g r o e p R o r a t e .

- d a t i n d e c e m b e r 1 9 7 3 H o b o n i a h e t i n i t i a t i e f n a m om samen m e t R . K . V e r b r o e d e r i n g e e n S i n t - N i k l a a s s t o e t t e o r ganiseren. Deze s t o e t g i n g i n 1980 r e e d s v o o r d e a c h t s t e maal u i t , n u i n s a m e n w e r k i n g m e t a l l e Hoogboomse v e r e n i gingen.

- d a t j a a r l i j k s een worstenbrood - avond, gekoppeld aan een a l g e m e n e l e d e n v e r g a d e r i n g - e n e e n t e e r f e e s t i n g e r i c h t worden ( t e e r f e e s t d a t t o t h i e r t o e s t e e d s i n d e p r a c h t i g e Dennenburghoeve t e K a p e l l e n d o o r g i n g ) .

- verder z i j n e r de regelmatig terugkerende a k t i v i t e i t e n zoals g e l e i d e stadswandelingen, theaterbezoeken, museumbezoeken, d i a - a v o n d e n , e n z .

Te n s l o t t e mogen w e o n s d r i e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t n i e t v e r g e t e n d a t o o k gedurende a l d i e j a r e n r e g e l m a t i g i s v e r s c h e n e n . We h e b b e n n o o i t g e t r a c h t v a n d i t t i j d s c h r i f t een " h o o g s t a a n d e l i t t e r a i r e u i t g a v e " t u m a k e n ; w e l i s het s t e e d s d e b e d o e l i n g geweest v e e l z i j d i g e a r t i k e l s t e brengen d o o r g e s p e c i a l i s e e r d e medewerkers g e s c h r e v e n , e n —8 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 8

d i t v o l t e houden !

To t s l o t w e n s i k e e n w o o r d j e v a n d a n k t e r i c h t e n aan a l l e n d i e h e b b e n b i j g e d r a g e n t o t d e v o o r b i j e 1 0 j a r e n werking. I n de e e r s t e p l a a t s de bestuursleden voor hun i n zet b i j h e t u i t d e n k e n e n i n r i c h t e n v a n d e a k t i v i t e i t e n ; d e echtgenotes v o o r h u n geduld e n hun h u l p b i j d i e gelegenheden w a a r e t e n e n d r i n k e n t e p a s kwam; o o k d e l e d e n e n b e l a n g s t e l l e n d e n w a n t z o n d e r h e n was o n z e w e r k i n g n i e t d e n k b a a r.

Raymond R o e l a n d s

:27?Ak'b

OSY de ZEGVVAART

- 9

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 9

GOETHE D I C H T E R

E N

M I N E R A L O O G

" Ta-etisman i n Kanneo£ G2éíu h' g en hn,t.ngn en. W i c k und Glo h,e Steht en gant a q Onyx Gn.unde Kü34' ih.n met gewe.ehtem Muvede ! " Deze v e r z e n u i t G o e t h e s " W e s t - O s t l i c h e r D i v a n " weerspiegelen de belangstelling van Duitslands grootste dichter voor de w o n d e r e w e r e l d der m i n e r a l e n . interesseerde Als s t u d e n t Goethe z i c h r e e d s , buiten z i j n dies, v o o r juridische stude n a t u u r w e t e n schappen het i n d i en kwam h i j , z i j rekt, met mineralen i n aanraking wanneer h i j , o p leeftijd, twintigjarige door F r a u l e i n von K l e t t e n b e r g in de alchemie werd i n g e w i j d .

Het i s i n Weimar d a t Goethe d e l i e f d e vond t o t d e m i n e r a l o g i e , samen met een m e e r b e k e n d e , die t o t C h a r l o t t e von Stein. Gedurende lange j a r e n l i e p e n d e ze t w e e a l s e e n draad d o o r z i j n l e v e n e n lang nadat d i e met Frau v o n S t e i n a f g e b r o k e n was h i e l d G o e t h e n o g v a n d e M i n e ralogie.

Wanneer d e z e s e n t w i n t i g j a r i g e j o n g e j u r i s t i n h e t b e g i n v a n n o v e m b e r 1 7 7 5 u i t W e t z l a r i n Weimar aankwam, w e r d hem d o o r H e r t o g K a r l A u g u s t , n o g g e e n j a a r l a t e r , d e p l a a t s van L e g a t i o n s r a t a a n g e b o d e n . G o e t h e k r e e g d e l e i d i n g v a n d e m i j n b o u w i n h e t H e r t o g d o m Weimar e n s p e c i a a l d i e v a n d e mijnen i n Ilmenau d i e i n v e r v a l waren geraakt.

Alhoewel h i j nauwgezet h e t a d m i n i s t r a t i e f g e d e e l t e v a n z i j n t a a k uitvoerde, begon h i j z i c h steeds i n t e n s e r bezig t e houden m e t d e s t u d i e v a n d e g e o l o g i e e n d e m i n e r a l o g i e .

- 10

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 10

In z i j n b i b l i o t e e k v i n d e n w i j d a n o o k b e k e n d e m i n e r a logische g e s c h r i f t e n z o a l s h e t " Allgemeines Repertorium d e r M i n e r a l o g i e " - 1 8 0 8 - 1 8 1 6 . h e t " Ta s c h e n b u c h f ü r d i e gesammte M i n e r a l o g i e " v a n C . L e o n h a r d , e n v e l e a n d e r e w e r k e n .

Goethe kwam i n k o n t a k t m e t b e r o e m d e g e l e e r d e n e n m i n e r a l o g e n v a n z i j n t i j d : Vo n Tr e b a , W e r n e r, v o n H e r d e r, V o i g t , Lenz, M e r c x e n t a l r i j k e a n d e r e e m i n e n t e f i g u r e n .

Hij legde nu ook z e l f een verzameling aan, r u i l d e s t u k k e n om e n b r a c h t m i n e r a l e n mee v a n b i j n a i e d e r e p l a a t s waar h i j kwam. E e n i e d e r d i e b e l a n g s t e l l i n g t o o n d e s c h o n k h i j graag " e e n s t e e n t j e " e n h i j l i e t z e l f s e e n m i n e r a l o g i s c h e k u r s u s i n r i c h t e n v o o r d e p r i n s e s s e n v a n W e ï m a r.

Z i j n u i t g e b r e i d e kennissenkring, waaronder t a l r i j k e d i p l o m a t e n , g a f hem d e g e l e g e n h e i d o o k u i t v e r a f g e l e g e n gebieden m i n e r a l e n t e b e t r e k k e n . H i j h i e l d z e z o r g v u l d i g b i j en o r d e n d e z e s t e e d s v o l g e n s h e t n i e u w s t e s y s t e e m .

Goethe d e e d z e l f a a n p r o s p e k t i e e n b e s t e e d d e t a l r i j k e r e i z e n om t e r p l a a t s e s t u d i e s u i t t e v o e r e n . Z o t r e f f e n w i j hem r e e d s i n 1 7 7 6 i n I l m e n a u a a n m e t K a r l A u g u s t e n Vo n T r e b a .

Naar I l m e n a u g i n g h i j s t e e d s t e r u g , o p v e r s c h i l l e n d e t i j d s t i p p e n , t o t e n k e l e maanden v ó d r z i j n d o o d . I n 1 7 8 5 w a s h i j weer o p m i n e r a l o g i s c h e z o e k t o c h t e n d i t m a a l i n J o a c h i m s t a l , i n 1 7 8 6 i n S c h n e e b e r g w a a r h i j z e l f s F r a u v o n S t e i n meenam in een m i j n .

Goethe d i e o m g e z o n d h e i d s r e d e n e n v e e l i n K a r l s b a d ( K a l o v y - Va r y ) v e r t o e f d e , h a d ondanks h e t mondaine l e v e n in deze b a d s t a d , e e n onafgebroken b e l a n g s t e l l i n g v o o r d e mineralen.

Met K n e b e l o n d e r n a m h i j i n 1 7 8 5 e e n m i n e r a l o g i s c h e studiereis i n het Fichtelgebergte en schreef aan Hertog K a r l A u g u s t : " Vom G r a n i t d u r c h d i e g a n z e S c h ü p f u n g d u r c h , bis z u den Weibern, a l l e s h a t b e i g e t r a g e n m i r den A u f e n t h a l t angenehm u n d i n t e r e s s a n t z u machen " f l .

Het i s i n K a r l b a d d a t h i j d e s t e e n s n i j d e r M u l l e r ontmoette d i e h i j aanspoorde een verzameling u i t Karlsbad samen t e b r e n g e n . M ü l l e r z o u G o e t h e s m i n e r a l e n v r i e n d w o r den e n d e r i j k e v e r z a m e l i n g v a n d e z e man l e e r d e h e m n i e u w e soorten gesteenten kennen.

In 1806 g i n g h i j w e e r o p m i n e r a l o g i s c h e z o e k t o c h t en b r a c h t g e r e g e l d b e z o e k e n a a n M u l l e r d i e d o o r h e m z e l f samengestelde m i n e r a l e n v e r z a m e l i n g e n v e r k o c h t .

Hij b e s l o o t met M ü l l e r n a a r mineralen t . ' zoeken 11 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 11

en h e t d u u r d e n i e t l a n g o f S t r u v e , v o n H e r d e r e n W e r n e r voegden z i c h b i j d e e k s p e d i t i e . M e t h o p e n s t e n e n b e l a d e n k e e r d e h i j n a a r We i m a r t e r u g .

In 1808 was M u l l e r r e e d s d r i e ë n t a c h t i g maar Goethe besprak met hem nog s t e e d s d e n i e u w v e r w o r v e n s t u k k e n .

Ook i n 1 8 1 9 v i n d e n w i j G o e t h e i n K a r l s b a d . D e s t e m m i n g w a s er e e r d e r g e d r u k t d a a r d e c e n s u u r w e r d i n g e v o e r d . G o e t h e s machtige v r i e n d e n hadden w e i n i g t i j d v o o r d e d i c h t e r . A l l e e n bleef h i j achter en zocht z i j n troost i n het schikken der mineralen en h e t aanleggen van een nieuwe verzameling. " M a n c h l u s t i g e F a h r t u n d manch s a u r e n Gang m u s s t e e r machen um d i e s e z u v e r v o l l s t â n d i g e n . K e u c h e n d u n t e r d e r L a s t d e r Steine Schleppt s e i n e r D i e n e r Stadelmann d i e f e h l e n d e n Exe mpla re i n s H a u s . . . " ( 2 ) . G o e t h e w a s d a n z e v e n t i g j a a r .

Z i j n ouderdom b e l e t t e hem n i e t i n 1820 w e e r s t e n e n t e g a a n kloppen e n h i j n o d i g d e v o r s t T h u r n u n d Ta x i s u i t om n a a r z i j n v e r z a m e l i n g t e komen k i j k e n .

Als Goethe i n 1823 t e n s l o t t e Marienbad v e r k o o s boven Karlsbad om t o t r u s t t e komen, g i n g h i j o o k d a a r w e e r t e r u g aan h e t v e r z a m e l e n .

Ook g e d u r e n d e z i j n I t a l i a a n s e r e i s ( 1 7 8 6 - 1 7 8 8 ) kwam d e b e l a n g s t e l l i n g v a n G o e t h e v o o r d e g e b e r g t e n e n s t e e n s o o r t e n t o t u i t i n g . Wa n n e e r h i j h e t i l l u s t e r e g e z e l s c h a p u i t Karlsbad v e r l i e t om deze g r o t e r e i s t e b e g i n n e n was h i j v a s t overtuigd n i e t meer t o e t e geven aan z i j n m i n e r a l o g i s c h e honger " I c h babe geschaoren m i c h a u f d i e s e r R e i s e n i c h t mit S t e i n e z u schleppen " ( 3 ) , s c h r e e f h i j i n z i j n dagboek.

Maar i n P a l e r m o b e s l o o t h i j t o c h m a a r m o n s t e r s v a n " w e i c h e n und h a r t e n S t e i n e " ( 4 ) t e b e s t e l l e n e n e e n v o l l e d i g e v e r zameling n a a r Napels t e zenden. Nogmaals h a d z i j n i n t e r e s s e voor g e s t e e n t e n e n m i n e r a l e n h e t gewonnen.

Overal observeerde h i j d e g e o l o g i s c h - m i n e r a l o g i s c h e g e s t e l d h e i d v a n h e t l a n d " D e r Weg h i e r h e r i s t m i n e r a l o gisch u n i n t e r e s s a n t " n o t e e r d e h i j o p 22 a p r i l i n 1787 i n S c i a c c a ( 5 ) . B i j h e t v e r l a t e n v e n S i c i l i ë o p weg n a a r M e s sina " Z u g l e i c h s o l l t e e s n i c h t a n mineralogischen B e t r a c h tung f e h l e n . D i e ungeheuren K a l k f e l s e n , v e r w i t t e r e n d stürzen herunter . . . " Het verzamelen kon h i j n i e t l a t e n want e v e n v e r d e r v e r v o l g d e h i j " s o i s t d e r g a n z S t r a n d m i t Bunten, h o r n s t e i n a c h t i g e n F e u e r s t e i n e n ü b e r d e c k t , w o v o n mehrere M u s t e r a u f g e p a c k t w o r d e n " .

Goethe z a g i n h e t v e r z a m e l e n e n i n d e k e n n i s v a n d e - 12

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 12

mineralogie n i e t a l l e e n een geweldig n u t v o o r h e t onderwijs maar t e v e n s v o o r d e k u n s t 11 um m i r d a s V e r f a h r e n d e r K ü n s t l e r und Handwerker z u e r k l â r e n s o i s t m i r auch d i e K e n n t n i s d e r G e b i r g e u n d d a s d a r a u s genommenen G e s t e i n s e i n e g r o s s e Vo r s p r u n g i n d e r K u n s t " ( 7 ) . D e z e w o n d e r e g e s t e e n t e n e n k r i s t a l l e n deden b i j hem nieuwe gedachten o n t s t a a n e n s t e l den hem v o o r e e n u i t d a g i n g , e e n g e o r d e n d s y s t e e m t e b r e n g e n in d e vormenchaos.

Aan h e t o r d e n e n v a n z i j n v e r z a m e l i n g e n h e c h t t e

Goethe g r o t e w a a r d e . H i j d e e d d i t n i e t a l l e e n v o o r z i c h z e l f , maar o o k v o o r a n d e r e n . Z o b r a c h t h i j n o g o p 7 3 - j a r i g e l e e f t i j d de verzameling edelstenen van K a r l August op orde.

In z i j n verzameling, d i e v e l e duizenden stukken b e droeg, t r e f f e n w i j m i n e r a l e n aan u i t D u i t s l a n d , O o s t e n r i j k , Ts j e c h o s l o w a k i j e e n o o k m i n e r a l e n u i t v e r r e l a n d e n . H i e r o n der vermelden w i j : z i r k o o n , s p i n e l , t o e r m a l i j n e n gedegen —1 3 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 13

platina u i t S i b e r i ë , topaas u i t B r a z i l i ë , g r a n ^ - r u i t Groenland, r o b i j n e n u i t Ceylon en opalen u i t Mexico.

Daarenboven l e g d e h i j v o l l e d i g e v e r z a m e l i n g e n a a n v a n een b e p a a l d g e b i e d . H i j b e z a t o n d e r m e e r v o l l e d i g e o v e r z i c h ten v a n d e g e s t e e n t e n u i t d e s t r e e k v a n J o a c h i m s t a l , S c h l e c k e n wald, Z i n n w a l d . D a t G o e t h e h e t soms g r o o t z a g b e w i j s t z i j n plan v o o r e e n m i n e r a l o g i s c h e k a a r t v a n gans Europa.

A l h o e w e l d e z e k a a r t e r n i e t kwam h i e l p h i j t o c h e f f e k t i e f mee a a n d e b e s c h r i j v i n g v a n h e t Boheemse g e b e r g t e " Z u r K e n n t n i s d e r Bbhmische G e b i r g e " i n samenwerking met Joseph M ü l l e r .

Vo o r a l h e t g r a n i e t b o e i d e G o e t h e e n h i j a a n z a g h e t als h e t oergesteente. Hierdoor schreef h i j i n z i j n verhandel i n g " Uber den G r a n i t " . Deze s l o o t evenwel z i j n m i n e r a l o gische g e s c h r i f t e n n i e t a f . Men k e n n i s v a n zaken s c h r e e f h i j " D e r Kammerherg b e i E g e r " , " M i n e r a l o g i e v o n T h ü r i n g e n u n d angrenzender L d n d e r " e n " Z u r G e o l o g i e besonders d e r Bühmischen " .

Op 8 d e c e m b e r 1 7 9 7 w e r d G o e t h e l i d v a n d e M i n e r a l o gische S o c i e t E t z u J e n a , d o o r b e m i d d e l i n g v a n L e n z . I n 1803 nam G o e t h e z e l f d e l e n i n g w a a r , s a m e n m e t V o i g t . G o e t h e d e e d veel voor de u i t b r e i d i n g der verzamelingen van d i t genootschap e n b e z o c h t g e r e g e l d h e t Museum i n J e n a . H i j h i e l d eraan b u i t e n l a n d s e v o r s t e n e n h o o g w a a r d i g h e i d s b e k l e d e r s l i d te maken v a n z i j n v e r e n i g i n g . Tu s s e n d e t a l l o z e m i n e r a l e n die Goethe b e z a t t r e f f e n w i j e r e n k e l e aan d i e tekenen van verbranding vertonen. D i t kan e r op w i j z e n d a t h i j , evenals

v e l e g e l e e r d e n van z i j n t i j d , m e t g e s t e e n t e n experimenteerde.

De i n v l o e d v a n d e a l c h e m i e , h e t l e z e n v a n w e r k e n z o a l s Vo n W e l l i n g s " O p u s :slago C a b b a l i s t i c u m . . . " a u c h d i e Erzeugung d e r M e t a l l e u n d M i n e r a l i e n " , e n z i j n g e s p r e k k e n met F r a u v o n K l e t t e n b e r g d r e v e n hem w e l l i c h t t o t h e t z o e k e n naar d e L e v e n s e l e x i r o f d e S t e e n d e r W i j z e n .

Waarschijnlijk i s e r een autobiografisch element i n de w o o r d e n d i e h i j F a u s t l a a t s p r e k e n :

Vnwn hab' Leh m ch d e l Jfagt' evgeheu, Ob mi!t du7ch o u d Nicht mL' uchc3 Geheirfi,ris (9(I de b i d .

Alhoewel Goethe gans z i j n l e v e n d e t e k e n s d e r a l c h e misten g e b r u i k t e was h i j t o c h e e n g e l e e r d e d i e z i c h v a n d e —1 4 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 14

alchemie afwendde e n h e t o b j e k t i e f w e t e n s c h a p p e l i j k onderzoek b e t r a c h t t e . G o e t h e was d o o r Werner g e s c h o o l d d i e d e m i n e r a len naar hun u i t e r l i j k e tekens op natuurhistorische grondslag klasseerde. D e chemie e n de matematika i n de m i n e r a l o g i e kon h i j m o e i l i j k v o l g e n . H i j v o e l d e e r evenwel d e noodzaak van aan e n s c h r e e f " I n d e r M i n e r a l o g i e k a n n i c h o h n e C h e m i e n i c h t e i n e n S c h r i t t w e i t e n , dass_weiss i c h lange und habe sie auch darum b e i _ s e i t e g e l e g t Buiten de eknonomisch-wetenschappelijke opdracht d i e Carl A u g u s t hem gegeven had i s h e t z e k e r d a t Goethe v o l b e wondering s t o n d v o o r d e zeldzame vormen d e r g e s t e e n t e n , d e schoonheid e n d e k l e u r e n r i j k d o m d e r m i n e r a l e n .

In de verscheidenheid van de n a t u u r, i n h e t levende en h e t s c h i j n b a a r l e v e n s l o z e , v o r s t e h i j n a a r d e o o r s p r o n g van h e t l e v e n , z e l f s t o t i n d e d i e p t e n d e r a a r d e w a a r u i t h i j d e m o o i s t e k r i s t a l l e n v e r z a m e l d e . W i j l a t e n hem h i e r z e l f a a n h e t w o o r d i n h e t m o o i e g e d i c h t : " Pcvtaba4e " .

FneudA.g wan von v i e ten Jahnen ELi6kig aso dei. G e i e b u i t t e b t Zu ek4ouchen, z u e4ahnen Wie Natun i n SchaÇ6en .2ebt.

Und eist i e day ewig E- ne aars 4-.ch v4..et ach o {Çenban Keven dei Gno43e, giro o day l a e i n e A.2eu naeg den eígnin A s t .

Immett wechistend, 4 e 4 t 4Lch h a t e n d .

Nah und e t n und e i t n und nah

So g e taktevid, umg e altend

Zum Ei.,;a.unen b i n i c h da. ( 9 ) J.W. v o n G o e t h e NOTEN:

R

e

n

o

l

d

Huwel

(1) G o e t h e , J . W . v o n , B r i e f e ; h r s g . v o n P h . S t e i n . B e r l i n , 0. E i s n e r , 1 9 0 2 - 1 9 0 5 . I I I , 5 7 (2) P u c h t i n g e r , F . G o e t h e i n K a r l s b a d . K a r l s b a d , W . H e i n i s c h , 1 922 ( 3 - 7 ) G o e t h e , J . W . v o n . W e r k e . H a m b u r g , 0 . W e g n e r, 1 9 5 4 - 1 9 6 6 . X I . ( 3 ) , 11 . ( 4 ) , 2 5 1 - 7 5 2 . ( 5 ) , 2 7 2 . ( 6 ) , 7 9 . ( 7 ) , 3 0 1 (8) B i e d e r m a n n , W. v o n G o e t h e u n d d a s M c h i s c h e E r z g e b u r g e .

S t u t t g a r t , G o t t a ' s c h e Buchh. 1877, 8 7 .

(9) G o e t h e , J . W . v o n . W e r k e , B e r l i n , V e r l . B o r g S C o , ( z . j . ) I , 429 —1 5 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 15

Andere g e r a a d p l e e g d e w e r k e n : 1. F i s c h e r, E . : " Goethe und d i e M Ăź l l e r i s c h e Steinsammlung i n : " Forschungen und F o r t s c h r i t t e " september 1 9 5 9 , 2 5 7 - 2 6 0 2. " G o e t h e s Sammlungen z u r K u n s t , L i t e r a t u r u n d N a t u r w i s s e n s c h a f t e n " - We i m a r A r i o n V e r l . 1 9 5 8 . 1 . R u p pert, H . Goethes B e b l i o t h e k . 1958 3. G r a y , R . D . : " G o e t h e t h e A l c h e m i s t " - C a m b r i d g e , U n i versity Press, 1952 4. H o l t z h a u e r , H . v o n . : " G o e t h e - Museum " , B e r l i n , A u f b a u - Ve r l . 1 9 6 9 5. L i n c k , G . : " G o e t h e s V e r h 8 l t n i s z u r M i n e r a l o g i e u n d Goegnosie " J e n a , G . F i s c h e r , 1 9 0 6 6. S a l o m o n , J . : " G o e t h e u n d L e n z " - i n " G o e t h e , N . F . des J a h b u c h s d e r G o e t h e - G e s e l i s c h a f t " - W e i m a r, 1 961 , 2 3 2 - 2 4 4 7. S u t t e r , O . : " G o e t h e e r h i e l t M i n e r a l i e n a u s Gengenbaoh " i n : " D i e Ortenau " september 1968 - 162 - 168,'

D i t a r t i k e l w e r d m e t t o e s t e m m i n g overgenomen u i t Geode 7 6 , Jaarboek v a n d e M i n e r a l o g i s c h e K r i n g A n t w e r p e n v z w.

- 16

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 16

zwervend doorheen degeschiedenis van het „zwin " Deel 9

De s t r e e k omheen h e t Z w i n b l e e f n o g j a r e n h e t s t r i j d toneel v a n v e l e k l e i n e e n g r o t e oorlogen. E n n i e t a l t i j d ging d e s t r i j d t u s s e n o f t e g e n vreemde i n d r i n g e r s Ook B r u g g e e n Damme h a a l d e n m e e r d a n e e n s d e s t r i j d b i j l boven. H e t l a g d e Dammenaren z w a a r o p d e m a a g , d a t B r u g g e a l t i j d d e o p p e r s t e baas b l e e f o v e r h e t Z w i n . . . . M a a r wanneer i n 1323 d e g r a a f v a n V l a a n d e r e n S l u i s v e r k o c h t a a n Jan v a n Namen, s t o n d e n B r u g g e e n Damme e e n d r a c h t i g i n h e t v e r w e e r ! J a n v a n Namen e r k e n d e n i e t l a n g e r d e v o o r r e c h ten v a n d e oude ZwĂ­nhavens e n begon o n m i d d e l l i j k S l u i s u i t t e b r e i d e n . D e h a v e n w e r d v o o r z i e n v a n e e n k r a a n om s c h e p e n te l o s s e n , d e v e s t i n g e n a a n z i e n l i j k v e r s t e r k t .

De V l a m i n g e n namen g e e n v r e d e m e t d e m a a t r e g e l e n v a n de g r a a f v a n Namen e n g r e p e n n a a r d e w a p e n s o m h u n p r i v i l e g e s t e v e r d e d i g e n . D e t r o e p e n v a n B r u g g e e n Damme v i e l e n stormenderhand S l u i s a a n , m a a r w e r d e n b l o e d i g t e r u g g e s l a gen. E e n t w e e d e a a n v a l b r a k d e w e e r s t a n d v a n d e S l u i z e n a r e n , e n J a n v a n Namen m o e s t z i c h o n v o o r w a a r d e l i j k o v e r g e v e n .

De B r u g g e l i n g e n v o e r d e n hem g e v a n k e l i j k p e r b o o t o v e r h e t Zwin n a a r B r u g g e , w a a r h i j i n h e t S t e e n o p g e s l o t e n w e r d .

De g r a a f w e i g e r d e e v e n w e l d e e i s e n v a n z i j n o v e r w i n n a a r s in t e w i l l i g e n . . . Ook de tussenkomst van de Franse koning kon d e B r u g g e l i n g e n e r n i e t t o e b e w e g e n J a n v a n Namen v r i j te l a t e n . Z e organiseerden z e l f s e e n s t r a f e x p e d i t i e n a a r het weerloze S l u i s . De b e v o l k i n g werd uitgemoord, d e s t a d platgebrand en de nieuwe kraan i n de haven v o l l e d i g v e r w o e s t . J a n v a n Namen w e i g e r d e h e t h o o f d i n d e s c h o o t t e leggen . . . e n k o n z i j n bewakers v e r s c h a l k e n . Eens i n v e i l i g heid g a f h i j e c h t e r d e s t r i j d o p , e n d e Zwinhavens h e r w o n nen v o l l e d i g a l h u n v r o e g e r e v o o r r e c h t e n . D e z e o v e r w i n -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 17

n i n g w o r d t i n d e g e s c h i e d e n i s h e t t o p p u n t genoemd v a n d e macht d e r V l a a m s e s t e d e n , d i e h i e r z e l f s h u n w i l k o n d e n o p dringen aan de Franse koning en z i j n trouwe vazal d e graaf van Vlaanderen De l a k e n h a n d e l e n l a k e n n i j v e r h e i d i n S l u i s w e r d e n v e r boden. E r m o c h t e n i n d i e s t a d a l l e e n n o g m a a r z u i d v r u c h t e n , espartogras e n sponzen v e r k o c h t worden e n ook d e h o u t s t a pel w e r d a a n S l u i s ontnomen, I n 1324 k r e e g d e h a n d e l i n Sluis nog een k l a p , t o e n aan Brugge h e t s t a p e l p r i v i l e g e werd g e g e v e n . H e t s l o t s t u k v a n d i t p r i v i l e g e i s v o o r S l u i s de h i n d e r p a a l g e w e e s t o m n o g t o t g r o t e r b l o e i t e k o m e n , want h i e r i n w e r d b e p a a l d , d a t t e S l u i s g e e n v e r s t e r k i n g e n o f w e e r b a r e h u i z e n gebouwd m o c h t e n w o r d e n . O p d i t p r i v i lege b e r i e p e n d e B r u g g e l i n g e n z i c h meermalen i n h u n g e s c h i l len met S l u i s .

S l u i s kwam o p n i e u w m e t z i j n g r a a f i n b o t s i n g , o m d a t het i n s t r i j d met h e t p r i v i l e g e v a n 1293, v r i j d o m van t o l schonk o o k a a n n i e t - V l a a m s e i n w o n e r s . Z i j d e d e n d i t a l l e e n om d e s t a d d o o r v e s t i g i n g v a n v r e e m d e k o o p l i e d e n t o t g r o t e re b l o e i t e brengen. De s t r a f v o l g d e h i e r o p . H e t p r i v i l e g e werd i n g e t r o k k e n . I n 1 3 3 0 w e r d h e t e c h t e r t e r u g g e s c h o n k e n door L o d e w i j k v a n V l a a n d e r e n , N e v e r s e n R e t h e l . H e t w e r d zelfs u i t g e b r e i d en gold ook voor vreemdelingen. A l l e e n moest e e n l i j s t o v e r h a n d i g d w o r d e n v a n a l l e v r e e m d e l i n g e n , d i e i n S l u i s woonden, n l . Lombarden, H o l l a n d e r s , D u i t s e r s en E n g e l s e n .

De e e n d r a c h t o n d e r d e V l a m i n g e n w a s e v e n w e l z o e k . . . .

Ze v e r l o r e n h u n t i j d e n k r a c h t e n i n z i n l o z e o n d e r l i n g e s t r i j d . G e n t e n Brugge s t r e e f d e n immers n a a r d e o v e r h e e r sing van de anderen. De burgeroorlog ontbrandde.

De b e n d e n d e r k e r e l s , o n d e r l e i d i n g v a n N i k o l a a s Z a n nekin e n Jakobus P e t i t begonnen e e n meedogenloze j a c h t o p de a d e l . D e k a s t e e l h e r e n v o e r d e n e e n h a r d e r e p r e s s i e e n zo g e r a a k t e s t i l a a n h e t h e l e l a n d i n v u u r e n v l a m . L o d e w i j k v a n Nevers werd t e K o r t r i j k d o o r d e gemeentenaren overvallen. Z i j n gevolg werd a f g e s l a c h t e n h i j z e l f i n v e r z e k e r d e b e w a r i n g genomen. To e n o o r d e e l d e d e F r a n s e k o n i n g h e t n o d i g i n t e g r i j p e n om z i j n v a z a l , d e g r a a f v a n V l a a n deren, t e b e v r i j d e n . E v e n scheen h e t gezond v e r s t a n d t e z u l l e n z e g e v i e r e n . B i j d e v r e d e van Arques i n 1326 werd de g r a a f i n v r i j h e i d g e s t e l d e n e e n w a p e n s t i l s t a n d g e s l o ten. M a a r d e h e e t h o o f d e n i n d e Vlaamse r a n g e n g r e p e n o p - 18

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 18

nieuw n a a r d e wapens- e n e e n ongehoord w r e d e b u r g e r o o r l o g brak u i t . Nu sloegen de Fransen hard t o e . De s t r e e k van h e t Zwin w e r d e e n s t e m e e r h e t t o n e e l v a n b l o e d i g e b o t s i n g e n .

U i t e i n d e l i j k werden de " k e r e l s " , o n d e r Zannekin, b i j d e Kasselberg v e r s l a g e n , . , . V l a a n d e r e n v e r l o o r e r z i j n o n a f h a n k e l i j k h e i d b i j . D e gemeenten werden h a r d h a n d i g g e s t r a f t voor hun o p s t a n d . De Zwinhavens werden u i t z o n d e r l i j k zwaar b e b o e t . Damme w e r d h e t " s t r a f c e n t r u m " v a n V l a a n d e r e n .

Bijna iedereen d i e i e t s met de opstand d e r " k e r e l s " t e maken h a d , w e r d h i e r g e f o l t e r d e n a a n d e g a l g o f a a n h e t wiel t e r dood gebracht N i e t minder dan 10.000 execut i e s w e r d e n t e Damme u i t g e v o e r d ! D e d o o d v i e r d e h o o g t i j in Vlaanderen, t e r r e u r heerste alom, handel e n n i j v e r h e i d k w i j n d e n w e g . E n t o c h h i e l d e n d e Dammenaren h e t h o o f d n o g boven w a t e r ! A m p e r w a r e n d e s t r a f e x p e d i t i e s g e s t o p t , h e t krijgsrumoer verstomd o f reeds v o e r e n de schepen opnieuw n a a r Daum&e e n S l u i s . E i n d e l i j k s c h e e n d e r u s t o v e r h e t Zwin w e e r g e k e e r d .

Gent w a s t i j d e n s d e z e b u r g e r s t r i j d e n d e F r a n s e i n v a l eerder a f z i j d i g g e b l e v e n . De Franse o v e r w i n n i n g t e Kassel belemmerde e v e n w e l d e h a n d e l m e t E n g e l a n d , w a t z e e r n a d e l i g u i t v i e l v o o r Gent. H i e r had Jakob van Artevelde de l e i d i n g i n h a n d e n genomen. D e z e v e r s t a n d i g e m a n k o n d o o r o n derhandelingen e n w i j z e l e i d i n g d e Vlaamse o n a f h a n k e l i j k heid opnieuw door F r a n k r i j k e n Engeland doen erkennen.

Gent n a m n u d e l e i d i n g v a n d e s t r i j d t e g e n L o d e w i j k van N e v e r s v a n h e t w e e r l o z e B r u g g e o v e r e n s p o e d i g w e r d e e n bondgenootschap g e s l o t e n met d e k o n i n g v a n Engeland, E d w a r d I I I , d i e n a a r d e Franse k r o o n s t r e e f d e . I n 1338 werd h e t handelsverbod met Engeland opgeheven, o p voorwaarde d a t Vlaanderen z i c h n e u t r a a l h i e l d . A r t e v e l d e l i e t deze n e u t r a l i t e i t s p o e d i g v a r e n , w a n n e e r d e E n g e l s e n hem e e n m a s s a l e s t e u n b e l o o f d e n om t e g e n d e F r a n s e n o p t e t r e k k e n . E d ward I I I n a m z e l f h e t b e v e l o v e r d e E n g e l s e i n v a s i e m a c h t en v o e r u i t n a a r h e t Z w i n .

De F r a n s e n o n d e r s c h e p t e n d e E n g e l s e v o o r b e r e i d i n g e n en s t u u r d e n e e n m a c h t i g e v l o o t n a a r h e t Z w i n . A d m i r a a l Bechuet w o u d e E n g e l s e k o n i n g i n e e n h i n d e r l a a g l o k k e n , e n verankerde z i j n schepen, met k e t t i n g e n aan e l k a a r verbonden i n h e t Z w i n . O p d e z e m a n i e r k o n h i j o n d a n k s d e s t e r k e stroming e n h e t g e t i j z i j n v l o o t i n een u i t s t e k e n d e g e vechtstelling opstellen.

- 19

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 19

De E n g e l s e k o n i n g w a s e v e n w e l o p d e h o o g t e g e b r a c h t van d e F r a n s e p l a n n e n e n z o r g d e e e r s t v o o r e e n g r o t e v e r s t e r k i n g v a n z i j n v l o o t . . . . D e Fransen l a g e n dagen v r u c h teloos t e wachten . . . . w a t o n v e r m i j d e l i j k op brandschatting, r o o f e n verkrachting van de burgerbevolking u i t l i e p !

Het e i l a n d C a d z a n d w e r d g e p l u n d e r d . . . . D e B r u g g e l i n g e n w i l d e n g e e n r i s i k o l o p e n om d e F r a n s e n v o o r h u n m u r e n t e zien opdagen e n t r o k k e n o p n a a r d e monding v a n h e t Z w i n , om d e o e v e r s t e v e r d e d i g e n . Z o o n t s n a p t e S l u i s a a n d e b r u t a l i t e i t van de Franse matrozen ! Vlaamse v i s s e r s b r a c h t e n de E n g e l s e n o p d e h o o g t e v a n d e k r i j g s l i s t v a n B e c h u è t , z o dat Edward I I I z e e r v o o r z i c h t i g d e Vlaamse k u s t n a d e r d e

Vlaamse v i s s e r s b u i z e n v i e l e n d e F r a n s e v l o o t i n de r u g a a n , t i j d e n s d e 3 e z e e s l a g v a n h e t Z w i n . en e e r s t l a n d v e r k e n n e r s s t u u r d e o m d e p o s i t i e s v a n d e Fransen b e t e r t e kennen.

De V l a m i n g e n g r o e p e e r d e n h u n v l o o t a c h t e r d e e i l a n d e n van Cadzand e n W u l p e n . D e z e v l o o t w a s v o o r h e t g r o o t s t e g e d e e l t e s a m e n g e s t e l d u i t 11 h a r i n g b u i z e n " . C a d z a n d w a s i n die dagen de g r o o t s t e vissershaven aan de Noordzee. De v i s s e r i j werd bedreven t o t v o o r d e v e r s t e k u s t e n van Engeland. Reeds i n 1295 h a d d e E n g e l s e k o n i n g Edward I r e c h t e n v e r l e e n d a a n Vlaamse e n H o l l a n d s e v i s s e r s om i n d e k u s t w a teren t e vissen en de visvangst t e bedrijven. L a t e r i n de —2 0 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 20

geschiedenis zouden deze v o o r r e c h t e n nog v e r s c h i l l e n d e malen a a n l e i d i n g g e v e n t o t o o r l o g e n t u s s e n d e v e r s c h i l lende p a r t i j e n d i e b e l a n g hadden i n d e v i s s e r i j . A l h o e w e l n i e t v o o r d e s t r i j d t e r zee u i t g e r u s t , konden deze " b u i zen " v o o r a l i n d e k u s t w a t e r e n d u c h t i g v a n z i c h a f b i j t e n .

De v i s s e r s k e n d e n d e v e r r a d e r l i j k e w a t e r e n v a n h e t Z w i n op h u n d u i m p j e . E l k e z a n d b a n k w i s t e n z e l i g g e n m e t e l k e g e v a a r l i j k e s t r o m i n g w a r e n z e v e r t r o u w d . D e bemanningen waren s a m e n g e s t e l d u i t o n v e r v a a r d e z e e l u i , d i e gewoon w a ren a a n h e t h a r d e l e v e n e n h e l n o c h d u i v e l v r e e s d e n .

I n a l l e s t i l t e w e r d e n i n d e h a v e n s v a n Damme, S l u i s , M o n n i k k e r e d e , M u d e , H o e k e e n Cadzand d e s c h e p e n bemand.

Langs d e o e v e r s v a n h e t Z w i n s t e l d e n z i c h h o n d e r d e n b o o g s c h u t t e r s o p , o m de F r a n s e schepen t e b e s c h i e t e n wanneer ze t i j d e n s h e t m a n e u v r e r e n d i c h t t e g e n d e o e v e r s z o u d e n komen. D e t r o e p e n v a n h e t B r u g s e V r i j e , d i e t e r p l a a t s e waren, b e t r o k k e n h u n s t e l l i n g e n . I e d e r e e n w a c h t t e n u o p de komende E n g e l s e a a n v a l . M a a r E d w a r d w a s e e n s l u w e v o s .

Dapper a l s g e e n e e n i n d e s t r i j d , w a s h i j h a n d i g g e n o e g om z i j n a a n v a l s t e e d s g o e d v o o r t e b e r e i d e n . D o o r d e Vlaamse s p i o n n e n g o e d o p d e h o o g t e g e h o u d e n w i s t h i j d a t wachten i n z i j n v o o r d e e l w a s . H i e r d o o r h o o p t e h i j d e F r a n sen t o t e e n u i t v a l t e b r e n g e n . I n m i d d e l s kwamen a l d e hulpschepen v a n de Engelse v l o o t z i c h v e r v a n d e k u s t , u i t h e t z i c h t v a n d e F r a n s e n , k l a a r l e g g e n om o p h e t g e paste o g e n b l i k t o e t e kunnen s l a a n . M e t d e s t e u n van d e Vlamingen w i s t Edward z i c h d e s t e r k s t e e n h i j was d a n o o k n i e t g e n e i g d om h e t Z w i n o p t e v a r e n . D e h e r i n n e r i n g a a n de t w e e d e z e e s l a g v a n h e t Z w i n i n 1 3 0 2 , w a a r e e n g r o t e F r a n s e v l o o t z o n d e r e n i g e v o o r z o r g t e nemen, n a a r Damme z e i l d e , z o r g d e e r w e l voor d a t d e E n g e l s e n d e z e l f d e v e r gissing n i e t begingen.

En d a a r o p r e k e n d e n u j u i s t B e c h u è t w e l ! O o k h i j dacht a a n d e s c h a n d e l i j k e n e d e r l a a g v a n d e Franse i n v a s i e v l o o t t e g e n e e n samenraapsel v a n Vlaamse v i s s e r s s c h e p e n .

En h i j d a c h t E d w a r d o p d e z e l f d e m a n i e r t e v e r s l a a n . Z o r g v u l d i g l i e t h i j d a n ook z i j n schepen op s t r a t e g i s c h e plaatsen i n g e v e c h t s t e l l i n g plaatsen. Door h e t oprukken van d e t r o e p e n v a n h e t B r u g s e V r i j e e n d e v i j a n d i g e h o u ding v a n de oeverbewoners konden de Franse matrozen nog m o e i l i j k h u n schepen v e r l a t e n . De spanning t u s s e n de bemanningen s t e e g d a n o o k v l u g e n a a n b o o r d b r a k e n v e c h t - 21 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 21

p a r t i j e n u i t . D e bevoorrading begon m o e i l i j k t e worden.

De d a g e n v e r l i e p e n t r a a g . B e c h u è t l i e t d o o r v e r k e n n e r s de b e w e g i n g v a n d e E n g e l s e v l o o t , w e l k e v o o r B l a n k e n b e r g e voor a n k e r l a g , v a n n a b i j v o l g e n . Edward z o r g d e e r d o o r schijnbewegingen v o o r , d e F r a n s e n i n d e waan t e l a t e n dat h i j e e n f r o n t a l e a a n v a l v o o r b e r e i d d e .

Om z i j n b e m a n n i n g a f t e l e i d e n l i e t B e c h u è t a f e n toe e e n z i j n e r schepen n a a r d e w a l v a r e n , o m d o o r k o r t e u i t v a l l e n v o e d s e l e n d r i n k e n b u i t t e maken. D e z e a a n v a l l e n gaven dan weer d e a a n l e i d i n g t o t moord e n p l u n d e r i j e n .

De b e v o l k i n g w a s d o o r d e z e h e r h a a l d e a a n v a l l e n z e e r v e r b i t terd op de Fransen en l i e t geen gelegenheid v o o r b i j gaan om w r a a k t e n e m e n . E l k e F r a n s m a n d i e i n h u n h a n d e n v i e l , werd d a n o o k g e n a d e l o o s a f g e m a a k t . . . I n a l d a t k r i j g s g e weld e n t u m u l t b l e v e n d e h a n d e l s s c h e p e n weg u i t h e t Z w i n .

Handel e n n i j v e r h e i d l a g e n e e n s t e m e e r v o l l e d i g s t i l .

De v r e e m d e H a n s a v e r b o n d e n w a r e n n i e t o p g e z e t m e t d e heersende t o e s t a n d v a n l a t e n t e s p a n n i n g e n d r o n g e n b i j d e Engelsen a a n o p e e n s p o e d i g e a a n v a l o p d e F r a n s e v l o o t .

Ze d r e i g e n e r z e l f s m e e , d e F r a n s e n m e t d e V l a a m s e s c h e pen e n v o e t v o l k a a n t e p a k k e n ! U i t e i n d e l i j k z a g e n z e a f van e e n d e r g e l i j k e w a a n z i n n i g e g e d a c h t e . W a n t d i t m a a l waren d e F r a n s e n o p d e s l a g v o o r b e r e i d e n z o u e e n a a n v a l van v i s s e r s s c h e p e n e n h u n gelegenheidsbemanningen z e k e r u i t l o p e n o p e e n b l o e d i g e Vlaamse n e d e r l a a g . Ve r m i t s g e e n der v e c h t e n d e p a r t i j e n a a n s t a l t e n maakte om t o t d e s l a g over t e gaan, s c h e e n h e t a l s o f h e t Z w i n l a n g e t i j d v o o r de s c h e e p v a a r t z o u a f g e s l o t e n b l i j v e n .

In d i e n s t van de Franse koning v o c h t de beruchte p i r a a t B a r b a v a r a . H i j maakte s i n d s j a r e n d e Noordzee o n v e i l i g e n l a g n u mee i n s l a g o r d e i n h e t Z w i n . H e t l a n g e w a c h ten beu e n wetende d a t , wanneer d e Engelsen op de hoogte waren v a n d e k r i j g s l i s t , z e i n h e t v o o r d e e l kwamen i n d e nauwe v a a r w a t e r e n v a n h e t Z w i n , v e r k o o s h i j d e s t r i j d t e leveren i n open zee.

B a r b a v a r a w a s e e n z e e r k u n d i g zeeman e n h i j v i e l d e Engelsen b i j v e r r a s s i n g a a n , z o d a t d e E n g e l s e v l o o t e r d u c h t i g v a n l a n g s k r e e g . D e E n g e l s e overmacht dwong d e drieste I t a l i a a n echter t o t de terugtocht . . .

Edward I I I w a s z e l f e e n o n v e r s c h r o k k e n s t r i j d e r e n hoewel h i j d o o r e e n p i j l i n d e d i j g e t r o f f e n w a s , b e s l o o t - 22

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 22

h i j n u de Fransen aan t e v a l l e n i n h e t Zwin.

Bechuét b e g i n g t o e n e e n z w a r e b l u n d e r : h i j d a c h t na h e t a a n v a n k e l i j k s u k s e s v a n B a r b a v a r a d e E n g e l s e n t e kunnen o v e r r o m p e l e n e n l i e t z i j n s c h e p e n l o s m a k e n . N u waren h e t g e t i j e n d e s t e r k e Z w i n s t r o m i n g e n d e E n g e l s e n gunstig. De Fransen geraakten n i e t meer i n v o l l e zee e n de s t r i j d o n t b r a n d d e i n h e t Z w i n . . . D i t w e r d h e t e i n d e v o o r d e F r a n s e n . Te g e n d e E n g e l s e n k o n d e n z e z i c h g o e d doorzetten, maar wanneer d e Vlamingen met a l w a t v a r e n kon, d e F r a n s e n l a n g s a c h t e r a a n v i e l e n was d e s t r i j d v l u g b e s l i s t ! S l e c h t s 2 4 van de 190 Franse schepen ontsnapten aan d e v e r n i e l i n g . D e V l a m i n g e n w a r e n d o o r d e F r a n s e plunderingen z ó r a z e n d , d a t z e niemand spaarden. Z e l f s admiraal B e c h u é t w e r d a a n d e r a opgehangen . . . D e z e z e e slag k l e u r d e de Zwinwateren v o o r v e l e dagen rood van h e t bloed, e n duizenden l i j k e n spoelden langs d e oevers aan.

Aan d e z e z e e s l a g h e r i n n e r e n t w e e m i n i a t u r e n a a n w e z i g in de Nationale B i b l i o t e e k t e P a r i j s , h e t ene u i t de " Chronique d ' A n g l e t e r r e " , h e t andere u i t de " Chronique d e F r o i s a r t " . I n h e t N e d e r l a n d s h e r i n n e r e n d e v o l gende d i c h t r e g e l s a a n d e z e z e e s l a g : " A l s men m c c c s c h r e e f Ende X L e f f e n , d o e b l e e f Menich man d o o t i n ' t S w i n Op S t . J a n s a v o n d m e e r n o c h m i n

It

De F r a n s e m a c h t t e r z e e w a s g e f n u i k t e n d e i n v a s i e plannen v a n d e Franse k o n i n g l a g e n v o o r l a n g e t i j d i n h e t water v a n h e t Z w i n verdronken.

Na d e z e g e w e l d i g e z e g e l i e t e n d e E n g e l s e n d e V l a m i n gen a a n h u n l o t o v e r ! ! ! I n z i j n b o o d s c h a p t o t d e Vlaamse l e i d e r s s c h r e e f E d w a r d I I I l e t t e r l i j k : C h e k 4 e t

bA.en amez btcughma)site4, edfzevind, eapitaine's e t cone4,e.z de Gaunt, 8nugge4 e t Vpke4 e t auttne4 bone4 v i t t e de nandfcu e t ù foute .2a conmunautté du pag d e MLandhe " o m h e n u i t t e l e g g e n d a t h i j d r i n g e n d n a a r h u i s terug moest om een o p s t a n d t e g e n z i j n r e g e r i n g t e o n d e r d r u k k e n , o m d a t " 4 i n o u s n e m e i m o n d a i d e p a n n o o d me 4 -

med, no4 mauve-vs mini4tke4 4u4ditz mettADie.nt hap v e ment no4 ke peo p.ee en meoeh íeÇ ou en dé4o bé íA4ance de nou4 " .

Eens E d w a r d I I I v e r t r o k k e n w i s t e n d e V l a a m s e g e m e e n - 23 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 23

n i e t goed meer w a t t e doen !

De F r a n s e k r i j g s m a c h t w a s v e r s p r e i d e n d e F r a n s e koning k o n g e e n t r o e p e n v r i j m a k e n om d e Vlaamse t r o e p e n aan t e v a l l e n . S p o e d i g w a s d e e e n d r a c h t o n d e r d e V l a a m se s t e d e n e n h e t " V r i j e " a a n h e t w a n k e l e n . D e G r a a f v a n Vlaanderen poogde i n o p d r a c h t v a n d e F r a n s e k o n i n g t o t een v e r g e l i j k t e k o m e n , w a a r d o o r F r a n k r i j k d e d r e i g e n d e Vlaamse s t e u n a a n d e E n g e l s e n k o n u i t s c h a k è l e n .

De g r a a f r i e p i n 1 3 4 2 d e " g h e d e p u t e e r d e n " v a n B r u g ge, G e n t e n I e p e r i n " p a r l e m e n t " b i j e l k a a r t e Damroe, om h e n e r t o e t e b e w e g e n h e t b o n d g e n o o t s c h a p m e t E n g e l a n d op t e z e g g e n . V o o r a l J a c o b v a n A r t e v e l d e t o o n d e z i c h e e n

Jacob v a n A r t e v e l d e o n t m o e t t e d e E n g e l s e k o n i n g Edward I I I t e S l u i s . L a t e r z o u v a n A r t e v e l d e zelfs Edward I I I a l s koning van F r a n k r i j k erkennen ! f e l l e t e g e n s t a n d e r omdat h i j d e Vlaamse b e l a n g e n h e t b e s t gediend w i s t m e t d e E n g e l s e n . D e h a n d e l m e t Engeland was in d i e t i j d voor Vlaanderen van u i t z o n d e r l i j k belang.

D a a r b i j h a d d e n d e F r a n s e n e n h u n Vlaamse v a z a l l e n r e e d s v e l e m a l e n b e w e z e n d a t h u n woord n i e t v e e l w a a r d was . . .

De a n d e r e V l a a m s e s t e d e n l e g d e n z i c h m e t w e i n i g g e e s t d r i f t n e e r b i j d e Gentse o v e r h e e r s i n g , maarook i n Gent z e l f g r o e i d e d e o n t e v r e d e n h e i d e n beraamden d e t e g e n s t a n - 24 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 24

xxxxxxxxxxxxxXXXxXXXXXXxxxxxxxxxxXXXXXXXxxxxxxxxxXXXXxxXxxXxx DELEGENDE VAN DE GROENE HOEVE In h e t " Groene Woud " t e Moenkenke, Langs de (zant van de Hoorn, o p ongeveer een uur a p t a n d van Aandenbung, stond wegeen kond de jatten 1300 een bekende woning. H e t was een hjtbetcg m s a{spannLng d i e de naam droeg van " De Groene x Hoeve " . Z i j wat, eigendom van de v r i j e landbouwer Lambnecht BaldwLjn. De dalzen etsvan urnen m s maa begroeid en daardoor waas z i j aan haan naam gekomen. I n 1323, z o L u i s de Legende, waas z i j de vengadettpLaa s van de Vlaamse oppetthoo6den zoals Lambnecht BaLdwijn, Zegeti van Konz-Ljfz, AseveLde, Bneydee en anderen. ALLemaaL voorname KLauwaeAt d i e tegen gnaa4 Lodewijk van Nevens en z i j n aanhanger, de LeLiacvut3 x sneden. Lodewijk van Nevens had Jan van Namen naar SLui)s gezonden om e r meester t e speeen en de handeesbettte.ith .ragen den Vlamingen m s de haven van S l u i s a6 t e bnefzen. Ondett dex Leiding van Baldwijn en Bneydee namen de Vlamingen de wapens op, e n na een bloedig gevecht v i a de stad Stui4 tin hun macht. Jan van Namen wend gevangen genomen en t e Brugge opgestoten. De koning van Fnanfzn_Ljk gab bevee aan g r a a L o Xdewijfz van Nevens de kopstukken van deze mu-ítekij t e d a g vaarden voor de m i n t eennaad, om hen t e dwingen Jan van N a menop staande v o s v r i j t e Laten. B e d w i j n , Breydee en de 3i andetten kwamen voors de raad en zegden: "Zolang de voo'vt.echen den oude rechtsmacht op de haven van Stuis n i e t z i j n k h e r w e d , z a t geen v r i j h e i d versteend wonden aan Jan van Nax men!" Maan de volgende n a t s on snapte Jan van Namen, e n x u i t wnaafz -nokken enfzeeen vaan de Groene Hoeve. B i j aÇwezigheCd van BaldwL n namen z i j de enige dochten Lambetcta X

gevangen en sah.en de woning i n brand. Saldwija vrouw en

z i j n oude vadert vonden de dood i n de vlammen. De KLauwaens x ttto leken naup h e t has;eeg van Mate waan Lambenta opgestoten k was. Z i j doodden de nachtwxfzenss en staken h e t s l o t i n brand maan toch zou hun s n i j d vnuchteeoos b l i j v e n . De gnaa6 won de stag van Kaats e2; Vlamingen sneuv egden v,6 wenden gevang e x genomen zoaYs Baedwijn en Lambenta. Op h e t ogenbLifz d a t x beiden moesten tenechtge-leed wonden sprong h e t me-í4 je tin de waietten van h e t Zwin en ze verdween. Jaren nadien vond x men hctcut -terug op een Engels schip, dodeeijfz gewond. Toen x z i j i n de zeeaam gesprongen was, wend z i j dove een Engees x k schip opgepikt; dan had z i j de vxcpeng opgenomen en heedhaiíg gestreden s s een Landgetnouwe Vtaminge. ( Legende axxxxxxxxx�xxdxdxxxxxxxxxxxxXXXXxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx - 25

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 25

dersvan v a n A r t e v e l d e snode p l a n n e n .

Van A r t e v e l d e w i s t d a t h i j m o e s t h a n d e l e n e n a c h t t e h e t o g e n b l i k gekomen om d e f i n i t i e f a f t e r e k e n e n m e t d e Franse i n v l o e d i n V l a a n d e r e n . D o o r t e g e n d e F r a n s e n o p t e t r e k k e n h o o p t e h i j d e o n d e r l i n g e Vlaamse t w e e d r a c h t t e verminderen. Na v e e l onderhandelen kon van A r t e v e l d e u i t e i n d e l i j k E d w a r d I I I e r v a n o v e r t u i g e n t e r u g samen t e gen d e F r a n s e n o p t e t r e k k e n . I n 1 3 4 5 g r e e p t e S l u i s e e n " t o p k o n f e r e n t i e °' p l a a t s t u s s e n de Engelse k o n i n g e n de afgevaardigden v a n d e Vlaamse gemeenten. S p o e d i g werd het Zwin weer de aanlegplaats v a n de Engelse v l o o t e n ontscheepten duizenden s o l d a t e n . Ondanks d e overeenkomst t u s s e n d e g e m e e n t e n om h u n o n d e r l i n g e g e s c h i l l e n t e v e r geten e n e e n d r a c h t i g t e g e n de Fransen o p t e t r e k k e n , v i e l van Artevelde onder de b i j l v a n Gerard D e n i j s , deken van d e G e n t s e w e v e r s . . . . L e °° W i j z e Man v a n V l a a n d e r e n " betaalde met z i j n leven voor z i j n staatsmanszin.

Ondanks d e v e r s l a g e n h e i d e n d e w a n o r d e i n h e t V l a a m s e kamp n a d e z e s l u i p m o o r d , h i e l d e n d e V l a m i n g e n h u n w o o r d gestand e n t r o k k e n z e samen m e t d e E n g e l s e n t e g e n d e F r a n sen o p . I n d e w e i d s e v e l d e n v a n P i c a r d i ë , w e r d b i j C r é c y een b l o e d i g e v e l d s l a g g e l e v e r d . A a n d e b e i d e k a n t e n s t o n den V l a a m s e t r o e p e n i n h e t g e l i d . . . . D e F r a n s e k o n i n g werd i m m e r s g e s t e u n d d o o r d e g r a a f v a n V l a a n d e r e n , d i e z o tegen d e t r o e p e n v a n d e Vlaamse gemeenten o p t r o k k e n . . .

Tussen d e v e l e g e s n e u v e l d e n t r o f m e n o o k h e t l i j k a a n van L o d e w i j k v a n N e v e r s , g r a a f v a n V l a a n d e r e n . H i e r d o o r kwam c o n e i n d e a a n d e t e g e n s t e l l i n g t u s s e n d e g r a a f e n d e gemeenten i n V l a a n d e r e n . H e t w a s i m m e r s d e s t e u n v a n L o d e w i j k v a n Nevers a a n d e F r a n s e k o n i n g , w e l k e Edward I I I ertoe gebracht had de woltoevoer aan Vlaanderen t e v e r bieden. De g e v o l g e n v o o r d e Vlaamse t e k s t i e l n i j v e r h e i d waren zc r a m p z a l i g , d a t v a n A r t e v e l d e e r a l l e s v o o r o v e r had o m d e m a a t r e g e l t e d o e n i n t r e k k e n . H i j h u l d i g d e o p d e Gentse V r i j d a g m a r k t E d w a r d I I I z e l f s a l s " k o n i n g v a n F r a n k r i j k " o m d e z e g u n s t i g t e stemmen ! D e d o o d v a n v e r s c h i l lende d e r voornaamste p e r s o n a l i t e i t e n l i e t a a n d e o p v o l g e r van L o d e w i j k v a n N e v e r s , d e k a n s o m v r e d e t e b r e n g e n i n h e t verscheurde Vlaanderen. De r e g e r i n g v a n Lodewijk van Male, l a a t s t e g r a a f van Vlaanderen, z o u dan ook een lange periode van v o o r s p o e d b r e n g e n v o o r d e l a g e l a n d e n a a n d e N o o r d z e e . ( vervolgt )

R

e _

m

i

Va n H a e l s t

_

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 26

befaamde figuren uit onze omgeving

R E N A AT G R A S S I N I n o n s t i j d s c h r i f t 11 H o b o n i a " j a a r g a n g 8 - 1 9 7 9 b l z . 8 1 , h e b b e n we e e n b i j d r a g e g e w i j d a a n d e k l e i n k u n stenaar Renaat G r a s s i n , b e t e r gekend a l s - " ' t K e t s j e " .

Deze a r t i e s t w e r d b e g r a v e n o p h e t k e r k h o f t e E k e r e n .

Op d i t k e r k h o f z i j n m o m e n t e e l a a n p a s s i n g s w e r k e n en u i t b r e i d i n g s w e r k e n a a n d e g a n g . O o k h e t p a r k F waarop R e n a a t G r a s s i n b e g r a v e n w e r d w o r d t h i e r d o o r g e wijzigd.

I n verband m e t d e z e w e r k e n s c h r e e f Mevrouw M a r i a A e r t , u i t E k e r e n , e e n b r i e f a a n J o s G h y s e n o p BRT 2 , o m roep H a s s e l t .

Op 11 o k t o b e r , t i j d e n s h e t r a d i o p r o g a m m a " Te bed o f n i e t t e b e d " w e r d d e z e b r i e f v o o r g e l e z e n . I n haar b r i e f s c h r i j f t Mevrouw A e r t h e t v o l g e n d e : " M i j n h e e r, z e s t a a n m e t b u l l d o z e r s v o o r h e t g r a f v a n R e n g a t Grassin; z e s t a a n k l a a r om h e t t e v e r n i e l e n . K a n d a a r nu n i e t s a a n g e d a a n w o r d e n ? " Ook " H o b o n i a " h e e f t o p d e z e o p r o e p o n m i d d e l l i j k g e r e a g e e r d . We h e b b e n e e n b r i e f g e s c h r e v e n a a n h e t College v a n Burgemeester e n Schepenen waarop we v o l gend a n t w o o r d m o c h t e n o n t v a n g e n :

27

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 27

GEMEENTE

EKEREN

2070 EKEREN, 2 2

PROVINCIE ANTWERPEN A

Q

DIENST :

TELEFOON Seer. 0 3 1 . 4 1 . 1 3 . 9 1 -41.13.97 41.19.19 -41.01.39 Teehn. Dienst 41.19.19 -41.19.20 41.93.lí9 Bevolking Burgerlijke stand 41.93.69 41.19.94 Belastingen

Aan : R. K e u k e l i n c k - d o k u m e n t a l i s t Rie Va n d e r h e y d e n , F r a n k r i j k l e i Antwerpen

BEGRAAFPLAATSEN

19

R. R o e l a n d s , v o o r z i t t e r h e e m k r i n g Hobonia.

No 2 3 6 / 8 0 / P d S BIJLAGEN :

oktober 1980

3

L

J

Mevrouw, M i j n h e e r, B e t r e f t : G r a f t e k e n Renaat G r a s s i n .

I n verband met meerdere verzoeken t o t v r i j w a r i n g v a n h e t g r a f van w i j l e n voornoemd t o n e e l k u n s t e n a a r k u n n e n w i j U h e t v o l g e n d e meedelen : - - O p 2 7 j u l i 1 9 7 2 w e r d r e e d s d o o r d e V l a a m s e To e r i s t e n b o n d v . z . w , te A n t w e r p e n , e e n v e r z o e k t o t o n s g e r i c h t om b i j m o g e l i j k e w i j zigingen op de b e g r a a f p l a a t s v a n Ekeren-centrum, d e nodige maatregelen t e t r e f f e n t o t behoud v a n h e t gedenkteken. H i e r o p werd b e v e s t i g d d a t d e B u r g e m e e s t e r h e t n o d i g e z o u d o e n om d i t gedenkteken t e behouden, d o c h n i e t o p d e p l a a t s w a a r h e t z i c h nu b e v i n d t . H e t b e t r e f t h i e r n a m e l i j k e e n g r a f i n gewoon l i j n , dus n i e t i n c o n c e s s i e ( g r o n d v e r g u n n i n g ) .

- D a a r w i j t h a n s g e n o o d z a a k t z i j n h e t p a r k F t e o n t r u i m e n om p l a a t s t e maken v o o r nieuwe b e g r a v i n g e n e n aanpassingswerken, werd o p 2 o k t o b e r 1 9 8 0 e e n s c h r i j v e n g e r i c h t a a n d e Y. T . B . o m e v e n t u e e l k o n t a k t o p t e nemen m e t o n z e d i e n s t v a n d e b e g r a a f p l a a t s e n v o o r v e r d e r e a f h a n d e l i n g v a n voornoemde a a n g e l e g e n h e i d - I n z i t t i n g v a n 2 0 o k t o b e r 11 . w e r d d o o r h e t C o l l e g e v a n Burgem e e s t e r e n Schepenen b e s l i s t d e g r a f z e r k v o o r l o p i g w e g t e b e r gen t o t e r e e n g e s c h i k t e p l a a t s i s g e v o n d e n v o o r h e r p l a a t s i n g .

De o p r u i m i n g z a l p l a a t s v i n d e n k o r t n a I O d e c e m b e r e . k .

Na d e v o l t o o i i n g v a n d e a a n p a s s i n g s w e r k e n t e r p l a a t s e , d i t t e n gevolge v a n de u i t b r e i d i n g v a n de b e g r a a f p l a a t s z a l h e t gedenkteken van Renaat G r a s s i n t e r u g warden g e p l a a t s t i n de o n m i d d e l l i j k e omgeving van h e t g r a f .

- Te r i n f o r m a t i e : h e t o v e r l i j d e n v a n R . G r a s s i n . w e r d aangegeven d o o r Yv o n n e G r a s s i n , z i j n z u s t e r e n J a c q u e l i n e N u l e n s , z i j n n i c h t . De aanvraag t o t h e t p l a a t s e n van h e t gedenkteken werd ingediend d o o r André Bodson, W i l l e m van Leeuwlaan 34, 1 4 0 0 Brussel.

- I n b i j l a g e zenden w i j U a f s c h r i f t e n b e t r e ff e n d e d e reeds gevoer de b r i e f w i s s e l i n g .

I n d e h o o p d a t w i j h i e r b i j a a n Uw v e r l a n g e n s z i j n t e g e m o e t g e k o men, v e r b l i j v e n w i j , h c g g a c h , B i j hT o r d ' e n i n g

:

DL B u r g e m e s t e r ,

Dé S e r e t a r . i s , (

tie

� 7

- 28

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 28

De w e e k d a a r o p , o p z a t e r d a g 1 8 o k t o b e r 1 9 8 0 , w a r e n Anneke e n D r i e s B o d s o n u i t B r u s s e l t e g a s t b i j J o s G h y s e n .

Deze t w e e z e e r s y m p a t i e k e m e n s e n , v r i e n d e n v a n R e n a a t Grassin, hadden e r v o o r gezorgd d a t , n a h e t o v e r l i j d e n van " ' t K e t s j e " , e e n passende g r a f s t e e n o p z i j n g r a f werd geplaatst.

D r i e s Bodson was kameraad e n medeakteur v a n h e t Vlaams V o l k s t o n e e l . R e n a a t h e e f t l a n g e t i j d b i j d e z e m e n sen gewoond e n n a d a t h i j o v e r l e d e n w a s h e b b e n z e a l l e m o e i t e g e d a a n om h e t n o d i g e g e l d b i j e l k a a r t e k r i j g e n om een g e d e n k t e k e n o p h e t g r a f v a n R e n a a t t e p l a a t s e n . To e n d i t n i e t l u k t e h e e f t D r i e s Bodson u i t e i n d e l i j k b e s l o t e n zelf i n t e staan voor deze kosten Tijdens e e n wandeling d o o r d e s t a d vond h i j i n een w i n k e l h e t v o g e l t j e - e e n muske - d a t h i j o p d e g r a f s t e e n heeft l a t e n aanbrengen. H e t musje i s met z i j n k o p j e naar d e t e k s t o p d e s t e e n g e r i c h t .

Dat m u s j e i s s y m b o l i s c h v o o r R e n a a t , w a n t z i j n s t u k j e " ' k z a a w i l l e d a ' k e muske was " was w e r k e l i j k zijn lijfstuk.

De t e k s t o p d e g r a f s t e e n : " HET LEVEN VAN EEN A R TIEST I S A LT I J D WONDERBAAR " i s n i e t z o m a a r e e n z i n . H e t is een u i t d r u k k i n g d i e stamt u i t d e t i j d d a t Renaat Grass i n e n D r i e s B o d s o n samen o p t o e r n e e g i n g e n . D i k w i j l s z e i Renaat t o e n : " h e t l e v e n v a n e e n a r t i e s t i s t o c h m i s e r a b e l , h é j o n g e n " . Wa a r o p D r i e s d a n a n t w o o r d d e : " j a j o n gen, h e t i s w o n d e r b a a r ! "

Deze u i t d r u k k i n g i s D r i e s s t e e d s b i j g e b l ' e v e n e n h i j vond deze t e k s t daarom zo passend o p h e t g r a f v a n z i j n v r i e n d Renaat.

Het l e v e n v a n d e a r t i e s t R e n a a t G r a s s i n w a s g e e n rozegeur e n m a n e s c h i j n . D o o r z i j n b e r o e p was h i j v e e l o p pad; d i t b e t e k e n d e u i t e i n d e l i j k h e t e i n d e v a n z i j n h u w e l i j k . H i j had geen kinderen. Renaat's dolend l e v e n z i e t er i n ' t k o r t a l s v o l g t u i t : Na d e b e v r i j d i n g w e r d h i j e n k e l e maanden a a n g e h o u den. Z i j n c a f é a a n d e V l a a m s e S c h o u w b u r g , w a a r D r i e s Bodson hem r e g e l m a t i g g i n g h e l p e n , w a s g e e n s u k s e s . E n k e l e maanden h e e f t R e n a a t d a n b i j A n n e k e e n D r i e s g e w o o n d , t o t d a t z e h e m v a n ' t V l a a m s H u i s v a n A n t w e r p e n kwamen h a l e n . H i j h e e f t e e n t i j d j e i n d e Va n W e s e n b e e k s t r a a t t e A n t w e r p e n g e w o o n d , w a a r h i j i n e e n c a f é moppen m o c h t

- 2Q -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 29

tappen e n s k e t c h e s o p v o e r e n .

Renaat i s z i e k g e w o r d e n e n w e r d v a n d e Va n Wesenbeekstraat naar de S i n t - L u c a s k l i n i e k t e Ekeren overgebracht. I n de k l i n i e k i s z i j n t o e s t a n d s l e c h t e r geworden.

H i j i s e r a r m e n eenzaam g e s t o r v e n .

Op z i j n b e g r a f e n i s w a r e n w e i n i g m e n s e n ; e n k e l e v r i e n d e n v a n d e B R T, v r i e n d e n v a n h e t V l a a m s H u i s e n e e n paar m e n s e n v a n d e k l i n i e k namen a f s c h e i d v a n R e n a a t .

Renaat G r a s s i n , g r o t e d i e r e n v r i e n d e n g r o o t a r t i e s t , is echter n i e t vergeten. De r e a k t i e op de b r i e f aan Jos Ghysen h e e f t d i t w e l b e w e z e n .

Raymond R o e l ands

30 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 30

HET

W I J K F E E S T

Dat k i n d e r e n w e l a l eens d e b a s i s kunnen l e g g e n t o t betere m e n s e l i j k e r e l a t i e s i s geen c l i c h ĂŠ meer v o o r d e w i j k Haezeldonck.

I n n a v o l g i n g v a n d e m i n i -kraampjes i n CampanulaGardenialaan e n daarna i n de F u c h s i a l a a n , o n t s p r o o t i n d e zomervakantieperiode v a n 1978 b i j e e n g r o e p j e k i n d e r e n u i t de Z i n n i a l a a n , d e i d e e om een " Vlaamse Kermis " t e o r g a n i s e ren. Z e zagen h e t w e l g r o o t s deze j e u g d i g e o r g a n i s a t o r e n : i n d e Z i n n i a l a a n werd e e n b r a a k l i g g e n d t e r r e i n van een t w e e t a l aanpalende p e r c e l e n omgetoverd t o t e e n heus f e e s t p l e i n .

Dagen s l e u r d e n z e met h o u t e n b a l k e n en p a l e n , weggehaald u i t d e h o u t s t a p e l b i j h u n v r i j g e v i g e o u d e r s . E r werd e e n plan- opgemaakt, getimmerd, v e r s i e r d e n gewroet, z o d a t men u i t e i n d e l i j k u i t z i c h t k r e e g o p een v i e r t a l kramen, w a a r o n der e e n s c h i e t k r a a m , e e n " b a l l e n -werpkraam " , e e n " p r i j zen-touwtrekkraam " e v e n a l s e e n v e r f r i s s i n g s k r a a m met d e p o p u l a i r s t e dranken. Hun sukses h i n g n u a l l e e n maar a f v a n de opkomst v a n h e t p l a a t s e l i j k e k i n d e r k o r p s . Ve r m i t s h e t k l e i n e v o l k j e a l dagen had meegeholpen e n o f " mee g e z i e n " , werd d e dag v a n d e f e e s t e l i j k h e d e n t o c h e e n k i n d e r s u k s e s .

Nieuwsgierige ouders kwamen a a r z e l e n d k i j k e n e n l o o f d e n d i t j e u g d i g e i n i t i a t i e f . H e t p l a n deze k e r m i s a c h t i g e s f e e r te b e s t e n d i g e n l a g n u v a s t b i j d e " Z i n n i a a n t j e s " . D a t e r tevens g r o o t s e aanpak mee gemoeid was, bewees h e t j a a r nadien i n augustus 1979 d e aanwezigheid v a n een p l a a t s e l i j k e d i s c - j o c k e y e n h e t engagement v a n d e l a t e r e v o o r z i t t e r v a n het h u i d i g w i j k k o m i t e e , d i e a l s f r i t t e n b a k k e r d e k i n d e r groep v e r s t e r k t e . D e f r i t t e n i n p u n t z a k j e s v e r k o c h t , werden s l e c h t s a a n d e ouderwetse p r i j s v a n 5 f r aangeboden. D i t tweede k i n d e r f e e s t werd d a n o o k gekenmerkt d o o r e e n o v e r w e l digend sukses. Z e s t i g k g aardappelen, r e g e l m a t i g aangevuld door helpende moederhanden, werden omgetoverd t o t f r i t t e n en verdwenen i n de h o n g e r i g e magen. A a n g e t r o k k e n door m u z i e k e n k i n d e r g e j o e l , w a r e n de ouders i n t e g r a a l v a n d e p a r t i j . V r i j v l u g was d e drankvoorraad geslonken e n v e l e ouders konden h e t d a n o o k n i e t l a t e n om eigenhandig nog een bakje b i e r aan t e s l e p e n om de algemene d o r s t t e l e s s e n .

De l a a t s t e d r u p p e l d r a n k werd u i t d e h u i z e n gehaald e n h e t - 31 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 31

Het e e n v o u d i g e b e g i n , d a t u i t g r o e i d e t o t e e n w a r e " happening " v o o r de hele w i j k .

- 32 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 32

g e z e l l i g onderonsje e i n d i g d e pas t o e n nergens nog een d r u p pel d r a n k t e v i n d e n was. B i j a l d a t g e r s t e n a t r i j p t e t o e n het i d e e om een f e e s t t e o r g a n i s e r e n v o o r a l d e bewoners van d e w i j k .

De e e r s t e f e e s t v i e r d e r s , w e l k e t o e v a l l i g b e w o n e r s waren v a n d e Z i n n i a l a a n , w a r e n n u c h t e r g e n o e g o m t e b e s e f fen d a t v o o r d i t p l a n h e e l w a t mensen d i e n d e n t e w o r d e n gemobiliseerd. Na voorbereidende besprekingen werd i e d e r e bewoner v a n d e u i t b r e i d i n g H a e z e l d o n c k u i t g e n o d i g d t o t e e n algemene v e r g a d e r i n g . V o o r s o m m i g e n l e e k d i t e e n d u i s t e r e b e d o e n i n g . N o c h t a n s kwamen e r e e n 2 5 - t a l n i e u w s g i e r i g e n opdagen. D i e a v o n d w e r d o n s w i j k k o m i t e e g e b o r e n . I e d e r e e n vond h e t e e n r e u z e i d e e om e e n w i j k f e e s t t e o r g a n i s e r e n .

Een v a s t e k e r n v r i j w i l l i g e r s w a s b e r e i d d e o r g a n i s a t i e o p z i c h t e nemen.

De d a a r o p v o l g e n d e maanden w e r d a l l e s i n e e n v a s t e r e vorm g e g o t e n . S t a t u t e n v a n o n z e v e r e n i g i n g w e r d e n o p g e s t e l d en d o o r g e s t u u r d n a a r d e g e m e e n t e , b e s t u u r s m a n d a t e n w e r d e n vastgelegd e n h e t w i j k f e e s t g r o e i d e langzamerhand. De v a n a l l e k a n t e n opduikende problemen e n p r o b l e e m p j e s werden grondig aangepakt. De nodige s t e u n werd gezocht e n v e l e mensen i n g e s c h a k e l d v o o r d e u i t e i n d e l i j k e o r g a n i s a t i e .

Urenlang d i s k u t e e r d e h e t b e s t u u r o v e r d e g r o o t t e v a n de t e n t en d e t e v o o r z i e n e h o e v e e l h e i d b i e r e n a n d e r e d r a n k e n .

Woensdag 3 s e p t e m b e r k o n j e d a n e i n d e l i j k m e r k e n d a t h e t menens w a s . E e n e n o r m e f e e s t t e n t v e r h i e f z i c h o p h e t braakliggend t e r r e i n aan de Z i n n i l a a n . A a n entousiasme e n handigheid was e r g e e n g e b r e k b i j a l d i e g e n e n d i e deze e n v o l g e n d e d a g e n d e h a n d e n u i t d e mouwen kwamen s t e k e n o m materiaal aan t e sleuren en de g r o t e t e n t , d e twee k l e i n e r e t e n t e n e n h e t g a n s e t e r r e i n i n t e r i c h t e n v o o r d e komende gebeurtenissen.

Ze w e r d e n t o e n a l a a n g e s t o k e n d o o r d e f e e s t s t e m m i n g en h e t g e r s t e n a t .

Bovendien z o u h e t f i n a n t i e e l a v o n t u u r meer z i j n , ondanks d e h o g e v a s t e k o s t e n ( z o a l s t e n t e n v e r z e k e r i n g ) .

Onze t o m b o l a k e n d e e e n d a v e r e n d s u k s e s , d a n k z i j d e v e l e ( 350 ) p r i j z e n en p r i j s j e s , gekregen van milde schenkers.

Wij w i l l e n dezen dan h i e r b i j nogmaals h a r t e l i j k danken.

Z a t e r d a g 6 s e p t e m b e r w a s h e t d a n z o v e r ; d e Hoogdag van h e t j a a r ! A l l e w e e r g o d e n w a r e n m e t o n s . —33—

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 33

Om 1 3 u u r s t a r t t e n d e i n s c h r i j v i n g e n v a n d e s p o r t namiddag v o o r d e j o n g e r e n . 7 4 j o n g e n s e n m e i s j e s v a n 7 t o t 1 6 j a a r l e e f d e n z i c h u i t om d e " S u p e r s t a r " v a n Haezeldonck t e worden onder d e aanmoedigingen van de omstaanders. Vo o r a l h e t f l e s s e n v u l l e n b l e e k voor v e l e n een zware opgave.

Om 1 4 u 3 0 k o n d e n d e a l l e r k l e i n s t e n h u n o g e n n i e t geloven. E e n " e c h t e " poppenkast o p e n k e l e p a s j e s v a n de d e u r v o e r d e z e mee n a a r d e s p r o o k j e s w e r e l d v a n h e t m a r i o n e t t e n t e a t e r. Z e v e r g a t e n e r b i j n a hun d r a n k j e b i j . De met kwistige hand uitgedeelde speelgoedzakjes v e r g r o o t t e nog de b l i j d s c h a p .

Wie d a a r e n b o v e n r e e d s j o n g b e h e p t w a s m e t g o k k e r s bloed, k o n z i j n kans p r o b e r e n o p h e t " Rad d e r F o r t u i n " .

Even n a 6 u u r w e r d g a n s H a e z e l d o n c k o p g e s c h r i k t .

Een h e u s e f a n f a r e m a a k t k o n d i n a l l e s t r a t e n d a t e r i n d e r daad i e t s t e d o e n w a s ( v o o r d i e g e n e n d i e h e t n o g n i e t w i s t e n ! ) . W i e k o n e r n u n o g t h u i s b l i j v e n ? E n Ramp, 0 Ramp, w i e e r n i e t a l s d e k i p p e n b i j w a s , m o e s t v a s t s t e l l e n dat h i j e r n i e t meer zonder gedrum b i j k o n i n d e " t e g r o te " f e e s t t e n t . De f a n f a r e voelde z i c h zo i n haar sas d a t ze d e h e l e n a c h t z o u d e n z i j n d o o r g e g a a n . M a a r C a r l o s , o n z e D . J . , k r e e g d e bovenhand e n w i s t d e e e r s t e dansparen o p de v l o e r t e k r i j g e n .

De l o l k o n n i e t o p t o e n d e p l a a t s e l i j k e v e d e t t e n ( d e Zinnianen ) h e e l de t e n t hun verknochtheid aan de wijk uitbazuinden.

Ook h e t o o g k r e e g w a t t o e n d e f r i v o l e LUV g r o e p h e t f e e s t m e t l i e d e n l i c h a a m kwamen o p l u i s t e r e n .

Pas i n d e v r o e g e u u r t j e s w e r d h e t f e e s t o n d e r broken.

Dank z i j h e t i l l u s t e r e i d e e v a n M i c h e l , o n z e v o o r z i t t e r , k o n h e e l d e b u u r t , j o n g en oud, t e r u g t o t z i j n p o s i t i e v e n komen n a d e n a c h t e l i j k e u i t s p a t t i n g e n o p d e g e z e l l i g e , z o n n i g e pannekoeken-zondag. D e k l e i n e n k r e g e n naar h a r t e l u s t pannekoeken. E n o f z e smaakten ! O o k d e groten l i e t e n z i c h n i e t verhongeren, z i j h e t dan mits een k l e i n e v e r g o e d i n g . D e p a n n e k o e k e n k r e g e n d e k a n s n i e t z i c h o p t e s t a p e l e n e n d e emmers d e e g w a r e n a l t e vlug op.

De v e d e t t e n v a n d e v o r i g e a v o n d w a r e n o p n i e u w v a n de p a r t i j , n o g a a n g e v u l d m e t e e n Z i n n i a a n s e f o l k s i n g e r .

- 34 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 34

Heel h e t w e e k e n d h e e r s t e e r e e n g e z e l l i g e o n t s p a n nen s f e e r . E n i e d e r v a n o n s w a s e r v a n d o o r d r o n g e n : D i t was d e e e r s t e , m a a r z e k e r n i e t d e l a a t s t e u i t g a v e .

Haezeldonck i s d e w i j k waar i e d e r z i c h t h u i s v o e l t !

Met d e z e w e n s e n w e a l l e n t e d a n k e n , d i e b e l a n g l o o s hebben m e e g e w e r k t e n d a n k z i j h u n i n z e t h e b b e n b i j g e d r a g e n tot h e t welslagen van het f e e s t .

I n d e e e r s t e p l a a t s denken we n a t u u r l i j k aan d e mensen v a n d e w i j k z e l f , d i e g e z o r g d h e b b e n v o o r d e v o o r b e r e i d i n g e n d e p r a k t i s c h e v e r w e z e n l i j k i n g . We v e r g e t e n e c h t e r ook n i e t o n z e m i l d e s p o n s o r s e n d e mensen v a n d e o f f i c i ĂŤ l e diensten, d i e t o t h e t sukses hebben b i j g e d r a g e n , benevens a l l e e x t e r n e medewerkers, z o a l s d e a r b i t e r s v o o r h e t s p o r t f e e s t , d e mensen a c h t e r d e t o o g e n v o o r d e b e d i e n i n g t i j d e n s h e t avondfeest, d e f a n f a r e e n de dansgroep.

Ten s l o t t e n o g v a n h a r t e d a n k a a n a l l e a a n w e z i g e n , want z e l f s h e t b e s t i n g e r i c h t e f e e s t k a n s l e c h t s s l a g e n als e r e e n p u b l i e k i s . E n een p u b l i e k , d a t was e r ! ! !

De I n r i c h t e r s v a n h e t W i j k f e e s t

m o o t t a l e n t u i : t d e e i g e n w i j k '.

- 35

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 35

Vo o r z i j d e ( b o v e n ) e n a c h t e r z i j d e v a n h e t k a s teel Beaulieu i n z i j n huidige toestand.

- 36 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 36

kastelen in vlaanderen BEAULIEU Het k a s t e e l v a n B e a u l i e u i s g e l e g e n i n d e g e m e e n t e Machelen, i n h e t a r r o n d i s s e m e n t H a l l e - V i l v o o r d e , o p 3 , 5 km v a n V i l v o o r d e e n 11 k m v a n B r u s s e l . D o o r d e f u s i e v a n 1977 w e r d d e g e m e e n t e D i e g e m b i j M a c h e l e n g e v o e g d , d a t n u 11 k m 2 t e l t , w a a r o p b i j n a 1 2 . 0 0 0 i n w o n e r s z i j n i n g e s c h r e v e n . M a c h e l e n k o m t v a n h e t G a l l i s c h e w o o r d " Machau " , wat s c h u u r z o n d e r d a k b e t e k e n t . D i t i s e e n v a s t e o m h e i n i n g w a a r i n men v r o e g e r o . m . g r a a n i n o p s l o e g .

HEERLIJKHEID E N HEREN I n h e t b e g i n v a n d e 1 3 d e e e u w was d e h e e r l i j k h e i d Machelen i n h e t b e z i t v a n W a l t e r v a n M o r s c h e , o f M o e r z e k e , die het gebied i n leen h i e l d van de hertog van Brabant.

Machelen b e h o o r d e t o e n t o t d e b e l a n g r i j k s t e p l a a t s e n u i t h e t h e r t o g d o m e n W a l t e r v a n M o e r z e k e bouwde e r i n h e t b e gin v a n de 13de eeuw een s o l i d e b u r c h t . H i j s t o n d d e t i e n den v a n M a c h e l e n a f a a n d e B r u s s e l s e s c h o u t , d i e z e o p z i j n beurt overdroeg aan het k a p i t t e l van Ste.-Goedele.

De d o c h t e r v a n W a l t e r v a n M o e r z e k e huwde m e t H e n d r i k Willem van Grimbergen e n hun zoon, H e n d r i k van Grimbergen, s n e u v e l d e i n de s l a g b i j Y p e r i n g e n . G e e r a a r d v a n G r i m b e r g e n , r u w a a r d v a n Dendermonde, z o o n v a n H e n d r i k , w e r d na d e d o o d v a n z i j n v a d e r h e e r v a n M a c h e l e n , M o e r z e k e , Berlegem, e n z . N a z i j n d o o d , i n 1 3 5 8 , bekwam z i j n d o c h t e r, M a r i a v a n Grimbergen, d e h e e r l i j k h e d e n en b r a c h t z e , d o o r h a a r h u w e l i j k , a a n F i l i p s v a n Maldeghem, e e n t e l g u i t één d e r oudste baronnengeslachten van Vlaanderen.

—37—

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 37

Deze F i l i p s v a n Maldeghem nam, s a m e n m e t z i j n v a d e r e n b r o e r , d e e l a a n d e s l a g v a n A u r a y, i n B r e t a g n e , w a a r i n z i j z i c h b i j z o n d e r w i s t e n t e onderscheiden.

In 1484 v e r w i e r f a a r t s h e r t o g M a x i m i l i a a n de h e e r l i j k h e i d Machelen, e n speelde h e t domein h e t j a a r daarop door a a n z i j n s e k r e t a r i s Jacques l e M u e t . O p 2 4 f e b r u a r i 1497 w e r d M a c h e l e n a a n g e k o c h t d o o r J a n v a n d e r B e e k e n , raadsheer aan h e t h e r t o g e l i j k e h o f , d i e d e hoge, m i d d e l bare e n l a g e r e c h t s m a c h t v a n d e h e e r l i j k h e i d , a l s m e d e d e " v o r s t e r i e " v a n h e t d o r p i n pand nam.

P i e t e r v a n Waelhem k o m t J a n v a n d e r B e k e n o p v o l g e n , als h e e r v a n Machelen, e n o p 19 j u n i 1560 v e r k o o p t deze de h e e r l i j k h e i d a a n G i l l e s v a n G o t t i g n i e s v o o r 8 0 0 p o n d .

Machelen werd d a n met g e w e l d i n g e p a l m d d o o r J a c q u e s D u p i n , heer v a n Haren, d i e d e h e e r l i j k h e i d d i r e k t a f s t o n d a a n Pierre Levesque, l u i t e n a n t - g e n e r a a l onder d e g r a a f d e F e s i n . N a d e d o o d v a n P i e r r e L e v e s q u e v e r k o c h t z i j n weduwe de h e e r l i j k h e i d a a n C h a r l e s N i c o l a i , d o k t e r i n d e r e c h t e n te Machelen, waarna d e f a m i l i e van G o t t i g n i e s Machelen terugkocht rond 1600.

A r n o l d v a n G o t t i g n i e s s t i e r f i n 1628 e n werd o p g e volgd door z i j n zoon G i l l e s , raadsheer van de a a r t s h e r t o gen A l b r e c h t e n I s a b e l l a . D e z e k n a p p e e d e l m a n bekwam n o g de l e e n g o e d e r e n v a n Wesembeek t e D i e g e m , h e t H o f v a n Quadespan t e H o u t e m , h e t H o f v a n Ophem t e N e e r - Y s s c h e , e v e n a l s e e n z e s t i g t a l a n d e r e eigendommen. D e h e e r l i j k h e i d Machelen w o r d t d a n o p n i e u w v e r k o c h t a a n J a n v a n H a l m a l e , die h e t domein doorspeelde aan Jan van Halenstein. Op 22 maart 1676 k o o p t Lamoraal - Claude - F r a n s , g r a a f v a n Ta x i s , d e h e e r l i j k h e i d v a n M a c h e l e n v a n J o z e f v a n H o o f f , die h e t domein s i n d s 1645 b e z a t . Lamoraal, g r a a f van Ta x i s , h a d i n 1 6 5 3 r e e d s h e t k a s t e e l g e k o c h t d a t h i j h a d l a t e n afbreken en vervangen door h e t s l o t d a t we nu nog kunnen z i e n . O o k k o c h t h i j t e M a c h e l e n e n o m g e v i n g n o g v e r s c h i l l e n d e a n d e r e eigendommen, v e e l a l h e e r l i j k h e d e n van t w e e d e r a n g .

In 1697 k o c h t J a n - P a u l Bombarda, algemeen g o e v e r neur v a n d e N e d e r l a n d e n , r a a d g e v e r e n g u n s t e l i n g v a n M a x i m i l i a a n - Emmanuel, k e u r v o r s t v a n B e i e r e n , e n z . , d e h e e r l i j k h e i d v a n d e f a m i l i e v a n Thurn en T a x i s . H i j z o u er e c h t e r maar e n k e l e j a r e n e i g e n a a r v a n b l i j v e n w a n t h i j zag z i c h , w e g e n s e n o r m e s c h u l d e n , g e n o o d z a a k t d e h e e r l i j k - 38 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 38

heid a f t e s t a a n aan P i e t e r - Antoon, b a r o n van C o l i n s , h e e r v a n Wa v e r, e n z . , v o o r 3 1 . 5 0 0 f l o r i j n e n . D i e n s d o c h t e r k r e e g Machelen a l s bruidsgeschenk en b r a c h t d e h e e r l i j k h e i d o v e r aan haar gemaal, g r a a f J . B . v a n Crosberg van B e i e r e n . D e z e f a m i l i e z o u h e t d o m e i n b l i j v e n b e z i t ten t o t i n 1782 e n h e t d a n v e r k o p e n a a n F r e d e r i c Romberg, een D u i t s a v o n t u r i e r . D e f e o d a l e h e e r l i j k h e d e n w e r d e n door d e F r a n s e r e v o l u t i e weggevaagd, z o d a t F r e d e r i c Romberg a l l e e n nog h e t k a s t e e l B e a u l i e u b e z a t , z o n d e r v e r dere i n k o m s t e n .

K A S T E E L E N BEWONERS Van d e o u d e f e o d a l e b u r c h t d e r h e r e n v a n M a c h e l e n , u i t h e t b e g i n v a n d e 1 3 d e e e u w, i s e r n i e t s , z e l f s g e e n ruïne, meer overgebleven. D i t k a s t e e l h e e t t e " B e l v é d è r e " , w e r d d a n o m g e d o o p t i n " K l e i n K a s t e e l " e n " Oud Kasteel " , om a l s " Beaulieu " een heel n i e u w u i t z i c h t te k r i j g e n .

I n 1 6 5 4 w e r d h e t k a s t e e l B e a u l i e u gebouwd d o o r L u kas F a y d ' h e r b e ( M e c h e l e n 1 9 j a n u a r i 1 6 1 7 - a l d a a r 3 1 december 1 6 9 7 ) , e e n l e e r l i n g v a n P. P. R u b e n s , v o o r r e kening van Lamoraal - Claude - F r a n s , g r a a f v a n Thurn en Ta x i s , z e v e n d e e r f e l i j k e o p p e r i n t e n d e n t v a n h e t K e i z e r l i j k postwezen, e n z . H i j was i n h e t h u w e l i j k verenigd met A n n a - F r a n c i s c a v a n H o o r n , e e n r e c h t s t r e e k s e a f stammelinge v a n d e o n f o r t u i n e l i j k e g r a a f d i e o p b e v e l van A l v a o n t h o o f d w e r d i n 1 5 6 8 .

I n h e t w e r k " Ve r m a k e l y k h e d e n v a n B r a b a n t e n d e s z e l f s onderhoorige Landen " v a n de C a n t i l l o n u i t 1770 l e z e n w e : I

Seatdieu; een Ka3tee2 ondetr. de Heekt yFzheí.d Maeh.2e-Saí.vi,te-GP.tctkude, i n de Meyetr-í.j van Vi2voon.de, i3 een Heetc.2 yelz Land. Lamonae, G n a 4 van Ta33i�s, h e a t de Fondamenten ge,tegt omtnent h e t Jaan 1653, bouwde he ze,2ve met a-2Ee moogayh.e gen.ege2theyd, e n vo�eindende h e t wekk h e t z a v e een naam geevende dewe2ke wezenttyk ui,tgednulzt d a t geene d a t h e t waah,eyFz tin z i c h ze,P.ven e n d i e i n onze taut. een Sehoone P2aaU betekent " .

Het k a s t e e l v a n B e a u l i e u h e e f t v e e l w e g v a n h e t mooie p a v i l j o e n a a n d e P l a c e d e s Vo s g e s t e P a r i j s , e n h e t —3 9 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 39

is h e t é n i g e eksemplaar d a t e r z i c h i n ons l a n d b e v i n d t van d e L o d e w i j k X I I I - s t i j l .

L a m o r a a l - C l a u d e - F r a n s v a n T h u r n e n Ta x i s w a s e e n t e l g u i t e e n oud a d e l l i j k g e s l a c h t , a f k o m s t i g u i t d e s t r e e k t e n n o o r d e n v a n Bergamo, w a a r d e f a m i l i e r e e d s v e r meld w o r d t i n 1 2 5 1 . D e l e d e n v a n d e z e b i j z o n d e r e f a m i l i e werden i n 1 5 1 2 i n d e r i j k s a d e l v e r h e v e n e n i n 1 6 9 5 w e r d e n z i j r i j k s v o r s t e n . D e f a m i l i e v a n T h u r n e n Ta x i s i s v o o r a l bekend d o o r d e d o o r h a a r s e d e r t h e t e i n d e v a n d e 1 5 d e e e u w sedert 1615 i n h e t e r f e l i j k ambt v a n r i j k s p o s t m e e s t e r - g e n e r a a l - georganiseerde i n t e r n a t i o n a l e postdienst met r u i t e r s e n l a t e r met p o s t k o e t s e n . B i j d e Vr e d e v a n L u n é v i l l e , i n 1801, v e r l o o r d e f a m i l i e d i t p o s t r e c h t i n de z u i d e l i j k e Nederlanden e n o p d e L i n k e r - R i j n o e v e r. N a d i e n werd h u n monopolie s t e e d s v e r d e r b e p e r k t , t o t h e t g e s l a c h t i n 1867 de l a a t s t e p o s t r e c h t e n i n d e D u i t s e B o n d v e r l o o r a a n d e Pruisische S t a a t . S e d e r t 1748 t o t heden z e t e l t d e f a m i l i e in Regensburg.

Beaulieu was v a n i n d e n b e g i n n e n e e n w a a r a c h t i g p r i n s e l i j k v e r b l i j f e n é é n d e r m o o i s t e gebouwen u i t d e Brusselse a g g l o m e r a t i e . De voorgevel i s met D o r i s c h e z u i len en barokmotieven v e r s i e r d . Een p r a c h t i g e gravure van Bouttats g e e f t e e n u i t s t e k e n d b e e l d v a n deze mooie woonstede t e n t i j d e v a n h a a r g r o o t s t e l u i s t e r . D e g r a v u r e komt v o o r i n h e t e n o r m e w e r k " L e G r a n d T h é â t r e p r o f a n e de D u c h é d e B r a b a n t " v a n b a r o n J a k o b L e R o y.

I

�

a

• • . . . � , a . . ' . � �

r

e :

•

�

.

UIN�1W,;1{R1�Rqi1t1t!��Utttlttll�li{pU:�

Y

i

�

�

� �

'

��

•

:� �

" r

i

� � .:a ` . �

` .

.

.

•

t talmtr1^a 7.r ï;utuu.�t�liiutttel m i n = tall

IRf1113 !11111' 111141i p' " PI1111 N It. r tl111

—4 0 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 40

De b e s t e b i n n e n h u i s a r c h i t e k t e n e n d e k o r a t e u r s v a n d a t o g e n b l i k werden aangeworven e n niemand m i n d e r d a n J a n C h r i s t i a a n Hansche z o r g d e v o o r d e w e e r g a l o z e p l a f o n d t a ferelen naar s c h i l d e r i j e n van Frans F l o r i s . I n de g r o t e salon, o f Herkulessalon, v e r v a a r d i g d e d e kunstenaar h e t p r a c h t i g s t u c w e r k d a t i n negen a f d e l i n g e n de werken van H e r k u l e s w e e r g e e f t . D e z o l d e r i n g v a n d e k a p e l , o p de e e r s t e v e r d i e p i n g , e v e n e e n s m o o i v e r z o r g d d o o r H a n sche, d i e o . m . o o k v e r a n t w o o r d e l i j k was v o o r d e m o o i e zolderingen van de a b d i j v a n ' t Park t e Heverlee b i j Leuven, i s o o k e e n p a r e l t j e .

De f a m i l i e v a n T h u r n e n Ta x i s v e r k o c h t B e a u l i e u i n 1697 a a n J a n - P a u l B o m b a r d a , a l g e m e e n g o e v e r n e u r d e r Nederlanden, r a a d s h e e r, s c h a t b e w a a r d e r e n g u n s t e l i n g v a n M a x i m i l i a a n - Emmanuel k e u r v o r s t v a n B e i e r e n . D r i e j a a r l a t e r b o u w d e Bombarda e e n s c h o u w b u r g t e B r u s s e l , o p d e plaats van h e t oude munthuis, waar h i j o p e r a ' s e n t o n e e l voorstellingen l i e t opvoeren en z e l f s b a l s g a f . A l s d i r e k t e u r v a n d e z e Muntschouwburg o f h e t " T h é â t r e d e l a Monn a i e " d e e d Bombarda g e e n a l t e b e s t e z a k e n , z o a l s v e l e van d e z e a v o n t u u r l i j k e f i n a n c i e r s , e n om z i j n s c h u l d e n te b e t a l e n z a g h i j z i c h v e r p l i c h t B e a u l i e u a f t e s t a a n aan P i e t e r - A n t o o n , b a r o n v a n C o l i n s , h e e r v a n Wa v e r, enz. D i e n s d o c h t e r k r e e g h e t k a s t e e l B e a u l i e u , a l s m e d e de h e e r l i j k h e i d M a c h e l e n , i n 1 7 1 2 a l s b r u i d s g e s c h e n k en b r a c h t h e t e i g e n d o m a a n h a a r e c h t g e n o o t , g r a a f J . B . van C r o s b e r g u i t B e i e r e n . D e f a m i l i e v a n C r o s b e r g b e h i e l d Beaulieu t o t i n 1782, waarna z i j h e t k a s t e e l v e r kochten a a n F r e d e r i k , b a r o n v a n Romberg, e e n s c h a t r i j k avonturier van Duitse afkomst e n één der merkwaardigste eigenaars u i t d e g e s c h i e d e n i s v a n h e t kasteeldomein.

Romberg s t o n d a a n h e t h o o f d v a n e e n w a r e v l o o t , d i e u i t meer v a n 1 0 0 s c h e p e n b e s t o n d e n d o o r m e e r d a n t w e e d u i z e n d m a t r o z e n bemand w e r d . S l e c h t s m e t e n k e l e v a n d e z e s c h e p e n werd e r e e r l i j k h a n d e l g e d r e v e n , m a a r h e t m e r e n d e e l v a n Rombergs v l o o t w e r d i n g e z e t v o o r d e s l a v e n h a n d e l . N e g e r s werden u i t h u n v a d e r l a n d o n t v o e r d , d o o r d e s c h e p e n v a n Romberg n a a r A m e r i k a g e b r a c h t , e n d a a r a l s s l a v e n v e r kocht. H e t was u i t deze s c h a n d e l i j k e handel d a t de Heer van M a c h e l e n z i j n g r o o t s t e i n k o m e n p u t t e e n r e g e l m a t i g enorme f e e s t e n k o n g e v e n . N i e t t e m i n w e r d d e z e o n v e r l a a t door k e i z e r J o z e f I I , d i e e i g e n l i j k a l l e s w e l n i e t z ó nauw nam, i n d e a d e l s t a n d opgenomen m e t d e t i t e l v a n b a r o n .

—4 1 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 41

F r e d e r i k , b a r o n v a n Romberg, v e r k o c h t B e a u l i e u a a n baron d e G o d i n d e Hautepenne, n a w i e n s o v e r l i j d e n h e t k a s t e e l h e t e i g e n d o m w e r d v a n Emmanuel - J o z e f , g r a a f v a n Alcantara ( 1764 - 1835 ) , k o l o n e l v a n h e t e e r s t e l e g i oen v a n d e " g a r d e - c i v i q u e " t e G e n t , e n z .

De g r a a f v a n A l c a n t a r a l i e t d e w a p e n s v a n d e g r a v e n v a n T h u r n e n Ta x i s b o v e n d e g r o t e b a r o k p o o r t v e r w i j d e r e n en v e r v a n g e n d o o r h e t z i j n e e n d a t v a n z i j n e c h t g e n o t e Alexandrine Deruser ( 1770 - 1814 ) . Te r gelegenheid v a n het h u w e l i j k van hun e n i g e d o c h t e r met d e Poolse p r i n s Sulhowski werden e r s c h i t t e r e n d e f e e s t e n gegeven i n h e t kasteel, e n t i j d e n s d e h u w e l i j k s p l e c h t i g h e i d waren e r n i e t minder dan zeven gekroonde v o r s t e n t e g a s t o p Beaulieu.

Na d e d o o d v a n d e g r a a f v a n A l c a n t a r a , d e h e l d v a n Wa t e r l o o e n v a n d e O m w e n t e l i n g i n 1 8 3 0 , v e r k o c h t e n z i j n nakomelingen h e t k a s t e e l d o m e i n B e a u l i e u i n 1884 a a n E m i l e R i t t w e g e r , d i e h e t k a s t e e l bewoonde e n h e t i n p e r f e k t e s t a a t h i e l d t o t a a n z i j n dood i n 1920.

De e r f g e n a m e n v a n E m i l e R i t t w e g e r v e r k o c h t e n h e t kasteel aan een immobiliënmaatschappij, waarvan de d i r e k t e u r, d h r . G e n i e t s , h e t k a s t e e l b l e e f bewonen t o t i n 1 9 2 8 .

En t o e n w e r d B e a u l i e u v e r k o c h t a a n M . B r a u n d e t e r M e e r e , voor a f b r a a k ! D e l i n k e r t o r e n v a n h e t k a s t e e l w e r d a f g e broken e n i n d e gemeente S t e r r e b e e k t e r u g opgebouwd. E é n der p r a c h t i g e p l a f o n d t a f e r e l e n v a n J . C . Hansche werd v e r k o c h t a a n h e t K o n i n k l i j k Museum v o o r K u n s t e n G e s c h i e d e nis aan het Jubelpark t e Brussel.

Van z o d r a h e t k a s t e e l n i e t m e e r b e w o o n d w a s , w e r d h e t gewoon g e p l u n d e r d . D e m e u b e l s v l o g e n n a a r a l l e w i n d s t r e k e n , de p a r k e t v l o e r e n w e r d e n g e s l o o p t , p r a c h t i g e o u d e l a m b r i zeringen werden openbaar v e r k o c h t , k o r t o m , wanneer d e tweede w e r e l d o o r l o g u i t b r a k w a s B e a u l i e u n o g s l e c h t s e e n schim v a n h e t p r a c h t i g e p a l e i s d a t h e t e e n s g e w e e s t w a s .

Een l e g e k a r k a s d i e n o g v e r m i n k t w e r d d o o r h e t a f b r e k e n van é é n d e r t w e e t o r e n s . M e t h e t p a r k e n d e wondermooie Franse t u i n e n was h e t n o g r a m p z a l i g e r g e s t e l d . Va n z o d r a de i m m o b i l i ë n m a a t s c h a p p i j B e a u l i e u i n d e h a n d e n k r e e g begon d i e o n m i d d e l l i j k h e t d o m e i n t e v e r k a v e l e n , e n h e t p a r k , n a a r L e N ô t r e , m e t d e eeuwenoude b o m e n , w e r d m e t d e g r o n d g e l i j k g e m a a k t . Geen boom, z e l f s g e e n s t r u i k j e , b l e e f e r gespaard !

- 42 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 42

De b r e d e d r e e f d i e v r o e g e r n a a r h e t k a s t e e l l e i d d e verdween v o l l e d i g e n m o e s t p l a a t s m a k e n v o o r e e n s p o o r weg. E r w e r d e e n n i e u w e w e g , o p s l e c h t s e n k e l e m e t e r v a n het k a s t e e l , g e t r o k k e n , e n o p d e p l a a t s v a n h e t k a s t e e l park r e z e n d e f a b r i e k e n a l s paddestoelen u i t d e g r o n d .

Het e e n s z d l a n d e l i j k e e n b o o m r i j k e Wo l u w e l a n d s c h a p veranderde i n k o r t e t i j d i n een s t i n k e n d i n d u s t r i e d o m e i n , t e r w i j l d e Z e n n e , w a a r m e n v r o e g e r g i n g zwemmen i n h e t heldere w a t e r, t o t een open r i o o l v e r l a a g d werd, w a a r geen e n k e l e v i s n o g o v e r l e v i n g s k a n s e n h a d .

Het z a g e r n a a r u i t d a t e r v a n h e t m o o i e k a s t e e l v a n Beaulieu t e Mechelen w e l d r a n i e t s meer z o u o v e r b l i j v e n dan d e h e r i n n e r i n g a a n e e n p r a c h t i g j u w e e l i n B r a b a n t s e Lodewijk X I I I s t i j l . Eugene d e Seyn s c h r e e f i n z i j n " Ges c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Wo o r d e n b o e k d e r B e l g i s c h e G e meenten " : " het kasteel van Beaulieu werd afgebroken i n 1937 - 1 9 3 8 " en d a t s c h e e l d e m a a r h e e l w e i n i g !

De S e y n z o u i n z i j n v o o r s p e l l i n g e c h t e r g e e n g e l i j k k r i j gen; B e a u l i e u w e r d n i e t a f g e b r o k e n !

Niet iedereen b l e e f o n v e r s c h i l l i g voor de t o t a l e v e r n i e t i g i n g van h e t k a s t e e l . E r z i j n g e l u k k i g nog steeds mensen d i e i n naam v a n d e g e s c h i e d e n i s e n u i t r e s p e k t voor h e t v e r l e d e n , o n s bouwkundig e r f g o e d v o o r v e r d e r v e r v a l t r a c h t e n t e v r i j w a r e n . Onze k a s t e l e n z i j n t o c h maar één d e r w e i n i g z i c h t b a r e g e t u i g e n i s s e n v a n e e n g r o o t s verleden !

De H e e r K a r e l M e r t e n s k o n e r n a d e b e v r i j d i n g d e h a n d opleggen e n h e t k a s t e e l v a n B e a u l i e u v o o r v e r d e r e v e r n i e l i n g sparen. H i j was o o k de o p r i c h t e r v a n d e v e r e n i g i n g " De Vrienden van Beaulieu " , w a a r t o e o . a . o o k de B r u s selse burgemeester behoorde, d i e Beaulieu g r o n d i g l i e t e n restaureren. De t a l r i j k e z a l e n o p de e e r s t e e n tweede v e r d i e p i n g v a n h e t k a s t e e l w e r d e n a l s museum i n g e r i c h t ; de z e s z a l e n o p h e t g e l i j k v l o e r s d i e n d e n v o o r o . a . t e n toonstellingen en k u l t u r e l e bedrijvigheden ; t e r w i j l i n de ruime g e w e l f d e k e l d e r s , m e t d e oude s c h o o r s t e n e n , e e n typische herberg - r e s t a u r a n t werd u i t g e b a a t . Ook werd er t e r u g e e n k l e i n p a r k j e a a n g e l e g d rondom h e t k a s t e e l .

Jammer g e n o e g w a s d e h e r o p l e v i n g v a n h e t k a s t e e l —4 3 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 43

Borden v e r b i e d e n h e t b e t r e den v a n h e t d o m e i n , m a a r wanneer men d e z e b o r d e n n e g e e r t k a n men z d maar i n het k a s t e e l stappen v i a t a l r i j k e k a p o t t e ramen.

Wat m e n d a n b i n n e n e r v a a r t is met geen pen t e b e s c h r i j ven

- 44 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 44

Een k a s t e e l i n h e t b e z i t van e e n o p e n b a r e i n s t e l ling ( Ministerie van Nederlandse K u l t u u r i n d i t geval ) kan een zegen z i j n , o m d a t n o o d z a kelijke restauratiewerken m e t z e k e r h e i d u i t g e voerd worden.

Als echter d i t M i n i s t e r i e dringende r e s t a u r a t i e werken o p d e " l a n g e b a a n zet, betekent d i t voor het k a s t e e l een ramp.

Beaulieu kan nog, e n moet gered worden. H e t k a s t e e l verdient het ?

- 45 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 45

azrtta cr.ttTttcti*t.ta,_ nrxz.. a r _ r t t a , t s o i t t z r r . l i .

(MI 1 7 2 : V ; „�..._.t4)��

John C h u r c h i l l , h e r t o g van Marlborough, had z i j n hoofdkwartier i n h e t kasteel Beaulieu i n 1706.

-46-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 46

Beaulieu maar v a n k o r t e d u u r. De verzamelingen d i e e r i n ondergebracht w e r d e n , b r a c h t men e l d e r s n a a r t o e . A l l e meubelen v e r d w e n e n e v e n e e n s e n h e t k a s t e e l s t o n d w e e r leeg, t e n p r o o i aan de verwaarlozing. I n v r i j k o r t e t i j d zou B e a u l i e u z i j n naam g e e n e e r m e e r a a n d o e n . B i n n e n i n het k a s t e e l w e r d a l l e s weggebroken w a t n o g e n i g s z i n s bruikbaar w a s ; t r a p l e u n i n g e n verdwenen, h a a r d p l a t e n werden ontvreemd, b e e l d e n werden o p z e t t e l i j k e n o n h e r s t e l b a a r v e r n i e l d , p l a a s t e r w e r k kwam v a n d e m u r e n , t i e n t a l l e n r u i ten werden i n g e g o o i d , e n z . Op d i t o g e n b l i k i s h e t z ó erg m e t h e t k a s t e e l g e s t e l d d a t e r v o o r r e s t a u r a t i e e n o r m e bedragen z u l l e n m o e t e n n e e r g e t e l d w o r d e n .

We h a d d e n e e n g e s p r e k m e t d e g e m e e n t e s e k r e t a r i s v a n Machelen, d i e o n s v e r t e l d e d a t B e a u l i e u o p d i t o g e n b l i k eigendom i s v a n h e t M i n i s t e r i e v a n N e d e r l a n d s e K u l t u u r !

Samen m e t e e n b e v r i e n d a r c h i t e k t e n d e b u r g e m e e s t e r ' v a n Machelen w a s d e g e m e e n t e s e k r e t a r i s i n 1 9 7 9 d e s c h a d e g a a n v a s t s t e l l e n . Wa n n e e r e r n i e t d r i n g e n d i n g e g r e p e n w o r d t , deelden d e z e h e r e n a a n h e t b e w u s t e m i n i s t e r i e mee, z a l het i n de d i r e k t e toekomst n i e t meer n o d i g z i j n . H e t z a l n i e t z d e r g l a n g meer d u r e n v o o r a l e e r h e t k a s t e e l gewoon i n m e k a a r z a l s t o r t e n . T o t h e d e n kwam e r e c h t e r v a n h e t m i n i s t e r i e nog geen enkele r e a k t i e !

Beaulieu i s i n d e l o o p d e r eeuwen d e v e r b l i j f p l a a t s geweest v a n m e n i g d o o r l u c h t i g p e r s o n a g e . J a c q u e s I I S t u a r t v e r b l e e f e r i n 1693 e n W i l l e m I I I , k o n i n g v a n Engeland, had e r z i j n h o o f d k w a r t i e r t i j d e n s z i j n v e l d t o c h t t e g e n Lodewijk XIV i n 1695. Na de s l a g van Ramilies o p 23 m e i 1706, w a a r b i j d e F r a n s e n 1 5 . 0 0 0 d o d e n b e t r e u r d e n , s l o e g John C h u r c h i l l , h e r t o g v a n M a r l b o r o u g h , r o e m r i j k v o o r v a der v a n W i n s t o n C h u r c h i l l , e r z i j n h o o f d k w a r t i e r o p .

K e u r v o r s t Emmanuel v a n B e i e r e n e n z i j n o p v o l g e r a l s m i l i t a i r g o e v e r n e u r d e r N e d e r l a n d e n , d e m a r k i e s v a n B e d m a r, verbleven e r eveneens e e n l a n g e r e t i j d . Deze l a a t s t e i n s t a l l e e r d e e r z i c h met z i j n f a m i l i e . H i j h i e l d e r tevens een k l e i n e h o f h o u d i n g o p n a d i e , w a t b e t r e f t r i j k d o m e n s c h i t t e r i n g , i n n i e t s v o o r d e g r o o t s t e hoven moest o n d e r doen. T i j d e n s w e r e l d o o r l o g I v e r b l e e f d e D u i t s e g o e v e r n e u r von G i s s i n g r e g e l m a t i g o p h e t k a s t e e l d a t d a a r d o o r g e s p a a r d b l e e f van p l u n d e r i n g d o o r d e b e z e t t e r s . Vo n B i s s i n g o v e r teed i n B e a u l i e u i n 1 9 1 7 , e n d e p l u n d e r i n g b e g o n i n 1 9 2 0 .

De g r a a f v o n K b n i g s e g g , v e l d m a a r s c h a l k v a n O o s t e n r i j k e n —4 7 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 47

Nog twee beroemdheden d i e i n h e t kasteel Beaulieu verbleven.

Maximiliaan-Emmanuel, k e u r vorst van Beieren

:�� u•ivae v a i t St. ttifkrtcade•r. :G r l r t e : e•r s$cittaësaai-flse.rc.�.rn: c r n . sm .,. w .

Willem I I I , p r i n s v a n Oranje, k o n i n g v o n Engeland

48 - -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 48

goeverneur v a n d e Nederlanden t o t a a n d e komst v a n K a r e l van L o r r e i n e n , k e i z e r J o z e f I I e n z i j n ' z u s t e r M a r i a - T h e resia, e n nog v e l e anderen vertoefden lange o f k o r t e r e t i j d a l s gasten i n het kasteel.

KORTE H I S T O R I E K V A N H E T P O S T W E Z E N A l s w e o v e r d e f a m i l i e v a n T h u r n e n Ta x i s s p r e k e n , denken we n a t u u r l i j k m e t e e n a a n é é n d e r m e e s t i l l u s t e r e f a m i l i e s van Europa, maar ook aan de o p r i c h t i n g van h e t i n t e r n a t i o n a l e postwezen.

Het j u i s t e t i j d s t i p v a n d e s t i c h t i n g v a n d e p o s t k a n men n i e t b e p a l e n ; t e n a l l e n t i j d e n m o e t e n d e i n gemeenschap levende mensen d e b e h o e f t e hebben g e v o e l d mekaar h u n g e d a c h t e n mee t e d e l e n o f o n d e r l i n g e b e t r e k k i n g e n t e o n d e r houden. I n d e v r o e g e o u d h e i d z o u men z i c h v a n d u i v e n e n zwaluwen h e b b e n b e d i e n d o m n i e u w s t i j d i n g e n o v e r t e b r e n g e n .

Cyrus, k o n i n g v a n d e P e r z e n e n d e Meden, z o u a l s e e r s t e een s o o r t v a n b o d e d i e n s t h e b b e n i n g e r i c h t , m e t d e m o g e l i j k h e i d o m p a a r d e n e n mannen t e v e r w i s s e l e n o p b e p a a l d e a f standen, om b e v e l e n aan z i j n p r o v i n c i e g o e v e r n e u r s o v e r t e b r e n g e n . T e n t i j d e v a n d e R o m e i n e n k o n men a l s p r e k e n van e e n r e d e l i j k e r n s t i g e p o s t i n r i c h t i n g . O n d e r k e i z e r Augustus b e s t o n d e r e e n o r g a n i s a t i e v a n e s t a f e t t e l o p e r s tot het lopen afgerichte jongelieden - d i e brieven en pakken d o o r g a v e n o p g e r e g e l d e a f s t a n d e n . I n Rome, e n s p o e d i g i n h e t h e l e Romeinse r i j k , w e r d e n , n a a s t d e z e i j l b o den, o o k p o s t r u i t e r s g e b r u i k t . D e z e h e l e o r g a n i s a t i e v e r dween a c h t e r v o l l e d i g m e t d e o n d e r g a n g v a n h e t R o m e i n s e rijk.

Ten t i j d e v a n K a r e l d e G r o t e , w a r e n e r b . v . i n F r a n k r i j k , t e r u g postbanen met r e l a i s ( h a l t e n ) , v a n Auxerre naar I t a l i ë , D u i t s l a n d e n S p a n j e . N a K a r e l d e G r o t e waren e r n o g e n k e l p a r t i k u l i e r e b o d e n om b e r i c h t e n o v e r t e brengen, e n d i t z o u n o g v e l e eeuwen z o b l i j v e n . P a s i n d e l a t e middeleeuwen begonnen v o o r n a m e l i j k k l o o s t e r s e n u n i v e r s i t e i t e n met e e n nieuwe s t i c h t i n g v a n p r i v é - p o s t d i e n s t e n . M a a r d a n m o e t e n we w a c h t e n t o t a a n d e o p k o m s t van d e g e m e e n t e n e n d e m a c h t i g e a m b a c h t e n om e e n o p n i e u w in wording z i j n d e postdienst t e r u g t e vinden, welke t o e v e r t r o u w d was a a n gemeenteboden o f a a n b i j z o n d e r e k o e r i e r s d i e door d e g i l d e n werden gebezigd. De handelsbetrekkingen tussen de volkeren vergden echter een u i t g e b r e i - 49 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 49

in a l l e z a l e n van h e t k a s t e e l werden o p z e t t e l i j k b e l a n g r i j k e kunstwerken onherstelbaar beschadigd; beelden v e r n i e l d ; bouwmaterialen ontvreemd, e n z .

- 50 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 50

d e r, r e g e l m a t i g e r e n z e k e r d e r v e r k e e r s s t e l s e l d a n d a t w a a r o v e r men t o t d a n t o e b e s c h i k t e . O n d e r d e d r a n g v a n de n o o d w e n d i g h e d e n w e r d d e b o d e n p o s t d o o r a a r t s h e r t o g M a x i m i l i a a n o p g e r i c h t e n a a n d e f a m i l i e T h u r n e n Ta x i s toevertrouwd.

F r a n z v o n Ta s s i s , i n 1 4 5 9 g e b o r e n u i t e e n L o m b a r d i s c h e f a m i l i e ( d e l l a T o r r e - Ta s s i s ) u i t C o r n e l l o b i j Bergamo, behoorde t o t e e n g e s l a c h t v a n beroepskoer i e r s d i e a a n v a n k e l i j k i n d i e n s t v a n de Paus s t o n d e n .

Wanneer M a x i m i l i a a n I z i c h i n T i r o l v e s t i g d e w i e r f h i j de f a m i l i e d e Ta s s i s a a n o m e e n r e c h t s t r e e k s e v e r b i n ding t o t s t a n d t e brengen met d e Nederlanden. De e e r s t e p o s t d i e n s t v e r b o n d M i l a a n m e t B r u s s e l , R h e i n h a u w e n , Wo r m s , F l a m i z o u l l e , e n z . , maar w e l d r a zouden andere v e r t a k k i n g e n d i t postnet nog u i t b r e i d e n .

Op 1 m a a r t w e r d F r a n z v o n T a x i s , k o e r i e r s e d e r t 1490, d o o r F i l i p s d e S c h o n e , z o o n v a n k e i z e r M a x i m i l i a a n I , t o t k a p i t e i n - p o s t m e e s t e r benoemd. I n 1505 r i c h t T h u r n en T a x i s , o p e i g e n k o s t e n m a a r t e g e n e e n j a a r l i j k s e v e r goeding v a n 1 2 . 0 0 0 p o n d , e e n p o s t v e r b i n d i n g o p t u s s e n het N e d e r l a n d s e h o f e n e r z i j d s , e n h e t D u i t s e , h e t Spaanse en h e t F r a n s e h o f a n d e r z i j d s . D i e v e r b i n d i n g d i e n d e v o o r het v e r v o e r e n v a n o f f i c i ë l e b r i e v e n v a n d e v o r s t e n e n hun d i g n i t a r i s s e n . I n 1512 droegen de k o e r i e r s van de p o s t d i e n s t T h u r n e n Ta x i s e e n v e r z i l v e r d e m e t a l e n h o o r n a a n een s c h o u d e r r i e m . D a a r b l i e z e n z i j o p om v a n v e r r e h u n komst a a n t e k o n d i g e n o f o m ' s n a c h t s d e s t a d s p o o r t e n t e doen o p e n e n .

V e r s c h i l l e n d e t e l g e n v a n T h u r n e n Ta x i s z w e r m d e n i n het b e g i n v a n d e XVIde eeuw u i t n a a r a n d e r e p l a a t s e n i n Midden- e n West-Europa, z o d a t h e t p o s t n e t a l s m a a r omvangr i j k e r w e r d . I n 1513 w e r d J a n B a p t i s t v a n Ta x i s t o t r i d d e r geslagen e n t o t Generaal d e r P o s t e r i j e n v a n h e t k e i z e r r i j k en v a n d e S p a a n s e m o n a r c h i e b e n o e m d . D e h o o f d z e t e l v a n h e t h u i s T h u r n e n Ta x i s w a s g e v e s t i g d t e B r u s s e l , e n d e z e stad z o u h e t c e n t r u m b l i j v e n t o t i n d e 18de e e u . O m w i l l e van z i j n h a v e n e n s t r a t e g i s c h e l i g g i n g b e h o o r d e o o k A n t werpen a l v l u g t o t é é n d e r b e l a n g r i j k s t e p o s t c e n t r a v a n g e h e e l E u r o p a , m e t A n t o o n v a n Ta x i s a l s s t i c h t e r e n p o s t m e e s t e r.

A n t o o n v a n T a x i s , g e h u w d m e t C h r i s t i n e v a n Wa c h t e n donck, bewoonde h e t z g n . " P o s t m e e s t e r s h u i s " i n d e Lange —5 1 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 51

Gasthuisstraat t e Antwerpen. D i t " Postmeestershuis " , nu n r . 9 H a n d e l s b a n k , o o k Oud- H u i s G r i s a r g e n o e m d , w a s d e zetel van de Antwerpse postdiensten. Een driehoekig f r o n ton v e r t o o n t n o g h e t wapen v a n d e f a m i l i e v a n T h u r n e n Ta x i s d i e e r v e r b l e e f v a n 1 5 4 4 t o t 1 6 2 3 .

I n 1 5 4 8 k o c h t A n t o o n v a n Ta x i s h e t k a s t e e l t j e " P o s t meestershof " t e Berchem. H e t " P o s t h o f " z o a l s h e t l a t e r genoemd w e r d , v o n d e n we b e s c h r e v e n i n e e n i n v e n t a r i s v a n 25 a u g u s t u s 1 6 3 2 :

" Eene e e e n e huy4ce van e í,san-.ie, mette neenhove, 4schene, 3tateinghe, ovenbeen, hove, b o gaekde, uL6chputte, weyden, .tanden, e t c . , eektyds genaemt h e t Po3tmee&tvt Ta x i à a y 4 , g r o o t vo4en4 de mo inghe van Mk. Cokne i 4 van den Eynde, £andmetetc, 11 buynde, , 156 Hoeden, g e &taen t e 8etcchem, o p Ro yenveLt " .

I n de omgeving v a n d i t " P o s t h o f " z o u F r e d e r i k de Merode g e k w e t s t w o r d e n i n 1 8 3 0 . H e t k a s t e e l d o m e i n w e r d i n 1835 i n g e p a l m d d o o r d e M a a t s c h a p p i j d e r B e l g i s c h e S p o o r wegen. H e t k a s t e e l v e r d w e e n v o l l e d i g r o n d 1 8 6 0 e n h e t d o m e i n w e r d v e r k a v e l d . D e T h u r n e n Ta x i s b e z a t e n o o k n o g de h e e r l i j k h e i d . N i e l m e t h e t k a s t e e l N i e l d e r b r o e c k , d e h e e r l i j k h e i d Hemessen ( H e m i k s e m ) , w a a r z e h e t k a s t e e l bewoonden, e n z .

Antoon v a n Ta x i s , g r o o t v a d e r v a n L a m o r a a l , • d o o r k e i z e r Karel V i n de adelstand van S t . Empire verheven, s t i e r f te Antwerpen o p 13 j u n i 1574, 6 4 j a a r o u d , e n werd i n de Antwerpse S i n t - J o r i s k e x k begraven. Z i j n g r a f z e r k v e r m e l d d e : D.O.M. H I E R L E E T B E G R AV E N H E E R A N T O N I DE T A S S I S , R I D D E R , I N S Y N D E R L E V E N POSTMEESTER D E R C . O . M . D E S E R S T A D T VAN A N T W E R P E N , S T E R F A N ° 1 5 7 4 , O U D T WESENDE 6 4 J A R E N D E N 1 3 I U N Y De v a d e r v a n L a m o r a a l v a n Ta x i s w e r d g r a a f benoemd door F i l i p s I I e n k e i z e r M a x i m i l i a a n I I I v a n O o s t e n r i j k benoemde h e m t o t z i j n k a m e r h e e r e n e r f e l i j k g r o o t m e e s t e r der p o s t e r i j e n v a n h e t k e i z e r r i j k .

Door h u n b e s t e n d i g e o n t w i k k e l i n g k r o m p e n d e g e m e e n -52—

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 52

Als e r n i e t o n m i d d e l l i j k ingegrepen w o r d t , z a l het k a s t e e l v a n B e a u l i e u , h e t ĂŠ n i g e k a s t e e l i n de L o d e w i j k X I I I - s t i j l i n o n s l a n d , v o l l e d i g verdwijnen. Wie w i l daar verantwoordelijk voor g e s t e l d worden ?

- 53 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 53

posten langzamerhand h e t d o m e i n d e r p o s t e r i j e n v a n T h u r n en Ta x i s i n , w e l k e e n k e l n o g g e b r u i k t w e r d v o o r z e n d i n g e n naar h e t b u i t e n l a n d . D e Raad v a n Antwerpen s t e l d e d e a f s c h a f f i n g v o o r v a n d i e k o n i n k l i j k e p o s t e n e n h e t kwam z e l f s t o t handgemeen e n g e w e l d p l e g i n g e n t u s s e n d e p o s t boden v a n b e i d e d i e n s t e n . I n 1 6 5 9 w e r d e r t e g e n d e A n t werpse b o d e n , w i e r a a n s t e l l i n g d a g t e k e n d e v a n d e 1 3 d e e e u w, zwaar o p g e t r e d e n . E r w e r d e n v i j f p o s t b o d e n opgehangen e n verschillende andere levenslang verbannen.

In 1701 week d e f a m i l i e v a n Thurn e n Ta x i s u i t n a a r Frankfurt a . d . Main e n i n 1748 vestigden z e z i c h i n Regensburg, B e i e r e n , w a a r z e t h a n s n o g v e r b l i j v e n . D o o r een k e i z e r l i j k e v e r o r d e n i n g w o r d t e r e e n e i n d e g e m a a k t aan d e s t r i j d d i e d e b o d e n t e g e n d e p o s t v a n T h u r n e n Ta x i s v o e r d e n i n 1 7 6 9 . T h u r n e n Ta x i s behouden d e p o s t diensten i n d e O o s t e n r i j k s e Nederlanden t o t a a n de Franse verovering i n 1793, waarna de p o s t d o o r de Franse d i e n s t werd v e r v a n g e n . V a n a f 1 8 1 5 n e e m t o n z e r e g e r i n g b e z i t van d e p o s t e n e n p a r t i k u l i e r e n mogen, t e g e n b e t a l i n g , renboden b e n u t t i g e n .

In 1830 h e e f t ons land 123 postkantoren en 240 b r i e venbestellers. I n 1849 werden de e e r s t e d r i e B e l g i s c h e postzegels u i t g e g e v e n e n i s h e t a f g e l o p e n met h e t i n n e n van h e t b r i e f p o r t d o o r d e b r i e v e n b e s t e l l e r b i j d e a f g i f te a a n h u i s . I n 1867 t e l d e o n s l a n d 407 p o s t k a n t o r e n , in 1875: 486 postkantoren en 2.404 b r i e v e n b e s t e l l e r s , t e r w i j l e r i n 1974 r e e d s 3 . 1 9 8 k a n t o r e n e n 45.099 p o s t bedienden g e n o t e e r d w e r d e n .

Vermelden we n o g d a t d e p o s t b e d r i j v i g h e i d v a n d e Thurn e n Ta x i s i n T i r o l e e n e i n d e nam i n 1 7 6 9 ; i n B e i e r e n in 1 8 0 8 ; i n Würtemberg i n 1 8 5 1 ; i n Z w i t s e r l a n d i n 1853 en i n P r u i s e n i n 1 8 6 7 .

Paul A r r e n BRONNEN: F. H e l l e n s :

"

Visite

à Beaulieu

"

-

1932

R. P u t t e m a n s : " M a c h e l e n " i n " B r a b a n t " m a a n d e l i j k s t i j d s c h t i f t v a n , t e , T o e r i . -:t i s c h e F e d e r a t i e - 1 9 6 5 - n r . 1(1 - L i z . 2 1 F. G e e r t : ; : " P i e n i e e n t e M a n n ( 1 ‘ , 1 - , , e n r Ufp ✓ a n Nijverheid " 1966 - 54

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 54

A. M a h i . i I e : "

n v i i n r u s d t , Hroxr:l.lE:s " .�.�'•. I , I z . ' r z

O. P e t - i . t . j e a n : " N o s Lhnter3ux H i s t o r i q u e s " z . d . b l z . 3 5 1 E. P u u m o n : " L e s

d

u

Brabant " 1949 -

1 1 ;

de C a n t : i l l o n : " Vu r m a k e l y k h r > d e n v a n H r a b a n t , u n d e s z e l f s nn-derhoor:iL;e b a n d e n " 1 7 7 D - d e e l i l - b l z . 1 7 3 M. E e m a n s : " V l a a m s c h K a s t e e l e n h n e k " t r 1 7 . 2 5 " K a s t e l e n r o n d B r u s s e l " -- d e e l I I - De Rechteroever v a n de L e o n e - U i t g a v e T o e r i s t i s c h e F e d e r a t i e B r a b a n t A. V e r h e y e n : " V i l v o o r d e i n O u d e P r e n t k a a r t e n " U i t g a v e Zalthommel C. M e r t e n s : " C h â t e a u x d e B e l g i q u e " Vo l u m e I - 1 9 5 1 Nrs. 4 2 t / m 4 5 G.H. D u m o n t : " B u r c h t e n e n K a s t e l e n v a n B e l g i 6 " H i s t o r i a d e e l 6 - 1975 - b l z . 8 J . V a n O v e r s t r a e t e n : " VA B - G i d s v o o r V l a a n d e r e n " 1 9 6 6 biz. 513 • E. D e S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Wo o r d e n b o e k d e r B e l g i s c h e Gemeenten " 1 9 3 9 - d e e l I I - b l z . 8 2 6 Baron d e T r o o s t e m b e r g h : " R e c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s de N o b l e s s e d e s F a m i l l e s B e l g e s " 1 9 1 3 - To m e I - b l z . 1 H. C h . R o e l o f s z : " D e i n v l o e d v a n h e t g e s l a c h t T h o r n e n Ta x i s o p d e v e r k e e r s o n t w i k k e l i n g i n E u r o p a v a n 1 5 0 0 t o t 1900 " - 1 9 4 8 F. We e r n a e l s : " T h u r n e n T a x i s " i n " B r a b a n t " - Tweemaand e l i j k s t i j d s c h r i f t v a n d e To e r i s t i s c h e F e d e r a t i e 1968 - n r . 6 - b l z . 4 8 A . F. G l a s e w a l d : " T h o r n u n d T a x i s i n G e s c h i c h t e u n d P h i l a t e l i e " 1926 O. L e M a i r e : " A n t o i n e d e Ta s s i s " - 1 9 3 1 1. P h i l i psen : " [ ) e P o s t i n Wu u s t w e z e l "

1 9 7 7

A. 1 hys : " I r i s t a r -ink. d e r S t r a t e n e n O l r e n n a r e P l a a t s e n v a t ! \rit,.,a'I E i: h t r r i i t K I rn 1 9 7 3 - P l z . 4 9 5 e . v. a .

—5 5 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 55

SI LA SOL FA

WAAR KOMEN Z E VANDAAN

MI RE DO Met u i t z o n d e r i n g v a n h e t G r i e k s e m u z i e k s c h r i f t d i e n de d e n o t a t i e v a n d e m u z i e k i n d e o u d h e i d u i t s l u i t e n d a l s een g e h e u g e n s t e u n v o o r d e u i t v o e r e n d e n .

De v r o e g s t e g e t u i g e n v a n n o t a t i e stammen u i t d e n e gende e n t i e n d e e e u w. D e z e n o t a t i e b e s t a a t u i t zogenaamde neumen, t e k e n s waarmee h e t d i a s t e m a t i s c h v e r l o o p v a n e e n melodie werden aangegeven. A a n v a n k e l i j k werden deze t e kens b o v e n o f o n d e r é é n l i j n g e p l a a t s t , d u s e e n n o t e n b a l k van é é n l i j n , e n z i j k o n d e n e e n m e l o d i e d a n o o k s l e c h t s b i j b e n a d e r i n g weergeven.

Een m i j l p a a l i n d e o n t d e k k i n g v a n h e t N e u m e n s c h r i f t werd r o n d h e t j a a r 1 0 3 0 b e r e i k t , t o e n G u i d o v a n A r e z z o de l i j n e n n o t a t i e g i n g b e z i g e n ; d e n o t e n w e r d e n o p o f tussen l i j n e n geschreven d i e o p een t e r t s a f s t a n d v a n elkaar l a g e n . I n f e i t e h e e f t Guido v a n Arezzo, e e n monnik die l e e f d e van 995 t o t 1050, m e t z i j n systeem de g r o n d slag gelegd v o o r d e l a t e r e n o t e n b a l k n o t a t i e , w a t p l e i t v o o r d e g e n i a l e i n z i c h t e n v a n d e z e m u z i e k p e d a g o o g . Wa a r h a a l d e d i e man n u d e namen v a n d e m u z i e k n o t e n ?

Wel, o p 2 4 j u n i , f e e s t d a g v a n d e H e i l i g e J o a n n e s , werd e r t e r e r e v a n d e z e h e i l i g e e e n L a t i j n s e hymne g e zongen. D i t l o f l i e d d i e n d e G u i d o v a n A r e z z o t o t g r o n d slag, w a n t h i j nam t e l k e n s d e e e r s t e l e t t e r g r e e p v a n d e aanvangstonen a l s benaming v o o r " z i j n " n o t e n .

Ut q u e a n t l a x i s Resonare f i b r i s Mira gestorum Famuli t u o r u m Solve p o l l u t i Labii reatum Sancte I o a n n e s - 56 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 56

De g r o n d t o o n " u t " w e r d l a n g e t i j d , t o t i n d e 17de e e u w, a l g e m e e n g e b r u i k t , n u n o g s l e c h t s z e l d e n .

Deze n o o t w e r d t o e n v e r v a n g e n d o o r " d o " o m d a t d e l e t tergreep " do " voor h e t zingen veel b e t e r geschikt i s dan " u t " .

De l a a t s t e n o o t " s a n c " w e r d i n 1 6 0 0 v e r v a n g e n door " s i " , d o o r e e n p r o f e s s o r v a n d e Leuvens u n i v e r s i t e i t . H i j g e b r u i k t e daarvoor u i t d e zevende r e g e l v a n het L a t i j n s e l i e d d e i n i t i a l e n v a n de H e i l i g e Joannes: " S (ancte) I (oannes) " .

Paul A r r e n 1, Allegro � m� _ �,� �� - - /ii•�� �F � ' — ! "s,�� � f P '41-7 �♦�{ � P r � ' � ' 1 —L.LLJ ,

-‘14(

.

- i--

LUi1vd;

.

,

.

,

•

f

v-itt B e e t h o v e n : S v r t i í on_' :>

I

8

[

1

<

'

- --'�/a,•nglangs�m--t

r

}

� � '� � V� t �t; 'r%__I i6�.t.ΰ1{+t�t;,�`_ +r , . G

.._.z1 _ 7 � � E � g g i - - � { � k r 1 r r i

•

bw.

"✓: 1 ' c t f

r -,c}-:..

h . x - n . . - d . . KP'chl�di.x Lto•

�

de• -

l i a , , p t .

— i r

T o

d

� g e

f

!

'

— w e i h - tes H e r z

izild I s o l d e ( 1 8 5 7 - 5 9 )

I .1

- 57 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 57

activiteiten KASTEELBEZOEK - ZONDAG 1 2 O K TO B E R 1 9 8 0 Ondanks d e e e r s t e g u r e , w i n t e r s e k i l t e v e r z a m e l d e n z i c h t e g e n t i e n u u r z o w a t z e s t i g mensen i n d e d r e e f v o o r het k a s t e e l v a n R i b a u c o u r t t e P e r k . H e t was g r a a f D a n i e l C h r i s t y n de R i b a u c o u r t z e l f d i e ons verwelkomde e n o p een b i j z o n d e r b o e i e n d e m a n i e r, e n aan d e hand v a n t w e e t e k e ningen, e e n k o r t e e v o l u t i e s c h e t s t e van h e t k a s t e e l e n �

ere

!"......_d.ë.ï , ; „ . „ . . . ; . ntt.�f ,r if� �� r- ,,� � _gii

3. -'4,4,11-

F

� t �

1

�

t : { € â 1 �-�.ï n e . t�.��'?',

g

N��t.��a--,''''::'1 � � � i .� c� Ÿ5 � I �� � er � ,e, Ei! � . �� tr ' ..,�� {.,� , � n F, . t �§. _. . . - ., _ . �}�i_.-'T���›(." •-• -uk.Fi' - �_

�

�

2 :-1..-

� � '

�

`

‘!.1-144i:�. ,s� 4 ! ` ...ctGY a`1�� �7'M'yv_ r r2í�- k�� A � . °S _ � " a j�í� � „-� s-s_,;;;;. °_ * ��-�e,,,�,''{ �

, $

� ' !' F g �.

� �

� � �![T � �

, { i `r �

t �t

r

�

_ �

�

•

>

£

' - - ;y � :` — . ^ � ' � �— ' ��

�-

' ; , , - c = � i�$' Y���:r� _a . , .s „4„._____.--.

----e-„,---- ' < i�: � � . » � 4 � '+i'.�-::-.---',ei '.�p� %C� � _ ,� � ,t á p � y o . P � ,� 4 e - 0����.!'� ���.��TC�� p ����..i� �` . �� � -. , - t i r � � - e r e . i

.M

1

t

- 5 8

-

l

-

-

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 58

z i j n bewoners i n d e v o o r b i j e eeuwen.

De g r a a f , d i e b o v e n d i e n z e l f v o o r z i t t e r i s v a n d e p l a a t s e l i j k e h e e m k r i n g " D a v i d Te n i e r s " , l e i d d e o n s n a d i e n rond d o o r d e v e r s c h e i d e n e f r a a i e v e r t r e k k e n v a n d e benedenverdieping van het kasteel.

Een s c h a t a a n p r a c h t i g e m e u b e l s , s c h i l d e r i j e n , k o p e r e n , tinnen en porseleinen stukken en heel wat waardevolle voorwerpen a l l e r h a n d e k r e g e n o n z e a a n d a c h t . D e g r a a f v e r s t o n d b o v e n d i e n b u i t e n g e w o o n d e k u n s t o m z i j n d e s k u n d i g e kommentaren met d e nodige passende anekdotes u i t d e e i g e n f a m i l i e geschiedenis t e v e r r i j k e n .

Na d e z e r o n d l e i d i n g w a s d e g r a a f n o g b e r e i d o m m e t h e n d i e n i e t d r i n g e n d h u i s w a a r t s m o e s t e n , e e n w a n d e l i n g t e maken doorheen h e t p r a c h t i g e p a r k rondom h e t k a s t e e l .

Wij z i j n g r a a f D a n i e l C h r i s t y n d e R i b a u c o u r t d a n o o k bijzonder dankbaar d a t h i j v o o r onze vereniging deze unieke u i t s t a p h e e f t m o g e l i j k gemaakt e n z u l l e n onze l e d e n graag op d e h o o g t e b r e n g e n v a n d e " O p e n - d e u r d a g " i n 1 9 8 1 .

Anderzijds kunn e n w i j onze vriend en hoofdredakteur van H o b o n i a , Paul Arren, alleen maar a a n s p o r e n z i j n enorm opzoekingswerk aangaande " Kastelen i n Vlaanderen ( B e l g i ĂŤ ) v e r d e r t e zetten en aldus meerder e van deze k o n t a k ten v a s t t e l e g g e n en kasteelbezoeken m o g e l i j k t e maken.

Tussen h a a k j e s mag w e l v e r meld w o r d e n d a t Paul reeds meer d a n 1 0 0 k a s t e l e n van BelgiĂŤ op de o n s gekende manier bestud e e r d heeft. I n het maandblad " I n f o -Magazine" van P e t r o c h i m , b e d r i j f waarin h i j tewerkges t e l d is, werden d e z e u i t v o e r i g e en b i j zonder e x a c t e k a s t e l e n s t u d i c s de v o o r b i j e t i e n jaar gepubliceerd.

P a u l mag e r v a n o v e r t u i g d z i j n dat z i j n immense w e r k o n z e g r o o t s t e w a a r d e r i n g g e n i e t .

Ere w i e e r e t o e k o m t !

Harry De S i t t e r - 59 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 59

2 2

N O V E M B E R :

F O N D U E

-

A V O N D

Ge t u i g e n v e r s l a g

Op zaterdag 22 november wa)s h e t weet zover: venzameeing voors h e t jaantijkis teenéee. t - h e t negende i n de tc í,j - .í .n de Vennenbunghoeve. H e i zou zoals a t t L j d een gnand.Loze avond en nacht wonden voor de zeen t a r i j k gekomen Leden. Z e l Ç . de Bnuime ise Hobonianen astaken hun hoo4d4tede.Ujke voeten mee ondett de taÇee.

Onm.íddef) jk wenden w i j v e n g a e op een nogal LJ,beraat uitziend c o c k t a í t . Onze 4eknexc tLs, watten Segen3, waas htien de aechemdst van d.Lenwst. Va t h e t wenketijk een godendrank waas bew.<ije h e i d a t de voornaad b i j h e t plaat., nemen aan de'C,í.jkeL i j k gedekte t a 6 d 4 zo goed a l s u i t g e p u t wak.

Voors wie n i e t genoeg kreeg van deze eetuatvenwekkets, die Lu.i.iten-t naah " Het Zwarte Ven " , h i e r b i j de 4amen&teLLJing pen glas : 1 k o f f i e l e p e l bosbessensiroop, 2 c l heidebitt, enkele druppels angostura en b i j v u l l e n m e t s c h u i m w i j n . P r o s i t !

Na h e t weekom4twoond van onze voonz-í t-ten wetsden de vuuntje4 onder de tSondue3teteetje4 on-stoken. Geeukkztg moe4t de bnandweerwacIvt wenfz.eoos btLjven. Spoedig verdween de inhoud van de vLeeuchotee a 3 t reeuw onder de zon, ccehoewel buiten d a t n a t t e goedje .oLeeh-s onder de vorm van Ç.Lfzse buien aanwezig uxt� , maan d a t kon o na n i e t d etc en .

Ondektu44en bLeed de 6 e u t e t i j k e gnoevtten- en 4au3ta4el ook n i e t onaangeroerd astaan. HLen opperden sommigen, wee met een jaLoe-'t e onder-toon, d e mening d a t onze b u t u u n 3 Leden thu.í4 a ee dagen wee unies zo gawtttonomd seh verwend zweten worden. ALS, dooneoeeen wenden dan ook menige g e s .sen " C6te du Rhone " ontkurizt. Om de L a a L t e gaatjeb t e vutten wenden dan nog een aantat L,tmbung3 e vLaa.Len t e r vettonbening aangeboden, v o o r veten Leek d i t een zwcvte o p gave t e z i j n . Nadat hiermede de .LnnenL.ÿke wever voldaan waas, ga4 onze v o o r z i f t e r met z i j n dame een demonettaL.íe van een quick-step. Va t Ledeneen zo 3poed,Lg mogetijk van z i j n ovettbocLLge ealontioën wen&te v e n t o i t t e worden beween de weldra t e k t e i n e dan44nu,imte. Om h e t gezeeoehap even op - 60 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 60

adem t e Laten fzomevi wend venvotgen3 de ktau.iehe tombota met de ontig.tvte-te en kun3tzinvûge pentekeningen van Andné ti4an,i.ën gehouden. H t e n b t j waa h e t " Cot " de t a 4 e t van onze ctneh,i.vani3 bijzonden gun4t-í.g want v-ien van de v.ij� pntjzen werden aan deze t a l i e t gewonnen. Dame f=ontuna 5chonf2 de Zinniaan Stad de v t j 0 e p n t j . Nadien tnammetde de D.J. " F n a m i " tedeneen tenug op de dan3vtoen voon de fauske3dan3. Kontom, de p n e t faon n i e t op.

Ondentuuen apoedde de k,tok z i c h tin 3punttempo naar h e t t i j d t i p waanop de tnadit.tonete ktoppen van de hamen wenden u-itgedeekd. Rond v - i j � j , nadat ze met :=aehte dnang naan b u i t e n wenden ge:toodst, t i e t e n ondengetekenden h e t be3tuun met hun dame3 voon een beng aewaó staan. en dikke " menc-i " aan h e t (lee3tcom.íté. H e t was t efzhen , gezeLttg, t o l , mee.atent.í jk, “ j n , onvergetet.i jk !

N.B. Na kontnoLe van d i t ven3tag, d o n de eega'a van de opsteLten5, weld opgeworpen: " En de kaauehotet ?

Maant geen nood, votgend Daan be-ten.

De 3 a a n w e z i g e Z i n n i a n e n en Z i n n i a n e s s e n P. S . K a n o n s i e m a n d h e t e q u i v a l e n t v a n e e n v r o u w e l i j k e Zinniaan bezorgen ?

12 D E C E M B E R :

D

I

A -

E N

F I L M A V O N D .

Een g r o o t aantal betangzteteenden wrt5 Haan " pen Haardam " afgezakt om deze d i a - en (.ttmavond b i j t e wonen.

Het eenste gedeelte be.3tond u i t een d i a -reek-, g e waakt aan de hand van foto'.o van h e t domein " De Oude Gracht " u i t de japen 1926 - 1928. Deze d i a ' .5 gaven ons een beeed van de t.uxe d i e en i n h e t toevanattge ka3teee moet geheeut hebben: pnach-í.ge intenieunis en meubelen, faxmens gevut.d met de n.t.jkdom d i e toen h e t kaateet en haan bewo-nezs-toebehoorde.. S p i j t i g d a t deze zaken voors h e t menendeeL met de a{Çbnaah van h e t ka3te.et verdwenen g i j n .

Maan n i e t alteen h e t ka3teeL, o o k de omgeving ehvan was een wee'e3paegai,ng van de grote rijkdom; beelden van h e t domein met z i j n bijhoiende. gebouwen en r i j k e - 61 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 61

p-antengnoei wenden ovvo voonguchotetd, waanbij men z i c h d-ífzwLjt4 de vraag 4te2de " Waan d a t ge4o-togn4eend 7" a4 " Hoe zou d a t daar nu u i t z i e n 7 " ( Md4�seh.ien een ísugg estie voors een vagende (teen; n a a s t e effe oude d i a , een dia van de huidige t o eis and ) .

Na de pauze kwam dan een Ç m oven h e t -even en de dood i n Etnunië., gemaakt t i j d e v a de vafzantie4 van dn..

Van den Bnoe.efz .in Ita,e-ië. Deze 4iem wend zeqis gemaakt op p - a à e n waan men andent n i e t mag tomen.

In een fzonte i n t e i d i n g wenden de EtkUlt.iDL3 g e , í t o eend afto een ( be-angn-.j(ze ) tubbertochafte- ; u w n de Gniehe en Romeinse nultuut, m e t een zeeti apec a -e b e 3ehav,ing, d i e a-3 h e t wake gedoemd wa-o om t e vendw,ijnen ( waan de Romeinen dan ooit voors gezoogd hebben ) .

Het gebied van hun fzu-tuun wa-o oven een gnvo-t dee- van I t a l i ë ven3pneid, e n op vee. plaatsen wenden on-o dan ooit overeb--ij43elen getoond van deze buehaving.

Maan h e t belangn.ijizte waas t o c h wel hun dodencultu3, waanvan i n h e t tweede deel nuim aandacht wend g e - chonizen. TU-ij wenden meegenomen -in de Et' unJoehe dodenoteden. Omdat z i j erevan oven-tu.-ígd wanen d a t de doden een ge ijfzacvtdL.g bestaan (zenden a t a de -evenden, hneëenden z i j voors hun doden dan ooit eetacte Meden, met huizen d i e vo--edige izop-ie3 wanen van hun eigen huizen. Getulzf2,ig z i j n en nog vege van deze 3teden bewaard geb-even, athoew a hun gebnu k a - we- gewijzigd -Lo ( een erevan wend g e bnuifzt a l s c h u í l p - a a t s voors h e t vee ) .

Ooft d i t Wmdoiume.n wao -zeen i tene33avu, voorlat omdat h e t toch een belangnijhe, z i j h e t dan weinig bekende, Schazet u i t onze OUeatense beschaving beeichtte.

A- b i j a - een prachtige avond, waanvan de awezLgen o p - i j t moeten hebben !

W i l f r i e d Va n Ginneken 17 j a n u a r i 1 9 8 1 :

T H E A T E R

B E Z O E K .

Op 1 7 j a n u a r i 1 9 8 1 z a t d e f o n k e l n i e u w e A n t w e r p s e k u l t u u r t e m p e l t o t i n d e n o k g e v u l d om " E e n vreemd K o p pel " a a n h e t w e r k t e z i e n .

Onder d e t a l r i j k e a a n w e z i g e n b e v o n d e n z i c h 4 9 H o bonia-leden. B u i t e n de schitterende v e r t o l k i n g van een in z i j n geheel b i j z o n d e r geslaagde p r o d u k t i e van h e t 62 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 62

K.N.S.-gezelschap, k r e e g ook h e t i n t e r i e u r van de verse m a s t o d o n t s c h o u w b u r g d e n o d i g e a a n d a c h t . Om w a t " r u i m t e " h e e f t men b i j d e bouw b e s l i s t n i e t v e r l e g e n g e z e t e n .

En w a t e l k e r a s e c h t e s i n j o o r a l l a n g w i s t , w e r d h i e r inderdaad bevestigd: " E r werd n i e t op één ( m i l joen ) f r a n k g e z i e n .

Na a f l o o p w e r d i n d e t a v e e r n e v a n h e t " H o f d e Bist " nog lang en g e z e l l i g nagekaart, waarbij de inwend i g e mens m e t h e t n o d i g e v o c h t e n e e n r i j k e v a r i ë t e i t a a n h a r t i g e hapjes werd verwend.

ACTIVITEITEN 1981

V r i j d a g 3 a p r i l : K r o e g e n t o c h t i n Oud - Antwerpen Zondag 3 m e i : W a n d e l i n g o p h e t d o m e i n " D e O u d e G r a c h t " T e Hoogboom Zondag 2 8 j u n i : S t a d s w a n d e l i n g o n d e r d e k u n d i g e l e i d i n g v a n M w. V e r d o n c k - H u y s m a n s Vr i j d a g 18 september: Avondwandeling i n Antwerpen Vrijdag 30 o k t o b e r : D i a - avond Zaterdag 2 8 november: Te e r f e e s t i n d e Dennenburghoeve t e K a p e l l e n Z a t e r d a g 1 2 d e c e m b e r : To n e e l b e z o e k Va n a l d e z e a k t i v i t e i t e n , o f a n d e r e d i e n o g n i e t v a s t l i g g e n , w o r d t u nog o p d e hoogte gehouden e n k r i j g t u nog t i j d i g b e r i c h t .

Harry De S i t t e r

- 63 -

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 63

6344 22990 + 5 62

kasverslag 1 9 8 0 U I T G AV E N

INKOMSTEN saldo v a n 1979

959 F a b o n n e m e n t e n

3

1

500 F

l i d g e l d e n 108 ( + 3 - 1 9 8 1 ) 2 2

200 t i j d s c h r i f t H o b d n i a 1 9 1 2 8

ambachtententoonstellingl5

640 s t a d s - , museum e n

allerlei

325 k a s t e e l b e z o e k e n - G i d s 2 9 8 0

worstenbroodavond

1

322 a l g e m e n e o n k o s t e n :

gemeentesubsidies

1

000 b r i e v e n , p o s t z e g e l s ,

dia-avond Etrusken

1 131 r a s t e r s + k o p i j e n tijdschrift,enz.

1 2

266

St.Niklaasstoet

1

500

Te e r f e e s t T O TA A L : BATIG SALDO: 4 5

45 5 7 7 F T O T A A L : 577 F.

-

3 4

623 0

997 F

40 997 F = 4 580 F

Opgemaakt t e E k e r e n

- Hoogboom, 5

januari 1981.

De s c h a t b e w a a r d e r

H a r r y DE SITTER

—6 4 —

Hobonia - 10de jaargang - nr. 1 - januari 1981 - p. 64