Hobonia 1982-2 A4 by Heemkring Hoghescote

HOBON IA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r D r i e m a a n d e l i j k s P. A r r e n

tijdschrift

11e J A A R G A N G â&#x20AC;&#x201D; 1982

Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

APRIL - M E I - J U N I

�;iliu4i

�

o , I = .. �,

� , J

' i l l a " 011anda ",'Hoogboomsteenweg 51 - s i n d s 1974 g e k o c h t , g e r e s t a u •eerd e n bewoond d o o r d e bekende zanger Rocco G r a n a t a . Tekening: A n d r é M a r i ë n p r i l - mei - j u n i ,wervend doorheen d e g e s c h i e d e n i s v a n het Z w i n — deel 1 4 pijen houden - d e e l 1 .astelen i n Vlaanderen: Vredenborg o n d e r Boechout n u ff e l e n d i n h e t v e r l e d e n v a n Hoogboom .ctiviteiten

P. A r r e n

blz. 6 6

R. Va n H a e l s t b l z . R. D e Backer b l z . P. A r r e n P. A r r e n H. D e S i t t e r

69 80

blz. 8 4 ..blz. 105 b l z . 11 4

- 65 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 65

APRIL GRASMAAND - EIERMAAND - PRASMAAND A p r i l kwam i n d e R o m e i n s e k a l e n d e r a l s t w e e d e maand v o o r e n i s , v o l g e n s o n z e t i j d r e k e n i n g , d e v i e r d e maand v a n h e t j a a r m e t 3 0 dagen. A p r i l komt van h e t L a t i j n " a p r i c a r e " en d a t betekent: " z i c h koesteren i n de z o n " ; o f v a n h e t werkwoord " a p e r i r e " w a t o p e nen ( o f o p e n g a a n ) b e t e k e n t , o m d a t i n d i e maand d e a a r d e z i c h schijnt, t e heropenen en de e e r s t e scheuten o n t l u i k e n en de knoppen v a n d e p l a n t e n o p e n g a a n . A p r i l g e e f t gemiddeld nog 4 vorstdagen e n 14 dagen regen met 4 2 mm n e e r s l a g . To t h e t e i n d e v a n d e maand s t i j g t d e t e m p e r a t u u r m e t 3 ° C . ; g e m i d deld komt e r geen v o r s t meer v o o r beneden - 3 ° C , t e r w i j l d e absol u t e minimumtemperatuur i n ons l a n d v o o r a p r i l - 4 , 5 ° C b e d r a a g t . Op 2 0 a p r i l i s d e g e m i d d e l d e t e m p e r a t u u r v a n d e d a g d e z e v a n h e t gehele j a a r . I n d e maand a p r i l k o m e n o . a . d e o e v e r z w a l u w, d e h u i s z w a l u w , d e koekoek, d e t u i n f l u i t e r , d e b r a a m s l u i p e r, d e k l e i n e k a r k i e t , d e wielewaal e n de boomvalk t e r u g u i t h e t z u i d e n . Van 3 1 m a a r t t o t 3 0 a p r i l l e n g e n d e d a g e n m e t 1 u . 5 8 m i n . I n d e e e r s t e t w i n t i g d a g e n v a n d e maand a p r i l s t a a t d e z o n i n h e t t e k e n v a n d e Ram, d a a r n a i n d a t v a n d e S t i e r . Enkele spreuken o v e r a p r i l : - De vrouwen en de a p r i l l e n , z e hebben a l l e b e i hun g r i l len - De e c h t e l i j k e s t a a t i s a l s d e maand a p r i l ; n u zonneschijn, dan storm, dan weer s t i l - A p r i l v e r a n d e r l i j k en guur, b r e n g t h o o i e n koren i n de s c h u u r - Blaast a p r i l op zijnen hoorn, d a n s t a a t het goed met gras en koren - ' t Grasken d a t i n a p r i l wast, s t a a t i n mei v a s t - M e t a p r i l k o e k e n , l a p t men geen broeken - Aprilvlokjes geven meiklokjes

- A p r i l i s b o t doch s l i j p t h e t gras en k n i p t de b l a d e ren - Maartse wind en aprilse regen, beloven voor mei de grootste zegen

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 66

MEI BLOEIMAAND - VROUWENMAAND - BLOEMENMAAND - ONZE-LIEVE-VROUWMAAND Mei i s d e v i j f d e maand v a n o n z e k a l e n d e r e n t e l t 3 1 d a g e n . De u i t d r u k k i n g " M e i " k o m t v a n " M a j o r e s " ( = v o o r o u d e r s ) , o m d a t d e z e maand b i j d e R o m e i n e n a a n d e o u d e r l i n g e n w e r d o p g e d r a g e n . Men z e g t o o k d a t d e R o m e i n e n d e maand m e i o p d r o e g e n a a n M a j a , d e gemalin v a n Vu l c a n u s e n moeder v a n M e r c u r i u s , d i e h e t v u u r i n t o o m de e n d a a r o m , s a m e n m e t V u l c a n u s , v e r e e r d w o r d t . I n d e k a t o l i e k e l a n d e n i s h e t d e maand v a n M a r i a g e w o r d e n e n i n h e t v o l k s g e l o o f i s z i j d e maand v a n d e v r u c h t b a a r h e i d . To t h e t e i n d e v a n d e maand s t i j g t d e t e m p e r a t u u r g e m i d d e l d m e t 4,4° C Mei t e l t g e m i d d e l d 1 3 r e g e n d a g e n m e t 3 5 mm n e e r s l a g , h e t m i n s t v a n gans h e t j a a r . De d a g e n l e n g e n ' s m o r g e n s e n ' s a v o n d s m e t 1 , 5 m i n u u t , t e r w i j l rond d e 2 8 s t e M e i n o r m a a l d e e e r s t e g r o t e warmte ( g e m i d d e l d 2 5 ° C ) voorkomt. Van 3 0 a p r i l t o t 3 1 m e i l e n g e n d e d a g e n m e t 1 u . 4 2 m i n . I n d e e e r s t e 2 1 d a g e n v a n d e maand s t a a t d e z o n i n h e t t e k e n v a n de S t i e r , d a a r n a i n d a t v a n d e T w e e l i n g e n . Enkele spreuken o v e r m e i : - Met de eerste mei hebben a l l e vogels een nest ( o f een e i ) - I n mei k l i m t de mist, i n september s l a a t h i j n e e r - W i l meie koele z i j n , z i j g e e f t v e e l h o o i en goede wij n - I s h e t weer i n mei t e mooi, d a n k r i j g t de schuur maar weinig hooi - Mei k o e l e n wak, veel koren i n de zak. - Natte mei, b o t e r i n de wei - Een b i j i n mei is z o goed a l s een e i - Als ' t dondert in de mei, v a l t e r d i k w i j l s regen bij - Mei k o e l , j u n i nat, b r e n g t koren i n h e t v a t In mei warme regen, b e t e k e n t boerenzegen

—6 7 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 67

JUNI ZOMERMAAND.- ROZENMAAND - BRAAKMAAND - WEIDEMAAND - ONWEERSMAAND Vo l g e n s d e O u d - R o m e i n s e k a l e n d e r d e v i e r d e maand e n v o l g e n s d e J u l i a a n s e k a l e n d e r d e z e s d e maand v a n h e t j a a r m e t 3 0 d a g e n . De naam j u n i i s o n t l e e n d a a n d e g o d i n J u n o o f a a n L u c i u s J u n i u s B r u t u s , d e e e r s t e k o n s u l v a n Rome. Juno ( L a t . : I u n o ) i s e e n Oud- I t a l i s c h e g o d h e i d , g o d i n v a n h e t l i c h t , b e s c h e r m g o d i n v a n d e v r o u w, v a n h u w e l i j k e n g e b o o r t e . Reeds i n v r o e g e t i j d e n h e e r s t e d e o p v a t t i n g d a t i e d e r e v r o u w a l s beschermgeest e e n J u n o h a d , overeenkomend m e t d e G e n i u s , d e b e schermgod v a n d e m a n . L a t e r w e r d J u n o i n k a r a k t e r e n f u n k t i e s g e ï d e n t i f i c e e r d m e t d e G r i e k s e H e r a e n was z i j d e e c h t g e n o t e v a n J u p i t e r. J u n i u s i s d e naam v a n e e n a a n z i e n l i j k g e s l a c h t : G e n s J u n i a . H i e r in t r a d h e t meest o p de voorgrond de f a m i l i e B r u t u s , waarvan de min o f m e e r l e g e n d a r i s c h e p a t r i c i ë r L u c i u s J u n i u s B r u t u s , d i e a l s g r o n d l e g g e r v a n d e Romeinse r e p u b l i e k g o l d , d e f i k t i e v e s t a m v a d e r was To t h e t e i n d e v a n d e maand s t i j g t d e t e m p e r a t u u r m e t 1 , 8 ° C . D e dagen l e n g e n ' s m o r g e n s n o g e n k e l e s e k o n d e n e n ' s a v o n d s n o g e e n halve minuut. J u n i g e e f t g e m i d d e l d 3 d a g e n o n w e e r, 7 h e t e d a g e n e n 1 4 r e g e n d a gen m e t 6 2 mm n e e r s l a g . Va n a f d e 2 6 s t e k o m e n g e m i d d e l d d e 3 z o n n i g s t e w e k e n v a n h e t j a a r v o o r. Van 3 1 m e i t o t 2 1 j u n i l e n g e n d e d a g e n m e t 0 u . 2 6 m i n . Van 2 1 j u n i t o t 3 0 j u n i k o r t e n d e d a g e n m e t 0 u . 0 5 m i n . Gedurende d e e e r s t e 2 1 d a g e n v a n d e maand s t a a t d e z o n i n h e t t e ken v a n d e T w e e l i n g e n , d a a r n a i n d a t v a n d e K r e e f t . Enkele spreuken o v e r j u n i : -

Op j u n i komt h e t aan, o f d e o o g s t z a l bestaan I s j u n i s l e c h t en guur, w o r d t a l l e s s l e c h t en duur Juni zoet, december goed Waait i n j u n i de noordenwind over ' t land, d a n k r i j g t `de b o e r v e e l k o r e n i n z i j n h a n d - De wei d i e i n j u n i n i e t s g e e f t , i s n i e t waardig d a t ze l e e f t - J u n i m e t v e e l donder, b r e n g t d e o o g s t t e n onder - 68

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 68

zwervend doorheen degeschiedenis van het â&#x20AC;&#x17E;zwin" Deel 1 4 Het w e r d d o o d s t i l i n V l a a n d e r e n n a d e v l u c h t v a n A c k e r m a n s u i t Damme. D e V l a a m s e g e m e e n t e n g e r a a k t e n i n d e k n e l e n h e t m a c h t i g e Franse b e z e t t i n g s l e g e r d r u k t e l o o d z w a a r o p d e b e v o l k i n g . F i l i p s de S t o u t e e n d e g e m e e n t e n b e s l o t e n t o e n n o g m a a r e e n s v r e d e t e s l u i t e n , a l b l e e f Gent k o p p i g h e t been s t i j f houden e n weigerde het z i c h t e onderwerpen. D e F r a n s e k o n i n g was o n t s t e m d o v e r d e p i j n l i j k e P y r r h u s o v e r w i n n i n g o p A c k e r m a n s b i j Damme. H i j v e r g a f de G e n t e n a r e n h u n h o m e r i s c h e w e e r s t a n d n i e t e n z o n o p w r a a k . D e Franse v o r s t K a r e l V I s t o o r d e z i c h n i e t a a n d e v r e d e s p o g i n g e n van z i j n g a s t h e e r F i l i p s e n h i j v r o e g d e G r a a f v a n V l a a n d e r e n om h e t K e r s t f e e s t samen i n G e n t t e v i e r e n ! V e r r a s t d o o r d i t g e b a a r van g o e d e w i l meende F i l i p s a a n z i j n b e s c h e r m e l i n g d e z e g u n s t t e mogen t o e k e n n e n . Z o t r o k K a r e l V I m e t e e n u i t e r m a t e g r o o t g e v o l g naar G e n t om e r h e t K e r s t f e e s t v o o r t e b e r e i d e n . V a n u i t h e t F r a n se l e g e r k a m p , a a n d e o e v e r s v a n h e t Z w i n , v e r t r o k k e n 8 0 0 o n g e w a pende B r e t o e n e n n a a r G e n t . Z e v o e r d e n a l l e r l e i p r o v i a n d e n v e e l w i j n m e t z i c h mee. D e u i t g e p l u n d e r d e b e v o l k i n g z a g m e t l e d e o g e n de t r o e p e n d o o r h e e n h u n d o r p e n t r e k k e n . . . m a a r d e F r a n s e n w a r e n t e t a l r i j k e n d e e s k o r t e t e g r o o t o m e e n o v e r v a l t e w a g e n . To e n de G e n t e n a r e n d e m a c h t i g e t r o e p v o o r h u n s t a d s p o o r t e n z a g e n o p d a gen, b e g o n n e n z e o n r a a d t e r u i k e n e n w e i g e r d e n d e F r a n s e k o n i n g de t o e g a n g t o t h u n s t a d . K a r e l V I z o n d z i j n ongewapend g e v o l g evenwel v o o r u i t e n v e r z o c h t d e G e n t e n a r e n d e w a g e n s t e d o o r z o e k e n . De F r a n s e r i d d e r s w a r e n z e l f s b e r e i d h u n w a p e n s i n b e w a r i n g t e geven. O n d e r d w a n g v a n d e a f g e v a a r d i g d e n v a n d e g r a a f g i n g e n d e Gentenaren o p d i t v o o r s t e l i n . Z e begonnen d e wagens t e d o o r z o e ken e n v o n d e n g e e n w a p e n s . O p h e t l a a t s t e o g e n b l i k h o o r d e e e n G e n tenaar b i j h e t bekloppen van een g r o o t w i j n v a t een h o l l e k l a n k . Met e e n f e l l e b i j l s l a g s l o e g h i j h e t v a t o p e n , e n h e t b l e e k e e n o p s l a g p l a a t s t e z i j n v o o r wapens . . . Z o n d e r e r n o g v e e l w o o r d e n â&#x20AC;&#x201D;6 9 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 69

o v e r v u i l t e maken j o e g e n d e r a z e n d e G e n t e n a r e n d e w e e r l o z e Fransen o v e r d e k l i n g . Z o n d e r genade werden a l d e B r e t o e n e n a f gemaakt ! D e F r a n s e r i d d e r s e n K a r e l V I k o n d e n t e r n a u w e r d o o d o n t k o m e n e n v l u c h t t e n h a l s o v e r k o p t e r u g n a a r Damme. H e t F r a n s e l e g e r d a t k l a a r s t o n d om n a a r G e n t o p t e r u k k e n , g e r a a k t e d o o r de n e d e r l a a g v a n h u n a a n v o e r d e r z o o v e r s t u u r d a t z e o n m i d d e l l i j k de o m g e v i n g t e v u u r e n t e z w a a r d z e t t e n . A l l e s w e r d g e p l u n d e r d en i n b r a n d g e s t o k e n . O o k B r u g g e v i e l t e n p r o o i a a n d e b a n d e l o z e Fransen, d i e d e d o o d v a n h u n wapenmakkers o p d e o n s c h u l d i g e b u r gers w r e e k t e n . F i l i p s d e S t o u t e was o v e r h e t o p t r e d e n v a n K a r e l V I z o o n t s t e m d , dat h i j d e z i j d e koos van z i j n eigen v o l k . . . e n de Franse t r o e pen h e t r e c h t o n t z e g d e V l a a n d e r e n v e r d e r t e g e b r u i k e n a l s b a s i s voor hun s t r i j d t e g e n Engeland. H e t werd een t r e u r i g e u i t t o c h t voor h e t machtige Franse l e g e r. De v l o o t v a n K a r e l I moest u i t het Z w i n weg. Vo o r d e monding v a n h e t Z w i n l a g e n d e Vlaamse e n E n g e l s e s c h e p e n o p d e l o e r . O n d e r d e bekwame l e i d i n g v a n d e V l a ming Va n d e n B o s s c h e w e r d s n e l e e n i n v a l i n h e t Z w i n v o o r b e r e i d . Maar d e m a c h t i g e v e r s t e r k i n g r o n d S l u i s boezemde d e E n g e l s e n z o v e e l ontzag i n , d a t z e a a n d e a a n v a l v e r z a a k t e n . Va n d e n Bossche moest z i c h t o e n e r m e e t e v r e d e n s t e l l e n e n k e l e a f z o n d e r l i j k e F r a n se s c h e p e n t e k e l d e r e n . N u l i e p e n d e F r a n s e n n i e t i n d e v a l e n het g r o o t s t e g e d e e l t e van de Franse v l o o t kon d i t m a a l u i t h e t Zwin ontsnappen Inmiddels was d e l e g e n d a r i s c h e E n g e l s e k o n i n g Edward I I I g e s t o r v e n , wat e e n g a n s a n d e r e w e n d i n g g a f a a n d e 1 0 0 - j a r i g e o o r l o g t u s s e n Engeland e n F r a n k r i j k . I n h e t E n g e l s e kamp o n t s t o n d t w e e d r a c h t over d e o p v o l g i n g , e n de Fransen konden nu h e t i n i t i a t i e f i n handen nemen. L a n g s d e F r a n s e k a n t w e r d K a r e l V I e v e n w e l g e k , z o d a t ook h i e r d e s t r i j d o m d e m a c h t k o n b e g i n n e n ! ! ! Beide p a r t i j e n s l o t e n i n 1396 d a n maar v r e d e met e l k a a r , w a a r b i j besloten werd t o t h e t h u w e l i j k van Richard I I , k o n i n g van Engeland, met d e z u s t e r v a n K a r e l V I , k o n i n g v a n F r a n k r i j k . D e v r e d e t u s s e n beide grootmachten b r a c h t o o k v o o r Vlaanderen r u s t . Ongelukkig g e noeg o n t s t o n d i n d i e d a g e n e e n z w a a r r e l i g i e u s g e s c h i l . L o d e w i j k van M a l e w a s , a l s t r o u w c h r i s t e n , t r o u w g e b l e v e n a a n d e Paus v a n Rome, b i j h e t g r o t e s c h i s m a d a t d e Roomse k e r k v e r s c h e u r d e . F i - . l i p s d e Goede was e v e n w e l e e n a a n h a n g e r v a n d e n i e u w e P a u s , C l e m e n s . V I I , d i e t e A v i g n o n een " n i e u w e " k e r k g e s t i c h t h a d . W a a r s c h i j n l i j k s t e u n d e F i l i p s Clemens om s t a a t s r e d e n e n , h i j g a f o v e r a l de v o o r k e u r a a n d e n i e u w e l e e r , â&#x20AC;&#x201D;7 0 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 70

F i l i p s d e S t o u t e had r e e d s v r o e g b e s l o t e n d e Vlaamse gemeenten i n te tomen. H e t b e s t e m i d d e l om Brugge i n z i j n macht t e k r i j g e n l e e k hem d e a f g r e n d e l i n g v a n h e t Z w i n . D a a r n a g a f d e g r a a f v a n V l a a n d e r e n a l t i j d d e v o o r k e u r a a n S l u i s e n . begon h i j d e s t a d duchtig t e v e r s t e r k e n . Op deze manier kon h i j d e toegang t o t h e t Zwin b e h e e r s e n e n B r u g g e e n h e t B r u g s e V r i j e t o t g e h o o r z a a m h e i d dwingen. Brugge z a g h e t g e v a a r m e t l e d e o g e n , m a a r b l e e k o n m a c h t i g o m v e e l t e o n d e r n e m e n . I n 1 3 8 7 b e g o n men i n S l u i s m e t d.e b o u w v a n z e e r g r o t e v e s t i n g s w e r k e n , d i e d e s t a d p r a k t i s c h o..ninneembaar z o u d e n maken. Va n o p d e h o g e v e s t i n g s w a l l e n k o n men w e l 2 0 m i j l e n v e r z i e n . . A a n d e a n d e r e Z w i n - o e v e r w e r d t . e Mude d e B o e r g o n d i s c h e t o r e n gebouwd. K a r e l V I , F r a n s e k o n i n g , v a a r d i g d e e e n a b s o l u u t v e r b o d u i t om h e t . Z w i n n o g v e r d e r v o o r d e s c h e e p v a a r t e n d e h a n del t e gebruiken. De l a a t s t e k a n s e n v o o r B r u g g e v e r z w o n d e n . V o o r a l o m d a t , i n h e t graafschap Brabant, Antwerpen aan de Scheldeoever t o t o n t w i k k e l i n g kwam. I n d e z e s t a d w e e k men t o t a a l a f v a n d e v e r o u d e r d e " g i l d e " o p v a t t i n g e n e n s t r e e f d e men n a a r e e n t o t a l e v r i j h a n d e l . Sluis p r o f i t e e r d e n a t u u r l i j k van de a f s l u i t i n g van h e t Zwin en kende i n d i e d a g e n e e n g o u d e n p e r i o d e . F i l i p s . v e r w i s s e l d e m e t W i l l e m v a n Namen S l u i s t e g e n d e s t a d B e thune i n F r a n k r i j k e n kende i n 1386 a a n S l u i s d e t i t e l v a n " . g r a v e l i j k e s t a d " t o e . H i j . omgaf d e g a n s e s t a d m e t waakmuren, . v e s t i n g t o r e n s , . g e s c h u t s t e l l i n g e n . Het Z w i n w e r d m e t p a a l w e r k a f g e z e t zodat de toegang v o o r v i j a n d e l i j k e schepen p r a k t i s c h o n m o g e l i j k werd. S l u i s z o u g e d u r e n d e w e l d e r t i g j a a r v e r d e r bouwen a a n z i j n verdedigingsgordel. Na het " Groot Kasteel " , werd op de schorren b i j M u d e , h e t " K l e i n K a s t e e l " . ( o o k d e B o e r g o n d i s c h e To r e n " genoemd ) o p g e r i c h t . Va n o p d e z e t o r e n z a g m e n w e l t w i n t i g m i j l e n ver . . D e z e twee kastelen beheersten v o l l e d i g d e ingang van h e t Z w i n . D o o r d e a a n l e g v a n p a a l w e r k e n l a n g s d e o e v e r s k o n men d e s c h e e p v a a r t n a a r B r u g g e e n Damme v o l l e d i g a f g r e n d e l e n . Op h e t " G r o o t K a s t e e l " w e r d e e n F r a n s g a r n i z o e n g e l e g e r d , w a a r s c h i j n l i j k omdat d e g r a a f o o k de S l u i z e n a r e n n i e t e r g v e r t r o u w d e . G e l e i d e l i j k w e r d S l u i s m e t w a l l e n o m r i n g d e n b e g o n men a a n d e bouw v a n s t e n e n s t a d s p o o r t e n . I n 1 4 0 4 b e g o n men a a n d e b o u w d e r " Wa t e r p o o r t e n " e n l e g d e men een d i j k aan l a n g s d e Zwinoevers. Langs d e z e d i j k w e r d e e n g r o t e h o u t e n a a n l e g k a d e g e b o u w d . I n 1 4 3 2 waren a l l e p o o r t e n a f g e w e r k t e n k o n men b e g i n n e n a a n d e k o n s t r u k t i e v a n " t w e r k t e r z e e w a e r t " , e e n s t e n e n muur l a n g s d e o e v e r van h e t Z w i n . - 71

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 71

Filips de Goede met zijn raadsheren, miniatuur uit hs. 2549, f ° 6, bsterreichischeNationalbibl., Wenen.

Jan zonder Vrees, ca. 1415, toegeschreven aan Hubert van Eyck, Kon. Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen (foto Grafische Kunstinrichting Meddens, n.v., Brussel). —7 2 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 72

S l u i s was d a n uitgebouwd t o t een oninneembare v e s t i n g . D e h e r t o g v a n B o e r, g o n d i ĂŤ h a d d a a r m e e z i j n d o e l b e r e i k t : d e m a c h t v a n B r u g ge b r e k e n . To c h . p r o b e e r d e B r u g g e n o g S l u i s k l e : i n . t e h o u d e n d o o r zich t e beroepen op de oude oorkonden en voorrechten. E n t o t i e ders g r o t e v e r b a z i n g g a f d e g r a a f h e n i n beroep v o o r h e t Opperste Gerechtshof g e l i j k ! S l u i s moest d e v o o r r e c h t e n van Brugge e e r biedigen, Z o mochten e r i n e l k e k e u r e s l e c h t s t w e e wevers met twee g e z e l l e n w e r k e n ! H e t z e l f d e g o l d v o o r d e l e e r b e w e r k e r s . Slechts drie lakenhandelaars mochten z i c h t e S l u i s v e s t i g e n , d i e dan n o g v e r p l i c h t w a r e n h u n l a k e n t e .Brugge t e k o p e n . Hout m o c h t S l u i s a l l e e n v a n d e D u i t s e H a n z e k o p e n . D e h o e v e e l heid was evenwel s t r e n g b e p e r k t t o t d e b e h o e f t e n v o o r s c h e e p s h e r s t e l l i n g e n e n d e e i g e n s t a d . To c h l i e t m e n z i c h i n S l u i s m a a r w e i n i g g e l e g e n a a n d e Brugse e i s e n ! ! D e g r a a f ga.f d e B r u g g e l i n g e n w e l g e l i j k , m a a r ondernam w e i n i g o f n i e t s om S l u i s t o t g e hoorzaamheid t e d w i n g e n . . . Inmiddels b r a k i n S l u i s een g r o t e brand u i t , w a a r b i j h e t p r a c h t i ge s t a d h u i s , a m p e r gebouwd i n 1 3 7 5 , m e t d e g r o n d g e l i j k w e r d g e maakt. O o k d e O . L . Vr o u w e k e r k werd d e p r o o i d e r vlammen. Reeds i n 1395 w a s h e t s t a d h u i s h e r b o u w d . N a d e o v e r s t r o m i n g e n v a n 1 3 7 5 s t e l den d e B r u g g e l i n g e n a l l e s i n h e t w e r k om h e t Z w i n o p d i e p t e t e houden. I n 1 3 9 9 w e r d e n o p d e R e y e g r o t e b a g g e r w e r k e n u i t g e v o e r d , I n 1 4 0 1 b e z o c h t e e n d e l e g a t i e u i t B r u g g e S l u i s " omme t e o v e r z i e ne d e g h e b r e k e v a n d e r v a e r t e n d e v a n d e n Zwene " . H e t Z w i n - t u s sen S l u i s e n DaiÂŤue w e r d v e r b r e e d e n u i t g e d i e p t . D e b e b a k e n i n g . werd u i t g e b r e i d e n d e l o o d s d i e n s t e n a a n g e v u l d m e t g o e d e " l e e t s .mannen " o m d e s c h e p e n t o t i n D a m m e t e b r e n g e n . Het Z w i n begon immers r e e d s v o o r S l u i s t e v e r z a n d e n e n d e vreemde s c h i p p e r s . v e r k o z e n i n a n d e r e h a v e n s a a n t e l e g g e n . To e n b r a k d e g r o t e S t . E l i s a b e t h v l o e d l o s ( 1404 ) . V e e l d i j k e n begaven h e t rond h e t Z w i n e n w a r e n " z e e r e g e c r a n s t e n d o o r g e b r o k e n " . H e t water s t o n d t o t t e g e n Brugge e n gans h e t Brugse V r i j e s t o n d omzeggens b l a n k . A l l e e n d e h o g e p u n t e n e n d e n i e t v e r z w o l g e n d i j k e n staken t r o o s t e l o o s v e r l a t e n boven h e t w a t e r u i t . D e b e v o l k i n g was n a a r d e s t e d e n g e v l u c h t e n h e t o v e r s p o e l d e l a n d w a s " b e z o u t e n d e u r e d e n z e e w a t e r " . G e l e i d e l i j k kwam, m e t h e t t e r u g t r e k k e n van d e z e e , h e t l e v e n t e r u g o p g a n g . Z o a l s n a e l k e g r o t e o v e r s t r o ming w a s d e b e v a a r b a a r h e i d v a n h e t Z w i n s t e r k v e r b e t e r d . . . M a a r het h e r s t e l v a n de d i j k e n deed d e v e r z a n d i n g s n e l t e r u g toenemen. In 1404 s t i e r f F i l i p s d e S t o u t e e n werd opgevolgd d o o r Jan zonder Vr e e s . D e z e g r a a f h a d g e e n a a n d a c h t v o o r o n z e g e w e s t e n e n w a s voor g e l d t o t a l l e s b e r e i d . Op k o r t e t i j d konden de Vlaamse-ste- 73

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 73

den a l h u n v r o e g e r e v o o r r e c h t e n t e r u g k o p e n . M a a r s p o e d i g b l e e k w e l dat h e t a l l e e n papieren voorrechten waren, d i e i n f e i t e n i e t s b e tekenden . . De E n g e l s e n z a g e n n a - d e d o o d v a n F i l i p s d e S t o u t e d e k a n s s c h o o n en v i e l e n m e t h u n V l o o t o p n i e u w h e t Z w i n binnen. D i t m a a l b l e v e n d e Vlamingen, w e l k e v e r t r o u w e n hadden i n d e r i i e u w e : p o l i t i e k v a n J a n zonder Vr e e s , o n v e r s c h i l l i g t o e z i e n h o e d e E n g e l s e n h e t b o l w e r k S l u i s bestormden. H e t werd een b l o e d i g e s t r i j d , w a a r b i j de. Engelse a d m i r a a l g r a a f Thomas o f P e n b r o k e s n e u v e l d e . O n d e r d e l e i d i n g v a n Wo u t e r J a n s e n . s l o e g e n d e S l u i z e n a r e n d u c h t i g t e r u g é n . z o g i n g e n v e r s c h e i d e n e Engelse schepen n a a r d e k e l d e r . O p 24 m e i 1405 l a n ceerden d e Engelsen e e n massale s t o r m l o o p t e g e n S l u i s . N a e e n f e l le.beschieting met a l l e beschikbaar geschut, v i e l e n de Engelsen aan. B l o e d i g w e r d e n z e t e r u g g e s l a g e n , D e E n g e l s e n h a d d e n g e n o e g met é é n a f s t r a f f i n g e n l i e t e n d e m u r e n v a n S l u i s v e r d e r g e r u s t . I n d e g r o o t s t e v e r w a r r i n g t -rokken z e t e r u g e n v e r d w e n e n u i t h e t z i c h t . Eens t e meer b l e e k S l u i s m e t r e c h t e n r e d e n een oninneem bare v e s t i n g E e n s d e - o o r l o g s d r e i g i n g verdwenen begonnen d e d i s p u t e n t u s s e n B r u g g e e n S l u i s o p n i e u w. I n 1407 w e r d S l u i s o p klacht_ van Brugge t o t e e n g r o t e b o e t e v e r o o r d e e l d , o m d a t h e t z e l f laken maakte e n e r h a n d e l i n d r e e f . Maar d e S l u i z e n a r e n . v r e e s d e n in Win sterke: stad n i e t s o f niemand en gingen r u s t i g door h u n . e i g e n g a n g t e g a a n . D e h a v e n nam ' s t e e d s g r o t e r e u i t b r e i d i n g . Wanneer F i l i p s d e G o e d e a a n h e t b e w i n d k o m t , b l i j k t s p o e d i g d a t de m a c h t d e r g e m e e n t e n a l l e e n n o g o p p a p i e r b e s t o n d . F i l i p s b r a c h t een g r o t e o m w e n t e l i n g o p g a n g e n b e k n o t t e z e e r s t e r k d e g e m e e n t e l i j k e vrijheden. H i j werd de grondlegger van het b e s t u u r l i j k . s y s teem d a t w e n u n o g i n g r o t e m a t e k e n n e n . Z i j n " n a t i o n a l e a a n p a k " b r a c h t hem o o g i n o o g m e t B r u g g e . I n 1 4 2 1 o n t n a m h i j B r u g g e h e t eeuwenoude m e e s t e r s c h a p o v e r h e t Z w i n . D i t v i e l n i e t i n g o e d e a a r -1 de b i j d e Z w i n b e w o n e r s , u i t g e z o n d e r d b i j d i e v a n S l u i s , d i e z i c h i n de b i j z o n d e r e s y m p a t i e Va n d e v o r s t m o c h t e n v e r h e u g e n . Wa n n e e r F i l i p s i n 1 4 2 3 d e v e r b e t e r i n g . -van d e w a t e r w e g e n : ( I e p e r l e e t ) ; t u s s e n p h e t Z w i n e n d e I e p e r a a n v a a r d t , v e r h i n d e r t een- G e n t s v e t o o p nieuw deze werken. We e r verzwond e e n k a n s om d e h a n d é l in. D a m e e n Brugge t e r e d d e n ! J a r e n m o e t e n d e B r u g g e l i n g e n e n Dammenaren h u l p e l o o s t o e z i e n h o e hun v r o e g e r e w e l v a a r t e n v o o r s p o e d m e e r e n m e é r. a a n S l u i s t e n d e e l vallen. I n 1436 v i e l e e n Engelse v l o o t onverwacht h e t Zwin b i n n e n , om S l u i s t e nemen. D e E n g e l s e n g e l u k t e n e r i n v a s t e v o e t t e k r i j g e n - .74

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 74

op d e w e s t e l i j k e Z w i n o e v e r e n v e r o v e r d e n Mude. V i a d e d i j k e n k o n den z e g u n s t i g e s t e l l i n g e n v o o r S l u i s b e t r e k k e n . Om d e E n g e l s e opmars t e s t u i t e n w e r d e n d e d i j k e n b i j S l e p e l d a m m ĂŠ d o o r s t o k e n . Heile e n Heinckeswerve werden door d e t e r u g t r e k k e n d e S l u i z e n a r e n i n b r a n d g e s t o k e n , o m d e E n g e l s e n g e e n . o n d e r d a k t e l a t e n . : To c h b l e v e n de. E n g e l s e n g e l e i d e l i j k n a a r S l u i s o p d r i n g e n , w a a r m e n z i c h k l a a r m a a k t e v o o r e e n l a n g d u r i g b e l e g . Omdat d e Vlaamse s t e den d e h a n d e l z a g e n a f n e m e n . d o o r d e s t r i j d i n h e t Z w i n , kwamen d e Bruggelingen onverwacht h u l p bieden aan hun a a r t s r i v a a l . Hun v e r rassingsaanval i n de r u g van de Engelsen d r e e f dezen zonder v e e l ' s t r i j d o p d e v l u c h t . D e E n g e l s e n namen d e b e n e n e n v e r t r o k k e n m e t s t i l l e t r o m u i t h e t Z w i n . . Amper waren de E n g e l s e r z e i l e n a c h t e r de h o r i z o n v e r d w e n e n o f d e . B r u g g e l i n g e n v i e l e n S l u i s a a n ! ! ! De W e s t p o o r t w e r d b i j v e r r a s s i n g i n g e n o m e n e n t o t a a l v e r n i e l d maar d e a a n v a l m i s l u k t e d o o r d e s t e r k e w e e r s t a n d v a n d e S l u i z e n a 'ren e n d e h u l p v a n h e t . F r a n s e g a r n i z o e n . D e B r u g g e l i n g e n s l o e g e n toen h e t b e l e g r o n d de s t a d d i e h e r h a a l d e malen beschoten werd. Op a a n d r i n g e n v a n d e a n d e r e V l a a m s e s t e d e n , d i e d e r e a k t i e v a n d e -hertog v a n B o e r g o n d i ĂŤ v r e e s d e n , b r a k Brugge n a 1 8 d a g e n h e t b e l e g . . o p e n t r o k k e n d e t r o e p e n z i c h t e r u g . F i l i p s d e Goede w a s r a z e n d over d e Brugse a a n v a l e n l e g d e d e s t a d e e n b o e t e o p v a n 3000 r i j d e r s , w e l k e a a n S l u i a d i e n d e n b e t a a l d o m d e g e l e d e n s c h a d e t e v e r. - . goeden. U i t voorzorg tegen andere aanvallen vroeg e n verkreeg S l u i s d a t de s c h o r r e n b i j M u d e n o o i t m e e r i n g e d i j k t m o c h t e n w o r d e n ( h i e r l i g t n u d e Robbe - M o r e e l p o l d e r ) . I n N i e u w M u d e m o c h t men geen h u i z e n m e e r b o u w e n . E n k e l v i e r h u i z e n b l e v e n o v e r e i n d : h e t stadhuis, d e gevangenis, e e n taveerne en een huis v o o r h e t h e r s t e l l e n v a n n e t t e n . B i j d e z e s c h e r m u t s e l i n g e n w e r d Mude h e t s l a c h t o f f e r . . . h e t dorp brandde b i j n a t o t a a l a f e n werd g r o n d i g door d e S l u i z e n a r e n g e p l u n d e r d . F i l i p s l i e t gewoon begaan. B i j de h e r o p b o u w v a n h u n d o r p ' b e g o n n e n d e M u d e n a r e n a a n d e k a a n l e g v a n e e n v e r b e t e r d e k a d e om d e s c h e p e n t e l o s s e n . S l u i s g r e e p o p nieuw gewapenderhand i n e n v e r n i e l d e i n 1437 nogmaals d e n i e u w e dorpskern e n de h a v e n i n s t a l l a t i e s . I n p l a a t s van S l u i s t e b e r i s pen v o o r d e v e r s t o r i n g v a n d e o r d e w a a r o p F i l i p s d e Goede z o g e s t e l d was, vaardigde h i j ' e e n " ordennance " u i t w a a r i n h i j d e bouw v a n a l l e h a v e n i n r i c h t i n g e n ' e n - h u i z e n i n d e v e r d e d i g i n g s z o n e van . S l u i s v e r b o o d H i e r d o o r v i e l e n a l l e w e r k e n beneden S l u i s ' s t i l e n w a r e n Damroe e n B r u g g e d e f i n i t i e f ' t o t een t r a g e d o o d s t r i j d . veroordeeld.. F i l i p s de.Goede werd n u d e beschermheer v a n Sluis.en h i j toonde Z i j n yoorkeur b i j e l k e - egenheid . . A l l e

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 75

vooraanstaanden d i e Vlaanderen bezochten werden i n S l u i s o n t v a n gen. Z o o n t s c h e e p t e e r I s a b e l l a v a n P o r t u g a l i n 1 4 2 9 , o m v e r d e r o v e r l a n d n a a r Damme e n B r u g g e t e r e i z e n . I n m i d d e l s w e r d e n o p h e t e i l a n d Cadzand d e . s c h o r r e n a a n h e t Z w a r t e Gat i n g e d i j k t . G e l e i d e l i j k o n t s t o n d e n d a a r g r o t e p o l d e r s . E e n g r o o t gedeelte v a n d e " Peerdenmerckt " w e r d i n g e d i j k t e n a l s p o l d e r l a n d gewonnen. H i e r d o o r s c h e e n d e v e r z a n d i n g v a n h e t Z w i n s t e r k toe t e nemen. L a t e r z o u b l i j k e n d a t d e w a r e o o r z a a k v a n d e v e r zanding v a n h e t Z w i n t e w i j t e n i s a a n d e v e r a n d e r i n g e n i n d e b e d d i n g v a n d e H o n t e , z o a l s m e n i n d i e d a g e n d e S c h e l d e noemde. M a a r dat konden de waterbouwkundigen t o e n nog n i e t weten. Brugge, D a m e e n a l d e k l e i n e r e Zwinhavens, b e h a l v e S l u i s , deems t e r d e n v e r d e r -weg. D e r o l v a n B r u g g e w e r d s t i l a a n o v e r g e n o m e n d o o r h e t s n e l o p k o m e n d e A n t w e r p e n . To c h mag m e n n i e t s t e l l e n d a t a l l e e n d e v e r z a n d i n g o f d e p o l i t i e k v a n d e Vlaamse gemeenten d e oorzaak i s geweest v a n d e t e l o o r g a n g v a n d e handel e n d e scheepv a a r t i n h e t Z w i n . H e t was v e e l e e r d e dynamische aanpak e n d e v r i j h a n d e l i n de andere havens, z o a l s Antwerpen, d i e Brugge e n Damme d e d a s h e b b e n omgedaan. V e r z w a k t d o o r d e o n d e r l i n g e t w i s t e n en d e n a i j v e r t u s s e n B r u g g e e n G e n t , b l e k e n d e V l a a m s e g e m e e n t e n onmachtig z i c h t e g e n d e v o o r k e u r s b e h a n d e l i n g v a n S l u i s d o o r F i l i p s d e Goede t e v e r z e t t e n . D e z e v e r w i e r f d o o r e e n v o o r z i c h t i g e p o l i t i e k e n berekende h u w e l i j k e n steeds meer macht e n h i j b r a c h t voor d e e e r s t e maal e e n " Ve r e n i g d e Nederlanden " t o t s t a n d . H i j s t i c h t t e d e G r o t e Raad e n h e t P a r l e m e n t v a n Mechelen waardoor de l o k a l e m a c h t s h e b b e r s h u n i n v l o e d g r o t e n d e e l s v e r l o r e n . D e gemeentelijke v r i j h e d e n waren nog s l e c h t s waardeloze p a p i e r e n F i l i p s s t i c h t t e i n 1430 d e " o r d e v a n h e t g u l d e n v l i e s " , u i t g e rekend i n h e t P r i n s e n h o f t e B r u g g e , d e s t a d d i e h i j z o v e e l s c h a de z o u b e r o k k e n e n , o m d a t z e z i c h s t e e d s o n w i l l i g b l e e f t o n e n v o o r d e n a t i o n a l i s t i s c h e p o l i t i e k v a n F i l i p s . To c h l u k t e d e z e e r i n onze g e w e s t e n , s e d e r t eeuwen v e r b r o k k e l d i n k l e i n e f e o d a l e g e b i e d j e s , é é n t e maken, w a a r d o o r e e n g e w e l d i g e ekonomische macht o n t s t o n d . H i j r i c h t t e g e w e s t r a d e n o p i n V l a a n d e r e n , B r a b a n t , Holland, Zeeland. De r e c h t s p r a a k werd eenvormig i n a l l e s t r e k e n , h e t R e k e n h o f kwam i n w e r k i n g . L a t e r w e r d d e S t a t e n - G e n e r a a l o p g e r i c h t . E e r s t Brugge, l a t e r Gent moesten evenwel h e t hoofd b u i g e n v o o r d e w i l v a n F i l i p s d e Goede. D e b l o e d i g e n e d e r l a a g i n d e s l a g b i j ° G a v e r e i n 1453 ontnam d e Gentenaren v o o r l a n g e t i j d d e k r a c h t om w e e r s t a n d t e b l i j v e n b i e d e n . O o k L u i k e n D i n a n t m o e s t e n v o o r F i l i p s z w i c h t e n . I n 1466 l i e t F i l i p s d e weerspannige s t a d D i n a n t - 76

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 76

totaal uitmoorden en platbranden. Zo h i e l d F i l i p s de teugels s t r a k i n handen e n moesten d e Vlaamse s t e d e n w i l l e n s n i l l e n s b e rusten i n hun l o t . Ondanks d e v e l e o o r l o g e n , o v e r s t r o m i n g e n e n d e v e r z a n d i n g v a n h e t Zwin, b l e e f B r u g g e e e n toonaangevend h a n d e l s c e n t r u m , Z o b e s c h r e e f de S p a n j a a r d P . T a f u r i n 1 4 3 8 B r u g g e n o g a l s " s c o n e r e n r i j k e r dan V e n e t i ë " . . Een a f g e v a a r d i g d e v a n d e k o n i n g v a n Bohemen v o n d B r u g g e " e e n scone s t e d e a l w a r e u t v e l e h o e k e n , t e w a t e r e n t e l a n d e , h a n d e l werd g e d r e v e n . . . " Ta l r i j k e b a n k i e r s , v o o r a l u i t I t a l i ë , v e s t i g d e n b i j h u i z e n t e B r u g ge. E n j u i s t i n d e XVde_ eeuw, w a n n e e r h e t Z w i n m e e r e n m e e r o n b e vaarbaar zou w o r d e n - . . . I n 1399 g e b r u i k t e n d e I t a l i a n e n t e Brugge e e n h u i s d a t eigendom was v a n e e n f a m i l i e " Va n d e r B e u r z e " o m h u n z a k e n a f t e h a n d e len . . . z o ontstond d e e e r s t e " Beurs " . Hoe b e l a n g r i j k d e V l a a m s e b a n k h u i z e n w e l w a r e n moge b l i j k e n u i t het f e i t d a t Dino Rapondi, e e n b a n k i e r u i t Lucca, t e Brugge g e v e s t i g d , h e t v o l l e d i g e l o s g e l d d o o r d e Turken g e ë i s t , a a n J a n zonder Vr e e s ( 1 3 9 6 ) k o n b e t a l e n . W a a r b i j men n a t u u r l i j k w e l k o n begrijpen, h o e machtig deze geldmagnaten t o e n wel waren . . Brugge s c h e e n d o o r d e d r e i g e n d e v e r z a n d i n g v a n h e t Z w i n g e s t i m u - , l e e r d t e w o r d e n . E e n w a r e bouwwoede b r a k l o s e n t a l r i j k e p r a c h t i ge g e b o u w e n w e r d e n t o e n o p g e r i c h t . E e n z e l f d e f e n o m e e n k a n men o o k opmerken i n Damme, M o n n i k e r e d e e n a n d e r e p l a a t s e n l a n g s h e t Z w i n ! I n 1 4 2 9 b e g i n t men a a n h e t P r i n s e n h o f . I n 1 4 2 1 w e r d d e z u i d v l e u gel v a n h e t s t a d h u i s afgebouwd, D e p r a c h t i g e " Vi e r s c h a r e v a n h e t B r u g s c h e V r i j e " k o m t k l a a r i n 1 4 3 4 . . De v r e e m d e k o o p l u i v o l gen h e t v o o r b e e l d . A c h t e r e e n v o l g e n s w o r d e n gebouwd d e h u i z e n v a n C a s t i l i ë , d e O o s t e r l i n g e n van de D u i t s e Hansasteden, S p a n j e e n P o r t u g a l . Wa n n e e r d i t h u i s a f g e w e r k t i s s c h r i j v e n w e r e e d s 1 4 9 4 en w a s B r u g g e z i j n d o o d s t r i j d r e e d s b e g o n n e n . D e z e l f d e s t a d d i e F i l i p s d e Goede i n 1 4 5 0 n o g d e s c h o o n s t e s t a d t e r w e r e l d noemde. Waar i n 1 4 6 8 n o g m e e r d a n 1 0 0 G e n t e n a r e n v e r b l e v e n , z o a l s w e w e ten u i t d e k r o n i j k e n v a n h e t h u w e l i j k v a n K a r e l d e S t o u t e met M a r g a r e t h a v a n Y o r k t e Damme. W a a r t o e n n o g d e b i j h u i z e n g e v e s t i g d waren van bankiers a l s P e r u z z i , B a r d i , Buonsignori , , . In 1457 w e r d d e Franse d a u p h i n , d e l a t e r e L o d e w i j k X I , d o o r F i lips i n S l u i s ontvangen. Vo l f i e r h e i d t o o n d e F i l i p s aan z i j n i l lustere g a s t de p r a c h t i g e s t a d , met haar groeiende haven, h a a r machtige v e s t i n g e n d i e d e toegang t o t h e t Z w i n beheersten. B i j - 77

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 77

een b o o t t o c h t n a a r Damme g e r a a k t d e d a u p h i n e v e n w e l o v e r b o o r d e n verdronk b i j n a i n de v e r r a d e r l i j k e wateren van h e t Zwin, A l s o f Damme w r a a k w o u nemen o p d e v o o r k e u r s b e h a n d e l i n g d i e S l u i s g e n o o t ! Maar d i e u i t e i n d e l i j k o o k n a d e l i g z o u w o r d e n v o o r S l u i s z e l f , w a n t i n h e t Z w i n w e r d e r w e i n i g o f n i e t s m e e r g e d a a n om d e v e r z a n d i n g tegen t e gaan. Z o d a t u i t e i n d e l i j k " d e s c h o o n s t e haven v a n ons r i j k " z e l f h e t s l a c h t o f f e r zou worden van h e t d i c h t s l i b b e n van h e t Zwin. I n 1450 werden d e e e r s t e zandbanken i n d e h a v e n opgemerkt. In 1464 werd h e t Zwin v o o r d e l a a t s t e maal d e verzamelplaats v a n de k r u i s v a a r d e r s , d i e n a a r h e t H . L a n d t r o k k e n o p a a n d r i n g e n v a n paus P i u s I I . I n 1 4 6 7 s t i e r f F i l i p s e n kwam K a r e l d e S t o u t e a a n h e t b e w i n d . E v e n k e n d e Damme n o g m a a l s e e n g r o t e d a g , b i j h e t h u w e l i j k v a n K a r e l d e S t o u t e m e t M a r g a r e t h a v a n Yo r k . M a a r o o k d i t m a a l kreeg S l u i s d e v o o r k e u r e n o n t s c h e e p t e d e p r i n s e s e e r s t d a a r, o m verder i n t r i o m f t o c h t l a n g s Mude, Hoecke, O o s t k e r k e e n Monnikerede n a a r Damme d o o r t e r e i z e n . H e t p r i n s e l i j k h u w e l i j k w e r d i n Damme, i n h e t " H u i z e S i n t - J a n " door d e b i s s c h o p v a n S a l i s b u r y i n g e z e g e n d . K a r e l d e S t o u t e b r a c h t z i j n huwelijksnacht d o o r i n h e t k a s t e e l v a n Male . . . H u w e l i j k s nacht d i e g e s t o o r d werd d o o r een geheimzinnige brand . . . De E n g e l s e n z a g e n m e t l e d e o g e n d e o n t w i k k e l i n g v a n S l u i s e n b e gonnen e e n s y s t e m a t i s c h e b e l e m m e r i n g v a n d e v a a r t n a a r h e t Z w i n , door d e p i r a t e r i j i n d e Noordzee t e a k t i v e r e n o n d e r d e l e i d i n g van d e g r a a f v a n W a r v i c k . D e z e w e r d e v e n w e l b l o e d i g v e r s l a g e n e n verdreven d o o r d e Vlaamse v l o o t o n d e r d e l e i d i n g v a n d e h e e r v a n Gruuthuse. K a r e l d e S t o u t e was e e n r e a l i s t e n probeerde v l u g d e teloorgang van Brugge e n h e t Zwin t e g e n t e gaan. H i j begon t e n s l o t t e toch aan de s t r i j d tegen de verzanding van het Zwin, t o e n bleek d a t o o k S l u i s b e d r e i g d werd. Een commissie l e g d e v i e r plannen v o o r : a) e e n k a n a a l g r a v e n v i a C o x y d e ; b) e e n k a n a a l g r a v e n v i a C o x y d e , m a a r a a n g e v u l d m e t e e n v e r lenging van h e t Zwin t o t Oostburg; c) g r a v e n v a n e e n k a n a a l v i a G a t e r n e s s e n a a r d e S c h e l d e ; d) h e r o p e n e n v a n d e v r o e g e r e v e r b i n d i n g e n v a n h e t Z w i n : d e Paardemerkt e n " h e t Z w a r t e G a t " . D e z e o p e n i n g e n k a n men d u i d e l i j k m e r k e n o p d e k a a r t v a n h e t Z w i n w e l k e i n een v r o e g e r e a f l e v e r i n g v e r s c h e e n , A l d e z e o p l o s s i n g e n kwamen e r o p n e e r , v r o e g e r e i n p o l d e r i n g e n o p nieuw onder w a t e r t e z e t t e n . H e t was immers d u i d e l i j k d a t d e i n p o l d e r i n g e n r o n d Damme e n C a d z a n d g r o t e n d e e l s v e r a n t w o o r d e l i j k â&#x20AC;&#x201D;7 8 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 78

waren v o o r d e s n e l l e v e r z a n d i n g v a n h e t Z w i n . N a v e l e l a n g e e n d o e l l o z e d i s k u s s i e s w e r d t e n s l o t t e b e s l o t e n d e p o l d e r s r o n d Cadzand o p t e o f f e r e n e n d e d i j k e n r o n d h e t Z w a r t e G a t d o o r t e s t e k e n . D i t w e r k was v e r u i t h e t g o e d k o o p s t e . . . m a a r d e a n d e r e t w e e der Vlaamse " z u s t e r s t e d e n " ( G e n t e n I e p e r ) w e i g e r d e n t u s s e n te komen i n d e minieme k o s t e n . O o k h e t B r u g s e V r i j e b l e e k w e i g e r i g t e staan . . . Maar Karel d r e e f z i j n w i l door en na lang t r e u zelen werd t e n s l o t t e i n 1473 a a n d e werken begonnen. V l u g b l e e k dat men s l e c h t g e k o z e n h a d : j u i s t d e h a v e n v a n S l u i s b e g o n n u nog v l u g g e r t e v e r z a n d e n . O o k h i e r k r e g e n d e s c h e p e n l a s t o m d e haven b i n n e n t e v a r e n . . . H e t b e g i n v a n h e t e i n d e k o n d i g d e z i c h ook v o o r S l u i s a a n . K a r e l d e S t o u t e h e e f t e v e n w e l n o g h e e l w a t andere z o r g e n e n h i j t r e k t g e r e g e l d n a a r h e t s l a g v e l d . . . w a t hem i n 1 4 7 7 h e t l e v e n k o s t i n d e s l a g b i j N a n c y, Remi V a n H a e l s t

( vervolgt )

Kaart van ca. 1450 met voorstelling van de loop van de Reie te Brugge, van aan de Poortersloge tot aan de Dampoort, met schets van de verbinding met de zee, Stadsarchief, Brugge.

- 79

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 79

BIJEN HOUDEN. K E N N I S M A K I N G . ' .

Een h o b b y d i e j e d i c h t e r b i j d e n a t u u r b r e n g t i s n i e t z o g e m a k k e l i j k t e v i n d e n . D e i m k e r i j i s e c h t e r z u l k e e n h o b b y. R e e d s d u i z e n den j a r e n h o u d e n mensen b i j e n . . . H e t i s g e k e n d d a t d e E g y p t e n a r e n zo'n 5.000 j a r e n geleden i n t e n s i e f b i j e n h i e l d e n . D i t gebeurde dan i n h o l l e boomstammen. Te g e n w o o r d i g g e b r u i k e n w e b i j e n k a s t e n . Deze h e b b e n d e k o r v e n , d i e v e l e eeuwen g e b r u i k t w e r d e n , v e r d r o n g e n alhoewel d e i m k e r s z e nog g e b r u i k e n v o o r h e t s c h e p p e n v a n zwermen ( m e e r h i e r o v e r l a t e r ) . De b i j e n k a s t h e e f t o n g e v e e r d e v o l g e n d e a f m e t i n g e n : h e t g r o n d v l a k 50 X 4 5 c m ; d e h o o g t e z o w a t 6 0 c m . D e z e a f m e t i n g e n v a r i ë r e n n a a r gelang h e t s o o r t k a s t d a t men g e b r u i k t . Het meest voorkomende b i j ons i s d e K e m p i s c h e k a s t ( z i e f o t o ) . V o o r a a n d e k a s t z i e t - m e n d e v l i e g o p e n i n g . D e z e v e r v e n we i n b e p a a l d e k l e u r e n z o d a t d e b i j - z i c h gemakkelijker k a n o r i ë n t e r e n v o o r h e t terugvinden van de k a s t : D e z e vliegopening i s a f s l u i t b a a r s D i t vergemakkelijkt h e t vervoeren van de b i j e n k a s t v a n , e n n a a r e e n b l o e m e n v e l d . V a n d e z e k a s t i s h e t z i n ken d a k a f g e n o m e n . O n d e r h e t h o u t e n b e s c h e r m b l a d b e v i n d e n z i c h 1 2 grote r a t e n . Deze worden door d e b i j e n g e b r u i k t v o o r h e t broed e n

de stockage van de honing en stuifmeel. Verwijderen we h e t houten b l a d , d a n s t a a n we o o g i n o o g m e t h e t b i j e n n e s t . H e t i s d a n a a n g e : raden e e n beschermkap t e d r a g e n t e r bescherming v a n d e ogen. D i k w i j l s m e r k e n we d a t d e b i j e n a b s o l u u t n i e t s t e e k g e z i n d z i j n , z o d a t we h e t s c h e r m mogen a f n e m e n . V e e l k a l m t e e n r u s t d o e t h i e r w e l heel w a t a a n . De i m k e r m o e t z i j n t i j d nemen o m d e r a t e n é é n v o o r e e n t e k o n t r o l e r e n . Ve r m e l d e n we o o k n o g d a t d e m o g e l i j k h e i d b e s t a a t d e k a s t t e v e r g r o t e n m e t k l e i n e h o n i n g r a t e n b o v e n a a n e n d a t er v e n t i l a t i e o p e ningen b e s t a a n , e n daarmee i s h e t meeste gezegd o v e r d e b i j e n k a s t e L a t e n we o n s n u e e n s m e e r v e r d i e p e n i n d e k e n n i s v a n h e t b i j e n v o l k zelf-. D e g r o o t t e v a n z o ' n v o l k h a n g t a f v a n v e l e f a k t o r e n . Gemid deld bestaan z o ' n v o l k u i t zowat 40.000 t o t 60:000 b i j e n ( j e leest h e t goed ! ) Vo l k e n van 80.000 b i j e n z i j n e c h t e r o o k n i e t - 80

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 80

zeldzaam. H i e r i n z i j n h e t b r o e d e n d e l a r v e n n i e t i n b e g r e p e n . Er i s é é n k o n i n g i n i n h e t v o l k . Z i j i s d e v o l w a a r d i g e v r o u w e l i j k e b i j . H a a r é n i g e t a a k i s h e t i n stand houden van h e t v o l k e n d i t door h e t l e g g e n v a n z o ' n 1 . 0 0 0 à 1 . 5 0 0 e i e r e n p e r d a g , m e e r d a n haar e i g e n g e w i c h t . H i e r v o o r w o r d t z e v e e l v u l d i g gevoed d o o r d e werksters. Werksters z i j n n i e t volwaardig uitgegroeide v r o u w e l i j k e bijen. Z i j z i j n v e r u i t i n de meerderheid. Z e z i j n voorzien van een a n g e l a l s w a p e n . V o l g e n s d e o u d e r d a m v a n d e w e r k s t e r z o r g t z e voor h e t broed, v o e d e r t z e d e k o n i n g i n , r e i n i g t de k a s t , bewaakt en v e r l u c h t d e z e , h o u d t d e j u i s t e t e m p e r a t u u r i n s t a n d , e n u i t e i n d e l i j k h a a l t ze voedsel aan. De levensduur van een werkster gedurende d e z o m e r i s z o w a t 3 0 d a g e n . D o o r h a a r a k t i v i t e i t i s z e redelijk snel versleten. De d a r i s d e m a n n e l i j k e b i j . I n h e t v o o r j a a r z i j n e r e e n a a n t a l i n iedere k a s t . Z e zorgen voor d e bevruchting van de k o n i n g i n . Daarna hebben z e g e e n n u t m e e r . Z e z i j n o n z e l f s t a n d i g . Z e k u n n e n o . a . ` , , geen v o e d s e l b u i t e n s h u i s v i n d e n . Z e w o r d e n d a n o o k i n d e z o m e r u i t de k a s t g e s t o t e n om t e s t e r v e n . D i t n o e m t m e n d e " d a r r e n s l a c h t " . I n tegenste]L]Linti_, t o t d e w e s p s t e e k t e e n b i j s l e c h t s é é n m a a l . B i j haar s t e e k b l i j f t d e a n g e l met h e t g i f b l a a s j e i n de h u i d z i t t e n . Vo o r d e b i j i s d i t d o d e l i j k . H e t g i f b l a a s j e p o m p t n o g g e r e g e l d g i f i n de h u i d . A l s j e dus e e n b i j e n s t e e k mocht oplopen, v e r w i j d e r dan s n e l d e a n g e l z o n d e r o p h e t g i f b l a a s j e t e d r u k k e n . T r o o s t j e e c h t e r, h e t g i f i s e e n u i t s t e k e n d m i d d e l t e g e n rheuma e . d .

HONING Wanneer e e n b i j ' s m o r g e n s d e k a s t v e r l a a t , v l i e g t z e o p v e r k e n ning u i t . Z e z o e k t een zo r i j k m o g e l i j k bloemenveld o p e n d i t i n de o m g e v i n g v a n e n k e l e k i l o m e t e r . Z e h e e f t e e n s p e c i f i e k d o e l v o o r zich. Z o z i j n e r b i j e n d i e n e k t a r zoeken, andere zoeken s t u i f m e e l . Nektar i s e e n z o e t v o c h t d a t d e meeste bloemen afscheiden. A l s j e o p h e t v e l d w i l d e k l a v e r z i e t s t a a n , moet j e maar eens e n k e l e bloemen p r o e v e n . D e z o e t s t o f d i e j e p r o e f t , i s d e b a s i s v a n d e h o ning. De b i j n e e m t d e n e k t a r o p i n h a a r h o n i n g m a a g . D e z e i s z e e r k l e i n . Maar o m z e v o l l e d i g t e v u l l e n , m o e t d e b i j r e e d s m e e r m a a l s b l o e m e n bezoeken. Te r u g i n d e k a s t g e e f t d e b i j h a a r " l a d i n g " d o o r a a n andere b i j e n . Z e v e r t e l t o o k d e k a s t g e n o t e n ' w 4 à r d e b r o n z i c h b e v i n d t e n u i t w a t z e b e s t a a t . D i t b i j e n t a a l t j e b e s p r e k e n we l a t e r ° - 81

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 81

Maar d a a r m e e i s d e h o n i n g n o g n i e t g e m a a k t . D e n e k t a r w o r d t u i t g e dampt e n z o d o e n d e i n g e d i k t . E r g e b e u r t e e n o m z e t t i n g v a n r i e t s u i k e r naar f r u k t o s e e n g l u k o s e , e n d e n e k t a r g a a t l i c h t z u r e e i g e n s c h a p pen k r i j g e n . D i t d o o r d e t o e v o e g i n g v a n e n z y m e n . H e t g u n s t i g e g e volg van de omzetting i s dat de honing onmiddellijk door het s p i j s v e r t e r i n g s s t e l s e l opneembaar i s i n h e t b l o e d . H e t z u r e k a r a k t e r van d e h o n i n g m a a k t hem v o o r b a k t e r i ë n ongewenst. D e b e w a a r t i j d van h o n i n g i s d a n o o k z e e r g r o o t . Bij d e imker kan j e verschillende soorten honing aantreffen. De smaak e n g e u r v a n d e h o n i n g v a r i e e r t n a m e l i j k s t e r k m e t h e t s o o r t bloemen d a t d e b i j e n b e z o e k e n . D e k o o l z a a d h o n i n g b i j v o o r b e e l d . K o o l z a a d i s e e n gewas m e t g e l e b l o e m e n d a t w e l e e n s o p a k k e r s w o r d t gezet v o o r n a t u u r l i j k e s t i k s t o f b e m e s t i n g v a n de grond. De b l o e i van h e t k o o l z a a d v a l t i n a p r i l e n m e i d R o n d d i e t i j d k a n j e e e n imker g a d e s l a g e n b i j h e t v e r h u i z e n v a n z i j n . k a s t e n . D e b i j e n k a s t e n worden d a n v l a k b i j h e t b l o e m e n v e l d g e b r a c h t . H e t l i j d t g e e n t w i j f e l dat d e b i j e n d i t r i j k gebied z u l l e n afschuimen. H e t g e v o l g h i e r v a n is e e n z u i v e r e koolzaadhoning. Deze i s , n a h e t u i t s l i n g e r e n u i t d e r a t e n , e e n v a s t e w i t t e h o n i n g . D e smaak i s v e e l p i k a n t e r d a n d i e v a n d e m e e s t e a n d e r e h o n i n g s o o r t e n . Wa n n e e r h e t k o o l z a a d u i t g e b l o e i d i s , o f wanneer d e i m k e r genoeg koolzaadhoning h e e f t , t r e k t h i j v e r d e r met z i j n kasten naar andere bronnen. D i t i s wel n a c h t werk I n deze a f l e v e r i n g v i n d t u een l i j s t met d e voornaamste n e k t a r en s t u i f m e e l g e v e n d e p l a n t e n . Z e l e v e r e n i e d e r e e n s p e c i f i e k e h o ningsmaak. H e t i s d a n o o k d e k u n s t d e z e h o n i n g s o o r t e n t e h e r k e n n e n en z e z o z u i v e r m o g e l i j k t e v e r k r i j g e n . D e b i j e n mag e c h t e r n i e t a l l e h o n i n g afgenomen worden, Z i j s p a r e n i n f e i t e h o n i n g v o o r slechtere t i j d e n , n a m e l i j k de w i n t e r p e r i o d e . Deze moet door d e b i j en d o o r g e k o m e n w o r d e n . D a a r o m i s h e t r e g e l , d e b i j e n b i j t e v o e deren met s u i k e r s t r o o p v o o r d e w i n t e r . Het s t u i f m e e l d a t d e b i j e n v e r z a m e l e n , d i e n t v o o r h e t g r o o t b r e n g e n van d e l a r v e n . H e t w o r d t n i e t d o o r d e h a l e n d e w e r k s t e r i n h a a r l i c h a a m opgenomen, m a a r z e m a a k t e r e e n n e t p a k j e v a n a a n h a a r a c h t e r p o t e n . D a a r v o o r n e e m t z e w a t h o n i n g u i t d e k a s t mede.. Z e k l e e f t hiermee h e t s t u i f m e e l v a s t . De b l o e m e n z e l f h e b b e n o o k v o o r d e e l u i t d e z e p l u n d e r i n g d o o r d e ' bijen. De b e s t u i v i n g i s dan optimaal. F r u i t t e l e r s en serrehouders zien' graag e e n i m k e r z i j n k a s t e n p l a a t s e n . D e oogstwaarde v a n h e t veld verhoogt. ( vervolgt )

De Backer

—8 2 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 82

VOORNAAMSTE NEKTAR- EN STUIFMEELGEVENDE PLANTEN bloeimaand 3-4 Crocus (crocus sp.) Dopheide (erica carnea) 3-5 Stekelbes (Ribes grossularia) 4-5 4-5 Wilg (Salix sp.) Rode Aalbes (Ribes rubrum) 4 4-5 Kers (Prunus avium) 4 Pruim (Prunus domestica) Paardebloem (Taraxacum officinalis) 4-9 Koolzaad (Brassica napus) 4-5 Spaanse Aak (Acer campestre) 4-6 Peer (Pirus communis) 5 Appel (Pirus malus) 5 Esdoorn (Acer pseudoplatanus) 5-6 Aardbei (Fragaria culivars) 5-6 Framboos (Rubus idaëus) 5-6 Paardekastanje (Aesculus hippocastanum) 5-6 Dwergmispel (Cotoneaster sp.) 5-6 Vuurdoorn (Pyracantha cocinea) 5-6 Acacia (Robinia pseudoacacia) 5-6 Witte klaver ( T r i f o l i u m repens) 5-7 Sporkenhout (Frangula alnus) 5-9 Korenbloem (Centaurea cyanus) 6-7 Sneeuwbes (Symphoricarpus) 6-9 Linde (Tilla sp.) 6-7 Tamme kastanje (Castanea sativa) 6-7 Bernagie (Borago officinalis) 6-8 Wilgenroosje (Epilobium angustifolium) 6-9 Gele mosterd (Sinapis alba) 6-7 Liguster (Ligustrum vulgaris) 6-7 Braam (Rubus fruticosus) 6-7 Lamsoor (Statice limonium) 7-9 Hemelboom (Ailanthus glandulosa) 7 Herfstaster (Aster dumusus) 8-10 Struikheide (Calluna vulgaris) 8-9 Klimop (Hedera helix) 9-11 Deze lijst werd overgenomen uit "Agenda van de Vlaamse imker 1982" van de Koninklijke Vlaamse Imkersbond - vzw.

—8 3 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 83

kastelen in vlaanderen V R E D E N B O R G

Het k a s t e e l Vredenborg l i g t i n d e Antwerpse gemeente Boechout, d i e een oase v a n groen v o r m t t u s s e n d e " S i n jorenstad " en de " Pallieterstad ". Met de fusie van 1977 w e r d V r e m d e b i j B o e c h o u t g e v o e g d . Hoe B o e c h o u t p r e c i e s o n t s t a a n i s k a n n i e t m e t z e k e r h e i d g e z e g d w o r den. W e l h e b b e n d e g r o o t s t e g e s c h i e d k u n d i g e n m e k a a r ( f i g u u r l i j k ) in h e t h a a r gezeten, e n d i t j u i s t o v e r d i e oorsprong van Boechout, en z i j h e b b e n d a a r o v e r a l v e l e b l a d z i j d e n v o l g e s c h r e v e n . Vo l g e n s b i s s c h o p M i r a e u s l u i d d e d e o o r s p r o n k e l i j k e s c h r i j f w i j z e van Boechout a n n o 7 2 0 : " B a c w a l d e " ( v i l l a s denominatas h i s n o m i n i bus B a c w a l d e ) . E e n e e u w l a t e r s p e l t D i e r c x s e n s d e naam a l s " B a c u u a l d u s " , e n d e e n i g e v e r a n d e r i n g w a s d a t e r v o o r d e W, u i t d e e e r s t e s c h r i j f w i j z e , d e d u b b e l e UU w e r d g e b r u i k t . A n d e r e g e s c h i e d s c h r i j v e r s b e w e r e n d a t " B a c w a l d e " , z o a l s d e naam i n h e t d o o r M i r ĂŚus a a n g e h a a l d e c h a r t e r v o o r k o m t , n i e t s m e t B o e c h o u t t e m a k e n h e e f t , m a a r d e benaming v a n een andere p l a a t s z o u z i j n . B e i d e zienswijzen kenden hun v o o r - e n tegenstanders e n d e knoop i s nog steeds n i e t d o o r g e h a k t . De o u d s t e o o r k o n d e w a a r i n B o e c h o u t m e t z e k e r h e i d ( ! ) v o o r k o m t , d a t e e r t u i t h e t j a a r 9 7 4 e n d a a r i n s p r e e k t men o v e r " B u o c h o l t " , w a t , a l g e m e e n aangenomen, " b e u k e n b o s " z o u b e t e k e n e n . D o o r d i , t c h a r t e r worden de monniken van de S i n t - B a a f s a b d i j t e Gent d o o r k e i z e r, O t t o I I t e r u g i n h e t b e z i t g e s t e l d v a n Boechout met d e k e r k e n a l l e a f h a n k e l i j k h e d e n , n a d a t deze g e e s t e l i j k e n rond h e t midden van de X d e e e u w o p d e v l u c h t w a r e n g e g a a n v o o r d e Noormannen. I n 11 0 8 s p r e e k t m e n r e e d s o v e r " B o e c h a u t " ; X I I I d e e e u w s e c h a r - 84

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 84

t e r s v e r m e l d e n " B o c h a u t " ; t o t d e naam " B o u c h o u t " ( s i n d s d e nieuwe s p e l l i n g i n 1 9 3 0 : B o e c h o u t ) k o m t o p d u i k e n i n d e X I V d e eeuw, e n n i e t m e e r z a l g e w i j z i g d w o r d e n . De o u d s t e v e r m e l d i n g v a n d e S i n t - B a a f s k e r k v a n B o e c h o u t d a t e e r t van 2 1 j a n u a r i 9 7 4 , w a a r b i j d e G e n t s e S i n t - B a a f s k e r k e e n a a n t a l goederen worden t e r u g g e s c h o n k e n " i n pago R i e n , B u o c h o l t cum ecclesia e t appendicibus " = i n h e t Land van R i j e n , Boechout met kerk e n a f h a n k e l i j k h e d e n . H e t b e t r o f h i e r d e h e l e t i e n d e n i n gans de p a r o c h i e , w e l k e o o k e e n d e e l v a n L i e r o m v a t t e . Zeer w a a r s c h i j n l i j k h e e f t d e S i n t - B a a f s a b d i j d e k e r k v a n B o e c h o u t g e s t i c h t e n daarom k r e g e n k e r k e n p a r o c h i e d e H. B a v o a l s p a t r o o n h e i l i g e toegewezen. D e h u i d i g e S i n t - B a a f s k e r k v a n Boechout d a t e e r t u i t 1 8 9 0 e n d a a r i n z i j n m e r k w a a r d i g t e noemen: h e t beschermd l a a t g o t i s c h k o o r u i t h e t b e g i n v a n de 16de eeuw; v i e r barokke b i e c h t stoelen (1660, 1667 e n twee 18de eeuwse); e e n r o k o k o p r e e k s t o e l ; een m a d o n n a b e e l d v a n r o n d 1 6 0 0 ; e e n S i n t - B a a f s b e e l d j e u i t 1 6 5 2 b o ven d e i n g a n g s d e u r ; e e n g e k r u i s i g d e K r i s t u s a a n d e z i j g e v e l v a n de k e r k , e n z . V e r m e l d e n we o o k n o g d e p r a c h t i g e g l a s r a m e n i n h e t koor d i e h e t l e v e n v e r h a l e n v a n k a r d i n a a l E n g e l b é r t u s S t e r c k x . H i j w e r d t e Ophem g e b o r e n i n 1 7 9 2 , w a s p a s t o o r v a n B o e c h o u t v a n 1821 t o t 1 8 2 4 , w e r d i n 1 8 3 2 a a r t s b i s s c h o p v a n M e c h e l e n , e n v a n a f 1838, t o t a a n z i j n d o o d t e M e c h e l e n i n 1 8 6 7 , k a r d i n a a l , Eén d e r f r a a i s t e monumenten v a n B o e c h o u t i s z o n d e r t w i j f e l d e stenen windmolen i n d e K o n i j n e n b e r g s t r a a t , v l a k b i j h e t k a s t e e l Vr e d e n b o r g g e l e g e n . H i j w e r d i n 1 7 8 2 g e b o u w d d o o r J a n - F r a n s D i e l e n , a d v o k a a t b i j d e Raad v a n B r a b a n t . - H e t i s e ë n - m o l e n v a n h e t type " b o v e n k r u i e r " , 2 2 m hoog v a n v o e t t o t k a p , d i e met opstaande wiek een hoogte v a n 33 m b e r e i k t . B i n n e n i n z i j n e r v i j f v e r d i e p i n gen e n de b a s i s h e e f t -een d i a m e t e r , a a n d e b i n n e n z i j d e g e m e t e n , v a n 1 2 m e t e r . I n 1 9 4 3 w e r d d e m o l e n opgenomen i n d e l i j s t d e r b e schermde monumenten e n i n 1 9 6 5 w e r d h i j n o g g o e d g e r e s t a u r e e r d . HEERLIJKHEID E N HEREN De h e e r l i j k h e i d v a n B o u c h o u t , g e l e g e n i n h e t L a n d v a n R y e i - , o f k w a r t i e r van Antwerpen, h i n g a f v a n h e t Feodaal H o f d e r h e r t o g e n van B r a b a n t . I n d e X I I I d e e e u w m a a k t e d e h e e r l i j k h e i d v a n B o e chout d e e l u i t v a n d e b e z i t t i n g e n d e r f a m i l i e B e r t h o u t , h e r e n v a n het Land v a n Mechelen. I n h e t b e g i n v a n d e XIVde eeuw werd d e h e e r l i j k h e i d , b i j h e t h u w e l i j k van Sofia B e r t h o u t , overgedragen aan h a a r e c h t g e n o o t R e n o u d , h e r t o g v a n G e l d e r .

- 85

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 85

I n 1329 was h e t Mehaut o f M e c h t i l d i s v a n G e l d e r, R e i n o u d s d o c h t e r, d i e , a l s erfgename v a n h a a r moeder S o f i a B e r t h o u t , i n h e t b e z i t kwam v a n Edegem, M o r t s e l , B o e c h o u t , H o v e , Vr e m d e e n M i l l e g e m o n d e r Ranst. M a t h i l d i s v a n G e l d e r, e e n n i c h t v a n L o d e w i j k v a n Male, g r a a f van V l a a n d e r e n , w a s gehuwd m e t d e g r a a f v a n K l e e f . Op 4 j u n i 1 3 5 7 , b i j h e t V e r d r a g v a n A a t , w e r d e n A n t w e r p e n e n v e r scheidene d o r p e n , w. 0 0 Boechout-Hove, a l s e e n v o l l e e n aan h e t graafschap Vlaanderen afgestaan. Reeds v a n i n de v r o e g s t e t i j d e n maakte B o e c h o u t m e t H o v e é é n h e e r l i j k h e i d o f v i e r s c h a a r u i t , w e l k e door v i e r s c h e p e n e n v a n B o e c h o u t e n d r i e v a n Hove b e d i e n d w e r d . Op 3 1 j a n u a r i 1 3 8 2 v e r k o c h t d e g r a v i n v a n K l e e f h a a r r e c h t e n i n de z e s v e r n o e m d e p l a a t s e n a a n J a n v a n R a n s t , r i d d e r , h e e r v a n C a n tincrode onder Mortsel, een t e l g u i t h e t roemrijk geslacht der Berthouts. Na d e d o o d v a n J a n v a n R a n s t e r f d e z i j n b r o e r C o s t e n v a n R a n s t d e h e e r l i j k h e i d Boechout-Hove, d i e h i j o p 2 a p r i l 1387 r u i l d e , m e t J o anna v a n B r a b a n t , t e g e n d e h e e r l i j k h e i d M o r t s e l - E d e g e m . Joanna v a n B r a b a n t v e r m a a k t e h a a r g o e d e r e n a a n h a a r n i c h t , M a r g a retha van Male, w i e n s zoon, Antoon van Boergondië, h e e r v a n Boec h o u t - H o v e w a s i n 1 4 0 6 , t o e n e r e e n e i n d e kwam a a n d e V l a a m s e b e z e t t i n g e n Antwerpen, m e t d e afgestane dorpen, a a n h e t hertogdom Brabant t e r u g k e e r d e . De h e r t o g e n v a n B r a b a n t g a v e n d e h e e r l i j k h e i d B o e c h o u t - H o v e v a n a f 1558 i n l e e n a a n k a r d i n a a l G r a n v e l l e ( 1 5 1 7 - 1 5 8 6 ) , h e e r v a n K a n t e k r o o i o n d e r M o r t s e l , e n v a n 1587 t o t 1616 a a n d e neven e n e r f g e n a men v a n d e z e l a a t s t e , a l l e n g r a v e n v a n K a n t e k r o o i . ( k a s t e e l K a n t e k r o o i onder M o r t s e l , z i e Hobonia 1979 n r . 3 ) De n e e f v a n k a r d i n a a l d e G r a n v e l l e , D o n F r a n c i s c o P e r r e n o t d e G r a n v e l l e , z o o n v a n Thomas, t e r w i e n s g u n s t e K a n t e k r o o i e n d e n e g e n e r van a f h a n g e n d e g e m e e n t e n ( M o r t s e l , E d e g e m , B o e c h o u t , H o v e , B o r s beek, K o n t i c h , Wa a r l o o s , R e e t e n A a r t s e l a a r ) , g e z e g d d e " k a r d i naalsdorpen " , w e r d opgetrokken t o t graafschap i n 1570, deed h e t v e r h e f v a n d e h e e r l i j k h e i d Boechout - Hove o p 30 a p r i l 1587. F r a n ç o i s -Thomas d ' O i s e l e t , p r i n s v a n S a i n t - E m p i r e , e n z . , n e e f v a n de v o o r g a a n d e , d e e d h e t v e r h e f v a n d e h e e r l i j k h e i d o p 1 6 d e c e m b e r 1608. B i j z i j n h u w e l i j k m e t C a r o l i n a v a n O o s t e n r i j k , n a t u u r l i j k e d o c h t e r v a n k e i z e r R u d o l f I I , n a m h i j d e naam e n d e wapens v a n Granvelle o v e r. F r a n ç o i s -Thomas d ' O i s e l e t d e G r a n v e l l e , g r a a f v a n K a n t e k r o o i , e n z . , verkocht z i j n r e c h t e n op de h e e r l i j k h e d e n van Boechout, Hove e n B o r s b e e k , a a n r i d d e r A n t o o n v a n Ta s s i s , o p 2 8 s e p t e m b e r 1 6 1 6 . O p —8 6 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 86

28 m a a r t 1 6 1 8 v e r k o c h t A n t o o n v a n Ta s s i s d e h e e r l i j k e d o r p e n r e e d s aan P e t e r P e c k o f P e c k i u s , k a n s e l i e r v a n B r a b a n t . Z i j n zoon, Angelot Peckius, deed h e t verhef van de h e e r l i j k h e i d op 22 d e c e m b e r 1 6 2 7 e n b i j d i e n s o v e r l i j d e n k e e r d e n z i j n b e z i t t i n g e n weer t e r u g n a a r h e t H o f v a n B r a b a n t . Op 1 8 m e i 1 6 3 8 kwam d e h e e r l i j k h e i d B o e c h o u t - H o v e a l s l e e n p a n d in h e t b e z i t van r i d d e r Pascal-Frans v a n den Cruyce, h e e r van Cleydael, A a r t s e l a a r, Stoovers, enz. ( k a s t e e l Cleydael onder A a r t s e l a a r, z i e Hobonia 1975 n r . 3 ) . Op 7 n o v e m b e r 1 6 4 8 h a d d e o p e n b a r e v e r k o p i n g p l a a t s v a n d e h e e r l i j k h e d e n v a n Boechout e n Hove d o o r k o n i n g - F i l i p s I V , t e n v o o r d e l e van J a n S t o c k m a n s , a d v o k a a t t e A n t w e r p e n , r a a d s m a n b i j d e A d m i r a l i t e i t van Vlaanderen, e n z . , v o o r de p r i j s van 8.466 gulden. J a n Stockmans v e r k o c h t d e h e e r l i j k h e i d v a n H o v e i n 1 6 4 9 a a n M a r i a v a n C a v e r s o n , e c h t g e n o t e v a n W i l l e m d.e Pommeraux, d i e e r h e t v e r h e f van d e e d o p 2 9 n o v e m b e r 1 6 5 3 . In 1653 v e r k o c h t J a n Stockmans d e h e e r l i j k h e i d v a n Boechout a a n J a n van B a e r l a n d , h e e r v a n D i e r i c x l a n d , d i e e r h e t v e r h e f v a n d e e d o p 6 j u n i 1653. De vader van Jan van Baerland, Jacob van Baerland, kocht i n 1662 h e t k a s t e e l Vr e d e n b o r g t e B o e c h o u t . Va n t o e n a f , t o t h e t opkomen v a n d e F r a n s e r e v o l u t i e , w a t h e t e i n d e b e t e k e n d e v o o r h e t f e o d a l e s t e l s e l , z o u h e t k a s t e e l d o m e i n v a n Vr e d e n b o r g a l s v e r b l i j f p l a a t s d i e n e n v o o r de heren d e r p l a a t s e n werd dan ook k a s t e e l v a n B o e c h o u t o f H o f v a n B o e c h o u t g e h e t e n . Om n i e t i n h e r h a l i n g t e v a l l e n s t o p p e n we h i e r m e t d e l i j s t d e r H e r e n v a n d e h e e r l i j k heid Boechout, v e r m i t s z e , v a n a f Jacob van Baerland, a l s k a s t e e l e i g e n a a r s v a n V r e d e n b o r g n o g opgesomd w o r d e n . Bochout b e z a t v r o e g e r v e r s c h i l l e n d e h e e r l i j k h e d e n e n l e n e n : D e v o o r n a a m s t e o n d e r d e e e r s t g e m e l d e w a s w e l h e t " H o f v a n Sombeke " ( c u r t i s S u m p h e k a ) , e n v a n d e z e naam b e s t o n d e r e e n m a c h t i g e m i d deleeuwse f a m i l i e d i e , z o n d e r d a t z e d e h e e r l i j k h e i d b e z a t e n , e r de b e s c h e r m e r s v a n k o n d e n g e w e e s t z i j n . A a r t s h e r t o g P h i l i p s b e v e s t i g d e i n 1499 a l l e p r i v i l e g i ĂŤ n,door v e r s c h e i d e n e B r a b a n t s e v o r s t e n v e r l e e n d a a n h e t H o f v a n Sombeke, e n v e r k l a a r d e h e t v r i j v a n a l l e b e l a s t i n g e n . E v e n a l s a l l e middeleeuwse l a a t h o v e n bestond d e h e e r l i j k h e i d v a n Sombeke u i t e e n o m w a t e r d e h o e v e m e t e e n a a n p a l e n d g e bouw, w a a r i n d e z i t t i n g e n v a n d e v i e r s c h a a r w e r d e n g e h o u d e n . D e hoeve w e r d i n 1 7 9 9 a l s n a t i o n a a l o f " z w a r t goed" d o o r d e F r a n s e n aangeslagen e n met e e n o p p e r v l a k t e v a n 2 0 b u n d e r v e r k o c h t , v o o r 31.900 f r s . O p A l l e r h e i l i g e n d a g 1863 b r a n d d e z e v o l l e d i g a f e n werd n i e t m e e r t e r u g o p g e b o u w d . 87 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 87

VREDENBORG Butkens e n e e n aantal a n d e r e o u d e g e s c h i e d s c h r i j v e r s s p r e k e n v a n de r i d d e r l i j k e f a m i l i e v a n B o u c h o u t d i e h a a r naam a a n d e z e p l a a t s zou o n t l e e n d h e b b e n . D à n i ë l v a n B o u c h o u t , r i d d e r , k r i j g s h e e r , s e r i e schalk van Brabant, e n z . was w e l zonder t w i j f e l h e t r o e m r i j k s t e l i d v a n d i t g e s l a c h t . H i j was Heer v a n Bouchout waar h i j e e n k a s t e e l b e z a t : " domum suam d e B o u c h o u t " . D e z e D a n i ë l v a n B o u c h o u t woonde d e S l a g v a n W o e r i n g e n i n 1 2 8 8 b i j , s a m e n m e t d e h e e r v a n Cantincrode onder M o r t s e l , a a n wiens z i j d e h i j s t r e e d . Z i j n nakomelingen v e r v u l d e n eveneens b e l a n g r i j k e p o s t e n a a n h e t H o f v a n d e h e r t o g e n v a n B r a b a n t e n bewoonden d e s t a d L i e r i n d e XVde e e u w, alwaar z e g e d u r i g i n d e schepenbrieven voorkomen. ( v o l l e d i g h e i d s h a l v e m o e t e n w e v e r m e l d e n d a t genoemde D a n i ë l v a n Bouchout h e e r w a s v a n d e h e e r l i j k h e i d e n h e t k a s t e e l v a n B o u c h o u t onder Meise - z i e Hobonia 1979 - n r , 4 - e n h e t o n w a a r s c h i j n l i j k is d a t h i j o o k nog een tweede k a s t e e l t e Boechout b i j Antwerpen bezat. U i t e e n g e s p r e k d a t we hadden met g r a a f Roger Moretus P l a n t i n d e Bouchout b l e e k h e t d a t d e h u i d i g e e i g e n a a r van Vredenborg n i e t g e l u k k i g w a s m e t d e z e D a n i ë l e n z i e t h i j e e r d e r e e n andere r i d d e r v a n B o u c h o u t i n Vr e d e n b o r g o f e e n n a b i j g e l e g e n hoeve g e h u i s v e s t z i j n ) Wanneer w e n o g v e r d e r i n h e t v e r l e d e n w i l l e n a f d a l e n , z i j n e r v e r s c h i l l e n d e h i s t o r i c i d i e h e t o n t s t a a n v a n Boechout dus zagen i n d e v i l l a " Bacwalde " , h e t voorwerp van d e schenking i n 726 gedaan d o o r b i s s c h o p S i n t - W i l l e b r o r d u s a a n d e a b d i j v a n E c h t e r nach. E n w a n n e e r B a c w a l d e i n d e r d a a d d e o u d e s c h r i j f w i j z e v a n B o e c h o u t z o u z i j n mogen w e aannemen d a t h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t o f Vr e d e n b o r g z i c h o p d e p l a a t s b e v i n d t v a n d e z e o u d e R o m e i n s e v i l l a d i e h e t c e n t r u m was v a n e e n b l o e i e n d e l a n d b o u w o n t g i n n i n g . Het k a s t e e l v a n B o e c h o u t k o m t v o o r d e e e r s t e m a a l v o o r i n e e n a k t e van 1 9 m a a r t 1 4 7 3 o n d e r d e naam " ' t H o f f v a n Y m m e r s e e l e " . O p ,dat o g e n b l i k w a s h e t e e n v e r s t e r k t k a s t e e l e n v a n d e z e o u d e b u r c h t v i n d t men n o g s p o r e n i n d e XVde eeuwse b u i t e n m u r e n v a n h e t h u i dige s l o t . De e i g e n a a r v a n ' t g o e t v a n Y m m e r s e e l e , e n v a n d e h o e v e " Te n Broecke " , w a s i n 1 4 4 0 H e n d r i k v a n I m m e r s e e l , h e e r v a n Meysse e n Itegem, stamvader v a n de f a m i l i e v a n L i e r e - v a n Immerseel, h e r e n van' h e t H o f v a n L i e r . In 1472 voerde H e n d r i k van Immerseel h e t b e v e l o v e r een t r o e p Lierse boogschutters en h i e l p h i j hertog Karel de Stoute b i j h e t —8 g —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 88

omsingelen v a n de s t a d N e s l e . Na H e n d r i k v a n I m m e r s e e l w a s h e t z i j n z o o n , H e n d r i k I I v a n I m m e r s e e l , h e e r v a n Nieuwenhove e n Hagenbroeck, d i e z i j n v a d e r i n 1473 kwam o p v o l g e n . H i j w e r d d r o s s a a r d v a n L i e r i n 1 4 8 0 e n s t i e r f i n 1507, w a a r n a h i j w e r d o p g e v o l g d d o o r z i j n n e e f , J a n I v a n I m m e r seel, b u r g g r a a f v a n A a l s t , m a r k g r a a f v a n Antwerpen van 1504 t o t 1527, e n z . Rond 1 5 2 0 v e r k o c h t J a n I v a n I m m e r s e e l h e t k a s t e e l d o m e i n v a n B o e chout a a n A n t o n i o d e l V a i l l e , z o o n v a n A n t o n i o , " c o o p m a n u i t Spangiën " , e n Anna G r a s s a r i s . I n de e e r s t e h e l f t v a n de XVIde eeuw werd h e t k a s t e e l v a n Boechout " d e n A e n s t o o t " genoemd, n i e t o m w i l l e v a n z i j n a r c h i t e k t u u r, d i e w e l geen a a n s t o o t z a l gegeven hebben o f waarover z i c h niemand d r u k m a a k t e , m a a r w e l , n a a r v e r l u i d t , o m h e t a a n s t o o t g e vend g e d r a g v a n z i j n e i g e n a a r , D i e g o d e l V a i l l e , d i e , h e r h a a l d e l i j k u i t Antwerpen verbannen, t e Boechout i n overspel l e e f d e met z i j n meid. En o o k i n B o e c h o u t v i n d e n w e d e G e l d e r s e s t r o p e r M a a r t e n v a n R o s sum t e r u g d i e e r i n 1 5 4 2 n o g a l t a m e l i j k e r g d e r o d e h a a n d e e d k r a a i e n . Wa n n e e r h i j , n a t e v e r g e e f s A n t w e r p e n t e h e b b e n b e l e g e r d , z i j n wraaklust koelde door h e t platbranden van onze dorpen, k r e e g ook B o e c h o u t h e t z w a a r t e v e r d u r e n d N a a s t v e l e b o e r d e r i j e n e n huizen werd o o k de houten Sint-Baafsmolen platgebrand e n de p a s t o rie vernield. Een b e s c h r i j v i n g v a n h e t k a s t e e l V r e d e n b o r g v i n d e n w e i n e e n a k t e van 2 8 j u n i 1 5 5 9 , w a a r b i j F r a n ç o i s v a n d e n C r u y c e , k o o p m a n t e A n t werpen, h e t k a s t e e l v a n Boechout k o c h t v a n d e e r v e n A n t o n i o d e l Va i l l e :

" E / S t een atéenev huy3inghe van p- a,i4arcL n, genaent ' t Ho{yti van Vmmeuee.2e o4 den Aci't too t, novit�sonvne omwatent met eenden ho agnach te, poonte, p-e.aetisen, 4a ee, ivvc. ypoo' te, pt.e yne, achuene, hov e, twee boomgaenden, a t ' t swnen oiciz omwwtvz t, met cene incomende -eye met opgerende eycIaen beamen, gronde ende a eten den to ebeha on en, g e3tcev ende gelegen t o t Bouchou t. . . , item noch een hee'zLLclzen chyvvs . . . ... item noch een hoeve, groot omtnent 15 buvdehen (de Prieel-', hoeve )

, . , item noch een hoeve met 34 1/2 bundenen ( de Bisthoeve ) enz.enz. Het k a s t e e l w a s d u s o m g e v e n m e t w a t e r e n d e ; a f h a n k e l i j k h e d e n , m e t - 89

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 89

hof e n t u i n e n , o m r i n g d d o o r e e n tweede g r a c h t . Op d a t o g e n b l i k omvatte h e t eigendom e e n o p p e r v l a k t e v a n 6 8 b u n d e r, o f o n g e v e e r 100 h a , e n h e t 1 6 d e e e u w s e g r o n d p l a n v a n h e t k a s t e e l g o e d b l e e f ongewijzigd t o t o p d e dag v a n vandaag. Op 4 a u g u s t u s 1 5 8 3 w e r d h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t a f g e b r a n d d o o r de t r o e p e n v a n d e S t a t e n - G e n e r a a l . , d i e t o e n e v e n e e n s e e n g r o o t aantal hoeven en schuren i n de as legden, maar een weinig l a t e r o p n i e u w opgebouwd d o o r F r a n ç o i s v a n d e n C r u y c e o n d e r d e n a a m " Vr e d e n b o r g " . D e benaming " Vr e d e n b o r g " k o m t v o o r d e e e r s t e maal v o o r i n e e n a k t e v a n 1 6 0 1 ( " V r e d e n b o r c h " ) m a a r e r d i e n t w e l o p g e m e r k t t e w o r d e n d a t d e n i e u w e naam a l l e e n a l s b i j n a a m werd g e b r u i k t v o o r h e t k a s t e e l d a t a l g e m e e n ' " H o f v a n B o e c h o u t " werd g e n o e m d . I n d i v e r s e a k t e n s p r e e k t m e n , b u i t e n V r e d e n b o r c h , nog v a n Vr e d e m b o r g o f V r e d e n b o r g . F r a n ç o i s v a n d e n C r u y c e was g é é n h e e r v a n B o e c h o u t , m a a r b e z a t wel a l l e f e o d a l e h o v e n e n t i e n d e n d i e a f h i n g e n v a n d e Heren v a n Bouchout; L i n t a c k e r , t e n B r o e c k e , ' t C a p i t t e l v a n Mechelen, d e W i t t e n Va l c k , e n z . , m e t u i t z o n d e r i n g v a n h e t goed v a n " W i l d e r chijns " onder Boechout, d a t nog a l t i j d d e e l uitmaakte van de h e e r l i j k e r e c h t e n . Behalve h e t k a s t e e l v a n Boechout, d e " P r i e e l hoeve " e n d e " B i s t h o e v e " , d i e h i j i n 1 5 5 9 v e r w i e r f , z o a l s i n de b o v e n s t a a n d e a k t e r e e d s a a n g e h a a l d w e r d , k o c h t h i j i n 1562. v a n de e r f g e n a m e n v a n G a s p a r v a n H a l m a l e , d e h o e v e " L i n t a c k e r " ( m e t 15 b u n d e r ) ; v a n 1 5 7 1 t o t 1 5 8 2 d e g r o n d e n d i e d e h e e r l i j k h e i d " t e n Broecke " uitmaakten- (20 bunder van h e t f e o d a a l Hof van B r a b a n t , d e " E i s t " , e n z . ) , e n o p a n d e r e d a t a d e " Louwhoeve " (met 2 0 b u n d e r ) ; Wa y e n b o r c h ( m e t 3 0 b u n d e r ) ; d e " S t r u y s h o e v e " (met 1 3 b u n d e r ) ; h e t " G r o o t F r y t h o u t " o n d e r H o v e ( m e t 1 2 b u n der); " ' t Cleyn F r y t h o u t " - o f F r u i t h o f - onder Boechout, e n z . B i j z i j n dood, r o n d 1588, s t r e k t e n z i j n b e z i t t i n g e n z i c h u i t o v e r 565 h a , v e r d e e l d o v e r B o e c h o u t , H o v e , K o n t i c h , Vr e m d e M o r t s e l , Ranst, Broechem, Oelegem, R e e t e n A a r t s e l a a r. François v a n den Cruyce, wethouder t e Antwerpen, h a d e l f k i n d e r e n 'bij z i j n e c h t g e n o t e J o s i n e d e Meyere ( + 1597 ) . B i j d e v e r d e l i n g op 1 2 m e i 1 6 0 1 h a d d e o u d s t e d e r n o g l e v e n d e k i n d e r e n , M e i n a r d van den Cruyce, h e t v o o r r e c h t om a l s e e r s t e t e k i e z e n e n a l z o h e t kasteel v a n Boechout e n de hoeven " L i n t a c k e r " e n " P r i e e l " - b e kwam. Z i j n b r o e r A n s e l m u s v a n d e n C r u y c e bekwam d e " S t r u y s h o e v e " -en !'_ Wa y e n b o r c h " , e n e e n a n d e r e b r o e r , M e l c h i o r v a n d e n C r u y c e , h e t " G r o o t F r y t h o u t W a a r s c h i j n l i j k bewoonden d e b r o e r s M e i n a r d en M e l c h i o r v a n d e n C r u y c e g e z a m e n l i j k h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t , v e r m i t s b e i d e namen r e g e l m a t i g o p d u i k e n i n d e d o r p s r e k e n i n g e n - 90

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 90

voor d i v e r s e werkzaamheden aan h e t k a s t e e l d ó m e i n . M e l c h i o r v a n den Cruyce b e v r i j d d e , a a n h e t h o o f d v a n 2 . 0 0 0 b o o g schutters., d e s t a d L i e r v a n d e C a l v i n i s t e n e n werd h i e r v o o r g e e deld in_1598 e n i n 1600 _tot r i d d e r g e s l a g e n . Vermeldenswaard.is o o k d a t r o n d h e t . j a a r 1607 e r geen e n k e l e B o e choutenaar e e n v o e t b i n n e n de s t a d Antwerpen k o n . z e t t e n zonder g e a r r é s t e e r d t e worden, vanwege d e enorme s c h u l d e n v a n dorpswege gemaakt. Meinard v a n den Cruyce o v e r l e e d i n 1618 e n Anselmus i n 1619, a l l e bei k i n d e r l o o s , waarna hun b e z i t t i n g e n opnieuw v e r d e e l d werden t u s sen d e erfgenamen v a n F r a n ç o i s v a n den Cruyce, o p - 4 j a n u a r i 1645. Op d a t o g e n b l i k bekwam J o z e f d e S m i t , k l e i n z o o n v a n G e r t r u d e v a n den Cruyce ( +1598 ) h e t k a s t e e l v a n Boechout, kwam de hoeve " L i n t acker " , m e t 1 8 bunder a a n H e n d r i k S c h o t t i , z o o n v a n H e n d r i k e n Eleonora v e n den Cruyce; e n d e " P r i e e l h o e v e " , m e t 1 9 b u n d e r, aan d e k i n d e r e n v a n M e l c h i o r v a n den Cruyce. I n d i e a k t e v a n 4 j a n u a r i 1645 s t a a t h e t k a s t e e l v a n Boechout b e schreven a l s v o l g t :

" Eenest a -2e de hu.yi Lnghe, mwta s.te, pootere, gaeedenye, tônen4, met atee a yne toebehoon ten, wezende ' t opperho44 v a n Bouchout, gelegen binnen de gnoo-te wcLteh í.nghe; mittsgadek4 e t e de woonhuyzen, gaeedetye, gttoo-te.to kev▶ , zsta,PP.en, �seh�vicen, manamen, met a22é de mattt.í,asen,-.e ggende op ' t Nedenho44 van Bouchout Item de boomgaenden, p't-Lenen ende warande Op 2 7 f e b r u a r i 1662 v e r k o c h t J o z e f d e S m i t het k a s t e e l v a n B o e chout a a n Jacob v a n B a e r l a n d , h e e r v a n Bouchout, v o o r d e som van. 29.5OO'gulden. Jacob v a n B a e r l a n d o v e r l e e d e c h t e r i n d a t z e l f d e j a a r e n d e a r z i j n énige zoon, J a n v a n B a e r l a n d , r e e d s i n 16.58 was g e s t o r v e n , was het é é n z i j n e r k l e i n z o n e n , Geergerd v a n Groesbeeck, e r f b u r g g r a a f van A u b l a i n , d e o u d s t e zoon v a n J a n , b a r o n , l a t e r g r a a f , v a n Groesbeeck e n C a t h e r i n a v a n B a e r l a n d , d i e i n d e e r f e n i s h e t k a s t e e l e n de h e e r l i j k h e i d v a n Bouchout bekwam. Geeraerd v a n Groesbeeck deed h e t v e r h e f v a n de h e e r l i j k h e i d v a n Boechout o p 2 j a n u a r i 1663, maar werd o p 3, september 1670 t e Gent d o o r een p i s t o o l s c h o t gedood. H i j werd opgevolgd d o o r z i j n b r o e r Jakob, g r a a f v a n Groesbeeck, g r a a f v a n Wemelingen, g r a a f , : v a n S t . Empire, e n z . , d i e h e t k a s t e e l l i e t r e s t a u r e r e n e n ' v e r g r. o t e n , z o a l s dat i n overeenstemming was m e t z i j n . s t a t u s - 91

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 91

H i j l i e t de t o r e n s a f b r e k e n en vervangen door d e z i j v l e u g e l s d i e men n u n o g z i e t , H i j o n t w i e r p F r a n s e t u i n e n , t u s s e n d e t w e e v i j v e r s achter h e t k a s t e e l e n l i e t h e t merendeel v a n de l a n e n aanleggen. Jakob v a n G r o e s b e e c k v e r g r o o t t e z i j n e i g e n d o m n o g d o o r a a n k o o p i n 1 6 7 1 v a n d e h o e v e " Ta e y m a n s " i n d e S m i s s t r a e t e , e n i n 1 6 7 2 door h e t v e r w e r v e n v a n h e t domein "Hoochbunder" i n d e Holenweg. Toen h i j i n g e l d n o o d g e r a a k t e z a g J a k o b v a n B a e r l a n d , g r a a f v a n Groesbeeck, z i c h v e r p l i c h t h e t k a s t e e l e n d e h e e r l i j k h e i d t e v e r kopen a a n K a r e l - F r a n s C o u r t o i s , v o o r d e s o m v a n 3 4 . 0 0 0 g u l d e n . De o v e r d r a c h t v a n d e h e e r l i j k h e i d v a n B o e c h o u t g r e e p p l a a t s o p 18 m a a r t 1 6 7 5 v o o r h e t f e o d a a l H o f v a n B r a b a n t , t e r w i j l d e v e r koop v a n h e t k a s t e e l , m e t d e h o e v e n " Ta e y m a n s " e n " A p p e l k a n t " , me.t i n t o t a a l 2 1 , 5 h a g r o n d e n , v o o r d e n o t a r i s v e r l e d e n w e r d e n op 1 4 m a a r t v a n h e t z e f d e j a a r . Karel - Frans C o u r t o i s werd op 9 j u l i 1679 t o t r i d d e r geslagen en v e r e n i g d e m e t z i j n h e e r l i j k h e i d h e t c i j n s h o f v a n L i n t a c k e r , d a t h i j , samen m e t d e h o e v e v a n d i e naam, e n m e t 2 3 , 5 h a l a n d , i n 1675 kocht van Jan - Jacob S c h o t t i . Servaas v a n C o l e n ( 1 6 7 2 - 1 7 0 5 ) , r a a d e n z e g e l b e w a a r d e r v a n d e Opperste Raad v a n B r a b a n t , z o o n v a n L o d e w i j k v a n C o l e n , h e e r v a n Broechem, O e l e g e m , B u r c h t e n S i b b e , e n v a n M a r g a r e t h a H e l l i n c x , werd i n 1 6 9 3 h e e r v a n B o e c h o u t , d o o r z i j n h u w e l i j k m e t M a r i a Catherina Courtois ( 1672-1730,), é n i g e dochter van Karel - Frans Courtois en Maria - Catherina Bosschaert. De f a m i l i e v a n C o l e n , v a n o r i g i n e a f k o m s t i g u i t A k e n , w a a r v a n e e n tak geadeld werd'op 26 maart 1630 d o o r k e i z e r Ferdinand I I , had zich o p h e t e i n d e v a n d e XVIde eeuw t e Antwerpen g e v e s t i g d . J a n Bartholomeus v a n C o l e n , d e g r o o t v a d e r v a n S e r v a a s , bewoonde e e n groot herenhuis o p de Meir ( h e t l a t e r e K o n i n k l i j k Paleis ) , waar h i j o . a . onderdak verleende aan koning K a r e l I van Engeland. Eén z i j n e r zonen, G i s b e r t v a n C o l e n , d i e d i t p a l e i s i n 1677 e r f d e , bezat een b e l a n g r i j k e verzameling s c h i l d e r i j e n waarvan h i j i n 1698 1 0 5 d o e k e n , w . o . 1 2 R u b e n s , 1 3 Va n D i j c k , 1 0 B r u e g h e l , e n z . v e r k o c h t a a n M a x i m i l i a a n - Emmanuel, k e u r v o r s t v a n B e i e r e n . D e z e s c h i l d e r i j e n behoren nu nog t o t de p r a c h t i g s t e en waardevolste van d e P i n a k o t h e k t e M ü n c h e n . Servaas v a n C o l e n v e r w i e r f i n 1 6 9 4 h e t c i j n s h o f v a n " Te n B r o e d k e " onder B o e c h o u t , d a t hem w e r d a f g e s t a a n d o o r F i l i p s v a n V a r i c k , burggraaf v a n B r u s s e l . I n 1699 k o c h t h i j , eveneens t e Boechout, d e g r o n d e n " T e r E l s t " e n h e t b o s v a n " S t e e n p o e l " v a n Eramus d u Bois. E n k e l e j a r e n v r o e g e r, i n 1695 om p r e c i e s t e z i j n , k o c h t h i j - 92

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 92

t e A n t w e r p e n h e t o u d - h o t e l D o r c i , genaamd " D e S t e r r e v a n B e t h leëm " , o p h e t K i p d o r p n r . 4 6 , d a t a l s f a m i l i e h o t e l i n h e t b e z i t der v a n C o l e n s b l e e f t o t i n 1 8 3 5 . Karel- J o z e f v a n Colen I ( 1694-1736 ) , d e é n i g e zoon van Servaas, werd d e v o l g e n d e h e e r v a n B o e c h o u t , e n d e e d h e t v e r h e f v a n d e h e e r l i j k h e i d o p 7 december 1731. H i j huwde e e n e e r s t e maal i n 1716 m e t M a r i a - C a t h e r i n a V i n c q u e ( + 1 7 2 8 ) e n i n 1 7 2 9 v e r b o n d h i j zich i n een tweede h u w e l i j k met C a t h e r i n a - T h e r e s i a Emtinck, d i e hem t o t i n 1 7 6 4 z o u o v e r l e v e n . I n 1 7 2 0 w a s K a r e l - J o z e f v a n C o l e n I " Hooftman " v a n de " Jonge Handbooggilde " t e Boechout. Merken we n o g o p d a t z i j n e e r s t e v r o u w , M a r í a - C a t h e r i n a V i n c q u e , t e Boechout d e h o e v e n " T e r M i c k e " e n " S t e n h u y z e " b e z a t d i e h a a r g r o o t v a d e r, C a r l o V i n c q u e , i n 1649 h a d g e k o c h t . B e i d e h o e ve n hadden v a n 1 5 8 3 t o t 1 6 0 7 t o e b e h o o r d a a n M a r i a P y p e l i n c k x , d e moeder v a n P i e t e r P a u w e l R u b e n s . Karel- J o z e f v a n Colen I I ( 1735-1791 ) werd h e e r v a n B o e c h o u t na h e t o v e r l i j d e n v a n z i j n v a d e r i n 1 7 3 6 . Z i j n m o e d e r, C a t h e r i n a Theresia Emtinck, deed h e t v e r h e f v a n de h e e r l i j k h e i d i n z i j n naam o p 2 1 m a a r t 1 7 3 7 . Aan C a t h e r i n a T h e r e s i a E m t i n c k d a n k e n w e h e t o n t s t a a n v a n d e " S t e r r e " , a a n de a c h t e r z i j d e van h e t kasteelpark. Z i j had deze gronden v a n d e " H o o g e n a e r t " , d i e a f h i n g e n v a n d e " P r i e e l h o e v e i n 1744 g e k o c h t v a n d e f a m i l i e v a n Olmen d e C o u r t a u b o i s . Twee j a a r l a t e r , t i j d e n s d e o m s i n g e l i n g v a n d e c i t a d e l v a n A n t w e r p e n , l o g e e r d e L o d e w i j k X V, k o n i n g v a n F r a n k r i j k , v a n 1 9 t o t 31 m e i m e t z i j n g e v o l g o p h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t , n a d a t h i j e e r s t o p h e t S t e e n t e E l e w i j t z i j n i n t r e k h a d genomen. Karel- J o z e f van Colen I I , p r o v o o s t d e r gelden van de m a j e s t e i t van B r a b a n t , huwde i n 1759 m e t z i j n n i c h t Jeanne- M a r i a d e F r a u l a ( 1 7 4 2 - 1 8 0 5 ) , d o c h t e r v a n Thomas, b u r g g r a a f d e F r a u l a , e n v a n Anna- M a r i a v a n C o l e n . K a r e l - J o z e f I I s c h o n k i n 1 7 9 0 e e n n i e u w e klok " d e cleyne c l o c k " aan de k e r k van Boechout, waarover h i j p e t e r was, e n z i j n k l e i n d o c h t e r, M a r i a - C a r o l i n a van Colen, d e t o e komstige e c h t g e n o t e v a n J a n M o r e t u s , m e t e r w e r d . N o t e r e n we n o g dat K a r e l Moretus eveneens d o n o r werd v a n een k e r k k l o k t e Boechout i n 1849 e n Theodoor Moretus p e t e r werd v a n d e g r o t e k l o k in 1889. Deze l a a t s t e twee k l o k k e n werden door d e D u i t s e r s u i t de k e r k g e l i c h t i n d e c e m b e r 1 9 4 3 , t e r w i j l d e " c l e y n e c l o c k " van K a r e l - J o z e f I I r e e d s i n 1 7 9 7 d o o r d e F r a n s e n w e r d g e s t o l e n . Weduwe g e w o r d e n i n 1 7 9 1 t r o k d e d o u a i r r i è r e v a n C o l e n - d e F r a u l a zich t e r u g i n een k l o o s t e r t e Antwerpen, a l w a a r z i j o v e r l e e d o p —9 3 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 93

27 n i v ô s e A n X I I T I ( 1 8 0 5 ) . H e t e c h t p a a r v a n C o l e n - d e F r a u l a had d r i e k i n d e r e n h e t l e v e n g e s c h o n k e n ; d e o u d s t e , C a t h e r i n a - T h e r e s i a v a n C o l e n , huwde i n 1780 met P a u l - F r a n ç o i s Moretus ( 1 7 5 1 1823 ) , d e e r f g e n a a m v a n S c a l d i s b u r g ( S c h e l d e b u r c h t ) o n d e r H o boken. A n n a - M a r i a v a n C o l e n , d e t w e e d e d o c h t e r , huwde i n 1784 m e t Augustyn v a n d e Werve, b a r o n v a n L i c h t a a r t , e n h e t d e r d e k i n d , L o d e w i j k v a n C o l e n , d e l a a t s t e f e o d a l e h e e r van B o e c h o u t , h u w d e i n 1783 m e t T h e r e s i a - M a r i a d e B o s s c h a e r t . Lodewijk van Colen ( 1766-1820 ) deed h e t v e r h e f van de h e e r l i j k h e i d v a n Boechout o p 1 9 augustus 1791. I n 1794 week h i j u i t n a a r H i l d e s h e i m e n t i j d e n s z i j n a f w e z i g h e i d w e r d hem d o o r d e F r a n s e n een b e l a s t i n g v a n 4 4 . 0 0 0 p o n d o p g e l e g d i n d e " c o n t r i b u t i o n d e s nobles " . H e t Franse goevernement had eveneens z i j n h o t e l " G r o o t Galleyhuys" t e Antwerpen, d a t h i j i n 1787 h a d g e k o c h t , e v e n a l s de h o e v e n " Ta e y m a n s " e n " L i n t a c k e r " t e B o e c h o u t o p e n b a a r v e r k o c h t . Wa n n e e r L o d e w i j k v a n C o l e n i n 1 7 9 5 n a a r o n s l a n d t e r u g k e e r de k o n h i j z i j n b e z i t t i n g e n v e r w e r v e n d o o r z e v a n d e n i e u w e e i g e naars t e r u g t e kopen. Het n i e u w e r e g i m e s t a b i l i s e e r d e z i c h i n o n s l a n d m e t h e t i n b r e n g e n van d e p r i e s t e r v e r v o l g i n g e n , w e l d r a g e v o l g d d o o r d e " B o e r e n k r i j g " . Op 3 1 o k t o b e r 1 7 9 8 kwamen d e " o p s t a n d e l i n g e n " , d i e d e s t a d L i e r bezet h i e l d e n , e e n colonne R e p u b l i k e i n s e s o l d a t e n , d i e u i t A n t w e r pen kwamen, t e B o e c h o u t o p d e v l u c h t j a g e n . O p 2 4 n o v e m b e r 1 7 9 8 leverden de Fransen t e Boechout e e n knap s t a a l t j e v a n l a f h a r t i g e en s c h a n d a l i g e p l u n d e r i n g e n . Lodewijk v a n Colen b r e i d d e z i j n domein u i t d o o r aankoop v a n o . a . de " P r i e e l h o e v e " ; d e " K e r k h o f h o e v e " e n d e " B u n d e r k e n s " , m e t een t o t a a l v a n 6 3 h a . O o k l i e t h i j h e t k a s t e e l a a n p a s s e n a a n d e smaak v a n d i e t i j d , d e F r a n s e s t i j l v a n h e t e i n d e v a n d e 1 8 d e e e u w ; waarbij d e gevels v a n h e t k a s t e e l werden w i t g e v e r f d , De Franse t u i n e n , n a a r L e N ô t r e , w e r d e n v a n 1805 t o t 1810 g e t r a n s f o r m e e r d in Engelse t u i n e n . B i j z i j n echtgenote, T h e r e s i a -Maria de Bosschaert ( 1760-1825 ) , had L o d e w i j k v a n C o l e n t w e e k i n d e r e n ; M a r i a - C a r o l i n a , d i e i n 1 8 0 6 huwde m e t J a n M o r e t u s , e n K a r e l - S e r v a a s , d i e z i j n v a d e r o p v o l g d e als k a s t e e l h e e r v a n Boechout, Karel-Servaas v a n Colen de Boechout ( 1797-1839 ) , d e l a a t s t e naamdrager v a n h e t g e s l a c h t v a n C o l e n , e r f d e h e t d o m e i n t e B o e chout m e t 1 4 0 h a o p 3 0 december 1826 e n h e t h o t e l a a n h e t K i p dorp, o p 26 j u l i 1827, I n 1829 - ' 3 0 k o c h t h i j n o g t e Boechout de h o e v e " D e B e l d e r " e n h e t " B i e s b o s c h " , d a t n o g v o o r t k w a m —9 4 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 94

van d e a l o u d e b e z i t t i n g e n v a n d e S i n t - B a a f s a b d i j v a n G e n t . I n 1833 s t i c h t t e h i j d e f a n f a r e t e B o e c h o u t d i e s i n d s 1 8 8 5 " K o n i n x l i j k e F a n f a r e " genoemd w o r d t . Jonker K a r e l - Servaas v a n C o l e n v e r d e e l d e z i j n t i j d t u s s e n d e j a c h t ; h i j h i e l d o . a . e e n meute j a c h t h o n d e n v o o r d e h a z e n j a c h t , en z i j n " H a r m o n i e " , w a a r v o o r h i j e e n l o k a a l i n d e D o r p s s t r a a t aankocht i n 1839 e n e e n k i o s k l i e t o p r i c h t e n i n d e n " D r y h o e k " . Vrijgezel e n " bon - v i v a n t " ondermijnde h i j z i j n gestel en overleed v r o e g t i j d i g t e Antwerpen op 15 j u n i 1839, 4 2 j a a r oud. Per t e s t a m e n t v a n 2 3 j u n i 1 8 3 0 h a d h i j z i j n z u s t e r , M a r i a - C a r o l i n a van Colen, echtgenote van Jan Moretus, a l s z i j n universele erfgename a a n g e d u i d , o f b i j v ó ó r o v e r l i j d e n , h a a r k i n d e r e n . E n zo z i j n w e d a n a a n g e l a n d b i j d e f a m i l i e M o r e t u s d i e t o t o p v a n daag h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t b l e v e n b e w o n e n . DE F A M I L I E M O R E T U S — P L A N T I N Het w a s K r i s t o f f e l P l a n t i n ( 1 5 2 0 - 1 5 8 9 ) d i e i n 1 5 7 6 h e t h u i s " d e n Gulden Passer " aan de Antwerpse Vr i j d a g m a r k t b e t r o k e n e r de w e r e l d b e r o e m d e d r u k k e r i j s t i c h t t e . P r e c i e s d r i e e e u w e n l a t e r , i n 1876, w e r d d e G u l d e n P a s s e r d o o r E d w a r d M o r e t u s a a n d e s t a d g e s c h o n k e n e n s t a a t h e t s i n d s d i e n b e k e n d a l s Museum P l a n t i n - M o r e t u s . K r i s t o f f e l P l a n t i n had b i j z i j n echtgenote, Jehanne R i v i è r e ( 1521-1596 ) , z e s k i n d e r e n , é é n zoon en v i j f d o c h t e r s . Margaretha P l a n t i n huwde i n 1 5 6 5 m e t F r a n s v a n R a v e l i n g e n ( o f R a p h e l e n g i u s ) ; Martine P l a n t i n werd i n 1570 i n de e c h t verbonden met J a n Moretus; Madeleine P l a n t i n t r o u w d e i n 1572 m e t G i l l e s Beys e n C a t h e r i n a P l a n t i n koos i n 1578 P e t e r M o r e t u s , e e n j o n g e r e b r o e r v a n J a n , a l s levensgezel. De énige zoon van K r i s t o f f e l P l a n t i n en J e h a n n e R i v i è r e , K r i s t o f f e l P l a n t i n , s t i e r f i n 1578, o p 1 2 - j a r i g e l e e f t i j d . K r i s t o f f e l P l a n t i n I o v e r l e e d o p 1 j u l i 1589 e n had, p e r testament van 1 4 m e i 1 5 8 8 , h e t h u i s " d e G u l d e n P a s s e r " , m e t d e b i b l i o t e e k en a l l e d r u k k e r s m a t e r i a a l o v e r g e d r a g e n a a n z i j n d o c h t e r M a r t i n e P l a n t i n e n schoonzoon J a n Moretus. J a n Moretus was s i n d s z i j n v i j f t i e n d e j a a r b i j z i j n t o e k o m s t i g e schoonvader werkzaam geweest. Deze J a n M o r e t u s I ( 1 5 4 3 - 1 6 1 0 ) w a s h e t d e r d e v a n e l f k i n d e r e n van J a n M o e r e n t o r f ( 1 4 9 5 - 1 5 5 8 ) e n A d r i a n a G r a s s i ( 1 5 1 5 - 1 5 9 2 ) . I n 1 4 6 9 s c h r e e f men d i e naam M o r t r o e f . V i a M o u r t u r f ( 1 5 1 2 ) , M o u r r e t o r f f ( 1 5 3 7 ) e n M o e r e t o r f kwam men a a n J a n M o e r e n t o r f d i e r o n d 1 5 7 3 z i j n naam z o u v e r l a t i j n s e n i n M o r e t u s . Jan M o r e t u s I , d i e r e e d s v a n a f 1 6 0 5 t e k e n d e m e t M o r e t u s P l a n t i n en o o k o n d e r d i e naam b e k e n d s t o n d a a n h e t H o f d e r a a r t s h e r t o g e n —9 5 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 95

Het k a s t e e l " Vr e d e n b o r g "

- vooraanzicht

Achterzijde van het waterslot - 96 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 96

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 97 - L6 9£T

„

. z a x a P q u z Z

a Q

„

a n a o H

O ” T g - r n Pknoclabg,zood q a H

A l b r e c h t e n I s a b e l l a , e n M a r t i n e P l a n t i n hadden t i e n k i n d e r e n , waarvan e r v i j f o p j e u g d i g e l e e f t i j d s t i e r v e n . De f a m i l i e M o r e t u s w e r d g e a d e l d i n d e p e r s o o n v a n B a l t h a s a r M o r e t u s . I l l ( . 1 6 4 6 - 1 6 9 6 ) . , d i e i n 1673 huwde met Anna- M a r i a d e Neuf ( - 1 6 5 4 7 1 7 1 4 )o E d w a r d M o r è t u s ( 1 8 0 4 - 1 8 8 0 ) , d e l a a t s t e e i g e n a a r vaan'de P l a n t i j n s e d r u k k e r i j , w e r d , d o o r K o n i n k l i j k B e s l u i t v a n 1 5 november 1 8 7 1 , g e m a c h t i g d z i c h M o r e t u s P l a n t i n t e noemen. N a d e dood v a n z i j n e n i g e , e n ongehuwd g e b l e v e n z o o n , A l e x i s M o r e t u s _Plantin ( 1844-Roosendael 8 o k t o b e r 1914 ) , waardoor de m a n n e l i j ke a f s t a m m e l i n g e n i n r e c h t e l i j n v a n J a n - J a k o b M o r e t u s - S c h i l d e r ( +1757 ) u i t s t i e r v e n , werden, b i j K o n i n k l i j k B e s l u i t v a n 30 augustus 1 9 2 1 , _ d e a n d e r e t a k k e n d e r f a m i l i e , d i e eveneens a f s t a m den v a n J a n - J a c o b M o r e t u s , e v e n e e n s g e m a c h t i g d o m d e n a a m M o r e tus P l a n t i n t e dragen. • N o t e r e n w e n o g d a t K a r e l M o r e t u s ( 1 8 0 6 - 1 8 5 0 ) , i n 1 8 3 9 d e naam Moretus d e Bouchout v o e r d e a l s e i g e n a a r v a n h e t k a s t e e l d o m e i n v a n d i e naam e n é n i g e a f s t a m m e l i n g v a n L o d e w i j k v a n C o l e n d e B o u c h o u t , z i j n g r o o t v a d e r l a n g s m o e d e r s z i j d e . D e z e t a k nam, s i n d s h e t K . B . v a n 3 0 a u g u s t u s 1 9 2 1 , d e naam M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t a a n , w a t b i j K . B . v a n 25 j a n u a r i 1934 a l s o f f i c i ë l e naam werd toegestaan. Gedurende v e l e e e u w e n b e h o o r d e d e f a m i l i e M o r e t u s t o t d e r i j k s t e en a a n z i e n l i j k s t e f a m i l i e s i n d e p r o v i n c i e A n t w e r p e n . H u n r i j k d o m kon men o o k a f m e t e n a a n h e t g r o o t a a n t a l k a s t e e l d o m e i n e n d i e z e , voornamelijk rond de Scheldestad, bezaten. E r waren heel wat gemeenten d i e v r o e g o f l a a t w e l e e n " M o r e t u s h o f " t o t h u n k a s t e e l patrimonium mochten rekenen. I n d e r e e k s " K a s t e l e n v a n V l a a n d e r e n " b e s p r a k e n we r e e d s h u n k a s t e l e n " Ravenhof " o f " S t e e n l a n d " ( Hobonia 1981 - n r . 3 ) e n " H e t K l a v e r b l a d " o n d e r W i l r i j k ( H o b o n i a 1 9 7 8 - n r . 3 ) . Te v e n s bezaten z e nog d e k a s t e l e n " Z o r g v l i e t " o n d e r Hoboken; " Schoons e l h o f " o n d e r W i l r i j k ; " Broechemhof " o n d e r Broechem; " Te r L i s t " e n " H e t S c h o l i e r s h o f " ( A n t w e r p e n ) ; " H o f s t e d e v a n Moret u s " ( B e r c h e m ) ; " K a s t e e l v a n M e r k s e m " e n " Te r l i n d e n h o f " ( Merksem ) ; " M o r e t u s b u r g " o f " S c a l d i s b u r g " , " H o f v a n B r a bant " e n " B e r k e n r o d e " ( Hoboken ) ; " Vr e d e n b o r g " , " L a b i s t r a tenhof " o f " Spokenhof " e n " F r u i t h o f " ( Boechout ) ; " H e t H o f t e r Eyckén " o f " Den K o e s t e e r t " ( Deurne ) ; " Moretushof " o f " D e n n e n b u r g " ( K a p e l l e n ) ; K a s t e e l v a n Hemiksem e n " H o f H e r b e ke " - ( H e m i k s e m ) ; " D o n k " e n " O u d e n N i e u w Te r B o r g h t " ( B r a s schaat ) ; " S a n S a l v a d o r " ( K a p e l l e n ) ; " Oude G r a c h t " , " M o r e t u s h o f " e n " D e n Ouden E y c k " ( E k e r e n ) ; " E x p o e l " ( Hombeek ) ; - 98

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 98

de h e e r l i j k h e i d v a n Weyns ( H a a s d o n k + Vr a s e . n e ) ; " K o n i n g s steen " ( K a p e l l e n o p d e n Bos ) ; d e h e e r l i j k h e i d v a n " B a e r e l donck " ( B e i r e l a r e b i j Dendermonde ) ; " d e B u e r s t e d e " ( A a r t s e laar ) ; " S t e y t e l i n c k " e n " H o f t e r Beke " ( W i l r i j k ) ; " G r a v e n k a s t e e l " ( L i p p e l o ) ; " H o v e s c h e i h o e k h o f " ( L i n t ) ; " Te n Bosch " ( H e i s t o p d e n B e r g ) ; " R o b e r t b o s " ( ' s G r a v e n w e z e l ) ; K a s t e e l v a n B i o u l e n k a s t e e l v a n N e f f e ( B i o u l — Namen ) , e n h e t kasteel v a n Aische - e n - R é f a i l . . . voorwaar een indrukwekkend aantal ! Maar nemen w e t e r u g d e d r a a d o p b i j d e e e r s t e M o r e t u s o p " V r e denborg " , J a n M o r e t u s ( 1 7 8 2 - 1 8 5 0 ) . K a r e l M o r e t u s d e Boucho.ut ( 1 8 0 6 - 1 8 5 0 ) , z o o n v a n J a n M o r e t u s e n Maria C a r o l i n a van Colen ( 1784-1836 ) , o n t v i n g de e r f e n i s d e r van C o l e n ' s o p 3 o k t o b e r 1 8 4 0 . H e t k a s t e e l d o m e i n v a n B o e c h o u t had t o e n e e n u i t g e s t r e k t h e i d v a n 1 6 3 h a . O p d a t o g e n b l i k , e n v a n a f de d o o d v a n z i j n z u s t e r L o u i s e M o r e t u s ( 1 8 0 9 - 1 3 n o v e m b e r 1 8 4 0 ) , i n 1837 gehuwd m e t b a r o n J u l e s V i n c k ( 1 8 1 3 - 1 8 7 8 ) , d i e i n 1851 een t w e e d e m a a l h u w d e m e t L o u i s e H u y g h e d e P e u t e v i n , w a s h i j d e enige a f s t a m m e l i n g e n f e o d a a l erfgenaam v a n z i j n g r o o t v a d e r l a n g s moederskant, L o d e w i j k van Colen de Bouchout. B i j z i j n v r o e g t i j d i g e dood i n 1850, i n z i j n h o t e l " H e t G r o o t G a l leyhuys " o p d e M e i r t e Antwerpen ( d i t h u i s , n u n r . 5 2 , w e r d i n 1543 g e b o u w d d o o r d e g e b r o e d e r s P i e t e r e n A d r i a e n S p i l l e m a n s e n op 1 2 m e i 1 7 8 7 g e k o c h t d o o r L o d e w i j k v a n C o l e n e n z i j n e c h t g e n o t e Thérèse d e B o s s c h a e r t v o o r 5 0 . 0 0 0 g u l d e n ) , h a d h i j h e t k a s t e e l domein v a n B o u c h o u t t e r u g v e r g r o o t t o t 1 9 1 h a . K a r e l M o r e t u s w a s i n 1837 i n h e t h u w e l i j k g e t r e d e n met Anna d u B o i s d e N e v e l e ( 1 8 1 9 1848 ) , d o c h t e r v a n F e r d i n a n d d u B o i s , b a r o n v a n N e v e l e , e n O l y m p i a , g r a v i n d ' O u l t r e m o n t . D e j o n g e vrouw overleed t e Boechout o p 29-jarige l e e f t i j d . De v i j f k i n d e r e n v a n K a r e l M o r e t u s e n A n n a d u B o i s w e r d e n t e B o e chout o n d e r d e hoede g e p l a a t s t v a n hun t a n t e M a r i a d u B o i s ( + 1 8 9 1 ) , m e t a l s v o o g d h u n oom A u g u s t y n v a n d e W e r v e , d i e o p d a t o g e n b l i k h e t k a s t e e l H o v o r s t , s t a m s l o t d e r v a n d e We r v e s s i n d s 1400, o n d e r V i e r s e l h e r k r e e g . T h e o d o o r M o r e t u s d e B o u c h o u t ( 1 8 3 8 1909 ) , o u d s t e z o o n v a n K a r e l , h u w d e o p 2 3 j a n u a r i 1 8 6 3 m e t J e n n y van d e Werve d e Vo r s s e l a e r ( 1 8 4 2 - 1 9 1 3 ) , d o c h t e r v a n F i l i p , g r a a f van d e W e r v e d e V o r s s e l a e r e n v a n L é o c a d i e G e e l h a n d . T i j d e n s h e t v e r l o v i n g s d i n e r, d a t p l a a t s had i n h e t k a s t e e l v a n Boechout, l i e p z i j n z u s t e r, M a r i a Moretus d e Bouchout ( 1841-1863 ) , s i n d s 1862 echtgenote v a n Gaston, g r a a f d e P r e t ( 1839-1918 ) , e e n verkoudheid o p , waaraan z e o p 9 f e b r u a r i 1863 o v e r l e e d . - 99

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 99

Theodoor M o r e t u s bekwam h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t , m e t v i j f h o e v e n e n 1 5 8 h a ; E m i e l M o r e t u s ( 1 8 4 2 - 1 9 1 7 ) , s i n d s 1 8 6 8 gehuwd m e t Zoë d u B o i s d ' A i s s c h e ( 1 8 4 7 - 1 9 4 0 ) , e r f d e a n d e r e g r o n d e n v a n h e t kasteeldomein e v e n a l s d e hoeven " Te r M i c k e " e n "Steenhuyze" met c a . 5 7 h a ; F e r d i n a n d M o r e t u s ( 1 8 3 9 - 1 8 9 9 ) , s i n d s 1 8 6 2 gehuwd m e t M a t h i l d e G e e l h a n d ( 1 8 3 9 - 1 9 2 0 ) , bekwam h e t k a s t e e l S c a l d i s b u r g onder Hoboken met 163 h a ; L u d o v i c M o r e t u s ( 1847-1907 ) , e r f d e h e t k a s t e e l Z o r g v l i e t o n d e r Hoboken met 1 4 0 h a ; e n de erfgenamen v a n Maria Moretus ( 1841-1863 ) , echtgenote v a n Gaston, g r a a f d e P r e t ( 1839-1918 ) , h e t h o t e l o p d e M e i r e n 147 h a i n A i s c h e - e n - R é f a i l . Theodoor M o r e t u s d e B o u c h o u t , e e r s t s c h e p e n ( 1 8 7 1 ) , l a t e r b u r g e meester v a n Boechout ( 1872-1896 ) , b r e i d d e h e t k a s t e e l d o m e i n g e weldig u i t , zodat h e t j a c h t t e r r e i n , t u s s e n Mortsel en L i e r, b i j n a 1.000 h a b e d r o e g . H i j l i e t d r i e zonen na: Rodolphe ( 1869-1934 ) ; S t a n i s l a s ( 18721937 ) e n O s w a l d ( 1 8 7 6 - 1 9 4 3 ) ; e n t w e e d o c h t e r s : A n n a ( 1 8 6 7 - 1 9 4 5 ) , d i e k l o o s t e r z u s t e r w e r d , e n C a r o l i n e ( g e b o r e n i n 1880 ) , d i e i n 1907 h u w d e m e t W a l é r a n d v a n M a l e d e G h o r a i n . D e d o u a i r r i è r e M o r e tus d e B o u c h o u t , g e b o r e n J e n n y v a n d e Werve d e Vo r s s e l a e r, o v e r leed t e Antwerpen o p 9 december 1913 i n h e t h o t e l " d e Gulden Poorte " , Lange N i e u w s t r a a t 4 4 , d a t z i j i n 1872 had verworven u i t d e n a l a t e n s c h a p v a n h a a r m o e d e r. Van 1 9 1 4 t o t 1 9 1 9 w e r d h e t k a s t e e l d o m e i n v a n B o e c h o u t b e h e e r d d o o r S t a n i s l a s M o r e t u s , d e t w e e d e z o o n v a n T h e o d o o r M o r e t u s , d i e o p 11 j a n u a r i 1 9 3 7 t e A n t w e r p e n ongehuwd o v e r l e e d . T i j d e n s d e e e r s t e w e reldoorlog sloegen verschillende granaten op h e t kasteeldomein i n , waar E n g e l s e t r o e p e n z i c h h a d d e n v e r s c h o l e n , m a a r h e t k a s t e e l e n de b i j g e b o u w e n b l e v e n g e s p a a r d v a n a l l e s c h a d e . De j o n g s t e z o o n v a n T h e o d o o r, O s w a l d , g r a a f M o r e t u s P l a n t i n d e Bouchout ( 1 8 7 6 - 1 9 4 3 ) h u w d e m e t A n n e , g r a v i n l e G r e l l e ( g e b o r e n 1878 ) , e n e r f d e h e t k a s t e e l v a n B o e c h o u t o p 8 a u g u s t u s 1 9 1 9 . H e t eigendom, d a t t o e n 2 0 0 h a t e l d e , w e r d v e r d e e l d i n v i j f l o t e n . H e t was e i g e n l i j k R o d o l p h e M o r e t u s , o u d s t e z o o n v a n T h e o d o o r, d i e h e t l o t met h e t k a s t e e l e n de " P r i e e l h o e v e " , d e hoeve " L i n t a c k e r " en d e h o e v e " C o n y n s b e r g " , 3 3 h a p a r k e n 4 0 h a b o s , v e l d e n e n weiden, i n t o t a a l 7 3 h a , t r o k , m a a r d i t l o t r u i l d e m e t z i j n b r o e r Oswald v o o r l o t I I . L o t I I , m e t " Hove- v e l d " , " Z u r e m a e r d " , " L a n g e n w e g " , e n z . m e t 41 1 / 2 h a o n d e r B o e c h o u t e n H o v e , k w a m d a n a a n R o d o l p h e ; l o t I I I met d e h o e v e n " G o r r e m a n s " , " B u n d e r k e n s " e n Taeymans " , m e t e e n t o t a a l v a n 16,75 h a , werd d o o r Anna Moretus g e t r o k k e n ; l o t I V, met d e h o e v e n " S a s " e n " V e r s c h a e r e n " e n 1 3 h a kwam a a n S t a n i s - 100 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 100

Het k a s t e e l v a n Boechout, g r a v u r e v o o r b a r o n L e Roy 1 6 7 8

Vredenborg i n 1855 - n a a r A . V ĂĄ s s e : ' " L e s C h Ă˘ teaux de l a Province d' Anvers "

- 101 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 101

l a s ; e n l o t V; m e t d e hoeven " De B i s t " , " De B e i d e r " e n " B o gaerts " , alsmede h e t Beukelbos, h e t Biesbosch, enz. mét 57 ha, v i e l t e n deel aan Caroline Moretus. Door eenschenkingsakte van 19 s e p t e m b e r 1 9 1 9 s t o n d d e r e l i g i e u z e A n n a M o r e t u s a l h a a r b e z i t tingen a f aan haar b r o e r Oswald. Oswald M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t b r e i d d e h e t k a s t e e l d o m e i n w e e r u i t t o t 140 h a , d o o r t a l r i j k e aankopen, e n i n 1934 e r f d e h i j d e goederen v a n z i j n b r o e r R o d o l p h e , d i e i n d a t j a a r a l s v r i j g e z e l o v e r l e e d i n z i j n h u i s Va n E y c k l e i 1 3 t e A n t w e r p e n . In 1937 l i e t Oswald, g r a a f Moretus P l a n t i n d e Bouchout, h e t k a s teel grondig restaureren en terug h e r s t e l l e n i n de s t a a t zoals h e t z i c h i n 1810 b e v o n d , w a a r b i j d e 1 9 d e eeuwse v e r a n d e r i n g e n w e e r werden w e g g e w e r k t . Graaf Oswald o v e r l e e d o p 4 j u l i 1943 e n werd i n de f a m i l i e k e l d e r der Heren v a n Bouchout b i j g e z e t . U i t z i j n , i n 1899 ingezegende, h u w e l i j k met Anna, g r a v i n l e G r e l l e , werden twee zonen geboren: G e r a l d e n R o g e r. Gerald, g r a a f Moretus P l a n t i n de Bouchout, geboren i n 1902, was i n 1 9 6 3 m e d e s t i c h t e r v a n h e t Ve r b o n d v o o r Heemkunde, p r o v i n c i e Antwerpen, w a a r v a n h i j 1 5 j a a r l a n g d e a k t i e v e v o o r z i t t e r w a s . H i j o v e r l e e d ongehuwd o p 1 3 d e c e m b e r 1 9 8 1 . R o g e r, g r a a f M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t , g e b o r e n i n 1 9 0 5 , h u w d e in 1928 met G h i s l a i n e , b a r o n e s d e V i n c k d e Winnezeele ( geboren ift 1908 ) . D i t e c h t p a a r w e r d gezegend m e t d r i e k i n d e r e n : H u m b e r t ( °1929 ) , Diane ( °1930 ) e n Chantal ( °1932 ) . HET K A S T E E L Het k a s t e e l v a n B o e c h o u t w e r d i n 1 4 4 6 v o o r d e e e r s t e m a a l v e r m e l d a l s h e t " Huys v a n H e n d r i k v a n Ymmersele " o f " H o f v a n Immerseel maar d e w e r k e l i j k e b o u w d a t u m l o o p t v e r l o r e n i n h e t g r i j z e v e r l e den. Op 2 8 j u n i 1 5 5 9 v e r k o c h t e n d e e r f g e n a m e n v a n A n t o n i o d e l V a i l l e h e t " H o f v a n Immerseel " o f " Den Aenstoot " aan de Antwerpse koopman F r a n s v a n d e n C r u y c e ( 1 5 1 8 - 1 5 8 8 ) . F r a n s v a n d e n C r u y c e l i e t een n i e u w k a s t e e l bouwen, o p d e p l a a t s v a n h e t voorgaande, en noemde z i j n r i d d e r l i j k v e r b l i j f " V r e d e n b o r g " . Va n a f 1 6 6 2 , t o e n J a k o b v a n B a e r l a n d , h e e r v a n D i e r i c k x l a n d e n Bouchout, h e t k a s t e e l Vr e d e n b o r g a a n k o c h t , z o u d e h e e r l i j k h e i d v a n Bouchout é n h e t k a s t e e l t o t h e t e i n d e v a n h e t o u d r e g i m e v e r e nigd b l i j v e n , Lodewijk van Colen l i e t r o n d 1805 h e t k a s t e e l r e s t a u r e r e n i n de

It ,

—1 0 2 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 102

F r a n s e s t i j l v a n h e t e i n d e v a n d e X V I I I d e e e u w. D e t w e e o p h a a l bruggen werden t o e n v e r w i j d e r d e n v e r v a n g e n d o o r s t e n e n b r u g g e n ; h e t w a t e r v ó ó r h e t k a s t e e l g e d e m p t e n d e F r a n s e t u i n e n omgevormd tot Engelse. H e t h u i d i g e kasteel d a t e e r t grotendeels van de v e r bouwing u i t 1 6 7 1 . H e t o n d e r g i n g t u s s e n 1 8 0 5 e n 1 8 1 0 n o g v e r s c h i l lende w i j z i g i n g e n , m a a r deze werden, t i j d e n s d e r e s t a u r a t i e v a n 1937 d o o r g r a a f O s w a l d M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t , w e e r w e g g e werkt. Vi a e e n m o o i e d r e e f b e r e i k t men h e t k a s t e e l d o m e i n Vr e d e n b o r g . D e stoere, g o t i s c h e , ingangspoort met t o r e n t j e s , e n de buitenmuren van h e t n e e r h o f , m e t h u n middeleeuwse s c h i e t g a t e n , stammen n o g u i t 1440. M i d d e n o p h e t k a s t e e l p l e i n b e m e r k e n w e e e n p r a c h t i g b l o e m perk, m e t z e s b e e l d e n v e r s i e r d . H e t m o o i s t e b e e l d , v a n d e Romeinse g o d i n Pomona, i s v a n d e h a n d v a n d e A n t w e r p s e b e e l d h o u w e r M . P. Ve r v o o r t e n v o o r z i e n v a n h e t j a a r t a l 1 7 7 6 . Het k a s t e e l z e l f , e e n b a k s t e e n k o n s t r u k t i e v e r s i e r d m e t z a n d s t e e n banden, b e s t a a t u i t e e n h o o f d g e b o u w e n t w e e l o o d r e c h t e r o p s t a a n de v l e u g e l s . H e t i n t e r i e u r v a n h e t k a s t e e l , w a a r i n d e D i r e c t o i r e s t i j l t o o n a a n g e v e n d i s , w e r d o p ongewone w i j z e g e r a n g s c h i k t a a n weerszijden van een salonvormige v e s t i b u l e , d i e h e t middendeel v a n het gebouw o v e r z i j n g e h e l e d i e p t e b e s l a a t . H e t vermaarde E n g e l s e park, é é n d e r f r a a i s t e u i t d e s t r e e k , h e r i n n e r t aan h e t f e i t d a t de L y o n e e s J e n n e v a l , d e a u t e u r v a n d e " B r a b a n ç o n n e " h i e r o p 1 9 oktober 1830 d o o r Hollandse s o l d a t e n werd gedood. D i t zou gebeurd z i j n i n de naar h e t k a s t e e l ' leidende l a a n . Het k a s t e e l v a n B o e c h o u t , o f Vr e d e n b o r g , w o r d t n o g s t e e d s bewoond door d e h u i d i g e e i g e n a a r, R o g e r , g r a a f M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t , en i s n i e t t o e g a n k e l i j k v o o r b e z o e k e r s . We h a d d e n d e u i t z o n d e r l i j ke t o e l a t i n g h e t k a s t e e l d o m e i n t e mogen b e z o e k e n e n d a n k e n l a n g s deze w e g n o g m a a l s g r a a f R o g e r M o r e t u s v o o r d e bekomen i n l i c h t i n g e n . Paul A r r e n BRONNEN: Roger M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t : " D e m e u r e s F a m i l i a l e s " 1 9 5 0 b l z . 6 0 + 1 0 6 + 11 5 e n z . Roger M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t : " H e t K a s t e e l e n d e H e e r l i j k held v a n Bouchout " i n " N a t u u r - e n Stedenschoon " j u n i 1938 Roger M o r e t u s P l a n t i n d e B o u c h o u t : " B o u c h o u t i n d e G e s c h i e d e n i s " d i v e r s e a r t i k e l s i n " D e Vo l k s b o d e " - 1 9 3 5 - 1 9 4 6 J. J a c o b s : " B o e c h o u t " - Vlaamse To e r i s t i s c h e B i b l i o t e e k n r . 177 - j u n i 1 9 7 4 —1 0 3 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 103

" D e A u t o t o e r i s t " - Boechoutnummer: " 1 0 0 0 j a a r Boechout " Jrg. 2 7 n r . 1 8 - 1 2 september 1974 - b i z . 9 0 5 J . B . S t o c k m a n s : " G e s c h i e d e n i s d e r Gemeente M o r t s e l m e t a a n h a n g s e l s o v e r E-deghem, H o v e , B o u c h o u t , B o r s b e e c k , C o n t i c h , W e e r loos, R e è t h en A a r t s e l g e r " - 1882 - b l z . 380 J. S c h o b b e n s : " L e s E n v i r o n s d ' A n v e r s " - 6 5 Promenades p é d e s t r e s z.d.`blz. 248 B. P e l e m a n : " K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n " d e e l I I 1 9 7 2 - b i z . 3 8 + 4 2 E. P o u m o n : " C h â t e a u x A n v e r s o i s e r L i m b o u r g e o i s " 1 9 5 5 .= `°ft1z. 1 0 Steven: K a s t e l e n i n Antwerpen " 1972 - b l z . 4 0 de C a n t i l l o n : V e r m a k e l y k h e e d e n v a n B r a b a n t e n d e s z e l f s o n d e r h o o r i g e Landen " 1770 - d e e l I I I - b l z . 11 2 +' p l a a t X L I I G.H. D u m o n t : " B u r c h t e n e n K a s t e l e n v a n B e l g i ë " - H i s t o r i a I X 1978 - b l z . 1 8 " Va d e -Mecum d o o r h e e n d e p r o v i n c i e A n t w e r p e n " - u i t g e g e v e n d o o r de T o e r i s t i s c h e F e d e r a t i e d e r P r o v i n c i e A n t w e r p e n 1 9 5 2 b l z . 7 4 " Va d e -Mecum d o o r h e e n d e P r o v i n c i e A n t w e r p e n " z . d . b l z . 6 0 " Antwerpen é n Omstreken " - z . d . - b l z . 7 5 A. T h y s : " H i s t o r i e k d e r S t r a t e n e n O p e n b a r e P l a a t s e n v a n A n t w e r pen " 1 8 9 3 - h e r u i t g a v e 1 9 7 3 - b l z . 3 9 8 , 5 5 4 , e n z . A. d e L a t t i n : " D o o r h e e n O u d - A n t w e r p e n " 1 9 7 5 - b l z . 4 7 4 , e n z . J . V a n O v e r s t r a e t e n : " VA B - G i d s v o o r V l a a n d e r e n " 1 9 6 6 - b l z . 1 0 4 E. D e S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Wo o r d e n b o e k d e r B e l g i s c h e Gemeenten " 1 9 3 9 d e e l I - b l z . 1 4 3 J . B . V a n der S t r a e l e n e n P . M o o n s : " G e s l a g t - L y s t e d e r n a k o m e lingen van C h r i s t o f f e l P l a n t i n " - 1858 M. S a b b e : " D e M e e s t e r s v a n d e G u l d e n P a s s e r " - 1 9 3 7 Baron d e Ryckman d e B e t z : " A r m o r i a l G é n é r a l d e l a N o b l e s s e B e l ge " - 1 9 4 1 - b l z . 2 1 Baron d e T r o o s t e m b e r g h : " R é c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s d e N o blesse d e s F a m i l l e s Belges " 1913 - b l z . 4 5 3 t / m 463, e n z . Baron cie Ryckman d e B e t z g V i c o m t e d e J o n g h e d ' A r d o y e : " R é c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s d e N o b l e s s e d e s F a m i l l e s B e l ' g e s " - 1914 - 1948 , 1948 - b i z . 2 7 6 t / m 2 7 8 , e n z .

e . v. a .

- 104

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 104

snuffelend in het verleden van hoogboom

S T U D I E VAN

N O TA R I S

ADRIAENSSEN FECKFREN BIJ A N T W E R P E N

- 105 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 105

kie van.1 0 . t▶'ft,w.�it1 J . 2 7 . .

� •

. ��• � •. _ . ' , �.

..:Edwár.cl` Guz tr3af - t e t e W k e r e n - 11 c

o � ;

� b o o ,

� �; •.,

i l : H t . g0d+ielt der bedding' v e d e p . v p ,...ma.1.�..�ÿ.€�.n....b,uur•.t�u�r.�..:..n°.�.1.0...,..�;.�..�..o,�;.d � G r n u Yi t s c h a b a a n , l o o r a n d e • d : o o r d e n e'+ietpndom v a n d a n hF:=er 13unge t e I l o o g b o 4 m , 4 p e • sAnt3 l e n g t e v a n hoatirard t�c.ht e n v,�ft rnetF�Ys.. r ; , �`5r7�r7,,��ii��ççt ']3.1iRb P;edc.alto d e r ; • b e d d . i n g . vun; .:den:;`n��: _...buurtweg.....n n.v , 3..00pend'4:cl;:o.o..r • ti en-ze%:fdàe e i g e n d om, h a 1 f o p h t a t g r o ndgeliied ;LBé•k�érame n Brasschae..t..,..o.p een.e.1 e n g t o 4 11

430; 50 ni°trnhs.

Het j a à r z é g é n t i e n h o n d e r d z e v e n e n t w i n t i g , d e n t i e n d e n M a a r t . Vo o r ons, .KAREL ADRIAENSSEN, n o t a r i s v e r b l i j v e n d e t e E e c k e r e n , IS GEKOMEN : De GEMEENTE EECKEREN, a l h i e r v e r t e g e n w o o r d i g d d o o r d e h e e r e n Joseph A n d r e a s D e W e e r d t , e e r e n o t a r i s , b u r g e m e e s t e r s Joseph L o d e w y k M a r i a B e l l e n s , b e d i e n d e . Thaddeus-Josephus A e r t s s e n s , w i s s e l a g e n t . .En H o n o r é S t a n d a e r t , g e p e n s i o n n e e r d k a p i t e i n , a l l e n wonende t e Eeckeren, u i t m a k e n d e h e t C o l l e g e v a n Burgemeester e n Schepenen. H i e r t o e g e m a c h t i g d b i j b e r a a d s l a g i n g v a n d e n Gemeenteraad i n d a t o van z e v e n e n t w i n t i g M a a r t n e g e n t i e n h o n d e r d z e s e n t w i n t i g g o e d gekeurd d o o r d e b e s t e n d i g e d e p u t a t i e i n z i t t i n g v a n e e n e n t w i n t i g j u n i daarna, waarvan a f s c h r i f t e n aan deze a k t e gehecht b l i j v e n . —1 0 6 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 106

Dewelke b i j d e z e v e r k l a a r t a f t e s t a a n a a n d e n Heer E d w a r d G u s t a a f B u n g e , k o o p m a n , w o o n e n d e t e E e c k e r e n - H o o g boom, g e b o r e n t e A n t w e r p e n o p z e s t i e n O c t o b e r a c h t t i e n h o n d e r d een- e n - v i j f t i g , h i e r a a n w e z i g e n aannemende. A. H e t g e d e e l t e d e r b e d d i n g v a n d e n v o o r m a l i g e n B u u r t w e g N u m mer 4 0 , g e z e g d O u d e G r a c h t s c h e b a a n , l o o p e n d e d o o r z i j n e i g e n d o m te E e c k e r e n , Hoogboom, g e z e g d K a s t e e l Oude G r a c h t , o p een l e n g t e van h o n d e r d a c h t e n v i j f t i g m e t e r , v a n p u n t D t o t E o p g e m e l d p l a n b e g i n n e n d e v a n d e n Hoogboomschen S t e e n w e g t o t a a n d e s c h e i d i n g s b e e k , t u s s c h e n d e Gemeenten Eeckerenen B r a s s c h a a t , e n h e b b e n d e eene o p p e r v l a k t e v a n t w e e d u i z e n d t w e e h o n d e r d e n t w e e m e t e r s vierkant. B. H e t g e d e e l t e d e r b e d d i n g v a n d e n b u u r t w e g Nummer 8 , l o o p e n d e verder d o o r z e l f d e n eigendom, h a l f e n h a l f o p h e t grondgebied d e r gemeente E e c k e r e n e n B r a s s c h a e t o p e e n e l e n g t e v a n v i e r h o n d e r d d e r t i g meters v i j f t i g centimeters, t o t aan de Waterstraat van punt B t o t F o p nagemeld p l a n , e n hebbende eene o p p e r v l a k t e , v o o r h e t g e d e e l t e g e l e g e n o n d e r d e Gemeente E e c k e r e n v a n d r i e d u i z e n d h o n derd z e s t i g m e t e r v i e r k a n t . Zoo e n g e l i j k d e z e g r o n d e n g e l e g e n z i j n z o n d e r u i t z o n d e r i n g noch v o o r b e h o u d i n g , v e r b e e l d e n a f g e s c h e i d e n i n r o o d e t i n t o p e e n u i t t r e k s e l v a n h e t a t l a s d e r b u u r t w e g e n e n p l a n opgemaakt d o o r d e n heer L o u i s De W i n t e r, l a n d m e t e r, t e B r a s s c h a e t o p e e n J a n u a r i n e gentienhonderd z e s e n t w i n t i g , h e t w e l k e aan deze z a l gehecht b l i j van n a e r k e n t e n i s e n w a a r m e r k i n g . EIGENDOMSBEWIJZEN. De Gemeente E e c k e r e n i s e i g e n a r e s d e z e r g r o n d e n a l s v r o e g e r deelgemaakt hebbende d e r o p e n b a r e w e g e n i s . VOORWAARDEN VAN DEN AFSTAND. De g r o n d e n w o r d e n o v e r g e d r a g e n o n d e r w a a r b o r g a l s n a a r r e c h t voor v r i j e n o n b e l a s t v a n a l l e schulden e n z a k e l i j k e r e c h t e n , i n den t o e s t a n d w a a r i n z i j z i c h t h a n s b e v i n d e n , v o o r d e o p g e g e v e n e oppervlakte volgens meting, zonder d a t de kooper u i t welken hoofde h e t o o k z i j , e e n i g e k l a c h t o f v o r d e r i n g z a l kunnen doen gelden. De a f s t a n d i s g e s c h i e d t m i t s d e s o m v a n ZEVEN EN DERTIG D U I ZEND ACHT HONDERD TWINTIG FRANK. Welke s o m d e h e e r R e m i Va n B o u w e l , O n t v a n g e r d e r Gemeente Eeckeren, a l d a a r wonende, v e r k l a a r t v o o r g a a n d e l i j k d e z e o n t v a n g e n en i n d e Gemeentekas g e s t o r t t e h e b b e n . â&#x20AC;&#x201D;1 0 7 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 107

Waarvan k w i j t s c h r i f t . Deze s o m a a n t e w e n d e n o m v e r b e t e r i n g s w e r k e n u i t t e v o e r e n a a n den s t e e n w e g v a n Hoogboom. Onkosten d e z e r z i j n v o o r r e k e n i n g v a n d e n h e e r Bunge, To t u i t v o e r i n g d e z e r k i e z e n p a r t i j e n w o o n s t e t e r s t u d i e v a n ons N o t a r i s . WETTELIJKE BEPALINGEN. De b u r g e r l i j k e s t a n d v a n d e n h e e r B u n g e w o r d t d o o r o n s N o t a r i s echt b e v e s t i g d o p v e r t o o n d e r d o o r d e w e t v e r e i s c h t e s t u k k e n . Lezing werd d o o r ons n o t a r i s gegeven v a n d e w e t s b e p a l i n g nopens de j u i s t e o p g a v e v a n d e n k o o p p r i j s . WAARVAN AKTE . Gedaan e n v e r l e d e n t e E e c k e r e n , d a t u m a l s t e n h o o f d e . Na l e z i n g a a n d e v e r s c h i j n e r s h e b b e n d e z e m e t o n s N o t a r i s g e teekend. Vo l g e n d e h a n d t e e k e n s . G e r e g i s t r e e r d t e Eeckeren, d e n z e s t i e n d e n M a a r t 1927 d e e l 263 blad 5 6 v a k 9 een b l a d geen verzending. Ontvangen d r i j d u i z e n d zes h o n d e r d d e r t i g f r a n k s t w e e e n z e v e n t i g c e n t i e m e n . D e O n t v a n g e r ( g e t e e k e n d ) O . V a n Ommesleghe. GEMEENTE EEC KEREN. A r r o n d i s s e m e n t e n P r o v i n c i e ANTWERPEN.

UITTREKSEL u i t h e t i n s c h r i j v i n g s b o e k d e r b e r a a d s l a gingen e n b e s l u i t e n des gemeenteraads.

OPENBARE Z I T T I N G d e s g e m e e n t e r a a d s o p Z a t e r d a g 2 7 M a a r t 1 9 2 6 om 7 u r e n a m i d d a g .

Aanwezig d e H e e r e n : J o D e W e e r d t , B u r g e m e e s t e r - V o o r z i t t e r , B e l lens e n A e r t s s e n s , Schepenen, Huyskens, S t r o o b a n t s , Va n Heukelen, C h r i s t i a e n s , V a n E s b r o e c k , D e R i d d e r e n N a g e l s , l e d e n e n Wens, Secretaris. De B u r g e m e e s t e r - V o o r z i t t e r v e r k l a a r t d e z i t t i n g o p e n e n d e S e - 108 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 108

cretaris g e e f t l e z i n g van het proces-verbaal d e r l a a t s t e z i t t i n g , hetwelk goedgekeurd w o r d t . De v o l g e n d e z a k e n z i j n a a n d e d a g o r d e : Vr a a g d o o r M i j n h e e r B u n g e t o t a f s c h a f f i n g v a n b u u r t w e g n ° 4 0 . De G e m e e n t e r a a d : Gezien d e v r a a g v a n d e n H e e r Edward Bunge, om d e a f s c h a f f i n g t e bekomen v a n d e " Oude G r a c h t s c h e Baan " , g e l e g e n d o o r z i j n e n eigendom, o p h e t g r o n d g e b i e d v a n E e c k e r e n e n B r a s s c h a e t , , o p e e n e lengte van ongeveer 1450 meters; Overwegende d a t d e Oude G r a c h t s c h e B a a n z i j n d e o n d e r E e c k e r e n Buurtweg n ° 4 0 , s c h i e r n i e t b e n u t t i g d w o r d t ; Overwegende d a t d e z e b u u r t w e g o p h e t g r o n d g e b i e d d e r Gemeente Eeckeren e e n e g e z a m e n l i j k e o p p e r v l a k t e b e s l a a t v a n 5362 m2, h e t z i j 2202 m2 t e g e n d e n Hoogboomsteenweg, e n 3 1 6 0 m2 v e r d e r b i n n e n d e n eigendom v a n d e n H e e r B u n g e , g e d e e l t e d a t a l s h a l v e w e g mede d e g r e n s u i t m a a k t t u s s c h e n d e Gemeente E e c k e r e n e n B r a s s c h a e t ; Overwegende d a t d e a f s c h a f f i n g v a n b e w u s t e n weg d e w a a r d e v a n den e i g e n d o m v a n M r . B u n g e z a l d o e n s t i j g e n . Overwegende d a t h e t g e d e e l t e w e g , t e g e n d e n Hoogboomsteenweg gelegen meer waarde b e z i t d a n d a t g e n e g e l e g e n v e r d e r b i n n e n den eigendom v a n d e n h e e r B u n g é ; Gezien h e t l i g g i n g s p l a n e n e e n e x t r a c t u i t h e t k a a r t b o e k d e r buurtwegen, i n d u b b e l . Gezien h e t p r o c e s - v e r b a a l v a n o n d e r z o e k , w a a r u i t b l i j k t d a t de v r a a g t o t g e e n e b e z w a r e n e n a a n m e r k i n g e n h e e f t a a n l e i d i n g g e g e ven BESLUIT: A R T. 1 . - D e v r a a g v a n d e n H e e r B u n g e , t o t a f s c h a f f i n g v a n b u u r t weg n ° 4 0 , o n d e r E e c k e r e n , v o o r h e t g e d e e l t e d a t g e l e g e n i s b i n n e n z i j n e n e i g e n eigendom, e n d a t eene g e z a m e n l i j k e o p p e r v l a k t e b e s l a a t v a n 5 3 6 2 m2 w o r d t g o e d g e k e u r d . A R T. 2 , - D e h e e r B u n g e z a l a l s v e r g o e d i n g v o o r d e z e a f s c h a f f i n g aan d e g e m e e n t e E e c k e r e n b e t a l e n d e s o m v a n 1 0 f r . p e r m2 v o o r h e t g e d e e l t e v a n 2 2 0 2 m 2 , g e l e g e n t e g e n d e n Hoogboomsteenweg o f 22020 f r . e n d e s o m v a n 5 f r . p e r m2 v o o r h e t g e d e e l t e v a n 3 . 1 6 0 m2 g e l e g e n v e r d e r b i n n e n d e n e i g e n d o m v a n M r . B u n g e , o f 1 5 8 0 0 f r . h e t z i j t e zamen d e som v a n 37820 f r . A R T. 3 . - D e z e s o m v a n 3 7 8 2 0 f r . z a l aangewend w o r d e n om v e r b e t e r i n g e n t o e t e b r e n g e n a a n d e n s t e e n w e g v a n Hoogboom. De t e g e n w o o r d i g e b e r a a d s l a g i n g z a l i n d u b b e l v e r g e z e l d v a n d e vraag v a n d e n h e e r Bunge, d e p l a n s i n d u b b e l e n h e t Proces- Ve r b a a l - 109

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 109

van o n d e r z o e k , v o o r g o e d k e u r i n g a a n d e B e s t e n d i g e D e p u t a t i e d e s Provincieraads overgemaakt worden. Gedaan i n z i t t i n g v a n v o o r m e l d e d a g t e e k e n i n g . Bij Bevel: De S e c r e t a r i s , ( G E T. ) A l f . W e n s . De B u r g e m e e s t e r ( G e t . ) J . D e W e e r d t . VOOR EENSLUIDEND AFSCHRIFT: Eeckeren, d e n 25 O c t o b e r 1926. Bij bevel: De S e c r e t a r i s ( G e t . ) A . W e n s . De B u r g e m e e s t e r ( G e t . ) J . D e W e e r d t 2) P R O V I N C I E B E S T U U R VAN ANTWERPEN. 4e A f d e e l i n g N r B . W. 2 0 6 Buurtwegen. - W i j z i g i n g . DE BESTENDIGE DEPUTATIE VAN DEN PROVINCIERAAD. Gezien d e b e r a a d s l a g i n g d . d . 1 8 F e b r u a r i e n 27 M a a r t 1926 w a a r b i j d e Gemeenteraad v a n B r a s s c h a e t e n d e z e v a n E e c k e r e n w e d e r z i j d s gunstig beschikken o v e r de aanvraag v a n den heer Ed. Bunge, g r o n d e i g e n a a r t e Hoogboom, o m t o e l a t i n g t e bekomen v o o r h e t v e r n i e t i g e n v a n d e n b u u r t w e g genaamd " O u d e G r a c h t s c h e b a a n " , o p e e n e l e n g t e van o n g e v e e r 1 4 5 0 m e t e r , e n l o o p e n d e o v e r h e t g r o n d g e b i e d v a n voornoemde g e m e e n t e w a a r h i j o n d e r s c h e i d e l i j k b e k e n d s t a a t o n d e r de nummers 8 e n 4 0 , z o o a l s o p b i j g a a n d e p l a n s i s a a n g e d u i d . Gezien h e t p r o c e s - v e r b a a l v a n h e t i n b e i d e gemeenten gehouden o n d e r z o e k v a n commode e n incommode w a a r u i t b l i j k t d a t e r g e e n e tegenkantingen gedaan z i j n . Gezien h e t a d v i e s v a n d e n h e e r H o o f d i n g e n i e u r, B e s t u u r d e r v a n den P r o v i n c i a l e n d i e n s t d e r w e r k e n . Gezien d e W e t t e n v a n 1 0 A p r i l 1841 e n 2 0 M e i 1 8 6 3 . BESLUIT: A R T. l . - D e b e r a a d s l a g i n g v a n d e g e m e e n t e r a a d v a n B r a s s c h a e t en E e c k e r e n , o n d e r s c h e i d e l i j k 1 8 F e b r u a r i e n 2 7 M a a r t 1 9 2 6 , w o r d e n goedgekeurd o n d e r d e v o l g e n d e v o o r w a a r d e n . De h e e r B u n g e z a l w e g e n s v e r g o e d i n g v o o r d e v e r k r e g e n a f s c h a f f i n g , a a n d e gemeenten B r a s s c h a e t e n Eeckeren moeten b e t a l e n ; a a n eerstgenoemde d e s o m v a n 7 2 . 5 7 0 , - , e n a a n d e l a a t s t g e n o e m d e d e som v a n f r . 3 7 . 8 2 0 , - sommen w e l k e z u l l e n aangewend w o r d e n om v e r b e t e r i n g s w e r k e n u i t t e v o e r e n a a n d e n S t e e n w e g v a n Hoogboom op h e t g r o n d g e b i e d v a n d e b e t r o k k e n g e m e e n t e n g e l e g e n . —1 1 0 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 110

A R T. 2 . - A f s c h r i f t d e z e r z a l g e z o n d e n w o r d e n a a n d e h e e r e n B u r g e meesters v a n Brasschaet e n Eeckeren d i e g e l a s t z i j n , i e d e r i n z i j n e gemeenten, d e a a n k o n d i g i n g e n e n a a n p l a k k i n g a l s o o k d e u i t v o e r i n g ervan t e v e r z e k e r e n . Antwerpen, i n z i t t i n g v a n 21 j u n i 1926 Ve r s l a g g e v e r : M r . G . V a n d e r L i n d e n . Bij verordening: De g r i f f i e r d e r P r o v i n c i e . ( G e t . ) J , Schobbens. è¢l'oI' De D e p u t a t i e ° f, r ( Get. ) G. Holvoet. Z j e C ovctoc(t, Vo o r G e l i j k v o r m i g a f s c h r i f t , a n t Mt. De G r i f f i e r d e r P r o v i n c i e . ( G e t . ) J . Schobbens. . ó o p o t Voor e e n s l u i d e n d a f s c h r i f t . S s t e t t i o o v c a c - f a ( 7 Bij Bevel: De S e c r e t a r i s , ( G e t . ) A . Wens. U c a i t i o o c j . t n c , . . De B u r g e m e e s t e r. ° r o k a s { . , , , J f. ( G e t . ) J . D e Weerdt Voor A f s c h r i f t , ( Get. ) C. Adriaenssen

OVct(,¢JCIPp I a ¢ U r l l I r .

' -� c it L P a i . t � . G . c . a . . � . . _ : . . . � - . 2 . � - f "

l Î i i i u . ; F r i

Zrea r,

19,1 1

... . «ittiGtA,aCvc. ttt9cDcft,rcu¢1t

ccC 0111va

-c-t. e c < C I pana Zcwaat.aas, �

Hobonia d a n k t D h r. Eugène C l a e s v o o r d e z e a k t e . —111 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 111

Op 6 m e i 1 9 8 2 s t u u r d e h e t G e m e e n t e b e s t u u r v a n B r a s s c h a a t een a a n g e t e k e n d s c h r i j v e n a a n N o t a r i s B . C o l s , W i l l e m Te l i s t r a a t 3 t e Antwerpen. Hobonia bekwam e e n k o p i e v a n d e z e b r i e f e n d a a r u i t l i c h ten we graag h e t volgende: ONDERWERP: V e r d e l i n g v a n h e t e i g e n d o m t e r s t r e k e " O u d e G r a c h t " . In antwoord o p uw s c h r i j v e n v a n 23 a p r i l 1982 i n vetband met d e v e r d e l i n g v a n h e t eigendom t e r s t r e k e " Oude G r a c h t " , v e r z o e k e n wij U, i n u i t v o e r i n g van a r t i k e l 56 paragraaf 2 van de wet op de stedebouw e n d e r u i m t e l i j k e o r d e n i n g , v o l g e n d e o p m e r k i n g e n v a n wege h e t C o l l e g e v a n B u r g e m e e s t e r e n S c h e p e n e n v a n d e g e m e e n t e Brasschaat, v a s t g e s t e l d i n z i t t i n g van 5 mei 1982, i n de aktes t e vermelden: a) i n v e r b a n d m e t d e g e b r u i k t e t e r m i n o l o g i e omslagblad = H e t o p s c h r i f t " Ve r k a v e l i n g s a k t e " w o r d t t e n onrechte g e b r u i k t e n d i e n t vervangen t e worden door " Ve r d e l i n g s a k t e " : h e t g a a t h i e r n i e t om de v o r m i n g v a n k a v e l s v o o r w o n i n g b o u w z o a l s b e doeld i n a r t i k e l 5 6 § 1 v a n de w e t o p d e s t e d e bouw e n d e r u i m t e l i j k e o r d e n i n g ; g e e n v e r k a v e lingsaanvraag werd inderdaad ingediend e n geen verkavelingsvergunning werd verkregen en o v e r i gens i s w o n i n g b o u w o p h e t b e s c h o u w d e e i g e n d o m s t r i j d i g met de voorzieningen van h e t Gewestplan Antwerpen, d e f i n i t i e f v a s t g e s t e l d d o o r K o n i n k l i j k Besluit van 03.10.1979. - blad 1 = De benaming " bouwgronden " w o r d t t e n o n r e c h t e gebruikt e n d i e n t weggelaten t e worden. Deze b e t i t e l i n g wekt inderdaad de indruk dat kavels voor woningbouw worden gevormd e n v e r k o c h t d a a r waar z u l k s i n s t r i j d i s m e t v o o r m e l d G e w e s t p l a n Antwerpen; g e e n v e r g u n n i n g v o o r h e t bouwen o p deze g r o n d e n k a n v e r l e e n d o f i n h e t v o o r u i t z i c h t g e s t e l d worden. - blad 2 = De benaming " woonpark " w o r d t t e n o n r e c h t e g e b r u i k t e n d i e n t weggelaten t e worden. Vo l g e n s h e t v o o r m e l d e g e w e s t p l a n A n t w e r p e n b e horen d e beschouwde g r o n d e n n i e t t o t e e n z o n e die a l s " woonpark " w o r d t omschreven: g e e n

—1 1 2 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 112

vergunning k a n worden v e r l e e n d v o o r h e t bouwen van woningen o f h i e r m e e v e r b a n d houdende g e b o u wen e n d e - v o o r s c h r i f t e n w e l k e l u i d e n s d e b e p a lingen,vanehet gewestplan v o o r e e n woonpark gelden z i j n h i e r n i e t t o e p a s s e l i j k . -: b l a d 1 0 = " M u l t i f a m i l i a l e woningen z i j n n i e t t o e g e l a t e n , behalve i n d e b e s t a a n d e gebouwen " De v e r m e l d i n g " . b e h a l v e i n d e b e s t a a n d e gebouwen" d i e n t w e g g e l a t e n te worden:, de omvorming v a n bestaande gebouwen i n m u l t i f a m i l i a l e w o n i n g e n wordt n i e t aanvaard e n e r k a n geen bouwvergunning voor verleend worden. b) b i j z o n d e r e v o o r w a a r d e n : - N i e u w b o u w v a n w o n i n g e n o f v a n gebouwen, i n f u n c t i e v a n h e t w o nen, i s n i e t t o e g e s t a a n e n h i e r v o o r k a n g e e n v e r g u n n i n g w o r d e n verleend. - A a n d e b e s t a a n d e g e b o u w e n mogen a l l e e n o n d e r h o u d s . - e n i n s t a n d houd`ingswerkén w o r d e n u i t g e v o e r d ; e e n ' v o l u m e v e r m e e r d e r i n g k a n in geen geval toegestaan worden. - " E v e n m i n mogen d e b e s t a a n d e g e b o u w e n , d i e t h a n s n i e t : a l s . w o n i n g g e b r u i k t w o r d e n , omgebouwd w o r d e n t o t w o o n g e l e g e n h e i d - V o o r h e t v e l l e n v a n bomen i s e e n b o u w v e r g u n n i n g v e r e i s t z o a l s voorgeschreven door d e w e t o p de stedebouw én r u i m t e l i j k e o r dening. De v o e t w e g n r . 5 0 , m e t e e n b r e e d t e v a n 1 , 7 0 m , v a n a f d e H o o g boomsteenweg n a a r d e g r o t e b o è r d e r i j , d i e n t t e a l l e n t i j d e v r i j t o e g a n k e l i j k t e z i j n ook voor h e t publiek. - A l l e andere:servitudéwegen, vermeld op h e t voorgelegde p l a n , dienen a l s wandelweg en r i j w i e l p a d t o e g a n k e l i j k t e z i j n v o o r het publiek ( voetgangers en w i e l r i j d e r s , met u i t s l u i t i n g van a l l e g e m o t o r i s e e r d v e r k e e r ) . Met d e m e e s t e h o o g a c h t i n g , Bij verordening: De S e c r e t a r i s ,

De B u r g e r n e e s t e r,

L. E r r i j g e r s .

L. B e r t e l s .

WA A R B I J : H O B O N I A Z I C H . U I : T E R . R D V E R P L I C H T V O E LT- T O E - T E Z I E N D A T D E Z E B E PA L I N G E N ;OOK. Z U L L E N N A G E L E E F D WÓRI3Egii P a u l A r - r. e ` r i - 11 3

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 113

activiteiten

VANINSTRUMENTENBOUWERSE NSPELEMANNEN 21 M A A R T 1 9 8 2

Op 2 1 m a a r t w a s H o b o n i a a a n z i j n z o v e e l s t e t e n t o o n s t e l l i n g i n Den Haasdam t o e . A l l e b e z o e k e r s w a r e n h e t e r b l i j k b a a r o v e r e e n s dat o o k d i t m a a l e e n boeiende e n verzorgde t e n t o o n s t e l l i n g opgebouwd w e r d . W i j w e n s e n n o c h t a n s n i e t a l t e v e e l o n s z e l f i n d e bloempjes t e z e t t e n e n o v e r o n z e e i g e n p r e s t a t i e n i e t a l t e v e e l l o f t e zwaaien, Wij l a t e n d a t l i e v e r aan h e t o b j e k t i e v e o o r d e e l v a n bezoekers, pers e n medewerkers o v e r . Daarom k u n t u o p d e v o l g e n d e b l a d z i j den r e a k t i e s a l l e r h a n d e v i n d e n . Vo o r h e n d i e d e • g e l e g e n h e i d o m o n z e t e n t o o n s t e l l i n g t e b e z o e k e n hebben l a t e n v o o r b i j g a a n , z a l d i t w e l l i c h t t o c h e n i g b e e l d v a n deze m a n i f e s t a t i e o p h a n g e n . Ve r m e l d e n s w a a r d i g i s a l l e s z i n s d a t 'Hobonia m e t z i j n a a n t r e k k e l i j k t e n t o o n s t e l l i n g s p r o g a m m a d e h e r e n van d e B R T - t e l e v i s i e a a n z i j n k a n t k r e e g . Z o w a t d e g a n s e v o o r m i d dag w a r e n d e z e h e r e n m e t c a m e r a e n m i c r o i n D e n Haasdam i n d e weer o m h e t n o d i g e o p d e g e v o e l i g e p l a a t v a s t t e l e g g e n . O p z a t e r d a g 2 7 m a a r t w e r d t i j d e n s h e t progamma " D i t L e u k e L a n d " e e n acht- m i n u t e n -durende montage d e e t h e r i n g e s t u u r d . Hobonia h e e f t h i e r v a n een video-opname gemaakt z o d a t deze g e b e u r t e n i s v o o r a l -

t i j d i n z i j n a r c h i e f kan b l i j v e n . Te n z i j a n d e r s g e m e l d w e r d e n d e f o t o ' s d i e n u v o l g e n g e m a a k t d o o r m e v r o u w Rosa L e y n e n . W e d a n k e n h a a r v o o r d e b e r e i d w i l l i g e medewerking. — 11 4 —

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 114

Mobonia•Hoogboomzorgde voor boeiende tentoonstelling «Als Hobonia iets onderneemt dan is dat af». Dit zei schepen René Buyst tijdens de opening van de tentoonstelling «Van instrumenten en spelemannen» in parochiecentrum Den Haesdam te Ekeren - Hoogboom. De organizerende vereniging Hobonia wist zelfs de televisie warm te maken voor haar initiatief, e n zonder tegenbericht worden beelden ervan getoond zaterdag a.s. in de rubriek »Dit leuke land». De kulturele kring Hobonia i s e r inderdaad andermaal in geslaagd een boeiende tentoonstelling u i t t e bouwen. Nochtans begon h e t al▶emaal vrij moeilijk. Dat lag natuurlijk aan het tema «Van instrumentenhouwers e n spelemannem>. M a a r omdat men, het tienjarig bestaan van d e kulturele heemkundige kring op een speciale en opgemerkte manier wilde besluiten werd het p l a n toch doorgezet. E n met sukses dus. Op de tentoonstelling was een tiental instrumentenbouwers a a n w e z i g . Niet alleen werden fotomateriaal en plans getoond, er werd ook gewerkt door de bouwers. Het klavecimbel k r e e g e e n belangrijke plaats i n d e tentoonstelling. Antwerpen w a s eens het wereldcentrum voor klavecimbelbouw. Naast Italiaanse en Franse bouwers waren d e V l a m i n g e n g e w a a r drerd voor hun grote invloed op het bouwen van muziekinstrumenten. In de brochure die naar aanleiding v a n d e t e n toonstelling werd uitgegeven,

G A

Z E

T V A N A N T W E R P E N 2 6 î�I A A

R T 1 9 8 2 —115 —

staat dat vanaf de tweede heft van de 16de eeuw de Vlaamse stijl dominerend was. S i n d : een tiental jaren staat de Ida veelmbelbouw t e r u g sterk i r de belangstelling. BROCHURE De brochure die door Hobe nia w e r d u i t g e g e v e n b e v ;' heelwat interessante gegeven: betreffende d e instrumenten die op de tentoonstelling werden getoond of bespeeld. Aile exposanten k o m e n a a n b o d Kristof B r a e k m a n e n M a r k Fees (gitaar), Herbert De Vylder (historische orgels), Brutte Claessens (draailier), S i n ' Coejltlns e n Nerinckx Victor (doedelzakken), A n t o o n D c Vylder (barokfluit), Theo Fae= en G u y Maelot (klavecimbel).. Aehiel V i l i e n (baroktrompet; en ten slotte Roger Schadi-er (hommels, b u l t k a r k a s , e n

laurier .

De muzikale omlijsting werd verzorgd d o o r J o h n L u n d .

grlim, Katleen De Vylder en Bart. KrOmheeke, Herman De Preter, Johan De Smet, Gilbert Schijven cn Willy Meirsman. In z i j n openingstoespraak dankte R a y m o n d R o e l a n d s {voorzitter v a n H o b o n i a ) d e Hoogboomse schepen Buys voor zijn entoesiaste medewerking. Een biezonder woord van dank ging naar de spelemannen voor hun belangloze inzet, want egoader hen had e r geen muziek ingezeten.., a l d u s d e voorzitter. De h . Roelands vernoemde

verder de fanfare RK Verbroedering voor h e t t e r beschikking s t e l l e n v a n - een aantal Instrumenten. Terloops w e r d gezegd dat de fanfare in 1882 vijftig jaar bestaat.

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 115

" I n m i j n ogen was d e h e l e t e n t o o n s t e l l i n g n i e t t e verbeteren. N i e t s dan l o f I D i t was w e r k e l i j k h e t b e s t e v a n w a t i k o o i t i n d i e z i n h e b meegemaakt I Hopelijk komt nog wel eens de t i j d d a t Hobonia op een h e u s b a r o k t r o m p e t e n s e m b l e b e r o e p k a n d o e n v o o r wie weet w e l k e g e l e g e n h e i d . H a r t e l i j k dank ! " Achiel VILAIN ( baroktrompet ) "

Proficiat voor j u l l i e tentoonstelling ! Het was w e r k e l i j k v e r z o r g d t o t e n m e t I A l l e s l i e p op w i e l t j e s ! H e t w a s e c h t t o f I W i j d a n k e n U 1 Ons h e e f t h e t v e e l p l e z i e r g e d a a n t e m o g e n m e e d o e n . Heel d e d a g was e e n aaneenschakeling - v a n z o v e e l b e l a n g s t e l l e n d e mensen e n v e l e v r i e n d e n . De l i e v e d a m e s m o g e n w e o o k n i e t v e r g e t e n . Z i j w a ren p a r a a t v a n ' s morgens t o t ' s avonds. Dank v o o r het v e l e werk.: d e h o n g e r i g e n s p i j z e n e n d e d o r s t i gen l a v e n . . . e n d a t . a l l e s m e t d e g l i m l a c h , z o i e t s doet w e r k e l i j k deugd ! K r t i e k i s a l t i j d g e m a k k e l i j k maar h o o r t h i e r n i e t thuis ! " N o g m a a l s e e n o p r e c h t P R O F I C I AT e n h e e l d a n k b a r e groeten van Theo ( c l a v e c i m b e l ) Mark ( g i t a a r ) en d e f a m i l i e FA E S

" B e s t e ; Vrienden, b r a v o v o o r h e t i n i t i a t i e f e n o o k voor h e t r e s u l t a a t ! B e t e r ware w e l l i c h t nog meer r u i m t e e n t i j d t e v o o r z i e n om meer mensen t e l a t e n optreden. Ook ware h e t i n t e r e s s a n t enkele deskundigen d e m e n s e n t e l a t e n r o n d l e i d e n e n u i t l e g t e g e ven o v e r d e i n s t r u m e n t e n . B i j e e n v o l g e n d e x p e r i ment w i l i k w e e r g r a a g m e d e w e r k e n ! " Vriendelijke groeten van D j o n LUNDSTROM

116 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 116

- 11 7 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 117

" E e n w e l g e m e e n d e d a n k v o o r h e t " s c h o n e ' ' d a t j e -uw v o l k , d e spelemannen e n de bouwers, a l o f n i e t profs, h e b t gegeven. Je g a f d e b e z o e k e r s d e k a n s t e o n t s t i j g e n u i t h e t . aardse v o o r hen d i e h e t w i l d e n , d e anderen g a f j e te denken o v e r zaken en dingen d i e v o o r velen v e r b o r g e n b l i j v e n . M i j n k o r t e i m p r e s s i e i s e.en g e v o l g van m i j n l e e r s c h o o l : w a t j e i n é é n w o o r d k a n z e g g e n , b e h o e f t g e e n boek t e worden. To t l a t e r m i s s c h i e n i n t r o u w e v a s t ! " S i m COOTJANS ( d o e d e l z a k ) Tt

Niets dan l o f over deze t e n t o o n s t e l l i n g 1 D e o r g a n i s a t i e was u i t m u n t e n d e n e e n goed voorbeeld'. voor de t a l r i j k e m a r k t e n en a n d e r e t e n t o o n s t e l l i n g e n waaraan w i j d e e l n e m e n . D e s f e e r was g e z e l l i g e n a a n genaam e n w i j h e b b e n o n s g e e n s e k o n d e . v e r v e e l d . . De b e l a n g s t e l l i n g w a s g r o o t , d e k o n t a k t e n m e t k o l - : l e g a - b o u w e r s z e e r p o s i t i e f ; h e t h a d g e r u s t twee o f d r i e d a g e n mogen d u r e n . I n d i e n de m o g e l i j k h e d e n o n s d i t t o e s t a a n z i j n w i j . : steeds g r a a g b e r e i d a a n a n d e r e m a n i f e s t a t i e s mee te werken. W i j z i j n b l i j n o g mensen ontmoet t e h e b ben d i e z i c h v o l l e d i g k u n n e n i n z e t t e n v o o r e e n z a a k en g r o e t e n u a l l e n d a n o o k z e e r h a r t e l i j k ! " T i n e k e D E W I T e n R o g e r SÇHMDRON,

ajuinfluit

b u l t k a r k a s - hommel )

- 11 8 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 118

TE TWAALFDER URE

Voor. t w e e j a a r v e r s c h e e n i n o n z e H o b o n i a - u i t g a v e v a n j a n . feb. m a a r t 1980 een bondig o v e r z i c h t van wat d e t e n t o o n s t e l l i n g " Ambachten v a n e e r t i j d s e n n u " a a n v o o r b e r e i d i n g g e k o s t had. Er w e r d t o e n g e e n f i n a n c i e e l v e r s l a g g e g e v e n , d o c h w e l e e n o v e r z i c h t g e s c h e t s t v a n d e enorme omvang, d e i n z e t v a n d e b e s t u u r s leden, d e aanschaffing v a n m a t e r i a a l , e n z . , b i j h e t klaarstomen van d e t e n t o o n s t e l l i n g . We g a a n n u n i e t i n h e r h a l i n g v a l l e n a a n g e z i e n d e v o o r b i j e v o o r bereidingsperiode zowat p a r a l l e l v e r l i e p . Z i j d i e dus aan een g e l i j k a a r d i g opzet w i l l e n beginnen, kunnen dus b e s t h e t b e t r e f f e n d e Hobonianummer r a a d p l e g e n o m t e w e t e n wat h u n t e w a c h t e n s t a a t . H e t l i j k t o n s w e l b o e i e n d om d i t m a a l eens e e n r e l a a s t e g e v e n v a n w a t e r t e t w a a l f d e r u r e d e l a a t s t e dag, z o a l t e g e b e u r e n s t o n d .

Zaterdagmorgen 20 m a a r t om h a l f a c h t Den H a a s d a r n l i g t e r d o o d s e n w a t r o m m e l i g b i j . Hier moet h e t gaan gebeuren I Met m a n e n m a c h t ( l e e s : P a u l , R a y m o n d , M a r c e l e n Harry ) v l i e g e n we d e a r e n a i n . D e k i e s s c h o t t e n ( doen dienst a l s dekoratiewanden ) , d i e w i j van het gemeentebestuur v o o r e e n s c h a p p e l i j k ( s i c ) p r i j s k e van z o maar e v e n t j e s z e v e n d u i z e n d z e s h o n d e r d g e d e v a -

lueerde f r a n k e n gehuurd hebben, worden vakkundig i n en a a n e l k a a r g e p a s t e n v a n k l e u r i g e d o e k e n v o o r z i e n . Met d e o n d e r t u s s e n a a n g e d i k t e m a n k r a c h t v a n C l e m e n t Kennis e n P i e t H u y b r e c h t s , t w e e b e r e i d w i l l i g e l e d e n , gaat d a t z o s n e l d a t i n twee u u r t i j d gans Den Haasdam d o o r z o w a t z e v e n t i g h o u t e n w a n d e n b e k l e e d w o r d t En u i t d e m a n i e r w a a r o p d i t h i e r g e s c h r e v e n s t a a t , moet d u i d e l i j k b l i j k e n d a t z e l f s h e t w e r k l i e d e n p e r s o neel v a n onze gemeente h i e r a a n een p u n t j e k a n zuigen ! Ondertussen z i j n onze b e z i g e v r o u w t j e s , H e l g a , L i s e t t e , Ann e n Anne - M a r i e , i n de keuken aan een ware v e l d s l a g begonnen. Emmers a j u i n s o e p , k i l o ' s s t o o f v l e e s en k u i p e n r i j s t p a p w o r d e n d o o r d e s k u n d i g e h a n d e n b e r e i d . E n m e t z o v e e l a j u i n i n d e keeuken'`zouden d e S t r a n - 11 9

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 119

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 120

- 121 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 121

gems m e t . h u n " . ' k h e m g e b l e t • v e u r . m a i n e i e r s t e k i e r " zich b e s t i n hun sas gevoeld hebben. M a r c e l e n H a r r y b e g e v e n z i c h o n d e r t u s s e n . op h e t " g e v a a r l i j k e pad " . H e t uithangbord voor onze tentoons t e l l i n g d a t i n Ekeren - centrum op het, marktplein h a n g t , m o e t i n Hoogboom g e r a k e n o m b o v e n d e i n g a n g van .ons p a r o c h i e c e n t r u m t e k o m e n . H o e d i e p l a a t d a a r wegkrijgen ? ( I n s i d e r s w e t e n d a t a l l e e n h e t gemeentebestuur opdracht kan geven dergelijke aankondigings plakaten, op de daarvoor voorzien plaatsen, u i t t e hangen o f weg t e h a l e n ) . Wat g a a n d e m e n s e n v a n E k e r e n z e g g e n a l s w i j o p d i t drukke w i n k e l u u r d e r g e l i j k e i n b r e u k gaan b e d r i j v e n ? Met z w i e p e n d e v a a r t v e r s c h i j n t e e n w a t v e r d a c h t l i j kend R e n a u l t c a m i o n e t j e o p h e t E k e r s e M a r k t p l e i n . Tw e e n i e t s o n t z i e n d e , d u i s t e r e i n d i v i d u e n s l e u r e n z o snel e n hard a l s h e t kan aan één van de v e l e uithangborden e n z i j n e r a l s d e w i n d mee v a n d o o r. Vo o r a l e e r. de b e e n h o u w e r v a n d e o v e r k a n t e n d -e k a p p e r o p d e h o e k van h u n v e r b a z i n g bekomen z i j n , s c h e u r t d e k l e i n e w i t te inbraakwagen door de Ekerse h o o f d s t r a a t , h e t v e r a f g e l e g e n Hoogboom t e g e m o e t . " M i s s i o n I m . p o s s i b l e " t o -t e e n g o e d e i n d e g e b r a c h t ? I n Hoogboom w o r d t b e w u s t u i t h a n g b o r d , i e t s m i n d e r v a k bekwaam d a n o n z e g e m e e n t e w e r k m a n n e n h e t z o u d e n d o e n , boven d e i n r i t v a n D e n Haasdam b e v e s t i g d . O f w e l z i e n wij n i e t goed, a f w e l hebben w i j m e t een b i j z o n d e r scheve v l a g g e m a s t t e d o e n I I n d e z a a l h e e f t men o n d e r t u s s e n n i e t . s t i l g e z e t e n . De e e r s t e d e e l n e m e r s b e g i n n e n r e e d s h u n m a t e r i á . a l , v o o r a l i n s t r u m e n t e n , a a n t e v o e r e n . . . Het w o r d t e e n passen e n m e t e n v a n b e l a n g . Z o k a n h e t g e r u s t g e b e u r e n dat een clavecimbel t w a a l f k e e r moet v e r h u i z e n v o o r aleer een j u i s t e bestemming gevonden wordt. E n n a a r mate a l d i t t e n t o o n s t e l l i n g s m a t e r i a a l b i n n e n k o m t , w o r d t ons é é n d i n g h e e l d u i d e l i j k : v o o r o n s m a g D e n H a a s d a m : gerust g r o t e r z i j n ( . . . e n n . v . d . r . : w a t d e opkomst 's anderendaags b e t r e f t , e v e n z e e r ? ) . 's I t i d d á g s w o r d t e v e n gepauzeerd b i j e e n l e k k e r e b o t e r ham, b e r e i d w i l l i g d o o r L i s e t t e o p t a f e l g e b r a c h t . En d a n p e c h ! . . . E r z i j n d e k o r a t i e d o e k e n t e k o r t ? - 122 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 122

A l l e hens aan dek ? H e t reeds v o o r m o e i l i j k e r e o p drachten uitgezonden duo gaat op zoek I Dankzij.een v r i e n d e l i j k e t i p g e v e r worden d e r t i e n nieuwe doeken u i t h e t " H o f De Beuken " , r u s t h u i s t e Ekeren, weggehaald. Hoeder Boogaerts bezorgt ons ook nog enkele eksemplaren. E n nu n a a r de, kazerne, d a a r l i g g e n e r stapels doeken van ons gemeentebestuur ? Hier r e k e n e n wij nochtans b u i t e n de waard I D i e doeken kun j e wel k r i j g e n , maar daarvoor moet j e e e r s t e e n s c h i f t e l i j k e toestemming v a n h e t m i n i s t e r i e v a n L a n d v e r d e d i g i n g e n ĂŠĂŠn v a n d e g e m e e n t e l i j k e o v e r h e i d , v a n d e d i s t r i c t s k o l o n e l e n v a n d e korpskommandant v o o r l e g g e n . D e p o s t kommandant m o e t u e e r s t a a n m e l d e n b i j d e o f f i c i e r v a n wacht, d i e dan op z i j n b e u r t d e , v a n deze zaken op de h o o g t e z i j n d e , k w a r t i e r m e e s t e r m e t v e r g u n n i n g , o p zoekt om u d a n u i t e i n d e l i j k t e komen v e r t e l l e n d a t dit alles rond t e krijgen is. Forget i t I Aan a l l e voormelde voorwaarden w o r d t , o p de v a n o n s p a r a t e l e g e r v e r w a c h t e d o e l t r e f f e n d e m a n i e r , i n een handomdraai voldaan . . . maar de s l e u t e l v a n het l o k a a l w a a r i n z i c h onze broodnodige doeken b e v i n den, i s e n b l i j f t z o e k Dan m a a r o n v e r r i c h t e r z a k e t e r u g n a a r D e n H a a s d a m . De r u w b o u w i s o n d e r t u s s e n z o w a t o p z i j n p o t e n t e r e c h t gekomen. N u k a n a a n d e a f w e r k i n g b e g o n n e n w o r d e n . Spots, e l e k t r i s c h e l e i d i n g e n , h a k e n , krammen e n noem maar o p , v l i e g e n d o o r d e z a a l e n k r i j g e n e l k h u n b e s t e m ming. D e h e e r J e f Va n T r i c h t i s b e r e i d g e v o n d e n om mee ' i n t e s t a a n v o o r h e t v e r v o e r v a n h e e l w a t t e n t o o n stellingsmateriaal, waarvoor onze h a r t e l i j k e dank Naarmate d e u u r t j e s v e r l o p e n , b e g i n t a l l e s z o w a t o p z i j n plaats t e geraken. Dan breekt h e t u u r van afscheid aan.: V i e r s t o e r e m a n n e n z u l l e n i n D e n . H a a s d a m k a m p e . . r e n , . en h u n v r o u w t j e s h u i s w a a r t s s t u r e n . E r b e v i n d t zich i n de z a a l v o o r een t e g r o t e waarde aan oude i n s t r u m e n t e n ; d i t v r a a g t d u i d e l i j k om e e n d e g e l i j k e b e waking. D r i e r a s e c h t e veldbedden e n d i t o slaapzakken worden v a n u i t d e a u t o k o f f e r s t e v o o r s c h i j n g e h a a l d e n ergens i n e e n h o e k w e g g e s l i n g e r d . t o t d a t h e t u u r v a n slapengaan z a l s l a a n . U l e e s t goed . . , d r i e v e l d b e d den : E n d i e v i e r d e . . . ? D i e w o r d t d o o r , v r o u w l i e f - 123 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 123

foto's

- 124 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 124

P. A r r e n

- 125

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 125

goed " g e s o i g n e e r d " e n k r i j g t z o w a a r e e n s c h i t t e rende bedstee met h a g e l b l a n k e l a k e n t j e s e n b i j h o r e n d f l u w i j n t j e . D i t a l l e s wordt tussen een prachtig orgel en e e n u i t d e v o r i g e e e u w d a t e r e n d v i r g i n a a l g e s c h i k t . Enkel d e " hemel " o n t b r e e k t nog ! M a a r d a a r v o o r z o r gen w e b e s l i s t b i j e e n v o l g e n d e g e l e g e n h e i d , P a u l ! Omstreeks h a l f t w e e z i j n we z o w a t m e t " t h e f i n i s hing touch " v a n onze tentoonstellingsopbouw k l a a r en begeven o n s t e r r u s t e , t e r w i j l M a r c e l z i j n l a a t s t e , p l o t s e l i n g opgekomen, m u z i k a l e o p w e l l i n g e n o p c l a v e ciinbel e n gong t e n g e h o r e g e e f t . N u gaan we Den Haasdam e e n s b e w a k e n z o a l s h e t h o o r t ! Het g e w e e r v a n z w a a r k a l i b e r , d a t P a u l h e e f t meegebracht, i s jammer genoeg s p o o r l o o s e n z a l e e r s t ' s a n derendaags t u s s e n d e s o e p e n d e r i j s t p a p i n d e k e u k e n vandaan g e h a a l d w o r d e n . D e k l a p o p d e v u u r p i j l i s d a n dat o n z e l i e v e v r o u w t j e s e r met d e s l e u t e l v a n Den Haasdam v a n d o o r z i j n . W e k u n n e n o n z e z a a l n i e t e e n s a f s l u i t e n ! Maar met s p e c i a l i s t e n i n alarmsystemen ( s l u i k r e k l a m e : f i r m a D e Vo s ) i n h u i s w o r d t d e d e u r op o o r d e e l k u n d i g e w i j z e m e t b e h u l p v a n e e n , v o o r h e t spaarkaske d i e n e n d , m o b i e l b u r e a u e n een e c h t e spade netjes afgegrendeld ! . . . En geslapen dat e r wordt . . . die enkele u u r t j e s ! 's Morgens om t i e n u u r was i e d e r e e n i n p r i m a k o n d i t i e om o n z e t e n t o o n s t e l l i n g p l e c h t i g t e o p e n e n . D e r e s t weet j e a l ! Harry De S i t t e r

BESTUUR HOBONIA : Raymond Roelands ( v o o r z i t t e r ) Vr e d e l a a n 2 4 - Ekeren-Hoogboom Paul A r r e n ( s e k r e t a r i s ) A n t v e r p i a s t r a a t 9 - E k e r e n - S t . - M a r i a b u r g Harry De S i t t e r ( s c h a t b e w a a r d e r ) Vr e d e l a a n 6 0 - Ekeren - Hoogboom Marcel De Vos ( b i b l i o t e k a r i s ) A c h t e r b r u g 2 - Wuustwezel

- 126 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 126

r e a k t i e s u i t o n s " G u 1 .e.i s o e k "

Lt.., eteowz. ele

01 9 0 8 1 . 0 o t . / w 4en:i.euev *se i ge41%4toeijere,. 9 e e e e g e e e - 127 -

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 127

a014._.. (rtkor deem k eeedrelk' v e r k e a d q u i !) รงeeqe neeโ ข.1:17

4.44,13 hitsleLet - 128

Hobonia - 11de jaargang - nr. 2 - april 1982 - p. 128