Hobonia 1983-3 A4

HOBON IA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r D r i e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t P. A r r e n Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

12e J A A R G A N G — 1983 JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER

Illf[I I1111111111I11111U1111l1!111_IIIII °1

De p a s t o r i e

Te k e n i n g : A n d r é M a r i ë n

t e Hoogboom

INHOUD Z r. G . G u y o t

blz.

130

R. V a n H a e l s t

blz.

133

Kastelen i n Vlaanderen: " C o r t e w a l l e " i n B e v e r e n - Waas

P. A r r e n

blz.

150

Kuierend i n oude p a p i e r e n ; j e u g d v a n d a l i s m e

P. A r r e n

blz.

169

H. D e S i t t e r

blz.

174

blz.

183

" Te r Soete L o c h t " - Kapellen Zwervend d o o r h e e n d e G e s c h i e d e n i s v a n het " Z w i n " - d e e l 1 9

Activiteiten Van o n z e l e d e n

129 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 129

"TER S O E T E L 4 C l 1 T " ONDER K A P E L L E N In d e " Mémoires h i s t o r i q u e s , c h r o n o l o g i q u e s , économiques " , i n b i j l a ge b i j d e m i l i t a i r e k a a r t d e r N e d e r l a n d e n , b e s c h r e e f g r a a f d e F e r r a r i s , op h e t e i n d e v a n d e 1 8 d e e e u w, h e t n o o r d e n v a n d e Kempen, c e n t r a a l g e legen t . o . v . " C a p e l l e " e n " Westwesel " a l s : e e n s t r e e k , d e e l s v e t t i g , d e e l s z a n d e r i g , g u n s t i g e r v o o r d e g r o e i v a n bomen d a n v o o r g r o n d t e e l t , die s l e c h t s rogge, h a v e r, boekweit e n groenten kan voortbrengen. ( 1 ) De b o s s e n , v o o r n a m e l i j k d e s p a r r e n e n i n m i n d e r e m a t e d e e i k e n , z i j n r i j k aan kreupelhout. De weilanden, d i e moerassig z i j n langsheen de r i v i e r e n , z i j n waardevoller i n een droger gebied. De weinige inwoners stoken e r t u r f e n h e t g r a s d a t z e afmaaien i n d e h e i d e . H e t gehucht " Cauheyde " , t e n o o s t e n v a n K a p e l l e n , i s omgeven d o o r d u i n e n , d i e vervangen z u l l e n worden d o o r h o u t , u i t g e z o n d e r d d a n v o o r d e v i j v e r s , meren e n m o e r a s s e n .

Het i s t e " K a u h e y d e " - " C o u d e H e y d e " - " K o u h e i d e " , g e l e g e n a a n de g r e n s v a n " d e n g r o o t e n h e y d e b o v e n B r a s s c h a e t " , b e s c h r e v e n d o o r Ferraris, met een grootte van ca. 2.500 ha, d a t de Ciesterciënzerabdij van S i n t - B e r n a r d s a a n d e S c h e l d e , g e s t i c h t t e Vr e m d e i n 1 2 3 7 e n o v e r g e b r a c h t n a a r Hemiksem i n 1 2 4 6 , e e n b o e d e r i j , o f b e t e r e e n d o m e i n ( ! i c e n s e " ) , genaamd " Te r S o e t e L o c h t " , b e z a t , d a t d e e l u i t m a a k t e van h a a r b e z i t t i n g e n e n t i e n d e s r o n d o m A n t w e r p e n ( 2 ) Een " l a n d t b o e k " u i t 1 6 6 6 v a n d e a b d i j , o p g e s t e l d d o o r d e m o n n i k J u docus B a l , " r e n t m e e s t e r " ( o n t v a n g e r e n e i g e n a a r ) e n g e k o p i ë e r d i n 1752, v e r w i j s t b i j d e " C o u d e H e y d e " , n a b i j K a p e l l e n , n a a r e e n s t u k landbouwgrond, genaamd " Te r S o e t e L o c h t " , w a a r v a n d e o o r s p r o n g e n de a f k o m s t o n b e k e n d z i j n ( 3 ) .

De m o n n i k g e l o o f d e d a t z e d e e l u i t m a a k t e v a n d e " C o u d e H e y d e " v o l g e n s de o m s c h r i j v i n g v a n d e z e " c e n s e " o f t e s t u k d o m e i n e n d a t z e e e n g e (1] T . I I , b l z . 1 9 - 3 3 (23 D ï t s t u k j e d o m e i n o f t e " c e n s e " v e r w i j s t n a a r e e n l a n d b o u w e x p l o - t a t i e , waarop b e l a s t i n g wordt geind door de eigenaar i n natura o f in munt. H e t i s een v a s t r e c h t d a t de eigenaar z i c h toeëigende op z i j n g r o n d e n t e n t e k e n v a n d o m i n a t i e . N a v e r l o o p v a n eeuwen v e r a n derde d e b e t e k e n i s i n e e n s o o r t K o n t r a k t t u s s e n e i g e n a a r e n p a c h t e r .

[3] A . A . Bornem, M s . 3 4 3 , b l z . 3 6 - 4 4 ' —1 3 0 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 130

d e e l t e was v a n d e g o e d e r e n , a a n g e k o c h t i n 1294 d o o r e e n z e k e r e Joannes Van D o r e n e n g e l e g e n i n " V r i e s e d o n c k " t e E k e r e n , w a t e c h t e r o n j u i s t b l i j k t voor de boerderij i n kwestie.

I n d e 17de eeuw b e v a t t e " Te r S o e t e L o c h t " 4 4 b u n d e r s , 3 0 0 r o e d e n = ca. 6 0 h a , e n d e p a c h t e r h e e t t e A d r i a a n W o u t e r s , é é n d e r b e l a n g r i j k s t e u i t d e z e s t r e e k i n h e t u i t e r s t e d e e l v a n d e z a n d e r i g e Kempen, g e l e g e n langsheen d e p o l d e r s v a n d e S c h e l d e . H i j o n t g i n d e eveneens c a . 5 1 b u n d e r s i n d e zogenaamde " O u d e M i s h a e g e n " , n i e t v e r v a n d e " K o u h e i d e " , l a n g s h e e n d e " O u d e G r a c h t " , b a a n r i c h t i n g Hoogboom w e s t waarts e n o o s t w a a r t s n a a r Wuustwezel.

Sinds 1 4 1 2 w e r d d e p a r o c h i e k e r k S t . - J a k o b u s t e K a p e l l e n i n g e n o m e n door d e a b d i j o n d e r Paus M a r t i n u s V ( 4 ) .

Een " m e e t b o e k " u i t E k e r e n , d . d . 1 7 1 5 - 1 7 1 6 , v e r k l a a r t d a t d e a b d i j g o e d e r e n , i n d e g e h u c h t e n S c h r i e k e n Hoogboom, 7 . 5 0 0 r o e d e n o m v a t t e , d . i . 1 8 1 / 2 bunders h e i d e - e n weilanden, waaronder z i c h een s t u k grond b e v i n d t , genaamd " De V l o y e n " ( 5 ) .

I n 1745 i s e r s p r a k e v a n 1 0 b u n d e r, 2 7 9 r o e d e n , b e v a t t e n d e e e n h u i s , landbouwgronden, h e i d e - e n w e i l a n d e n ( 6 ) . I n 1787 w o r d t d i t k a d a s t e r h e r n i e u w d e n d e a b d i j - eigendommen h e b b e n d e z e l f d e omvang a l s i n 1 7 4 5 de p a c h t e r i s d a n P e e t e r A e r t s e n , e n h i j w o r d t o p g e v o l g d d o o r P e e t e r De B a c k e r ( 7 ) . T i j d e n s d e z e l f d e p e r i o d e b e s c h r i j f t e e n m e e t b o e k v o o r Sint - Bernards i n K a p e l l e n een g r o o t t e v a n 4652 roeden, v e r d e e l d i n v i e r p e r c e l e n landbouwgrond e n " d r i e s c h e n " , u i t g e b a a t d o o r p a c h t e r B a l t e n v a n Camp; i n d e S c h r i e k , 5 1 1 r o e d e n w e i l a n d e n , v e r d e e l d i n t w e e p e r c e l e n , u i t g e b a a t d o o r p a c h t e r J a n L a u w e r s ; i n Hoogboom i s e r sprake v a n 4992 r o e d e n , z o n d e r u i t b a t e r ( 8 ) . " Te r S o e t e L o c h t " w o r d t n e r g e n s v e r m e l d ; i m m e r s , d e naam v a n d e b o e r derijen figureerden n i e t op de kadastrale r e g i s t e r s noch op de kaart e n , t e m e e r d a a r d e p e r c e l e n i n d e z e r e g i o v a n v e r s p r e i d e eigendommen, bijzonder k l e i n z i j n .

De t i e n d e n , i n g e v o r d e r d d o o r d e a b d i j , i n k o n k u r r e n t i e m e t d e g r a a f , l a t e r h e r t o g van Hoogstraten, h e e r v a n Ekeren, e n de a b t d e r Dominikanen u i t A u d e r g e m m i d d e l s e e n o u d e s c h e n k i n g , l i j k e n w e l a a n z i e n l i j k voor deze arme s t r e e k . Z e bedroegen i n 1633 3442 f l . , i n 1649 g e d e e l d met d e b i s s c h o p v a n A n t w e r p e n . D i t w a s h e t g e v o l g v a n e e n k o n f l i k t u i t (4) GOETSCHALKCKX, G e s c h i e d e n i s d e r p a r o c h i e K a p e l l e n t o t de Geschiedenis, 1913, b l z . 385 - 432 (5) R A . A . , F. E k e r e n , n r . 1 5 7 , f ° . 1 1 2 (6) R A . A . , F. E k e r e n , n r . 1 5 8 , b l z . 5 2 (7) R A . A . , F. E k e r e n , n r . 1 5 9 , f ° . 9 9 e n n r . 1 6 0 a (8) R A . A . , F, E k e r e n , n r . 1 6 2 , f ° 1 0 2 , 1 7 6 e n 2 3 3 v ° .

in Bijdragen

131 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 131

1570 d o o r d e i n k o r p o r a t i e v a n b e p a a l d e a b d i j e n b i j n i e u w e bisdommen teneinde z i c h d e inkomsten h i e r v a n t e v e r s c h a ff e n . H e t Bisdom van Sint - Bernards werd geïnkorporeerd door d a t van Antwerpen; d a t van A f f l i g h e m d o o r h e t A a r t s b i s d o m M e c h e l e n e n d a t v a n To n g e r l o d o o r 's Hertogenbosch. H e t akkoord v a n 1649 g a f t o e n aan S i n t - Bernards aan d e S c h e l d e z i j n a u t o n o m i e t e r u g , m a a r d e e d a f s t a n d v a n d e t i e n d e n van E k e r e n a a n h e t B i s d o m A n t w e r p e n , t e r w i j l z e d e z e v a n K a p e l l e n behield. ( 9 ) Op h e t e i n d e v a n d e 1 8 d e e e u w, t u s s e n 1 7 6 0 e n 1 7 7 0 , s t e e g d e b e v o l k i n g van d e " Koude Heyde " e n d e g e h u c h t e n u i t d i e b u u r t e e n b e e t j e n a a r a a n l e i d i n g v a n d e d i v e r s e o n t g i n n i n g e n i n d e s t r e e k . D e bewoners w i l den t o e n e e n e i g e n k e r k m a a r h u n w e n s w e r d n i e t i n g e w i l l i g d ; s l e c h t s i n 1 8 7 1 z o u e r i n Hoogboom e e n k e r k k o m e n .

Naar a a n l e i d i n g v a n d e a n n e x a t i e v a n o n z e p r o v i n c i e s a a n d e R e p u b l i e k F r a n k r i j k , o p 1 o k t o b e r 1795, was de Franse wetgeving i n België van toepassing geworden. De C o n s t i t u t i e v a n h e t J a a r I I I ( 1795 ) s u p p r i meerde d e a b d i j e n e n k l o o s t e r s d i e " r e l i g i e u z e w e n s e n o f a n d e r e inspanningen oplegden i n t e g e n s t r i j d met d e n a t u u r l i j k e r e c h t e n van de mens " . D e n a t i o n a l i s a t i e e n d e v e r k o o p v a n d e k l o o s t e r b e z i t t i n g e n was e e n b u i t e n k a n s v o o r d e R e p u b l i e k e n b e t e k e n d e e e n g e m a k k e l i j k e v e r r i j k i n g v o o r de kopers, verbonden aan h e t nieuwe regime. De S t a a t s greep v a n 1 8 f r u c t i d o r a n V ( 4 september 1797 ) o n t k e t e n d e o p n i e u w een v e r d r u k k i n g , z o a l s t i j d e n s d e t e r r e u r , e n v e r s n e l d e d e v e r k o o p van d e g e n a t i o n a l i s e e r d e g o e d e r e n .

Op 2 9 p l u v i ô s e a n V ( 1 7 f e b r u a r i 1 7 9 7 ) w e r d e n t e Hemiksem a l l e g e bouwen v a n d e S i n t - B e r n a r d s a b d i j , m e t 2 2 b u n d e r s d i e z i j e x p l o i t e e r de, r e e d s v e r k o c h t v o o r 2 6 2 . 0 0 0 p o n d e n a a n e e n g e v o l m a c h t i g d e v a n Citoyen ( b u r g e r ) Paulée u i t P a r i j s , i n i t i a t i e f n e m e r van een onderneming v o o r i m m o b i l i ë n s p e k u l a n t e n , b e s c h e r m d d o o r M e r l i n d e D o u a i , m i n i s t e r v a n J u s t i t i e ! . De monniken werden e r t o e aangezet een a a n t a l goederen t e v e r k o p e n , t e n e i n d e d e v e r p l i c h t e b e l a s t i n g e n d e r o v e r winnaars t e kunnen k w i j t e n e n a l l e n b e t a a l d e n , d e e e n na d e a n d e r, aan d e C h e f v a n h e t k a n t o n w a a r z e z i c h b e v o n d e n .

Aldus werd d e oude k l o o s t e r b o e r d e r i j " Te r Soete L o c h t " d o o r t w e e t o e w i j z i g i n g e n , d a t e r e n d 2 0 f l o r é a l a n V I ( 1 8 m e i 1798 ) e n 4 p r a i r i a l a n V I ( 2 3 mei 1798 ) toegekend aan een koper v o o r 82.000 p o n den, ( 9 ] R A . A . , F. E k e r e n , L i g g e r v a n C a p e l l e n , n ° 7 6 6 ( wordt vervolgd ) - 132

Zr. G . G u y o t Zuster van h e t H e i l i g H a r t -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 132

zwervend doorheen degeschiedenis van het „zwin " deel 1 9 Farnese l i e t i n 1 5 8 3 , t i j d e n s z i j n v e r o v e r i n g s t o c h t d o o r h e e n d e N e d e r landen, e e n pontonbrug o v e r h e t Z w i n aanleggen, o m zo S l u i s v a n d e z e e a f t e s l u i t e n . D e z e b r u g l a g t u s s e n S t . A n n a t e r M u i d e n e n Te r H o f s t e de. A a n b e i d e e i n d e n v a n d e b r u g w e r d e n f o r t e n g e b o u w d , o m d e b r u g g e hoofden t e v e r d e d i g e n . A a n d e w e s t e l i j k e o e v e r l a g F o r t T h e r e s i a ( o f Te r o s e ) , o p d e o o s t e l i j k e k a n t F o r t T e r H o f s t e d e . D e z e f o r t e n w a r e n in f e i t e enkel " t e n halve " uitgebouwd. Z e beschikten s l e c h t s o v e r twee b a s t i o n s , l a n g s d e l a n d z i j d e .

De S p a a n s e v e r d e d i g i n g s l i j n b e g o n b i j B l a n k e n b e r g e , w a a r e e n f o r t d e s l u i z e n v a n d e " Blankenberghesche Wa t e r i n g h e " beschermde. O o k d e " E i e s l u i s " b i j H e i s t , werd door een redoute v e r s t e r k t . B i j de " Ve r brande Hoeve " , t e n n o o r d o o s t e n v a n Knokke, l a g o o k e e n k l e i n e r e doute.

Op h e t g r o n d g e b i e d b e h o r e n d e a a n d e S i n t - D o n a a s k e r k v a n B r u g g e w e r d i n 1605 h e t g r o t e f o r t S t a - D o n a e s o p g e r i c h t , Z o w e r d d e s t r e e k t u s s e n Damme e n K n o k k e z w a a r v e r d e d i g d d o o r d e S p a n j a a r d e n .

I n 1 6 1 6 l i e t e n A l b r e c h t e n I s a b e l l a d e s t a d Damme a a n z i e n l i j k v e r s t e r ken. D i t b r a c h t v o o r d e o m l i g g e n d e s t a d j e s e n d o r p e n z e k e r g e e n v o o r deel. De " p r o c h i e s " ( gemeenten ) hadden zwaar t e l i j d e n onder d e tuchtloze gedragingen van de garnizoensoldaten. B r a n d s t i c h t i n g , a f persing, c o n t r i b u t i e s e n v e r p l i c h t e g i f t e n behoorden t o t de d a g e l i j k s e geplogendheden.

Ook d e o f f i c i e r e n l i e t e n z i c h r e g e l m a t i g " g i f t e n " b e z o r g e n , w a a r b i j z i j e e n f l i n k s t u k w i l d n i e t afwezen. B i j hoog bezoek " mochten " d e " borghers " hazen, p a t r i j z e n en ander w i l d " schenken " Ta l r i j k waren de k l a c h t e n b i j h e t " Brugsche V r i j e " . Z o spreken de p a r o c h i e r e k e n i n g e n v a n Knokke, u i t 1 6 3 4 : " B e t a e l t a a n A d r i a a n Vy n c k e ,

voor oncosten ghemaeckt b y de convocatie van notabelen

.

" om t e

-- 1 3 3 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 133

gaan g e t u i g e n b e t r e f f e n d e e e n v e c h t p a r t i j t u s s e n s o l d a t e n e n b u r g e r s .

D e r g e l i j k e n o t i t i e s k o m e n m e e r d e r e m a l e n v o o r , m a a r n e r g e n s t r e f t men een s p o o r a a n v a n v e r o o r d e l i n g v a n e e n m i l i t a i r . D i t i s w a a r s c h i j n l i j k ook t e w i j t e n a a n h e t f e i t d a t e e n b u r g e r l i j k e " V i e r s c h a e r e " g e e n recht mocht spreken over m i l i t a i r e n . A l l e e n de m i l i t a i r e gouverneur behandelde d e z e z a k e n . I n d e " c r i m b o u c k e n " v a n h e t B r u g s c h e V r i j e en Damme k o m e n w e l e n k e l e z a k e n v o o r w a a r b i j s o l d a t e n b e t r o k k e n w a r e n .

De a a n l e g d e r S p a a n s e f o r t e n v e r z w a a r d e d e l a s t e n v a n d e r e e d s z o u i t gezogen b u r g e r b e v o l k i n g n o g a a n z i e n l i j k . D e o n d e r h o u d s k o s t e n v i e l e n immers o p h u n r u g . . . .

Tussen S p a n j a a r d e n e n N e d e r l a n d e r s o n t s t o n d h i e r e e n s t a t i s c h e s t e l l i n g o o r l o g . Ve r s c h a n s t a c h t e r h u n w e d e r z i j d s e " l i n i e s " , hadden d e troepen meer o o g v o o r p l u n d e r i n g e n e n g e m a k k e l i j k e b u i t , d a n v o o r h e t e l k a a r b e v e c h t e n . . „ B e i d e p a r t i j e n ondernamen r e g e l m a t i g s t r o o p t o c h ten i n v i j a n d e l i j k g e b i e d . B e r u c h t h i e r b i j was h e t g a r n i z o e n v a n S t . Donaes ( o n z a l i g e r g e d a c h t e n i s ) .

De s o l d a t e n v a n d i t f o r t m a a k t e n e r e e n g e w o o n t e v a n , o m h u n s t r o o p t o c h t e n i n e i g e n g e b i e d t e h o u d e n . Z e waagden l i e v e r h u n v e l n i e t , b i j de " m o e s k o p p e r s " ! D e z e t o e s t a n d s l e e p t e l a n g e j a r e n a a n . D e Z w i n oevers l a g e n i n h e t n i e m a n d s l a n d , o p d e s c h e i d i n g t u s s e n d e v i j a n d e l i j k e l e g e r s . Ve r s c h i l l e n d e l o k a l i t e i t e n a l s Monnikerede; Hoeke, Mude, Lapscheure, e n z , w e r d e n met d e r e g e l m a a t v a n een k l o k d o o r b e i d e p a r t i j e n met een bezoek vereerd.

Zo t r o k k e n v e l e b u r g e r s , h a n d e l a a r s e n a m b a c h t s l i e d e n w e g n a a r v e i l i g e r o o r d e n , a l s d e g r o t e s t e d e n B r u g g e o f E e k l o o . V o o r a l Damme s p e e l d e o p deze w i j z e e e n g r o o t g e d e e l t e v a n z i j n b e v o l k i n g k w i j t , o m d a t h i e r h e t g a r n i z o e n h e t g a n s e s t a d j e i n b e s l a g h a d genomen. daar d e v e s t i n g e n v a n S l u i s s i n d s eeuwen d e t o e g a n g t o t h e t Z w i n b e heersten begonnen d e Spanjaarden a a n de u i t b o u w v a n h u n v e s t i n g e n langsheen d e w e s t e l i j k e Z w i n o e v e r s .

I n 1604 b e s t o n d e n d e Spaanse v e r d e d i g i n g s t e l l i n g e n t e g e n o v e r S l u i s u i t v i e r f o r t e n : h e t vroegere " K l e i n Kasteel " v a n S l u i s , h e t S i n t - Anna f o r t o p h e t grondgebied van S i n t - Anna t e r Muiden, h e t S i n t - Theresiaen h e t S i n t - J o r i s f o r t .

Keizer K a r e l had d e a f b r a a k van h e t K l e i n K a s t e e l v a n S l u i s b e v o l e n , naar o p d e g r o n d v e s t e n h a d men e e n r e d o u t e g e b o u w d . deze f o r t e n l a g e n o p d e s c h o r r e n , o p " i e n e a r g e u b u s a d e ( + 2 3 0 m ) d e l a grande d y c k " ( G r a a f J a n s d i j k ) . D e o n d e r l i n g e a f s t a n d w a s o n g e v e e r g e l i j k , o p d a t d e v e r s t e r k i n g e n e l k a a r met h u n geschut zbuden kunnen steunen, -- 1 3 4 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 134

M a u r i t s v a n Nassau s n e l d e i n 1604 h e t b e l e g e r d e Oostende t e r h u l p , maar s t o o t t e o p d e S p a a n s e f o r t e n H i j m i s l u k t e b i j e e n e e r s t e doorbraak, t o e n h i j f o r t S t . A n n a n i e t k o n innemen. E n k e l e dagen l a t e r poogde h i j o p n i e u w d o o r d e Spaanse l i n i e s t e b r e k e n , m a a r n u b l e e k f o r t S t . J o b hem t e s t e r k . E e n d e r d e p o g i n g k e n d e méér s u k s e s . M a u r i t s kon b i j v e r r a s s i n g d e " S o e t e e n S o u t e V a e r t e n " o v e r s c h r i j d e n e n f o r t St. J o r i s ( S a n G i o r g i o o f o o k h e t " G r o o t F o r t " ) v e r o v e r e n .

De d o o r b r a a k v a n M a u t i s v a n N a s s a u l a g d e S p a n j a a r d e n z w a a r o p d e maag. en men b e s l o o t o n m i d d e l l i j k m a a t r e g e l e n t e t r e f f e n .

Nog i n 1 6 0 4 b e g o n F r e d e r i k v a n B e r g e n a a n d e b o u w v a n f o r t " S t . F r e derik " . D i t f o r t diende t o t verdediging van de s l u i z e n van de GrootReygaertvliet.

In 1605 vormden d e f o r t e n S t . Donaes, S t . J o b e n S t . F r e d e r i k een sterk bolwerk, d a t de verbinding van Sluis met het binnenland v o l l e d i g afgrendelde. H e t waren v o o r a l d e o p v a t t i n g e n v a n d e Vlaamse v e s t i n g bouwkundige S i m o n S t e v i n d i e d e m i l i t a i r e b o u w t e c h n i e k e n a a n z i e n l i j k zouden w i j z i g e n d Zo o n t s t o n d h e t " b a s t i o n " , d a t d i e n d e o m d e v i j a n d i n d e f l a n k t e beschietend Op d e z e w i j z e l a g e e n a a n v a l l e r t i j d e n s z i j n opmars d o o r lopend o n d e r v u u r .

Redouten e n f o r t e n w e r d e n z o g e p l a a t s t , d a t z e o n g e v e e r e e n k i l o m e t e r ( s o m s 1 2 0 0 m e t e r ) v a n e l k a a r l a g e n . Z o k o n men d e v i j a n d o n d e r k r u i s v u u r nemen. D e Spaanse f o r t e n l a n g s h e t Z w i n werden i n h e t v i e r k a n t g e b o u w d . T o t v ó ó r S i m o n S t e v i n n a m men a l g e m e e n a a n d a t d e v i j f hoek d e b e s t e v e r d e d i g i n g s k a n s e n b o o d v o o r e e n f o r t o S t e v i n w a s v a n oordeel d a t d e v i j f h o e k t e scherpe hoeken vormde. H e t g e s c h u t e n d e sappeurs k o n d e n z o d e w a l l e n g e m a k k e l i j k e r d o e n a f b r o k k e l e n . O o k d e plaats v a n h e t poedermagazijn werd door S t e v i n g e w i j z i g d .

In h e t f o r t S t . J o r i s was h e t k r u i t m a g a z i j n nog g e l e g e n i n een b a r a k kement i n h e t m i d d e n v a n h e t f o r t . A n d e r e f o r t e n b e s c h i k t e n o v e r e e n ondergrondse m u n i t i e o p s l a g p l a a t s . S i m o n S t e v i n p l a a t s t e h e t k r u i t m a gazijn i n de f l a n k v a n een bastion, waar volgens z i j n opvattingen de veiligste plaats lag.

F o r t S t . P a u l u s ( S T. P o l ) i s g e l u k k i g g o e d b e w a a r d g e b l e v e n , z o d a t men e e n g o e d i n z i c h t h e e f t i n d e b o u w v a n d e k l e i n e S p a a n s e f o r t e n langsheen h e t Z w i n . D e z e f o r t e n b e s t o n d e n m e e s t a l u i t e e n a a r d e n w a l , met o p d e v i e r h o e k e n b a s t i o n s , v o o r z i e n v a n b a r b e t t e n ( g e s c h u t s t o rens ) . I n h e t m i d d e n was e e n w a t e r p u t g e l e g e n . D e a a r d e n w a l l e n , b e dekt m e t zoden o f kweekgras, w a r e n s t e i l e n t o t 5 m e t e r hoog. B o v e n o p de w a l l a g e e n b o r s t w e r i n g ; l a n g s d e b u i t e n z i j d e l i e p e e n s m a l l e w e g , beschermd d o o r e e n l a g e b o r s t w e r i n g u i t p a a l w e r k . V o o r d e g r a c h t e n l a g - 135 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 135

Papenmuts.

Tenaille.

uit "Vestingbouwkunde - Terminologie" (De Autotoerist-VTB) TENAILLE Oorspronkelijk een klein open vestingwerk, dat lag vóór de courtine, meestal tot dekking van

Fort Sint-Donaas, 1752

een ravelijn. Ti p i s c h voor de tenaille is een stomphoekig naar binnen gebroken wal. M e n onderscheidde drie tipes : papenmutsen, zwaluwstaarten en tenailles met rechte vleugels (tenaille in de enge zin).

c t c T ZWIN DEXIIIe-EGUW i R W c e M E T DE K & N 9 L E N iy 1 5 5 0 en 1 5 6 4 . � A 005TELIJKE ZWINARM B. veEYm.LtJKE Z W i N / 1 R M

—1 3 6 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 136

een " g l a c i s " ( s c h o o t s v e l d ) . D i t g l a c i s l a g o n d e r h e t k r u i s v u u r van d e b a r b e t t e n e n was m o e i l i j k t e o v e r s c h r i j d e n v o o r d e a a n v a l l e r s .

Door d e V r e d e v a n W e s t f a l e n ( 1 6 4 8 ) w e r d F o r t S t . - P o l o p g e h e v e n en d o o r d e S p a n j a a r d e n v e r l a t e n . B i j h e t " B a r r e e l t r a k t a a t " w e r d h e t f o r t o p n i e u w i n g e b r u i k genomen e n d o o r e e n k l e i n e w a c h t N e d e r l a n d e r s bezet. H e t b l e e f i n g e b r u i k t o t 1783, maar werd n o o i t v o l l e d i g a f g e broken. Z o b l e v e n d e g r a c h t e n e n w a l l e n bestaan, T i j d e n s d e Wereldoorl o g 1 9 1 4 - 1 9 1 8 namen d e D u i t s e r s h e t f o r t t e r u g i n g e b r u i k , t e r b e waking v a n d e g r e n s z o n e t u s s e n B e l g i ë e n N e d e r l a n d . B i j d e b e v r i j d i n g i n 1944 s p e e l d e h e t f o r t d e Canadezen e e n l e l i j k e p o e t s ; o p d e s t a f kaarten stond h e t f o r t nog a l t i j d vermeld; onze b e v r i j d e r s stuurden een p e l e t o n t e r v e r o v e r i n g v a n d i t o u d e , v e r l a t e n f o r t .

Deze " e e r s t e l i n i e " s l o o t a a n b i j d e v e s t i n g e n r o n d Damme.

Aan d e a n d e r e Z w i n o e v e r b o u w d e n d e H o l l a n d e r s h u n " O r a n g j e - l i n i e " u i t . H i e r was d e v e s t i n g " C a d z a n d i a " d e s p i l waaromheen d e v e r d e d i ging v a n de " Zeven P r o v i n c i ë n " d r a a i d e , Over d e b o u w e n d e g e s c h i e d e n i s v a n d e S p a a n s e f o r t e n h e e f t m e n r e l a t i e f w e i n i g gegevens kunnen t e r u g v i n d e n . To t o p heden i s deze m a t e r i e zeker n o g n i e t t e n g r o n d e o n d e r z o c h t . Z o p u b l i c e e r d e J . R a u e n k e l e t i j d t e r u g een omstandig b e s t e k o v e r d e bouw van F o r t S t . I s a b e l l a ( R i j k s a r c h i e f B r u g g e ) . O n l a n g s kwam i n S p a n j e e e n p r a c h t i g p l a n u i t 1 6 1 6 a a n h e t l i c h t , b e t r e f f e n d e d e b o u w v a n d e w a l l e n v a n Damme, in 1616.

Dank a a n p a s t o o r O p d e n d r i n c k w e t e n w e w a t m e e r o v e r d e S p a a n s e f o r t e n .

Hij steunde evenwel h o o f d z a k e l i j k op aantekeningen i n de p a r o c h i e r e g i s t e r s e n raadpleegde w e i n i g o f geen archiefstukken. Een b e t e r i n zicht, wetenschappelijk s t e v i g gefundeerd, b i e d t h e t werk van Maurits Coornaert. Vo o r a l z i j n derde d e e l v a n d e reeks " Knokke e n h e t Z w i n " , " H e i s t e n d e E i e s l u i s " e n " Westkapelle e n Ramskapelle " b e v a t heel w a t n i e u w e gegevens o v e r d e g e s c h i e d e n i s v a n d e Spaanse v e r s t e r kingen i n d e Z w i n s t r e e k . O v e r d e bouw van v e r s c h i l l e n d e f o r t e n b e s c h i k t men g e l u k k i g o v e r a r c h i e f s t u k k e n . Z o w e e t m e n h e e l w a t o v e r h e t f o r t St. J o b , v l a k b i j S l u i s . O o k b e s t a a n e r n o g h e e l w a t s t u k k e n o v e r d e bouw e n d e g e s c h i e d e n i s v a n d e f o r t e n S t . - T h e r e s i a e n S t . - I s a b e l l a .

Akten u i t 1622 behandelen d e r e g e l i n g v a n d e r e k e n i n g e n v a n d e h o o f d mannen A b r a h a m v a n D e l d e n , P . V a n R e n t h e r g h e m , A . C l a e y s s e n s , P . d e S t o b b e l a e r e e n d e g e b r o e d e r s Eeckman. H e t b e t r o f h i e r h o o f d z a k e l i j k grondwerken u i t t e v o e r e n i n b e i d e f o r t e n , b i j d e R e y g a e r t s v l i e t e n op d e s c h o r r e n v o o r S l u i s . D e w e r k e n w e r d e n g e l e i d d o o r e e n i n g e n i e u r Vivario. B i j deze werd f o r t S t . - T h e r e s i a v o o r z i e n van de twee o n t - 137 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 137

, , s e n{-C...s, � � i,✓(�cC./i q{.�./...-��/... 4 . � . . . . a i r < v . .

, .{ { / . . f ,

H ‘ 1 . ! { u . v

4 4 . . . 9 . s / � e e ( C _

� L F �iG{a

� j q Ç

d c Q . a � n . { t . v. r - � c � t k l k a , . . ! � , . v, . c . ✓ �C.� : r � . . , � a / - _ h . G , . . _ e .

� � .

`

1

l e ,

l a 4 11

L7�Ltiw�

,

a C a c / i v / / j . �

De heer Jos Rau, de algemeen erkende specialist inzake de forten omheen het Zwin, was zo v r i e n d e l i j k deze bijdrage aan te vullen. H i j bezorgde ons een hele reeks n u t t i ge en belangwekkende gegevens, die in d i t a r t i k e l werden verwerkt.

Wa p e n s c h i l d v a n Damme —1 3 8 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 138

brekende b a s t i o n s , d i e Farnese n i e t n o d i g g e a c h t h a d v o o r d e v e r d e d i ging van z i j n a f s l u i t b r u g o v e r h e t Zwin i n 1583.

Werken v o o r d e m i l i t a i r e o v e r h e i d w a s t o e n z e k e r g e e n w i n s t g e v e n d e zaak: aannemer v a n D e l d e n g i n g e r f i n a a l o n d e r d o o r ! Z i j n hebben e n houden w e r d o p e n b a a r v e r k o c h t , o m d a t h i j z i j n w e r k v o l k n i e t b e t a l e n kon . . . .

De o n t w i k k e l i n g v a n h e t g e s c h u t h a d e e n s t e r k e w e e r s l a g o p d e b o u w van m i l i t a i r e b o u w w e r k e n . H e t g e b r u i k v a n i j z e r e n k a n o n b a l l e n , d e i m m e r zwaardere v u u r k r a c h t d e r a r t i l l e r i e , m a a k t e n d e s t e n e n muren v a n d e vroegere f o r t e n t e k w e t s b a a r. A l l e e n z e e r d i k k e muren boden n o g w e e r stand e n b e s c h e r m i n g t e g e n " k l o t e n " ( i j z e r e n k a n o n b a l l e n ) d i e i n g e w i c h t t u s s e n d e 3 e n 7 k g v a r i e e r d e n . D a a r o m b e g o n men d e v e s t i n g e n te omringen met a a r d e n w a l l e n d H i e r konden d e " k l o t e n " w e i n i g s c h a de v e r o o r z a k e n e n d e w a l l e n w a r e n v l u g e n g o e d k o o p a a n t e l e g g e n e n te h e r s t e l l e n . A a r d e n w a l l e n waren dan weer g e m a k k e l i j k e p r o o i e n v o o r de " s a p p e u r s " d i e h u n s p r i n g l a d i n g e n d i e p k o n d e n i n g r a v e n e n z o g r o te b r e s s e n deden o n t s t a a n .

Andere a k t e n g e v e n o n s e e n i n z i c h t i n d e v e r h o u d i n g e n t u s s e n d e p l a a t s e l i j k e b e v o l k i n g e n d e g a r n i z o e n e n . W a r e n d e b e z t t i n g s t r o e p e n soms een l a s t , z e b e t e k e n d e n o o k h a n d e l e n n e r i n g v o o r d e m e n s e n .

Zo l e v e r d e h o o f d m a n J a n D u l l a e r t i n 1 6 2 6 3 0 0 b a l e n h o o i a a n d e S p a n j o len. B a k k e r P i e t e r E e l a u t bezorgde r e g e l m a t i g brood, d a t h i j v e r voerde o v e r d e b e v o o r r a d i n g s g r a c h t e n , v a n u i t Peereboom t o t i n f o r t St.- P o l .

Metser A n t o o n d e C o s t e r e v o e r d e v e r s c h i l l e n d e h e r s t e l l i n g e n u i t i n meerdere f o r t e n .

In e e n a k t e v a n 1633 s t a a t z o vernoemd: " B e t a e l t a n A n t h e u n i s d e Cost e r e o v e r g h e l e v e r t t e hebben e e n v e t l a m d a t ghescoencken was a n d e n l i e u t e n a n t - g e n e r a a l , d i e g h e l o g i e r t was o p d e g r o o t e Ceuvele " ( d e h u i d i g e Ceuvelshoeve t e Knokke ) , D e r g e l i j k e g i f t e n z i j n h e r h a a l d e l i j k vermeld i n d e p a r o c h i a l e r e k e n i n g e n e n t o n e n d u i d e l i j k a a n hoe d e b e v o l k i n g met a l l e middelen probeerde o p een goed b l a a d j e t e s t a a n met de b e z e t t i n g d e r v e r s c h i l l e n d e f o r t e n . N i e t t e m i n b r a k e n d i k w i j l s r u zies u i t t u s s e n de s o l d a t e n en de b u r g e r s . N i e t z e l d e n waren hogere o f f i c i e r e n h i e r b i j b e t r o k k e n . I n 1 6 4 0 b e s c h u l d i g d e d e s t a d Damme niemand m i n d e r d a n d e m i l i t a i r e g o u v e r n e u r z e l f v a n m a c h t s m i s b r u i k . . .

Gouverneur F i l i p d e C r e q u y h a d t o e n w e d e r r e c h t e l i j k h u i z e n v o o r e i g e n g e b r u i k i n b e s l a g genomen D a m m e p r o t e s t e e r d e , m a a r o n t v i n g e e n kort maar k r a c h t i g a n t w o o r d : " A l l é vous a u l t r e s t o u s a u d i a b l e , q u e proufait a i s e de vous a u l t r e s " —1 3 9 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 139

Andere b e t w i s t i n g e n w a r e n b . v . d e u i t b a t i n g v a n m i l i t a i r e k a n t i n e s .

I n 1 6 2 0 o n t s t o n d t e Damme w e e r t w e e s p a l t o v e r d e u i t b a t i n g v a n e e n k a n t i n e , g e v e s t i g d t e n h u i z e " B i s c a y e n " . De gemeentevaderen vonden deze kantine n a d e l i g voor de bevolking en vroegen de s l u i t i n g . . . H e t h u i s " B i s c a y e " w e r d l a t e r " D e K o n i n g v a n S p a n j e " genoemd e n b e s t a a t n u nog Een p l e z i e r i g e a n e k d o t e i s d e v o l k s e b e w e r i n g d a t e e n kommandant v a n een S p a a n s f o r t d e v o o r v a d e r z o u z i j n v a n d e k i n d e r e n v a n " M o e d e r Siska " , stammoeder v a n a l l e w a f e l e n b a k h u i z e n u i t d e Oosthoek . . .

Vo l g e n s d e l e g e n d e z o u e e n z e k e r e d e F o n s e c a kommandant g e w e e s t z i j n van e e n S p a a n s f o r t ( S t . - P o l ? ) . H i j w e r d v e r l i e f d o p e e n p l a a t s e l i j k e schone e n h i n g z i j n degen aan de w i l g e n , t r o u w d e e n v e s t i g d e zich i n de s t r e e k . Moeder S i s k a , geboren op 10 mei 1842, t r o u w d e i n 1861 i n d e r d a a d m e t e e n genaamde D e f o n s e c a . D e z e s c h a a p h e r d e r w e r d d e vader v a n h a a r a c h t e e r s t e k i n d e r e n . S i s k a trouwde l a t e r nog tweemaal en u i t d e z e e c h t v e r b i n t e n i s s e n s p r o t e n z e s t i e n k i n d e r e n . D e d e r d e echtgenoot was e e n h e r b e r g i e r u i t d e Oosthoek. S i s k a begon b i j g e l e g e n heid a l eens w a f e l e n t e bakken v o o r de herbergbezoekers . . . A a n h e t aantal " S i s k a s " t e z i e n worden haar w a f e l s nog d o o r v e l e n z e e r o p prijs gesteld.

Het v o o r n a a m s t e b o l w e r k v a n d e S p a a n s e l i n i e s w a s w e l f o r t S t . I s a b e l l a . H e t w e r d gebouwd i n 1 6 2 2 , i n v e r v a n g i n g v a n f o r t S t . - J o r i s d a t h e t j a a r t e v o r e n d o o r d e Noordzee verzwolgen was.

Het f o r t , g e n o e m d n a a r d e A a r t s h e r t o g i n I s a b e l l a , w e l k e t o e n m e t A l brecht onze gewesten bestuurde, h e e f t een b e l a n g r i j k e r o l gespeeld i n de g e s c h i e d e n i s v a n d e Z w i n s t r e e k . H e t i s n u g r o t e n d e e l s v e r d w e n e n , maar h e t k o m t v o o r o p a l l e o u d e k a a r t e n .

De S p a a n s e f o r t e n w e r d e n b e v o o r r a a d l a n g s d e " L e g e r v a a r t " , d i e g e graven was v a n a f " Peerenboom " , v i a d e " Scapenbrughe " n a a r f o r t S t . I s a b e l l a e n l a t e r v i a de " Nieuwe Va e r t " ( S i n t - P a u l u s v a a r t ) d o o r l i e p t o t f o r t S t . - P a u l u s . De " Legervaert " werd aangelegd i n 1625.

Hier t r a d e n v o o r h e t e e r s t i n onze gewesten legeraalmoezeniers o p . De b e v o l k i n g d a c h t d a t d e z e J e z u i e t e n d e g r a a f w e r k e n kwamen u i t v o e r e n e n zo k r e e g h e t s m a l l e k a n a a l d e b i j n a a m " J e z u i e t e n v a a r t " . D e " N i e u w e Va e r t " w e r d i n 1 6 2 7 g e g r a v e n t u s s e n F o r t I s a b e l l a e n f o r t S t , - P o l o Deze n a u w e w a t e r w e g e n b e s t a a n n u n o g e n w o r d e n g e b r u i k t v o o r d e a f w a tering van de polders.

De I s a b e l l a - v a a r t i s e c h t e r g e e n m i l i t a i r e w a t e r w e g . Z ĂŠ w e r d g e g r a v e n tussen 1656 e n 1660, e n verbond d e p o l d e r s r o n d Lisseweghe met h e t Z w i n ,

â&#x20AC;&#x201D;1 4 0 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 140

b i j h e t H a z e g r a s . W a a r s c h i j n l i j k om l o u t e r m i l i t a i r e r e d e n e n , w e r d de a f w a t e r i n g s s l u i s b i j F o r t I s a b e l l a g e b o u w d .

Ten z u i d e n v a n " d e V r e d e " k a n men n o g s p o r e n t e r u g v i n d e n v a n d e grachten d i e h e t f o r t beschermden. T o t v o o r k o r t l a g e r e e n h o u t e n bruggetje over de buitengracht van f o r t I s a b e l l a . Nu i s h e t een betonnen b r u g j e , d a t i n d e v o l k s m o n d n o g a l t i j d d e " G l a z e n b r u g g e " g e noemd w o r d t . D i t i s w a a r s c h i j n l i j k e e n s l e c h t e v e r t a l i n g v a n d e F r a n s e term " P o n t d e g l a c i s " .

Het " N i e u w e f o r t t e n H a z e g r a s e " w e r d i n 1 6 2 7 u i t g e b o u w d t o t h e t f o r t S t 0 - P o l e n was v e r b o n d e n m e t d e " L e g e r v a e r t " , v i a d e S t . - P a u l u s v a a r t .

Deze v a a r t w e r d b e s c h e r m d d o o r h e t k l e i n e r e f o r t S t . - B e r n a r d u s , o n g e veer 1200 m e t e r z u i d - o o s t e l i j k v a n f o r t S t . - P o l g e l e g e n . L a t e r k r e e g d i t f o r t j e d e b i j n a a m " d e papemutse " , d i t i s v o l g e n s d e v e s t i n g b o u w terminologie een k l e i n open vestingwerk, g e l e g e n vóór de c o u r t i n e t o t dekking v a n e e n r a v e l i j n . F o r t S t . - B e r n a r d u s was e e r d e r e e n omwald tentenkamp, w a a r i n s o l d a t e n t i j d e l i j k i n r e s e r v e b i v a k e e r d e n . H e t was a l l e e n i n t i j d e n v a n a l a r m b e z e t e n d i e n d e k o o f d z a k e l i j k om d e b e v o o r rading van de grotere f o r t e n t e verzekeren. D e z e k l e i n e f o r t j e s worden o p d e m i l i t a i r e k a a r t e n m e e s t a l a l s " r e d o u t e n " a a n g e g e v e n , maar t o c h d r o e g e n z e b i j n a a l t i j d e e n e i g e n naam.

De S p a n j a a r d e n v o e l d e n z i c h a c h t e r h u n f o r t e n l i n i e n i e t e r g v e i l i g meer e n i n 1 6 2 2 b e g o n g r a a f F o n t a i n e a a n d e a a n l e g v a n e e n l i n i e , d i e z i j n naam z o u v e r e e u w i g e n .

De " L i n i e v a n F o n t a i n e " w e r d a a n g e l e g d t e n w e s t e n v a n d e " V u i l e Va e r t " t u s s e n d e f o r t e n " d e S t e r r e " e n " S t . - F r e d e r i c k " Z e b e s t o n d u i t e e n r e e k s k l e i n e f o r t e n , d i e men o p v e r s c h i l l e n d e m i l i t a i r e kaarten u i t d i e t i j d a l s " redouten " aangeeft. De " l i n i e van Fontaine " bestond u i t v i e r redouten, a l v e r s c h i l l e n de kaartentekenaars wel v a n mening. H e t a a n t a l r e d o u t e n v a r i e e r t d a n o o k v a n 4 t o t 7 .

Sommigen t e l d e n w a a r s c h i j n l i j k d e f o r t e n D e S t e r r e o f S t . F r e d e r i c k o o k a l s e e n r e d o u t e . A n d e r e n namen e e n t i j d e l i j k kampement o p i n h u n p l a n nen e n t e k e n d e n d i t d a n o p a l s e e n r e d o u t e . E e n g o e d e s c h a t t i n g k a n men maken, w a n n e e r men r e k e n i n g h o u d t m e t d e r e g e l m a a t i n z a k e o n d e r l i n g e a f s t a n d t u s s e n d e f o r t e n e n d e r e d o u t e n . Z o k a n men m e t g r o t e zekerheid v e r o n d e r s t e l l e n d a t e r t u s s e n de f o r t e n S t . Bernardus e n St. I s a b e l l a n o g een r e d o u t e o f f o r t moet g e l e g e n hebben. Wa a r s c h i j n l i j k ongeveer o p de p l a a t s waar n u de hoeve " De Grote S t e l l e " l i g t .

H i e r k a n men t r o u w e n s n o g e e n o u d S p a a n s k a n o n e n v e r s c h i l l e n d e " k l o t e n " bewonderen. O p d e " K a e r t e v a n S l u y s h e t Z w i n ende schansen aen w e d e r s y d e n " , g e d r u k t e n u i t g e g e v e n b i j C l a e s J a n s z o o n V i s s c h e r ( anno 1627 ) , k o m t e r o p deze p l a a t s inderdaad een redoute v o o r.

—1 4 1 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 141

Nu n o g k a n men, g e h o l p e n d o o r e e n g o e d e g i d s , s p o r e n t e r u g v i n d e n v a n v e r s c h i l l e n d e r e d o u t e n . D e e e r s t e was g e l e g e n o p d e p l a a t s waar n u d e h o f s t e d e " Rooden Osse " l i g t . D e a n d e r e r e d o u t e n waren v o l g e n s d e Spaanse t r a d i t i e g e d o o p t m e t e e n h e i l i g e n n a a m ; v a n z u i d n a a r n o o r d : St.- A m b r o s i u s , S t - M a r t i n u s e n S t . - A n n a . S p o r e n t r e f t men n o g a a n van S t . - A m b r o s i u s e n S t . - A n n a . H e t z e l f d e g e l d t t r o u w e n s v o o r v e r s c h i l lende a n d e r e v e s t i n g w e r k e n a l s S t . - B e r n a r d u s . A a n d e G r a a f J a n s d i j k , te Knokke, b i j h e t O . L . Vr o u w k a p e l l e k e , l i g t nog e e n goed bewaarde aarden r e d o u t e .

Er i s e e n o p m e r k e l i j k v e r s c h i l i n d e b o u w v a n d e r e d o u t e n n o o r d e l i j k en z u i d e l i j k v a n f o r t S t . - I s a b e l l a ; d e z u i d e l i j k e r e d o u t e s v e r t o n e n de v o r m v a n " s t e r r e f o r t e n " , d i t z i j n v i e r k a n t e v e r s t e r k i n g e n m e t e e n gebroken " c o u r t i n e " . N o o r d e l i j k w a r e n d e r e d o u t e n v a n d e s p e c i f i e k e vorm, d i e men " p a p e m u t s e n " n o e m d e .

Op e e n k a a r t u i t 1 6 2 2 , g e t e k e n d d o o r J . H o r e n b a u l t , k a n men d e v e r s c h i l lende v e r s t e r k i n g e n u i t d e Spaanse e n Nederlandse l i j n e n t e r u g v i n d e n .

De S p a a n s e l i j n e n b e g o n n e n b i j B l a n k e n b e r g e e n l i e p e n v i a H e i s t e n Knokke n a a r Damme. B i j a f w a t e r i n g s s l u i z e n w a s m e e s t a l e e n r e d o u t e o f f o r t gebouwd, o m d a t d e " o v e r s t r o m i n g s t a k t i e k " i n d i e dagen r e e d s v e e l v u l d i g toegepast werd. Ook h e t oude f o r t " Beckaf " b i j h e t v e r v a l l e n Monnikerede werd opnieuw uitgebouwd t o t een v e r d e d i g i n g s f o r t .

Ve r d e r w a r e n e r r e d o u t e n b i j h e t " S a s v a n P e e r e n b o o m " e n l a n g s d e loop v a n d e I e p e r l e e t . H e t k n o o p p u n t d e r Spaanse l i j n e n was e v e n w e l s t e e d s h e t z w a a r o m w a l d e Damme, w a a r h e t " H o o r n w e r c k " a a n s l o o t o p de e e r s t e f o r t e n l i n i e .

Langsheen d e L i e v e l a g e n v e r s c h i l l e n d e f o r t j e s o f r e d o u t e n , m e t a l s vooruitgeschoven s t e l l i n g e n de f o r t e n " P i l s b r o u c k " e n de " E l d e r schans " .

De H o l l a n d s e l i j n e n , m e t a l s s t e u n p u n t d e v e s t i n g e n r o n d S l u i s , m e t de f o r t e n N a s s a u e n O r a n j e , h e t R e t r a n c h e m e n t , l i e p e n o v e r d e f o r t e n b i j Te r h o f s t e d e , S t . - B l a d e l i n s , S l y p e n d a m , C o x y d e e n v e r d e r d e r e e k s schansen b i j O o s t b u r g : H a n s V r i e s e n , S l i k k e n b r o e c k , K a a s e n B r o o d .

Ve r d e r l a n g s d e " V a e r t n a e r O o s t b u r g h " l a g e n n o g v e r s c h i l l e n d e v e r sterkingen zoals de " Millingsredoute " .

Het i s n i e t g e m a k k e l i j k z i c h e e n g o e d g e d a c h t t e v o r m e n v a n d e omvang en h e t b e l a n g v a n d e z e v e r s t e r k i n g e n . Z o w o r d t o p e e n a n d e r d o k u m e n t het " F o r t S t . - B l a d e l i n s " dan weer beschreven a l s een " wachthuyse o f t e c o r p s d e guarde g e s t a d l i c h met goede wacht v e r s i e n . . . " .

U i t d e s t u d i e v a n m i l i t a i r e k a a r t e n kunnen we a f l e i d e n d a t d e H o l l a n ders b . v . f o r t S t . - P a u l u s e e r d e r a l s e e n a a n v a l s b a s i s d a n a l s e e n v e r d e d i g i n g s s t e l l i n g beschouwden. Z o v e r m e l d t d e l e g e n d e o p e e n k a a r t u i t 1627 o v e r f o r t S t . - P o l : â&#x20AC;&#x201D;1 4 2 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 142

" Een nieuwe schans, d i e n u b y d e spaenschen w e r t ghemaeckt i n de duynen o m d a e r e e n h a v e n a a n t e l e g g e n , o m d o o r d e ' L a e g e P a n n e n ende m e t c h a l o u p e n a l s o o c k a n d r e s c h e p e n i n z e e t e k o m e n o f t e l a n g s de ' P a e r d e m a r c k t ' e e n s i n C a d s a n d t t e v a l l e n " .

Over d e " N i e u w e o f d e S t a - P a u l u s v a a r t " : " D e z e n i e u w e v a e r t w e r t mede b i j h a e r g e g r a v e n m e t r e d o u t e n h i e r e n daer v o o r s i e n , o m d e g e m e l t e s c h a n s v a n a l l e n o d r u f t g h e s t a d i c h t e voorsien . . . " .

Over d e v e r b e t e r i n g v a n d e v a a r w e g l a n g s h e t O u d e Z w i n s t a a t v e r m e l d : " D i t c a n a e l , ghenaemt ' t oude Zwin, w e r t w i j d e r e n oock v e e l d i e p e r ghemaeckt o m v a n B r u g h e d o o r h e t f o r t I s a b e l l a e n d e n i e u w e s c h a n s ( S t , - P o l ) i n z e e t e komen, t e n e i j n d e a l s v a n v o r e n e n h i e t d o o r oock b e q u a m l y c k V l a e n d r e n t e b e v r y d e n v a n a l l e m o e s k o p p e r s " .

Over d e g r a c h t v a n d e l i n i e v a n F o n t a i n e s c h r i j f t m e n : " D e z e v a e r t wert b y de Koningsche gegraven i n ' t j a a r 1622 e n i s v a n v e e l r e d o u ten b e z e t . ".

Over d e H o l l a n d s e l i n i e s g e e f t d e " V e r c l a r i n g h e v a n d e s y d e d e r H . H .

Staten d e r Ve r e n i g d e N e d e r l a n d e " i n l i c h t i n g e n o v e r " e e n s c i p v a n o o r loghe l i g g e n d e a l h i e r ( a a n d e i n g a n g v a n h e t Z w i n , t e g e n d e Cadsandtse d u i e n ) o p d e w a c h t t e g e n d e spaensche ďż˝ Het R e t r a n c h e m e n t w o r d t b e s c h r e v e n a l s : " e e n g r o o t e n z e e r s t e r k Retrenchement, g h e s t a d i c h met v e e l e r v a r e n k r i j g s v o l c k e n goede bevelhebberen b e s e t waerdoor d e spaenschen w e r t b e l e t den i n v a l v a n Cadsandt. Deze huysinghen s i j n logementen v o o r v i e r compagnien s o l d a t e n , m e t wachthuysen o f t e c o r p s d e guarde g h e s t a dich v a n goede wacht v o o r s i e n " . Ve r d e r w o r d t v e r m e l d t hoe " oude dycken i n ' t R e t r e n c h e m e n t t e p a s z y n g e b r a c h t . . . " De S p a n j a a r d e n b l e v e n h u n v e r d e d i g i n g m a a r v e r d e r u i t b o u w e n , I n 1 6 4 2 begon A n d r e a d e C a n t e l m o a a n d e b o u w v a n e e n n i e u w e k o r t e l i n i e t u s sen d e f o r t e n S t . - D o n a e s e n S t . - I s a b e l l a . H i j l i e t e e n b r e d e g r a c h t aanleggen, d i e n u n o g o n m i d d e l l i j k d e a a n d a c h t t r e k t , w a n n e e r men een s t a f k a a r t v a n d e s t r e e k b e k i j k t . D e g r a c h t v e r t o o n t e e n z e e r k a r a k t e r i s t i e k b e e l d . D e zeven " r e d e n t s " w e l k e d e Cantelmo l i e t a a n leggen z i j n n u nog d u i d e l i j k t e z i e n i n h e t v l a k k e p o l d e r l a n d s c h a p , Nu l o o p t l a n g s d e g r a c h t e e n b r e d e h o g e w e g d i e d o o r h e e n d e p o l d e r t o t tegen d e b a a n n a a r S l u i s l o o p t .

De l i n i e w e r d v e r d e d i g d d o o r v i e r r e d o u t e n .

Wa a r s c h i j n l i j k waren deze " r e d e n t s " ( u i t s p r i n g e n d e driehoeken ) versterkte voorposten, om de v i j a n d t e b e l e t t e n d i c h t tegen de oevers van d e g r a c h t t e n a d e r e n .

De v i e r r e d o u t e n , w a a r v a n men n o g s p o r e n k a n t e r u g v i n d e n , d r o e g e n - 143

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 143

namen w e l k e o v e r g e n o m e n z i j n v a n d e v e r s t e r k i n g e n u i t d e l i n i e v a n F o n t a i n e , w a a r d o o r h e t soms z e e r m o e i l i j k i s t e w e t e n o v e r w e l k f o r t o f r e d o u t e men j u i s t s p r e e k t . Z o l a g e n d e b e i d e p a r t i j e n s t e r k v e r schanst t e g e n o v e r e l k a a r e n b l e v e n d e k r i j g s v e r r i c h t i n g e n e e r d e r b e perkt t o t k l e i n e a k t i e s . De langdurige bezetting van h e t Zwin en de Zwinoevers deed a l l e s c h e e p v a a r t e n onderhoudswerken s t i l v a l l e n .

Het z o u n o g d u r e n t o t a a n h e t " B a r r e e l t r a k t a a t " v o o r e r t e r u g w a t l i c h t i n d e d u i s t e r e t i j d e n kwam. D e Z w i n s t r e e k kommerde n u v o l l e d i g weg e n s c h e e n v o o r e e u w i g v e r d o e m d t e z i j n , o m a l s s l a g v e l d t e d i e n e n voor d e e i n d e l o z e o o r l o g t u s s e n d e Ve r e n i g d e P r o v i n c i ĂŤ n e n S p a n j e .

De " T a c h t i g j a r i g e O o r l o g " b e t e k e n d e d a n o o k h e t d e f i n i t i e v e e i n d e voor h e t Z w i n . D e b e v o l k i n g nam v o o r t d u r e n d a f , " t e mere d a t e r l u t t e l ghemeente i s ende d a e g h l i n c k x d u e r d e zwaere l a s t e n i s v e r m i n derende; e n d e d i e s e l v e s t e d e a l s o o teenemaele g h e d i s p e u p l e e r t worden " .

I n h e t " B r u g s c h e V r i j e " p r o b e e r d e men o p a l l e m o g e l i j k e m a n i e r e n a a n geld t e geraken. Vo o r a l h e t onderhoud v a n d e b e z e t t i n g s t r o e p e n v e r s l o n d g r o t e sommen. Damme e n o m g e v i n g w a r e n t o e n e e n t r e f p u n t v o o r praktisch a l l e troepen u i t Europa. H e t garnizoen bestond afwisselend u i t Hollanders, Fransen, Schotten, D u i t s e r s , I e r e n , Engelsen, I t a l i anen e n v o o r a l S p a n j a a r d e n In 1615 v a a r d i g d e n d e schepenen een reglement u i t , w a a r b i j " d e p a e l l a n d e n v a n Damme, H o u c k e e n M o n n i k e r e d e " m o e s t e n b i j d r a g e n i n d e kosten van de i n k w a r t i e r i n g v a n de b e z e t t i n g s t r o e p e n . E n h e t z o u v e l e j a r e n d u r e n , d i e f u n e s t e r o l v a n v e s t i n g s s t a d w e l k e Damme t e n d e e l w a s gevallen, omdat de uitbouw van de v e r s t e r k i n g rond S l u i s een b e d r e i g i n g g e a c h t w e r d v o o r B r u g g e . H e t kwam z o v e r d a t m e n i n d e s t r e e k d e h u i z e n gewoon l i e t v e r k r o t t e n om z o v a n h e t i n k w a r t i e r e n v a n m i l i t a i ren v e r l o s t t e g e r a k e n ! !

Maar d e m i l i t a i r e g o u v e r n e u r v a n Damme w a s h e t h i e r n i e t mee e e n s e n h i j ordonneerde: " o p pene van 10 l b . p a r i s i s " d e huizen t e h e r s t e l len e n i n goede s t a a t t e houden.

De p r o t e s t e n v a n d e s c h e p e n e n h a d d e n soms t o c h e e n g o e d g e v o l g . I n 1658 s l o t e n d e s c h e p e n e n e n d e g o e v e r n e u r e e n o v e r e e n k o m s t , w a a r b i j d e g o u v e r n e u r Damme, H o u c k e e n M o n n i k e r e d e " s a l b e v r y d e n v a n l o g h e m e n t e n ghedurende d e v o o r s e i d e s e s j a e r e n " . D e o v e r e e n k o m s t d i e n d e j a a r l i j k s b e t a a l d m e t e e n s o m v a n h o n d e r d pond g r o o t . G o u v e r n e u r d e Camorgo l i e t z i c h z e l f n o g v i e r h o n d e r d g u l d e n b e t a l e n " o v e r d ' o n c o s t e n b y hem daertoe a l r e d e g e s u p p o r t e e r t " . H i j v e r k r e e g d a a r b i j nog v r i j s t e l l i n g van h u u r v o o r l a n d e r i j e n w e l k e h i j v a n d e s t a d i n p a c h t h a d !

â&#x20AC;&#x201D;1 4 4 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 144

Helaas, d e gouverneur s t a k w e l d e c e n t e n i n z i j n z a k , m a a r h e t z e l f d e jaar moesten de inwoners v a n de fusiegemeente een regiment onder b e vel van kolonel Nelson inkwartieren.

Zodat d e w a a r d e v a n e e n gegeven woord o o k i n d i e d a g e n a l t w i j f e l a c h t i g b l e e k . O n d a n k s z i j n w o o r d b r e u k w e r d G o u v e r n e u r d e Camorgo t o c h i n de O . L . V r o u w e k e r k v a n Damme b e g r a v e n . D e z e e e r v i e l o o k n o g a a n v i e r a n d e r e m i l i t a i r e g o u v e r n e u r s v a n Damme t e b e u r t .

Nu k a n men n o g d e g r a f s t e n e n v i n d e n v a n b a r o n d e C a m o r g o , D o n M a c h u c o , J.C. Madoets e n g r a a f d e R u l l e , w e l k e h u n l a a t s t e r u s t p l a a t s vonden o n d e r d e z w a r e , v i e r k a n t e t o r e n v a n Damme. D e g r a f s t e e n v a n N i k o l a a s de A g u e r r o i s i n d e l o o p d e r t i j d e n v e r d w e n e n .

I n d e k e r k v a n Damme b e w a a r t m e n n u n o g h e t w a p e n s c h i l d v a n d e g o e v e r neur g r a a f d e F o n t a i n e s . D e z e o u d e i j z e r v r e t e r s n e u v e l d e i n d e s l a g b i j R o c r o i ( 1 6 4 3 ) , w a a r h i j a l s t a c h t i g j a r i g e e e n r e g i m e n t Wa a l s e i n f a n t e r i e aanvoerde. L i j d e n s a a n reuma, l i e t h i j z i c h i n een d r a a g stoel naar h e t f r o n t voeren, om daar a l s een held t e sneuvelen. H i j s t i c h t t e t e Brugge een b e l u i k met n u nog bestaande Godshuizen v o o r z i j n oud geworden e x - s o l d a t e n .

Het m o e t w e l e r g g e s t e l d g e w e e s t z i j n m e t d e t o e s t a n d i n , de f u s i e g e meente Damme, H o e k e e n M o n n i k e r e d e . D e i n h o u d v a n e e n s m e e k s c h r i f t a a n de S p a a n s e k o n i n g , K a r e l I I , d a t e r e n d e u i t 1 6 8 2 , v e r g t w e i n i g o f g e e n kommentaar.

De b u r g e m e e s t e r e n s c h e p e n e n v a n Damme s c h r e v e n t o e n : " l a s u p p l i a n t s t r è s humblement q u e s o n p l a i s i r s o i t d ' o c t r o y e r à l a d i t e v i l l e d e Damme p r i v e l è g e s d e f r a n c h i s e e t l i b e r t é p o u r t o u t e s BANCQEUROUTIERS avec l e u r s b i e n s , q u i y v o u d r o i t v e n i r d e m e u r e r e t p r e n d r e f i x e d o micile avec l i b e r t é dén pouvoir hanter e t f r é q u e n t e r l e s v i l l e s de Houcke e t d e M e u n i c k e r e d e e t l e u r s é t e n d u e s e t d ' i l l i c q f r a n c h e m e n t r e t o u r n e r à l e u r s d e m e u r e s d a n s l a d i t e v i l l e d e Damme, p o u r l e t e r m e e t e s p a c e d e 3 0 a n s " ( d e n e d e r i g e a a n v r a g e r s , v r a g e n d a t a a n Damme o c t r o o i z a l v e r l e e n d w o r d e n , o m BANKROETIERS n a a r d e s t a d t e h a l e n .

Hen z a l v r i j d o m v a n a l l e a a n s p r a k e n v a n a n d e r e s t e d e n e n v r i j h e i d v a n handel e n beweging i n Houcke e n Meunickerede v e r l e e n d worden, v o o r e e n t i j d s d u u r van 30 j a a r ) .

Toch w a s Damme n i e t d e e e r s t e s t a d d i e e e n d e r g e l i j k e w a n h o o p s p o g i n g deed o m a a n n i e u w e h a n d e l a a r s t e g e r a k e n . O o s t e n d e h a d d e z e l f d e " g u n s t gevraagd e n v e r k r e g e n n a h e t b e l e g v a n 1 6 0 1 .

Karel I I b l e e k minder toegevend d a t de A a r t s h e r t e n A l b r e c h t e n I s a b e l l a e n v r o e g d e b u r g e m e e s t e r v a n Damure t e z o e k e n n a a r e e n " a u t r e m o y e n p l u s h o n n e u s e p o u r e u x ; e n n o n dommageable a u b i e n d e l ' é s t a t " o M e t die andere middelen, d i e " meer e e r b a a r d e r moesten z i j n e n n i e t s c h a d e l i j k a a n d e b e l a n g e n v a n d e s t a a t " w a r e n d e Dammenaren n i e t e r g o p - 145 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 145

- 146 --

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 146

PANORAMISCH PLAN VAN DE STAD DAMMF ( Getekend door Marcus Gerards i n 1562 ) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11 .

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

31.

Stadhuis 0.-L.-Vrouwkerk St.-Jansgasthuis St.-Joriskapel H. Kruiskapel B e g i j n h o f o f St.-Agnietenklooster ( X I I I d e eeuw). I n 1573: C o n v e n t B e t h l e h e m ( B e r n a r d i n e r z u s t e r s d o o r d e Reformatie verdreven u i t haar a b d i j t e Elckerzee op Schouwen ) Convent Nazareth: R e g u l i e r e Kanunniken d e r A u g u s t i n e r orde ( 1 4 5 6 ) . I n 1517 a a n g e s l o t e n b i j d e a b d i j v a n Zoetendale ( Moerkerke ) . I n 1587: Augustinessenconvent van S a r e p t a De g r o t e Brugse Speie ( zeesas ) De Slecke ( s l u i s ) De Reie H e t Z w i n , o o k genoemd De S o u t t e V a e r t D e Oude R e i e o f Zeughe D e Va r s e Va e r t ( z o e t w a t e r, i n t e g e n s t e l l i n g m e t S o u t t V a e r t ) K a n a a l g e g r a v e n o m s t r e e k s 1 5 5 0 v a n Damme n a a r S l u i s e n a a n g e s l o t e n m e t d e Oude R e i e D e L i e v e ; k a n a a l v a n G e n t n a a r Damme De Gentse Speie ( s p u i o f sas op de Lieve ) De Speibrug De St.-Jacobsbrug K l e i n e houten brug naar de H. Kruiskapel De Grote St.- J o r i s ( Gildehuis van de kruisboogschutter St. Katherinepoort De Grote Brugse Poort De Kleine Brugse p o o r t o f S t . - K r i s t o f f e l p o o r t De Koolkerkepoort De Oostkerkepoort De S l u i s - o f Kranepoort De Monnikeredepoort o f Gentpoort De Markt De Korenmarkt - - 29. De Haringmarkt 3 0 . De Krane De Scellemolèn - - 3 2 . D e Ve s t i n g s g r a c h t ( tweede verstE kingsomheining ) 147 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 147

Plri!F ":.fi!!

- 148 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 148

gezet. D e schepenen van de fusiegemeente l e g d e n z i c h n i e t b i j d e z e w e i gering n e e r e n t o g e n met h e t Oostendse v o o r b e e l d a l s b e w i j s m a t e r i a a l opnieuw n a a r d e k o n i n g . H e t d u u r d e n u w e l t o t 1 6 9 0 v o o r a l e e r e r e e n b e s l i s s i n g v i e l . Damme l i e t t o e n e e n b e r i c h t a a n p l a k k e n e n o m r o e p e n " w a a r b y e e n i e d e r g e a d v e r t e e r t w o r d t d a t d e g o n n e w i l l e n comen woonen b i n n e n d e s t a d t Damme omme a l d a a r e e n i c h h a n d w e r c k o f t e n e e r y n g h e t e doen s u l l e n g e n i e t e n v r i j d o m v a n s t a d s e x c y n s e n e n d e w a c h t e v o o r d e n tyde v a n ses j a e r e n " .

Z o d a t Damme b l i j k b a a r t o c h e e n m e e r e e r v o l l e l o k r o e p a a n h i e f , d i e evenmin s u k s e s k e n d e a l s a l l e v r o e g e r e p o g i n g e n o m d e s t a d o p n i e u w t o t leven t e brengen . . .

Ondanks d e o n t v o l k i n g e n d e k r a p p e t o e s t a n d v a n d e s t a d s k a s b l e e f h e t l e v e n v e r d e r g a a n . I n 1 6 7 6 b e s l i s t e d e g e m e e n t e r a a d v a n Damme e e n v e r goeding u i t t e k e r e n a a n d e e i g e n a a r s v a n d o o r d e F r a n s e t r o e p e n g e stolen paarden en ander vee.

I n 1 6 8 7 m o e s t d e " B o r g h e r l y c k e Wa c h t " d e n " B e c k a f b u y t t e n Damme " bewaken t e g e n d e a a n v a l l e n v a n d e v i j a n d .

Remi V a n H a e l s t Referenties: Ve s t i n g b o u w : H . L e P a g e ( D e A u t o t o e r i s t - V . T . B . ) B r i e f w i s s e l i n g : J o s Rau Souvenirs d e Knocke: Opdendrinck Knokke e n h e t Z w i n : M . C o u r n a e r t

- 149

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 149

kastelen in vlaanderen

C O R T E WA L L E Het k a s t e e l v a n C o r t e w a l l e i s g e l e g e n i n d e g e m e e n t e B e v e r e n -Waas, op 1 0 k m v a n A n t w e r p e n . D e t o e v o e g i n g " Waas " , w a t o p m o d d e r i g e , m e t gras b e g r o e i d e g r o n d e n d u i d t , d i e n t e n k e l om deze p l a a t s t e o n d e r s c h e i den v a n B e v e r e n ( b i j O u d e n a a r d e ) , B e v e r e n ( b i j H a r e l b e k e ) , B e v e r e n ( b i j Roeselare ) , B e v e r e n ( b i j Wolvertem ) , Beveren ( b i j Roesbrugge ) , e n z . D e n a a m " B e v e r e n " k o m t v a n h e t K e l t i s c h " B r e b o n n a " , r i v i e r met d e b e v e r, e n i n onderhavig geval i s d e waterloop d e S i n t Maartensbeek, Met d e f u s i e v a n 1 9 7 7 w e r d e n d e g e m e e n t e n D o e l , H a a s d o n k , K a l l o , K i e l d r e c h t , M e l s e l e , Ve r r e b r o e k e n Vr a s e n e b i j B e v e r e n gevoegd. Va n a f d i e t i j d w e r d G r o o t - B e v e r e n met z i j n 157 kmL m e t e e n d e g r o o t s t e g e meente v a n d e p r o v i n c i e O o s t - V l a a n d e r e n . O n m i d d e l l i j k a c h t e r B e v e r e n v o l g t G r o o t - G e n t , waaraan 1 0 gemeenten werden gekoppeld, m e t 156 km2, t e r w i j l d e a n d e r e gemeenten i n Oost - Vlaanderen een o p p e r v l a k t e h e b - , ben d i e k l e i n e r i s d a n 9 0 k m 2 .

Beveren i s o o k h e t b e l a n g r i j k s t e d o r p v a n h e t Wa a s l a n d e n h e t o u d s t e , nog b e s t a a n d e , g e b o u w v a n d e g e m e e n t e i s d e k e r k , d i e t e r u g g a a t t o t de 1 2 d e e e u w. P a r o c h i e e n g e m e e n t e h e b b e n S i n t - M a r t i n u s , b i s s c h o p v a n To u r s ( c a . 3 1 6 - 3 9 7 ) a l s p a t r o o n h e i l i g e . I n d e S i n t - M a a r t e n s k e r k v i n d t men m e r k w a a r d i g h o u t s n i j w e r k u i t d e 1 7 d e e n 18de eeuw; e e n p r a c h t i g e p r e d i k s t o e l i n r e n a i s s a n c e s t i j l u i t 1 6 2 1 ; 1 7 d e eeuwse b i e c h t s t o e l e n met m e e s t e r l i j k v o l - r e l i ë f h o u t s n i j w e r k ; e e n bukshouten K r i s t u s b e e l d d a t i n 1781 d o o r F i l i p N i j s w e r d gesneden, e n z . H e t h o o f d a l t a a r i s e e n mooi w e r k u i t 1668 v a n d e Mechelse bouwmeester Lucas F a y d ' h e r b e , e e n l e e r l i n g v a n P. P. R u b e n s . I n d e k e r k i s o o k n o g een k o p e r e n g r a f p l a a t m e r k w a a r d i g . Z e w e r d v e r v a a r d i g d v o o r A d o l f van B o e r g o n d i ë , h e e r v a n B e v e r e n , d i e i n 1 5 4 0 o v e r l e e d ; H i j w a s e e n kleinzoon van Antoon van Boergondië, bijgenaamd " den grooten bastaard " , —1 5 0 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 150

- 151 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 151

een o n e c h t e z o o n v a n F i l i p s d e G o e d e .

De a c h t k a n t i g e , 6 3 m h o g e , t o r e n v a n d e S i n t - M a a r t e n s k e r k , e e n p r a c h t stuk u i t d e laat-romaanse t i j d ( 12de eeuw ) , w e r d o p 4 m e i 1944 o p g e nomen i n d e l i j s t d e r b e s c h e r m d e monumenten. H e t o v e r i g e d e e l v a n d e k e r k d a t e e r t , v o o r n a m e l i j k u i t d e 1 5 d e e e u w. T i j d e n s h e t " M o n u m e n t e n j a a r " 1975 behoorde d e Beverse p a r o c h i e k e r k t o t d e groep van 250 monumenten d i e i n o n s l a n d g e s e l e k t e e r d w e r d e n om d e a a n d a c h t t e t r e k k e n op o n s n a t i o n a a l k u n s t p a t r i m o n i u m .

Vr o e g e r s t o n d e r t e B e v e r e n , o p d e h o e k v a n d e K l o o s t e r s t r a a t e n d e K a l l o b a a n , e e n k l o o s t e r v a n p a t e r s W i l h e l m i e t e n , w a a r a r m e o u d e mannen werden opgenomen e n w a a r a a n l a n d l o p e r s e e n n a c h t e l i j k o n d e r k o m e n w e r d v e r s c h a f t . O o r s p r o n k e l i j k was h e t e e n Godshuis, d a t i n 1442 o p g e r i c h t werd d o o r J o o s t V i j d t e n z i j n e c h t g e n o t e I s a b e l l a B o r l u u t . D i t e c h t p a a r w e r d u i t g e b e e l d o p h e t b e r o e m d e s c h i l d e r i j " H e t L a m Gods " v a n de g e b r o e d e r s J a n e n H u b e r t Va n E y c k , w a a r v a n z i j d e o p d r a c h t g e v e r s waren. I n 1461 w e r d h e t G o d s h u i s , o p v e r z o e k v a n d e B e v e r s e o v e r h e i d , door d e erfgenaam J o o s t T r i e s t , v e r a n d e r d i n e e n k l o o s t e r , w a a r d e W i l h e l m i e t e n h u n i n t r e k namen. I n 1 7 8 4 w e r d d i t k l o o s t e r a f g e s c h a f t b i j d e k r e e t van k e i z e r J o z e f I I , d e p a t e r s werden u i t Beveren v e r d r e ven e n d e g o e d e r e n e n b e z i t t i n g e n v e r k o c h t . D e z w a r t - w i t m a r m e r e n b e v l o e r i n g v a n h e t Wilhelmietenklooster s i e r t nu h e t k o o r van de Beverse Sint - Maartenskerk.

Sedert meer d a n 500 j a a r h o u d t Beveren o p d i n s d a g z i j n w e k e l i j k s e marktdag. I n 1614 werd h e t o k t r o o i opnieuw d o o r d e a a r t s h e r t o g e n A l brecht e n I s a b e l l a b e k r a c h t i g d , n a d a t h e t o o r s p r o n k e l i j k dokument door e e n b r a n d w e r d v e r n i e l d o p 2 6 o k t o b e r 1576.

In een oorkonde u i t h e t j a a r 967 i s e r sprake van " Beverna " e n een c h a r t e r u i t 111 2 v e r m e l d t " B e v e r n e " , w a t e r o p w i j s t d a t d e gemeentenaam w e i n i g w i j z i g i n g e n o n d e r g i n g .

CORTEWALLE Onder d e v e r s c h i l l e n d e k a s t e l e n e n l u s t h o v e n d i e e r t e B e v e r e n n o g voorhanden z i j n , neemt h e t k a s t e e l v a n C o r t e w a l l e w e l d e b e l a n g r i j k ste p l a a t s i n s A l h o e w e l d i t k a s t e e l geen v e l d s l a g e n o f b e l e g e r i n g e n meemaakte, h e e f t h e t d e s o n d a n k s e e n r i j k g e v u l d v e r l e d e n , w a a r h e e l wat namen u i t d e g e s c h i e d e n i s v o o r k o m e n , z o w e l o p p o l i t i e k a l s o p kunstvlak.

I n v r o e g e r t i j d e n s p r a k men v a n h e t k a s t e e l v a n " AUWEGHEM " ( o o k Adeghem o f Ouweghem ) , o m d a t d e e i g e n a a r s , d e f a m i l i e T r i e s t , o o k n o g een k a s t e e l b e z a t e n i n d e k a s t e l n i j v a n O u d e n a a r d e o n d e r d i e n a a m .

L a t e r w e r d h e t " H o f t e W a l l e " e n o o k n o g " H o f t e r V e s t e n " genoemd.

- 152

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 152

C o r t e w a l l e , e e n v e r b a s t e r i n g v a n " C o u r t t e W a l l e " i s d e naam d i e n u algemeen a a n d i t B e v e r s e k a s t e e l w o r d t g e g e v e n .

In de Nederlandse v e r t a l i n g " Ve r h e e r l y k t Vlaendre " v a n h e t o r i g i n e e l i n h e t L a t i j n geschreven werk " F l a n d r i a I l l u s t r a t a " v a n d e beroemde S a n d e r u s , l e z e n w e : Binnen d e h e e r l y k h e i d v a n B e v e r e z i e t men i n e e n z e e r vermaakelyken Oord h e t K a s t e e l toebehoorende aan den B a a n d e r h e e r v a n Auweghem u i t h e t v o o r t r e f f e l i j k G e slacht van T r i e s t ; e n ofschoon h y ' e r g e e n e r l e i gezag heeft, b e z i t h y ' e r echter verscheide Landerijen en vrye A d e l y k e nevens v e e l e Leengoederen, w e l k e v a n het K a s t e e l v a n B e v e r e v e r h e f f e n " Wanneer p r e c i e s h e t k a s t e e l " H o f t e W a l l e " g e b o u w d w e r d i s n i e t meer m e t z e k e r h e i d t e z e g g e n . T i j d e n s d e B o e r g o n d i s c h e p e r i o d e p a c h t t e Joost T r i e s t d e m e i e r i j v a n Beveren v a n Jan zonder Vr e e s , h e r t o g v a n Boergondië e n g r a a f v a n Vlaanderen v a n 1403 t o t 1 4 0 7 . I n e e n a k t e s t a a t J o o s t T r i e s t b e s c h r e v e n a l s H e e r v a n W a l l e e n bewoonde h i j h e t k a s t e e l d a t d o o r h e m z e l f , o f d o o r z i j n v o o r v a d e r e n , m o e t gebouwd g e w e e s t z i j n .

I l l u s t r a t i e f voor de b e l a n g r i j k h e i d van de stam Tr i e s t , i s h e t voorkomen v a n d i e n a a m i n e e n o u d g e z e g d e :

Pout U n a en P.eanc!te que2qu' un L. e u t f t t e ttc í.ste, bé�te Ou v.i,2a�,n ! t s t

If

TRIEST V Y D T V I L A I N

( w a a r b i j t r i s t e = s o m b e r, n a a r , a r m z a l i g bête= d o m , f l a u w , s u f

vilain= gemeen, l a a g , l e l i j k , v r e k , enz. ) Deze b o u t a d e k l i n k t s p o t t e n d , m a a r d e b e d o e l d e namen ( d i e a l l e n i n Beveren o p d u i k e n ) s t a a n e r v a s t n i e t v o o r o n b e n u l l i g e f i g u r e n , e n het i s b e s t m o g e l i j k , om n i e t t e moeten zeggen h o o g s t w a a r s c h i j n l i j k , dat h e t gezegde u i t n a i j v e r i s o n t s t a a n , Joost T r i e s t was e e n z o o n v a n W i l l e m T r i e s t e n v a n C a t h e r i n a H i l d e brandt e n een k l e i n z o o n v a n W i l l e m T r i e s t e n Joanna Ve r h a s s e l t , Rond 1375 h u w d e h i j m e t C a t h e r i n a v a n C a l c k e n , e n n a h a a r d o o d v e r e n i g d e h i j z i c h i n een tweede h u w e l i j k met M a r i a K e r s t i a e n s .

U i t h e t e e r s t e h u w e l i j k s p r o o t Josse T r i e s t , h e e r v a n Walle, d i e i n de e c h t v e r b o n d e n w e r d m e t M a r i a v a n Lovendegem ( + 1 4 7 3 ) , e n i n 1 4 6 9

opgevolgd werd door z i j n zoon Nicolaes.

Nicolaes T r i e s t , h e e r v a n Walle, huwde e e r s t met C a t h e r i n a Sanders e n —1 5 3 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 153

in een tweede h u w e l i j k met Catherina van Meetkerke. N i c o l a e s T r i e s t , raadgever e n kamerheer v a n F i l i p s d e Goede, h o o g b a l j u w v a n d e " S t e d e van G e n t " e n v a n h e t L a n d v a n Waas, o v e r l e e d t e B e v e r e n i n 1 4 7 2 . D e vereniging T r i e s t - Sanders schonk h e t l e v e n aan een andere Nicolaes T r i e s t ( + 1 5 3 3 ) , h e e r v a n Auweghem, d i e m e t W i l h e l m i n a v a n d e r H o y e n (+1517), v r o u w e v a n Ruddervoorde e n Laethem, t r o u w d e .

Nicolaes I I T r i e s t , r i d d e r , p o o r t e r v a n Gent, b a l j u w van Beveren, e n z . , werd o p g e v o l g d d o o r z i j n t w e e d e z o o n , N i c o l a e s I I I T r i e s t , g e h u w d m e t Anna v a n B o e r g o n d i ĂŤ , d o c h t e r v a n A n t o o n e n C l a r a A n d r i e s , v r o u w e v a n Wachene, e n z . , e e n b a s t a a r d t a k v a n F i l i p s d e Goeden Een a n d e r e t e l g u i t v o o r g a a n d g e s l a c h t , J o o s T r i e s t ( + 1 5 8 4 ) , g e h u w d met Q u i n t i n a B o r l u u t , w e r d b e s c h e r m h e e r v a n " H e t L a m Gods " genoemd omdat h i j i n d e 1 6 d e e e u w k o n v e r h i n d e r e n d a t h e t b e r o e m d e s c h i l d e r i j v a n d e g e b r o e d e r s Va n E y c k d o o r d e C a l v i n i s t e n w e r d o n t v r e e m d e n t e r e c h t kwam b i j k o n i n g i n E l i s a b e t h v a n E n g e l a n d . H e t a a n d e e l v a n B e v e ren i n h e t o n t s t a a n ( J o o s t V y d t a l s d e o p d r a c h t g e v e r ) e n h e t behoud ( J o o s t T r i e s t a l s beschermheer ) v a n h e t kunstwerk i s d u s w e l b i j z o n der g r o o t g e w e e s t . W i e w e e t k o m t e r o o k nog e e n s e e n B e v e r e n a a r h e t paneel " D e R e c h t v a a r d i g e R e c h t e r " , d a t i n 1934 w e r d o n t v r e e m d , o p h e t spoor!

Nicolaes I I I T r i e s t o v e r l e e d i n 1570 e n werd opgevolgd d o o r z i j n zoon F i l i p s T r i e s t , h e e r v a n Auweghem e n r i d d e r i n d e O r d e v a n h e t G u l d e n V l i e s . H i j w a s v o o r s c h e p e n v a n h e t L a n d v a n Waas v a n 1 5 8 4 t o t 1 6 0 0 ; meermaals l i d v a n h e t G e n t s e m a g i s t r a a t ; w e r d i n 1 6 0 0 t o t r i d d e r g e slagen d o o r a a r t s h e r t o g A l b r e c h t ; e n s t i e r f t e Gent i n 1601, w a a r h i j in de S i n t - M i c h i e l s k a p e l v a n de S i n t - B a a f s k e r k werd begraven. H i j was gehuwd m e t M a r i a v a n R o y e n , d o c h t e r v a n F i l i p s v a n R o y e n , h e e r v a n G i j zegem. Z i j w a s v e r w a n t m e t d e h e r e n v a n P a d d e s c h o o t o n d e r S i n t - N i k l a a s en o v e r l e e d o p 7 j u l i 1 5 9 5 .

U i t h e t voorgaande h u w e l i j k werden de volgende k i n d e r e n geboren: N i colaes ( + 1 6 2 9 ) , w a a r we l a t e r o p terugkomen a l s N i c o l a e s I V T r i e s t ; M a x i m i l i a a n T r i e s t ( + 2 9 september 1 6 11 ) , d i e e e r s t m e t e e n v e r r e n i c h t , Katerina T r i e s t , v r o u w e v a n Ravenschoot, e n l a t e r met M a r i a - K a t a r i n a Veranneman h u w d e ; K a r e l ( + 1 8 m e i 1 6 2 1 ) , v a n a f 1 6 1 0 r a a d s h e e r b i j d e R a a d van V l a a n d e r e n , g e h u w d m e t A n n a v a n d e r B e k e n , v r o u w e v a n R a t t e n d a e l e ; F i l i p s , h e e r v a n B o u l a n c y, k o l o n e l v a n e e n Wa a l s r e g i m e n t i n h e t S p a a n se l e g e r , h o o g b a l j u w v a n K o r t r i j k i n 1 6 2 7 , g o e v e r n e u r v a n G r e v e l i n g e n in 1637, raadsheer b i j d e k r i j g s r a a d , e n z . H i j was de s t i c h t e r v a n h e t k l o o s t e r v a n d e Ongeschoeide K a r m e l i e t e n t e G e n t , a l w a a r h i j ongehuwd overleed o p 15 o k t o b e r 1645 e n begraven werd i n d e S t . - K a t e r i n a k a p e l van d e S i n t - M i c h i e l s k e r k a l d a a r ; A n t o o n T r i e s t , w a a r w e d i r e k t o p t e rugkomen; J a n - B a p t i s t T r i e s t , a a n v a n k e l i j k i n f a n t e r i e k a p i t e i n i n - 154

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 154

d i e n s t v a n d e Spaanse k o n i n g , t r a d i n d e Orde d e r K a p u c i j n e n o n d e r d e naam E u g e n i u s v a n G e n t , w e r d G a r d e n i a a n v a n h e t k l o o s t e r v a n D e n d e r monde, e n s t i e r f t e G e n t i n 1 6 5 8 ; M a r i a T r i e s t , d o u a i r i è r e v a n A p p e l s , huwde e e n e e r s t e m a a l m e t r i d d e r H i l a i r e v a n B l y l e v e n e n l a t e r m e t r i d d e r A d o l f Ve r a n n e m a n , b i j w i e z e r e s p e k t i e v e l i j k 2 e n 4 k i n d e r e n kreeg; z i j s t i e r f t u s s e n 1660 e n 1668.

De v i j f d e z o o n , A n t o n i u s T r i e s t , l i c e n t i a a t i n d e b e i d e R e c h t e n , t r o k het p r i e s t e r k l e e d aan en werd kanunnik i n de k o l l e g i a l e k e r k van S i n t Pieters t e A n d e r l e c h t . Op 18 mei 1596 werd h i j k a n u n n i k van de Gentse Sint-Baafskerk en d r i e j a a r l a t e r aartsdiaken van de Sint-Donatiuskerk van B r u g g e , a l w a a r h i j o p 9 j u l i 1 6 1 6 t o t b i s s c h o p w e r d benoemd. H i j werd l i d v a n d e S t a a t s r a a d e n , d o o r t o e d o e n v a n a a r t s h e r t o g A l b r e c h t van O o s t e n r i j k , o p 7 a p r i l 1 6 2 2 b i s s c h o p v a n G e n t . H i j w a s b e v r i e n d met d e s c h i l d e r s R u b e n s , V a n D i j c k , T e n i e r s , G e r a r d Z e g e r s , G a s p a r d e C r a y e r, d e b e e l d h o u w e r D u q u e s n o y, d e h o u t s n i j d e r D e l v a u x , d e g r a v e u r Schelte a B o l s w e r t , e n meer a n d e r e beroemde k u n s t e n a a r s , d i e h i j a l l e n werk l e v e r d e e n m i l d s t e u n d e . A n t o o n T r i e s t z o u o o k e e n h a r t s t o c h t e l i j l b l o e m e n l i e f h e b b e r z i j n g e w e e s t e n h i j w o r d t a l s dé g r o n d l e g g e r v a n d e Gentse F l o r a l i ë n b e s c h o u w d . T e E k k e r g e m bouwde h i j e e n " B u y s v a n P l a i s a n t i e " o f b u i t e n v e r b l i j f , genaamd B e l v é d è r e . H e t was g e l e g e n a c h t e r de E k k e r g e m k e r k , t u s s e n d e L e i e e n d e s t a d s w a l l e n , e n i n d e u i t g e s t r e k te hovingen kweekte Antoon T r i e s t a l l e r l e i bloemen e n k r u i d e n " . . . e n al ' t gene ' t oog vermaken kan " . A n t o o n T r i e s t l i e t z i c h d o o r d i v e r s e kunstenaars o o k p o r t r e t t e r e n e n i n d e " I c o n o g r a f i e v a n b i s s c h o p T r i e s t " n e e m t d r . R . M a t t h i j s n i e t m i n d e r d a n 11 v e r s c h i l l e n d e p o r t r e t t e n onder de loep en h i j s t i p t d a a r b i j aan d a t de reeks w e l l i c h t nog n i e t v o l l e d i g i s . B i s s c h o p A n t o n i u s T r i e s t V I I o v e r l e e d t e G e n t in h e t b i s s c h o p p e l i j k p a l e i s op 28 mei 1657, 8 1 j a a r oud. Z i j n p r a a l graf, o p h e t hoogkoor van de S i n t - B a a f s k e r k t e Gent, e e n werk van Hieronymus D u q u e s n o y, w o r d t o m z i j n p r a c h t n o g s t e e d s b e w o n d e r d .

U i t d i e t i j d s t a m t d e o v e r l e v i n g , d o o r v a n den Bogaerde opgetekend in 1825, d a t een kamenier v a n j o n k v r o u w T r i e s t , z u s t e r van de Gentse bisschop, h a a r meesteres o p de nog bestaande s t e n e n t r a p van h e t k a s t e e l v a n C o r t e w a l l e v a n h e t l e v e n b e r o o f d e , t e r w i j l d e genoemde k e r k voogd z i c h i n d e o n m i d d e l l i j k e n a b i j h e i d b e v o n d . A d o l f S i r e t s c h r i j f t 2n 1 8 7 0 d a t h i j e c h t e r g e e n d o k u m e n t e n k o n o n t d e k k e n d i e o p h e t o n v e r m i j d e l i j k daarop volgende proces b e t r e k k i n g hebben. Z o a l s we e c h t e r reeds v e r m e l d e n h a d d e b i s s c h o p maar é é n z u s t e r , M a r i a , d i e hem v e r schillende j a r e n overleefde e n dus zeker n i e t i n z i j n b i j z i j n kon z i j n vermoord o p h e t k a s t e e l . K e n n e l i j k i s h i e r v e r w a r r i n g i n h e t s p e l ; h e t g a a t h i e r n a m e l i j k om e e n d o c h t e r v a n b i s s c h o p A n t o o n ' s b r o e d e r N i k o - 155

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 155

l a e s , m e t name M a r i a - J a c q u e l i n e T r i e s t , g e h u w d i n e e n t w e e d e h u w e l i j k met d e b a r o n v a n E k e l s b e k e ( E s q u e l b e c i n h e t d e p t . N o r d i n F r a n s - V l a a n d e r e n ) , d i e o p 2 1 j a n u a r i 1 6 5 5 t e G e n t d o o r h a a r m e i d werd g e d o o d . I n z i j n testament b e s c h i k t e Antoon T r i e s t overigens een r e n t e van 200 ponden g r o o t e ' s j a a r s v o o r d e d r i e w e e s k i n d e r e n v a n d e z e n i c h t .

De b r o e r v a n b i s s c h o p A n t o n i u s , N i c o l a e s I V T r i e s t , w e r d b a r o n v a n Auweghem o p 4 f e b r u a r i 1 6 2 8 . H i j w a s h o o f d s c h e p e n v a n h e t L a n d v a n Waas i n 1 6 1 2 , e n e e r s t e s c h e p e n v a n d e K e u r e t e G e n t v a n 1 6 1 6 t o t 1 6 2 9 , j a a r w a a r i n h i j , o p 2 3 o k t o b e r, o v e r l e e d . I n 1616 was N i c o l a e s I V g e huwd m e t M a r g a r e t h a v a n M a l e n g h e e r, v r o u w e v a n S t e r r e b e e k , d e é n i g e dochter v a n K a r e l v a n Malengheer e n J a c q u e l i n e v a n Cortwyle. H u n j o n g s t e z o o n , P h i l i p -Emmanuel T r i e s t , b a r o n v a n Auweghem, h e e r v a n S t e r r e beek, h o o f d s c h e p e n v a n h e t L a n d v a n Waas, w e r d d e v o l g e n d e k a s t e e l eigenaar o p h e t H o f t e Wa l l e .

P h i l i p -Emmanuel T r i e s t h u w d e i n 1 6 6 5 m e t S u z a n n a - L u d o v i c a v a n B e r t y , dochter van A l b r e c h t e n I s a b e l l a v a n der Cruyce, e n u i t d i t h u w e l i j k sproten twee zonen; J a k o b e n A l b r e c h t - X a v e e r. J a k o b T r i e s t o v e r l e e d t e Barcelona, a l w a a r h i j k r i j g s d i e n s t v e r r i c h t t e , e n A l b r e c h t - X a v e e r Tr i e s t , s e k r e t a r i s van de s t a d Gent, advokaat van Vlaanderen, e n z . , s t i e r f op 8 3 - j a r i g e l e e f t i j d t e Gent i n 1753.

De f a m i l i e T r i e s t w e r d o p h e t H o f t e W a l l e o p g e v o l g d i n d e t w e e d e h e l f t v a n d e 1 7 d e eeuw d o o r h e t g e s l a c h t Goubau. D e Goubau's stamden o o r s p r o n k e l i j k u i t Zeeland, waar z e reeds i n h e t b e g i n van de 17de eeuw r o e m v e r g a a r d e n . F r a n s G o u b a u , é é n d e r z o n e n v a n J a n Goubau e n Magdalena Ve c k e m a n s , w e r d h e t s t a m h o o f d v a n h e t g e s l a c h t G o u b a u , heren v a n Wa l l e .

Frans G o u b a u , h e e r v a n T r i e s t e n W i e l s b e k e , w e r d t e A n t w e r p e n g e b o r e n en o p 4 o k t o b e r 1 6 11 g e d o o p t i n d e 0 . L . V . k e r k a l d a a r 0 H i j w e r d a l g e m e e n o n t v a n g e r d e r d o m e i n e n v a n h e t A n t w e r p s e k w a r t i e r e n huwde i n z i j n g e boorteplaats o p 7 augustus 1640 met E l i s a b e t h van den Broeck, vrouwe van B o u s v a l . U i t d i t h u w e l i j k w e r d é é n z o o n g e b o r e n ; J a n - F r a n s G o u b a u .

Jan- F r a n s G o u b a u , h e e r v a n B e v e r e n , T r i e s t e n B o u s v a l , b a l j u w v a n B e veren v a n a f 1699, w e r d t e Antwerpen geboren i n 1646 e n o p 10 a p r i l 1679 t o t r i d d e r g e s l a g e n . O p 1 m a a r t 1 6 7 0 huwde h i j t e A n t w e r p e n m e t M a r g a r e t h a - C a t h e r i n a - C e c i l i a G e r a r d i , d o c h t e r van Maximijn,- s e k r e t a r i s v a n de s t a d A n t w e r p e n e n v a n M a r i a - C l a r a d e C o x i e . U i t d i t h u w e l i j k w e r d e n negen k i n d e r e n g e b o r e n : J a n - F r a n s ; M a r i a - C a t h e r i n a ; M a x i m i j n - C o r n e l i s ; Magdalena- C e c i l i a ; F r a n s - I g n a t i u s ; I s a b e l l a - C a t h e r i n a ; P i e t e r - F e r d i nand; B a r b a r a - M a r i a e n F r a n c i s c a - C l a r a V i c t o r i a .

De o u d s t e z o o n , J a n - F r a n s G o u b a u , w e r d , p a t e r r e c o l l e t e n h e t d e r d e kind, M a x i m i j n - C o r n e l i s , w e r d h e e r v a n Beveren, T r i e s t e n Bousval. U i t - 156

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 156

p,nttivetYen

vest Noorden

Monumentaal toegangshek

Moestuin

GRONDPLAN van het DOMEIN KCORTEWALLE»

- 157 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 157

z i j n h u w e l i j k m e t C a r o l i n a - M a r i a - A g n e s v a n Bouwens s p r o t e n g e e n m a n n e l i j k e afstammelingen, z o d a t h i j werd opgevolgd door z i j n b r o e r P i e t e r Ferdinand.

P i e t e r - F e r d i n a n d - J o z e f Goubau, h e e r v a n W a l l e e n S i s e l e , b a l j u w v a n Beveren, e n z . , w e r d t e B e v e r e n g e b o r e n o p 4 november 1 6 8 0 . O p 2 7 j u n i 1702 h u w d e h i j m e t M a r i a - L u c r e t i a - A n n a - A n t o n i a - C a t h e r i n a B e r n a e r t s e n d i t h u w e l i j k werd gezegend met z e s k i n d e r e n : A n n a - J o z e f a - C o r n e l i a ; Hendrik-Leopold; C l a r a - A l b e r t i n a - C a t h e r i n a ; K a r e l - H e n d r i k ; F r e d e r i k Jozef e n Maria- T h e r e s i a -Joanna.

Van d e z e z e s k i n d e r e n , a l l e n o p h e t k a s t e e l " H o f t e W a l l e " g e b o r e n , vermelden we: K a r e l - H e n d r i k - J a n Goubau, h e e r v a n M i d d e l s w a l l e e n v a n D i e t e r e n , d i e t e Mechelen o p 1 7 a p r i l . 1756 huwde m e t R e i n a - C a r o l i n a de V i l l e g a s , d o c h t e r v a n M e l c h i o r - J o z e f , b a r o n v a n H o v o r s t e n v a n M a r i a - F r a n c i s k a van Wissenkerk, vrouwe van Pellenberg en Sprang. De d e r de z o o n u i t d i t h u w e l i j k , E m m a n u e l - M a r i a - K a r e l - G i s l e e n G o u b a u , r a a d s pensionaris d e r s t a d Mechelen, t r a d o p 28 o k t o b e r 1793 i n h e t h u w e l i j k met M a r i a - I s a b e l l a - J o s e p h i n a v a n B r o u c h o v e n v a n B e r g e y c k .

Het v i j f d e k i n d v a n h e t e c h t p a a r G o u b a u - B e r n a e r t s ; F r e d e r i k - J o z e f Goubau, h e e r v a n S i s e l e , w a s b a l j u w v a n B e v e r e n t o e n h i j e r o p 1 3 m e i 1756 o v e r l e e d . Z i j n j o n g s t e z u s t e r , M a r i a - T h e r e s i a - J o a n n a G o u b a u , g e boren t e Beveren o p 6 j u n i 1717, huwde o p 16 j u n i 1743 m e t r i d d e r Emmanuel- J a n Wa p e n a e r t . N a h a a r o v e r l i j d e n , o p 1 5 j u n i 1 7 8 7 , w e r d h e t " H o f t e Walle " verkocht v o o r 150.000 gulden aan de f a m i l i e van Broeckhoven v a n B e r g e y c k .

VAN BROECKHOVEN VAN BERGEYCK De f a m i l i e v a n B r o e c k h o v e n v a n B e r g e y c k k o m t v o o r t u i t h e t o u d - a d e l l i j k g e s l a c h t d e R o o v e r u i t ' s H e r t o g e n b o s . Edmond d e R o o v e r, h e e r v a n R o d e , s t a a t i n d i e s t a d r e e d s v e r m e l d i n 11 7 9 . V a n z i j n d r i e z o n e n i s h e t d e jongste, Gerlache geheten, d i e d e stamvader werd van h e t g e s l a c h t Stakenberch.

Willem de Rover van Stakenberch, k l e i n z o o n van Gerlache, huwde met Margaretha v a n B o i s c h o t . E é n hunner zonen, M a t t h y s v a n Stakenberch, trouwde m e t Magdalena v a n Hennegrave e n werd g r o o t v a d e r v a n G o d f r i e d van S t a k e n b e r c h . D i e n s m o e d e r, A m e l b e r g a v a n B r u h e s e , v r o û w e v a n B r o u choven, w a s d e l a a t s t e n a a m d r a a g s t e r v a n h a a r g e s l a c h t , z o d a t d e t i t e l overging aan de nakomelingen van haar echtgenoot.

Goswyn v a n B r o u c h o v e n , t w e e d e z o o n v a n G o d f r i e d v a n S t a k e n b e r c h , h u w de m e t A l e y d e v a n B e r c k e l e n w a s v a d e r v a n v i e r k i n d e r e n t o e n h i j , vóór 1425, o v e r l e e d .

Hendrik v a n Brouchoven, d e tweede zoon u i t voorgaand h u w e l i j k , huwde —1 5 8 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 158

met E l i s a b e t h v a n D i n t e r e n e n u i t d e z e e c h t s p r o t e n d r i e k i n d e r e n : Gillis, Hildegardis en Sofia.

G i l l i s v a n Brouchoven trouwde e e r s t met M a r i a v a n Drongelen e n n a d i e n met E l i s a b e t h M e l i s s e n . D i t l a a t s t e h u w e l i j k b r a c h t v i j f k i n d e r e n v o o r t , waarvan G i l l i s I I v a n Brouchoven de oudste was.

G i l l i s I I v a n Brouchoven huwde m e t H e n d r i k a v a n A e r l e , d o c h t e r v a n Hendrik v a n A e r l e e n v a n A l e y d e v a n d e r Heyde e n d a a r u i t s p r o o t , o n d e r andere a f s t a m m e l i n g e n , P i e t e r v a n B r o u c h o v e n , i n h e t h u w e l i j k v e r e n i g d met J u d i t h v a n D o e r n e , e n o v e r l e d e n o p 6 m e i 1 5 7 0 .

H e n d r i k v a n B r o u c h o v e n , o u d s t e d e r z e s k i n d e r e n v a n bovengenoemd e c h t p a a r, w e r d e e r s t e s c h e p e n v a n ' s H e r t o g e n b o s e n z i j n h u w e l i j k m e t Joanna v a n W e e r d t w e r d g e z e g e n d m e t a c h t k i n d e r e n .

Het v i e r d e k i n d , G e e r a a r d v a n Bromhoven, w e r d h e t s t a m h o o f d d e r graven v a n Bergeyck. G e e r a a r d , h e e r v a n Bergeyck, Westerhoven e n R y t hoven, w a s s c h e p e n e v a n ' s H e r t o g e n b o s , t o e n h i j e r o p 7 f e b r u a r i 1638 w a s o v e r l e d e n . Z i j n e c h t g e n o t e , C a t h e r i n a M a e s , o u d s t e d o c h t e r van J a n - B a p t i s t Maes e n M a r i a v a n B o i s c h o t , h a d h e m t w e e z o n e n g e schonken: J a n - B a p t i s t e n A n t o o n - F e r d i n a n d .

Jan- B a p t i s t v a n B r o u c h o v e n , r i d d e r , w e r d o p 1 j u n i 1 6 6 5 b a r o n v a n Bergeyck e n o p 9 december 1 6 7 6 g r a a f v a n B e r g e y c k . H i j was r a a d s h e e r van d e G r o t e R a a d d e r N e d e r l a n d e n e n v a n B o e r g o n d i ë t e M a d r i d , l i d van d e S t a a t s r a a d d e r N e d e r l a n d e n , e n i n 1 6 6 8 g e v o l m a c h t i g d g e z a n t van Z i j n e K a t o l i e k e M a j e s t e i t t e A k e n . H i j h u w d e i n e e r s t e h u w e l i j k met H e l e n a F o u r m e n t , v r o u w e v a n A t t e v o o r d e e n v a n S t e e n , w e d u w e v a n P i e t e r - P a u l Rubens, e n , i n e e n tweede h u w e l i j k , o p 1 0 a p r i l 1 6 7 4 , met M a r i a - F r a n c i s c a d ' E n n e t i è r e s , d o c h t e r v a n J a k o b , b a r o n d e l a Berlière.

Jan- B a p t i s t v a n B r o u c h o v e n , g r a a f v a n B e r g e y c k , o v e r l e e d t e To u l o u s e op 1 5 n o v e m b e r 1 6 8 1 e n w e r d o p g e v o l g d d o o r J a n v a n B r o u c h o v e n , g r a a f van B e r g e y c k , é é n d e r z e s k i n d e r e n v a n z i j n e e r s t e g e m a l i n H e l e n a Fourment.

Jan v a n B r o u c h o v e n , g r a a f v a n B e r g e y c k , w e r d m i n i s t e r v a n o o r l o g , l i d van d e K o n i n k l i j k e Raad d e r N e d e r l a n d e n , H o o f d v a n a l l e Raden v a n 's Konings K a b i n e t t e M a d r i d , buitengewoon gezant v a n Z i j n e K a t o l i e k e M a j e s t e i t o p h e t Kongres v a n U t r e c h t , e n z .

Op 1 5 j u n i 1 6 7 9 v e r w i e r f h i j o o k d e t i t e l v a n b a r o n v a n L e e f d a a l . J a n van B r o u c h o v e n , g r a a f v a n B e r g e y c k , b a r o n v a n L e e f d a a l , e n z . , o v e r l e e d op 2 1 m e i 1 7 2 5 i n d e l e e f t i j d v a n 8 0 j a a r . H i j w a s g e h u w d g e w e e s t m e t Anna- F r a n c i s c a H e l m a n e n i n e e n t w e e d e h u w e l i j k m e t L i v i n a - M a r i a d e B e e r.

U i t z i j n e e r s t e h u w e l i j k was s l e c h t s é é n d o c h t e r g e s p r o t e n d i e onge-.

—1 5 9 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 159

huwd o v e r l e e d e n d e b a r o n i e v a n L e e f d a a l a a n h a a r h a l f b r o e r J a n I I van B r o e c h o e v e n , g r a a f v a n B e r g e y c k , o v e r d r o e g .

Jan I I v a n B r o u c h o v e n , g r a a f v a n B e r g e y c k , w a s n o g o n g e h u w d t o e n h i j te Bergen op 21 augustus 1729 o v e r l e e d , e n a l z i j n b e z i t t i n g e n o v e r gingen o p z i j n j o n g e r e b r o e r N i c o l a a s - J o z e f .

N i c o l a a s -Jozef v a n Brouchoven, g r a a f v a n Bergeyck, b a r o n v a n L e e f d a a l , enz., w e r d t e B r u s s e l g e b o r e n o p 27 o k t o b e r 1691 e n o v e r l e e d t e Mechelen op 4 augustus 1765. U i t z i j n , o p 5 f e b r u a r i 1720 a f g e s l o t e n , huwel i j k met M a r i a - C h a r l o t t a - A l b e r t i n a - L u d o v i c a de Vi s s c h e r, had h i j e l f k i n d e r e n , w a a r v a n P i e t e r - F i l i p - X a v e e r - G i l o n hem o p v o l g d e .

P i e t e r - P h i l i p - X a v e e r - G i l o n van Brouchoven, g r a a f v a n Bergeyck, h e e r van S c h e l l e , e n z . , z a g h e t l e v e n s l i c h t t e M e c h e l e n o p 1 5 m a a r t 1 7 2 9 .

H i j huwde o p 1 4 f e b r u a r i 1764 met M a r i a - E l i s a b e t h -Joanna- T h e r e s i a V i c t o r i a Dormer ( + 1 7 9 9 ) , v r o u w e v a n W y t v l i e t , d o c h t e r v a n Jakob Dormer en v a n J o a n n a - T h e r e s i a G o u b a u , e n h e t i s d i t e c h t p a a r d a t h e t k a s t e e l domein v a n C o r t e w a l l e i n 1 7 8 7 a a n k o o p t . P i e t e r - F i l i p v a n B r o u c h o v e n van B e r g e y c k o v e r l e e d t e M e c h e l e n o p 2 9 m a a r t 1 8 0 7 e n h a d a l s a f s t a m m e l i n g e n : K a r e l - F r a n s ( 1 7 6 6 - 1 8 1 1 ) ; A n d r e a s - F r a n s , d i e ongehuwd o v e r l e e d ; en M a r í a - I s a b e l l a - J o s e p h a d e P a u l e v a n B r o u c h o v e n , g r a v i n v a n B e r g e y c k , d i e , z o a l s w e r e e d s v r o e g e r v e r m e l d h e b b t n , i n h e t h u w e l i j k t r a d . met E m m a n u e l - M a r i a - K a r e l - G i s l e e n G o u b a u , z o o n v a n K a r e l - H e n d r i k - J a n Goubau en R e i n a - C a r o l i n a d e V i l l e g a s .

Karel-Frans d e Paule v a n Brouchoven, g r a a f v a n Bergeyck, d i e t e A n t w e r pen w e r d g e b o r e n o p 2 a u g u s t u s 1 7 6 6 , w e r d b u r g e m e e s t e r v a n B e v e r e n i n 1805 e n z o u d i t b l i j v e n t o t a a n z i j n d o o d i n 1 8 1 2 . H i j w a s o f f i c i e r van d e r u i t e r i j t e n d i e n s t e v a n O o s t e n r i j k e n d o o r d e h u w e l i j k s b a n d , te Antwerpen op 1 8 f e b r u a r i 1800 a f g e s l o t e n , v e r e n i g d met C a r o l i n a J o s e f i n a - M a r i a d e Roose d e B a i s y ( 1 7 7 9 - 1 8 5 2 ) . U i t d e z e e c h t v e r b i n t e n i s s p r o t e n z e v e n k i n d e r e n , w a a r v a n we a l l e e n noemen: K a r e l - J o z e f - F i l i p s , die v o l g t ; C a r o l i n a - F r a n c i s c a - J o s e p h i n a ; L o d e w i j k -Andreas- J o z e f ( 1 8 0 5 1868), g e h u w d i n 1 8 3 5 m e t C a r o l i n a d e Namur d ' E l z é e d e D h u y ( 1 8 1 5 - 1 8 8 4 ) ; H e n r i e t t e ( 1 8 0 7 - 1 8 8 1 ) , d i e huwde met L o d e w i j k , b u r g g r a a f v a n S p o e l berch ( 1 7 8 7 - 1 8 4 5 ) ; e n H e n d r i k ( 1 8 0 9 - 1 8 6 4 ) , i n 1841 gehuwd m e t J e a n n e van d e W e r v e ( 1 8 1 7 - 1 8 5 4 ) .

Karel- J o z e f - F i l i p s v a n Brouchoven, n a h e t a f s t e r v e n van z i j n k i n d e r loze grootoom J a n - B a p t i s t - A l b r e c h t - M a r i a - G i l o n v a n Brouchoven, eveneens graaf v a n Bergeyck, werd t e Brussel geboren op 15 f e b r u a r i 1801. H i j was l i d v a n d e P r o v i n c i a l e R a a d v a n O o s t - V l a a n d e r e n , a r r o n d i s s e m e n t s kommissaris v a n S i n t - N i k l a a s , e n z . O p 2 3 a p r i l 1844 huwde h i j m e t Emilia-Jozefina Moretus, e n i g e dochter van Lodewijk-Jozef Moretus e n van E m i l i a - L u d o v i c a v a n E r t b o r n . A l i x - L u d o v i c a - C a r o l i n a , g e b o r e n t e —1 6 0 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 160

Antwerpen o p 2 m a a r t 1 8 4 9 , w a s h u n é n i g k i n d , z o d a t d e b e z i t t i n g e n o v e r g i n g e n o p h a a r oom, L o d e w i j k - A n d r e a s - J o z e f v a n B r o u c h o v e n v a n B e r geyck.

L o d e w i j k -Andreas- J o z e f v a n Brouchoven v a n Bergeyck, g e b o r e n t e B r u s s e l op 2 7 a p r i l 1 8 0 5 , w a s s c h i l d k n a a p v a n k o n i n g W i l l e m I , l u i t e n a n t v a n de H u z a r e n t e n d i e n s t e d e r N e d e r l a n d e n , e n , n a 1 8 3 0 , k a p i t e i n - b e v e l h e b ber v a n h e t tweede r e g i m e n t j a g e r s t e p a a r d i n h e t B e l g i s c h e l e g e r .

Op 1 6 j u n i 1 8 3 8 h u w d e h i j t e H o e i m e t C a r o l i n a - L e o p o l d i n a d e Namur d'Elzée d e Dhuy ( 1 8 1 5 - 1 8 8 4 ) , d o c h t e r v a n C o n s t a n t i n u s - M a r i a - C l a u d i u s X a v e e r - G i s l e e n , b u r g g r a a f d e Namur d ' E l z é e d e D h u y e n v a n A n n a - L e o p o l dina-Jozefa de B e a u f o r t . U i t deze v e r e n i g i n g werden twee k i n d e r e n g e boren: C a r o l i n a v a n Brouchoven v a n B e r g e y c k i n 1 8 3 7 , d i e huwde m e t F i l i p , b a r o n G i l l è s d e P é l i c h y, geboren i n 1832; e n Florimond-Jozef van B r o u c h o v e n .

Florimond-Jozef v a n Brouchoven, g r a a f v a n Bergeyck, e n z . , z a g h e t l e v e n s l i c h t t e Namen o p 1 2 f e b r u a r i 1 8 3 9 e n huwde t e A n t w e r p e n , o p 2 8 augustus 1 8 6 9 , m e t z i j n v o l l e n i c h t , A l i x - L u d o v i c a - C a r o l i n a - M a r i a v a n Brouchoven v a n B e r g e y c k , d o c h t e r v a n K a r e l e n E m i l i a M o r e t u s , d i e w e reeds tegenkwamen. G r a a f F l o r i m o n d w e r d i n 1 8 8 4 , t o t a a n z i j n dood i n 1908, s e n a t o r , r i c h t t e i n P a l e s t i n a t w e e w e e s g e s t i c h t e n o p e n i n h e t toenmalige B e l g i s c h Kongo v e r s c h i l l e n d e s t a n d p l a a t s e n waarvan " N o u v e l l e -Anvers " e n " d e Bergeyck-St.Ignace " d e meest b l o e i e n d e waren.

Het w a s o o k o n d e r z i j n i m p u l s d a t e r g e s t a r t w e r d m e t d e g e l d o m h a l i n g e voor d e bouw van d e b a s i l i e k v a n Koekelberg e n h i j w e r d v o o r z i t t e r v a n het k o m i t e i t d a t d e n o d i g e g e l d e n v o o r d i t gebouw moest v e r g a r e n . A l i x van B r o u c h o v e n o v e r l e e d t e B e v e r e n o p 2 5 o k t o b e r 1 8 8 0 , e n h a a r e c h t g e noot, F l o r i m o n d v a n Brouchoven, t e Antwerpen o p 3 j a n u a r i 1908.

Bij z i j n o v e r l i j d e n l i e t g r a a f Florimond v a n Brouchoven van Bergeyck acht k i n d e r e n n a : L o d e w i j k ( 1 8 7 1 - 1 9 3 8 ) , i n 1894 gehuwd m e t M a r i a M o r e tus- P l a n t i n ( 1 8 7 3 - 1 9 2 6 ) ; M a r i a ( 1 8 7 2 - 1 9 2 2 ) , gehuwd met Georges, b u r g g r a a f V i l a i n X I I I I ; J o z e f , g e b o r e n i n 1874 e n i n 1897 gehuwd m e t M a r i a Jozefina g r a v i n Cornet d e P e i s s a n t ( 1 8 7 1 - 1 9 2 3 ) ; K a r e l , g e b o r e n i n 1875 en i n 1 8 9 8 g e h u w d m e t J o z e f i n a - M a r i a g r a v i n C o r n e t d e P e i s s a n t , g e b o r e 7 i n 1 8 7 7 ; H e n r i , g e b o r e n i n 1876 e n i n 1901 gehuwd m e t M a d e l e i n e C a r p e n t i e r d e C h a n g y, g e b o r e n i n 1 8 7 7 ; F i l i p ( 1 8 7 7 - 1 9 2 9 ) , i n 1 9 0 4 g e h u w d met M a r i a - T h e r e s i a , g r a v i n v a n U r s e l , g e b o r e n i n 1 8 8 5 ; J a n , g e b o r e n i n 1878; e n E m i l i a , g e b o r e n i n 1 8 7 9 e n gehuwd m e t K a r e l g r a a f M o r e t u s .

Bij d e verdeling van de machtige nalatenschap van g r a a f Florimond werd h e t " H o f t e W a l l e " t o e g e w e z e n a a n z i j n d e r d e z o o n K a r e l - R e n e Hendrik-Maria- J o z e f van Brouchoven.

Karel-Rene- H e n d r i k - M a r i a - J o z e f v a n Brouchoven, g r a a f v a n B e r g e y c k , g e - 161 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 161

meenteraadslid v a n Beveren, huwde met J o z e f i n a - M a r i a , g r a v i n Cornet d ' E l z i u s d e P e i s s a n t i n 18980 G r a a f K a r e l v a n Brouchoven o v e r l e e d o p 6 a p r i l 1 9 3 5 , 6 0 j a a r o u d , e n l i e t a a n z i j n weduwe h e t v r u c h t g e b r u i k v a n h e t k a s t e e l . Wa n n e e r z i j o p 2 7 m a a r t 1 9 6 0 o v e r l e e d , i n d e l e e f t i j d van 83 j a a r , waren reeds zes van hun e l f kinderen overleden, Aan d e f a m i l i e v a n B r o u c h o v e n , d i e i n d e 1 3 d e e e u w r e e d s o p d o o k i n het hertogdom Brabant, w e r d o p 10 f e b r u a r i 1607 a d e l b r i e v e n v e r l e e n d door k e i z e r R u d o l f . O p 4 a p r i l 1 6 6 4 werden z e d o o r k o n i n g F i l i p s ' I V verheven t o t baronnen v a n Bergeyck e n baronnen v a n P u t t e . O p 9 december 1676 v e r k r e g e n z e v a n k o n i n g K a r e l I I d e t i t e l v a n g r a a f v a n B e r geyck e n b a r o n v a n L e e f d a a l , Z e w e r d e n b a r o n n e n v a n Goycke o p 2 7 j a n u a r i 1792 o n d e r k e i z e r L e o p o l d I I . O p 2 8 december 1877 v o l g d e d e t o e kenning v a n d e t i t e l v a n g r a a f a a n d e o u d s t e m a n n e l i j k e afstammelingen van F l o r i m o n d - J o z e f v a n Brouchoven v a n B e r g e y c k e n o p 5 m e i 1 8 9 8 v o l g de d e t o e k e n n i n g v a n d e z e t i t e l a a n a l l e m a n n e l i j k e a f s t a m m e l i n g e n .

Op 1 8 a u g u s t u s 1 9 2 7 v e r k r i j g t B e n o i t - J o z e f - M a r i a - L o u i s - G e r a r d v a n B r o u c h o v e n v a n B e r g h e y c k d e t o e l a t i n g o m a a n z i j n naam d e z e v a n d e Namur d ' E l z é e t o e t e v o e g e n , a l s a f s t a m m e l i n g v a n d e l a a t s t e b u r g g r a a f de Namur d ' E l z é e .

In j a n u a r i 1964 begonnen d e onderhandelingen met h e t gemeentebestuur van B e v e r e n e n i n m e i 1 9 6 6 w e r d d e d e f i n i t i e v e v e r k o o p a k t e o p g e s t e l d .

De g e m e e n t e B e v e r e n k o c h t h e t k a s t e e l d o m e i n v a n C o r t e w a l l e , v a n d e erfgenamen v a n h e t e c h t p a a r v a n B r o u c h o v e n v a n B e r g e y c k - C o r n e t d ' E l zius d e P e i s s a n t , e n houdt h e t nog s t e e d s i n b e z i t .

HET KASTEEL Het " H o f t e W a l l e " i s e e n p r a c h t i g k a s t e e l , w a a r v a n h e t g e d e e l t e l i n k s , a l s men v 3 r d e i n g a n g s t a a t , m e t d e t w e e hoekbalkons, t e r u g g a a t t o t d e 1 5 d e e e u w. C o r t e w a l l e w e r d i n d e l o o p v a n z i j n e e u w e n l a n g bestaan e c h t e r v e r s c h i l l e n d e malen aangepast a a n d e noden v a n d e t i j d .

De h o o f d i n g a n g i s t o t o p h e d e n o p d e z e l f d e p l a a t s b e h o u d e n . V r o e g e r was e r n o g e e n p o o r t d i e v i a e e n b r u g t o e g a n g g a f t o t d e v o l l e d i g o m walde, r e n a i s s a n c e v e r z a m e l t u i n v a n d e f a m i l i e T r i e s t . D e z e t u i n was aan d e w e s t z i j d e v a n h e t k a s t e e l g e l e g e n , m a a r v e r d w e e n v o l l e d i g .

Onder h e t e c h t p a a r v a n B r o u c h o v e n - M o r e t u s w e r d e n d e k r u i s r a m e n , d i e in harmonie waren met d e t r a p g e v e l s e n d e r e n a i s s a n c e schouwtoppen prijsgegeven v o o r verbouwing n a a r Franse s t i j l , m e t hogere ramen e n l u i k e n , D e b o v e n v e r d i e p i n g d a a r e n t e g e n b e h i e l d h a a r h a l v e Vlaamse r a men, I n d e n o o r d e l i j k e v l e u g e l p l a a t s t e h e t e c h t p a a r m a r m e r e n s c h o u w e n met g r o t e s p i e g e l s , d i e m e t d e p r a c h t i g e k r o o n l u c h t e r s e e n k n a p o p tisch r e s u l t a a t gaven. Hun a l l i a n t i e w a p e n p r i j k t boven de s p i e g e l i n —1 6 2 - -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 162

de zogenaamde V e r l a t z a a l . O o k l i e t e n z i j h e t p a r k u i t b r e i d e n , d e b i j gebouwen v e r n i e u w e n , d e m o n u m e n t a l e i n g a n g , v e r s i e r d m e t h u n w a p e n , oprichten, e n z . H e t toegangshek van Cortewalle i s een p r a c h t i g s t a a l t j e v a n smeedwerk. I n h e t m e d a i l l o n r e c h t s s t a a n d e j a a r t a l l e n 1863, t e r w i j l h e t medaillon l i n k s de l e t t e r s D en M bevat ( d e Moretus ) .

Bovenaan h e t h e k l i n k s s t a a t h e t w a p e n s c h i l d v a n B r o u c h o v e n a f g e b e e l d met d a a r b o v e n d e 1 3 - b o l l i g e g r a v e n k r o o n . I n h e t a n d e r e h e k b e v i n d t z i c h het wapenschild v a n de echtgenote Moretus. De kroon i s o p h e t l i n k e r hek z o d a n i g a a n g e b r a c h t d a t z e b e i d e w a p e n s c h i l d e n , a l s h e t h e k g e s l o ten i s , a l s e e n a l l i a n t i e w a p e n o v e r s p a n t .

Het e c h t p a a r v a n B r o u c h o v e n - v a n B r o u c h o v e n b r a c h t v e r a n d e r i n g e n a a n , o.m. a a n h e t a l t a a r v a n d e k a p e l , d e s c h o u w i n d e wapenkamer e n d e g r o te hangbrug i n h e t p a r k ( 1 9 0 5 ) . Ook gaven z i j o p d r a c h t a a n een s c h i l der ( K a r e l V e r l a t ) om j a c h t t a f e r e l e n a a n t e b r e n g e n i n d e z a a l d i e nu V e r l a t z a a l w o r d t genoemd. Te v e n s w e r d d e z e z a a l g e l a m b r i z e e r d .

De e c h t g e n o t e n v a n B r o u c h o v e n - C o r n e t d ' E l z i u s d e P e i s s a n t l i e t e n d e binnenkoer overbouwen, d e f a m i l i e k a m e r met e e n muurbekleding v e r f r a a i en, d e s l u i t s t e e n d e r g e w e l v e n a a n d e i n g a n g v e r v a n g e n d o o r h u n w a p e n , de p a t r o o n h e i l i g e v o o r d e s l o t k a p e l s c h i l d e r e n d o o r Wa n t e , e n z .

De b i j g e b o u w e n , t e g e n o v e r h e t k a s t e e l , w e r d e n v e r b o u w d r o n d 1 8 6 0 . I n deze g e b o u w e n woonde r e c h t s d e h o v e n i e r e n l i n k s d e p a a r d e k n e c h t . D r i e koetspoorten gaven toegang t o t h e t k o e t s h u i s . E r waren bovendien ruime paardenstallen e n de o r a n g e r i e , d i e naast d e woning v a n de hovenier gelegen was, g e n o o t t e n v o l l e v a n d e middagzon. I n d e zomer werden d e planten u i t de orangerie op h e t binnenplein gebracht. Op een gravure van S a n d e r u s b e v i n d t z i c h n o g e e n i n g a n g s p a v i l j o e n , d a t n u g e h e e l v e r dwenen i s .

Cortewalle kreeg v a n h e t gemeentebestuur van Beveren een a d m i n i s t r a t i e v e e n k u l t u r e l e bestemming. T i j d e n s d e r e s t a u r e t i e w e r k e n werd C o r t e w a l l e " g e k l a s s e e r d " d o o r Monumentenzorg o p 8 s e p t e m b e r 1 9 7 1 . D e werken d i e n d e n o n m i d d e l l i j k s t o p g e z e t e n n i e u w e p l a n n e n o p g e m a a k t v o o r de r e s t a u r a t i e w e r k e n , d i e o n m i d d e l l i j k w e r d e n g o e d g e k e u r d , z o d a t d e h e r s t e l l i n g s w e r k e n konden doorgaan, A a n h e t k a s t e e l werden i n t u s s e n de dringendste r e s t a u r a t i e w e r k e n u i t g e v o e r d ( o . a . w a l l e n e n walmuren ) en w e k u n n e n o n s a l l e e n m a a r v e r h e u g e n d a t C o r t e w a l l e i n h e t b e z i t i s v a n h e t B e v e r s e g e m e e n t e b e s t u u r, w a n t d a t i s p a s g o e d v o o r z i j n b e houd e n v o o r k o m t v e r d e r e s c h a d e .

Maar e r d i e n e n n o g d i v e r s e r e s t a u r a t i e w e r k e n u i t g e v o e r d t e w o r d e n o m Cortewalle v o o r h e t nageslacht t e bewaren. E r werd een l i j v i g d o s s i e r ingediend m e t e e n geraamde k o s t p r i j s v a n 2 4 m i l j o e n e n h e t w a c h t e n i s nu o p d e b e v o e g d e i n s t a n t i e s v o o r d e g o e d k e u r i n g v a n d i t p r o j e k t .

- 163

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 163

We h a d d e n e e n g e s p r e k m e t D h r . G a b r i ë l W i l l e m s , k o n s e r v a t o r v a n C o r tewalle, d i e de toekomst heel o p t i m i s t i s c h b e k i j k t . D e z e energieke man i s d e s t u w e n d e k r a c h t a c h t e r h e t k a s t e e l b e h o u d e n l a a t n i e t s o n v e r l e t om C o r t e w a l l e n i e u w l e v e n i n t e b l a z e n . E r g a a t b i j n a geen dag v o o r b i j o f e r v i n d t é é n o f a n d e r e a k t i v i t e i t p l a a t s i n h e t k a s t e e l want, z e g t G a b r i ë l W i l l e m s , h e t b e s t e behoud v o o r e e n gebouw i s n o g a l t i j d h e t r e g e l m a t i g t e gebruikend Z o hebben e r o . a . a l l e vergader i n g e n v a n d e gemeenteraad p l a a t s ; d e f r a k t i e v e r g a d e r i n g e n v a n d e p o l i t i e k e p a r t i j e n ; huwelijksinzegeningen; koncerten; plechtige feestelijkheden; r e c e p t i e s ; h u l d i g i n g e n ; alsmede t e n t o o n s t e l l i n g e n , v o o r drachten, e n z .

O n l a n g s b e z o c h t e n w e e r n o g d e t e n t o o n s t e l l i n g " L e v e n i n e n om h e t kasteel anno 1900 " d i e d o o r g i n g van 16 j u l i t o t 4 september e n een s c h i t t e r e n d i n i t i a t i e f mag genoemd w o r d e n d Ve r d e r w o r d e n e r k a n t l e s s e n g e g e v e n e n w e r d e r e e n k a n t m u s e u m i n g e r i c h t d a t a l l e zondagen i n d e zomer t o e g a n k e l i j k i s , o f o p a f s p r a a k voor d e andere zondagen v a n h e t j a a r . O p d e z o l d e r v a n h e t k a s t e e l werd e e n h e e m k u n d i g museum i n g e r i c h t m e t e e n i m p o s a n t e v e r z a m e l i n g gereedschappen e n w e r k t u i g e n v a n v e r s c h i l l e n d e a m b a c h t s l i e d e n ( s m i d , s u i k e r b a k k e r, l e d e r b e w e r k e r, b l o k m a k e r, s i g a r e n m a k e r, k a p p e r, s t r o d e k k e r, k u i p e r , h o l o g e m a k e r , s c h o e n m a k e r, e n z . ) n a a s t d i v e r s e v o o r werpen u i t d e l a n d b o u w e n z .

In de bijgebouwen van h e t k a s t e e l , h e t vroegere koetshuis, werd een c a f é - r e s t a u r a n t i n g e r i c h t w a a r men d a g e l i j k s ( b e h a l v e woensdag sluitdag ) i e t s k a n d r i n k e n o f snacks n u t t i g e n van 10 t o t 24 u u r ; a l s mede h e e r l i j k g a s t r o n o m i s c h k a n " t a f e l e n " o p z a t e r d a g e n , z o n d a g e n en f e e s t d a g e n , Paul A r r e n BRONNEN : G. W i l l e m s : C o r t e w a l l e t e B e v e r e n " i n : " H e t L a n d v a n B e v e r e n " Jrg. XXIV n r. 2 b l z . 4 2 t / m 67 G. W i l l e m s : " H e t k a s t e e l " C o r t e w a l l e " t e B e v e r e n " - E x t r a - u i t g a v e van h e t t i j d s c h r i f t " H e t L a n d v a n B e v e r e n " - 1 9 8 2 R. P i j p e r s : " G e s c h i e d k u n d i g e S c h e t s e n u i t B e v e r e n -Waas " - 1 9 11 deal I = 3 2 4 b l z ; d e e l I I = 361 b l z .

F. D e P o t t e r e n J . B r o e c k a e r t : " G e s c h i e d e n i s v a n d e Gemeenten d e r Provincie Oost-Vlaanderen " 3de reeks: arrondissement S t . N i k l a a s : B a z e l , B e l s e l e , B e v e r e n , B u r c h t , Daknam, D o e l - 1 8 7 7 met 1 9 8 b l z . o v e r B e v e r e n - 164

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 164

Het k o e t s h u i s ( n u r e s t a u r a n t s ) ( z i e boven ) Het k a s t e e l C o r t e w a l l e o p e e n g r a v u r e v o o r S a n d e r u s

(

zie onder

â&#x20AC;&#x201D;1 6 5 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 165

A. S i r e t : " H e t L a n d v a n Waas " - 1 8 7 0 " A n n a l e n v a n d e O u d h e i d k u n d i g e K r i n g v a n h e t L a n d v a n Waas " 1875 t o t h e d e n G. W i l l e m s : " Wa n d e l e n d o o r B e v e r e n Waas " - I - B i j z o n d e r e U i t g a v e van d e H e e m k u n d i g e K r i n g " H e t L a n d v a n B e v e r e n " m a a r t 1 9 7 3 " H e t Land van Beveren, Beveren i n d e Geschiedenis, e n z . " - d o o r f o t o k o p i e s s a m e n g e s t e l d e mappen, h a n d e l e n d o v e r B e v e r e n , i n de O p e n b a r e B i b l i o t e e k , S t a t i e s t r a a t B e v e r e n , o n d e r n r . 9 3 8 8 Dokumentatiemappen, v e r z a m e l i n g k r a n t e n k n i p s e l s , e n z . G e m e e n t e l i j k e B i b l i o t e e k Beveren G. D e B e e r : " B e v e r e n -Waas i n O u d e P r e n t k a a r t e n " U i t g a v e Z a l t b o m m e l A.M. V a n O u t r y v e : " I n g o e d G e z e l s c h a p " 1 9 7 1 W. S m e t : " K i j k o p h e t Wa a s l a n d " 1 9 7 7 K r u i s e n L e e u w i n Wa a s l a n d " - U i t g a v e G e w e s t e l i j k K u l t u r e e l b l a d v o o r d e D a v i d s f o n d s e r s v a n h e t Wa a s l a n d - J r g . 8 - 1 9 6 0 H e r f s t n u m m e r - Beveren-Waasnummer " O n z e Gemeente " - I n f o r m a t i e b l a d v a n B e v e r e n , d i v e r s e a f l e v e r i n g e n P. T h u y s b a e r t : " H e t L a n d v a n Waas " 1 9 1 3 Z . E . H . D e k e n R i c h a r d Weemaes: " D e S i n t - M a r t i n u s k e r k t e B e v e r e n " 1 9 7 5 R. V a n d e n A b e e l e - B e l l o n : " D e S i n t - M a r t i n u s k e r k t e B e v e r e n -Waas " i n : To e r i s m e i n O o s t - V l a a n d e r e n , t w e e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t v a n de T o e r i s t i s c h e F e d e r a t i e - j r g . 1 9 7 3 - n r . 2 b l z . 1 6 " We l k e i l a n d h e e t t e Canelaus " - gedenkboek uitgegeven t e r gelegenheid van d e v i e r i n g v a n 8 0 0 j a a r k e r k e n p a r o c h i e g e m e e n s c h a p t e K a l l o - 11 7 9 - 1 9 7 9 - b l z . 3 3 " H e t H o f T e r S a k s e n " i n " To e r i s m e i n O o s t - V l a a n d e r e n " t w e e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t v a n d e To e r i s t i s c h e F e d e r a t i e Sanerus: " Ve r h e e r l y k t Vlaandre." 1735 - d e e l I I - boek I V - b l z . 105 J r. F. . . L . V a n d e r B o g a e r d e : " H e t d i s t r i k t S t . - N i k o l a a s , v o o r h e e n L a n d van Wa e s ; P r o v i n c i e O o s t - V l a a n d e r e n , b e s c h o u w d m e t b e t r e k k i n g t o t deszelfs n a t u u r - s t a a t - en geschiedkundige; gevolgd door eerre b i j z o n d e r e b e s c h r i j v i n g v a n e l k e s t a d , d o r p o f g e m e e n t e i n h e t z e l f d e g e l e g e n " - 1 8 2 5 - d e e l I I I - - b l z . 1 7 3 0 ; 11 4 - 1 2 7 , e n z .

P r o f . D r . A . D e G r o o d t e n a r c h i t e k t F. D e G r o o d t : " D e o u d e Hoeven i n h e t L a n d v a n Waas " - 1 9 5 5 - 2 1 5 b l z .

E. P o u m o n : " C h â t e a u x d e F l a n d r e 1 9 5 7 - b l z . 6 0 + p l a n c h e V I de C a n t i l l o n : " Ve r m a k e l y k h e e d e n v a n B r a b a n t e n d e s z e l f s o n d e r h o o r i g e Landen " - 1 7 7 0 - d e e l I I I - b l z . 1 0 2 C. B e a u n e : " A n n u a i r e d e s C h â t e a u x d e B e l g i s u e " é d i t i o n 1 8 9 9 - b l z . 1 7 B. P e l e m a n : " K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n " - d e e l I - b l z . 2 0 ; d e e l I I I blz. 20 - 166

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 166

Wa p e n s c h i l d Fam, v a n B r o u c h o v e n d e n B e r g e y c k

â&#x20AC;&#x201D;1 6 7 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 167

J . V a n O v e r s t r a e t e n : " VA B - G i d s d o o r V l a a n d e r e n " - 1 9 6 6 - b l z . 9 5 L. D e S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Wo o r d e n b o e k d e r B e l g i s c h e Gemeeenten " 1 9 3 9 - d e e l I - b l z . 1 2 4 H. t o o l s : " A n t o o n T r i e s t - V i j f d e b i s s c h o p v a n B r u g g e - Z e v e n d e bisschop v a n Gent " - Beveren 1577 - Gent 1657 - 1977 Katalogus van d e t e n t o o n s t e l l i n g " Herdenking b i s s c h o p Antoon T r i e s t Beveren 1 3 - 2 7 m a a r t 1 9 7 7 Prof. M . J a n s s e n s : " M g r. A n t o o n T r i e s t , Beveren 1577 - Gent 1657 " i n " H e t Land van Beveren " J r g . X I I - 1969 - n r . 1 D r. R M a t t h i j s ; " I c o n o g r a f i e v a n b i s s c h o p T r i e s t m e t b i o g r a f i s c h e aantekeningen " - 1939 Baron I s i d o r e S t e i n d ' A l t e n s t e i n : " A n n u a i r e d e l a N o b l e s s e d e B e l gique " - 1858 - b l z . 2 3 7 , e n z .

Baron d e Ryckman d e B e t z : " A r m o r i a l G é n é r a l d e l a N o b l e s s e B e l g e " 1941 - b l z . 9 4 Baron d e T r o o s t e m b e r g h : " R é c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s d e N o b l e s se d e s F a m i l l e s B e l g e s " - 1 9 1 3 - To m e I - b l z . 8 7 - 9 3 , e n z .

Baron d e Ryckman d e B e t z & V i c o m t e d e J o n g h e d ' A r d o y e : " R é c u e i l d e Ta b l e a u x d e Q u a r t i e r s d e N o b l e s s e d e s F a m i l l e s B e l g e s 1 9 1 4 1948 " - 1 9 4 8 - b l z . 5 2 - 5 8 , e n z . e . v. a .

- 168

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 168

kuierend in oude papieren S T R A AT VA N D A L I S M E ANTWERPSCHE REGIONALE GASBEDELING INTERCOMMUNALE MAATSCHAPPIJ A . R , G . I . M , M a a t s c h a p p e l i j k e z e t e l : GEMEENTEHUIS MORTSEL E x p l o i t a t i e z e t e l : M e i r 5 8 ANTWERPEN Antwerpen d e n 2 2 M a a r t 1946

Heeren B u r g e m e e s t e r e n S c h e penen d e r Gemeente E k e r e n Mijnheeren, Wij z i j n z o o v r i j h i e r b i j u w aandacht t e v e s t i g e n o p d e b e s c h a d i g i n g e n die r e g e l m a t i g aan de i n s t e l l i n g e n d e r openbare Ve r l i c h t i n g - voornamel i j k r u i t e n e n g l o e i k o u s j e s - i n v e r s c h i l l e n d e gemeenten t o e g e b r a c h t worden. W i j v e r m o e d e n d a t m e e s t a l d e d a d e r s o n d e r d e j e u g d t e z o e k e n z i j n en dat h e t u i t s l u i t e n d gevallen van baldadigheid b e t r e f t .

Aangezien d e onderhoudskosten v a n d e i n s t e l l i n g e n d e r Openbare V e r l i c h t i n g d o o r d e g e m e e n t e n b e t a a l d w o r d e n , e n d a a r h e t n i e t a a n t e nemen i s dat, v o o r a l i n d e h u i d i g e omstandigheden, h e t zeldzaam m a t e r i a a l d a t langzamerhand k a n a a n g e s c h a f t w o r d e n om d e h e r u i t r u s t i n g v a n e e n d i e n s t van o p e n b a a r n u t t e v e r z e k e r e n , m e t o p z e t z o u v e r n i e l d w o r d e n , z i j n w i j e r v a n o v e r t u i g d d a t U u w medewerking w e l z u l t w i l l e n v e r l e e n e n a a n deze t o e s t a n d e n e e n e i n d e t e b r e n g e n , h e t z i j d o o r e e n s t r e n g e r p o l i t i e t o e z i c h t , h e t z i j d o o r een moreelen i n v l o e d o p de jeugd u i t t e oefenen door b e m i d d e l i n g d e r s c h o l e n .

Aanvaardt, M i j n h e e r e n , d e b e t u i g i n g onzer gevoelens v a n hoogachting, A.R.G.I.M. —1 6 9 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 169

MINISTERIE VAN OPENBARE WERKEN BRUGGEN EN WEGEN D i r e c t i e Antwerpen Nervièrstraat 18 Antwerpen 1 j u n i 1947 M i j n h e e r d e B u r g e m e e s t e r, I n d e l o o p v a n d e z e Z o m e r z a l h e t B e s t u u r v a n B r u g g e n e n Wegen o v e r g a a n tot h e t vernieuwen en v o l l e d i g e n van de verkeersseinen op de g r o t e wegen d e r P r o v i n c i e .

B i j h e r h a l i n g moesten w i j i n h e t v e r l e d e n v a s t s t e l l e n d a t nieuwe s e i n e n weinige dagen na hun o p s t e l l i n g beschadigd waren e n zo goed a l s o n bruikbaar gemaakt: d e i n glanzende k l e u r e n geverfde s e i n p l a t e n b l i j k e n een z e k e r e s t r a a t j e u g d b i j z o n d e r a a n t e t r e k k e n d i e b e z w i j k t v o o r d e v e r l e i d i n g o p d i e mooie d o e l s c h i j v e n h e t b e w i j s t e l e v e r e n van-haar behendigheid i n h e t steenwerpen.

Nieuwsoortige s e i n e n d i e v o o r v e l e n nog n i e t gekend z i j n z u l l e n hun v e r s c h i j n i n g d o e n o p v e r s c h i l l e n d e wegen d e r P r o v i n c i e : k o r t e v o o r h e t verkeer g e v a a r l i j k e wegbochten z u l l e n n a m e l i j k worden afgebakend met b e t o n p a l e n d i e , t e n e i n d e z e z i c h t b a a r t e m a k e n i n de l i c h t e n d e r a u t o s , met h e t o o g o p h u n d o e l m a t i g h e i d b i j n a c h t , m e t l i c h t w e e r k a a t s e n d e g l a zen ( c a t a p h o t e n ) z i j n v o o r z i e n . H e t v a l t e r g t e v r e z e n d a t o o k d e z e geheimzinnige " z e e r k o s t e l i j k e s p i e g e l t j e s n i e t aan de n i e u w s g i e r i g heid e n helaas o o k n i e t aan de v e r n i e l i n g s z u c h t v a n de jeugd z u l l e n ontsnappen.

Dergelijke euveldaden z i j n van een dubbel standpunt t e n zeerste t e betreuren: o p k o r t e t i j d gaan hoge u i t g a v e n v e r l o r e n , e n , w a t meer i s , het i s i n d i e voorwaarden v r i j w e l onmogelijk een s e i n i n r i c h t i n g i n stand t e houden d i e v o o r h e t w e g v e r k e e r v a n overwegend b e l a n g i s e n bestemd d e g r o o t s t e d i e n s t e n t e b e w i j z e n t e n o p z i c h t e v a n d e b e v e i l i ging v a n d e weggebruiker i n h e t algemeen.

Het u i t o e f e n e n v a n e e n d o e l m a t i g t o e z i c h t v a n a a r d d e g e w r a a k t e w a n d a den t e g e n t e g a a n i s v r i j w e l o n d e n k b a a r.

We menen d a t a l l e e n h e t i n s t e l l e n v a n e e n a c t i e o m d e j e u g d , d i e v e r maak s c h e p t i n h e t v e r n i e l e n d e r s e i n e n , h e t v e r k e e r d e t e d o e n i n z i e n van h a a r o n g e o o r l o o f d e h a n d e l w i j z e t o t e n i g r e s u l t a a t l e i d e n k a n .

We v e r h o l e n o n s n i e t d a t h e t v e r h o o p t e r e s u l t a a t n i e t g e m a k k e l i j k i s t e b e r e i k e n m a a r d a t m a g g e e n r e d e n z i j n om i n a c t i e f t e b l i j v e n .

- 170

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 170

Door m i j n d i e n s t z a l o p d e n i e u w g e p l a a t s t e s e i n e n d e a a n m a n i n g w o r d e n aangebracht waarvan e n k e l e exemplaren h i e r b i j g a a n : d e opvoedende i n vloed d i e daarvan verwacht wordt behoort h o o f d z a k e l i j k t o t h e t gebied van d e s c h o o l e n o n g e t w i j f e l d i s d e m e e s t k o s t b a r e m e d e w e r k i n g w e l k e wij kunnen betrachten d i e van de begrijpende onderwijzer welke met g e p a s t e m i d d e l e n h e t v e r s t a n d e n gemoed v a n d e j e u g d d i e h e m i s t o e v e r trouwd i n d e goede z i n k a n bewerken.

I k b e n z o v r i j U t e v e r z o e k e n , M i j n h e e r d e B u r g e m e e s t e r, b e r o e p t e w i l l e n doen o p d e o n d e r w i j z e r s Uwer gemeente o p d a t z e o n s , i n h e t a l gemeen b e l a n g , h e l p e n i n o n z e a c t i e d o o r h u n l e e r l i n g e n t e w i j z e n o p de b e t e k e n i s e n h e t b e l a n g d e r v e r k e e r s s e i n e n e n h e n a a n t e z e t t e n zich van de beschadiging d i e r k o s t e l i j k e e n kostbare voorwerpen t e onthouden.

Laat o n s n i e t wanhopen d a t e e n v o l g e h o u d e n a c t i e d e r e s u l t a t e n m o e t o p l e v e r e n w a a r i n men z i c h k a n v e r h e u g e n i n v e l e l a n d e n o v e r o n z e grenzen a l w a a r d e j e u g d d e gewenste e e r b e i d w e e t t e b e t o n e n v o o r v e r keersseinen e v e n a l s v o o r a l l e i n r i c h t i n g e n v a n algemeen b e l a n g .

I k b e n e r v a n o v e r t u i g d , M i j n h e e r d e B u r g e m e e s t e r, d a t i k n i e t n u t t e loos z a l h e b b e n b e r o e p gedaan o p uwe medewerking e n o p d i e v a n u w onderwijzerskorps e n b i e d U, met m i j n besten dank op voorhand, d e uitdrukking m i j n e r gevoelens van hoogachting.

De H o o f d i n g e n i e u r - D i r e c t e u r C. DEBAEDTS Bovenstaand a f s c h r i f t gezonden a a n d e H e r e n S c h o o l h o o f d e n , v o o r kennisgeving e n u i t v o e r i n g .

Ekeren, d e n 2 4 j u n i 1947

Bij Bevel: De Secretaris d.d. get. B e l l e n s De B u r g e m e e s t e r, T AERTSSENS

-- 1 7 1 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 171

Gemeente EKEREN Provincie ANTWERPEN

Dienst :..;;ese e t t i r ;tte t No1 4 à 5 / : e , . û . e t .

EKEREN, de43.4.u.

Telefoon 388.97

ebe

.-an d e h e e r s c h o o l b e s t u u r d e r e l y m a n s

Er w e r d o n s m e e d e g e d e e l d d a t e r r e e d s z w a r e o n g e l u k k e n g e b e u r d z i j n door h e t g e b r u i k v a n " c a t a p u l t e n " d o o r d e k i n d e r e n .

Zo w e r d b i j e e n p e r s o o n i n h e t o o g g e s c h o t e n e n d a t o o g w a s v o o r d i e persoon o n h e r r o e p e l i j k v e r l o r e n .

I k v e r z o e k U d e k i n d e r e n Uwer s c h o o l t e v e r b i e d e n c a t a p u l t e n t e g e b r u i k e n e n e r z e k e r n i e t mede t e s c h i e t e n d D e o u d e r s k u n n e n v e r a n t w o o r d e l i j k g e s t e l d worden v o o r d e o n g e v a l l e n d o o r hunne k i n d e r e n v e r oorzaakt.

I k z a l t e n a n d e r e e e n p l a k s c h r i f t i n d e gemeente doen ophangen, t e n e i n d e d e gemeenschap v a n d i t g e v a a r i n t e l i c h t e n

- 172

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 172

GEMEENTEBESTUUR VAN EKEREN

Secretariaat

Ekeren, 1 9 - 2 - 1 9 5 1

n r. 3 4 0 / 5 1 . B 0 M „

Aan d e h e e r S c h o o l b e s t u u r d e r t e EKEREN - HOOGBOOM.

M i j n h e e r d e S c h o o l b e s t u u r d e r, Meermaals w e r d e r v a s t g e s t e l d d a t d o o r s c h o o l k i n d e r e n j o n g e b o o m p j e s , welke d o o r o n s b e s t u u r e n o p o n z e k o s t e n l a n g s d e o p e n b a r e wegenis werden g e p l a a t s t v o o r v e r s i e r i n g e n v e r f r a a i i n g - o n z e r G e m e e n t e , moedwillig werden v e r n i e t i g d , Wij v e r z o e k e n U d e aandacht d e r S c h o o l k i n d e r e n o p deze v e r n i e l z u c h t te v e s t i g e n , e n hun h e t s l e c h t e v a n deze h a n d e l w i j z e t e doen u i t schijnen.

Deze b o o m p j e s s t a a n o n d e r d e h o e d e v a n h e t p u b l i e k e n o o k d e s c h o o l k i n d e r e n zouden h i e r o p d i e n e n gewezen, d a t z i j d e z e boompjes moeten beschermen i n p l a a t s v a n z e t e v e r n i e l e n , Daar h e t h i e r g a a t o v e r d e k w e s t i e v a n g o e d e o p v o e d i n g , d r i n g e n w i j e r b i j U o p a a n , d e a a n d a c h t v a n A L d e l e e r l i n g e n Uwer s c h o o l h i e r o p t e w i l l e n vestigen, e n de nadruk t e leggen op h e t f e i t d a t deze v e r n i e l zucht moet ophouden, w a n t d a t h i e r u i t s t r e n g e s t r a f f e n t e g e n d e b e schuldigden z u l l e n v o o r t v l o e i e n .

W i j r e k e n e n e r o p , d a t U h i e r v o o r a l l e s z u l t i n h e t w e r k s t e l l e n om

aan deze kwade l u i m e n p a a l e n p e r k t e s t e l l e n .

Hij Bevels �rstexis •

Paul A r r e n ( met dank aan de gemeenteschool " De Platanen " v o o r de t o e g e s p e e l d e d o k u m e n t a t i e w a a r u i t n o g m a a l s b l i j k t dat e r n i e t s nieuws i s onder de zon ! ) - 173 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 173

activiteiten

In een k l e i n stationneke, 's morgens i n

h e t zonneke . . . ,

Zondag, 2 1 a u g u s t u s , 8 u u r ' s M o r g e n s !

Zowat 9 0 H o b o n i a f a n a t e n v e r z a m e l e n a a n h e t s t a t i o n v a n B e r c h e m .

Raymond d e e l t , e e n v o o r z i t t e r w a a r d i g , d e t r e i n t i k e t t e n e n d e t o e g a n g s b e w i j z e n v o o r h e t d o m e i n t e B o k r i j k u i t . We l e z e n k w a r t o v e r a c h t o p de s t a t i o n s k l o k a l s d e " s n e l t r e i n " n a a r B o k r i j k k o m t a a n g e r e d e n .

•Even l a t e r z i t t e n w e m e t z ' n a l l e n o p d e v o o r o n s g e r e s e r v e e r d e p l a a t sen a c h t e r a a n i n d e t r e i n . H i e r e n d a a r b e g i n t e r r e e d s i e m a n d e e n broodje o f een boterham t e n u t t i g e n Vo o r v e l e n b l e e k opstaan v ó ó r zeven u u r o p e e n z o n d a g e e n b i j z o n d e r g r o t e i n s p a n n i n g t e z i j n g e weest; o f z i j z a t e n d a a r m e t s l a p e r i g e o g e n , o f geeuwden d a t d e s t u k ken e r a f v l o g e n , o f w a r e n n o g n u c h t e r e n h a d d e n d u s d r i n g e n d b e h o e f te a a n e e n s t e v i g o n t b i j t E é n v a n d e k o m p a r t i m e n t e n w e r d z e l f s omget o v e r d t o t e e n w a r e r e s t a u r a t i e w a g e n . G u y, v a n a l l e m a r k t e n t h u i s , vooral d i e van"de s t a d " , haalde zonder b l i k k e n o f blozen een h e l e kaasschotel, kaasplank i n k l u u s , e e n s t e l v e r s e broodjes, knappende beschuitjes e n bijpassende d r a n k j e s t e v o o r s c h i j n . A l s d e s s e r t mocht eenieder bovendien meegenieten van f r i s g r o e n e pruimen. D e f l e s w i j n d i e mee t e n t o n e l e w a s v e r s c h e n e n w e r d v o o r d e t e r u g r e i s g e s p a a r d .

Ondertussen was d e t r e i n i n d e gekende s t i j l v a n " d e p r o c e s s i e v a n Echternach " r e e d s h e t Limburgse t e r r i t o r i u m binnengereden.

We k r e g e n b e s l i s t w a a r v o o r o n s g e l d ; m e t d e r e g e l m a a t v a n d e k l o k keerden w i j o p o n z e s t a p p e n t e r u g , w a t v o o r d e volwassenen n o g a l e e n s —1 7 4 —

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 174

- 175 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 175

a a n l e i d i n g g a f om d e k l e i n s t e n t e v e r t e l l e n " d a t h e t t o c h p r e t t i g was g e w e e s t , m a a r d a t w e t e r u g n a a r h u i s r e d e n ! " Vo o r u i t o f a c h t e r u i t , f e i t i s d a t we omstreeks t i e n u u r a a n d e p o o r ten v a n h e t P r o v i n c i a a l Domein v a n B o k r i j k s t o n d e n e n e r z e l f s d e eerste g a s t e n waren. D e d o o r d e bestuursgroep v a n Hobonia g e r e s e r v e e r de g i d s e n s t o n d e n o n s r e e d s o p t e w a c h t e n . E l k e g i d s k r e e g z o w a t d e r t i g mensen o n d e r z i j n hoede e n t r o k daarmee h e t openluchtmuseum i n .

Onder h u n d e s k u n d i g e l e i d i n g w e r d e n w e h e e l w a t w i j z e r , k e n n e r s w e l l i c h t een b e e t j e , o m t r e n t h e t f o l k l o r i s t i s c h erfgoed van onze v o o r ouders u i t d e v e r s c h i l l e n d e s t r e k e n v a n o n s Vlaamse l a n d . Z e k e r i s d a t voor e l k e aanwezige h e t s t e d e l i j k g e d e e l t e een g r o t e i n d r u k n a l i e t e n d a t d e b i e r k e l d e r z e e r i n d e s m a a k v i e l ! Te g e n h e t m i d d a g u u r l i e p d e geleide wandeling op z i j n einde en e l k e g i d s werd a l s herinnering aan het Hobonia-gezelschap een, ondertussen z e e r bekende, Hoboniapenning overhandigd.

I n St.Gummarus, e e n oude a f s p a n n i n g , kwam h e t ganse g e z e l s c h a p w e e r samen e n w e r d d e i n w e n d i g e mens t e r u g g e g e v e n w a t h i j t i j d e n s d e v o o r b i j e wandeling v e r b r u i k t had. E n b i j e e n g l a s e c h t b r u i n b i e r smaakt dat v e e l b e t e r d a n t h u i s . D e " L u s t i g e Boterblomkens " u i t H e c h t e l b o den o n d e r t u s s e n e e n w a a r a p e r i t i e f c o n c e r t a a n . D i t L i m b u r g s e k i n d e r koor o o g s t t e h e e l w a t b i j v a l m e t z i j n f i j n g e v a r i e e r d e n f r i s g e b r a c h t repertorium.

Na d e m i d d a g k o n e e n i e d e r z o w a t z i j n e i g e n g a n g e n g a a n , a f s p r a a k om 18 u u r o p h e t p e r r o n v a n h e t s t a t i o n t e B o k r i j k .

G r o e p s g e w i j s z a g men d a n o o k i e d e r e e n v a n o n d e r d e l o m m e r r i j k e b o m e n van S i n t - G u m m a r u s v e r d w i j n e n om n o g w a t k u l t u u r t e g a a n o p d o e n i n d e zo t a l r i j k e b o e r d e r i j t j e s , w e r k p l a a t s e n , m o l e n s , s c h u r e n d i e d e e l u i t maken v a n h e t t o c h w e l u n i e k e B o k r i j k .

Later i n d e namiddag t r o k k e n v e l e n n a a r d e " s p e e l t u i n " w a a r d e k i n deren z i c h e e n s e c h t konden u i t l e v e n . A n d e r e n z o c h t e n e e n g e s c h i k t p l a a t s j e o m w a t f r i s g e r s t e n n a t t o t z i c h t e k u n n e n nemen e n e e n g e z e l l i g b a b b e l t j e t e s l a a n . Z o was d a a r e e n zekere " E s t a m i n e t De D o l p h i n " dat e e n v r i j u i t g e l a t e n e n opgetogen gezelschap o n d e r z i j n g a s t e n mocht r e k e n e n . E n j e w e e t h o e d a t g a a t v a n d i e e e r s t e t r a p p i s t k o m t een t w e e d e E e n h e l e s c h a t . a a n V l a a m s e v o l k s l i e d j e s , We e n s e d r i n k en D u i t s e H e i m a t l i e d e r e n w e r d e n t e n g e h o r e g e b r a c h t a a n e e n i e d e r d i e het n i e t z o j u i s t nam met d e c o r r e c t e t o o n a a r d e n d e o r i g i n e l e v e r s i e van v o o r n o e m d e m e l o d i e ĂŤ n . D e g r o e p s f o t o v a n h e t h e l e k o o r w e r d , z i j h e t n a h e e l w a t g e s l e u r v a n l e g e b i e r b a k k e n , v a n u i t d e h o o g t e genomen door e e n a l e v e n e n t o u s i a s t e s t a m i n e t b e z o e k e r u i t h e t B r u s s e l s e .

En n a d a t d e h u i f k a r r e e d s v i j f m a a l g e p a s s e e r d w a s e n h e t l i e d j e : - 176

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 176

21-US-873 Etk RCI-E7M bORRLJK

1-44 440034821

Iian EN TERM EEN CRO EXCURSIE : EEN MOOIE [}HG �

H. T. 3 3 504•: x x x240F

- 177 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 177

" R i j m a a r a n ossewagen " s t i l a a n t o p h i t a l l u r e s b e g o n t e k r i j g e n , was h e t d e h o o g s t e t i j d g e w o r d e n om t e r u g t e g a a n s t a p p e n o . . . w a n t een t r e i n l a a t n o o i t o p z i c h w a c h t e n .

Hoe d i c h t e r w e b i j h e t s t a t i o n kwamen d e s t e t a l r i j k e r w e r d t e r u g h e t hele Hoboniagezelschap.

Eens o p d e t r e i n w e r d d e r e e d s e e r d e r v e r m e l d e w i j n f l e s , d o o r h e t reeds f l i n k i n d e w i n d z i j n d e D o l p h i n g e z e l s c h a p , z o n d e r d r a l e n s o l d a a t gemaakt. E n n a a r v e r l u i d v a n h e e l w a t m e d e r e i z i g e r s h e e f t e e n i e d e r mogen m e e g e n i e t e n v a n h e t r e e d s g e r e p e t e e r d e l i e d e r e n r e p e r t o r i u m .

B i j h e t a f s c h e i d i n B e r c h e m - s t a t i o n was i e d e r e e n h e t e r o v e r e e n s : " D a t moeten we n o g eens d o e n ! " Harry De S i t t e r

- 178

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 178

" E E N MOOIE DAG " T E B O K R I J K

Ondanka d e vakantiepen,Lode had Hobonia h e t toch aangedugd om een uit4tap t e plannen Haan het zeen gekende o pentuehtmua eum t e bo htz i j k.

En wat we n o o i t hadden durven hopen gebeurde: e ' t achreven z i c h 97 pennonen Ln vaan deze Leevt,Lj(ze, gene-,de u i t s t a p .

Op voonhavcd was dook de Hobonia-o4,6iciëten b u t i 4 t d a t een d u i t u i t de haat, de -Ln4panw,Lngen van de deeenemetus zou vvzL.Lehten. Ook d a t we ditmaal a.2ee pen400neijke venvaenm,Lddeeen zouden aehtetzea.ten aan h e t atation Antwvtpen - Cevitttaat en de tneLn nemen ( tatetc wend, omwille van de ruànene parkeermagetijkheden, Benehem - atat-í.on gekozen ) .

Hoe (zomen we nu aan zoveel t.Lketten ?

Omoven voorbehouden plaatoen t e beachikken, raadde de atafLovt6che6 van Kapetten ona aan, dienden we een onmweien -Ln t e vutten voor een gnaepsti,ket naah. Bokt ijk, e n .&idu geschiedde.

Op 9 auguatua wondt d i t 4onmuL.Lek i n Antwe'tpen - Centttae b.Lnnengebnacht. Pas twee dagen Later mogen de t-Lketten wanden ct gehaagd aan het winket " ExeWts.Le4 " !

Grote venwondetz,Lng: onze .Lvz4pannLng om met de t r e i n t e k i j d e n wordt beeoond met een gnoepat'(zet d a t peut deelnemen b i j n a 150 F duurden dis dan de prat ja van de alom bekendgemaakte zometcu,ít4tap " Een mooie dag t e Bohtz,Ljk " .

ALhoeweL men ' 3 vn,Ljdaga i n KapeeLen-atatLon beweent d a t en ooft ' a z a terdaga -Ln Antweutpen - Centtzaae gewenkt wordt, s t a a n we daar voor een geaLoten winket " Exaau3-Le4 " . Dan maan tetcuggekeend op dinsdag 16 auguatua waan de w-.raketbed-Lende ows de volgende eenvoudige u- teeg ven4scha4te: " Voors een bezoek aan h e t Openeuehtmuaewn d i e n t een t i k e t ' t e n mooie dag t e Bokn.Ljk ' gevraagd t e wonden, zonu.et weet de bed-Lende n i e t d a t het domein gaat bezocht wonden " . Neen, w i j gaan met 97 meezoen voors de Loe wat tneA.ntje r i j d e n - gewoon t o t Bohtz,Ljk en terug ! En d a t b e wuate t-Lket " een mooie dag t e Bofvz.Ljk " d i e n t aan een gewoon winket b-.nnenLanda e d i e n s t t e wonden genomen. Waarom we dan aan d a t s pec Uaee winket " E tcuns.Lea " gewone t.Lketten tineg en bLee{y dan een naads ee !

Voon de negeeing van de {-LnanaL?ie kant wenden we naah de dienut " Betw.íote Zaken " verwezen. Na enkele teeePontjeo wondt dacvt eindet i j k een 4onmwe-Len -.ngevutd vaan de tetcugbeta Lng van a t e t é dune etiketten. E n d a t bedrag zou men dan tetcugii torsten op onze banfvicekening .

De " goede t-L(zetten " moesten eveneens v o l l e d i g betaaed wouden, zondeut

dat het een van het ander mocht wonden a4getnokken - ONBEGRIJPELIJK !

En wondt ons dan aangeraden om de t.Lketten op de zondag van h e t v e n t t e ( - 179 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 179

z e 4 t e nemen i n Berchem -ta.t.í..on. Voon ct,22e zefzetchetid in4onmenen we aezeMde dag i n Benchem g h e t mogelijk o m op zandagmongen 97 tifzet/en t e nemen naak Bo fvc,í..j(z. " J a natu.untij Fz i/s d a t mogelijk, madtc waanom neemt ge geen gnoeot,í..fzet ?, vnaagt de winlzetbed,iende. - " Neen bedankt, dadn weten we reeds a t t e v a n ! " Op zondagmorgen -vs de v o o r z i t t e n dan een uun op voonhand i n Bekchem 3tation en vnaagt en de 97 t i f z e t t e n voor " Een mooie dag " . Gnate h-í.ecvz,í,teí,t ondeti de bedienden maan a t 4poedig -í3 een vniendet,í.jlze man toch bezig om met twee handen en twee machine's d e ttc.eiwtí.lz.etten t e dnufzhen.

De Hobonianen d i e z i c h n i e t venont)schutd,í.gden wanen voan een maat op t i j d om hun tí.fze,tten i n owtvange t e nemen. Op h e t petuc.on hoonden we doon de tu,Ld4pne(zen4 venk.ondigen d a t h e t Zaa,tste. t/ceivistet v o l l e d i g geke4enveend wa4 voon Hobon,i_a. D a t had oves medelid, Je6 Leynen;. voon mefzadtc gebnacht en daan danken we hem vaon. H e t wcLs h e t évi,í.ge po3i.tieve punt i n d i e hete t/c.einguchieden,í3 !

ZORGEN VERMIJDEN - TREINTJE MIJDEN 1

Raymond R o e l a n d s

Bericht N� 4 2 1 9 7 8 Avis N^ 4 2 0128 E 1 9 7 8

' TRAIN N°E

3

d

eY

u

Voorbehouden-Réservé plaatsen i n places e n

van de

.iJEereye :

i

klasse ela.Qse

tot à

NAAM VA N D E GROEP : e g o

NOM D U GROUPE

re

e

r

•s

deeee

- 180 -

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 180

Nog e n k e l e a k t i e f o t o ` s v a n w a n d e l i n g e n i n Oud -

â&#x20AC;&#x201D;1 8 1 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 181

A n t w e r p e n o n d e r d e l e i d i n g v a n Mw. M i a Ve r d o n c k

â&#x20AC;&#x201D;1 8 2 â&#x20AC;&#x201D;

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 182

V A N

O N Z E

L E D E N

Het g e z i n H i l d e e n B e r t i l v a n d e r L e e s t - S w i e r s , V i t s e r o e l s t r a a t 1 2 , 1 7 4 0 Te r n a t , w e r d o p 30 j u l i 1983 vergroot door de geboorte van een zoon: JORIS. Het g e z i n M a r t i n e e n Herman T h i j s - K a n o r a , K o e r s pleindreef 71, 2080 Kapellen, werd op 31 augustus 1983 vergroot door de geboorte van een twee l i n g : K AT R I E N e n TOM. VAN H A R T E GELUKGEWENST !

NIEUWE L E D E N :

nr.245: nr.246: nr.247: nr.248: nr.249: nr.250: nr.251: nr.252:

n r . 2 4 0 : V A N L O O N - H A E S T, B e a t r i j s l a a n 2 Bus 1 8 , 2 0 5 0 A n t w e r p e n n r . 2 4 1 : J . P. M E E U S , F u c h s i a l a a n 9 , H o o g b o o m n r . 2 4 2 : L . V A N ALSENOY', L e e u w v a n V l a a n d e renlaan 5 8 , Hoogboom n r . 2 4 3 : W . V A N B O G A E R T, H o o g b o o m s t e e n w e g 129, H o o g b o o m n r . 2 4 4 : M . VA N WINKEL, P o e l d r e e f 6 2 , H o o g b o o : ' t S E R V R A N C K X - VA N B A R E L , L a n g e B r e m s t r a a t 1 1 4 Bus 3 - 2 0 6 0 M e r k s e m M w. J . VA N BAREL, T w e e n e t e n s t r a a t 2 0 - B u s 6 2060 M e r k s e m L.JOOSEN, W i p p e n b e r g s t r a a t 1 6 , 2 1 7 0 Wuustwezel L O E F -FRANKEN, B e r n a r d d e V a d d e r l a a n 1 6 / 5 , H o o g b o o m VA N D E N B U S C H - I C K X , K a p e l s e s t e e n w e g 4 1 5 , 2 0 7 0 E k e r e n P. W U Y T S , L a n g e E l z e n s t r a a t 1 4 0 , 2 0 0 0 A n t w e r p e n M w. H.WUYTS-LUYTS, F e r d . V e r b i s t s t r a a t 2 1 , 2 0 3 0 Antwerpen P . EYMAEL, J . V a n R i l l a e r l a a n 4 3 , 2 1 0 0 D e u r n e

H A R T E L I J K WELKOM !

- 183

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 183

GINGEN VA N O N S H E E N : E U L A L I A I S A B E L L A VLOEBERGHS, w e d u w e v a n d e heer Theophile Schepers ( z u s t e r van E.H. VLOEBERGHS, r u s t e n d p a s t o o r v a n H o o g b o o m Hobonialid ) ° TERHAGEN 0 4 - 1 2 - 1 9 0 4 - + K A P E L L E N 1 3 - 0 7 - 1 9 8 2 E.H.KARÉL BLOCKX,.Hoogleraar a a n d e K . U . L . ( b r o e r v a n AUGUST BLOCKX - H o b o n i a l i d ) ° RETIE 14-02-1925 + LEUVEN 1 1 - 0 2 - 1 9 8 3 ADRI V A N GOOL ( k l e i n z o o n v a n A D R I A A N e n J O S E P H I N E VA N GOOL - H o b o n i a l e d e n ) oANTWERPEN 2 9 - 0 5 - 1 9 7 8 + B R A S S C H A AT 1 3 - 0 3 - 1 9 8 3 F I K JURGENS, e c h t g e n o o t v a n m e v r o u w L i e s b e t h B i n o i r ( H o bonialid n r. 21, l i d vanaf h e t ontstaan van onze Heemkring o BORGERHOUT 0 9 - 0 2 - 1 9 0 6 + EDEGEM 1 5 - 0 4 - 1 9 8 3 STEFAAN P A U L G H Y S E L I N C K , e c h t g e n o o t v a n m e v r o u w M a r i a D e Vriendt ( Hobonialid n r. 211 ) o NAZARETH 1 3 - 0 2 - 1 9 4 . 7 + EKEREN 0 2 - 0 6 - 1 9 8 3 MARIA T H I J S , w e d u w e v a n d e h e e r A r m a n d V e r g e y l e v a n R AY M O N D V E R G E Y L E - H o b o n i a l i d • ANTWERPEN 3 0 - 1 1 - 1 9 0 1 + EDEGEM 0 6 - 0 7 - 1 9 8 3

( moeder

LOUIS NAULAERS, e c h t g e n o o t v a n m e v r o u w L o u i s a M u t s a e r s ( v a d e r v a n ALBERT NAULAERS - H o b o n i a l i d ) o BORGERHOUT 2 6 - 0 9 - 1 9 0 8 + ANTWERPEN 1 8 - 0 7 - 1 9 8 3 FRANS N O E L S , e c h t g e n o o t v a n m e v r o u w A l i c e L e n s ( v a d e r v a n LOUIS NOELS - H o b o n i a l i d ) o ANTWERPEN 1 3 - 0 4 - 1 9 0 3 + BORGERHOUT 1 7 - 0 9 - 1 9 8 3 INNIGE DEELNEMING !

Deze r u b r i e k s t o e t t e n d i e n s t e v a n a l o n z e l e d e n . U i t e r a a r d kunnen we e n k e l d i e b e r i c h t e n opnemen d i e o n s werden o v e r gemaakt.

- 184

-

Hobonia - 12de jaargang - nr. 3 - juli 1983 - p. 184

Druk : V A N DEN BOGAERD T y p o - Offset Ertbrandstraat 266 K a p e l l e n T e l . : 6 6 4 22 13