Hobonia 1985-3 A4 by Heemkring Hoghescote

H0B0N IA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G B O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r P. ARREN Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

Driemaandelijks t i j d s c h r i f t 4

JAARGANG â&#x20AC;&#x201D; 1985 JULI - AUGUSTUS - SEPTEMBER

Te k e n i n g : A n d r ĂŠ M a r i ĂŤ n

Kapelsestraat r i c h t i n g Putte INHOUD : De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 3 )

R. Va n H a e l s t

b l z . 121

Snuffelend i n h e t v e r l e d e n v a n Hoogboom: Openbare verkoop v a n eigendom 4-5-1899

P. A r r e n

b l z . 132

Veel g e b r u i k t e woorden i n p a r o c h i e r e g i s t e r s

b l z . 142

Kastelen i n Vlaanderen: Marga i n Diegem

P. A r r e n

b l z . 145

Snuffelend i n h e t v e r l e d e n v a n Hoogboom: Communicanten 1880 - 1887

Kerkarchief

b l z . 154

A c t i v i t e i t e n : bezoek aan h e t k a s t e e l van Gaasbeek

H. A r r e n -De Vos

b l z . 169

K u r s i e f j e : De f a n f a r e n o d i g t u i t . . . . voor een bezoek aan k a s t e e l M a r n i x

P. A r r e n

b l z . 173 b l z . 178

Pareltjes u i t de pers

- 121 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 121

De Lijkwade van Turijn Deel 3

VAN MANDYLION T O T SINDON Het nieuws v a n d e o n t d e k k i n g v a n d e Mandylion i n de Kappa- p o o r t , b i j d e heropbouw van d e v e s t i n g e n van Edessa, n a de o v e r s t r o m i n g s ramp w a a r b i j meer d a n 30.000 i n w o n e r s v e r d r o n k e n , w e k t e o n m i d d e l l i j k een o n b e s c h r i j f e l i j k e g e e s t d r i f t b i j d e p l a a t s e l i j k e b e v o l k i n g . Ondanks a l hun e l l e n d e , w e r d d e r e l i e k i n t r i o m f n a a r d e k a t e d r a a l gevoerd e n d a a r openbaar v e r e e r d . Duizenden g e l o v i g e n en n i e u w s g i e r i g e n kwamen v a n h e i n d e e n v e r d e l e g e n d a r i s c h e " Ve r e Icone" aanbidden. Zonder e n i g b e w i j s werd aangenomen d a t men h i e r t e doen had met het " p o r t r e t v a n Edessa", d a t i n h e t j a a r 3 4 n . C . d o o r d e l e e r l i n g Addai o f Thaddeus, d i e d e e l u i t m a a k t e v a n d e " g r o e p v a n z e v e n t i g " (Lucas 1 0 ; 1 ) , u i t P a l e s t i n a n a a r h e t h o f v a n Abgar V, t o p a r c h v a n Edessa, g e b r a c h t was. De b e l a n g s t e l l i n g was z o g r o o t d a t men b i j z o n d e r e maatregelen moest t r e f f e n om d e " p e l g r i m s " o n d e r k o n t r o l e t e houden ! Het doek werd " z o h e i l i g v e r k l a a r d d a t h e t a l l e e n o p bepaalde d a gen kon t e n t o o n g e s t e l d w o r d e n " . H e t Mandylion werd i n een z i l v e r e n s c h r i j n opgeborgen e n w e k e l i j k s openbaar t e r v e r e r i n g e n a a n b i d ding u i t g e s t a l d . Het t e r u g v i n d e n v a n h e t Mandylion p a s t e v o l l e d i g i n h e t k a d e r v a n de legende b e t r e f f e n d e d e a p o c r i e f e ( o p onbetrouwbare b i j b e l s e - 122 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 122

bronnen steunende) b r i e f w i s s e l i n g t u s s e n Abgar e n K r i s t u s . Deze legendarische b r i e f w i s s e l i n g werd l a t e r nog v e r s c h i l l e n d e malen door eerbiedwaardige g e s c h i e d s c h r i j v e r s aangehaald. I n d e " Va t i c a a n s e B i b l i o t e e k " b e r u s t een l a t i j n s e Codex, w a a r i n vermeld w o r d t d a t K r i s t u s b r i e v e n s c h r e e f a a n Abgar V, h e e r s e r over Edessa i n d e j a r e n 3 0 n . C . H i e r i n s t a a t " I k zend U d i t doek, waarop n a a s t d e a f b e e l d i n g v a n m i j n a a n g e z i c h t , o o k m i j n ganse lichaam op g o d d e l i j k e w i j z e i s a f g e b e e l d . . . . " ( V a t i c . L i b . Codex 5696 - f o l . 3 5 ) . De Engelse monnik O r d e r i c u s V i t a l i s s c h r e e f i n z i j n " K e r k e l i j k e Geschiedenis" ( b e g i n X I I d e eeuw) eveneens o v e r d i t " p o r t r e t " . B i j hem l u i d t h e t v e r h a a l a l s v o l g t : I n d e t i j d d a t Abgar a l s t o p a r c h o v e r Edessa h e e r s t e , z o n d Heer J e z u s h e m e e n u i t e r s t k o s t b a a r d o e k waarmede H i j z i c h het zweet van Z i j n g e l a a t had afgedroogd en waarop Z i j n trekken o p mirakuleuze w i j z e waren afgebeeld. E l k e e n d i e er naar keek zag h e t p o r t r e t en ook de g r o o t t e van h e t lichaam des Heren

W a a r s c h i j n l i j k werden deze t e k s t e n geschreven n a d a t d e " M a n d y l i o n " u i t h a a r " t e t r a p l i d o n " - v o r m t o t o p h a a r v o l l e g r o o t t e ontvouwd was geworden. I n d e t i j d v a n Abgar e n z i j n o p v o l g e r s i s e r n o o i t sprake v a n een " s i n d o n " ( l i j k w a d e ) maar s t e e d s v a n een " v e r e icone" ( w a r e a f b e e l d i n g ) waarop a l l e e n h e t g e l a a t v a n K r i s t u s t e onderkennen v i e l . Op p r a k t i s c h a l l e gekende a f b e e l d i n g e n u i t d i e t i j d s t a a t h e t g e l a a t a f g e b e e l d a c h t e r een s o o r t t r a l i e w e r k . W a a r s c h i j n l i j k z i j n d i t d e (gouden ? ) d r a d e n waarmee d e i n t e t r a p l i d o n gevouwen l i j k wade i n een k a d e r g e v a t was. Z o o n t s t o n d dan h e t " g e l a a t v a n Edessa". D i t o r i g i n e e l was zonder t w i j f e l d e i n s p i r a t i e b r o n v o o r v e l e kunstenaars u i t d e e e r s t e eeuwen v a n onze t i j d r e k e n i n g . *

De faam van d e Mandylion d r o n g d o o r t o t i n d e v e r s t e hoeken v a n de toenmalige beschaving. U i t a l l e h o e k e n v a n d e "beschaafde w e r e l d " kwamen t a l l o z e p e l g r i m s n a a r Edessa. Z o o o k k e i z e r J u s t i n i anus. Deze kwam zozeer o n d e r d e i n d r u k van d e m y s t i e k v a n de r e l i k w i e , d a t h i j o p d r a c h t g a f , e e n nieuwe k e r k t e bouwen, t o e g e w i j d -123-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 123

Christus-hoofd uit de i Ide eeuwse "Bijbel van Stavelot". Vertoont de typische weergave van "het gelaat van Edessa" in vooraanzicht,

De "steen der zalving" in de H. Grafkerk te Jerusalem. Hierop zouden de "vrouwen" het lichaam van Christus volgens de Joodse tradities met aloĂŠ en myrrhe gezalfd hebben...

Het Katherinaklooster aan de voet van de Berg Sinai foto R, Alardot

- 124 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 124

aan d e e r e d i e n s t v a n d e Mandylion. Z o k r e e g Edessa h a a r w e r e l d b e roemde " Ay a Sophia" ( w a t n i e t b e t e k e n t , z o a l s men o p h e t e e r s t e g e z i c h t z o u v e r o n d e r s t e l l e n " S o p h i a K e r k " , maar w e l " K e r k d e r Wijsheid" ) . De w i j d s e k a t e d r a a l werd z o r i j k e l i j k v e r s i e r d , d a t b i j n a a l l e kronieken e r m e l d i n g v a n maakten. Z o a l s o o k v a n d e r e u s a c h t i g e processies doorheen de s t r a t e n van Edessa e n d e t a l r i j k e openbare aanbiddingen. De g r o o t s t e n d e r a a r d e kwamen t o e n n a a r Edessa, om er d e Mandylion t e bewonderen. E n e r grepen v e l e wonderen p l a a t s ! Vele machthebbers wensten een " A r c h e i r o p o i e t o s " ( n i e t d o o r mensenhanden gemaakte) v e r s i e v a n d e Mandylion mee n a a r hun h a a r s t e d e t e nemen, omdat z e hoopten z o t e g e n i e t e n v a n h e t " p a l l a d i u m " (bescherming), d a t i n v r o e g e r e t i j d e n z o d i k w i j l s Edessa gered had v a n z i j n v i j a n d e n . Een " a r c h e i r o p o i e t o s - k o p i e " kwam t o t s t a n d d o o r een m i n o f meer g e l i j k e n d e a f b e e l d i n g ( m e e s t a l i n d e vorm van een i k o o n ) i n a a n r a king t e brengen met d e o r i g i n e l e M a n d y l i o n . Een g e b r u i k waar men zeer r u i m mee omsprong. De o u d s t e d e r g e l i j k e k o p i e b e v i n d t z i c h n u i n h e t beroemde S t . Catherinaklooster i n de S i n a ĂŻ - w o e s t i j n (Egypte). De beroemdste a r c h e i r o p o i e t o s - i k o o n i s w e l d e " A r c h e r o p i t a " i n de V I d e eeuw d o o r d e p a u s e l i j k e g e z a n t u i t C o n s t a n t i n o p e l n a a r Rome g e b r a c h t . Ve r m i t s deze g e z a n t l a t e r paus G r e g o r i u s d e G r o t e werd, was h e t geen wonder d a t deze i k o o n een e r e p l a a t s k r e e g i n Rome. N u nog k a n men z e i n d e k a p e l " Sancta Sanctorium " bewonderen. Ta l r i j k e r e l i g i e u z e gebruiksvoorwerpen, a l s e p i t a p h o i a ( b a a r k l e deren), u m b e l l a ' s ( b a l d a k i j n e n ) , a m p u l l a e ( p e l g r i m s f l e s j e s ) e n d e r g e l i j k e v e r t o n e n v e l e v e r s i e s v a n d e Mandylion. Antonius v a n Piacenza vermeldde een " M a n d y l i o n a r c h e i r o p e i e t o s " i n d e s t a d Memphis ( E g y p t e ) . U i t d e " i k o n o g r a f i e " b l i j k t d u i d e l i j k de i n v l o e d v a n d e o n t d e k k i n g van d e Mandylion op d e beeldende k u n s t v a n d e V I d e eeuw. To t dan t o e werd K r i s t u s s t e e d s a f g e b e e l d a l s een schone j o n g e l i n g , m e t een z a c h t e b l i k e n een sereen g e l a a t . - 125 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 125

Na. h e t opduiken v a n d e Mandylion b l i j k t d e v e r s i e o p h e t g e l a a t van K r i s t u s p l o t s s t e r k g e w i j z i g d . P r a k t i s c h a l l e i k o n e n , gemaakt na h e t j a a r 5 2 3 , t o n e n , e e n g e l a a t i n v o o r a a n z i c h t , waarop d e s p o ren v a n l i j d e n e n marteldood d u i d e l i j k aan h e t l i c h t komen. Merkwaardigerwijze w o r d t K r i s t u s s t e e d s met OPEN ogen a f g e b e e l d , t e r w i j l men t o c h mocht v e r o n d e r s t e l l e n d a t men d e ogen v a n een afgestorvene v o l g e n s d e t r a d i t i e met een g e l d s t u k o f p o t s c h e r f had d i c h t g e l e g e d . B i j n a tweeduizend j a a r l a t e r z o u men d i t e i g e n a a r d i g e f e i t kunnen v e r k l a r e n , d a n k aan d e o n t w i k k e l i n g v a n d e f o t o g r a f i e ! E e r s t t o e n l e e r d e d e mens w a t een " n e g a t i e f " was. E e n b e g r i p , onbekend aan kunstenaars v a n d i e t i j d . Z i j s c h i l d e r d e n o p hun i c o n e n datgene wat z e zagen. I n d e l i t e r a t u u r o v e r d e Mandylion w o r d t v e e l v u l d i g gewag gemaakt over d e wazige weergave v a n d e g e l a a t s t r e k k e n e n d e lichaamsvormen. De k l e u r w o r d t beschreven a l s i v o o r , d e k l e u r t o o n d e r a f d r u k k e n gaat v a n s e p i a t o t b r u i n ( w i j zouden zeggen r o e s t b r u i n ) . De sporen van d e m a r t e l i n g e n e n d e kruiswonden z i j n " o n t o o n b a a r " . Wa a r s c h i j n l i j k daarom v e r t o n e n d e meeste a f b e e l d i n g e n v o l g e n s d e " l i j k w a d e van Edessa" w e i n i g o f geen a f d r u k k e n v a n wonden o f b l o e d s p o r e n . Een f l a g r a n t e t e g e n s t e l l i n g met d e a f d r u k k e n o p d e l i j k w a d e z o a l s deze n u i n T u r i j n bewaard w o r d t . I n 523 veranderde p l o t s d e v i s i e d e r i c o o n s c h i l d e r s : z e s c h i l d e r den p l o t s n a a r e e n z e l f d e model, d a t men n u nog " h e t g e l a a t v a n Edessa" noemt: e e n l a n g w e r p i g g e l a a t , m e t t y p i s c h j o o d s e t r e k k e n , zwarte b a a r d e n l a n g e h a r e n . Volgens s p e c i a l i s t e n g e t u i g e n d e p r a c h t i g e f r e s k o ' s v a n d e beroemde doopkapel v a n Ravenna v o o r d e h e r o n t d e k k i n g v a n d e Mandylion. Rond 5 2 0 werden d a a r m u u r s c h i l d e r i n g e n aangebracht. De h o o f d f i guren z i j n nog g e s c h i l d e r d v o l g e n s d e t r a d i t i e : J e z u s a l s een Griekse A p o l l o . Ve r s c h i l l e n d e n e v e n f i g u r e n v e r t o n e n d u i d e l i j k d e i n v l o e d v a n h e t " g e l a a t v a n Edessa". A l l e s i s m i s s c h i e n t e v e r k l a r e n d o o r a a n t e nemen d a t h e t h i e r gewoon om de v e r v a n g i n g v a n een z i e k e o f g e storven kunstenaar g a a t .

- 126 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 126

De openbare v e r e r i n g v a n d e l i j k w a d e , i n h e t " t e t r a p l i d o n " - v o r m en vermeld a l s d e " M a n d y l i o n " , b r a c h t v e l e mensen n a a r Edessa. Volgens d e legende gebeurden b i j d e v e r e r i n g v a n d e l i j k w a d e t a l l o ze m i r a k e l e n e n andere wondere t e k e n e n . I n 544 v i e l e n d e Perzen b i n n e n . K o n i n g Chosoes N i r h i v a n belegerde Edessa. Z i j n l e g e r was o v e r m a c h t i g , h e t l o t v a n d e belegerden l e e k b e s l i s t . Maar i n z i j n " K e r k g e s c h i e d e n i s " v e r t e l t h i s t o r i k u s E v a g a r i u s hoe d e inwoners v a n Edessa d e h u l p afsmeekten v a n de Mandyl i o n . E n w e r k e l i j k : d e a a n v a l l e n van d e Perzen werden wonderbaar afgeslagen. K o n i n g Chosoes t r o k z i c h om o n v e r k l a a r b a r e redenen terug. Vele s t e d e n wensten n u o o k een d e r g e l i j k e " t a l i s m a n " b i n n e n hun muren, e n men begon t a l r i j k e k o p i e e n van d e Mandylion t e maken. Vele daarvan kwam l a t e r i n West-Europa t e r e c h t . I n 1848 werd een " l i j k w a d e van Compiegne" v e r n i e l d . T i j d e n s d e Franse R e v o l u t i e verdween de " l i j k w a d e v a n Besançon". Men h e e f t een g e t u i g e n i s o v e r deze " k o r t e l i j k w a d e " . B i s s c h o p A r n u l f d e Périgueux z a g d e r g e l i j k e v e r s i e v a n de l i j k w a d e t i j d e n s een r e i s i n Jerusalem. H i j n o t e e r de d a t z e " e e n l e n g t e had v a n c i r c a 2 , 5 m e t e r " . Ti j d e n s d e V l l d e eeuw vermeldden meerdere p e l g r i m s , d i e h e t H . Land bezochten, h e t Mandylion ( o f een k o p i e ) . Z o beschreven St. B r a u l i o n , b i s s c h o p v a n Saragossa e n S t . J a n v a n Damascus d e v e r e r i n g v a n een '?Mandylion' i n Jerusalem. I n Edessa z e l f werden meerdere "namaak-lijkwaden" v e r e e r d . De Roomse K e r k was n i e t e r g opgezet met d e v e r e r i n g v a n d e r g e l i j k e r e l i e k e n . Va n a f d e V l d e eeuw werden immers p r a k t i s c h o v e r a l t e r wereld r e l i e k e n i n verband met l e v e n e n dood v a n Jezus K r i s t u s vereerd. V e e l méér dan e r o o i t i n w e r k e l i j k h e i d konden z i j n . I n dien t o e n a l l e k r u i s s p l i n t e r s e c h t geweest z i j n , d a n was Golgotha veel t e k l e i n geweest. H e t z e l f d e g e l d t v o o r h e t a a n t a l n a g e l s , doornen e n s c h r i j n e n met h e i l i g b l o e d ( z o a l s men e r i n d e H . B l o e d kapel i n Brugge een b e w a a r t ) . Wie n u d e Provence ( F r a n k r i j k ) b e z o e k t , k a n i n d e k a t e d r a a l v a n Carpentras h e t wonderbare "M o rs d e c h e v a l " ( p a a r d e n -mondstuk) b e wonderen. Vo l g e n s d e legende werd d i t mondstuk gesmeed u i t een o f twee n a g e l ( s ) g e b r u i k t om K r i s t u s aan h e t k r u i s t e n a g e l e n . De d r i e n a g e l s d e r k r u i s i g i n g werden d e s t i j d s u i t K o n s t a n t i n o p e l - 127 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 127

naar Rome overgebracht d o o r H e l e n e , d e m o e d e r v a n k e i z e r Constant i j n . Deze n a g e l s bezaten m i r a k u l e u z e k r a c h t e n , v o o r a l t e g e n g e e s t e s z i e k t e n . T i j d e n s d e o v e r t o c h t v a n d e A d r i a t i s c h e Zee s t a k e r een geweldige s t o r m o p . V e l e schepen l e d e n s c h i p b r e u k , maar H e l e ne k o n d e s t o r m bedaren, d o o r e e n k r u i s n a g e l i n zee t e werpen. P l o t s luwde d e s t o r m ! T o t a l l e r v e r b a z i n g z o n k de n a g e l n i e t i n de d i e p t e . H i j w o r d t n u nog bewaard i n d e K a t e d r a a l v a n T r i e r (Duitsland). V e i l i g t h u i s , l i e t d e moeder v a n k e i z e r C o n s t a n t i j n u i t d e n a g e l s een paardenmondstuk smeden v o o r h a a r z o o n . Deze zou h e t g e b i t l a t e r t e n geschenke hebben gegeven aan S t . S i e g f r i e d , d i e t o e n i n de Provence h e t H . E v a n g e l i e p r e d i k t e . H e t mondstuk werd l a t e r nog vermeld i n d e g e s c h r i f t e n v a n S t . Ambrosius, a a r t s b i s s c h o p van M i l a a n ( V I d e eeuw). De v e r e r i n g v a n d e r g e l i j k e r e l i e k e n was i n d e Provence z e e r g e b r u i k e l i j k , z o a l s gebleken i s u i t v e r s c h i l l e n d e vondsten i n t u m u l i ( g r a f h e u v e l s ) . I n Cabasse vond men v e l e g r a v e n , w a a r i n n a g e l s omheen d e doden g e s p r e i d l a g e n . Om b i j C a r p e n t r a s n i e t t e n a c h t e r t e b l i j v e n , b e w a a r t men i n Draguignan (Provence) e e n S t . C l o u (H. N a g e l ) . D i t z o u een n a g e l z i j n , w e l k e b i j d e k r u i s i g i n g krom geslagen werd, z o d a t h i j e i g e n l i j k n i e t g e b r u i k t werd om K r i s t u s t e k r u i s i g e n . Maar t o c h werden v e e l b o v e n n a t u u r l i j k e g e b e u r t e n i s sen aan deze gebogen n a g e l toegeschreven. Ter v e r d u i d e l i j k i n g weze vermeld d a t men i n d e beroemde Pharoskapel ( C o n s t a n t i n o p e l ) , t o t i n d e X I I d e eeuw, e e n v o l l e d i g e r e e k s gereedschappen: h a m e r, n a g e l s , l a n s e n d e r g e l i j k e bewaarde, w a a r van men met z e k e r h e i d staande h i e l d d a t z e a u t e n t i e k e gereedschappen d e r b e u l e n waren, d i e K r i s t u s g e m a r t e l d e n g e k r u i s i g d h a d den ! Om d e r e e k s Provenรงaalse legenden a f t e s l u i t e n , moge nog vermeld dat men d a a r g e l o o f t d a t d e k r u i s i g i n g p l a a t s greep v l a k boven het g r a f v a n Adam. De v o e t v a n h e t k r u i s z o u z e l f s g e r u s t hebben op d e s c h e d e l v a n onze e e r s t e v o o r v a d e r ! Daarom noemde men d e p l a a t s Golgotha ( s c h e d e l p l a a t s ) . Recentere bronnen zeggen d a t d e naam Golgotha ( s c h e d e l p l a a t s ) g e g e ven werd o m w i l l e v a n h e t u i t z i c h t v a n d e h e u v e l waarop d e k r u i s i gingen werden u i t g e v o e r d : h o l t e n i n d e rotswand doen v a n v e r r e denken aan d e o o g - e n mondholten v a n een s c h e d e l . - 128 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 128

Met d e j a r e n verminderde d e k r i s t e n v e r v o l g i n g , e n d e Roomse g o d s d i e n s t nam meer e n meer u i t b r e i d i n g . G e l e i d e l i j k werd Rome h e t centrum van h e t Kristendom. D a t werd n i e t o v e r a l i n h e t n a b i j e Oosten i n dank aanvaard. N i e t A l l e K r i s t e n e n erkenden h e t gezag van d e paus v a n Rome. We l d r a kwamen d e e e r s t e afscheidsbewegingen op gang. R e e d s i n 431, w e r d t i j d e n s h e t C o n c i l i e v a n Efese d e "leer van Nestorius" veroordeeld. Eenzelfde l o t was o p h e t C o n c i l i e v a n Chalcedon ( 4 5 1 ) a a n h e t "monofysisme" v o l g e n s E u t i c h e s beschoren. De t o o n d e r d e b a t t e n l i e p h i e r u i t d e hand e n d e Eerwaarde Kerkvaders s c h o l d e n e l k a a r duchtig d e h u i d v o l . Vo o r p a t r i a r c h B a r a d a i v a n A n t i o c h i e was d e maat v o l : h i j s t i c h t t e z i j n e i g e n West- S y r i s c h e K e r k . Ook Jerusalem, A l e x a n d r i ĂŤ e n C o n s t a n t i n o p e l vormden een " p a t r i a r c h a a t " . Va n eenheid t u s s e n d e westerse e n o o s t e r s e k e r k e n was geen sprake meer. Ook de B y z a n t i j n s e k e r k keerde z i c h a f v a n Rome, a l werd e e n open b r e u k vermeden. Het v o o r b e e l d v a n p a t r i a r c h B a r a d a i l o k t e v l u g n a v o l g e r s . Z o o n t stonden d e K o p t i s c h e e n Armeense Kerken. Deze k e r k e n weigerden r e s o l u u t d e B y z a n t i j n s e r i t u s t e v o l g e n . Een l a a t g e v o l g v a n deze houding waren d e b e r u c h t e volkerenmoorden i n T u r k i j e , i n d e e e r ste j a r e n van onze " v e r l i c h t e " XXste eeuw. Men s c h a t d a t e r t o e n c i r c a 700.000 doden v i e l e n . Andere voorname k e r k e n d i e t o e n o n t s t o n d e n waren d e M a r o n i e t i s c h e (naam d i e n u r e g e l m a t i g i n h e t nieuws o v e r Libanon voorkomt) e n Ethiopische s t r e k k i n g , v o l g e n s d e A l e x a n d r i j n s e r i t u s . Deze k e r k e n h i e l d e n d e oude g e b r u i k e n i n s t a n d , e n weigerden van het gebruik van de l a n d s t a a l i n d e e r e d i e n s t a f t e z i e n . Z o g e b r u i k t e n d e E t h i o p i ĂŤ r s h u n oeroude t a a l , h e t G ' e z , n o g s t e e d s a l s l i t u r g i s c h e v o e r t a a l . Z e o n d e r h i e l d e n omzeggens geen b e t r e k k i n g e n meer met d e Byzantijnse k e r k . Midden a l d i e verwarde o n d e r l i n g e verhoudingen t u s s e n d e k r i s t e l i j ke k e r k e n , b l e e f d e e r e d i e n s t v a n d e " Ve r a I c o n e " o f d e " M a n d y l i o n " steeds i n d e g u n s t v a n d e g e l o v i g e n . I n 570 z a g een bedevaarder Anton d e P l a i s a n c e hoe i n Jerusalem een " s u a i r e d e f r o n t " ( a f d r u k den h e t g e l a a t o p zweetdoek) v e r e e r d w e r d . .,. De opkomst v a n d e I s l a m e n d e o n d e r l i n g e v e r d e e l d h e i d d e r k r i s t e - 129 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 129

nen waren e r d e oorzaak v a n d a t d e Armeense k e r k , w a a r h e t k r i s tendom a l s s t a a t s g o d s d i e n s t erkend was, i n m o e i l i j k h e d e n g e r a a k t e . Wrede v e r v o l g i n g e n v i e l e n d e k r i s t e n e n t e n d e e l , z o d a t d e o p r u k k e n de moslims w e i n i g weerstand ondervonden t o e n z e hun h e i l i g e o o r l o g tegen d e " o n g e l o v i g e k r i s t e n honden" o n t k e t e n d e n . I n 639 stonden de moslims v o o r d e p o o r t e n v a n Edessa. De i n w o n e r s v a n d e s t a d maakten z i c h n i e t a l t e v e e l z o r g e n o v e r hun p r e c a i r e t o e s t a n d . Z e vertrouwden o p h e t p a l l a d i u m van h e t Mandylion ! M a a r d e I s l a m i e t e n toonden w e i n i g o f geen r e s p e k t voor t r a d i t i e s . Z e s t o o r d e n z i c h n i e t aan d e u i t d a g e n d e houding der k r i s t e n e n , e n s l o e g e n h e t b e l e g r o n d d e s t a d v o l g e n s d e r e g e l s van d e k u n s t . Geen mens k o n nog i n o f u i t Edessa. Spoedig b e k l o e gen d e i n w o n e r s z i c h hun l a k s h e i d : d e w e i n i g g e v u l d e v o o r r a a d k e l ders waren v l u g l e d i g , e n hongersnood s m o o r d e d e g e e s t d r i f t d r a in de kiem. Het l o t v a n d e s t a d l e e k b e s l i s t . Z e l f s a l werd d e Mandylion i n processie r o n d d e w a l l e n gedragen. Goede r a a d was d u u r, maar met een l e g e maag k a n men n i e t v e c h t e n , en Edessa moest z i c h overgeven. H e t was o f d e " M a n d y l i o n " t i j d e l i j k van d e aardbodem verdween. W a a r s c h i j n l i j k werd z e bewaard i n h e t k l o o s t e r v a n Samosata. D e moslims bespaarden d e t r a d i t i o n e l e 3 dagen p l u n d e r i n g ! E e n m i r a k e l ! De v e r e r i n g v a n d e Mandylion b l e e f nog e e n t i j d l a n g h a a r gang gaan, ook a l verbood d e " f i k h " ( p l i c h t e n l e e r d e r moslims) h e t maken o f vereren van afbeeldingen.

Hoe d a n o o k , h e t werd g e l e i d e l i j k s t i l r o n d d e " Ve r a I c o n e " . De kronieken vermeldden w e i n i g o f n i e t s meer o v e r d e M a n d y l i o n . I n de b e s c h r i j v i n g v a n r e i z i g e r s w o r d t w e l u i t v o e r i g gehandeld over d e schoonheid v a n d e v e l e r i j k e k e r k e n v a n Edessa, maar d e Mandylion w o r d t n i e t vernoemd. Remi V a n H a e l s t Een w o o r d v a n d a n k . Ve e l v a n d e g e g e v e n s o v e r d e l i j k w a d e w e r d e n o n s b e z o r g d d o o r h e t "Centro I n t e r n a t i o n a l e d i S i n d o n o l o g i a " - T u r i j n - I t a l i ĂŤ ) . De I t a l i a a n s e t e k s t e n w e r d e n v o o r o n s v e r t a a l d d o o r d e H e e r e n Mevrouw C a r l o S t o c k e r . H a r t e l i j k d a n k v o o r d e z e s y m p a t i e k e b i j drage !

- 130 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 130

" D E L I J K WA D E VA N T U R I J N " V E R S C H I J N T EERLANG I N B O E K VORM, M E T D E P R A C H T I G E D I A ' S V A N B A R O N VA N D E R S T R A E T E N W A I L L E T A L S I L L U S T R A T I E M A T E R I A A L . D E U I T G A V E WORDT V E R ZORGD D O O R D E N . V . D E V L I J T . A L L E GEWENSTE I N L I C H T I N G E N KUNNEN B E K O M E N WORDEN B I J D E S C H R I J V E R : R E M I V A N H A E L S T KERKSTRAAT N R . 6 6 / 6 8 T E A N T W E R P E N , T E L . N R . 0 3 / 2 3 6 . 5 6 . 2 0

Zilveren schrijn waarin de lijkwade bewaard werd tijdens de vroege middeleeuwen.

Lijkwade tilt het graf van Cha-en-t, er e (Der-elMedina) (1,.400 j. v, C.) ontdekt o r ehiaparelli in 1906, Bewaard in MuseÂ° E z ! o (Turijn),

- 131 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 131

snuffelend in het verleden van hoogboom

STUDIE

- 132 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 132

- 133

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 133

U i t e e n p r o c e s - v e r b a a l v a n e i n d e l i j k e t o e w i j z i n g opgemaakt d o o r Meester Constantinus-Antonius-Lambertus Harrewyn, N o t a r i s t e Eeckeren v e r b l i j v e n d e , o p v i e r M e i a c h t t i e n honderd negen e n n e g e n t i g , dragende d e volgende m e l d i n g v a n r e g i s t r a t i e : G e r e g i s t r e e r d t e Eeckeren den v i j f t i e n d e n Mei 1899. D e e l 170 b l a d 18 r ° 6 . Twee b l a d e n zonder v e r z e n d i n g . Ontvangen: A: Vo o r 1° o p 2° o p 3° o p B: Vo o r

verkoopingsrecht koopen 1 t o t e n met 6 , 9 t o t e n met 15 koopen 7 e n 8 koopen 17 t o t e n met 2 2 , 2 3 t o t e t met 4 0 benoeming v a n scheidsman

Samen t w e e d u i z e n d negen honderd d r i j e n z e s t i g f r a n k e n z e s t i g centiemen. De Ontvanger ( G e t . ) E . De Sonne.

533.50 62.70 2365.-2.40 2963.60

Gemelden a k t i s overgeschreven t e n hypotheekkantore t e Antwerpen den negentienden J u n i a c h t t i e n honderd negen e n n e g e n t i g . D e e l 2572 N ) 5 . B

Dat e r i s toegewezen aan den Weledelen Heer Edouard-Joseph-François de P a u l Baron Osy van Zegwaert, g r o n d e i g e n a a r, Gouverneur d e r p r o v i n c i e Antwerpen, wonende t e Antwerpen. Ten v e r z o e k van : Primo. J u f v r o u w A n g e l i n a Van de Wouwer, r e n t e n i e r s t e r , wonende t e Eeckeren. Secundo. J u f v r o u w I s a b e l l a Jacobs, r e n t e n i e r s t e r , z o n d e r beroep, wonende t e Hoogerheide, gemeente Woensdrecht, ( H o l l a n d ) . Te r t i o . D e Eerwaarde Heer F r a n s S o l , P r i e s t e r , wonende t e L i e r . Onder koopen een t o t e n met z e s , negen t o t e n met v i j f t i e n b i j v e r zameling m i t s de som van d r i j duizend drijhonderd f r a n k s en t w a a l f honderd v i j f e n t a c h t i g v e r d i e r e n , eenen eigendom, bestaande u i t negen p e r c e e l e n h e i d e met daaropstaande mast e n v i e r p e r c e e l e n mastbosch, a l l e n gelegen t e Eeckeren t e r s t r e e k e n " Koude h e i d e , Oude G r a c h t e n Berkensbosch",gekadastreerd W i j k e n B e n D Neg 225, - 134 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 134

226, 2 2 7 , 8 2 , 8 3 , 8 4 , 6 1 7 a e n 617b, samen g r o o t v o l g e n s m e t i n g twaalf hectaren, twee en v e e r t i g aren, v e e r t i e n centiaren. Zoo en g e l i j k deze koopen a f g e b e e l d s t a a n o p eene g r o n d t e e k e n i n g daarvan opgemaakt d o o r d e Heere J a a k Van M a r s e n i l l e , gezworen L a n d meter t e Eeckeren i n d a t o z e s Meert a c h t t i e n h o n d e r d negen e n n e g e n t i g , w e l k e grondteekening i s gevoegd gebleven aan gemelden akt v a n e i n d e l i j k e t o e w i j z i n g . Dat d e v e r k o o p i n g i s geschied o p d e volgende voorwaarden. De onkosten beloopen e l f p e r honderd o p h e t b e l o o p d e r k o o p p r i j s en v e r d i e r e n . Boven z i j n e n k o o p p r i j s z a l den kooper moeten b e t a l e n t i e n f r a n k s par koop v o o r meetloon. De koopers z u l l e n hunne k o o p p r i j z e n met d e v i e r - v i j f d e d e r v e r d i e ren moeten b e t a l e n , b i n n e n de maand i n handen d e r v e r k o o p e r s . Ingenottreding. Gemelde koopen z i j n onverhuurd, d e kooper z a l v a n d e z e l f d e i n g e not e n g e b r u i k komen t e g e n b e t a l i n g z i j n e r koopsom. O

lasten.

A l l e d e openbare l a s t e n z u l l e n d o o r d e k o o p e r s , i e d e r v o o r w a t hen aangaat, moeten gedragen e n b e t a a l d worden t e rekenen van p r i mo J a n u a r i negentienhonderd. De a f l e i d i n g d e r w a t e r s z a l moeten b l i j v e n geschieden o p d e w i j z e als d i t thans bestaat. Voorschreven koopen hebben hunne wegenis, l a n g s d e bestaande wegenissen, h e t a l l e z o a l s d i t a f g e b e e l d s t a a t o p vooraangehaalde grondtekening De wegen z u l l e n moeten gemaakt e n onderhouden worden d o o r diegenen d i e e r g e b r u i k van maken, alsmede d e dammen o v e r g r a c h t e n , beeken en waterloopen. Het a l l e zonder d e m i n s t e tusschenkomst d e r v e r k o o p e r s t e kunnen inroepen. A l l e g e s c h i l l e n , w e l k e hoofdens l i m i e t s c h e i d i n g e n , a f p a l i n g e n , - 135 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 135

grachten e n wegenissen mochten o n t s t a a n , z u l l e n o n w e d e r r o e p e l i j k b e s l i s t worden d o o r den gezworen Landmeter Heer Van M a r s e n i l l e voornoemd, opmaker v a n voorzegde g r o n d t e e k e n i n g , e n een i e d e r z a l z i c h n a z i j n e u i t s p r a a k moeten gedragen, z o n d e r d e m i n s t e t u s s c h e n komst d e r v e r k o o p e r s . A l l e opmetingen welke d e koopers l a t e r zouden e i s c h e n , a l l e k o s t e n h i e r u i t v o o r t s p r u i t e n d e , z u l l e n d o o r d e koopers gedragen e n b e t a a l d worden, d i e d i t zouden e i s c h e n zonder d e m i n s t e t u s s c h e n komst d e r v e r k o o p e r s . Bewijs v a n Eigendom. Voorschreven goederen behooren d e v e r k o o p e r s t o e a l s algemeene erfgenamen, v e r b l e v e n v a n w i j l e n den Eerwaarde Heer P e t r u s - J o a n n e s Josephus R u y s e v e l t s , i n l e v e P r i e s t e r t e Eeckeren, a l d a a r o v e r leden o p e l f J u l i a c h t t i e n honderd a c h t e n n e g e n t i g . Genoemde J u f v r o u w Van d e Wouwer v o o r d e h e l f t , J u f v r o u w Jacobs voor een v i e r d e รก e n d e Eerwaarde h e e r S o l v o o r h e t o v e r i g e v i e r d e 4 f k r a c h t e n s openbaar t e s t a m e n t ontvangen d o o r Meester Harrewyn, N o t a r i s t e Eeckeren i n d a t o d e r t i g J u l i a c h t t i e n h o n derd zeven e n n e g e n t i g , n a behooren g e r e g i s t r e e r d . Van welke i n s t i t u t i e v a n algemeene l e g e t a r i s s e n o f l e g e t a r i s s e n ten algemeenen t i t e l v o o r z o o v e e l n o o d i g d e l e g a a t s a f l e v e r i n g bevolen i s , b i j v o n n i s v e r l e e n d d o o r d e Rechtbank v a n e e r s t e n aanleg, z i t t i n g houdende t e Antwerpen, i n d a t o z e v e n t i e n december a c h t t i e n honderd a c h t e n n e g e n t i g , t e doen b i n n e n d e v i e r e n t w i n t i g u r e n n a d e b e t e k e n i n g v a n gemeld v o n n i s , z o o n i e t d a t v o o r zegd v o n n i s a l s dusdanig z a l g e l d e n . Meergemeld v o n n i s n a behooren beteekend. Genoemde Eerwaarde Heer R u y s e v e l t s had voorschreven onroerend goed v e r k r e g e n u i t d e nalatenschappen z i j n e r o u d e r s , b r o e d e r s , z u s t e r, oomen e n t a n t e n . De koopers z u l l e n z i c h met deze a a n h a l i n g v a n eigendom moeten vergenoegen zonder v e r d e r e eigendomsbewijzen v a n de v e r k o o p e r s t e kunnen v e r g e n . De koopers z u l l e n z i c h moeten vergenoegen met een beredeneerd - 136 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 136

u i t t r e k s e l hunne koopen a f z o n d e r l i j k rakende. Dat voorschreven goederen v e r k o c h t z i j n , v r i j g e s t e l d v a n h e t r e c h t van gespletene e r v e , zoogezegd bestemming des h u i s v a d e r s , v o o r zooveel deze b e p a l i n g n i e t t e g e n s t r i j d i g i s met voormelden a k t van e i n d e l i j k e t o e w i j z i n g .

GIT-0{IL-Î9eze e c , ; 7 � 2 a r è e -/ � i i t " G a �

/ �

& e . t c y e � j vit-v_

e2.v�i�i/' ` � a v z . �•,�/%l��eQee��e�c- � i � N:�/V`,ili/1� L1,�—L ( % t n , /

"p � C . l � L l t i ' V l ) Q � � L-

� r.�c.,��i,•�� e . i , t ca[�f<

�

ï � .

�

/- ( / 2 ex.�C c l . .

v>J lc.Vi2Ç�1�-/•{iV✓ C , i " d f � = t - : 2e C(. G e e�erc e n

U�J.2'ce.e•��.�(9e/c L"x('D,h1f11Lv.-�,/�en"NlOea/c� 7 z e . C ? c y J e -1-z—. G

e i t ��„ L � f L ' c � t c�erc,c 7.2 7 n c,Cc�Y.t•ic i? "��-L i u �C. •

�

•' �

(

�

��

/ l / /` F L^c.G�cEY!-�1.�.�Ze.7J / ( i e�t��tf�.�<<"IC�L!_" i , - . W i -f.),.. L._(/ eLE��G.;�Ce2.e=�!�_ t�Ea. (`ap. � / / / � r. / J � / � � e 2 i / �, � i � C � , t � L %<� (- ° G . t � ( I � P C . C / t c 1 c Z C r ï c Cr)(X ['-tC L^t��ei7ZlLG72c�,

�

Lc ,rt•l (rt iccgoc: __ �

1�: 1 ;,�.I�.zkat.��? ee!'�,

.1 L eG' , - �, 1 ! / é � J LH i t t 6'C,% � [ ' } / e » -;-,ze / ( . 0 ( i ) / A �ri�jcfc c � -ü i " j �i ` , - - - � , (- - - - /- -

/ d' C r �

�Pt�jJ•erl

•

- ^ - - _

--- -

/t�`z�z n z t � � C 1 � l l r / ) c e J � r � 8 7 f 0

��vJ/�r -! I / l l Y l i C�eYLc�,.

J ) c t - l i t î l 2 X 7 . ) : 1 %JtCc"�.) I n c a 7 L - , f l / ��t� rJ ! t l ^ t E � - ^ [ l / / c i � r c � T u i f B z i i t t � ) t � � J t c � / / � � � � r / e � v -

. f J ¢ l l ' •�Yt�T ' l e e r (

d i e

<'<7l�GPr n e n

� � -•e- t / e t � l ' t i c � r . t , [ ' / t l i/

(. -

e r - -

lt.vrt.L

- 137 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 137

Nvet Hypotheek-Bewaring te Antwerpen. Bewijs van doorhaling. De ondergeteekende,HYPOTHEEK-BEWAARDER,verklaart dat de inschrijving genomen den ...uG G,efees. c G , t i Jes,ee

Ten voordeele van 4 4 r e t e e d e /%�yL � ! �� . / �� r ��-:.�.��-.i�sr�.�: é�.ereas...e-ear,..frer.-r�uu...

Ten laste/� van ï..cz�iree��ra7�a-d�r,/ter,er�t.r.:a✓ d..7ytl/zt � •l:GT�lil..�`/ s i e r e s t e r ^ / � � � . l r t L l Y � G s 1 6 6 < - f ' � l � ^ � f � d � t K C L ! - � 1 . � . . t � . � i � 2,TfLGr

Salaris . f r. / , 0 0 "Legel.. r o . 5 o

heden .ki+l.vcrnictig d geworden, ingevolge aktverlleeden voor den Notaris// c r z r l r e f u t e L e op <-!!�`s t , - tAe.-r y e # 1 8 0 o geregistreerd en alhier ingediend / Mits welk gemelde inschrijving - - n i e t meer bestaa, Afgeleverd te Antwerpen op.... eeeeee R... sLe,e-e e 1892, Ontvangen volgens nevcnsstaande berekening.,e~ee .frank vijftig centimen.

Samen . fr.. / . 5 o

;✓

De Bewaarder,

. .

N i t e r dei >EliZ�lf a r � r Z

- 138 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 138

WITTANTIR NR. 8440 De ondergeteekende 1° heer H e n r i c u s Joannes Ceulemans n o t a r i s k l e r k wonende t e W i j n e ghem, handelende a l s gevolmachtigde v a n J u f v r o u w A n g e l i n a van d e Wouwer, r e n t e n i e r s t e r wonende t e Eeckeren. Krachtens volmacht i n b r e v e t v e r l e d e n v o o r meester H a r r e w i j n , n o t a r i s t e Eeckeren i n d a t o v i e r October 1800 a c h t e n n e g e n t i g , w e l ke v o l m a c h t i s gevoegd a a n eenen a k t v a n d e p o t v e r l e d e n v o o r z e l ven n o t a r i s H a r r e w i j n i n d a t o negen J a n u a r i 1800 negen e n negentig. 22- De h e e r Ludovicus S e v e r i n u s S o f f e r s , gemeente s e c r e t a r i s wonende t e Hoogerheide gemeente Woensdrecht ( H o l l a n d ) handelende a l s gevolmachtigde v a n J u f v r o u w I s a b e l l a Jacobs, r e n t e n i e r s t e r , w o nende t e Hoogerheide, gemeente Woensdrecht ( H o l l a n d ) . Krachtens volmacht i n b r e v e t v e r l e d e n v o o r meer genoemde n o t a r i s H a r r e w i j n i n d a t o twee e n t w i n t i g J u l i 1800 a c h t e n n e g e n t i g g e voegd gebleven aan eenen i n v e n t a r i s opgemaakt d o o r genoemden n o t a r i s H a r r e w i j n i n d a t o zeven e n t w i n t i g e n d e r t i g Oogst 1800 a c h t en n e g e n t i g . 3° De h e e r G h i s l e i n van d e P o e l , b i j z o n d e r e n o n t v a n g e r, wonende t e Eeckeren. handelende a l s gevolmachtigde v a n den eerwaarden h e e r F r a n c i s c u s Sol p r i e s t e r wonende t e L i e r . K r a c h t e n s v o l m a c h t i n b r e v e t v e r leden v o o r genoemde notaris H a r r e w i j n i n d a t o negen e n t w i n t i g s e p tember 1800 a c h t e n n e g e n t i g gevoegd aan gemelden a k t v a n d e p o t . Welke voornoemde e n onderteekende Komparanten handelende z o a l s i s gezegd, bekennen ontvangen t e hebben v a n den h e e r Baron Edouard, J o s e p h , F r a n ç o i s d e P a u l Osy v a n Zegwaert, e i g e n a a r e n g o u verneur d e r p r o v i n c i e Antwerpen, wonende t e Antwerpen, d e som van a c h t d u i z e n d v i e r honderd v e e r t i g f r a n k , hier 8 4 4 0 f. i n v o l l e k w i j t i n g e n v o l d o e n i n g v a n den k o o p p r i j s v i e r v i j f d e d e r v e r d i e r e n v a n mastbosschen e n h e i d e uitmakende d e koopen een - 139 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 139

t o t e n met z e s , negen t o t e n met v i j f t i e n aangekocht t e g e n v o o r noemde machtgevers, b l i j k e n s p r o c e s v e r b a a l v a n e i n d e l i j k e t o e w i j z i n g opgemaakt d o o r meergenoemde n o t a r i s H a r r e w i j n i n d a t o v i e r M e i 1800 negen e n n e g e n t i g g e r e g i s t r e e r d . Waarover deze d i e n t v o o r b e w i j s e n k w i t t a n t i e e n m i t s voorzegde b e t a l i n g v e r k l a r e n d e ondergeteekende handelende z o o a l s i s gezegd. de kooper h e e r Baron Osy t e s t e l l e n e n t e subrogeren i n a l d e e i gendomsrechten b e t r e k k e l i j k den d o o r hem aangekochten eigendom voorschreven. Eeckeren v i e r J u n i 1800 n e g e n en n e g e n t i g

ďż˝

-140-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 140

O ' e

�

✓ � e c � �

�e.471.-- a r Y e .

�

� ,

�

r w

G �

�

�o

b w � i r r

Ye e • a . . e

e � ��zn-7�ao a � t = w

e á . . w w o ✓ k

t % v✓�.�i�a 0 C � d � � de v��o✓u a -v✓v �.. o � � r • � �

-lip o � j ,

.r• �o `-i�x.� 6 Z aCe 0�< �!

Z •

/ �

�

. �-

c��'�e

e L � . a . . J,�C',. . _ . . , .

a��.��„� v

9á

J . e . f ) . ✓ z - `7 �o �i�.OG«K.,. � � � 0 4 2 _ O O e . e iJJcl!�l �..r•-va..i� . 4 ryppi a

�

� • - t i y, t

�

c c / / 4 . 1 w. . . - .

r : . Q . , . J . � « - � J �`c�✓a �-.�.x.�.l�.Y-,.,.�Li-. y - a - . - � - í�¢...� a�.h-�-.�.nJ�� r%r� r �

. n o � � �

�..1��i

cY�.n.,_

7û.a ‘;%.

e8oo

7 % � � � ,

J-y�� e „ -.. . �e.Ga,n�..^á��vn-r., � e x . , tih.n r - � e...,.

. �

a . . - . � , - . , . . - J . . . 1 , w. . . . � —

- > - . a . . . . . _ . o � � e . 4.-

:;‘,„, V w , - . . 4 � h / � - � w � v - ' �L1 / t e / z . �S n , „ � e / u � x � y � i � �? f ia-.rK �� _ 8 4 , ` ÿ o N. -,...9e.. - p // 4e ,. 7 - 14- 7 . - � , - o . e . r ^ � - J � .2-Inc-.4_

Z h a . n - - 1i+tL�� _ ,�rJ,. -V�h-.�.:..2.�,�_ - v ' u % � - � * ^ - � - I . � � , . , . � ��. �<//L-.,/,t..,,-

/ 4 „

—

eia. , i ' . . e v i , - . - , . . _ e . . , - . _ � - f e.-.., . - - . , _ , , e -

--1.,..y...„.,_ 9 . Z e - , -7-1-,.e. ti.fo �,-,.�d<

n� ��

� , � - ! � �

. - Y, - . . . . x . 4 E ✓ ;�-`,..c-2,%` G � � . . ✓ J � - s c . r. i ✓ �'

_`�

í�cvi,ti

�

,.,/r,r-Z- ' < c

�

..e oGa�-v�zc2 2Lte.:

i/Foo 4-,

- 141 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 141

VEEL GEBRUIKTE WOORDEN. _. IN PAROCHIEREGISTERS a, a b actum aetatis alias anniversarium census coelebs coemeterium cognatus conditio contraxerunt matrimonium conversus coram coram t e s t i b u s cum de defuncti / defuntus divortatus ex eiusdem eodem d i e emissio et extremis m u n i t i t expositus f r a t e r germanus gemellae gemelli (gemini) hodie hora m a t u t i n a hora v e s p e r t i n a humatus ibidem

van geschied o

of(wel), ook....geheten (ver)jaardag belasting ongehuwd kerkhof bloedverwant beroep het h u w e l i j k aangegaan bekeerd bij t . o . v. getuigen met van overleden gescheiden uit idem, h e t z e l f d e dezelfde dag. pest en van d e l a a t s t e s a k r a m e n t e n voorzien vondeling tweelingbroer tweeling (vrouwelijk) tweeling (mannelijk) vandaag morgenstond avondstond begraven eveneens, a l d a a r - 142 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 142

OVERGENOMEN U I T :

Gens Brabantica

jaargang

X Ã¿

nr. 2

1 9 8 5

A P R

- MEI - JUNI

DRIE MAANDELIJKS T I J D S C H R I F T U I T G E G E V E N D O O R :

Vlaamse Vereniging voor Familiekunde GAUW ANTWERPEN v.z.w.

- 143 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 143

ignotus illegitimus incertas incestum incola (inquilinus) juncti sunt junior legitimus (legitima) l e g i t i m u s p e r subsequens matrimonium (ejus) l o c o matrimonium matrimonium c o n t r a x e r u n t meridies natus ( n a t a ) in necessitate baptisatus nobilis nomine obiit obstetrix arbatus ( o r b a t a ) orbus ( o r b a ) posteri(tas) posthumus, - a postridie pridie senior sepultus, sepulta sio spurius spuria sub trigemini tutor uterque vice vide vulgo

onbekend, v r e e m d onwettig onzeker bloedschande inwoner zijn door het huwelijk ver- _ bonden de j o n g e ( r e ) wettig door l a t e r h u w e l i j k gewettigd in wiens plaats huwelij k sloot het huwelijk middag geboren in nood gedoopt edel i n naam v a n gestorven vroedvrouw wees blind nakomelingen(nakomelingschap) na d e d o o d v a n v a d e r g e b o r e n de v o l g e n d e d a g de v o r i g e d a g de o u d e ( r e ) begraven zo onwettige zoon onwettige dochter onder drieling voogd beiden in plaats van zie in de volksmond - 144 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 144

kastelen in vlaanderen

M A R G A Het k a s t e e l "Marga" - o f d a t w a t e r nog v a n o v e r b l i j f t - kunnen we t e r u g v i n d e n i n Diegem, o p 8 , 5 km van B r u s s e l . Diegem werd, m e t de f u s i e v a n 1977, b i j d e gemeente Machelen gevoegd. Volgens een schepenakte u i t 1269 schonk N i c o l a a s v a n Baasrode 7 bunder weiden t e Diegem aan h e t G r o o t B e g i j n h o f t e B r u s s e l ( " s e p t e m j o r n a l i a i n p r o c h i a de didenghem i n c u l t u r e que d e c i t u r Heida ) Diegem, o f "Didenghem" z o a l s deze oude a k t e vermeldt, kende r e e d s een vroege bewoning, g e t u i g e d e t a l r i j k e bodemvondsten, w . o . e e n G a l l o -Romeins g r a f v e l d met voorwerpen u i t de tweede eeuw n a K r i s t u s . I n d e negende eeuw schonk L o d e w i j k d e Vrome d e t i e n d e n van Diegem aan de a b d i j v a n K o r n e l i m u n s t e r b i j Aken. Z o werd S i n t - C o r n e l i u s , paus e n m a r t e l a a r u i t d e derde eeuw, p a t r o o n v a n Diegem. Op h e t m a r k t p l e i n v a n Diegem s t a a t de beschermde ( s i n d s 2 5 m a a r t 1938) l a a t g o t i s c h e S t . K o r n e l i u s k e r k o f S t . C a t h e r i n a k e r k , u i t c a . 1400. D e s i e r l i j k e b a r o k s p i l v a n d e t o r e n , m e t v i e r g a l e r i j e n , d a t e e r t u i t 1654. De b e v o l k i n g v a n Diegem l e e f d e h o o f d z a k e l i j k v a n de landbouw en - 145 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 145

de o n t g i n n i n g v a n d e zandgroeven. N i e t a l l e e n d e volkswoningen, het k a s t e e l e n d e k e r k v a n Diegem, maar o o k b e l a n g r i j k e bouwwerken i n d e h o o f d s t a d e n i n Nederland werden u i t g e v o e r d i n Diegemse zandsteen. Tussen h e t m a r k t p l e i n e n d e Woluwelaan kunnen we vandaag nog d e o v e r b l i j f s e l e n z i e n v a n h e t v o o r m a l i g k a s t e e l d e r h e r e n van D i e d e ghem, waarvan nog e n k e l h e t poortgebouw u i t d e 15de eeuw en een gedeelte v a n d e r i n g g r a c h t e n v r o e g e r e o m w a l l i n g o v e r b l i j v e n . I n 1265 w o r d t h e t H o f v a n Diegem, i n d i e t i j d w a a r s c h i j n l i j k a l léén een v e r s t e r k t e hoeve, bewoond d o o r G i l b e r t v a n Diedenghem. leenman v a n d e h e e r v a n P e r k e n w a a r s c h i j n l i j k e stamvader v a n h e t geslacht v a n Diedeghem. G i l b e r t w e r d o p g e v o l g d d o o r J a n I v a n Diedeghem, r i d d e r , d i e h u w de met L e l i a De S w a e ff . J a n I v a n Diedeghem v e r g e z e l d e i n augustus 1338 d e Brabantse h e r t o g , J a n I I I , i n één d e r v e l e v e l d s l a g e n t u s sen Engeland e n F r a n k r i j k . Jan I I v a n Diedeghem, z o o n e n o p v o l g e r van Jan I , gehuwd met M a r garetha v a n Waver, w i s t z i c h i n d e s l a g v a n B a s w e i l e r b i j z o n d e r t e onderscheiden d o o r p e r s o o n l i j k h e r t o g W i l l e m van G u l i k d o d e l i j k t e verwonden. Het h u w e l i j k van J a n I I I v a n Diedeghem, z o o n e n o p v o l g e r v a n J a n I I , e n Margaretha v a n Wijnegem was k i n d e r l o o s gebleven z o d a t h e t Hof v a n Diegem o v e r g i n g n a a r Margaretha v a n Diedeghem, z u s t e r e n erfgename van J a n I I I . I n 1384 z o u Margaretha h a a r b e z i t t i n g e n t e Diegem overdragen aan h a a r e c h t g e n o o t J a n v a n B r e c h t , r i d d e r , z o dat d e h e e r l i j k h e i d v a n Diegem n a a r d i t B r u s s e l s g e s l a c h t o v e r ging. Het e c h t p a a r v a n B r e c h t -Van Diedeghem had t w e e zonen: G o d f r i e d e n Jan. D e o u d s t e z o o n , G o d f r i e d v a n B r e c h t , i n h e t h u w e l i j k v e r e n i g d met Hedwiga vanden Wyngaerden, e r f d e d e Diegemse h e e r l i j k h e i d e n droeg z e o p z i j n b e u r t o v e r aan z i j n zoon J a n v a n B r e c h t , d i e een a k t e ondertekende i n 1441. Jan v a n B r e c h t huwde met D i e r i c k e d e Leeuw,. o f T h i e r e t t e De L u u , gezegd v a n M o n t f o r t , e n u i t d i t h u w e l i j k s p r o t e n zeven k i n d e r e n . De o u d s t e zoon, J a n van B r e c h t , s t i e r f z o n d e r nakomelingen, waarop de tweede zoon, J a k o b v a n B r e c h t , d e h e e r l i j k h e i d v a n Diegem b e kwam. - 146 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 146

Jakob v a n B r e c h t , gehuwd met B e a t r i x A b s o l o n s , bekleedde meerdere malen, e v e n a l s z i j n zoon e n k l e i n z o o n , h e t ambt v a n schepen t e Brussel. I n 1474 i s h i j , a l s p a c h t v o o r z i j n Diegemse b e z i t t i n g e n , l e e n h e e r l i j k e d i e n s t v e r s c h u l d i g d met ĂŠĂŠn k r i j g e r t e p a a r d . Jan v a n B r e c h t , Jacobszone, v o l g d e z i j n v a d e r o p a l s h e e r v a n D i e gem. Op 2 3 o k t o b e r 1544 werd h i j t e B r u s s e l d o o r k e i z e r K a r e l V t o t r i d d e r g e s l a g e n . J a n v a n B r e c h t was gehuwd met Barbara Monincx en h e t k a s t e e l v a n Diegem werd i n een a k t e u i t 1536 beschreven als: . . . . e e n woenhuys, o m w a e t e r t m e t e e n d e r valbrugghen e n woninghe des p a c h t e r s , en e e n b o g a e r t d a e r a e n l i g g e n d e , o n trendt 1 d w groot zijnde . . . . "

Jan v a n B r e c h t o v e r l e e d o p 2 2 f e b r u a r i 1545 e n z i j n zoon, K a r e l van B r e c h t , g e b o r e n i n 1518, v o l g d e hem op a l s h e e r v a n Diegem. Karel v a n B r e c h t , schepen van B r u s s e l v a n 1545 t o t 1566; b u r g e meester v a n d e z e l f d e s t a d i n 1559 e n 1561; h e e r v a n Diegem, Korbeek, enz., v e r w i e r f o p 31 j a n u a r i 1558 d e hogere, m i d d e l b a r e e n l a g e re rechtsmacht o v e r Diegem m i t s b e t a l i n g v a n 500 K a r o l u s g u l d e n . H i j g e r a a k t e v e r w i k k e l d i n d e g o d s d i e n s t o o r l o g e n van d i e t i j d , z w i e r f j a r e n l a n g v e r v a n h u i s r o n d , e n keerde pas n a a r Diegem terug n a de dood v a n Requessens, d e o p v o l g e r v a n A l v a . Op 1 0 j u n i 1595 s t i e r f h i j t e Diegem, 7 7 J a a r o u d , e n werd begraven n a a s t z i j n , reeds vroeger overleden, echtgenote Catherina van der Noot.

Hun d o c h t e r e n erfgename, G e r t r u d i s v a n B r e c h t , was i n h e t midden van d e 16de eeuw gehuwd met A l e x a n d e r O u d a r t , h e e r v a n Rijmenam, Millegem, R a n s t , e n z . , z o d a t d e h e e r l i j k h e i d v a n Diegem aan d e f a m i l i e Oudart o v e r g i n g . G e r t r u d i s v a n B r e c h t o v e r l e e d o p 7 o k t o ber 1590 e n h a a r man, A l e x a n d e r O u d a r t , v o l g d e h a a r i n h e t g r a f op 11 j u n i 1594. Wanneer o o k K a r e l v a n B r e c h t o p 1 0 j u n i 1595 overleed, kwam d e o p v o l g i n g e r f e l i j k t o e aan z i j n k l e i n k i n d e r e n . Z i j n o u d s t e k l e i n z o o n , K a r e l O u d a r t , o v e r l e e d r e e d s o p 7 september 1610 t e F r a n k f u r t -am-Main e n p e r t e s t a m e n t v a n 2 2 m a a r t v a n d a t z e l f d e j a a r vermaakte h i j z i j n b e z i t t i n g e n t e Rijmenam, O p s t a l en Bonheiden aan z i j n z u s t e r C a t h e r i n a , s i n d s 1598 gehuwd met F i l i p s Happart ( o f H a p p a e r t ) . Z i j n b e z i t t i n g e n onder Diegem g i n g e n over n a a r z i j n tweede z u s t e r , M a r i a O u d a r t , weduwe v a n Hugues L e - 147 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 147

Cocq ( + 1 6 0 6 ) , h e r t r o u w d met Leonard M i c a u l t , h e e r v a n H u i z i n g e n , enz. D e twee andere z u s t e r s v a n K a r e l O u d a r t , Anna e n Joanna Oud a r t , bekwamen a l l e e n r e n t e n . Karel O u d a r t had h e t e r f d e e l v a n e l k v a n z i j n z u s t e r s verbonden aan een " m a j o r a a t " d a t , i n g e v a l v a n k i n d e r l o o s o v e r l i j d e n , d e b e z i t t i n g e n zouden overgaan o p d e andere z u s t e r s e n / o f h u n nakomelingen. Zo gebeurde h e t d a t Diegem, h e t e r f d e e l v a n M a r i a O u d a r t , n a h a a r k i n d e r l o o s o v e r l i j d e n , o v e r g i n g n a a r h a a r z u s t e r C a t h a r i n a Oudart en h a a r e c h t g e n o o t F i l i p s H a p p a r t . Catharina Oudart w i l d e h a a r naam o v e r a l i n g a n g z i e n v i n d e n e n doopte daarom h a a r o u d s t e d o c h t e r eveneens met d i e naam. De " C l e y ne Hofmolen" werd omgedoopt i n S t . K a t e l i j n e m o l e n ; S i n t C o r n e l i u s , patroon v a n d e p a r o c h i e , w e r d vervangen d o o r d e H e i l i g e C a t h e r i n a , en o o k de S i n t - C o r n e l i u s k e r k g i n g v a n a f t o e n S i n t - C a t h e r i n a k e r k heten. Om de landsvrouwe t e p l e z i e r e n werden a l l e m e i s j e s C a t h e r i n a gedoopt, z o d a t Diegem w e l d r a v o l " K a t r i e n t j e s " l i e p . F i l i p s Happart (1566-1631) e n C a t h a r i n a Oudart (+1629) l i e t e n d r i e kinderen n a : C a r o l u s - G e r o l i n u s , d i e z i j n v a d e r a l s h e e r v a n Diegem zou o p v o l g e n , C a t h a r i n a e n Anna. Carolus-Gerolinus Happart t r a d i n h e t h u w e l i j k met I n n o c e n t i a Wivina d e A l t u n a , d i e t e Diegem o v e r l e e d i n 1642, e n hertrouwde met M a r i a -Anna Va l d e z ( + 1 7 0 3 ) . U i t h e t e e r s t e h u w e l i j k waren d r i e k i n d e r e n g e s p r o t e n : C a r o l u s Andreas; G e r o l i n u s e n Jeroom-Andreas. Ook u i t h e t h u w e l i j k met Maria Va l d e z zagen d r i e k i n d e r e n h e t l e v e n s l i c h t , maar d e o u d s t e zoon u i t h e t e e r s t e h u w e l i j k , C a r o l u s -Andreas, w e r d d e volgende heer v a n Diegem. Carolus-Andreas Happart (1633-1702) deed h e t v e r h e f v a n d e h e e r l i j k h e i d o p 2 8 november 1678. Z i j n h u w e l i j k met Barbara - C h a r l o t t e van Wachtendonck (+1707) was k i n d e r l o o s g e b l e v e n , z o d a t d e h e e r l i j k heid v a n Diegem, m e t h e t k a s t e e l , w a t e r m o l e n , w e i d e n , b o s s e n , l a n den, v i j v e r s e n a l l e " a p - e n d e p e n t i ĂŤ n " , v o l g e n s t e s t a m e n t v a n 20 o k t o b e r 1702 o v e r g i n g n a a r d e o u d s t e zoon v a n z i j n b r o e r, G e r o l i n u s H a p p a r t , g e b o r e n i n 1637 e n t e Leuven o v e r l e d e n o p 2 8 m a a r t 1672. U i t d i e n s h u w e l i j k met M a r i a - J u l i a n a Bouwens vander Boyen waren v i e r k i n d e r e n geboren e n d e o u d s t e zoon, A n t o o n Happart - 148 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 148

(1670-1715) v o l g d e z i j n oom op i n a l d i e n s b e z i t t i n g e n . Antoon Happart was gehuwd met Anna- C a r o l i n a d e F i e r l a n t , d i e n a z i j n dood hertrouwde, i n 1735, m e t F r a n Ă§ o i s - G a b r i e l - J o z e f H a p p a r t , een n e e f v a n h a a r o v e r l e d e n man. U i t h e t e e r s t e h u w e l i j k werden twee k i n d e r e n geboren: R e i n e - I s a b e l l a Happart ( + B r u s s e l 6 j u n i 1 7 7 0 ) , gehuwd met Jeroom-Simon-Cons t a n t d e F i e r l a n t ( 1 3 december 1699 - 2 2 a p r i l 1784) e n J a n -Antoon Happart (Diegem 6 j u l i 1710 - B r u s s e l 21 f e b r u a r i 1781) e n u i t het tweede h u w e l i j k s p r o t e n nog eens a c h t k i n d e r e n . Jan-Antoon H a p p a r t , gezegd O u d a r t , bekwam de h e e r l i j k h e i d Diegem. Op 5 november 1735 t r a d h i j t e B r u s s e l i n h e t h u w e l i j k met I s a b e l l a - C l a r a - P h i l i b e r t a de F i e r l a n t ( 2 7 m a a r t 1704 - 29 o k t o b e r 1769) en verbond z i c h i n een tweede h u w e l i j k met C o l e t a Hoensbroeck (+ 21 september 1 7 7 6 ) . J a n -Antoon Happart, gezegd O u d a r t , deed het v e r h e f v a n d e h e e r l i j k h e i d Diegem i n 1715; l i e t boven d e i n gangspoort v a n d e t o r e n s z i j n f a m i l i e w a p e n i n m e t s e l e n ; vernieuwde de k a s t e e l p o o r t met o p d e makelaar h e t j a a r t a l 1716; e n v e r k o c h t u i t e i n d e l i j k - u i t geldnood - o p 2 4 december 1756 d e h e e r l i j k h e i d Diegem aan P i e t e r - A l b e r t Piermans, h e e r v a n L a F l e c h e r i e , O p p e r sele, H a c q u a r t , e n z . , v o o r d e som van 33.509 f l o r i j n e n . P i e t e r - A l b e r t Piermans, r i d d e r , ( 1 6 8 2 - 1 7 5 8 ) b e k w a m op 2 8 september 1757 u i t d e handen v a n k e i z e r i n M a r i a - T h e r e s i a d e t i t e l v a n baron. Achtereenvolgens huwde h i j M a r i a - T h e r e s i a - E l e o n o r a , b a r o nes d e L i e d e k e r k e ; C l a i r e d e Cloeps e n o p 9 a p r i l 1733 C a t h a r i n a Alexandrina-Theresia d e A r a z o l a d e Onate d e Gomont. De e e r s t e twee h u w e l i j k e n waren k i n d e r l o o s g e b l e v e n ; d e e n i g e zoon u i t h e t derde h u w e l i j k , A d r i a a n - F i l i p s - J o z e f Piermans o v e r l e e d reeds o p 2 0 - j a r i g e l e e f t i j d , z o d a t d e h e e r l i j k h e i d v a n Diegem, "met hooge, m i d d e l e e n l e e g e j u r i s d i c t i e " o v e r g i n g n a a r d e ĂŠ n i g e dochter u i t h e t d e r d e h u w e l i j k : F r a n c i s c a - C h a r l o t t a Piermans. F r a n c i s c a - C h a r l o t t a , b a r o n e s d e Piermans, t r a d i n h e t h u w e l i j k met M a x i m i l i a a n -Emmanuel d e L a n f r a n c h y, h e e r v a n K r u i b e k e , A l t e n a , enz., t e Gent geboren i n 1734 e n r e e d s o v e r l e d e n i n 1760. F r a n c i s c a - C h a r l o t t a bekwam i n 1763 d e t o e l a t i n g h a a r t i t e l aan die v a n d e h e e r l i j k h e i d t e koppelen, z o d a t Diegem v a n a f d i e t i j d een b a r o n i e werd. Na h e t o v e r l i j d e n v a n z i j n moeder, F r a n c i s c a - C h a r l o t t a d e L a n f r a n - 149

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 149

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 150

aaijaï¿½ auescxlwt

uap,uuo,i su.iouols ua iaassrx

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 151

chy-Piermans, d e e d Carolus-Borromeus-Alexander d e L a n f r a n c h y, b a r o n van Diegem, h e e r v a n K r u i b e k e , A l t e n a , e n z . , h e t v e r h e f v a n h e t Diegems b e z i t o p 7 a p r i l 1783. Na hem kwam de o p v o l g i n g t o e aan z i j n z u s t e r , M a r i a - C o l e t a d e L a n franchy ( + 1 8 5 0 ) , gehuwd met P h i l i p p e - F r a n ç o i s , b u r g g r a a f l e Boucq de B e a u d i g n i e s , t e l g u i t e e n a d e l l i j k F r a n s g e s l a c h t , geboren t e Valenciennes i n 1756 r i d d e r i n d e Orde v a n d e H . L o d e w i j k , e n z . H i j was k o l o n e l i n d i e n s t v a n h e t Franse l e g e r , was een t i j d b u r gemeester v a n Diegem (1812-1813) e n o v e r l e e d e r o p 1 3 a p r i l 1837, tachtig j a a r oud. Z i j n zoon, Josephus-Carolus, b u r g g r a a f l e Boucq d e Beaudignies, burgemeester v a n Diegem van 1815 t o t 1832, gehuwd met J u l i a n a D e l l a f a i l l e , e n d e andere erfgenamen, v e r k o c h t e n h e t k a s t e e l d o mein v a n Diegem aan Jean-Jacques d e G a i f f i e r d ' E m e r v i l l e . Diens d o c h t e r, B e r n a r d i n a - F e l i c i t a s d e G a i f f i e r d ' E m e r v i l l e , gehuwd met C o n s t a n t d ' O r j a d e M a r c h o v e l e t t e , v e r k o c h t i n 1846 h e t k a s teelgoed v a n Diegem aan Theodoor- F r a n c i s c u s v a n Reynegom de Buz e t , d i e i n 1888 o v e r l e e d . Z i j n zoon, J a n -Antoon v a n Reynegom de B u z e t s p e e l d e h e t k a s t e e l domein d o o r a a n Jean- A n t o i n e D o n c k i e r d e Donceel, d i e h e t o p z i j n b e u r t , i n 1902, a f s t o n d a a n August U l r i c Marga. August- U l r i c Marga (°Waarmaarde 2 7 j u l i 1 8 5 4 ) , t r a d o p 3 f e b r u a r i 1883 t e H a s s e l t i n h e t h u w e l i j k met M a r i a - J o z e f i n a - P a u l i n a M a r i s en b e i d e e c h t e l i e d e n namen hun i n t r e k i n h e t k a s t e e l v a n Diegem op 2 m e i 1902. A u g u s t Marga b e z a t een " k a r d o u z e n f a b r i e k " e n v e r vaardigde o o k p r e f a b - c h a l e t s v o o r d e k o l o n i e . N a d a t August Marga " c a r r i è r e " had gemaakt i n h e t B e l g i s c h e l e g e r , g i n g h i j i n 1892 a l s k a p i t e i n met p e n s i o e n . Op d e s c h i e t b a a n v a n z i j n k a s t e e l p a r k deed h i j o . m . b a l l i s t i s c h e proeven e n werd h i j d e u i t v i n d e r v a n een geweer v o o r k o r t e a f s t a n d , d a t n a d i e n z o u g e b r u i k t worden v o o r de o p l e i d i n g v a n d e B e l g i s c h e s o l d a t e n . Door o n v o o r z i c h t i g h e i d v a n Engelse s o l d a t e n , d i e e r n e t n à d e o o r log 1940-1945 o p maneuvers waren, g i n g h e t k a s t e e l Marga v o l l e d i g i n vlammen o p . G e l u k k i g b l e v e n d e b e i d e i n g a n g s t o r e n s ongedeerd. Op 8 a p r i l 1953 werd h e t kompleks d o o r d e gemeente Diegem aangek o c h t . D o o r a c h i t e k t R o e l a n t s u i t Machelen werd h e t a c h t e r l i g g e n - 152 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 152

de gebouw h e r o p g e r i c h t , evenwel zonder v e r d i e p i n g . D i t gebouw werd i n d i e n s t genomen a l s k u l t u r e e l centrum, m e t b i b l i o t e e k , o n t v a n g s t zaal, r e c e p t i e z a a l , ontspanningslokaal voor bejaarden en tentoons t e l l i n g s r u i m t e op de zolderverdieping. B i j K o n i n k l i j k B e s l u i t v a n 2 0 f e b r u a r i 1939 werd h e t "middeleeuws v o o r k a s t e e l v a n h e t s l o t Marga" opgenomen i n d e l i j s t d e r beschermde monumenten. Op 2 0 maart 1979 b e s l i s t e d e gemeenteraad v a n Machelen t o t r e s t a u r a t i e v a n d e s l o t t o r e n s v a n h e t 15de eeuws t o e g a n g s p a v i l j o e n , r e s tauratie die ruim 4,5 miljoen beliep. Het poortgebouw i s dus a l l e s was i s overgebleven v a n een k a s t e e l kompleks d a t i n 1738 onder d e benaming " h e t Seyp" vermeld werd a l s " e e n w a t e r b u r c h t met o p h a a l b r u g " . Paul A r r e n BRONNEN : J. Lauwers:"Diegem" - 1980 - 864 b l z . J. L a u w e r s : " D i e g e m , gemeente v o l k o n t r a s t e n " VTB n r . 2 0 9 - 1 9 7 6 / 11 E. B o u l e t : " D i e g e m i n o u d e p r e n t k a a r t e n " U i t g a v e Z a l t b o m m e l - 1 9 7 3 A. M i c h e l : " P r o m e n a d e s p r a t i q u e s , h i s t o r i q u e s e t e s t h é t i q u e a u x e n v i r o n s d e B r u x e l l e s " - X V : Dieghem-Saventhem - 1 9 11 A. W a u t e r s : " H i s t o i r e d e s e n v i r o n s d e B r u x e l l e s " 1 8 5 5 - d e e l 3 - b l z . 1 0 1 J. L e R o y : " C a s t e l l a e t P r a e t o r i a n o b i l i u m B r a b a n t i a e " - 1699 de C a n t i l l o n : " V e r m a k e l y k h e e d e n v a n B r a b a n t e n d e s z e l f s o n d e r h o o rige Landen" - 1770 - d e e l I I - b l z . 1 7 0

"Bouwen- d o o r d e eeuwen heen" - d e e l 2 n - 1975 "Kastelen r o n d B r u s s e l " - d e e l I I : r e c h t e r o e v e r van de Zenne J. B a t a i l l e & P. Seydoux:"Châteaux e t Manoirs d u B r a b a n t " - b l z . 5 4 A. M a b i l l e : " L e s e n v i r o n s d e B r u x e l l e s " - b l z . 1 0 2 E. P o u m o n : " L e s C h â t e a u x d u B r a b a n t " - 1 9 4 9 - b l z . 1 7 G.H.Dumont:"Burchten en Kastelen van B e l g i ë " - H i s t o r i a 8 - 1977 Steven:"Kastelen i n Brabant" - 1071 - b l z . 2 2 J. Va n O v e r s t r a e t e n : " VA B - G i d s v o o r V l a a n d e r e n " - 1 9 6 6 - b l z . 1 9 8 E.de S e y n : " G e s c h i e d - e n A a r d r i j k s k u n d i g Woordenboek d e r B e l g i s c h e Gemeenten" - 1 9 3 9 - d e e l I - b l z . 2 9 4 e . v. a .

- 153 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 153

snuffelend in het verleden van hoogboom deel 2

1.-LcL-tl Lví ti �

• L (-Q )1/1/111.1.471 j.--t,e-EL l

aci;..L- De,

▶/Yl� ( 1 ) O - ` L i 1 t i C C ' �1t(',j C " i ` l ' L ,

�

� , 1 t t 1 C Q

�1)C„,L�-v�

tve-,

�o%17yt7.

- 154 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 154

_ c o . v w � e4,t71,`�

e l e j 7 ? 1 9 j Z 1

,�

��

,-��> > � ✓ r(/�ar�

ëLf-4/ � � � � x e . � t � G � r • e t '

. . 1 / 7

Orie ci/o a - > zct. - . — _ = f

� � � = G�' 2 e

' f 2- 4 c c t ,<<"*..-i

- 155 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 155

/ieet eiva , C c v ▶ - 1 . trvt, Q.741/� %

1 1

Yievri4

j e L % l s f i

�

, �

el-- 7 1 e--‘97-----2 á

� � - -í

� ! L >

�

� .z% L z- f e e� ' Yli`tP CA�

-,„.

LZ-Z--

/./.e_LI/'-;

-�m

J t I

� a

-L L

�i

- 156 -

-2

� —

� •

z is/

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 156

i L G 1 / J t QJ C o t i w 1 rk. t ,

u t , jti G i t L ,

G y

�

,�� E � I L ' I

� �

.ï' �

; , : r - r s �

�l�C� �

.L GZ-r -ti

��-� � � � �

�

sc✓

>lse-e-t/

( �..

�

y� .

ieuseei..7-776:-,zeti�- a ✓

� t

o7i♦ e-!eel_• J t » s - " - s e

E h ••

•

�

GG$G��

. - - f

� ' d ! - � !1 � t � 7 a r t O G e - 4 / •

- 157 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 157

itsh1Ji luvw�, �� e , v u _

�

J ) . 9 --e" e c _ 5 2 - , a / 4 " P ,.

� 7 .

! x »

)

(

�

y t

-� �

a £

�

oszy�

6Z�ze

�

Z c ya- J

(

•

- 158 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 158

�

aQj7i''777

e°: _ LL -"2 lLE��'Ls�GL'"J C _ i � � ✓ � % L l 1 L l i ! i z ✓ •

l 2

c '" � T l Z f f e e ; >

�

�v

o G

✓

2 • C «

c -�O��ticol[a

r - A r2- 7 - . - r '

� ! »

- 159 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 159

�

ec.p_re-- � ✓

� � — � / Î� _ . � < - � � _ , � � y � 3 G * . ez,e_,:2->. • �

� . �f:�e-�

c � �

- ��,e

CG/7 L et-„ ! 2 ` í - � - l L � aa�vfl •d�-x íJ . r / " � � s z 1 7

- 160 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 160

lÂi'v:1,1/Vl.,-VVVL L L

�

pp�� L- �Q_. - 161 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 161

c-2(,�C0�114- ti11 ' �LVtA.--�t. CC i J1. vL L.(2JU

T �(`J e-l//v-�w/aq�AMfJ. / � ' � G L d P t ? í / e i L �

�

L 0J �p-J � � /

�

L._

�

� / } / 7 J / � ÿ_ � � - ' V - e Z y ' . 7 . . 7 - '

/�j

. e - L � r /

c /�

��G�G'G

- s s L'� L ` ÿ

•

,�-eP)a�.� (1)(( (

( .

e-ee,..

lz—o7 •

��.

l `,7 ; ? r r J �

�

e z -

e e . " '

� ��a

, �

�, f � --�Z:rsz (� 2 e c l/z 'f" j1�- ,./ ./

� r eyez.--

�

fl�jzd�

--t-2 2 Y Gy ` L t t t , -

Q - K , í�•

�

f '

ü a , y A e

- 162 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 162

4 e . , u o u e . /�� titA/vi-t,

y � �

� � Z �

�s�Z °�G ✓ g a > - - " C T n j s

/ G

cé;Jte „ (re��

tf- t e e / . � � � - 163 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 163

e Qevel, î.x.e-vu,,, a#1,1. - �. � �� . � � ./Xee

e -6/P.4 �.í$1/L�

)

�..

2 > / Ç . • c : ` G ! ' °L[ ( j � . / L Y P i y l i i r

zey;ecv9

- 164 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 164

✓✓�� = í� ,� �ziv

/5 � tl�Gt7torz, � ,- a e

�- e � � - > t . i . � _ � - �o �

2 /i

/p%/

4�/

v L " �

� - i '

l t � i � . �

- i� -&1(-1.

�

24/

0-0'LLQ,--7

2 � i - ' � � - �a � z ._

� - � L c c 2 - � � a � i 2 - � v D i

� y

' Z e e /

a i m G 1�-z-�i- ✓ ✓

,2v

/ �

e- r �

' ( I P 7 l 1 �

e oz

D*,G.tLG-��--:

G l t f O Zt w `

areec d

J G '

✓

1'T .."-ce

--.)z

�v'J, e�

- 165 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 165

�z-

7 - • � e � eez- =

'r" / 4 ' 2 e -et-'

o�

-i.--7

Í�js v a w i

jet---

L'e 7e-et- e � � � ' l G`�'G�

� ' % ��t,

t i e)e L't--c€z

•��L�G�

�/ (/ G �"+

✓

(ey�.efv�

�

2 - e " f e L - 7 , , .e-/-

�

•

�

- 166 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 166

L-/Let.

c o - i n . - t i n w v „ 1 . CAA,

�

e,/,_„_à___ .��;,:cez`17 �

Qg-i7-GLu.7 /

c . - !

' . . C 2 O - y t �Q.-yL, --/-

�

"-4 , h / . it

t� 1

�

C'tL---/

�

i '

�

r L�N •

i �

!' �lA�

—167 —

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 167

—891 — �� ÔJ?yJ-e:2v/

« y of./ e e f l 4 7 1 ' "

c t a

�`'-e`u'

r d � J y �

`��sti�3y�l/6�Ip�

�

' 6

�

+MàtLLA�

vrvn K1, �7 1 1 " 4 1 7 . j Ó

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 168

activiteiten

H O B O N I A N E N

O P

S T A P

18 AUGUSTUS 1 9 8 5

Vandaag w o r d t Hobonia verwacht o p h e t k a s t e e l v a n Gaasbeek en S i n t e - P i e t e r s t r i j k t z i j n hand o v e r z i j n h a r t . Midden een r e e k s grauwe, n a t t e dagen, l a a t h i j vandaag h e t z o n n e t j e l a c h e n . Gaasbeek l i g t i n h e t " P a j o t t e n l a n d " , e e n z a c h t heuvelend landschap dat een a p a r t e , g e z e l l i g e s f e e r u i t s t r a a l t . D i t l i e v e landschap h e e f t o p e n k e l e Hoboniaantjes w a a r s c h i j n l i j k een s t e r k e a a n t r e k k i n g s k r a c h t u i t g e o e f e n d - z i j konden e r n i e t genoeg v a n k r i j g e n , en hebben zowat h e t h e l e P a j o t t e n l a n d e n omgeving i n " b l i t z -tempo" d o o r k r u i s t a l v o r e n s h e t k a s t e e l v a n Gaasbeek t e b e r e i k e n . Intussen s t a a t onze gastvrouw i n h e t k a s t e e l , i n de persoon van mevrouw Marguerithe C a s t e e l s , o n s o p t e wachten. Z i j v e r t e l t o n s over h e t k a s t e e l , z i j n v e r s c h i l l e n d e f a s e n van t o t - s t a n d - k o m i n g , z i j n ronkend v e r l e d e n ; m e t namen a l s d e graven van Egmont e n Hoorn, enz. Z i j d o e t d a t NIET zomaar aan de hand v a n een u i t h e t h o o f d geleerd t e k s t j e , m e t e e n r o u t i n e waar d u i d e l i j k de v e r v e l i n g a f d r u i p t - z o a l s d a t , s p i j t i g genoeg, maar a l t e d i k w i j l s voorkomt. - 169 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 169

- 170 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 170

Z i j d o e t d i t met een overgave e n een b e z i e l i n g , w a a r u i t d u i d e l i j k de l i e f d e v o o r d i t k a s t e e l e n de gehechtheid aan e l k a s p e k t e r v a n naar v o o r k o m t . Het i s dan ook een p r a c h t k a s t e e l , b i j n a s p r o o k j e s a c h t i g , z o w e l voor w a t z i j n l i g g i n g a l s z i j n u i t e r l i j k b e t r e f t . Een e c h t e r i d d e r b u r c h t , m e t machtige, v i e r k a n t e , g e k a n t e e l d e b u r c h t t o r e n ; m e t a a n s l u i t e n d h e t woonhuis. Na een d i a - r e e k s , d i e een e e r s t e algemene i n d r u k g e e f t , b e g i n t de r o n d l e i d i n g d o o r h e t k a s t e e l i n t e r i e u r . Dat i n t e r i e u r i s z e e r z e k e r d e m o e i t e overwaard: slaapkamers, woonkamers, s a l o n s ; a l l e n p r a c h t i g bemeubeld e n v o o r z i e n van t a l r i j k e kunstwerken. Dat d a a r b i j a l l e s p i e k f i j n onderhouden e n k r a a k z i n d e l i j k i s , e n dat e l k v e r t r e k o p g e f l e u r d w o r d t d o o r een r u i k e r v e r s e s n i j b l o e m e n maakt h e t bezoek nog aangenamer. Op d e z o l d e r v e r d i e p i n g k r i j g e n we d e kans om een u i t z o n d e r l i j k e , t i j d e l i j k e t e n t o o n s t e l l i n g , g e h e e l g e w i j d aan Jeroen Bosch, t e bekijken. En onze g i d s maar v e r t e l l e n e n ons maar w i j z e n op a l l e r h a n d e i n t e ressante b i j z o n d e r h e d e n ; e n w i j maar g r e t i g l u i s t e r e n e n g e n i e t e n van deze boeiende u i t l e g - e n j u i s t omdat w i j z o geboeid z i j n v e r t e l t z i j maar v e r d e r. De r o n d l e i d i n g d u u r t r u i m twee u u r - e n d a a r hebben we geen m i n u u t s p i j t v a n ! Om d e , i n t u s s e n rammelende, maagjes w a t t e kalmeren w i l l e n we i n de b u u r t een k l e i n i g h e i d gaan e t e n . Z e l f s d a a r g i d s t onze s y m p a t i e ke gastvrouw ons n a a r t o e ; e e n h e r b e r g waar men n a a r b e l i e v e n b e l e g d boerenbrood, d i v e r s e o m e l e t s , o f h e l e m a a l t i j d e n k a n g e b r u i k e n en n a t u u r l i j k o o k de v a n deze s t r e e k s p e c i f i e k e boterham met w i t t e kaas, v e r g e z e l d d o o r e e n l e k k e r e k r i e k e b i e r . Zoals r e e d s gezegd, S i n t e - P i e t e r i s o n s goed g e z i n d e n we kunnen z e l f s b u i t e n e t e n , i n gezelschap v a n g e z e l l i g e s c h a r r e l k i p p e n . I n d e namiddag gaan we n a a r h e t centrum van B r u s s e l , v o o r een n i e t - B r u s s e l k e n n e r een ware s e n i c u r e . Maar o o k h i e r hebben we een g i d s : o n s Hoboniaantje M a r c e l De Vos l o o d s t onze autokaravaan probleemloos t o t v o o r h e t K o n i n k l i j k P a l e i s . -171-.

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 171

Dat i s o n s volgende d o e l ; h i e r h e e f t een t i j d e l i j k e t e n t o o n s t e l l i n g p l a a t s , v o l l e d i g i n h e t teken van koningin A s t r i d , t e r g e l e genheid v a n d e 5 0 s t e v e r j a a r d a g v a n h a a r o v e r l i j d e n . Mevrouw M a r g u e r i t h e C a s t e e l s had i n één v a n d e a u t o ' s een l i f t gekregen - z i j moest eveneens i n B r u s s e l z i j n - e n t e r w i j l w i j het v o o r p l e i n v a n h e t p a l e i s a f l o p e n s t a a t deze h a r t e l i j k e dame ons a a n d e p o o r t n a t e wuiven - e n w i j w u i v e n t e r u g , e n behouden een f i j n e h e r i n n e r i n g . De t e n t o o n s t e l l i n g h e r b e r g t t a l l o z e zaken i n verband met k o n i n g i n A s t r i d e n r o e p t nog s t e e d s , v o o r a l dan b i j mensen d i e deze vrouw t i j d e n s d e j a r e n d i e z e h i e r v e r b l e e f hebben gekend, n o s t a l g i s c h e herinneringen op. N i e t a l l e e n d e t e n t o o n s t e l l i n g maar o o k , e n v o o r a l , h e t p a l e i s z e l f m e t z i j n enorme t r a p z a a l , immense z a l e n e n p r a c h t i g , w e r k e l i j k k o n i n k l i j k i n t e r i e u r , b e l o o n t ons v o o r d e l a n g e w a c h t t i j d v ó ó r het p a l e i s ( w a n t we z i j n h i e r n i e t a l l e e n ) . Na d i t bezoek z i t onze u i t s t a p e r e i g e n l i j k o p , maar w i j zouden " w i j " n i e t z i j n zouden we n i e t nog een b e e t j e g e z e l l i g b i j mekaar blijven. Dus een g e d e e l t e v a n onze g r o e p ( ' s morgens t e l d e n we 2 9 hoofden ' s middags v i e l h e t a a n t a l een b e e t j e t e r u g - u i t e i n d e l i j k b l i j v e n er 1 3 dapperen o v e r ) z a k t a f n a a r d e G r o t e M a r k t , w a a r s p i j t i g genoeg geen t e r r a s s t o e l t j e meer v r i j i s . Maar w i e z a l d a a r om t r e u ren, w e hebben immers o n s oud-getrouw m e d e l i d A r t h u r De S i t t e r b i j o n s , e n d i e w i j s t o n s d e weg n a a r " To o n e " e n j a h o o r, h e t g e r s t e n a t smaakt a l w e e r. En ' s avonds weten we: " ' t was weer een g e z e l l i g e d a g " . Helga A r r e n - De Vo s BESTUUR HOBONIA : Raymond R o e l a n d s - V o o r z i t t e r - V i n u s a k k e r 2 4 - 2 0 8 0 K a p e l l e n - Hoogboom - T e l . n r . 6 6 4 . 1 8 . 8 8 Harry De S i t t e r - Schatbewaarder - Vi n u s a k k e r 60 2080 K a p e l l e n - H o o g b o o m - T e l . n r . 6 6 4 . 8 0 . 3 3 Paul A r r e n - s e k r e t a r i s - A n t v e r p i a s t r a a t 9 2070 E k e r e n - T e l . n r . 6 6 4 . 5 8 . 7 9 - 172 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 172

DE F A N F A R E

N O D I G T

I T

. .

voor e e n bezoek a a n h e t k a s t e e l M a r n i x t e Bornem kursiefje De k a s t e l e n d i e g i c h i n ons l a n d bevinden mogen b e s t g e z i e n worden. Zowel v o o r w a t d e bouw, a l s h e t d i k w i j l s s c h i t t e r e n d e i n t e r i e u r met e v e n t u e l e verzamelingen, a l s h e t p r a c h t i g aangelegd p a r k b e t r e f t kunnen z e g e r u s t w e d i j v e r e n met b u i t e n l a n d s e eksemplaren - d i e doorgaans een g r o t e r e bekendheid g e n i e t e n . U i t e r a a r d z i j n v e r s c h i l l e n d e k a s t e l e n - normaal g e z i e n - o n b e r e i k baar v o o r b e l a n g s t e l l e n d e n . Z i j l i g g e n v e r s c h o l e n i n g r o t e , b e b o s t e domeinen en beschermen hun p r i v a a t k a r a k t e r met d e gekende b o r d j e s : " VERBODEN TOEGANG " EĂŠn v a n d i e " o n b e r e i k b a r e " k a s t e l e n , d o o r v e l e n gekend e n vanop afstand bewonderd, i s h e t k a s t e e l M a r n i x i n Bornem, s i n d s 1780 t o t vandaag, i n h e t b e z i t v a n d e graven v a n M a r n i x v a n S i n t - A l d e gonde. De o p r i c h t i n g v a n een e e r s t e k a s t e e l o p d i t domein g a a t z Ăł v e r i n h e t v e r l e d e n t e r u g d a t men o n m o g e l i j k nog a c h t e r h a l e n kan w a n neer d i t p r e c i e s gebeurde. I n d e 9de eeuw, t e n t i j d e v a n de N o o r mannen - d i e n i e t a l s t o e r i s t e n n a a r onze s t r e k e n kwamen - s t o n d er met z e k e r h e i d een weerbare u i t k i j k t o r e n , d i e , n a a r a l l e w a a r s c h i j n l i j k h e i d , i n h o u t was opgetrokken. Later v e r v i n g men de h o u t e n t o r e n d o o r een s t e v i g e r s t e n e n eksemp l a a r e n langzamerhand z o u deze k o n s t r u k t i e e v o l u e r e n n a a r e e n volwaardig k a s t e e l . H e t h u i d i g e k a s t e e l v a n M a r n i x werd i n 1890 o p g e r i c h t d o o r a r c h i t e k t B e y a e r t - d e man d i e ons t o e l a c h t vanop de a k t u e l e b a n k b i l j e t t e n van 100 F - op d e p l a a t s v a n een ouder kasteel. Op 1 4 e n 15 september j l . werden d e p o o r t e n van h e t k a s t e e l d o m e i n Marnix w i j d opengezet, z o d a t a l l e b e l a n g s t e l l e n d e n e i n d e l i j k d e kans kregen h e t k a s t e e l v a n n a b i j t e b e k i j k e n . D i t gebeuren werd - 173 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 173

aangekondigd i n a l l e m o g e l i j k e d a g - e n weekbladen, e n z . S l e c h t s op e n k e l e p l a a t s e n werd e r m e l d i n g gemaakt d a t w e l " r o n d " h e t k a s t e e l mocht gewandeld worden, maar d a t h e t i n t e r i e u r t a b o e b l e e f voor d e bezoekers. We l a z e n o o k d a t d e h u i d i g e k a s t e e l h e e r, J o h n , graaf M a r n i x v a n S i n t - A l d e g o n d e , v e r k l a a r d e d a t h e t gevraagde i n komgeld i n t e g r a a l t e n goede z o u komen aan d e p l a a t s e l i j k e f a n f a r e "Nut e n Vermaak"; e e n goede z a a k dus v o o r d e f a n f a r e . W e waren er d a n o o k a l s d e k i p p e n b i j z o d a t we o p z a t e r d a g 1 4 september om 9 . 3 0 h Bornem binnenreden. Het begon s l e c h t : h e t regende ! Aan d e k a s t e e l d r e e f s t o n d een h o u t e n kassa e n d a a r werd 2 0 F g e v o r derd v o o r d e p a r k i n g . D i e " p a r k i n g " b l e e k een aangrenzende weide t e z i j n , d i e v o o r d i t d o e l werd v r i j g e m a a k t . De " v i s i t e k a a r t j e s " , a c h t e r g e l a t e n , d o o r v e l e koebeesten waren l e g i o e n h e t was goed u i t k i j k e n geblazen waar men s t a p t e - i n de s a p p i g e weide - w i l d e men geen ongewenste s o u v e n i r s meedragen. Voor d i e s p e c i a l e gelegenheid had men e n k e l e k i n d e r e n opgetrommeld om de a u t o m o b i l i s t e n d e j u i s t e s t a a n p l a a t s e n t e w i j z e n . E r stonden a l e e n v i j f t a l a u t o ' s o p d e p a r k i n g , a l l e n n e t j e s met d e neus t e g e n de p r i k k e l d r a a d a f s l u i t i n g . W i j parkeerden onze wagen andersom e n voor we konden u i t s t a p p e n kwam een verontwaardigde knaap ons v e r zoeken d e wagen t e k e r e n e n t e p a r k e r e n z o a l s onze voorgangers dat gedaan hadden. Het begon i e t s h a r d e r t e regenen t o e n we - v i a de k a s t e e l d r e e f naar h e t k a s t e e l s t a p t e n . V l a k b i j d e k a s t e e l p o o r t s t o n d weer e e n houten h o k j e . O n b e g r i j p e l i j k genoeg moest men - w i l d e men deze tweede kassa b e r e i k e n - i e t s b e r g a f d o o r h e t n a t t e g r a s s l i b b e r e n en, n a b e t a l i n g v a n 100 F per persoon, opnieuw d i e g l a d d e h e l l i n g nemen om v e r d e r t e kunnen s t a p p e n . I ĂŠ t s v e r d e r maar, w a n t d a a r s t o n d iemand d i e d e , z o p a s verworven, g i g a n t i s c h e toegangsbewijzen gewoon doormidden scheurde, ĂŠ ĂŠ n h e l f t t e r u g g a f e n d e andere h e l f t i n een 200 1 v a t g i n g deponeren. H i e r werd v o l k verwacht ! We vervoegden h e t d o z i j n b e l a n g s t e l l e n d e n aan h e t poortgebouw e n vernamen d a t e r a l l e e n i n groep r o n d h e t k a s t e e l mocht gewandeld worden, t e r w i j l e e n begeleidende g i d s deskundige u i t l e g z o u geven. - 174 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 174

Er werd nog even gewacht o p twee bezoekers d i e h e e l i n de v e r t e de k a s t e e l d r e e f kwamen opwandelen, maar d a n was h e t z o v e r : d e eerste groep mocht v e r t r e k k e n . De groep moest s a m e n b l i j v e n e n e r werden nog beperkingen opgelegd: b . v . g e e n l a w a a i maken, e . a . De r o n d l e i d i n g geschiedde i n d r i e f a s e n . I e d e r e g r o e p werd r o n d het k a s t e e l g e l e i d d o o r een g i d s d i e d e h i s t o r i e k v a n h e t domein u i t d e doeken deed. De groep werd dan overgedragen aan een tweede gids d i e i e t s o v e r d e Schelde ( i n de o n m i d d e l l i j k e omgeving v a n het k a s t e e l ) z o u v e r t e l l e n e n een derde g i d s zou h e t k o e t s e n p a r k toelichten. Een met een v e i l i g h e i d s s p e l d b e v e s t i g d k a a r t j e vermeldde d e naam van onze e e r s t e g i d s : Mw. De Mayer. N a a r a l l e w a a r s c h i j n l i j k h e i d v e r v u l t deze dame één o f andere f u n k t i e b i j d e f a n f a r e e n had men haar, v o o r deze s p e c i a l e gelegenheid, e e n s n e l k u r s u s k a s t e e l g e s c h i e denis t e verwerken gegeven. Weer werd h e t spreekwoord "schoenmaker b l i j f b i j uw l e e s t " t r e f f e n d g e ï l l u s t r e e r d ; v a n g e s c h i e d e n i s e n aanverwante vakken had Mw. De Mayer geen kaas gegeten. De kemels die z i j o p d i e k o r t e t i j d s c h o o t z i j n gewoon t é absurd om t e h e r halen. Eén v o o r b e e l d w i l l e n we t o c h vermelden: Het wapenschild van d e f a m i l i e M a r n i x van Sint-Aldegonde i s een a k k o l a d e s c h i l d van b l a u w, m e t een k e p e r o f dwarsbalk van z i l v e r e n twee s t e r r e n v a n goud. N u i s h e r a l d i e k o f w a penkunde een e k s a k t e wetenschap en i n t e r n a t i o n a a l werd o v e r eengekomen, h e r a l d i s c h e wapens - d i e n i e t g e k l e u r d worden voorgesteld - t e v o o r z i e n v a n v a s t g e s t e l d e a r c e r i n g e n om de d i v e r s e k l e u r e n aan t e d u i d e n . Z o w o r d t h e t b l a u w aangeduid d o o r h e t v l a k v a n d i e k l e u r t e a r c e r e n met h o r i z o n t a l e l i j n e n . E l k e " k e n n e r " v e r v a n g t meteen d i e h o r i z o n t a l e l i j n e n door een blauwe k l e u r . Z o werd h e t wapen van d e f a m i l i e M a r n i x ook gearceerd: h o r i z o n t a l e l i j n e n . Mw. De Mayer had e c h t e r een andere v e r k l a r i n g : " En h i e r z i e n we h e t wapenschild van d e f a m i l i e M a r n i x van Sint-Aldegonde e n men k a n d i r e k t z i e n - aan d e v e l e s t r e p e n dat h e t een h e e l b e l a n g r i j k e f a m i l i e i s . Want hoe meer s t r e pen e r o p een wapenschild voorkomen, h o e b e l a n g r i j k e r d e familie i s " (1) A s j e b l i e f - v o o r z u l k een o n z i n w o r d t 100 F inkom gevraagd ! - 175 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 175

De U-vormige a c h t e r z i j d e v a n h e t k a s t e e l had men dichtgemaakt met dranghekken; o o k v ó ó r d e deuren werden d e r g e l i j k e hekken aangebracht (men z o u eens een meter t é d i c h t b i j h e t k a s t e e l kunnen komen). A l d i e i j z e r e n hekken waren a f w i s s e l e n d blauw e n w i t g e s c h i l d e r d , w a t w e l mooi a f s t a k t e g e n d e g r i j z e s t e n e n van h e t k a s t e e l , maar f u n e s t was v o o r h e t nemen v a n f o t o ' s . Na d e wandeling r o n d h e t k a s t e e l werd d e groep doorgegeven aan de tweede g i d s , v o l g e n s h e t met v i l t s t i f t bewerkte k a a r t j e , R i s k é genaamd. D h r. R i s k é g i n g i e t s v e r t e l l e n o v e r d e afgesneden Scheldebocht, d e Oude Schelde genaamd, e n d a t murmelde h i j w a a r s c h i j n l i j k p e r f e k t . Maar onze g i d s s t o n d v o o r een - l a n g s d e r a n d v a n de weg i n d e g r o n d b e v e s t i g d b o r d - met daarop, i n z e s v e r s c h i l l e n d e t e keningen, d e v e r m o e d e l i j k e e v o l u t i e v a n d i t s t u k j e Schelde. H e t was ondertussen nog s t e e d s aan ' t regenen. D h r. R i s k é deed, m e t het a a n g e z i c h t n a a r h e t b o r d e n met d e v i n g e r n a a r d e t e k e n i n g e n w i j z e n d , z i j n u i t l e g , maar d e h e l e g r o e p k r e e g n i e t s anders t e zien dan h e t g r o t e b r u i n e regenscherm waarachter d e g i d s z i j n b e toog h i e l d . We konden a l l e e n maar meewarig g l i m l a c h e n n a a r d e a n d e re " s l a c h t o f f e r s " v a n deze r o n d l e i d i n g - d i e h e t z e l f d e n a a r o n s deden. Gids n r . 2 d r o e g d e g r o e p o v e r aan g i d s n r . 3 , d i e meteen h e t l a a t ste o n d e r d e e l v a n h e t bezoek - h e t k o e t s e n p a r k - v o o r h a a r r e k e n i n g nam. Op h a a r k a a r t j e had d e v i l t s t i f t C h a n t a l geschreven, e n d i t meisje was een r e v e l a t i e ! D u i d e l i j k a r t i k u l e r e n d g a f z i j b l i j k van een g r o n d i g e k e n n i s v a n a l l e s w a t paarden, k o e t s e n , s l e d e n , e . d . aanbelangde, e n z i j deed d i t met z u l k een o v e r t u i g i n g d a t we even d e v o r i g e t e l e u r s t e l l i n g e n konden v e r g e t e n . Na h e t wagenpark was h e t bezoek t e n e i n d e e n konden we d e e i g e n wagen opzoeken e n h u i s w a a r t s k e r e n . Achteraf beschouwd h i e l d e n we v o o r o n s g e l d ( 2 0 F p a r k i n g e n 100 F toegang p . p . ) b i t t e r w e i n i g o v e r. Een i d i o t e o f n i e t t e v e r s t a n e u i t l e g ; d o o r hekken o n t s i e r d e f o t o ' s , e n z . , m e t s l e c h t s één l i c h t puntje: Chantal. Misschien werd d e k a s v a n d e f a n f a r e " N u t e n Vermaak" u i t Bornem a a r d i g g e s p i j s d gedurende d e opendeurdagen. M i s s c h i e n z u l l e n d e o r g a n i s a t o r e n z i c h i n d e toekomst nogmaals geroepen v o e l e n d e r g e l i j k e a k t i v i t e i t e n t e o r g a n i s e r e n . A k t i v i t e i t e n waar z i j z i c h weer - 176 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 176

z u l l e n kunnen "vermaken", maar waar w i j z u l l e n o n t b r e k e n , omdat we e r h e t " n u t " n i e t v a n i n z i e n , nogmaals t e worden beetgenomen ! Paul A r r e n

V r i j overgetekend naar Sanderus " F l a n d r i a I l l u s t r a t a " deel I I - b l z . 6 0 7 . Deze g r a v u r e w e r d v b b r 1641 g e m a a k t . Achter h e t k a s t e e l t o o n t

de s t i p p e l l i j n d e h u i d i g e loop van de Schelde. H e t a f g e s n e d e n s t u k , d e Oude S c h e l d e genaamd, i s 6 k m lang en 100 m breed. Centraal s t a a t de oude u i t kijktoren die standhield t o t 1687.

- 177--

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 177

Pareltjes uit de Pers Areregtaties voor Hi-Tech export In d e V.S. wordt e r echter nauwlettend toegekeken dat er geen verboden materiaal naar de volksrepubliek ontglipt. V i j f mannen uit N e w Yersey w e r d e n aangehouden op verdenking van uitvoer van militaire spitstechnologie naar China. Het zou Gevaren van het gebergte: Bevriezen is echter een zachte dood. De mensen gaan vermoeid zitten en slapen in; en als ze dan ontwaken... zijn ze dood!

meisje le onmlVe[en.AlJnn.o.oL. s a w n e DOPPER 28, zoekt dopster ù 25,om er samen werk van te maken. Schr. Postbus 3,Aniwerpen 9. 2 K i 6 7 9 - ��•.-.e. va:snr naerh in voor

21.22 De onderste steen

— Te kp : TROUWKLEED nooit e bruikt, ne 40-42. Z.w. Oude a a n

�rbèek-Lo.

11.143

mel,e.arolet

Hitler aan de macht. 2de deel van een dokumentaire over Duitsland in d e maanden n a 3 0 j a n u a r i 1983, d e machtsovername v a n Hitler. ( V A R A )

1 1 . 6 6 SamralAalpk 1 1 . 2 4 4

BOUWERS bezocht u reeds onze nieuwe toonzaal

danhad u onaeliik ! —178 —

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 178

Feestmetveel tamtam Dit is geen beeld van carnaval in Rio, maar wel van feestelijkheden i n Soweto, de zwarte voorstad van Johannesburg. Gevierd werd de installatie van de eerste stadsraad, die verregaande bevoegdheden krijgt in het bestuur van de zwarte woonstad, die al meer dan anderhalf inwoners telt. Ook de onlangs verkozen burgemeester Thabalala legde de eed af in de handen van Piet Koornhof, Zuidafrikaans minister van Samenwerking en Ontwikkeling. Zoals overal in A f r i k a

werd de volksvreugde geuit met veel tamtam en traditionele dansen

VERLOREN GOUDEN KETTING met hanger, van de Langstraat tot aan de kerk te Waltwilder. Terug te bezorgen: Langstraat 36, Waltwilder.

K.A.V. - ST.NORBERTUS ORGANISEERT EEN

PANNEKOEKENNAMIDDAG MET WAFELS Op 6 februari 1983 vanaf 14.30 tot 18.00 uur. in zaal "SINOLA". Iedereen van harte welkom!

GEMEUBELD AQUARIUM met alle toebehoren en houtkachel Tel. 051/21.16.21

• Gevr.: UITSTEK. WERKVROUW te Buizingen. Kamerilkdelle, 12 dap p. week, tel. 380.08.66 liefst v.af 19u30.

SANKTIE Te koop: vet varken, gevoederd met drank. Z.w. Louis Mathues. Strooistr.,

I I, Ransberg. Tel. 016-77.78.77. W I

• D e beteugelingscommissie van de provincie Namen heeft een blaam

opgelegd aan de «Cyclo Club de Flawinne» om het inzicht gehad te hebben. tegen de reglementen.in, een wielerwesisiriisl_in te richten die iel heeft aatspeha! .

- 179 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 179

• M a ' !OWS10.:,;

TE KOOP: Jonge Bouvier, licht afgericht. Te bezichtigen: Rijkevorselseweg 9, Beerse.

Dank zij de oplettendheid van enkele Kalmthoutenaars en het parate optreden van de politie in ware James Bondstijl, konden vorige week inderdaad nog maar eens drie stekende zigeuners gevat worden. E et verhaal van hoe ditmaal tewerk gegaan werd, is leerrijk en kan gelijkaaridge operaties eveneens doen mislukken.

Hallo ! Hallo ! De LOUIS Tel. 014/41.82.67 INKOOP en VERKOOP

In haar rol van 'Jennifer Hart' rat 'Harten 2'-ster STEFANIE POWERS te zijner tijd zwanger wolden. Die zangerschap is een idee van ROBERT WAGNER: Hij denkt dat de kijkers daardoor nog meer belangstelling voor Ik k o o p a l l e meubelen e n inboedels wegens sterfgeval hun prestaties in deze TU-serie zullen krijgen.

len. Lusters, eet- en slaapkamers, alles wat er zich bevindt en boven de 50 jaar, met 10 jaar ervaring. Dus de LOUIS, Stwg. op Zevendonk 35 Turnhout, na 18 u. 14F,7

WIE - WAT WAAR Bericht Aan alle personen die inlichtingen kunnen verstrekken betreffende d e diefstal die gepleegd i s i n d e nacht v a n 31.1.84 op 1.1.85 in de villa gelegen Bredabaan 1267 t e Brasschaat-Maria-ter-Heide. Personen die nuttige inlichtingen verstrekken, d i e aanleiding geven tot de identificatie en/of aanhouding van de daders zullen kunnen rekenen op een fikse geldelijke beloning. Voor desbetreffende inlichtingen bel 03/233 90 76 mummemimmoluillsilMIS

Deftige dame met jaren ervaring (eventueel) goede referenties mogelijk, zoekt nog babysit voor 's morgens 9 tot 2uur en voor 's avonds ook bij pas geboren kinderen. Tel. 383.64.70 na 19 uur 's avonds.

Wat gaat er allemaal'._, schuil achter dat tien lettergrepige woordje interferon? 13.05 Concertissimo Tenuto 1983: Philippe Descamps, viool • speelt: ❑ Bartok: 2de Piànoconcerto.

1 9 . 2 5 Ti j d r o v e r

Doe-het-zelf : Paren.

19.45 Zie BRT 1 2 0 . 1 5 Vo e t b a l - 180 -

Polen-België

Hobonia - 14de jaargang - nr. 3 - juli 1985 - p. 180

Druk : V A N D E N BOGAERD T y p o - Offset Ertbrandstraat 2 6 6 K a p e l l e n T e l . : 664 22 13