Hobonia 1985-4 A4

H0B0N IA KULTURELE H E E M K R I N G H O O G R O O M

Verantwoordelijk u i t g e v e r P. ARREN Antverpiastraat 9 2070 Ekeren

1

Driemaandelijks t i j d s c h r i f t 4

e

JAARGANG — 1985 OKTOBER - NOVEMBER - DECEMBER

K a s t e e l " D e O u d e G r a c h t " Hoogboom - Te k e n i n g :

André M a r i ë n

INHOUD De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 4 ) De L i j k w a d e i n d e Russische I c o n o g r a f i e Carcassone: e e n droom !

Carcassone: e e n n a c h t m e r r i e !

Snuffelend i n h e t v e r l e d e n v a n Hoogboom: Communicanten 1888 - 1898 Nieuwjaarsliedjes Kastelen i n Vlaanderen: M e d i s t e r i n Kapellen Kuierend i n Oude P a p i e r e n : Openbare v e r kooping v a n d e Z y d e f a b r i e k van Hoogboom Inhoudsopgave 1985 4 -

-

R. R. P. P.

Van H a e l s t Van H a e l s t Arren Arren

blz. blz. blz. blz.

182 193 197 202

Kerkarchief I . De Vos

blz. 209 blz. 225

P. A r r e n

blz. 226

R. K e u k e l i n c k

blz. 233 blz. 239

181 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 181

De lijkwade van Turijn Deel 4

De l i j k w a d e i n a p o c r i e f e e v a n g e l i s c h e t e k s t e n Naast d e " v i e r e v a n g e l i ë n " v o l g e n s Johannes, Markus, L u k a s e n M a theus, b e s t a a n e r nog een h e l e r e e k s a p o c r i e f e t e k s t e n , d i e een r e l a a s b e v a t t e n van gebeurtenissen t i j d e n s h e t l e v e n v a n JezusChristus.

Ve e l a l w o r d t n a a r deze b i j b e l s e t e k s t e n verwezen a l s o p t w i j f e l a c h t i g e bronnen steunend. De o m s c h r i j v i n g i n Van Dale m a a k t h e t woord i n z i j n v o l l e b e t e k e n i s d u i d e l i j k : b i j b e l b o e k e n d i e n i e t a l s e c h t , a l s gezaghebbend erkend worden. F i g u u r l i j k w o r d t h e t woord z e l f s g e b r u i k t a l s ongeloofwaardig e n onaannemelijk.

Toch z i j n deze t e k s t e n i n v e l e g e v a l l e n een b r o n v a n i n f o r m a t i e , ook a l d i e n t men t e weten d a t b v. h e t e v a n g e l i e v o l g e n s G a m a l i ë l i n d e Vde eeuw na Jezus- C h r i s t u s geschreven werd. Men mag w e l aannemen d a t d e s c h r i j v e r , n a a s t z i j n e i g e n v e r b e e l d i n g , z e k e r z a l g e p u t hebben u i t d e v e l e mondelinge o v e r l e v e r i n g e n d i e i n de c h r i s t e n e gemeenschappen van d i e t i j d l e v e n d i g waren.

Deze t e k s t e n z i j n n i e t a l t i j d met e l k a a r i n overeenstemming t e brengen, maar werpen soms een verhelderend l i c h t o p t a l r i j k m o e i l i j k t e s i t u e r e n gebeurtenissen.

Bisschop S t . C i r i l l e v a n Jerusalem was één d e r e e r s t e beroemde " p r e d i k e r s " . E n k e l e v a n deze t e k s t e n z i j n bewaard gebleven e n kunnen t e n h u i d i g e n dage nog a l s b a s i s d i e n e n v o o r d e catachese !

I n 340 vernoemde h i j a l s e e r s t e d e l i j k w a d e , i n een v a n z i j n s e r - 182 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 182

moenen t o t d e g e l o v i g e n . W o o r d e l i j k zegde d e b i s s c h o p aan d e c h r i s t e n e n : " d a t , i n h e t g r a f , h e t b e g r a f e n i s l i n n e n gebleven was, a l s g e t u i g e n i s v a n d e v e r r i j z e n i s " . De exegeten b l i j v e n e c h t e r verdeeld o v e r d e v r a a g o f b i s s c h o p C i r i l l e d a t w e r k e l i j k z e l f gezegd h e e f t . Onweerlegbare b e w i j z e n ontbreken u i t e r a a r d .

U i t d e I I I d e o f I V d e eeuw s t a m t d e o p v a t t i n g d a t i n d e k e r k van Maria d i Blachernea i n C o n s t a n t i n o p e l (Byzantium)reeds een " g e l a a t v a n C h r i s t u s " bewaard werd. H e t i s z o d a t d e h e i l i g e Helena i n d i e t i j d o p d r a c h t g a f , a l l e r e l i k w i e ë n i n verband met l e v e n , dood e n b e g r a f e n i s v a n Jezus- C h r i s t u s t e verzamelen, om z e i n Jerusalem t e bewaren. E r z i j n trouwens h e e l w a t v a n deze r e l i kwieën i n West-Europa t e r e c h t gekomen. Z o kwamen d e "gereedschappen van h e t l i j d e n " i n Byzantium.

O o r s p r o n k e l i j k werden i n d e k e r k van M a r i a d i Blachernea e n k e l r e l i k w i e ë n bewaard, toegeschreven aan d e h e i l i g e M a r i a , d e m o e der v a n Jezus- C h r i s t u s . Daaraan danken k e r k e n k l o o s t e r trouwens hun naam. H e t " g e l a a t v a n C h r i s t u s " l o k t e evenwel v e e l p e l g r i m s .

Rond 440 was deLoeloop v a n g e l o v i g e n n a a r M a r i a d i Blachernea zo g r o o t geworden, d a t k e i z e r i n P u l c h e r i a b e s l o o t de.eenvoudige kerk t o t een b a s i l i e k u i t t e bouwen, g e w i j d aan d e e r e d i e n s t v a n de l i j k w a d e .

H i s t o r i s c h s t a a t h e t e c h t e r v a s t , d a t h e t " S i n d o n " e e r s t i n 944 u i t Edessa n a a r C o n s t a n t i n o p e l werd o v e r g e b r a c h t . I n d e a r c h i e v e n van d e k e i z e r l i j k e r e l i k w i e - e n andere s c h a t t e n , w o r d t h e t " S i n don" e e r s t i n 1007 o f f i c i e e l v e r m e l d . To e n werd d e r e l i k w i e i n de Pharos- k a p e l bewaard, " m e t a l d e andere gereedschappen van de k r u i s i g i n g " . Op sommige oude p r e n t e n u i t d i e t i j d , k a n men a l deze gereedschappen a f g e b e e l d z i e n . De l i j k w a d e komt meermaals voor, gedrapeerd o v e r een l e d i g k r u i s . W a a r s c h i j n l i j k werd i n Maria d i Blachernea een d e r v e l e "acheropoieta" k o p i e e n van h e t "Mandylion", i n z i j n " p o r t r e t v o r m " bewaard.

Ve r s c h i l l e n d e k e r k v a d e r s vermelden een l i j k w a d e , b i j h u n t e r u g keer u i t h e t h e i l i g l a n d . Niemand k a n met z e k e r h e i d zeggen o f ze een k o p i e o f d e " e c h t e l i j k w a d e " g e z i e n hadden.

Bijzonder opvallend i s de v e r k l a r i n g van bisschop A r c u l f van P e r i g e u x d i e een l i j k w a d e zag t i j d e n s z i j n v e r b l i j f i n Jerusalem.

Deze l i j k w a d e b e s c h r e e f h i j a l s "ACHT VOET LANG" ( c a . 2 , 4 0 m ) .

- 183 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 183

De k r u i s a f n e m i n g Bemerk de l a n g e l i j k w a d e .

Mozaïek v o o r g e v e l St.Marcus

De h e m e l v a a r t .

Jezus C h r i s t u s neemt d e l i j k wade mee t e n hemel.

Venetië (eigen d i a )

Mozaïek v o o r g e v e l S t . Marcus, Venetië. (eigen d i a )

- 184 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 184

D i t i s d e h e l f t v a n d e l i j k w a d e v a n T u r i j n . Was h e t a c h t e r s t e gedeelte opgevouwen ? O f was h e t d e " l i j k w a d e v a n Compiègne" d i e bisschop A r c u l f z a g ?

Mysterie . . . .

Bisschop A r c u l f was b l i j k b a a r een b e r e i s d man, w a n t h i j v e r t e l d e z i j n e r v a r i n g e n i n Jerusalem, n a een s c h i p b r e u k o p een e i l a n d j e ten noorden v a n S c h o t l a n d . W a a r s c h i j n l i j k i n d e hoop d e heidenen te bekeren.

Ti j d e n s d e Vde eeuw s c h r e e f o f k o p i e e r d e een onbekend a u t e u r h e t "evangelie v o l g e n s G a m a l i ë l " .

De t e k s t i s o p g e s t e l d a l s h e t r e l a a s v a n een o o g g e t u i g e . G a m a l i ë l vernoemt z i c h z e l f meermaals, a l s g e t u i g e v a n v e r s c h i l l e n d e m i r a kelen e n andere wondere t e k e n s .

D i t " e v a n g e l i e " w i j k t i n b e l a n g r i j k e mate a f v a n d a t v a n de t r a d i t i o n e l e " v i e r evangelisten". Gamaliël besteedt opvallend v e e l aandacht aan w a t e r met d e l i j k w a d e gebeurde.

I n de vroege morgen v a n h e t Paasfeest k r e e g d e slapende landvoogd P i l a t u s een v i s i o e n . H i j z a g Jezus- C h r i s t u s , d e man d i e h i j d r i e dagen t e v o r e n t e r dood had l a t e n brengen, i n l e v e n d e l i j v e v o o r z i c h s t a a n . V o l v e r t w i j f e l i n g ontbood P i l a t u s d e ouderen en s c h r i f t g e l e e r d e n b i j z i c h e n v e r t e l d e hen z i j n droom. De Joden lachten hem u i t e n v e r k l a a r d e n opnieuw: " Z i j n b l o e d kome o v e r ons e n onze k i n d e r e n " .

Toen kwam e c h t e r een d e r Romeinse w a c h t e r s , d i e h e t g r a f had b e waakt, z i c h b i j P i l a t u s aanmelden. H i j v e r t e l d e d e wondere g e beurtenissen v a n d i e vroege Paas-morgen. P i l a t u s schreeuwde d e Joden t o e , d a t h i j J e z u s a l l e e n t e r dood had l a t e n brengen om Herodes t e r w i l l e t e z i j n . H i j gebood d e s c h r i f t g e l e e r d e n e n o u d e ren,. om z i c h met hem n a a r h e t g r a f t e begeven. Maar d e Joden w e i gerden hem t e v o l g e n .

Vol berouw nodigde h i j d e Joden u i t , b o e t e t e doen, om h e t o n r e c h t d a t z e d e zoon v a n God hadden aangedaan. " L a a t o n s o v e r o n s z e l f wenen", zegde P i l a t u s rouwmoedig t o t z i j n v e r b o l g e n t o e hoorders, " w a n t w i j hebben een zware zonde bedreven; i n onze o v e r moed hebben w i j d e zoon v a n God g e k r u i s i g d ! " Maar d e Joden dreven d e s p o t met hem. P i l a t u s v e r p l i c h t t e , z o n d e r meer, d e s c h r i f t g e l e e r d e n met hem n a a r h e t g r a f v a n Jezus t e gaan.

- 185 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 185

B i j h e t g r a f aangekomen zagen z e d a t een t a l r i j k e menigte z i c h daar verzameld h a d . To t hun n i e t g e r i n g e v e r b a z i n g s t e l d e n de ouderen v a s t d a t d e zware r o l s t e e n w e r k e l i j k weggewenteld was.

De c e n t u r i o n s t o n d o p g e s t e l d i n d e i n g a n g v a n h e t open g r a f e n h i e l d d e opdringende menigte o p a f s t a n d .

Toen P i l a t u s e n z i j n gezelschap h e t g r a f naderden werd d e c e n t u r i o n , d i e met d e bewaking g e l a s t was, o n r u s t i g . Te n s l o t t e w i s t de man maar a l t e g o e d , d a t men w e i n i g o f geen g e l o o f aan z i j n verhaal z o u h e c h t e n .

Streng m i l i t a i r g r o e t t e d e c e n t u r i o n d e landvoogd e n l i e t d e i n gang v a n h e t g r a f v r i j . N a a s t d e i n d e r o t s u i t g e h a k t e opening lag d e t r a d i t i o n e l e , u i t kalksteen gehouwen, z w a r e r o l s t e e n .

P i l a t u s e n d e p r i e s t e r s g i n g e n i n h e t g r a f . A a n v a n k e l i j k zagen ze w e i n i g i n h e t d o n k e r, maar g e l e i d e l i j k g e r a a k t e n hun ogen aan het d u i s t e r gewend.

De k l e i n e voorkamer was w e l d r a v o l l e d i g g e v u l d . A l l e e n P i l a t u s en e n k e l e p r i e s t e r s b e t r a d e n d e e i g e n l i j k e g r a f k e l d e r. O p d e i n rotsen uitgehouwen r u s t b a n k l a g een w i t t e l i j k w a d e . Boven de rustbank was i n een n i s , d e neam van Jezus met r o d e o k e r g e s c h r e ven.

Sporen v a n k a l k s t e e n e n r o d e o k e r w e r d e n o n l a n g ; d o o r d e A m e r i kaanse s c h e i k . n d i g e J o z e p h K o h l t e c k o p d r a a d j e s u i t d e l i j k w a d e van T u r i j n o r t d . . k t . B i j n a d e r o n d e r z o e k k o n men d e s a m e n s t e l l i n g van d e k a l k r o t s a a n t o n e n . D e z e s t e m d e v o l l e d i g o v e r e e n m e t d e aard van h e t k a l k g e s t e e n t e i n de omgeving van Jerusalem.

I n h e t l i c h t v a n een t o o r t s bekeek P i l a t u s d e l i j k w a d e , d i e d a a r nog l a g z o a l s d e vrouwen z e gevonden hadden b i j h u n komst b i j het g r a f . De l i j k w a d e l a g d a a r, a l s o f h e t l i c h a a m e r nog i n l a g .

De Joden vroegen o p dwingende t o o n , d e landvoogd d e l i j k w a d e n i e t aan t e r a k e n , omdat d i t s t r i j d i g was met d e Misnah. Voorwerpen g e b r u i k t b i j d e d o d e n r i t u s warenvoor d e Joden immers o n r e i n .

Wie een o n r e i n voorwerp a a n r a a k t e o f bewaarde werd z e l f o n r e i n en onwaardig z i j n p l a a t s i n d e j o o d s e samenleving t e behouden.

Maar P i l a t u s s t o o r d e z i c h n i e t aan d e smeekbeden d e r Joden. H i j gaf d e c e n t u r i o n o p d r a c h t d e l i j k w a d e n a a r b u i t e n t e brengen.

Deze voerde d i t b e v e l u i t e n g a f b u i t e n h e t g r a f d e l i j k w a d e aan de landvoogd. To e n de l i j k w a d e i n d e handen v a n P i l a t u s g e l e g d - 186 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 186

werd, b a r s t t e h i j , d i e p bewogen, i n t r a n e n u i t . G e e s t d r i f t i g o m helsde h i j z e e n k u s t e h a a r a l s met w e l l u s t . De wrange gedachte dat i n deze l i j k w a d e h e t l i c h a a m van diezelfde J e z u s had g e l e g e n , die h i j t e r dood v e r o o r d e e l d had, v e r v u l d e hem met i n t e n s e o n t r o e r i n g . H i j v o e l d e a l s h e t ware a a n , d a t d i t l i n n e n een bovenaardse k r a c h t b e z a t . H i j bekeek p l o t s d e c e n t u r i o n d i e g e t u i g e was geweest van d e wondere gebeurtenissen aan h e t g r a f , d e morgen van d e o p standing. D e man was v r e s e l i j k v e r m i n k t t i j d e n s een v r o e g e r e v e l d s l a g . EĂŠn z i j n e r ogen was a l s h e t ware u i t g e r u k t . De wonden waren a f z i c h t e l i j k geheeld, z o d a t z i j n g e l a a t een a f s c h u w e l i j k demonenmasker g e l e e k .

Als d o o r een hemselse i n g e v i n g gedreven, naderde P i l a t u s d e man, die s t i l z w i j g e n d aan de d e u r s t o n d , wachtend t o t hem i e t s gevraagd werd. H e t werd d e s o l d a a t zwaar t e moede t o e n h i j d e landvoogd zag naderen. Z o u deze hem w e l g e l o v e n ? O f , z o a l s d e Joden zonder meer aannemen, d a t h i j e n z i j n g e z e l l e n z i c h d o o r d e s l a a p hadden l a t e n overmannen ? O f d a t z e z i c h hadden l a t e n omkopen ?

Maar P i l a t u s s p r a k op z a c h t e t o o n t o t d e a n g s t i g wachtende k r i j ger: " I k ben e r z e k e r v a n d a t h e t l i c h a a m , d a t i n deze l i j k w a d e gelegen h e e f t , u i t d e doden i s opgestaan".

Door een g o d d e l i j k v o o r g e v o e l , f l u i s t e r d e P i l a t u s t o t d e s o l d a a t : " I k ben e r v a n o v e r t u i g d d a t d i t l i n n e n u h e t l i c h t t e r u g z a l schenken u i t uw z o zwaar g e t e i s t e r d oog" Na d e l i j k w a d e n o g maals g e k u s t t e hebben, g a f h i j z e aan d e verbaasde s o l d a a t . Deze kuste d e l i j k w a d e e n v e r b o r g z i j n g e l a a t i n h e t doek. Op h e t z e l f de o g e n b l i k k o n h i j t e r u g z i e n e n werden z i j n a f z i c h t e l i j k e v e r minkingen p l o t s g e h e e l d .

De Joden v o l g d e n vanop a f s t a n d deze vreemde g e b e u r t e n i s s e n . E n k e len v a n hen verdwenen i n a l l e s t i l t e e n r e a l i s e e r d e n z i c h , d a t diegene d i e z i j t e r dood hadden g e b r a c h t , w a a r l i j k d e Messias was.

Maar d e ouderen e n de h o g e p r i e s t e r s weigerden hun o n g e l i j k t e b e kennen. Verbaasd o v e r hun k o p p i g h e i d z e i P i l a t u s t o t d e Joden: "Merken j u l l i e d e z o e t e g e u r n i e t o p , d i e deze l i j k w a d e v e r s p r e i d t .

Gans v e r s c h i l l e n d v a n d e l i j k g e u r d i e men z o u verwachten. H e t i s zoals k o n i n k l i j k p u r p e r, d o o r d r e n k t met k o s t b a a r parfum " .

Maar d e Joden weigerden P i l a t u s g e l i j k t e geven. " M a a r, P i l a t u s , j e weet t o c h d a t J o z e f v a n Arimathea e n Nicodemus v e e l g e u r s t o f fen hebben g e b r u i k t . Z e hebben h e t l i c h a a m met m i r r e e n a l o ĂŤ i n - 187 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 187

Oud K r u i s ; m e t d e n a g e l s d o o r de p o l s g e w r i c h t e n . Bemerk d e naar b i n n e n weggetrokken d u i men.

(Chiesa d ' I n v i o l a t a , R i v a , Italia).

(eigen d i a ) De g r a f l e g g i n g .

(XIVde s t a t i e k r u i s w e g 1746) Merk d e l a n g e l i j k w a d e o p .

(Chiesa d ' I n v i o l a t a , R i v a , Italia) (eigen d i a )

- 188 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 188

een l i j k w a d e g e w i k k e l d . D a t i s de oorzaak v a n deze z o e t e g e u r " .

P i l a t u s zag h e t e c h t e r a n d e r s . H i j r o o k immers i n h e t g r a f geen l i j k g e u r , maar een z a c h t e , aangename r e u k .

P i l a t u s zegde t o t d e Joden dan o o k : " D i t g r a f h e e f t geen l i j k g e u r , maar een z o e t e g e u r, a l s o f men h i e r muskaatnoten gemalen h e e f t of z a c h t e n k o s t b a a r parfum v e r s p r e i d . . . . " Op hoge t o o n zegden d e Joden: " D e z o e t e geuren d i e men h i e r r i e k t komen v o o r t v a n d e t u i n . De w i n d v o e r t z e h i e r h e e n " De Joden vroegen met aandrang d a t P i l a t u s geen a c h t z o u s l a a n o p a l d i e wondere tekenen waarvan h i j e n de menigte g e t u i g e waren geweest.

Ze zegden t o t d e landvoogd: " J i j b e n t een v r e e m d e l i n g , e n daarom kan j e n i e t weten, d a t deze Jezus a l deze wondertekenen gedaan h e e f t , d o o r d e hand v a n Belzebub, d e d u i v e l i n persoon . . . . " P l o t s s e n s a t i e t u s s e n d e menigte: i n een n a b i j g e l e g e n w a t e r p u t ontdekte men een l i j k , i n een l i j k w a d e g e w i k k e l d . H e t g e r u c h t d a t men h e t l i c h a a m van Jezus- C h r i s t u s teruggevonden had, s l o e g P i l a tus e n v e l e aanwezigen met verstomming.

Triomf b i j d e h o g e p r i e s t e r s : h e t bedrog was d u i d e l i j k . Maar P i l a tus g i n g n i e t o v e r een n a c h t i j s , h i j l i e t d e dode u i t d e p u t h a len e n ontbood J o z e f v a n Arimathea e n Nicodomus b i j z i c h .

P i l a t u s v r o e g aan d e b e i d e mannen welke v a n d e l i j k w a d e n z e g e k o c h t en g e b r u i k t hadden om de g e k r u i s i g d e t e begraven. Zonder a a r z e l e n wezen z e d e l i j k w a d e a a n , d i e P i l a t u s i n z i j n hand h i e l d . De m e n i g t e , o p g e s t o o k t d o o r d e ouderen, d r e i g d e J o z e f v a n Arimathea i n d e w a t e r p u t t e werpen, maar d e Romeinse wacht d r e e f d e Joden terug.

De landvoogd v r o e g t o e n aan J o z e f v a n Arimathea e n Nicodemus, h e t i n d e w a t e r p u t gevonden l i c h a a m i n de l i j k w a d e t e w i k k e l e n , e n h e t i n h e t g r a f t e l e g g e n . Op i d e n t i e k d e z e l f d e w i j z e , z o a l s z e Jezus begraven hadden, d e avond v a n de k r u i s i g i n g .

Onder g r o t e b e l a n g s t e l l i n g v o l b r a c h t e n b e i d e mannen hun l u g u b e r e taak. N e t z o a l s o p d i e vrijdagnamiddag, i n h e t l i c h t van de o n d e r gaande z o n , w e r d h e t l i c h a a m i n h e t g r a f g e l e g d e n d e g r o t e s t e e n voor d e i n g a n g gewenteld.

- 189 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 189

Amper was h e t g r a f g e s l o t e n o f , t o t a l g e h e l e v e r b a z i n g van P i l a t u s , de ouderen e n d e massa, k l o n k een stem u i t h e t g r a f "Open h e t g r a f , want Jezus- C h r i s t u s h e e f t m i j t e r u g t o t h e t l e v e n g e b r a c h t " .

Velen v l u c h t t e n i n p a n i e k weg. Men wentelde d e s t e e n opnieuw weg, en d e Heer l o v e n d kwam d e v e r r e z e n dode n a a r b u i t e n . To t i e d e r die h e t h o r e n w i l d e , v e r t e l d e h i j h o e een s t e r k l i c h t e n d e v e r s c h i j ning hem u i t de dood had opgewekt.

Toen w i l d e P i l a t u s u i t l e g vragen aan d e ouderen, maar d a t b l e e k n i e t m o g e l i j k . A l l e n waren z e v o l a n g s t e n schaamte i n s t i l t e v e r dwenen. I n woede o n t s t o k e n b e v a l P i l a t u s d a t men hen gevangen zou nemen om z e t e r verantwoording t e r o e p e n .

De verrezene v r o e g t o e n aan P i l a t u s : " H e r k e n t g i j m i j n i e t ? " De Romein b l e e f h e t antwoord s c h u l d i g . To e n v e r v o l g d e d e man o p l u i d e toon: " I k ben d e boosdoener d i e aan Z i j n r e c h t e r z i j d e g e k r u i s i g d werd. Reeds t o e n b e l o o f d e H i j m i j h e t p a r a d i j s , waarvan g i j h i e r i n h e t g r a f de zoete geur k u n t r u i k e n Velen bekeerden z i c h d i e d a g . Op hun j a c h t op d e ouderen e n d e s c h r i f t g e l e e r d e n v e r n i e l d e n d e Romeinse s o l d a t e n d e v e r g a d e r z a a l van d e h o g e p r i e s t e r s . P i l a t u s keerde n a a r h u i s t e r u g e n besprak de g e b e u r t e n i s s e n u i t v o e r i g met z i j n vrouw P r o c l a . H i j t o o n d e h a a r beide l i j k w a d e n , maar zonder e n i g e t w i j f e l herkende P r o c l a de l i j k w a d e w a a r i n Jezus gelegen h a d . Z i j nam de l i j k w a d e i n bewaring en zou z e met u i t e r s t e z o r g omringen.

P i l a t u s ontbood d e c e n t u r i o n b i j z i c h e n v e r z o c h t hem g e t u i g e n i s a f t e l e g g e n v a n w a t e r d i e dag gebeurd was. I n een b r i e f aan H e rodes werd a l l e s nauwkeurig v e r t e l d . P i l a t u s v e r z o c h t Herodes om de " g e r e c h t e l i j k e d w a l i n g " t e n o v e r s t a a n v a n de v e r r e z e n e t e herstellen.

Maar Herodes, o p g e s t o o k t d o o r d e s c h r i f t g e l e e r d e n e n ouderen van het v o l k , h a d w e l andere bedoelingen dan w a t e r i n z i j n antwoord aan d e landvoogd geschreven s t o n d ! Herodes v r o e g aan P i l a t u s d e getuigenissen v a n de c e n t u r i o n e n z i j n v i e r g e z e l l e n , d i e o p wacht hadden gestaan b i j h e t g r a f , p e r s o o n l i j k t e mogen h o r e n . Samen met d e u i t d e doden v e r r e z e n boosdoener.

Tevens v r o e g d e h o g e p r i e s t e r d a t hem de l i j k w a d e z o u t o e v e r t r o u w d worden, hoewel h e t b e z i t v a n " o n r e i n e voorwerpen g e b r u i k t b i j b e - 190 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 190

g r a f e n i s s e n " v o l g e n s d e w e t van Mozes verboden was.

P i l a t u s zond i n goed vertrouwen d e v i j f m i l i t a i r e n e n d e u i t d e dood v e r r e z e n boosdoener n a a r h e t p a l e i s v a n Herodes. P r o c l a w e i gerde e c h t e r d e l i j k w a d e u i t handen t e geven, omdat d e w e t van Mozes n i e t v o o r Romeinen g o l d . W a a r s c h i j n l i j k vreesde d e v r o u w van d e landvoogd e r v o o r, d a t d e Joden de l i j k w a d e w i l d e n v e r n i e t i gen. H a a r voorgevoel werd bewaarheid: huurmoordenaars o v e r v i e l e n de c e n t u r i o n e n z i j n g e z e l l e n . Zonder m e d e l i j d e n werden d e c e n t u r i o n e n d e "goede moordenaar" een k o p j e k l e i n e r gemaakt. D e geest v a n d e goede moordenaar verscheen aan P i l a t u s e n v e r t e l d e de droeve g e b e u r t e n i s s e n , a f s l u i t e n d met d e v o o r s p e l l i n g d a t o o k P i l a t u s een d e r g e l i j k l o t w a c h t t e .

Oudere t e k s t e n b e v e s t i g e n sommige punten v a n h e t " E v a n g e l i e v o l gens G a m a l i e l " . Vo l g e n s een r e l a a s v a n de h e i l i g e N i n o ( I V d e eeuw) b r a c h t d e vrouw van P i l a t u s d e l i j k w a d e i n v e i l i g h e i d e n overhandigde z e deze aan Lukas, d i e d e r e l i k w i e z o goed v e r b o r g dat niemand o o i t geweten h e e f t , w a t e r v e r d e r mee gebeurd i s .

I n d e z e l f d e t e k s t w o r d t o o k vernoemd d a t P e t r u s h e t zweetdoek (sudarium) i n z i j n b e z i t h a d . Maar o o k v a n d i t l i n n e n i s geen spoor meer t e r u g t e v i n d e n .

M o g e l i j k verwees d e h e i l i g e A n t o n i u s d e M a r t e l a a r, n a a r d i t " s u darium", d a t o v e r h e t a a n g e z i c h t v a n Jezus gelegen h e e f t , d o o r hem vermeld n a een v e r b l i j f i n een k l o o s t e r , langsheen de o e v e r van d e Jordaan- r i v i e r .

U i t h e t " E v a n g e l i e v o l g e n s de Hebreeuwen" p u t t e d e h e i l i g e H i ĂŤ r o nymus gegevens v o o r z i j n k e r k g e s c h i e d e n i s . H i e r i n vernoemde h i j dat " J e z u s n a z i j n opstanding u i t d e doden, d e l i j k w a d e w a a r i n H i j g e r u s t h a d , a a n de d i e n a a r v a n de h o g e p r i e s t e r g a f " . E r b e s t a a t e c h t e r t w i j f e l o v e r d e j u i s t e v e r t a l i n g v a n h e t woord "puero", w a t dienaar b e t e k e n t . Men v e r o n d e r s t e l t d a t e r i n w e r k e l i j k h e i d P e t r o geschreven s t a a t , maar d e t e k s t i s z Ăł o n d u i d e l i j k dat h e t m o e i l i j k i s een d e f i n i t i e f o o r d e e l t e v e l l e n .

"Puero" s t a a f t d e v e r s i e weergegeven i n h e t " v e r h a a l v a n A d d a i " , w a a r b i j d e d i e n a a r v a n k o n i n g Abgar v a n Edessa d e l i j k w a d e u i t de handen van d e a p o s t e l e n o n t v i n g .

Leest men " P e t r u s " , d a n komt men weer o p d e z e l f d e g o l f l e n g t e a l s . de h e i l i g e N i n o . I n een andere t e k s t s t a a t v e r m e l d , d a t Jezus - 191 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 191

de l i j k w a d e meevoerde b i j z i j n h e m e l v a a r t .

Bisschop B r a u l i o v a n Saragossa ( V I I d e eeuw) bestudeerde a l s één der e e r s t e k e r k v a d e r s d e verzamelde e v a n g e l i s c h e t e k s t e n . Ook h i j vernoemde a f z o n d e r l i j k de l i j k w a d e ( s i n d o n ) e n h e t zweetdoek (sudarium). B i s s c h o p B r a u l i o was o o k d e a u t e u r v a n d e "Mozarabische r i t u s " , w a a r i n h i j o p z i j n manier d e e v a n g e l i s c h e t e k s t e n samenvatt e . H i j s c h r e e f " P e t r u s e n Johannes g i n g e n i n h e t g r a f e n zagen het l i n n e n l i g g e n , m e t daarop d e a f d r u k k e n van de u i t d e dood opgestane man".

Over een e v e n t u e l e bewaring e n v e r e r i n g v a n d e l i j k w a d e e n d e banden g e b r u i k t om deze t o e t e b i n d e n , r e p t e d e b i s s c h o p nergens met een woord.

Remi V a n H a e l s t REFERENTIES "Le témoignage d e G a m a l i ë l " Naar een v e r t a l i n g van R . P. v a n den Oudenryn, U n i v e r s i t e i t F r i bourg.

(Le F i g a r o L i t t é r a i r e - 1 3 a p r i l 1957) Met dank aan d e r e d a k t i e v a n Le F i g a r o L i t t é r a i r e .

" D E L I J K WA D E VA N T U R I J N " VERSCHIJNT EERLANG I N B O E K VORM, M E T D E PRACHTIGE D I A ' S VA N BARON VANDERSTRAETENWAILLET A L S I L L U S T R AT I E M AT E R I A A L . D E U I T G AV E WORDT V E R ZORGD DOOR D E N . V. D E V L I J T . A L L E GEWENSTE I N L I C H T I N G E N KUNNEN BEKOMEN WORDEN B I J D E S C H R I J V E R : R E M I VA N HAELST KERKSTRAAT N R . 6 6 / 6 8 T E ANTWERPEN, T E L . N R . 0 3 / 2 3 6 . 5 6 . 2 0

- 192 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 192

D E

L

I

J

K

W

A

D

E

I

N

D

E

RUSSISCHE I C O N O G R A F I E Al i n d e vroege middeleeuwen was d e l i j k w a d e i n Rusland bekend.

Einde v a n de Xde eeuw t r o k k e n Russische p e l g r i m s n a a r h e t H e i l i g Land om e r d e v e r s c h i l l e n d e " H e i l i g e P l a a t s e n " t e bezoeken. I n de " P u t e s e s t r i e igemuna D a n i i l a " u i t 1106 w o r d t een r e i s van 16 maanden doorheen P a l e s t i n a beschreven. Reeds t o e n k o n men de i n v l o e d v a n de " M a n d y l i o n " o p d e Russische i c o o n -kunstenaars d u i d e l i j k onderscheiden. A l h o e w e l minder dan i n de b y z a n t i j n s e i c o n o g r a f i e , w o r d t e r t o c h meerdere malen melding gemaakt v a n s c h i l d e r i j e n o f i c o n e n d i e men " n e r u k o t v o r n y i s p a s " noemt, w a t betekent " n i e t d o o r mensenhanden gemaakt". Deze " a r c h e r o p o i e t a " iconen werden a a n v a n k e l i j k i n a l l e r l e i m a t e r i a l e n gemaakt, maar het b e s t bekend z i j n de t r a d i t i o n e l e , o p h o u t g e s c h i l d e r d e , iconen. I n Russische musea hangen e c h t e r v e r s c h i l l e n d e p r a c h t i g e iconen, u i t g e v o e r d a l s m u u r t a p i j t .

Rond d e XV-XVIde eeuw t r a d een b e l a n g r i j k e w i j z i g i n g o p i n d e Russische r e l i g i e u z e k u n s t : v a n dan a f a p r e e k t men v a n de blauwe iconen, t e r w i j l men v r o e g e r b i j n a u i t s l u i t e n d een i v o o r - a c h t i g e achtergrond e n s e p i a k l e u r e n g e b r u i k t e . D e z e l f d e k l e u r e n d i e o v e r heersen op d e l i j k w a d e v a n T u r i j n . C h r i s t u s w o r d t s t e e d s mĂŠĂŠr voorgesteld a l s d e "Goede C h r i s t u s " .

Dezelfde i n v l o e d e n kan men opmerken o p een i c o o n i n Amiens b e waard, d i e men d e "Beau D i e u - i c o o n " genoemd h e e f t .

U i t 1561 d a t e e r t een d e z e beroemde " p l a s c a n i c a " ( v o o r s t e l l i n g van d e g r a f l e g g i n g , w a a r o p meestal d e l i j k w a d e voorkomt) ( Z a gorsk-museum - Moskou). Op deze i c o o n komen v e l e p e r s o n a l i t e i t e n voor: ondermeer J o z e f v a n Arimathea e n Nicodemus. Merkwaardig i s d e v o o r s t e l l i n g v a n een d e r a p o c r i e f e v a n g e l i e n : o p een d e r b i j t a f e r e l e n nemen twee engelen d e l i j k w a d e i n o n t v a n g s t , om ze t e n hemel t e v o e r e n . D i t s l u i t aan b i j d e onzekere t r a d i t i e dat Jezus- C h r i s t u s b i j z i j n h e m e l v a a r t , d e l i j k w a d e z o u meegenomen hebben Vele Russische i c o n e n v e r t o n e n i n d e l i n k e r b o v e n h o e k een k l e i n e - 193 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 193

"Vera i c o n e " . D i t i s een s o o r t "waarmerk" o f a a n d u i d i n g d a t h e t icoon een "ARCHEROPOIETA" i s . Wat z o u betekenen d a t h e t n i e t d o o r mensenhanden gemaakt i s . Men weet e c h t e r d a t i n f e i t e aangegeven wordt, d a t d i t i c o o n i n a a n r a k i n g i s geweest met een a n d e r v o o r werp, d a t a c h e r p o i e t a gemaakt was.

P r o f . C a z z o l a , s p e c i a l i s t i n d e S l a v i s c h -Russische k u n s t , was zo v r i e n d e l i j k ons e n k e l e t o e l i c h t i n g e n t e geven b i j " d e l i j k w a de i n d e Russische i c o n o g r a f i e " .

Er bestaan z e e r v e l e "SPAS" ( R u s s i s c h v o o r " h e t g e l a a t v a n d e H e e r " ) . EĂŠn d e r beroemdste i s w e l h e t "SPAS d e Laon" ( F r a n k r i j k ) .

Op d e beroemdste Russische i c o n e n komt e c h t e r m e e s t e l GEEN w a a r merk v o o r. I n de Catalogus v a n de K u n s t s t u d i o Mazzoleni ( M i l a a n 1981) s t a a t o p b l z . 131 e e n a f b e e l d i n g v a n een Russische i c o o n u i t d e X V I I I d e eeuw. H i e r o p w o r d t d e a f b e e l d i n g v a n h e t Mandylion ondersteund d o o r d e d r i e a a r t s e n g e l e n M i c h a e l , G a b r i e l e n R a f a e l .

In d r i e a f z o n d e r l i j k e t a f e r e l e n wordt h i e r de geschiedenis van de l i j k w a d e u i t g e b e e l d . L i n k s onder z i e t men hoe h e t Mandylion b i j k o n i n g Abgar g e b r a c h t w o r d t . I n h e t midden: h e t Mandylion wordt verborgen i n de Kappa- p o o r t , r e c h t s onder d r o o g t Ve r o n i k a het g e l a a t v a n C h r i s t u s t i j d e n s d e k r u i s w e g . Deze v o o r s t e l l i n g van d e l a t e r e V I d e s t a t i e v a n d e k r u i s w e g i s u i t z o n d e r l i j k i n de Russische i c o n o g r a f i e . H e t v e r h a a l v a n Ve r o n i c a d a t e e r t u i t de vroege middeleeuwen e n werd s l e c h t s t i j d e n s d e X V I I I d e eeuw i n d e " k r u i s w e g " opgenomen.

Op b l z . 1 5 6 v a n d e z e l f d e c a t a l o g u s s t a a t een i c o o n u i t d e X V I I I d e eeuw, waarop e e n "SOBOR" ( v e r z a m e l i n g ) h e i l i g e n d e l i j k w a d e v e r e e r t . H i e r o p s t a a n ondermeer d e h e i l i g e n J a n d e Doper, J a n d e E v a n g e l i s t , J o a c h i m , Anna, Olympus d e Monnik, I g n a t i u s v a n A n t i o c h i e , Leonce d e M a r t e l a a r, Parascève, A n a s t a t i e d e Non, M a r i a de E g y p t i s c h e e . v . a . a f g e b e e l d .

I n d e v e r z a m e l i n g v a n d e B r i t s e k o n i n g i n (Buckingham Palace) w o r d t een Russische i c o o n u i t d e X V I I d e eeuw bewaard, waarop d e ganse geschiedenis v a n d e l i j k w a d e a f g e b e e l d i s .

Ook i n d e b y z a n t i j n s e k u n s t komen v e r s c h i l l e n d e v o o r s t e l l i n g e n van C h r i s t u s v o o r, d i e v e e l overeenkomst v e r t o n e n met d e o u d s t e Russische " s p a s " u i t d e s c h o o l v a n Novgorod. I n h e t museum T r e t ' j a kov v a n Moskou kan men v e r s c h i l l e n d e i c o n e n u i t d e X I I d e eeuw bewonderen, waaronder d e beroemde "Spas N e r e d i s a " , d e o u d s t e - 194-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 194

Links d e v o l l e d i g e i c o o n " C h r i s t u s v a n w i j s h e i d e n v e r l o s s i n g " met i n d e l i n k e r b o v e n h o e k h e t "waarmerk". R e c h t s h e t "waarmerk" om aan t e t o n e n d a t h e t h i e r een " a r c h e r o p o i e t a " b e t r e f t .

(Centro R u s s i a Ecumenia - Rome - I t a l i ĂŤ ) .

Russische r e g i m e n t s v l a g W.O. I - 195 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 195

icoon u i t h e t j a a r 11 9 9 . Wie d e mozaïeken van e n k e l e B y z a n t i j n s e kerken v e r g e l i j k t met d e oude Russische i c o n e n , z a l zonder v e e l moeite de g e l i j k e n i s onderkennen. Ty p i s c h e voorbeelden z i j n d e " C h r i s t u s Pantacrator-mozaïek" i n d e k o e p e l v a n d e k e r k van D a f n i , e v e n a l s d e mozaïek i n d e voortempel v a n d e Aya Sophia ( K o n s t a n t i n o p e l ) . Ook St.Marcus ( Ve n e t i ë ) b e z i t e n k e l e p r a c h t i g e mozaïeken.

Naast d e " s c h o o l v a n Novgorod" l e v e r d e o o k de " s c h o o l v a n Maskou" h e e l w a t k u n s t v o l l e i c o n e n e n " p l a s c a n i c a " a f , waarop d e a f b e e l d i n g v a n d e Mandylion voorkomt. I n de verzameling S c u k i n Moskou v o r m t een " s p a s n e r u k o t v o r n y i " ( 1 3 8 9 ) e e n p r a c h t i g v o o r beeld v a n een " s o b o r " , m e t v e l e h e i l i g e n e n engelen rondom de Mandylion.

Een t r e f f e n d v o o r b e e l d v a n de i n v l o e d v a n d e Mandylion op d e Russische samenleving, k a n men nog z i e n i n h e t I m p e r i a l War M u seum - Londen. Onder h e t n r ; Q 32210 bewaart men d a a r een a f b e e l ding v a n een Russische k r i j g s v a a n u i t d e E e r s t e Wereldoorlog, waarop d e Mandylion a l s een " p a l l a d i u m " v o o r d e t r o e p e n v o o r komt.

Remi V a n H a e l s t Met d a n k a a n p r o f . C a z z o l a ( C e n t r o I n t e r n a t i o n a l e d e l la Sindone - To r i n o - I t a l i ë ) v o o r z i j n b e r e i d w i l l i g e hulp en vertalingen.

REFERENTIES : "Le t é m o i g n a g e d e G a m a l i e l " Naar e e n v e r t a l i n g v a n R . P. v a n d e n O u d e n r y n - U n i v e r s i t e i t Freiburg (Le Figaro L i t t é r a i r e - 13 a p r i l 1957).

Met d a n k a a n d e r e d a k t i e v a n L e F i g a r o L i t t é r a i r e .

0

�; i •

iiï;,r6�;�✓9�i .

- 196 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 196

C A R C A S S O N E EEN

D R O O M

GESCHIEDENIS De " c i t é " v a n Carcassone, i n h e t z u i d e n van F r a n k r i j k , i s n i e t a l l e e n een k a s t e e l , maar een enorme middeleeuwse v e s t i n g , d o o r twee zware muren e n v i j f t i g t o r e n s omringd. De meer dan 2000 j a a r oude s t a d v o r m t een kompleet b e e l d v a n de b o u w s t i j l d e r m i l i t a i r e verdedigingswerken e n i s u n i e k t e r w e r e l d .

P r e h i s t o r i s c h e vondsten v e r w i j z e n n a a r z e e r vroege bewoning: a a r dewerk e n munten z i j n g e t u i g e n van een G a l l i s c h -Romeinse n e d e r z e t t i n g . A l g e m e e n w o r d t aangenomen d a t d e s t a d i n de tweede eeuw vgbr K r i s t u s gebouwd werd a l s Romeins " c a s t e l l u m " o p een p l a a t s van een oud K e l t i s c h "oppidum" v a n d e stam Vo l c e s Tectosages.

De eeuw n a K r i s t u s v i e l Carcassone i n handen van d e Westgoten,die hun r i j k van Z u i d - G a l l i ë zouden u i t b r e i d e n t o t aan d e L o i r e . De Slag v a n V o u i l l é b r a c h t d e o v e r w i n n i n g aan Chlodovech, k o n i n g d e r Franken. De Franken b l e v e n Carcassone b e z e t t e n t o t Saraceense h o r den, n a l a n g d u r i g e gevechten, d e s t a d i n 725 konden v e r o v e r e n .

I n 759 werden deze Muzelmannen u i t Carcassone v e r d r e v e n d o o r P i p p i j n d e K o r t e , k o n i n g d e r Franken.

Na de i n e e n s t o r t i n g e n v e r b r o k k e l i n g v a n h e t F r a n k i s c h e R i j k werd Carcassone langzamerhand een z e l f s t a n d i g e s t e r k t e , e n , v o o r a l o n der d e burggraven Tr e n c a v e l ( l e e n m a n n e n v a n d e g r a a f v a n To u l o u s e ) , een geduchte v e s t i n g . H e t e i g e n l i j k e k a s t e e l werd r o n d 1125 gebouwd en de " c i t é " werd t o e n een t r e f p u n t van t r o e b a d o u r s , d a a r i n h e t k a s t e e l een " c o u r d'amour" ( e e n g e r e c h t s h o f waar u i t s p r a k e n g e daan werden i n l i e f d e s z a k e n ) g e v e s t i g d was.

I n d e t w a a l f d e eeuw v e r s p r e i d d e z i c h i n h e e l Europa - maar v o o r a l i n Z u i d - F r a n k r i j k - een g e l o o f , d a t i n g i n g t e g e n h e t r o o m s - k a t o l i e ke g e l o o f , e n d a t men d e "Kathaarse k e t t e r i j " noemde. De aanhangers van d i t g e l o o f , d e " K a t h a r e n " ( a f g e l e i d v a n h e t G r i e k s e " c a t h a r o s " = z u i v e r ) , werden ook " A l b i g e n z e n " genoemd, omdat d e e e r s t e k e t - 197 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 197

t e r s u i t d e s t a d A l b i kwamen.

Paus I n n o c e n t i u s I I I probeerde d e k e t t e r s d o o r m i s s i e s t e bekeren, maar wanneer z i j n a f g e v a a r d i g d e , P i e r r e d e Castelneau, vermoord werd, r i e p h i j t o t d e K r u i s t o c h t e n t e g e n de k e t t e r i j o p . Simon de M o n t f o r t - l ' A m a u r y, e e n baron u i t I l e - d e - F r a n c e , h a d d e l e i d i n g en met een m a c h t i g l e g e r v a n 20.000 man bestormde h i j d e z u i d e l i j k e b u r c h t e n , b o l w e r k e n van d e " K a t h a r e n " . B é z i e r s v i e l i n j u l i en p r a k t i s c h a l l e inwoners werden gedood. Carcassone werd n a een beleg v a n 1 4 dagen ( 1 t o t 15 augustus 1209) v e r o v e r d , d o o r v e r raad e n gebrek aan d r i n k w a t e r.

De nalatenschap v a n de K r u i s t o c h t e n v i e l i n 1229 t e n d e e l aan Lodewijk I X , " d e H e i l i g e " , k o n i n g v a n F r a n k r i j k , e n d a t was w a a r s c h i j n l i j k ook d e b e d o e l i n g geweest. De K r u i s t o c h t e n , b e d o e l d om de k e t t e r i j u i t t e r o e i e n , r e s u l t e e r d e n i n d e v e r e n i g i n g v a n Noorden Z u i d - F r a n k r i j k , o n d e r h e e r s c h a p p i j v a n d e Franse koningen.

De f e o d a l e s t a d Carcassone werd i n 1240, gedurende n e g e n t i e n d a gen, b e l e g e r d d o o r d e zoon van Raymond-Roger Tr e n c a v e l , maar h i j kon h a a r, ondanks d e h u l p v a n d e inwoners d e r v o o r s t e d e n , n i e t heroveren.

Lodewijk d e H e i l i g e , e n z i j n zoon F i l i p s d e S t o u t e , l i e t e n d e v e s t i n g a a n z i e n l i j k v e r s t e r k e n e n v a n een tweede r i n g m u u r, g e f l a n keerd met v e l e t o r e n s , v o o r z i e n . Va n a f d i e t i j d werd d e " c i t é " (ook "Maagd v a n Languédoc" genoemd) e e n onneembare v e s t i n g . I n 1355 b v. kwam de " Z w a r t e P r i n s " , z o o n v a n Edward I I I , k o n i n g v a n Engeland, d e v e s t i n g t e v e r g e e f s b e l e g e r e n .

Toen i n 1659, d o o r d e Vrede v a n d e Pyreneeën - g e s l o t e n t i j d e n s de r e g e r i n g v a n L o d e w i j k X I V - F r a n k r i j k h e t z u i d e l i j k gelegen R o u s s i l l o n v e r w i e r f , v e r l o o r Carcassone h a a r s t r a t e g i s c h e b e t e k e n i s . D o o r v e r s c h u i v i n g v a n d e Frans -Spaanse g r e n s n a a r d e P y r e neeen, was Carcassone n i e t l a n g e r g r e n s s t a d e n begon h a a r v e r v a l .

I n 1836 s t a r t J e a n - P i e r r e C r o s - M a y r e v i e i l l e , e e n bekend a r c h e o loog, e e n a k t i e om de monumenten i n z i j n geboortestad Carcassone te redden van d e t o t a l e ondergang. P r o s p e r s Merimée, h o o f d i n s p e k t e u r v a n Monumentenzorg, s p r i n g t hem b i j , e n i n 1853 w o r d t begonnen aan r e s t a u r a t i e - e n k o n s o l i d a t i e w e r k e n , o n d e r d e k u n d i g e l e i d i n g van d e beroemde a r c h i t e k t V i o l l e t - l e - D u c . De n o d i g e g e l d e n worden door d e r e g e r i n g , h e t departement e n d e s t a d b i j e e n g e b r a c h t .

- 198 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 198

BESCHRIJVING De v e s t i n g Carcassone w o r d t gevormd d o o r d r i e enorme v e r s t e r k i n g e n ; de b u i t e n s t e muur t e l t 17 t o r e n s e n b a s t i o n s ; d e binnenmuur h e e f t 29 t o r e n s ; e n h e t e i g e n l i j k e k a s t e e l , e e n zwaar, v o l l e d i g g e s l o ten p a r a l l e l l o g r a m , f u n g e e r d e a l s l a a t s t e t o e v l u c h t s o o r d . Een v e s t i n g i n een v e s t i n g !

De v e r s c h i l l e n d e b o u w s t i j l e n u i t d i v e r s e t i j d p e r k e n kunnen nog goed herkend worden. De Romeinen bouwden, i n de v i e r d e eeuw, a f wisselend met kubusvormige s t e n e n e n met r i j e n r o d e baksteen, voor d e n i v e l l e r i n g . De graven van Tr e n c a v e l bouwden i n d e 12de eeuw met g e e l a c h t i g e zandsteen, w a a r b i j d e a f z o n d e r l i j k e s t e n e n g r o f aaneen gevoegd werden. G e d u r e n d e d e p e r i o d e d e r koningen bouwde men met r e c h t h o e k i g e g r i j z e s t e n e n , d i e r e g e l m a t i g gevoegd werden. Onder d e r e g e r i n g v a n L o d e w i j k d e H e i l i g e werden g l a d d e stenen g e b r u i k t e n t i j d e n s h e t bewind v a n F i l i p s d e S t o u t e w e r d gesteente met r e l i ë f v o r m aangewend. De spaarzame o v e r b l i j f s e l e n u i t d e v r o e g -Romeinse p e r i o d e z i j n gevormd u i t g r o t e s t e e n b l o k ken d i e gewoon op mekaar g e s t a p e l d werden.

Het k a s t e e l werd r o n d 1125 gebouwd, w a a r s c h i j n l i j k d o o r Bernard Aton Tr e n c a v e l . I n d i t k a s t e e l k a n men a l l e v o o r n a a m s t e v e r d e d i ginsorganen z i e n d i e , t o t aan d e 15de eeuw, h e t a b c v a n de m i l i t a i r e bouwkunst u i t m a a k t e n .

Binnenin i s h e t k a s t e e l i n g e r i c h t a l s museum met, i n d e v e r s c h i l lende g r o t e z a l e n , merkwaardige voorwerpen d i e v o o r n a m e l i j k v a n opgravingen voortkomen. N i e t a l l e e n h e t k a s t e e l e n d e monumental e b a s i l i e k v a n Carcassone, maar d e h e l e v e s t i n g , m e t h a a r s m a l le kronkelige s t r a a t j e s , d i e uitgeven op k l e i n e p l e i n t j e s , i s merkwaardig. Ve r s c h i l l e n d e middeleeuwse h u i z e n werden a l s w i n k e l o f r e s t a u r a n t i n g e r i c h t , e n e r l e v e n c a . 1000 Carcassonners binnen d e " c i t é " .

LEGENDE VÓbr d e ophaalbrug v a n d e Narbonnese p o o r t z i e t men d e e r g v e r w e e r de s t e n e n b u s t e v a n vrouwe Carcas, d e h e l d i n v a n de h i e r n a v o l g e n d e legende.

199 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 199

Karel d e G r o t e kwam n a a r d e Languedoc met h e t d o e l d e Saracenen te v e r d r i j v e n en de Frankische dynastie t e h e r s t e l l e n . I n d i e t i j d hadden de Muzelmannen h e t l a n d onder e l k a a r v e r d e e l d e n d e h e e r s e r s van d e a f z o n d e r l i j k e k l e i n e gebiedjes,noemden z i c h " k o n i n g " . De Saraceense h e e r s e r o v e r d e " c i t ĂŠ " , k o n i n g B a l a a k , was d o o r K a r e l de G r o t e gedood e n z i j n weduwe, vrouwe Carcas, l e i d d e s i n d s d i e n de v e r d e d i g i n g v a n de s t a d .

Na v i j f j a a r , wanneer b i j n a a l h a a r s o l d a t e n gedood waren d o o r de b e l e g e r a a r s , nam z e h a a r t o e v l u c h t t o t een k r i j g s l i s t . Op d e verschillende torens en wallen l i e t ze strooien soldaten, voorzien van k r u i s b o g e n , n e e r z e t t e n . B l i k s e m s n e l l i e p z e dan v a n d e ene pop n a a r d e andere e n s c h o o t p i j l e n o p d e a a n v a l l e r s a f . Bovendien verscheen z e o p d e z e l f d e p l a a t s e n s t e e d s met andere h o o f d d e k s e l s , zodat. de b e l e g e r a a r s w e l moesten g e l o v e n d a t e r nog h e e l w a t v e r d e d i g e r s d e " c i t ĂŠ " bemanden.

Om d e v i j a n d t e doen g e l o v e n d a t e r o o k nog voldoende levensmiddel e n waren, g a f vrouwe Carcas h a a r l a a t s t e v a r k e n een h a l v e z a k koren t e e t e n - h e t l a a t s t e w a t nog aan voedingsmiddelen o v e r b l e e f en duwde h e t arme d i e r v a n de muur.

Al h e t k o r e n , d a t h e t v a r k e n v e r o r b e r d h a d , l a g v e r s p r e i d r o n d het opengespatte d i e r , e n b i j d a t z i c h t gaven d e o v e r v a l l e r s d e moed o p .

Toen vrouwe Carcas K a r e l d e G r o t e met z i j n t r o e p e n zag w e g t r e k ken, l i e t z e d e t r o m p e t t e n s c h a l l e n om met K a r e l t e onderhandelen.

De s o l d a t e n v a n d e k e i z e r b r a c h t e n v e r s l a g u i t met d e woorden: " S i r e , C a r c a s t e sonne " ( C a r c a s r o e p t ) ; e n d i t z o u d e oorsprong van d e naam van d e s t a d z i j n - v o l g e n s d e l e g e n d e .

Karel d e G r o t e s t a k z i j n bewondering v o o r z i j n k r i j g s h a f t i g e t e genstandster n i e t onder s t o e l e n o f banken. Z i j mocht a l s h e e r s e r e s over d e s t a d b l i j v e n r e g e r e n e n k r e e g een edelman u i t een beroemd g e s l a c h t t o t gemaal. U i t deze v e r b i n t e n i s stammen n a a r men z e g t , de graven v a n Carcassone.

Paul A r r e n

- 200 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 200

Een d u i d e l i j k b e e l d v a n d e omvang v a n d e v e s t i n g Carcassone k r i j g t men v a n u i t d e l u c h t . Men z i e t h e e l d u i d e l i j k de dubbele o m w a l l i n g , de b u i t e n s t e i e t s l a g e r gehouden dan de b i n n e n s t e z o d a t d e b u i t e n wal n i e t z o u h i n d e r e n wanneer men v a n a f d e binnenwal n a a r d e v i j a n d zou v u r e n . U i t e r s t r e c h t s , e n d e e l uitmakend v a n d e o m w a l l i n g , z i e t men h e t imposante k a s t e e l , h ĂŠ t b o l w e r k i n een b o l w e r k .

- 201 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 201

C A R C A S S O N E EEN

N A C H T M E R R I E

ZONDAG

Om 1 7 . 1 5 h v e r l i e t e n we d e " c i t é " i n Carcassone, e n begaven we ons n a a r d e r u e T r i v a l l e , w a a r we onze wagen hadden a c h t e r g e l a t e n .

De p l a a t s waar h i j h a d gestaan k o n men nog goed l o k a l i s e r e n aan de op h e t voetpad l i g g e n d e glasscherven - g l a s d a t voortkwam van een i n g e s l a g e n z i j r u i t . De a u t o z e l f was s p o o r l o o s !

Terug t o t d e toegangspoort n a a r d e " c i t é " l o p e n , d e a l d a a r p a t r o u i l l e r e n d e p o l i t i e a g e n t alarmeren - d i e o n m i d d e l l i j k h e t h o o f d bureel v e r w i t t i g d e - was d e volgende s t a p .

Korte t i j d l a t e r bevonden we ons r e e d s i n een toegesnelde p o l i t i e wagen o p weg n a a r h e t p o l i t i e b u r e e l . D a a r werd p r o c e s - v e r b a a l opgemaakt e n s t e l d e d e a g e n t v a n wacht o n s g e r u s t . D i e zondagavond werd i n Narbonne d e j a a r l i j k e b i j e e n k o m s t v a n Kommunistische J o n geren gehouden. Om aan d a t f e e s t t e kunnen deelnemen werden i e d e r jaar t a l r i j k e a u t o ' s "geleend" - v o r i g j a a r z o ' n v e e r t i g t a l i n Carcassone - maar d i e werden a l l e n b i n n e n d e twee dagen t e r u g g e vonden.

Geen p a n i e k dus e n z e k e r n i e t i n ons g e v a l , w a n t een v i j f j a a r oude Peugeot 504 GL - met 130.000 km op d e t e l l e r - l a g n i e t z o goed meer o p d e m a r k t om z o ' n d i e f s t a l t e r e c h t v a a r d i g e n .

MAANDAG Na een s l a p e l o z e n a c h t stonden we r e e d s v ó ó r negen u u r o p h e t p o l i t i e k a n t o o r , w a a r men nog geen nieuws had o v e r onze a u t o .

Dan maar w i n k e l - i n e n w i n k e l - u i t , w a n t z e l f s h e t a l l e r n o o d z a k e l i j k s t e aan k l e d i n g e n t o i l e t g e r i e f was, samen met onze wagen, v e r d w e nen. We b e s c h i k t e n a l l é é n nog o v e r d e l i c h t e z o m e r k l e d i j d i e we - 202 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 202

droegen. 's Middags opnieuw n a a r d e p o l i t i e - n e g a t i e f b e r i c h t - e n een derde, eveneens n e g a t i e v e p o g i n g , om 22 u u r . Maar geen nood, t r o o s t t e m e n o n s , d e b e s c h r i j v i n g v a n h e t v e r m i s t e v o e r t u i g was per t e l e x rondgeseind, e n o v e r a l i n F r a n k r i j k keek men u i t n a a r onze wagen, d i e z e k e r n i e t l a n g k o n verdoken b l i j v e n .

Terug i n h e t h o t e l aangekomen begon d e n a c h t p o r t i e r a l v a n v e r t e roepen d a t onze a u t o t e r e c h t was. Rond negen u u r ' s morgens hadden r i j k s w a c h t e r s d e wagen gevonden e n d e d i e v e n o p heterdaad b e t r a p t . Ve r m i t s d e p o l i t i e om 22 u u r ' s avonds nog n i e t w i s t d a t de r i j k s w a c h t 1 3 u u r v r o e g e r deze zaak r e e d s had o p g e l o s t , z o u men kunnen b e s l u i t e n d a t d e samenwerking t u s s e n b e i d e korpsen v ĂŠ r t e zoeken i s .

De n a c h t p o r t i e r - een b r a v e man, z e l f o v e r g e l u k k i g met h e t goede nieuws - b r a c h t h e t t e l e f o n i s c h k o n t a k t met d e r i j k s w a c h t t o t stand. Afgesproken werd d a t we d e volgende dag - om a c h t u u r ' s morgens - i n d e r i j k s w a c h t k a z e r n e zouden z i j n .

DINSDAG Stappend n a a r d e r i j k s w a c h t k a z e r n e d a c h t Helga ( m i j n e c h t g e n o t e ) eraan d a t we o o k moesten u i t k i j k e n n a a r d e d i c h t s t b i j z i j n d e P e u geot-garage. Op z i j n m i n s t d i e n d e d e i n g e s l a g e n z i j r u i t t e w o r den vervangen.

Maar de r i j k s w a c h t e r d i e o n s t e woord stond,ontnam ons s t e l s e l matig h e t b e e t j e hoop d a t we nog hadden. E e r s t d o o r t e zeggen d a t onze a u t o beschadigd was e n z i c h i n een garage bevond, o p 1 2 km van Carcassone, w a a r men hem n a a r t o e had moeten s l e p e n . Ve r d e r d o o r t e v e r t e l l e n d a t onze v o l l e d i g e bagage verdwenen was, o p e n kele s t u k k e n n a , w e l k e e r g beschadigd e n o n b r u i k b a a r waren.

Dan d e e l d e h i j o n s mee d a t d e daders - v i e r z i g e u n e r s u i t een nabijgelegen zigeunerkamp - d e motor u i t onze wagen hadden o v e r gebouwd i n een ander v o e r t u i g van h e t z e l f d e t y p e e n onze wagen zwaar beschadigd hadden.

Er werd ons gevraagd een i n v e n t a r i s o p t e maken v a n a l l e b e z i t t i n g e n d i e verdwenen waren. Maar w e l s n e l - met d e booswichten dienden d e r i j k s w a c h t e r s om negen u u r b i j d e onderzoeksrechter - 203 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 203

t e z i j n , e n z i j moesten d e b e t r e f f e n d e l i j s t b i j z i c h hebben.

I n d e namiddag b r a c h t een r i j k s w a c h t e r o n s n a a r d e garage, w a a r we g e k o n f r o n t e e r d werden met onze wagen - o f d a t w a t e r nog v a n o v e r b l e e f . A l l e g l a s w e r k ( l i c h t e n e n r u i t e n ) was aan d i g g e l e n g e slagen e n d e wagen was aan a l l e z i j d e n i n g e d e u k t . B u i t e n s p i e g e l s , r a d i o -antenne e n windkap boven s c h u i f d a k waren met k r a c h t u i t d e k a r r o s s e r i e g e r u k t . De a u t o was ontdaan van m o t o r, s t u u r , v e r s n e l lingspook, z e t e l s , binnenbekleding, e n z .

Sommige wrakken z i e n e r nog v e e l t o o n b a a r d e r u i t .

Enkele l o s s e k l e d i n g s t u k k e n , u i t d i v e r s e k o f f e r s e n r e i s t a s s e n afkomstig, waren v o l l e d i g o n b r u i k b a a r ( d o o r o l i e e n smeer bezoedeld o f i n repen g e t r o k k e n ) a c h t e r g e l a t e n .

Terug n a a r d e r i j k s w a c h t k a z e r n e v o o r een meer g e d e t a i l l e e r d e o p somming v a n a l l e ontvreemde b e z i t t i n g e n : d w . z v o l l e d i g e zomergarderobe; b e r g k l e d i j e n -schoenen; f o t o - e n f i l m m a t e r i a a l ; t o i l e t g e r i e f ; k o r t o m , a l l e s w a t men z o a l meeneemt v o o r een maand v e r l o f i n d e Pyreneeën.

We vernamen d a t h e t v i e r t a l a u t o d i e v e n r e e d s d e volgende dag v o o r de r e c h t e r moest v e r s c h i j n e n . E n k e l e r i j k s w a c h t e r s drongen e r o p aan d a t we zouden aanwezig z i j n i n de r e c h t s z a a l ; h e t zou onze zaak b e s l i s t t e n goede komen.

WOENSDAG Op een p a p i e r t j e d a t we d i n s d a g v a n een r i j k s w a c h t e r hadden m e e gekregen, s t o n d e n de namen van d e v i e r b e s c h u l d i g d e n e n d e a a n v a n g s t i j d v a n h e t p r o c e s : 1 4 u u r . To e n we, e v e n v ó ó r tweeën, h e t gerechtsgebouw b e t r a d e n , was e r een andere z a a k b e z i g , e n . v e r n a men we d a t h e t nog een h e l e t i j d z o u duren e e r h e t onze b e u r t was.

Dat k l o p t e : om 19 u u r kwam onze z a a k op d e r o l !

De v i e r beschuldigden werden b i n n e n g e l e i d e n w i j mochten i n d e middengang komen r e c h t s t a a n . H e t g r o o t s t e g e d e e l t e v a n de p u b l i e ke t r i b u n e werd ingenomen d o o r een v e e r t i g t a l z i g e u n e r s - a l l e maal f a m i l i e l e d e n o f v r i e n d e n van d e beklaagden.

De a k t e v a n b e s c h u l d i g i n g werd v o o r g e l e z e n , e n t o e n was h e t d e beurt aan d e v e r d e d i g i n g ; w a n t h e t b o e v e n s t e l l e t j e had w e l v o o r - 204 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 204

een advokaat.gezorgd. D i e advokaat g i n g n u eens h a a r f i j n b e w i j z e n dat z i j n k l i e n t e n v e r p l i c h t waren onze a u t o t e s t e l e n . N e t waren ze o p weg n a a r hun moeder - d i e z e i n geen a c h t j a a r meer g e z i e n hadden - t o e n hun a u t o h e t l i e t a f w e t e n . E n d a t o p een zondag een dag d a t a l l e garages g e s l o t e n waren. M a a r, h e e l t o e v a l l i g , stond v l a k b i j e e n andere wagen, n e t z o ' n t y p e wagen a l s waar z i j pech mee hadden. Om hun oude moeder t o c h nog t e kunnen bezoeken waren z e dus v e r p l i c h t deze wagen t e nemen !

De advokaat deed - een b e t e r e z a a k waardig - enorm z i j n b e s t , e n de heren e n dames v a n h e t H o f z a t e n t e k n i k k e n . I n d e r d a a d , d a t was een goede r e d e n ! P e c h n a t u u r l i j k v o o r d e b u i t e n l a n d e r s d i e daar hun wagen, a l s o p een p r e s e n t e e r b l a d , kwamen aanbieden.

Er werden k o r t e metten gemaakt: v a n d e v i e r beschuldigden(waarvan er d r i e geen n a t i o n a l i t e i t noch v a s t e woonplaats hadden) werden er twee v r i j g e s p r o k e n . De e e r s t e k o n t h u i s n i e t g e m i s t worden, want d a a r waren negen m i n d e r j a r i g e k i n d e r e n , e n de tweede k o n d e maandag daarop ergens aan h e t w e r k . H i j t o o n d e z i j n goede w i l d o o r t e w i l l e n werken e n d a t mocht n i e t tegengehouden worden !

De andere twee e n h i e r s t a k de r e c h t e r een vermanende v i n g e r op, omdat b e i d e n r e e d s zesmaal v o o r d i e f s t a l v e r o o r d e e l d werden kregen v i j f maanden v o o r w a a r d e l i j k .

Over e v e n t u e l e schadevergoeding k o n nog n i e t gesproken worden; de r e c h t e r v e r w a c h t t e een e x p e r t i s e v e r s l a g v o o r d e a u t o e n een v o l l e d i g e opgave v a n a l h e t g e s t o l e n e , e n verwees d e zaak n a a r 21 september.

Misschien werd d e u i t s p r a a k v a n h e t " H o f " b e i n v l o e d d o o r d e z i g e u nerbende d i e - a l s een s t i l l e d r e i g i n g - d e r e c h t s z a a l b e v o l k t e ; o f , m i s s c h i e n was d i t karnavaleske gedoe eenvoorbeeld v a n de r e c h t s spraak i n F r a n k r i j k . W i j weten h e t n i e t .

Op 21 september werden d e beschuldigden v e r o o r d e e l d t o t h e t b e t a l e n van d e k o s t e n : a u t o e n bagage.

Nadien b e r e i k t e ons een s c h r i j v e n v a n d e v e r z e k e r i n g s m a a t s c h a p p i j : "De r e k u p e r a t i e o p d e onvermogende daders b l e e k , z o a l s t e v o o r z i e n was, o n m o g e l i j k " .

P.S. A l s u een r e i s n a a r F r a n k r i j k h e b t g e p l a n d , z o r g dan d a t u goed v e r z e k e r d b e n t . O f b e t e r n o g : B L I J F E R WEG !

- 205 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 205

- 206 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 206

- 207 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 207

De g a r a g i s t , d i e h e t w r a k van onze wagen i n bewaring h a d , v e r t e l de ons hoe d e g a a g s e f s z i g e u n e r s h e t k a r w e i t j e g e k l a a r d hadden.

Met h o u t e n b l o k k e n werd d e motor o p d e grond v a s t g e z e t , d e h e l e santaboetiek werd l o s g e k o p p e l d , d e k a r r o s s e r i e omgekanteld, z o d a t a l l e e n d e motor e r nog s t o n d , o p d e b l o k k e n . D i e dan kon worden overgebouwd. C l e v e r g e z i e n , noemde d e g a r a g i s t h e t .

I n d e garage dienden we nog een dokument t e ondertekenen d a t we het w r a k van onze a u t o a f s t o n d e n a l s " e e n schenking aan de F r a n se S t a a t " .

Anders dienden e r nog i n v o e r r e c h t e n b e t a a l d t e worden !

- 208 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 208

snuffelend in het verleden van hoogboom deel 3

✓

L

à � -c) L . , , t i t i C t : i ; 1 I A A -1._ v C z - 1 2

� ��

� e,- "C�i`i�

�

.

} i11� t.� L �1'LL.L'.OL1 l l. LL1.-1 L

eivt. (110 'tin L et* l t C . - 1 1 - e S C � L � � LJ(�i �

1'l � e,--t, C"`� i"-LA7UL� LiL�IC'/ -t ."e/ �t ^C// c „ l �e1,1L�-�-,(i- L ��c,--à� ti

� � U-a—3 � d e)YYL�:

- 209 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 209

18 8 8 EERSTE COMMUNICANTEN

- J O N G E N S -

1. F r a n c i s c u s G o d e r i e 2. M a r t i n u s V i s s e r s 3. G u i l l e l m u s Meganck 4. F r a n c i s c u s J e n n e s 5. A l p h o n s u s H e l s e n 6. C o n s t a n t De B e u k e l a e r 7. P e t r u s N u y e n

- M E I S J E S

-

1. C l e m e n t i n a K e u s t e r m a n s 2. L u d o v i c a Hermans 3. J o s e p h i n a H e r t o g h s 4. M a r i a M e y v i s 5. C o r n e l i a K r u y s w e c h s 6. A n n a Hens 7. M a r i a Va n D e r J o n c k h e y d 8. C h r i s t i n a A d r i a e n s e n s 9. J o a n n a De S c h u t t e r 10. L u d o v i c a H e y s t r a e t e n

GEVORMD I N DE PAROCHIALE KERK TE BRASSCHAET OP

15SEPTEMBER 1888 DOOR ZIJNE HOOGW. MONSEIGNEUR ANTHONIS - J O N G E N S 1. E r n e s t L ' H o s t

- 210

-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 210

2. A d r i a n u s Va n O e v e l e n 3. F r a n c i s c u s B o g a e r t s 4. G u i l l e l m u s D i e l e n 5. C o n s t a n t i n u s A d r i a e n s e n s 6. J a c o b u s M e y v i s 7. P e t r u s Nuyens 8. J a c o b u s M a t t h y s e n 9. L u d o v i c u s De B e u k e l a e r 10. L u d o v i c u s A s s e l m a n s 11 . C o n s t a n t i n u s W i l l e m e n 12. J o a n n e s Ve r b e e c k 13. C o r n e l i u s M e y v i s 14. L u d o v i c u s Ve r b o v e n 15. P e t r u s N u y e n s 16. M a r t i n u s V i s s e r s 17. A l p h o n s u s H e l s e n 18. G u i l l e l m u s Meganck 19. A r t h u t D i e r c k x 20. J o s e p h Ve r b o v e n - M E I S J E S 1. E u g e n i a L ' H o s t 2. M a r i a D e R i d d e r 3. E l i s a b e t h Va n S i t t e r e n 4. P a u l i n a Va n N e s t 5. C a r o l i n a P u t t e m a n s 6. M a r i a G o d e r i e 7. L u d o v i c a P h i l i p s 8. P a u l i n a De V r e e 9. J o a n n a De R o o v e r 10. M a r i a P a l l e m a n s 11 . M a r i a J a n s s e n s 12. M a r i a V e r b e r c k 13. M a r i a Doms 14. J o a n n a H e l s e n 15. M a r i a W o u t e r s 16. J o a n n a P a l l e m a n s 17. M a r i a A d r i a e n s e n s 18. C a r o l i n a W i l l e m e n 19. E l i s a b e t h M a t t h y s e n - 211

-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 211

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

M a r i a Kruysweghs Clementina Keustermans C o r n e l i a Kruysweghs Josephina Hertogs C a r o l i n a Va n D e r J o n c k h e y d C h r i s t i n a Adriaensens C h r i s t i n a Simons W i l h e l m i n a Va n O s t a C a t h a r i n a De S c h u t t e r

GEVORMD IN DE PAROCHIALE KERK TE EECKEREN OP

17OKTOBER 1888 DOOR ZIJNE HOOGW.MONSEIGNEUR ANTHONIS Ida Maria Grosbart Petri Dierckx *

*

*

*

*

*

*

18 8 9 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S -

1. J a c o b u s M a t t h y s e n 2. L u d o v i c u s D e B e u k e l a e r 3. A r t h u t D i e r c k x 4. L u d o v i c u s A s s e l m a n s 5. C o n s t a n t i n u s W i l l e m e n 6. J o a n n e s V e r b e r c k 7. C o r n e l i u s M e y v i s 8. L u d o v i c u s Ve r b o v e n

- 212

-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 212

- M

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

E

I

S

J

E

S -

Eugenia L'Host E l i s a b e t h Va n S i t t e r e n P a u l i n a Va n N e s t C a r o l i n a Puttemans Maria Goderie Ludovica Philips P a u l i n a De Vree Joanna De Roover Maria Pallemans M a r i a Janssens

* * * * * *

*

18 9 0 EERSTE COMMUNICANTEN -

J

O N G E

N

S -

1. A d r i a n u s F r a n c . Va n O e v e l e n 2. C o n s t a n t i n u s A d r i a e n s e n s 3.

4.

5.

6.

A u g u s t u s Meganck Franciscus Bogaerts Jacobus Meyvis Guillelmus Cornelius Dielen

7. P e t r u s J o s e p h N u y e n s 8. A n t o n i u s J o s e p h E r n e s t u s L ' H o s t

- M E I S J E S 1. M a r i a C a t h a r i n a J o a n n a W o u t e r s 2.

3.

4.

5.

6.

7.

M a r i a Doms Maria Adriaensen M a r i a Kruysweghs M a r i a Verberck Joanna Pallemans Carolina Willemen

8. A n n a J o s e p h a H e l s e n - 213

-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 213

18 9 1 EERSTE COMMUNICANTEN -

J

O N G E

N

S -

1. P e t r u s M a t t h y s e n 2. J o s e p h Va n O e v e l e n 3. L u d o v i c u s W o u t e r s 4. L u d o v i c u s Va n G r o e n i n g e n 5. J o s e p h Va l c k e n b e r g h 6. P e t r u s H e r t o g h s - M E

I

S

J

E

S -

1. M a t h i l d a L ' H o s t 2. M a r i a Gommeren 3. A n n a D e B e u k e l a e r 4. A d r i a n a B a l l e m a n s 5. I s a b e l l a N u y e n s 6. A n n a W i l l e m a n 7. C a t h a r i n a P a l l e m a n s 8. M a r i a D e R o o v e r 9. P e t r o n e l l a G o d e r i e

GEVORMD I N DE KERK VAN BRASSCHAET OP

JUNY 1891 DOOR ZIJNE EMINENTIE MONSEIGNEUR GOOSENS CARDINAAL

-

J

O N G

E

N

S -

1. P a t r u s Matthysen 2. J o s e p h Va n O e v e l e n 3. L u d o v i c u s W o u t e r s 4. L u d o v i c u s Va n G r o e n i n g e n

- 214 -

5. J o s e p h Va l c k e n b e r g h

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 214

6. P e t r u s H e r t o g s .

7. J o s e p h Va n G r o e n i n g e n 8. L u d o v i c u s P u t t e m a n s 9. L u d o v i c u s H e l s e n 10. J a c o b u s Meganck 11 . L u d o v i c u s W i l l e m e n 12. P e t r u s L a m b r e c h t s 13. F r a n c i s c u s Loopmans 14. H e n r i c u s V e r b e r c k 15. F r a n c i s c u s M e y v i s 16. P e t r u s P a l l e m a n s 17. J o s e p h D e L o o r e 18. A r t h u r Ve r b o v e n 19. J o s e p h Va n D e r J o n c k h e y d 20. A u g u s t u s Meganck - M E

I

S

J

E

S -

1. M a t h i l d e L ' H o s t 2. M a r i a Gommeren 3. A n n a D e B e u k e l a e r 4. A d r i a n a B a l l e m a n s 5. I s a b e l l a Nuyens 6. C a t h a r i n a W i l l e m e n 7. C a r o l i n a P a l l e m a n s 8. M a r i a D e R o o v e r 9. P e t r o n e l l a G o d e r i e 10. M a r i a V i s s e r s 11 . L u d o v i c a A d r i a e n s e n s 12. P h i l o m e n a V e r b e r c k 13. T h e r e s i a D i e l e n 14. C a t h a r i n a A d r i a e n s e n 15. C o r n e l i a Va l c k e n b e r g h 16. V i r g i n i e D e V r e e 17. C o r n e l i a D e S c h u t t e r *

*

*

*

*

*

- 215

-

*

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 215

18 9 2 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S -

1. P e t r u s L a m b r e c h t s 2. L u d o v i c u s P u t t e m a n s 3. J o s e p h D e L o o r e 4. J a c o b u s Meganck 5.

6.

7.

8.

9.

10.

11 .

12.

13.

Ludovicus Helsen J o s e p h Va n G r o e n i n g e n Ludovicus Willemen Franciscus Meyvis Petrus Pallemans F r a n c i s c u s Loopmans Henricus Verberck J o s e p h Va n D e r J o n c k h e y d A r t h u r Ve r b o v e n

- M E I S J E S -

1.

2.

3.

4.

5.

Maria Vissers Maria Ludovica Adriaensens C o r n e l i a Va l c k e n b e r g h Theresia Dielen Anna Catherina Adriaensen

6. P h i l o m e n a Ve r b e r c k 7. V i r g i n i e D e V r e e 8. C o r n e l i a De S c h u t t e r *

*

*

*

*

*

*

- 216 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 216

18 9 3 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S 1. J o s e p h K e u s t e r m a n s 2. P e t r u s V a l c k e n b e r g h 3.

4.

5.

6.

Leopoldus De Reuse Antonius Bogaerts Constantinus Matthysen J o s e p h Hens

- M E I S J E S 1. T h e r e s i a D e B e u k e l a e r 2.

3.

4.

5.

6.

Anna Meyvis M a r i a Sanders Maria Haest Joanna Goderie Maria Baets

* * * * * * *

18 9 4 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S 1.

2.

3.

4.

Franciscus Haest L u d o v i c u s Gommeren J o s e p h De S c h u t t e r Ludovicus Goderie

5. P e t r u s D e R o o v e r 6. L u d o v i c u s A d r i a e n s s e n s

- 217 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 217

7. L u d o v i c u s Wezembeek 8. T h e o d o r u s M a t t h i j s 9. A r n o l d Keyers 10. A d o l p h e J a n s s e n s - M

E

I

S

J

E

S -

1. R o s a l i a Loopmans 2. M a r i a - C h r i s t i n a W o u t e r s 3. M a r i a C a t h a r i n a S l u y t s 4. M a r i a Va n O e v e l e n 5. M a r i a V e r b e r c k 6. J u l i a n a W i l l e m e n 7. A n n a C a t h a r i n a P a l l e m a n s 8. M a r i a J u l i a n a De V r e e * *

9. I s a b e l l a V i c t o r i a Va n Den B u i c k * * * * *

GEVORMD I N DE KERK VAN BRASSCHAET OP

22 JUNIJ 1894 DOOR ZIJNE HOOGLA. MGR. VAN DER STAPPEN -

J

O N G E

N

S -

1. V i c t o r L e y e r s 2. G u i l h e l m u s Va n Den B u i c k 3. F e l i x H e i s e n 4. H e n r i c u s De B e u k e l a e r 5. L u d o v i c u s W i l l e m e n 6. L u d o v i c u s Va l c k e n b e r g 7. J o s e p h De B a k k e r 8. G u i l h e l m u s Va n D e r L i n d e n 9. J o s e p h De S c h u t t e r 10. L u d o v i c u s Gommeren 11 . A l p h o n s u s G o d e r i e 12. P e t r u s D e R o o v e r

- 218 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 218

13. L u d o v i c u s A d r i a e n s s e n s 14. F r a n c i s c u s H a e s t 15. L u d o v i c u s Wezenbeek 16. T h e o d o r u s M a t t h y s 17. A r n o l d u s L e y e r s 18. A d o l p h u s J a n s s e n s 19. J o s e p h K e u s t e r m a n s 20. L u d o v i c u s H o l l e m a e r t 21. L e o p o l d u s D e R e u s e 22. A n t o n i u s B o g a e r t s 23. C o n s t a n t i n u s M a t t h y s e n 24. J o s e p h Hens 25. P e t r u s Va l c k e n b e r g

- M E I S J E S 1. P a u l i n a Matthysen 2. L u d o v i c a V i s s e r s 3. A n n a P a l l e m a n s 4. M a r i a W i l l e m e n 5. M a r i a B o g a e r t s 6. P a u l i n a Va n S i t t e r e n 7. E l i s a B e r n a e r t s 8. L e o n t i n a J a n s s e n s 9. R o s a l i a Loopmans 10. C h i s t i n a W o u t e r s 11 . C a t h a r i n a S t u y k s : 12. M a r i a W i l l e m e n 13. C a t h a r i n a P a l l e m a n s 14. J u l i a n a D e V r e e 15. V i c t o r i a Va n Den B u l c k 16. T h e r e s i a D e B e u k e l a e r 17. A n n a M e y v i s 18. J o a n n a G o d e r i e 19. M a r i a S a n d e r s 20. M a r i a H a e s t *

*

*

*

*

*

*

- 219 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 219

18 9 5 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S -

1.

2.

3.

4.

V i c t o r Leyers Honoré Cambier H e n r i De Beukelaer Ludovicus Willemen

5. F e l i x H e l s e n 6. L o u i s Va l c k e n b e r g 7. G u i l h e l m u s V a n D e r L i n d e n 8. F r a n c i s c u s V a n D e r P o e l 9. G u i l h e l m u s Va n D e n B u l c k

- M E I S J E S -

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Ludovica Vissers P a u l i n a Va n S i t t e r e n Anna Pallemans Elisabeth Bernaerts Maria Bogaerts Maria Joanna Willemen Paulina Matthysen L e o n t i n a G a b r i e l l a Janssens *

*

*

*

*

*

*

18 9 6 EERSTE COMMUNICANTEN - J O N G E N S 1. Michaël De Beukelaer

- 220 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 220

2. L u d o v i c u s M e y v i s 3. C o n s t a n t i n u s L a m b r e c h t s 4. A l p h o n s u s M e r l a e n 5. C o n s t a n t i n u s G o d e r i e

- M E I S J E S 1. M a r i a M a t t h y s e n 2. L u d o v i c a V e r b e r c k 3. C o l e t a H a e s t 4. J o a n n a W i l l e m e n 5. J u l i a n a Ve r b o v e n 6. L u d o v i c a M e y v i s 7. C h r i s t i n a V a l c k e n b e r g 8.- A n n a C o r n e l i a L a m b r e c h t s 9. A n t o n i a N i v e a u 10. C o r n e l i a K e r s t e n 11 . M a r i a F o c k e t y n � � . J. i♦ .4 Jn. Jn. ♦ i♦ ♦ i♦

18 9 7 EERSTE COMMUNICANTEN -.JONGENS1. Joseph Matthysen 2.

3.

4.

5.

J o s e p h Va n S i t t e r e n P e t r u s Verberck Ferdinandus Adriaensens Franciscus De Beukelaer

- M E I S J E S 1.

2.

3.

4.

P a u l i n a Verberck Ludovica Pallemans E l i s a b e t h Jacobs Maria Helsen

- 221 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 221

5.

6.

7.

8.

9.

A n g e l i n a De Wu l f Ludovica Geboers Josephina Ibens A d o n i a Knaepkens M a r i a Costermans '.

;

.

:: :.

GEVORMD I N DE KEK VAN BRASSCHAET OP

2SEPTEMBER 1897 DOOR ZIJNE EMINENTIE DEN CARDINAAL GOOSENS, ARTSBISSCHOP 1. L u d o v i c u s M e y v i s 2. M i c h a ë l D e B e u k e l a e r 3. C o n s t a n t i n u s G o d e r i e 4. C o n s t a n t i n u s L a m b r e c h t s 5. T h e o d o r u s N i v e a u 6. J o s e p h M a t t h y s e n 7. J o s e p h Va n S i t t e r e n 8. F e r d i n a n d u s A d r i a e n s e n s 9. P e t r u s Ve r b e r c k 10. F r a n c i s c u s D e B e u k e l a e r 11 . H u b e r t u s L o o p m a n s 12. P e t r u s P a l l e m a n s 13. A d r i a n u s S l u y t s 1 4 . G u i l h e l m u s VA N D E R L I N D E N 15. F r a n c i s c u s V i s s e r s 16. J o a n n e s Va n R i e l 17. H e n r i c u s P a l l e m a n s 18. H e n r i c u s M e y v i s - M

E

I

S

J

E

S - -

1. M a r i a M a t t h y s e n 2. L u d o v i c a V e r b e r c k 3. C o l e t a H a e s t 4. J o a n n a W i l l e m e n 5. J u l i a n a Ve r b o v e n

- 222 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 222

6. L u d o v i c a M e y v i s 7. C h r i s t i n a Va l c k e n b e r g 8. A n n a C o r n e l i a L a m b r e c h t s 9. A n t o n i a N i v e a u 10. L u d o v i c a N i v e a u 11 . B e r t h a L a m b r e c h t s 12. P a u l i n a V e r b e r c k 13. L u d o v i c a P a l l e m a n s 14. E l i s a b e t h J a c o b s 15. M a r i a H e l s e n 16. A n g e l i n a D e W u l f 17. L u d o v i c a P e e t e r s 18. J o s e p h i n a I b e n s 19. M a r i a C o s t e r m a n s 20. L u d o v i c a B o g a e r t s 21. P a u l i n a L a m b r e c h t s 22. M a t h i l d e Va l c k e n b e r g 23._ P a u l i n a W i l l e m e n 24. M a r i a Ve r b o v e n 25. S t e p h a n i a M a t t h y s e n 26. P a u l i n a D i e l e n 27. M a r i a D e R o o v e r n ie ie n .e n ie

18 9 8 EERSTE COMMUNICANTEN -

J

O N G E

N

S -

1. H u b e r t u s Loopmans 2. H e n d r i k P a l l e m a n s 3. F r a n c i s c u s V i s s e r s 4. P e t r u s P a l l e m a n s 5. A d r i a n u s S l u y t s 6. H e n d r i k M e y v i s -M

E

I

S

1. L u d o v i c a - 223

J

E

S

Bogaerts -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 223

2. M a r i a P a u l i n a L a m b r e c h t s 3. S t e p h a n i a M a t t h y s e n 4. M a t h i l d a Va l c k e n b e r g 5. P a u l i n a D i e l e n 6. P a u l i n a W i l l e m e n 7. M a r i a D e R o o v e r ..8. M a r i a Ve r b o v e n 9. T h e r e s i a E l i a e r t s

BESTUUR H O B O N I A : Raymond R o e l a n d s - V o o r z i t t e r - V i n u s a k k e r 2 4 K a p e l l e n - Hoogboom - T e l . n r . 6 6 4 . 1 8 . 8 8

- 2080

Harry De S i t t e r - Penningmeester - Vinusakker 60 2080 K a p e l l e n - Hoogboom - T e l . n r . 6 6 4 . 8 0 . 3 3 Paul A r r e n - S e k r e t a r i s - A n t v e r p i a s t r a a t 9 - 2070 Ekeren - S t . - M a r i a b u r g - Te l . n r . 6 6 4 . 5 8 . 7 9

- 224

-

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 224

NI EUWJAANSL i EDJES ( M E T D A N K A A N I N N E K E D E V O S - WUUSTWEZEL )

Hoor h o e k l i n k t m i j n l i e d j e door d e w i n t e r l u c h t Door a l l e s t r a a t j e s hoor w a t e e n g e r u c h t K i n d e r h a r t j e s wensen u een z a l i g j a a r 'k W i l m i j n mondje v u l l e n en t o t v o l g e n d j a a r .

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

Nieuwjaarke z o e t e 'k H e b kou voete 'k H e b n e kouwe r u g Vo l g e n d j a a r k o m i k t e r u g *

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

- 225 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 225

kastelen in v l a a n d e r e n

M E D I S T E R Het k a s t e e l M e d i s t e r v i n d e n we i n d e Antwerpse gemeente K a p e l l e n , i n h e t gehucht Hoogboom.

Hoogboom hoorde s t e e d s , m i t s een k o r t e o n d e r b r e k i n g onder We r e l d oorlog I I ( t o e n was Hoogboom o o k a l eens onder K a p e l l e n ) , a a n d e gemeente Ekeren. Wanneer d e f u s i e v a n G r o o t -Antwerpen o p 1 j a n u a r i 1983 een f e i t werd, g i n g Hoogboom n a a r d e gemeente K a p e l l e n o v e r en werd Ekeren aan Antwerpen gekoppeld.

Hoogboom v o r m t , g e o g r a f i s c h g e z i e n , e e n t a m e l i j k l a n g e w i g i n h e t Kapelse grondgebied, e n d a t b r e n g t mee d a t d e Hoogboomse b e v o l k i n g de d i c h t e r b i j g e l e g e n s c h o l e n e n w i n k e l s v a n K a p e l l e n v e r k i e s t , boven d i e v a n h e t v e r d e r gelegen Ekeren.

I n v r o e g e r e t i j d e n vormde Ekeren, samen met K a p e l l e n , B r a s s c h a a t en Hoevenen, ĂŠ ĂŠ n gemeente. K a p e l l e n ; werd e e n z e l f s t a n d i g e gemeent e i n 1801; B r a s s c h a a t v o l g d e i n 1830 e n i n 1866 scheidde Hoevenen z i c h a f .

DE Z I J D E FA B R I E K De " Z i j d e f a b r i e k " v a n Hoogboom s t o n d o p d e gronden waar l a t e r h e t k a s t e e l M e d i s t e r gebouwd w e r d .

- 226 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 226

- 227 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 227

De o p r i c h t i n g v a n deze " Z i j d e f a b r i e k " d a t e e r t van 1782. I n de l e n -

te van d a t j a a r vroeg Adriaen Metdepenningen, b i j h e t dorpsbestuur t e Ekeren, d e t o e l a t i n g v o o r h e t o p r i c h t e n van een b e d r i j f om z i j de t e t w i j n e n , e n t e bewerken o p " I t a l i a a n s e w i j z e " . Op d e n a b i j gelegen "Kaertsebeek" - d e g r e n s t u s s e n Brasschaat e n Hoogboom zouden ĂŠĂŠn o f meerdere watermolens g e p l a a t s t worden om de f a b r i e k van d e n o d i g e d r i j f k r a c h t t e v o o r z i e n . E n k e l e s l u i z e n o p d i e "Kaertsebeek" zouden h e t w a t e r e r v a n c a . " d r i e v o e t e n " boven h e t vroegere p e i l l a t e n s t i j g e n , e n h e t a l z o , o v e r h e t e r f v a n d e f a b r i e k l a t e n l o p e n . D i e werken zouden u i t g e v o e r d worden zonder waterschade t e berokkenen o f overstromingen t e veroorzaken op d e aanpalende l a n d e r i j e n .

Na gunstig, advies van de Ekerse schepenen Jacobus Matheesens en Jacobus B r e s s e l e e r s werd d e gewenste t o e l a t i n g v o o r h e t bouwen van een " Z i j d e f a b r i e k " v e r l e e n d o p 14 m e i 1782.

I n z e e r k o r t e t i j d werden d e gebouwen opgetrokken e n a l s p o e d i g kende d e f a b r i e k - d i e aan v e e l mensen u i t d e s t r e e k werk v e r schafte - een g r o t e b l o e i .

Na d e dood v a n d e s t i c h t e r , namen z i j n k i n d e r e n h e t beheer v a n de f a b r i e k o v e r. D o o r g e b r e k aan k a p i t a a l e n handelsgeest, e v e n a l s d o o r d e b u i t e n l a n d s e ( v o o r a l Franse) k o n k u r r e n t i e , kende d e f a b r i e k d r a een a a n z i e n l i j k e a c h t e r u i t g a n g . D e " Z i j d e f a b r i e k " ging, d o o r verkoop i n 1826, i n andere handen o v e r.

De l a a t s t e u i t b a t e r v a n d e f a b r i e k , A n t o o n v a n de Wouwer, o v e r leed o p 1 7 december 1899. De " Z i j d e f a b r i e k " z e l f werd afgebroken i n 1900, maar d e naam b l e e f v o o r t l e v e n i n een s t r a a t : d e v e r l e n genis v a n d e J a g e r s d r e e f - v a n a f d e Kaertsebeek o p Brasschaats grondgebied - h e e t " F a b r i e k s t r a a t " .

HET HOF VA N G R I S A R Het grondgebied v a n d e v o o r m a l i g e " Z i j d e f a b r i e k " v a n Hoogboom werd i n 1903 opgekocht d o o r h e t e c h t p a a r E m i e l G r i s a r - A l i c e Deveaux. H e t g e h e e l b e s l o e g t o e n een o p p e r v l a k t e van 6 8 h a 9 a 44 c a , waarvan 17 h a 97 a 9 5 c a o p Brasschaats grondgebied, e n het o v e r i g e d e e l onder Ekeren r e s s o r t e e r d e .

Emiel G r i s a r , m a k e l a a r i n l e d e r - e n r u b b e r a r t i k e l e n , z a g t e A n t - 228 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 228

werpen h e t l e v e n s l i c h t o p 3 j a n u a r i 1863, w a a r o o k z i j n e c h t g e n o t e , A l i c e Deveaux, o p 6 december 1870 geboren werd. D e f a m i l i e G r i s a r woonde i n d e Lange G a s t h u i s s t r a a t n r . 9 t e Antwerpen, i n een g r o o t p a t r i c i ĂŤ r s h u i s , h e t " P o s t m e e s t e r s h u i s " genoemd. Deze woning, d i e v a n 1544 t o t 1629 eigendom was v a n d e Antwerpse t a k der f a m i l i e d e Ta s s i s ( o f v o n Thurm und Ta x i s ) , was d e z e t e l v a n de Antwerpse p o s t d i e n s t . D i t gebouw, m e t een d r i e h o e k i g f r o n t o n i n de v o o r g e v e l met h e t wapen de Ta s s i s , i s n u i n g e b r u i k a l s h o o f d z e t e l v a n de Handelsbank.

Ve r s c h i l l e n d e l e d e n van d e f a m i l i e G r i s a r waren e c h t e weldoeners voor d e s t a d Antwerpen. Z o b e g i f t i g d e o . a . F e l i x G r i s a r i n 1890 het S t . Martensgodshuis, i n d e S c h o y t e s t r a a t t e Antwerpen, m e t 50.000 F. D i t t o e v l u c h t s h u i s , i n 1613 d o o r aalmoezenier N i k o l a e s van Papenbroeck o p g e r i c h t , d i e n d e a l s n a c h t v e r b l i j f v o o r onbemiddelden d i e e r , p e r h o o f d , maximum d r i e nachten v e r b l i j v e n , e n e r , desgewenst, e t e n e n k l e d i n g k r e g e n . Vo o r h e t j a a r 1893 b . v . b e d r o e gen d e t o t a l e u i t g a v e n 35.000 F ( 1 3 . 6 5 2 o v e r n a c h t i n g e n ; 2 . 1 6 1 u i t gedeelde k l e d i n g s t u k k e n ; 1 6 0 . 7 2 4 eetmalen, e n z . ) Ook h e t "Zeemanshuis" ( " S a i l o r s Home"), o p d e A n k e r r u i t e A n t w e r pen, o p g e r i c h t n a a r d e plannen van a r c h i t e k t J o s H e r t o g s , w e r d door d e weduwe G r i s a r - G o v a e r t - o p v e r l a n g e n van h a a r o v e r l e d e n man - aan d e s t a d geschonken.

Emiel G r i s a r l i e t , n a a r plannen v a n a r c h i t e k t F l o r i s Verbraecken, door aannemer H e n r i Van Den Weyngaert, e e n k a s t e e l bouwen op d e p l a a t s waar d e " Z i j d e f a b r i e k " s t o n d . Te g e l i j k e r t i j d werden d e koetsenhuisjes; d e b o e r d e r i j ; s t a l l i n g e n ; s c h u u r e n s e r r e s o p g e trokken.

Het g e z i n G r i s a r - Deveaux t e l d e n e g e n k i n d e r e n ; d r i e j o n g e n s en z e s m e i s j e s . De f a m i l i e v e r b l e e f m e e s t a l o p h e t " g o e d " d a t , naar d e t o e n m a l i g e bewoners, " H o f v a n G r i s a r " genoemd w e r d . H e t k a s t e e l werd o o k " S t e r r e h o f " geheten, a l s toponymische benaming voor d e omgeving, d i e "De S t e r r e " genoemd w e r d . W a a r s c h i j n l i j k ontstond d i e benaming omdat o p d i e p l a a t s v e r s c h i l l e n d e dreven o f l a n e n samenkwamen, d i e o p d i t p u n t een s t e r met s t r a l e n vormden.

I n de p e r i o d e d a t d e f a m i l i e G r i s a r h e t " S t e r r e n h o f " a l s b u i t e n v e r b l i j f g e b r u i k t e , woonden v e r s c h i l l e n d e ondergeschikten o p h e t - 229 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 229

" H o f " . I n d e b e g i n p e r i o d e woonden d r i e dienstmeiden o p h e t k a s t e e l , w.o. d e g e z u s t e r s Meynckens, e v e n a l s een Engelse goevernante, B e r tha S c h e l e m f i e l , g e h e t e n . I n 1910 bekleedde een b r o e r v a n d e g e z u s t e r s Meynckens, J u l e s Meynckens, geboren t e Lubbeek i n 1886, de f u n k t i e v a n k o e t s i e r e n bewoonde h i j , m e t z i j n f a m i l i e , h e t daartoe bestemde gebouw.

Eveneens r o n d d i e z e l f d e t i j d waren e r d e r t i e n h o v e n i e r s e n h o v e n i e r s g a s t e n o p h e t kasteeldomein i n g e s c h re v e n , d i e v o o r d e a a n l e g en h e t onderhoud v a n h e t k a s t e e l p a r k moesten z o r g e n .

Op d e b o e r d e r i j v a n h e t h o f werden h e e l w a t landbouwprodukten gewonnen, e n i n d e p l a a t s e l i j k e p e r s ( o . a . i n d e " G a z e t v a n M a r i a b u r g " ) verschenen r e g e l m a t i g aankondigingen d a t men o p h e t "Hof v a n G r i s a r " v e r s e e i e r e n e n a l l e r h a n d e g r o e n t e n kon bekomen, aan m a t i g e p r i j z e n .

I n 1922 waren a l l e k i n d e r e n van h e t g e z i n Grisar-Deveaux, m e t u i t z o n d e r i n g v a n E m i l i e - d i e i n 1908 geboren werd - gehuwd e n naar andere s t r e k e n v e r t r o k k e n .

B i j h e t u i t b r e k e n v a n d e Tweede Wereldoorlog woonden d e ouders G r i s a r, v e r g e z e l d v a n hun tweede zoon, W i l l i a m , i n h e t k a s t e e l .

W i l l i a m d i e n d e , a l s c h e f v a n h e t v e r z e t e n d e spionnage, n a a r Engeland u i t t e w i j k e n , w a a r h i j a d v i s e u r werd v a n d e Royal Navy, en h e t t o t Commander i n h e t B r i t s e l e g e r b r a c h t . H i j v e r g e z e l d e de Engelsen t i j d e n s d e B e v r i j d i n g v a n Antwerpen e n werd i n de r i d derstand opgenomen.

Ti j d e n s d e Tweede Wereldoorlog werd h e t Ekerse gehucht Hoogboom aan K a p e l l e n gekoppeld v a n 1942 t o t 1945. I n deze p e r i o d e o v e r l e e d Mw. Grisar-Deveaux o p h e t H o f , z o d a t z i j d u s i n K a p e l l e n s t i e r f .

Haar e c h t g e n o o t , E m i e l G r i s a r , o v e r l e e d o p 2 3 m a a r t 1948, i n h e t z e l f d e H o f , d a t ondertussen t e r u g E k e r s grondgebied was geworden, b i j g e v o l g o v e r l e e d E m i e l i n Ekeren.

Na de dood v a n E m i e l G r i s a r werden v e r s c h i l l e n d e d e l e n v a n h e t domein v e r k o c h t .

DE V . Z . W . HAVENARBEIDER I n 1949 werd h e t k a s t e e l , m e t d e v i j v e r e n h e t omliggende p a r k , samen 7 h a g r o o t , aangekocht d o o r d e v. z . w . H a v e n a r b e i d e r. De b e - 230 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 230

heerders v a n deze o r g a n i s a t i e waren d e Heren H. De Crom, Dhaems en L o u i s M a j o r. H e t kasteeldomein werd i n g e r i c h t a l s v a k a n t i e o o r d voor havenarbeiders e n hun f a m i l i e . D i t o p z e t kende w e i n i g s u k ses, z o d a t d e o r g a n i s a t o r e n - n a e n k e l e j a r e n van v e r l i e s - h e t domein t e h u u r s t e l d e n .

P. V . B . A . M E D I S T E R I n 1955 werd h e t kasteeldomein " S t e r r e h o f " v e r h u u r d aan d e , p . v. b . a . M e d i s t e r, e e n p s y c h i a t r i s c h e i n s t e l l i n g , waarvan m e j .

Kockx t o e n b e s t u u r s t e r - z a a k v o e r s t e r was.

I n de benaming " M e d i s t e r " kunnen we twee d e l e n onderscheiden: "Medi" e n " S t e r " . " M e d i " , h e t e e r s t e l i d v a n d e s a m e n s t e l l i n g , zou d e a f k o r t i n g kunnen z i j n van "Medische I n s t e l l i n g " , t e r w i j l het tweede l i d , " S t e r " , v e r w i j s t n a a r d e p l a a t s e l i j k e benaming, het v r o e g e r e toponiem "De S t e r ( r e ) " . Z o v e r w i j s t d e benaming " M e d i s t e r " n a a r d e a a r d v a n d e i n s t e l l i n g e n meteen n a a r d e p l a a t s van h a a r l i g g i n g .

B i j d e o p r i c h t i n g v a n d e p . v. b . a . M e d i s t e r s t o n d h e t geneesherenkorps o n d e r de l e i d i n g v a n d o k t e r P. H o f b a u e r, p s y c h i a t e r. Op 1 o k t o b e r 1955 werd M e d i s t e r erkend a l s 0 - d i e n s t ( k r o n i s c h e p a tienten i n psychiatrie).

Mej. Kockx huwde i n 1962 met M . J . Vermaelen. I n d a t z e l f d e j a a r diende men een verwoede s l a g t e l e v e r e n t e g e n d e t a l r i j k e muskusratten, d i e de k a s t e e l v i j v e r bevolkten.

I n 1965 k o c h t d e p . v. b . a . M e d i s t e r h e t kasteeldomein, m e t een oppervlakte v a n 6 h a 8 9 a , v a n d e e r v e n G r i s a r o v e r. De k l i n i e k werd t o e n erkend a l s P - d i e n s t ( a k u t e p s y c h i a t r i e ) . S i n d s d i e n w o r den i n h e t k a s t e e l m e e s t a l d r u g - e n a l k o h o l v e r s l a a f d e n (maximum 40 p a t i e n t e n ) opgenomen, d i e e r een ontwenningskuur ondergaan.

Onlangs werd e e n a a n z i e n l i j k g e d e e l t e v a n h e t domein v e r k a v e l d ; een g r o o t a a n t a l bomen verdween e n de i j s k e l d e r v a n h e t voormal i g " H o f v a n G r i s a r " werd o p 11 o k t o b e r 1985 met d e grond g e l i j k gemaakt.

We vernamen d a t h e t k a s t e e l M e d i s t e r - i n p r i n c i p e - a l s k l i n i e k - 231 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 231

werd a f g e k e u r d e n d a t e r moet worden u i t g e z i e n n a a r e e n nieuw onderkomen. Wat e r dan met h e t o u d - h o f G r i s a r z a l gebeuren, b l i j f t vooralsnog een

Paul A r r e n Bronnen: R. R n e l a n d s : " H o b o n i a Hoogland van Ekeren" - 1976 R. A s s e ] b e r g h & R. D e Smedt: " O v e r S i n t - M a r i a b u r g gesproken" - 1985 A lvn b p O n a S d k re ito :"H s y h .T tw e rp n "1973 -biz.179,enz F. B r e s s e l e e r s e n H. K a n o r a : " P o r t r e t v a n Ekeren" - 1973 R. K e u k e l i n c k : " E k e r e n i n o i d P p r e n t k a a r t e n " G. Va n Cauwenbergh:"Gids v o o r - A n t w e r p e n " -1973 - t Âą . 3 3 5 e . v. a .

TEKWING: ANDRE MARIEN

KASTEEL MEDISTER - 232 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 232

kuierend in oude papieren JOURNAL D'ANVERS E T D E L A PROVINCE

VRIJDAG 1 SEPTEMBER 1 8 2 6 (1094) O p e n b a e r e v e r k o o p i n g v a n e e n s c h o o n e n s t e r k g e b o u w d Z Y D E - FA B R I E K , m e t h o v i n g , a e n g e legene l a n d e n , b o s s c h e n , weyden, e t c . g e s t a e n en g e l e g e n o m t r e n t e e n u u r v a n d e s t a d A n t w e r pen, o n d e r Hoogboom, g e m e e n t e E e c k e r e n , d i g t by d e n s t e e n w e g v a n d e D o n c k n a e r C a p e l l e n .

Mr. F r a n c i s c u s Emmanuel GISLAIN, k o n i n g l y k e n N o t a r i s , t e r r e s i dentie Antwerpen, z a l i n h e t openbaar t e koop v e y l e n , e n aen d e meestbiedende i n eenen z i t d a g toewyzen, o p v r y d a g 2 9 september 1826, om 3 u e r e n naer-middag, i n d e Verkoopszael d o o r N o t a r i s s e n , t'Antwerpen i n d e Lange N i e u w - s t r a e t , 2 d e wyk, N ° 1 4 6 7 , d e naervolgende p a t r i m o n i e e l e goederen, t e weeten: EERSTEN KOOP - Een e x t r a schoon e n s t e r k gebouwd Z y d e - F a b r i e k , t o t h e t maeken v a n organcinen e n trammen, e n w e l k e r s bewerking t o t eene g r o o t e volmaektheyd g e b r a g t i s , g e s t a e n e n gelegen o m t r e n t een u e r v a n de s t a d Antwerpen, o n d e r Hoogboom, gemeente Eeckeren, d i g t b y den steenweg v a n d e Donck n a e r C a p e l l e n , h e b bende eene wooning v o o r den eygenaer, d i e b e s t a e t u y t d r y kamers, eene keukene, k e l d e r e n z o l d e r, e e n e wooning v o o r den o p p e r - k n e g t , en eene pachters-wooning met s c h u e r e , s t a l l i n g e , k a r k o t , e t c . ; - 233 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 233

eenen h o f b e p l a n t met f r u y t - b o o m e n , eenen w a l b e p l a n t met s c h a e r hout e n mast, a l s o o k met opgaende Bueke e n Eyke-Boomen, h e t g e heel o m r i n g t met w a t e r.

Het gebouw dienende v o o r h e t F a b r i e k ( h e t w e l k met a c h t molens w e r k t ) : b e s t a e t i n twee s t a g i ë n e n eenen z o l d e r ; o p d e n z o l d e r i s een mecaniek w i n d - g e t u y g ; bestemd t o t h e t winden van rauwe, ongewerkte, g e w e r k t e e n geverwde z y d e , m e t a l l e hunne noodige toebehoorten; a l l e d e s e l v e mecanieken worden bewoogen d o o r eenen water-molen, e n konnen d o o r d e o v e r v l o e d i g e w a t e r s , z o o w e l met den zomer a l s i n den w i n t e r werken, ' t z y i d e r a l l e e n , ' t z y a l l e n t e saemen, n a e r g e l i e f t e .

Groot i n e r v e 1 bunder 1 0 roeden 6 e l l e n , nieuwe nederlandsche maete, geteekend N° 1 o p d e k a e r t e f i g u r a t i e f , d o o r d ' h e e r S c h i l lemans, l a n d m e t e r e r v a n opgemaekt; e n palende o o s t , a e n een s t u k land e n weyde, uytmaekende den derden e n v i e r d e n koop, h i e r n a e r, eene baene t u s s c h e n beyde, z u y d - o o s t aen h e t navolgende bosch, zuyd-west met h a l v e g r a g t aen den h e e r De P r e t , e n noord -west met h a l v e s t r a e t , a e n h e t G o u s d y k - s t r a e t j e .

Item een bosch, s c h a e r h o u t e n opgaende boomen, g e l e g e n z u y d - o o s t waert t e g e n voorgaende p a r t y, geteekend N° 2 o p d e gemelde k a e r t , groot v o l g e n s d e z e l v e 1 bunder 4 9 roeden 7 8 e l l e n ; g e l e g e n onder Brasschaet, gemeente Eeckeren, p a e l e n d e o o s t aen de k a e r t s c h e s t r a e t ; s u y d - o o s t met d e geheele g r a g t , d a e r i n begrepen de s l u y s , aen een bosch van den tweeden koop deelmaekende; z u y d - w e s t aen de volgende twee s t u k k e n l a n d ; e n noord-west aen d e beeck o f h o f g r a g t , scheydende dees bosch van h e t gemeld F a b r i e k .

Item twee s t u k k e n l a n d rondom b e p l a n t met opgaende Bueke e n Abeele-Boomen, g e l e g e n t e g e n s h e t voorgaende bosch, o p voorschreve k a e r t e geteekend N° 3 e n 4 , e n v o l g e n s d e z e l v e g r o o t 1 bunder 2 8 roeden 57 e l l e n ; pael-_>nde oostwaerds aen h e t voorschreven bosch; zuyd-oostwaerds met h e e l e g r a g t aen een bosch, v a n den tweeden koop deelmaekende; z u y d - w e s t met h a l v e g r a g t aen den h e e r Geelhand de L a b i s t r a e t e , e n noord e n w e s t aen d e kaertsche-beeck met d e helft.

En e y n d e l y k eene p a r t y e bosch e n v y v e r, g e l e g e n b y h e t gemeld bosch onder B r a s s c h a e t , gemeente Eeckeren, geteekend N° 7 o p d e gemelde k a e r t ; g r o o t v o l g e n s d i t o k a e r t 7 roeden 9 0 e l l e n ; p a e lende t e e e n r e , d e n heere Geelhand d e L a b i s t r a e t e met h a l v e g r a g t , - 234 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 234

t e t w e e d e r e , h e t gemeld bosch, d e baen tusschen beyde; e n t e derdere, a e n d e kaertsche-beeck h a l f .

TWEEDEN KOOP - Twee p a r t y e n bosch, g e l e g e n nevens malkanderen, ten gehugte Hoogboom, o n d e r Brasschaet, gemeente Eeckeren, g e teekend o p d e k a e r t e f i g u r a t i e f N ° 5 e n 6 , e n v o l g e n s d e z e l v e groot 1 bunder 5 3 roeden 4 0 e l l e n , paelende o o s t aen de k a e r t s c h e s t r a e t e ; z u y d - o o s t aen den heere Mertens, z u y d - w e s t met h a l v e gragt aen den heere Geelhand d e L a b i s t r a e t e ; e n noord-west z o n der g r a g t nog s l u y s j e d a e r o p s t a e n d e , a e n eene p a r t y l a n d e n bosch begrepen i n den e e r s t e n koop.

DERDEN KOOP - D r y p a r t y e n weyde e n l a n d , a e n malkaer g e l e g e n , ten gehuchte Hoogboom, gemeente Eeckeren, bekend e n geteekend op d e k a e r t e f i g u r a t i e f s u b N° i s 8 , 9 e n 1 0 , g r o o t t e saemen volgens d e z e l v e 1 bunder 1 4 roeden 67 e l l e n ; e n regnoterende noord- o o s t met h a l v e g r a g t aen P e t r u s De Coninck, z u y d - o o s t met halve beeck aen de kaertsche-beeck, z u y d - w e s t met eenen k a n t B u e ke e n Eyke-Boomen aen den h o f e n h o f g r a g t v a n gemeld Z y d e - F a b r i e k , de baen tusschen beyde, e n noord-west met h a l f g r a g t j e a e n h e t stuk l a n d den v i e r d e n koop uytmaekende.

VIERDEN KOOP - Een s t u k l a n d met eene kweekery, eenen masten w a l , en rondom b e p l a n t met eyke k a n t e n e n opgaende Abeele e n MasteBoomen, g e l e g e n t e g e n s voorgaende koop, t e n gehuchte Hoogboom, gemeente Eeckeren, o p d e k a e r t e f i g u r a t i e f geteekend N° 11 , e n groot v o l g e n s d e z e l v e een bunder 7 roede 7 5 e l l e n , paelende noord- o o s t met h a l v e g r a g t aen den h e e r Vanden Berghe Moretus en P e t r u s De Coninck, o o k met h a l v e g r a g t ; z u y d - o o s t met h a l f g r a g t j e s aen de s t u k k e n weyde e n l a n d den derden koop uytmaekende; z u y d - w e s t aen de k a e r t s c h e - s t r a e t e n w e s t aen den h o l l e n weg VYFDEN KOOP - Twee s t u k k e n l a n d , geteekend o p gemelde k a e r t e f i g u r a t i e f N . i s 1 2 e n 1 3 ; w a e r v a n een g r o o t g e d e e l t e rondom b e p l a n t i s met k a n t e n , Bueke-Boomen e n s t r o n c k e n , g e l e g e n i n de vloeyen onder Hoogboom, gemeente Eeckeren; g r o o t t e saemen 1 b u n der 3 8 r o e d e r 1 0 e l l e n , regnotende oostwaerds met h a l v e g r a g t aen d ' h e e r De Raedt, zuydwaerds met h a l v e beeck aen d e k a e r t s c h e beeck, w e s t met h a l v e g r a g t aen F r a n c i s c u s Mentthyssens, e n n o o r d west met h a l v e s t r a e t aen h e t G o r i s d y k s t r a e t j e n .

- 235 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 235

ZESDEN EN LAATSTEN KOOP - Eene weyde, g e l e g e n i n de vloeyen onder Hoogboom, gemeente Eeckeren, geteekend o p d e k a e r t e f i g u r a t i e f N° 1 5 , e n v o l g e n s d e z e l v e g r o o t 1 bunder 11 roeden 4 e l l e n , p a e lende oostwaerds met h a l v e g r a g t , a e n jonckvrouwe Moretus, z u y d met h a l v e beeck d e k a e r t s c h e - b e e c k , z u y d e n west aen d ' h e e r Va n derAa, e n aen den steenweg v a n Antwerpen o p Bergen-op-Zoom, e n noordwaerds met h a l v e g r a g t aen jonckvrouw Moretus.

Een boschken v a n eyken p l a n t s o e n met h e t d r e f k e n , g e l e g e n n a b y de voorgaende weyde, o v e r den anderen k a n t v a n den steenweg, g e teekend o p d e k a e r t N° 1 4 ; g r o o t 9 roeden 21 e l l e n ; p a e l e n d e oost aen gemelden steenweg, z u y d - w e s t met h a l v e g r a g t aen d ' h e e r D i e l t j e n s , e n noord met h a l v e g r a g t aen jonckvrouwe Moretus.

Het r e c h t v a n a c c u m u l a t i e w o r d t g e r e s e r v e e r d .

De koopers z u l l e n van d e voorschreeve goederen i n b e z i t koomen, t e weeten: v a n h e t . F a b r i e k en a l l e d e s z e l f s mecanieken, d e h u y zinge e n v e r d e r e gebouwen i n den e e r s t e n koop begrepen, m i t s g a d e r s van d e bosschen e n a l l e n anderen houtwasch, m e t den dag v a n d e a f t e l l i n g d e r kooppenningen; e n v a n d e weyde e n bezaeyde l a n d e n , op d e gewoonelyke t y d s t i p p e n v o l g e n s g e b r u y k .

A l l e d e voormelde goederen z u l l e n d a g e l y k s , t o t den dag d e r v e r kooping ( d e z o n - e n feestdagen uytgenomen): o p betaemelyke u e r e n door d e l i e f h e b b e r s konnen g e z i e n e n geexamineerd worden.

Den c o h i e r v a n l a s t e n e n voorwaerden, d e k a e r t e f i g u r a t i e f , d e t i t e l s v a n eygendom, b e r u s t e n t e r i n z a g e v a n een- i e d e r t e n k a n toore v a n den N o t a r i s G h i s l a i n v o o r n . , i n d e S c h u t t e r s h o f s t r a a t , 3de wyk N . i s 1401 e n 1400, t ' A n t w e r p e n .

Hobonia d a n k t D h r . R o g e r K e u k e l i n c k e n h e t Dokumentatiecentrum d e r Noorderpolders v o o r bovenstaande akte.

- 236 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 236

(ton;) Openbacre veri400pinr; v a n een teltoon e n sterli--gebouwd Y. D E - J ' 9 A R 1 H , m e t hoging , aengelegene I n n e n . , b o s rebel: ;, tvét'rtin etc': ,'/,e rried'en gelegen_oenlrent een uur ben de Siarl vfntwer * n , o n d e r ffoogboonr , gemeente• Eeekeren , d i g t l'y'den steenweg van de Doack naer Lapellen. 111.e Fr#nciseos Emmanuel, G I S L A I N , kontoglyken Notaris , t e r r e sidentie .ltutwerpen z a l i n het opeobeer te koop veylen ; en aan d e tneeitthirdl•ude in ee ion zullen toewyzen ,'op vey dag !9 september 1816 , om 3 oeren oaoc-middag , i n de V erkoopzael door Rotirissen , t wet pen in de Lange Nieuw-straet , 1 A ' wyk N e 1467 , d e naervolgende patritnonieéle goederen , te weeten : • •Eersten koop. — Een extra schoon e n sterk gebouwd Zyde-Fabriek •tët'-bet•tttaeken Van organcinen en trammen , e n welkers bewerking tot eene groote vnlmeektheyd gehregt is, gestaeu en gelegen omtrent een ver van.de stad Antwerpen, onder Hoogboom, gemeeote.Eeckeren , digt by den steenweg van 'de Donck naer Capellen, hebbende eene wooaing voor den eygenaer , die bestaet uyt dry kamers, Bene keukenekelder en z o l der; eene woonlag voor den opper-kuegt, en code psehterswiooning met •Bob ie.e.; stellinge•; kor otete.• p •eenen hof beplant metftnyt-boomen,, eenen wal beplant met açbaerhout en mast , alsook met opgeende Bueke en Eyke-Postmen; bet geheel o t i i t i t met water. , • l i e t gebotiw' dienende voor• 'het tabriek (bet 'welk m e t acht molens weikt') : beatset in t * e e átagién en eenen 'zolder ; o p -den zolder is een rtteeaniek wind-getnyg;bestemd tot bet windea.van rauwe; ongdwerkte, gewerkte en•geverwde_zyde, niet alle hunne noodige,toebehoorten ; alle deceivetneesnieken•wordeu bewoogen door eenen water-molen, en'�onneo door de overvloedige waters, too wel met den Bomer els in den * i n t . weekall , 't t y ider llleen , 1t ky- aÍleá te laelnen , naer geliefte. t •• Groot filets« t bonder to roeden 6 ellen , nieuwe nederlabdselie meetei getsekend.Nf -s Op de keert! figuratief,- door d'bezr. &billemaos,, land ureter sr•van opgezneekt leen. paieride ooet, sen een stuk.land en heide uytèàaekenaie den derden éd.vieideü.konp , b i e r l e e r, echo baene tue .,Schen beyde ;•znyif-nuit eert- lilt navolgende bosch ,,znyd-wat met halve gragt ten den beer De, Pret ;-cn" leord-weel met :hem.,etraety sen bet ,liousdyk-stroetje.-, Item-een boechs.•echaeihout en opgeende boonren, gelegen zuyd-oost weerti•tegeos voorgeende p'ar y geteekencliN• 2 op -de gemelde k e e r t , . groot volgens detel.e 'r bunder $g roecied , 8 ellen ; gelegets•eidder Braa-• achset,'.gemkente •Eecketert , poelende' Ooit ten de,.kaett.cheatraet ;} suyd-oost met de'geheele gragt , doer• in- begrepen d e slays, een- een bnseb.,,po den.tweedsn koop deelmaekende ; zuydrseat een de volgende twee staleken land i en noercl-wésl'aen'de'beeck of hof-gragt. scheyds •• de steels bosch Van het gemeld& l' briek, 'Item:twee stukken land' rondooi beplant m e t .opgaetide Bneke'eis •Ablele..-Boousen.,,,gelegen •tegepe het voorgsende .bosch ; op voorsehreve k▶erts geteekend N ° 3 en 4 , en volgens dezelve groots bonder 18 roeden: 5�éüen';' peeleode oostwaerds tien bet voórschreven bosch,; cuyd-ooet,waerde met heeve gragt eeneen bosch , van den tweeden kbop deelmaekende•; zhyd-west met helve gragteen den heere Geelhead De L' abistrste, en noord en west Oen de kaertnehe-beeck met de helft.'

En eyndelyk Bene partyc boo- h en v y r e r, gelegen by, het gemeld bosch onder llrasachaet , gemeente Eetkeren , geteekend IN* % o p de gemelde keert ; grom volgens dito kaert y rne,len qn ellen ; 7,nrl.•nrle ter eenre, den heere Geelbaud De Lahistrate mee h,lve grngt , t e r twtrri,rr• , het gemeld hooch , de baen tnsschen beyde ; en ter der tere , aso-de keertsche1,,•'H« h a l f .

—2 3 7 —

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 237

Tweeiers koop. - Twee persyen bomb , gelegen nevens tnaikanderen , ten gehugte hoogboom, onder Bressebeet, gemeente Beckeretr;'gateekend op de k■erte figuratief N!•5za8; eo'volgeni deselve groot t bunder • 53 roeden 4o elfin' ,-pielende coat sen>dá kaértscha-; anydcoost aen flen•heere• Mertens , ioyë-weal:met helve gragt aen des,heeroGeelhsnd De Lebtsttate; en poe*d.west zonder gragt nog,sluyaje daet.op 'Mend. a. sen emit 'party land en.boech begrepen to den eersten toop,. ` : Derdèo knelt): `= Dry'ptfrtyerr weyde• en' land; ere -melkeer gelegen ,' ten gehuchte Hoogboom , gemeente Eetkeren , bekend en geteekend optie keen* figuratief sub Nis 8 i g en to ,,groot te seamen volgens deceive t bunder t4 roeden 67 ellen ; en regootende noord-oost mat halve .gragt aen potroe De-Coninck , zuyd.00et met halve beck een de keertache-beéck.;. zuyd.wrst-met etsen kant Bueke en j;yke-Boomen aen den hof en hofgragt van gemeld Zyde-Fabriek d e been tasschen beyde, en noordwest met half gragtjen aen het stuk land den vierden. koop-uytmaekende.

V iesde .koop.:- Een stuk land tnet .eene kweekerg a_ eenes. mettes' nrál , en rondom hoploet met eying kanten en opgaende Abeele en MatteBoomen•, gelegen tegens voorgaendekonp, ten gehuchte Hoogboom ,,getneeute Geokerep., op de keerte•figuratief geteekepd N°.i1 e to groot tol-. .gene-deceive een bunter ; roeden 75 ellen, paalende noord-one, met halve. .grog, sen den•heer Vanden Berghe, Moretti! 'en Pettus...De Compels , ook met halve gragt:;,zeyd-oost met half,gragejeo een, de. stukken weyde ets land den derden koop nytmeekénde-; zuyd-west aen de keertsche-atraet • sn.weet een den bollenweg.

Vyfdeo+koop,,-Twee stukken lend, geteekend op gemelde I serta figuratief N.Is te en 13 ; weer van een groot gedeelte roodom•beplant is met kanten ,r-Beeke-Boouseoen.itroncken1 gelegen-in de vloeyen onder Hongboobs gemeente Eetkeren ; groot te seamen s bunder 38 roeden'zo ellen regnoteude oostwïei'ds met halve.gragt aen d'heer DeFtaedt, anydwaerds niet helve beéck.een de kaertsohe-beéck , west met halve gragtaen Frandsen* Menttbyssens , en noord-west met halve street aan het Goriedyk-, atraetjee: ' . . . • .

• ... • •Zesden'en isetsten koop:.- e Eene weyde , gelegen•in:de victim antler Idottgboom; gemeente Eeekeren'i geteekend op de kaerte figuratief N••z5, envolgene deceive- groot 'thunder It roeden 4 ellen., pselendeoostweerds met halve gragt, aen jonckvroeswe Maretna, zuyd met halve beéck de kaertithe-berolr, eeyd err westsen tinbeer Vander As-,.en sen den steen= weg van Antwerpen op Bergen-ep-Zoom, en nootdwaerds•met;halve gragt sen jonekvroew MoretuüEen boaehken vah-eylted plantsoen met bet dreflien ;.gelogen na by-de vaorgeende Melde, over den esderén kant van•dee steenweg., geteekend op de kacrt N° 14•; groot g roeden s t ellen poelende oosteen geeldenn -steeweg; m e -weet met het.. grogi aen d'heer Dieltjeosseh noord toet halve gragt aen jonekarotrwe Morelos, • Bet réeht van ecentouiatie word' g'e é f d .

De koppers sullen vindt voorsohreéve goedenen inibéiit• kooroen; te. weéten :-ens het Fabrieken alle deeaelfe meeenfekete, dehaysktge en verdere gebouvien'in tieneersten koop-begrepen i mitsgaders van de boasebeti• en olien etsdoren httutwasch ;-met detrtlag vae"-dernfteiling der konppeaningen ; en van de weyde en bezaeyde landen , op de gewoonelyke tydstippen volgens gebruyk.

Alle de } oormelde goederen Tuilen dagelvke, tot den deg drr verkooping ( h• inn- en feeatilagen uytgennmen ) : rus hetaemelike oeren door de U h.•hher. knnl+en gezien en geex tnineérd worden.

I),;: ;. hier van laatl•r en vonrwaerden • de kaerte figuratief, de tittils een et-ndnm ctr.. , b+•tonen ter inzage van een-ieder ten kenmore can .in \ .ta•:. (:tat.�ta V 'rn. , +n de Schntterehnf-street, 341 "Pik N. t. t.in,t en r

í ' n

t • ; l n t w r t ' t + e n .

—2 3 8

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 238

INHOUDSOPGAVE 1985

blz.

1 2 t/m 14 t / m

13: 20:

21 t / m

40.

41 t / m

51:

52 53 t / m

56:

57 t / m

59:

60

blz.

blz.

61

André M a r i ë n : Te k e n i n g Oud-Gemeentehuis, n u Politiekantoor t e Kapellen R. A l a r d o t : A n t w e r p e n i n 1 8 8 5 R. V a n H a e l s t : D e L i j k w a d e v a n T u r i j n - I P. A r r e n : K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n : T e r H a m i n Steenokkerzeel A. C o r n e l i s s e n s : K u i e r e n d i n Oude P a p i e r e n : Antwerpen i n 1944 A k t i v i t e i t e n voor 1985 Hobonia-Uitgave: Va n K a s t e e l n a a r K a s t e e l Hanswijkprocessie t e Mechelen en openingsuren K o n i n k l i j k e Serres t e Laken i n 1985 H. D e S i t t e r : K a s v e r s l a g 1 9 8 4

62 t / m

: André M a r i ë n : Te k e n i n g S t . J a c o b s k e r k t e Kapellen 76: R. A l a r d o t : A n w e r p e n i n 1 8 8 5 - d e e l 2 e n s l o t

77 t / m 87 t / m

86: 94:

95 t / m

103:

104 t / m

120:

R. V a n H a e l s t : D e L i j k w a d e v a n T u r i j n - 2 A. C o r n e l i s s e n s : K u i e r e n d i n Oude P a p i e r e n : Antwerpen i n 1944 P. A r r e n : K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n : H u l g e n r o d e i n Wo m m e l g e m Communicanten i n Hoogboom 1 8 7 2 - 1 8 7 9

121

André M a r i ë n : Te k e n i n g K a p e l s e s t r a a t , r i c h ting Putte

122 t / m 1 3 1 : 132 t / m 1 4 1 :

R. V a n H a e l s t : D e L i j k w a d e v a n T u r i j n - 3 P. A r r e n : S n u f f e l e n d i n h e t v e r l e d e n v a n H o o g boom: V e r k o o p v a n e i g e n d o m o p 4 m e i 1 8 9 9 Ve e l g e b r u i k t e w o o r d e n i n p a r o c h i e r e g i s t e r s P. A r r e n : K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n : M a r g a i n Diegem

142 t / m 1 4 4 : 145 t / m 1 5 3 :

- 239 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 239

blz.

154 t / m 1 6 8 169 t / m 1 7 2

blz.

: K e r k a r c h i e f : Communicanten 1880-1887 : H. A r r e n - D e V o s : A k t i v i t e i t e n : B e z o e k a a n het k a s t e e l v a n Gaasbeek

173 t / m 1 7 7

: P. A r r e n : K u r s i e f j e : D e f a n f a r e n o d i g t u i t voor een bezoek aan h e t k a s t e e l Marnix

178 t / m 1 8 0

: P. A r r e n : P a r e l t j e s u i t d e p e r s

181

: AndrĂŠ M a r i ĂŤ n : t e k e n i n g k a s t e e l D e Oude G r a c h t i n Hoogboom :`R. Va n H a e l s t : D e Lijkwade v a n T u r i j n - 4 : R. V a n H a e l s t : D e L i j k w a d e i n d e R u s s i s c h e

182 t / m 1 9 2 193 t / m 1 9 6 197 t / m 2 0 1 202 t / m 2 0 8 225 226 t / m 2 3 2 233 t / m 2 3 8 239 t / m 2 4 0

. . .

Iconografie : Carcassone: e e n droom ! : Carcassone: e e n n a c h t m e r r i e ! : I . De Vos: N i e u w j a a r s l i e d j e s : P. A r r e n : K a s t e l e n i n V l a a n d e r e n : M e d i s t e r in Kapellen : R. K e u k e l i n c k : O p e n b a r e v e r k o o p i n g v a n d e Z y d e f a b r i e k v a n Hoogboom I n houdsopgave 1985 :

- 240 -

Hobonia - 14de jaargang - nr. 4 - oktober 1985 - p. 240

Druk : V A N D E N BOGAERD T y p o - Offset Ertbrandstraat 2 6 6 K a p e l l e n T e l . : 664 22 13