Hobonia 1990-4 oktober

Verantwoordelijk uitgever

Driemaandelijks tijdschrift

P. Arren Bredabaan 849 2990 Wuustwezel

19° JAARGANG - 1990 oktober - november - december Afgiftekantoor Kapellen 1

.‘",^,k��E?

Op h e t v o o r m a l i g kasteeldomein "De Oude G r a c h t " i n Hoogboom s t a a t d i t p r a c h t i g "Huis v a n de Boswachter" waaraan een u i t e r s t zeldzaam "kaashok" werd b e v e s t i g d Zie Hobonia 1973/3 - b l z . 6 2 T e k e n i n g : A n d r é Meniën INHOUD: Samenstelling b e s t u u r Hobonia

blz.

108

De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 2 1 )

R. Van H a e l s t

blz.

109

K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : D e wapens v a n d e b i s s c h o p p e n van A n t w e r p e n - 1 0 . R e g i n a l d C o o l s

J. Goolenaerts

blz.

119

Antwerpenaars i n d e Raad v a n B r a b a n t ( 9 )

J. Goolenaerts

blz.

124

Kroniek van Kapellen : P a c h t e r Jan

R. Roelands

blz.

129

Kastelen i n Vlaanderen: H e t k a s t e e l van N i e l

P. A r r e n

blz.

133

Door d e P o s t e r i j e n o p g e l e g d e r e k l a m e

blz.

154

Inhoudsopgave j a a r g a n g 1 9 - 1 9 9 0

blz.

157

- 107 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 107

HOBON IA

KULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

BESTUUR VOORZITTER (kontaktadres)

2

SECRETARIS

: 9

:

PENNINGMEESTER

LIDGELD

5

:

Raymond ROELANDS, Vinuskker 24, 0 Hoogboom - Kapellen tel. 664.18.18 Paul ARREN, Bredabaan 849, 2990 Wuustwezel tel. 663.13.31

:

Harry DE SITTER, Vinusakker 60, 2950 Hoogboom - Kapellen tel. 664.80.33 350 F per jaar voor gezinsbijdrage; te storten op rekening nr. 220-0375733-88

—1 0 8 —

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 108

De Lijkwade van Turijn DEEL 21

De lijkwade en het evangelie De opzoekingen en resultaten van Dr. Barbet wekten heel wat belangstelling. Meerdere onderzoekers poogden nauwgezet hun vaststellingen aan de gegevens van het evangelie te toetsen. Zo vermelden de meeste teksten duidelijk, hoe bij het toebrengen van de «genade-lanssteek» uit de wonde aan de rechterzijde water en bloed stroomde ».

Griekse teksten spreken dan weer van «bloed en water ». De volgorde van deze vaststellingen is van zeer groot belang. Indien de lanssteek recht door het hart was gegaan, dan zou er hoofdzakelijk bloed uit de wonde vloeien. Ging de lans eerst door de rechterlong; dan is het normaal dat er eerst water uit de wonde stroomt. Het is van belang te weten dat de afmetingen van de wonde veroorzaakt door de lanssteek overeenkomen met deze van een «pilum », de korte lans, gebruikt door het Romeinse voetvolk.

Zoals uit de teksten van de 4 evangeliën duidelijk blijkt, gebeurde de kruisiging op een vrijdag in de namiddag. De joodse tradities verboden dat ter dood gebrachte misdadigers tijdens de sabbat op het kruis bleven. De Romeinen lieten hun slachtoffers aan het kruis ten prooi aan de «wilde dieren ». Daarom werden de benen van de twee moordenaars gebroken en kreeg de voortijdig overleden Jezus de genadesteek.

Volgens de joodse kalender is het echter niet zeker dat Jezus Christus op een vrijdag gestorven is. In Joh. 19 : 14-31 staat immers geschreven : « het was de voorbereiding voor het Pascha.

De dag van die sabbat was groot ». Een « grote » sabbat is een der zeven jaarlijkse heilige samenkomsten, die op veranderlijke dagen vallen. Volgens de Hebreeuwse kalender werd Christus gekruisigd op de 14de Abib (eerste maand). Dit zou dan op een woensdag gebeurd zijn. Zo bleef Jezus Christus dan (zoals Jonas in de buik van een zeemonster) drie dagen en drie nachten in het hart der aarde (Mat. 12 : 38-40).

Volgens recente archeologische ontdekkingen, zou het «Laatste Avondmaal» genuttigd zijn op een dinsdagavond ! De bijbel getuigt echter duidelijk van vrijdag.

Dat Christus werkelijk op de dag vóór het Pascha gekruisigd werd, blijkt uit de getuigenissen van de vier evangelisten, een - 109 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 109

eenklank die zelden voorkomt in de teksten van de H. Schrift.

Mattheus (26 : 17), Marcus (14 : 12) en Lucas (22 : 7) geven duidelijk aan wanneer dit gebeurde. Alleen over het uur bestaat twijfel.

Verdere studie van de teksten uit het Oude Testament, doet de vraag rijzen, waarom de vrouwen op de dag na het Pascha naar het graf van Jezus Christus gingen.

Zoals algemeen aangenomen, werd Jezus niet volgens de voorschriften begraven, omdat de sabbat nabij was en niemand op deze dag mocht werken. Mochten ze dan het begrafenisritueel verrichten op de dag na het Pascha ? Volgens teksten in de.boeken Exodus (12 : 20), Leviticus (23 : 4-8) en Numeri (28 : 13-25) wordt het feest der ongedesemde broden gevierd op de 15de Abib. Dit feest duurde zeven dagen, en op de eerste en de laatste dag mocht niemand slafelijke arbeid verrichten !

De joodse feestkalender is niet erg duidelijk : God gaf Mozes het bevel het Pascha te vieren op de 14de dag van de beginmaand Abib (Nisan). Dit is de periode maart-april in onze tijdrekening.

Het feest der ongedesemde broden sluit daarbij aan : het begon op de 15de Abib en duurde een week. Geleidelijk werden het Pascha en de dag der ongedesemde broden op dezelfde dag gevierd. Wat verklaart waarom de vier evangelisten het Pascha en de dag der ongedesemde broden als één dag beschouwden. En tevens uitlegt waarom de vrouwen naar het graf gingen, om het lichaam van Jezus Christus verder voor te bereiden op de definitieve begrafenis.

Het was logisch dat voor- en tegenstanders van de echtheid van de lijkwade, aan dergelijke afwijkingen van de teksten van het evangelie een kluif van formaat hadden. Men maakte het zelfs mee, dat ongelovigen hun beweringen steunden op teksten uit de Heilige Schrift.

Inderdaad, de letterlijke tekst van het evangelie leek soms de tegenstanders in het gelijk te stellen. Want lezen we niet in het evangelie volgens St.-Jan ( X X : 19-31) hoe de ongelovige Thomas eist «eerst de wonden in zijn handen te zien alvorens hij zal geloven ». En zegde Jezus niet woordelijk tot de onthutste Thomas : «Leg uw vinger in de wonde en bekijk mijn handen ».

Praktisch alle christelijke kruisbeelden tonen daarom Christus door de handpalmen gekruisigd.

Op de lijkwade van Turijn zijn de nagelwonden zonder de minste twijfel in de polsen. De verklaring is nu ook weer bijna te eenvoudig om waar te zijn : de oorspronkelijke Griekse tekst luidt

- 11 0 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 110

HET GELAAT VAN KRISTUS DE LIJKWADE VAN TURIJN

door Remi Van Haelst

DE L I J K W A D E V A N T U R I J N

De r e e k s " D e L i j k w a d e v a n T u r i j n " v e r s c h i j n t i n a f l e v e r i n g e n in Hobonia. Deze a f l e v e r i n g e n werden nu gebundeld en i n boekvorm u i t g e g e v e n . H e t b o e k t e l t c a . 3 7 0 b l a d z i j d e n , h e e f t a c h t bladzijden kleurfoto's en vele zwart-wit i l l u s t r a t i e s .

Men k a n d i t b o e k b e k o m e n d o o r s t o r t i n g v a n B E F. 9 5 0 , - o p r e k e ning n r . 000-0422191-47 r e f e r e n t i e : L i j k w a d e .

Het b o e k , m e t d e t i t e l : " H e t G e l a a t v a n van T u r i j n " v e r s c h e e n b i j d e u i t g e v e r i j waar h e t o o k k a n bekomen w o r d e n . H e t i s a u t e u r : D h r . R e m i Va n H a e s t , K e r k s t r a a t

C h r i s t u s - De Lijkwade "De V l i j t " t e Antwerpen, ook verkrijgbaar b i j de 68 B 4 , 2008 Antwerpen.

Belangstellenden kunnen h e t boek ook i n k i j k e n d a t werd opgenomen i n h e t H o b o n i a - a r c h i e f .

* * * * * * * * * *

—1 1 1 —

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 111

cheir, wat zowel handpalm als pols kan betekenen. Zoals men in het Frans met doigt zowel vinger al teen kan bedoelen. Ook in het Russisch betekent ruka, zowel pols, hand en zelfs arm ! In Arameense teksten wordt het woord yad gebruikt, wat ook polsgewricht betekent.

Nogal vlug beweert men dat een middeleeuws schilder al deze details onmogelijk kon weten en zeker geen voorstellingen zou maken tegen alle geldende opvattingen in. Maar integendeel !

Hoe te verklaren dat Antoon Van Dijck zijn «Christus aan het kruis» (O.L.Vrouwkerk - Brugge) schilderde met de nagels door de polsen ? Ook de Italiaanse schilder J.B. Castiglione zag de kruisiging zo. Beeldhouwer B. Antelami versierde de gevel van de kathedraal van Parma met een dergelijke niet-orthodoxe «Kruisafneming». * *

*

*

*

Een andere afwijking ten overstaan van het evangelie waren de wonden veroorzaakt door de doornenkroon. Volgens de lijkwade vertonen het bovenhoofd en het voorhoofd dezelfde wonden.

Men zou dus eerder van een « doornenhelm » moeten spreken i.p.v. een doornenkroon.

Maar ook hier heeft men een bevredigende uitleg gevonden : de Romeinen gebruikten struiken «cordia myxa» (borstbezieboom) als verwarming. U i t dergelijke struiken, m e t lange, scherpe doornen, kon men gemakkelijk een «doornenhelm» vlechten.

Deze doornen hebben diepe wonden veroorzaakt, zoals men nu nog zeer duidelijk kan afleiden uit de bloedsporen op de lijkwade.

De duidelijkheid van de wonden, veroorzaakt door een doornenkroon, vormt in feite een der sterkste aanwijzingen nopens de identiteit van de persoon die in de lijkwade gelegen heeft. E r bestaan vele historische documenten over kruisigingen, maar slechts eenmaal wordt een doornenkroon vermeld : juist de kruisiging van Jezus Christus, die om zijn «koningschap» over Israël, spottend met doornen gekroond werd.

Verder onderzoek wees nog uit, dat het lijk in de lijkwade het haar in een vlecht droeg. Het was traditie dat de joden, bij de voorbereiding van het vieren van het paasfeest, een dergelijke feestelijke haartooi droegen. *

*

*

*

*

De kruisdood heeft doorheen de jaren talrijke onderzoekers geïntrigeerd. Menselijke proefkonijnen onderwierpen zich zelfs

- 11 2 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 112

�. .

▶

,

f

i

..'itaC

P� t t � ( • � ,a,�i' •�i�f ,s �Fi�^.�

mornrmitû pctrus an k him cucurrit. rccaitín r linicaniitnb9 nefunctí:r•t r� furQétts c c r » i t .

Tot v66r enkele jaren kon men in een gang, die uitkwam in de Kuiperstraat 18 te Antwerpen, dit tafereel in tegels zien. Bemerk de naar binnen getrokken duimen.

(Uit: "Eigen Aard, K.C. Peeters).

1

i

t {.á

i:� •

Een deel uit het "Mozarabische Missaal" (jaar 1500), bewaard in de Nationale Bibliotheek te Madrid (Spanje), waarin verhaald wordt hoe Petrus en Johannes de lijkwade vinden in het ledige graf.

De Mozarabische liturgie kende vanaf de Vie eeuw veel aanhangers op het Iberische schiereiland.

De lijkwade wordt er verschillende malen in vernoemd. (Foto: Jose Carreno).

Zo zag de "doornen-helm-kroon" eruit, volgens de lijkwade.

- 11 3 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 113

vrijwillig aan verregaande experimenten. Tijdens de Tweede Wereldoorlog grepen in de concentratiekampen verschrikkelijke «medische proeven» plaats. Vele slachtoffers stierven daar de kruisdood. Men kwam tot de vaststelling dat de Romeinen ware meesters geweest zijn in het kruisigen. Ze konden de doodstrijd van hun slachtoffers eindeloos rekken. Een argument dat de «tegenstanders »aanvoerden : Jezus was in feite «veel te vlug dood» en had zeker «niet lang genoeg op het kruis geleden ».

Jezus had inderdaad reeds na amper drie uur doodsstrijd de geest gegeven. De twee moordenaars leefden toen nog ! Het evangelie verhaalt ons de onderlinge gesprekken tussen Jezus en de beide moordenaars. Tijdens de kruisigingen in *de concentratiekampen heeft men herhaaldelijk gekruisigden met elkaar horen spreken.

En op deze manier kan men verklaren hoe Jezus in zijn uiterste doodsstrijd tot zijn Vader kon roepen.

Het evangelie vermeldt trouwens duidelijk, hoe verbaasd Pilatus wel was toen Jozef van Arimathea het lichaam van Jezus kwam opvragen. Normaal kon de gekruisigde nog niet dood zijn ! Daarom stuurde Pilatus een honderdman om zich van het overlijden van Jezus te vergewissen. Men doorstak, voor alle zekerheid, Jezus met een lans. En er vloeide water en bloed uit de wonde.

Wetenschappelijk juist, maar hoe konden de evangelisten dat toen al weten?

De schrijver van het beroemde boek «Le Linceul de Turin », A. Legrand, onderzocht de kruisdood zeer grondig en kwam tot de vaststelling dat bij onoordeelkundig kruisigen vlug verstikking optreedt. Een verklaring voor de sterk uitgezette borstkas.

Prof. Modder (Keulen) ontleedde de verfijnde Romeinse kruisigingstechniek en toonde aan waarom de armen niet volledig uitgestrekt werden en waarom soms een voetsteun voorzien was.

Zo kon de veroordeelde zich in alle bochten wringen, om toch maar te kunnen ademen. Iets wat telkens met onmenselijke pijnen gepaard ging !

Later heeft Monseigneur Ricci proefondervindelijk aangetoond, dat de bloedsporen op de armen volledig overeenstemden met deze opvattingen. Hieruit reconstrueerde hij de houding van een gestorven gekruisigde : een hallucinant gezicht. Moderne kruisbeelden tonen soms een dergelijk, in onmogelijke bochten verwrongen, krampachtig lichaam.

Meerdere kunstenaars die, in navolging van de nieuwe kunstopvattingen in voege rond de eeuwwisseling, Jezus Christus « naar de realiteit» afbeeldden, ondervonden aan den lijve dat de kerk daar toen niet mee gediend was. Ter illustratie de zo verguisde «kruisweg» van Servaes.

- 11 4 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 114

De verhakkelde Christus uit de kruisweg van Servaes. In de vroege jaren twintig vond Rome hem niet geschikt om aan de gelovigen getoond te worden.

(Foto : Gazet van Antwerpen).

Deze Vlaamse naturalistische schilder gaf de natuur weer zoals hij ze zag. Niet alleen in zijn landschappen en boerentaferelen, maar evenzo in «zijn tragische en hooggespannen kruiswegen ».

Zijn «Christus aan het kruis» toont een lijdende Christus, wars van alle glorie. Voor een dergelijke «oneerbiedige» kunstenaar was geen plaats in de kerk. Mogelijk om dezelfde reden, die de vroegste iconenkunstenaars ertoe bracht, het gelaat van Jezus Christus steeds engelachtig af te beelden, zonder enig spoor van lijden of dood. Om niet te spreken van de talloze voorstellingen van Jezus Christus als een Griekse Adonis...

- 11 5 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 115

Een ander punt van discussie was de aard van de gebruikte «parfums, aromaten en welriekende oliën » bij de begrafenis van Jezus Christus.

Het gebruik van aromatische kruiden werd reeds in het « Boek der Psalmen» (hoofdstuk 44) voorspeld.

«Myrrhe en aloë zullen Uw kleed parfumeren.

«God heeft U een vreugdezalving voorbehouden. » De evangelist Mattheus beschreef in hoofdstuk 26 hoe Jezus Christus, na de voetwassing door Maria Magdalena tot zijn apostelen zegde : «Mijn lichaam met parfum besprenkelen heeft ze gedaan, in het vooruitzicht van mijn begrafenis ».

De teksten van het evangelie volgens St.-Jan geven heel wat details over de aankoop, door Nicodemus, van 100 pond kruiden, een mengeling van aromaten en parfums, meer bepaald myrrhe en aloë.

Over het algemeen verliest men uit het oog dat er onderscheid dient gemaakt tussen de kruiden die Nicodemus kocht en de « welriekende zalvingsolie» die de vrouwen bij zich hadden toen ze op paasmorgen naar het graf gingen. Vermits Jezus Christus niet meer in het graf was, werden de oliën niet gebruikt.

Wat er juist gebeurd is op die morgen zal wel eeuwig een raadsel blijven. Veel hoogeerwaarde schrijvers hebben deze gebeurtenis zeer afwijkend beschreven. Soms met ongelooflijk nauwkeurige details. We vernoemen onder vele schrijvers : E.H. Fouard, de Grandmaison, Lagrange, Crampton, Prat, 011ivier, Didon, Huby, Durand.

De bijbel leert ons heel wat over het gebruik van aromaten, parfums en zalvingsolie.

In het boek Paralipomena II, hoofdstuk 16, vers 14, staat : «Na de dood van Asa, legde men zijn lichaam op een bed, gevuld met aromaten en parfum. Men verbrandde een belangrijke hoeveelheid... » In Jeremias, hoofdstuk 34 vers 5 : Aan Sedecias, koning van Juda, werd gezegd : «Zoals voor uw voorvaderen, zal men ook voor U parfum verbranden ».

In de Kantieken hoofdstuk 4 vers 9 : « de duurste en uitgezochte aromatische planten zoals nardus, saffraan, wierook, myrrhe en aloë... ».

In Ester, hoofdstuk 11-12, wordt zelfs verteld hoe haremmeisjes zich met myrrhe behandelden, om aan hun heer te behagen...

In Exodus, hoofdstuk 30 verzen 23-25, wordt een formule gegeven voor de zalvingsolie : Neem aromaten, te weten : 500 sicles van de beste en uitgezochte myrrhe, 250 sicles kamfer en eveneens 250 sicles rietsuiker. 500 sicles kaneel, volgens het gewicht

- 11 6 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 116

í�i�jilt���i�i�

�

,�{i� � ,1 M ï� ip l� � � á � idri�

iUWi �tSî� í�

f� sfT�� T�TWT�I��1�ΠT*4F

���jy�,ry��t�yy�� T � ��r�r}�

i 1 J i � � 7 v� 11f ��16M

i�J�-�iit#�ilt� �a�

(.ii/ i�A�l�lF0.� �Y�Ir � r 4 q álfL�,�Aj#!

Pwt� � � r��

ePt��C�y ���b f /..2,19A4_#L�F teD

Deze - 3 2 b l z t e l l e n d e - b r o c h u r e k a n b e k o m e n w o r d e n d o o r s t o r t i n g v a n B E F 5 0 , - o p PCR 0 0 0 - 0 4 2 2 1 9 1 - 4 7 t . a . v . R . V a n H a e l s t , K e r k s t r a a t 68 - 2 0 0 8 ANTWERPEN - 11 7 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 117

van de tempel ; voeg daarbij een maat ( ± 3 kg) olijfolie. Maak van al deze zaken een heilige olie, te gebruiken bij zalvingen, een parfum samengesteld volgens de kunst van de parfumeur.

De « sicle » was tempelgeld, erkend als wettelijk betaalmiddel, met een vastgesteld gewicht van 8,41 gram. Sommige auteurs stellen het gewicht op 9,03 gram. Joods zilvergeld uit die tijd werd eveneens sicle genoemd. H e t waren zilverlingen van 6 gram. D e bereiding van deze « zalvingsolie » gebeurde volgens een zeer nauwkeurig omschreven traditie : koken in water en olie, op een vuur gestookt met olijfhout en oude prenten. De bereiding duurde twaalf dagen ! Daarna moest de olie gewijd worden door een patriarch.

In het boek «Miron d'abd olla il esciab » staat een recept vermeld van de «olie van Sint-Chrème », eeuwenlang gebruikt door de rooms-katholieke kerk. Het werd echter, door de zeldzaamheid van meerdere aromatische kruiden, gewijzigd. Zo kreeg 1571 de Latijns-Amerikaanse kerk de toelating inheemse produkten te gebruiken bijde bereiding van zalvingsolie.

Andere bekende aromatische mengsels, gebruikt b i j rituele plechtigheden en begrafenissen zijn het «parfum van Prins Kourakin », «Turkse Balsem », «Balsem van ridder St.-Victor », enz.

Ze bevatten in verschillende verhoudingen myrrhe en aloë.

Het is natuurlijk niet meer mogelijk de samenstelling van de op de lijkwade van Turijn gebruikte aromatische mengsels vast te stellen. Hierbij is het van belang te weten, dat latere proeven om afdrukken t e reconstrueren, verschillend resultaat gaven, i n functie van de gebruikte mengsels myrrhe-aloë.

Zo is de huidige myrrhe heel wat anders dan de bijbelse myrrhe, afkomstig v a n d e «Gommiphora Erythraea» - soort Glabrescens. Deze welriekende myrrhe werd door de «wijzen» uit het Oosten in Bethlehem geofferd !

Remi V a n H a e l s t

- 11 8 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 118

K E R K E L I J K E

DE

W A P E N S

B I S S C H O P P E N

H E R A L D I E K

V A N

V A N

D E

A N T W E R P E N

;C1k:C:*-;‘:: niCniC�iCiCiC-AiC-;;-iCwi(�e•íiCee-*iCe;w:CCeM

10. REGINALD COOLS Op 2 8 j a n u a r i 1 6 1 8 w e r d i n e e n n e d e r i g g e z i n u i t d e P e l g r i m straat, omzeggens onder d e t o r e n v a n d e Antwerpse Onze-LieveVrouwkerk, D a n i ë l C o o l s g e b o r e n .

De j o n g e D a n i ë l s t u d e e r d e i n z i j n g e b o o r t e s t a d a a n h e t der Predikheren, waar h i j z i j n humaniora v o l t o o i d e .

kollege

Hij v o e l d e z i c h aangetrokken t o t e e n m i l i t a i r e loopbaan. H i j werd v a a n d e l d r a g e r e n d a a r n a o f f i c i e r i n h e t Spaanse l e g e r , w a a r h i j - n a a s t d e Spaanse t a a l - a l l e r l e i zaken l e e r d e .

Na e n k e l e j a r r e n d i e n s t b e s l o o t h i j t o t e e n a n d e r e l o o p b a a n e n werd s e k r e t a r i s b i j e e n a d v o k a a t t e B r u s s e l . H i j b e g o n o p n i e u w te studeren e n behaalde t e Leuven h e t doktoraat i n de rechten.

Hij vestigde z i c h t e Brussel waar h i j weldra, a l s advokaat aan het hoge H o f v a n B r a b a n t , g r o t e naam v e r w i e r f .

Hij stond o p h e t punt z i j n b u r g e r l i j k e hij p l o t s v a n gedachte veranderde e n andere wending g a f .

staat t e wijzigen toen z i j n levenswandel e e n

Daniël C o o l s h i e l d z i c h w a a r s c h i j n l i j k a a n d e g e d a c h t e v a n "driemaal i s scheepsrecht" e n v e r l i e t z i j n r e e d s s c h i t t e r e n d e loopbaan om b i j d e Dominikanen v a n d e h o o f d s t a d t e gaan a a n k l o p pen, m e t h e t v e r z o e k a l s n o v i c e aangenomen t e w o r d e n .

Dit gebeurde o p 26 f e b r u a r i 1645 e n Daniël kreeg naam " R e g i n a l d u s " .

als

klooster-

Hij studeerde nog teologie t e P a r i j s , maar h e t was t e n s l o t t e zijn geboortestad, Antwerpen, d a t h i j p r i e s t e r gewijd werd.

i n

Als k l o o s t e r l i n g k r e e g h i j a l l e r l e i f u n k t i e s t e v e r v u l l e n e n was d a a r d o o r m e e r m a a l s i n S p a n j e . Z o v e r b l e e f h i j o . a . v a n 1 6 5 0 t o t 1653 t e M a d r i d om e r zaken v o o r z i j n Orde t e r e g e l e n .

- 11 9 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 119

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 120

Va n k o n i n g F i l i p s I V v a n S p a n j e v e r k r e e g h i j t o e l a t i n g o m t e Mechelen e e n k l o o s t e r t e s t i c h t e n v o o r b r o e d e r s v a n z i j n O r d e , die u i t ' s Hertogenbosch moesten v l u c h t e n . I n t u s s e n werd h i j door d e k o n i n g m e t e e n v e r t r o u w e n s m i s s i e n a a r L o d e w i j k X I V g e zonden.

Va n 1 6 6 0 t o t 1 6 7 3 v e r b l e e f Brussel e n t e Namen.

h i j

i n

België en was toen

p r i o r

t e

Vo o r a l l e r l e i b e w e z e n d i e n s t e n w e r d h i j i n 1 6 7 5 d o o r r e g e n t e s Anna v a n O o s t e n r i j k t o t b i s s c h o p v a n R o e r m o n d b e n o e m d e n t e Brussel g e w i j d op 17 j a n u a r i 1677.

In 1 7 0 0 b e s l o o t d e S p a a n s e k o n i n g , K a r e l I I , b i s s c h o p C o o l s n a a r Antwerpen o v e r t e p l a a t s e n , w a a r - d o o r h e t o v e r l i j d e n v a n b i s schop v a n Beughem i n 1 6 9 9 - d e b i s s c h o p s z e t e l v a k a n t w a s g e k o men. H e t v o o r s t e l w e r d d o o r p a u s I n n o c e n t i u s X I I g o e d g e k e u r d e n op 1 2 j u n i v a n d a t z e l f d e j a a r n a m R e g i n a l d C o o l s b e z i t v a n d e Antwerpse b i s s c h o p s z e t e l .

Nog m a a r p a s w a s d e p l e c h t i g h e i d v a n d e i n s t e l l i n g a f g e l o p e n o f de, t o e n a l m e e r d a n t a c h t i g j a r i g e , b i s s c h o p b e g a f z i c h t e v o e t naar d e P e l g r i m s t r a a t - w a a r h i j g e b o r e n w a s - o m e r z i j n v e r wanten t e g a a n b e z o e k e n . 's Anderendaags werd h i j d o o r d e stadsmagistraat e n d e geestel i j k h e i d , v a n u i t h e t k l o o s t e r der Dominikanen, naar de katedraal geleid en van daar naar het bisschoppelijk paleis.

Als w a p e n s p r e u k v o e r (niet voor ons z e l f ) zijn grote zorg ging wat h i j b e z a t s c h o n k

de bisschop Cools h e t k o r t e "NON NOBIS" ; leuze d i e h i j l e t t e r l i j k toepaste, want naar z i j n priesters e n naar d e armen. A l h i j weg.

Ook z i j n w a p e n w a s z e e r e e n v o u d i g : o p e e n s c h i l d v a n a z u u r (blauw) z e s z e s p u n t i g e s t e r r e n v a n g o u d g e p l a a t s t 3 - 2 - 1 , a c h t e r het s c h i l d h e t k r u i s v a n d e D o m i n i k a n e r o r d e e n e r b o v e n d e g e bruikelijke groene hoed met, a a n beide kanten, z e s afhangende kwasten i n d e z e l f d e k l e u r . H e t " A r m o r i a l G é n é r a l " v a n R i e t s t a p (band I b l z . 4 5 8 ) v e r m e l d t e e n g e l i j k a a r d i g wapen v o o r e e n f a m i lie Cools u i t Vlaanderen, met a l s helmteken een arendskop van azuur m e t e e n b e k v a n g o u d .

Paus I n n o c e n t i u s , d i e d e b e n o e m i n g v a n b i s s c h o p C o o l s b e k r a c h tigde, v o e r d e e e n wapen van goud met d r i e z w a r t e p o t t e n o f b e kers met é é n o o r .

In t e g e n s t e l l i n g m e t e n k e l e v a n z i j n v o o r g a n g e r s m o e t b i s s c h o p Cools e e n g o e d e g e z o n d h e i d g e n o t e n h e b b e n w a n t t o e n , n a u w e l i j k s een j a a r n a z i j n i n s t e l l i n g , A n t w e r p e n g e a l a r m e e r d w e r d d o o r e e n algemene m o b i l i s a t i e d i e d e b e v o l k i n g o p r i e p t o t v e r d e d i g i n g v a n de s t a d , g a f d e b i s s c h o p z e l f h e t v o o r b e e l d e n g i n g m e e a a r d e aanvoeren v o o r d e b o l w e r k e n aan d e S i n t - J o r i s p o o r t .

Onvermoeid b l e e f b l e e f h i j p r e d i k e n . I n 1 7 0 3 r i c h t t e h i j e e n broederschap op van de k r i s t e l i j k e l e r i n g onder h e t patroonschap

- 121 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 121

van d e H e i l i g e C a r o l u s B o r r o m e u s , m e t h e t d o e l z o w e l i n d e k a t e draal a l s i n de v i e r parochies van de binnenstad een wekelijkse catechismusles a a n volwassenen e n j e u g d t e b e z o r g e n . Te v e n s zorgde h i j v o o r e e n m a a n d b l a a d j e , d a t t e l k e n s e e n b e p a a l d d e e l van d e k r i s t e l i j k e l e e r z o u b e h a n d e l e n .

Te g e n o v e r d e r e g e r e n d e v o r s t h a d h i j s t e e d s e e n l o y a l e h o u d i n g aangenomen, d i t b l e e f o o k z o t o e n F i l i p V , h e r t o g v a n A n j o u e n kleinzoon van L o d e w i j k X I V, k o n i n g v a n Spanje werd.

Zijn houding werd bijgetreden door de aartsbisschop van Mechelen de P r e c i p i a n a , h i e r d o o r w e r d h e t n i e u w e r e g i e m z o n d e r v e e l w e e r stand v a n d e b e v o l k i n g i n g e v o e r d ; z e l f s h e t i n v o e r e n v a n l o t i n g splicht v o o r h e t aanwerven v o o r d e k r i j g s d i e n s t v e r l i e p kalm, wat e e n e e u w l a t e r n i e t m e e r h e t g e v a l z o u z i j n .

Bisschop Cools was ĂŠĂŠn van de weldoeners v a n h e t S i n t - J u l i a a n s gasthuis. Op 12 februari 1702 s t i c h t t e h i j i n de kapel van d i t g a s t h u i s e e n b r o e d e r s c h a p o n d e r d e n a a m " O n z e - L i e v e -Vrouwe v a n Loretten", met a l s doel h e t herbergen en spijzen van doortrekkende p e l g r i m s e n r e i z e n d e v r e e m d e l i n g e n . O p d e e e r s t e a v o n d v a n de o p r i c h t i n g z e g e n d e h i j z e l f d e b r o d e n d i e z o u d e n u i t g e d e e l d worden.

In 1 7 0 6 n a m d e o o r l o g , d i e a l e e n t i j d d u u r d e t u s s e n d e E n g e l s e n en d e V e r e n i g d e P r o v i n c i e s e n e r z i j d s , e n d e F r a n s e n e n d e S p a n jaarden a n d e r z i j d s , e e n wending i n h e t v o o r d e e l v a n d e e e r s t e p a r t i j . O p 10 j u n i v a n d a t j a a r moest d e Spaanse b e z e t t i n g h e t kasteel van Antwerpen overgeven. De h e r t o g van Marlborough was zegevierend h e t l a n d binnengetrokken en werd op 12 j u n i p l e c h t i g te Antwerpen ontvangen. Ook bisschop Cools was b i j deze o n t vangst aanwezig.

In h e t b e g i n v a n d e w i n t e r v a n h e t 1 7 0 6 d e e d b i s s c h o p C o o l s e e n ongelukkige v a l d i e hem f a t a a l z o u worden. O p 2 december v a n d a t jaar o v e r l e e d h i j i n de ouderdom van b i j n a 90 j a a r . De p l e c h t i g e begrafenis had p l a a t s o p 14 december i n de k a t e d r a a l van Antwerpen. E ĂŠ n v a n z i j n o u d e c o n f r a t e r s , p a t e r H y a c i n t h u s v a n H u i s e sprak d e l i j k r e d e .

Een e i g e n a a r d i g e k a r a k t e r t r e k v a n b i s s c h o p C o o l s w a s h e t f e i t dat h i j n i e t g r a a g a a n z i j n ouderdom h e r i n n e r d w e r d . L i e f s t v a n al h a d h i j d a t d e p o r t r e t t e n , d i e v a n hem gemaakt werden, z i j n ware o u d e r d o m v e r d o e z e l d e n . H i j v r e e s d e s t e e d s d a t h i j w e g e n s z i j n l e e f t i j d d o o r d e H e i l i g e S t o e l z o u v e r p l i c h t worden om o n t slag t e nemen.

Nog i n 1 7 0 4 l e g d e h e t A n t w e r p s e k a p i t t e l e e n s c h r i f t e l i j k e v e r k l a r i n g a f , w a a r u i t b l e e k d a t C o o l s n o g s t e e d s bekwaam was om a l zijn bisschoppelijke funkties naar behoren u i t t e oefenen.

Bronnen Kanunnik F l o r i s P r i m s : Geschiedenis v a n Antwerpen - V I . B . v a n d e nieuwe d r u k 1982 - v a n d e o u d e t e k s t 1 9 2 7 - 1 9 4 8 b l z . 3 9 8

- 122 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 122

Mertens e n To r f s : Geschiedenis v a n Antwerpen I I 593-656.

Flandria Nostra - IV b l z . 147.

Gazet v a n A n t w e r p e n : 1 0 . 0 4 . 1 9 6 2 + 1 7 e n 1 8 . 1 2 . 1 9 7 7 .

J.B. R i e t s t a p : A r m o r i a l GĂŠnĂŠral.

Prof. D r . De C l e r c q : H e t Bisdom Antwerpen 1559-1962 - u i t g . De V l i j t 1962.

Verzameling G r a f - e n G e d e n k s c h r i f t e n v a n d e P r o v i n c i e A n t w e r p e n - Deel I Katedraal en Sint-Jacobskerk.

Vlaamse S c h o o l : T i j d s c h r i f t v o o r k u n s t e n , l e t t e r e n , w e t e n s c h a p en o u d h e i d k u n d e - J a a r g a n g 1 8 6 7 - 1 8 6 9 .

Jos G o o l e n a e r t s

- 123

-

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 123

vanher 1oo1at

- 124 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 124

A N T W E R P E N A A R S IN D E R A A D V A N B R A B A N T .. „

„

„ ;

„

„

.,

;; . .

„

„

,.

.,

„

; ;

., .,

„

.,

.,

.,

..

„

9 PIETER VAN DER VOORT Onder d e A n t w e r p s e s c h e p e n g e s l a c h t e n , d i e n o g w a t v e r d e r z a g e n dan d e s c h e p e n b a n k , n a m d e f a m i l i e v a n d e r V o o r t w e l e e n v o o r n a me p l a a t s i n . R e e d s b i j h e t e i n d e v a n d e 1 5 d e e e u w w a s e e n l i d van d e z e f a m i l i e r e n t m e e s t e r d e r d o m e i n e n v a n d e h e r t o g - v o o r het k w a r t i e r Antwerpen - e n n a d i e n r a a d s h e e r i n d e Raad v a n B r a bant.

De f a m i l i e v a n d e r V o o r t ( o o k a l s v a n d e r V o o r d e v e r n o e m d ) , e e n oud a d e l l i j k g e s l a c h t , w a s é é n v a n d e v e l e n d i e z i c h v a n u i t H o l land t e A n t w e r p e n v e s t i g d e n . A f k o m s t i g u i t ' s H e r t o g e n b o s c h , wisten ze a l spoedig b e l a n g r i j k e posten i n de Scheldestad t e b e zetten.

Wie d e e e r s t e v a n d e r V o o r t i n d e S c h e l d e s t a d w a s w e t e n w e n i e t j u i s t , maar i n 1477 was a l d a a r een Nicolaas van d e r Voort burgem e e s t e r. M i s s c h i e n w a s h i j d i t r e e d s v r o e g e r , m a a r i n d a t j a a r , n . l . o p 6 mei werd h i j , samen met z i j n b r o e r, schepen P i e t e r v a n der V o o r t , t i j d e n s e e n o p r o e r d o o r h e t g e p e u p e l b o n t e n b l a u w geslagen. Een dag om n i e t t e vergeten! H e t i s d e zoon v a n deze schepen d i e w e t e v o l g e n h e b b e n i n o n z e r e e k s " R a a d s h e r e n v a n Brabant".

Schepen P i e t e r v a n d e r V o o r t w a s g e h u w d m e t M a r i e S m a e c h s . H u n zoon - e v e n e e n s P i e t e r - w e r d g e b o r e n t e A n t w e r p e n . Wa n n e e r d a t juist gebeurde weten we n i e t . Maar i n de veronderstelling d a t hij r o n d z i j n t w i n t i g s t e verjaardag huwde, z o u z i j n geboorte rond 1 4 6 2 k u n n e n g e w e e s t z i j n , v e r m i t s h i j i n 1 4 8 2 i n h e t h u w e l i j k t r a d met Amelberga van Hove.

Hij studeerde rechten en i n 1485 was h i j rentmeester van de d o meinen v a n d e h e r t o g v o o r h e t k w a r t i e r A n t w e r p e n .

Uit d i e rentmeesterperiode i s e e n meldenswaardig f e i t gekend.

Het g i n g o v e r b o u w g r o n d e n , g e l e g e n l a n g s d e E y e n d i j k t e B o r g e r hout. Vo o r een b e t e r i n z i c h t i n h e t f e i t moeten we t e r u g i n d e

- 125 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 125

geschiedenis. M e t d e r e c h t e n o p de gronden l a n g s d e E y e n d i j k was het n i e t z o eenvoudig i n d i e t i j d e n meer d a n eens g a f d a t a a n leiding t o t betwistingen.

Va n a f 1 1 0 6 r e e d s w a s h e t t o l r e c h t t e D e u r n e - B o r g e r h o u t i n h a n d e n van d e h e r t o g v a n B r a b a n t , i n z i j n h o e d a n i g h e i d v a n m a r k g r a a f van A n t w e r p e n . D i t t o l r e c h t k o n h i j g e b r u i k e n a l s b e t a a l m i d d e l voor aan hem g e l e v e r d e d i e n s t e n .

Te n t i j d e v a n h e r t o g H e n d r i k I w a s o p d i e m a n i e r h e t t o l r e c h t t e leen gegeven a a n e e n z e k e r e Henricus B r e v i a t o r, d e oorkondenschrijver van d e hertog. I n 1213 wisselde Henricus Breviator zijn t o l r e c h t met d e Sint-Michielsabdij voor andere inkomsten uit het hof van de abdij. I n die t o l was ook het recht op de Eyendijk omvat.

In 1 4 4 7 h a d d e S i n t - M i c h i e l s a b d i j h a a r r e c h t e n a a n d e s t a d A n t werpen v e r k o c h t . D i e v e r k o o p o m v a t t e n i e t a l l e e n d e t o l , m a a r ook d e w e g z e l f .

Pieter van der Voort had - a l s rentmeester den l a n g s d e E y e n d i j k t e B o r g e r h o u t , a a n gegeven m i t s e e n j a a r l i j k s e c i j n s . H i j h a d gezien d a t de z i j s t r o k e n l a n g s d e weg aan Deze l a a t s t e k w a m h i e r t e g e n i n v e r z e t e n met d e r e n t m e e s t e r v a n d e h e r t o g .

- braakliggende gronbouwlustigen t e erve echter over het hoofd de stad toebehoorden. e r ontstond een twist

Op 4 a p r i l 1 4 9 2 w e r d d e s t a d d o o r d e r e k e n k a m e r i n h e t g e l i j k gesteld, maar intussen waren e r t e Borgerhout a l heel wat huizen gebouwd. D i e g e n e n d i e g r o n d e n h a d d e n t e e r v e g e n o m e n e n r e e d s hadden b e b o u w d , m o c h t e n h u n h u i z e n l a t e n s t a a n m a a r m o e s t e n d e cijns aan de stad betalen i n plaats van aan de hertog.

Deze v e r g i s s i n g v a n v a n d e r V o o r t uitbreiding van Borgerhout.(1)

i s

de spoorslag geweest t o t de

Zoals z o v e l e n begon P i e t e r v a n d e r V o o r t z i j n l o o p b a a n a a n d e Raad v a n B r a b a n t a l s a d v o k a a t . I n 1 4 9 3 d e e d h e t r a a d s l i d J a n v a n Watermael a f s t a n d v a n z i j n f u n k t i e e n o p 2 5 s e p t e m b e r v a n d a t j a a r kwam P i e t e r v a n d e V o o r t i n z i j n p l a a t s . I n 1501 w e r d h i j - p e r v e r g i s s i n g d e n k t men - benoemd t o t buitengewoon r a a d s l i d , waardoor h i j e e n p e n s i o e n g e n o o t v a n 5 0 g u l d e n . O p 11 m e i 1504 tenslotte werd h i j gewoon r a a d s l i d i n vervanging v a n h e t l i d Roelants.

Na d e d o o d v a n z i j n e c h t g e n o t e g i n g P i e t e r v a n d e r V o o r t e e n tweede h u w e l i j k a a n , d i t m a a l m e t A n n a - C l a r a v a n Waelwyk, z o a l s de n a a m l a a t v e r m o e d e n v a n H o l l a n d s e a f k o m s t .

Uit z i j n

eerste h u w e l i j k had h i j twee dochters: 1. C a t h a r i n a , d i e e e r s t h u w d e m e t J a n B u t k e n s e n n a d e z e met W i l l e m b a n R a n s t . T e r l o o p s g e z e g d d a t e e n z o o n van C a t h a r i n a , n . l . N i c o l a a s B u t k e n s , e v e n e e n s l i d ward a a n d e R a a d v a n B r a b a n t ; e n 2. C h r i s t i n a , d i e o o k t w e e m a a l h u w d e ; e e r s t m e t M a t h i e u Hujoel, g r i f f i e r a a n d e Raad van Brabant e n l a t e r met

- 126

-

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 126

Hendrik d e Haen, o o k met een f u n k t i e aan d e Raad van Brabant, maar dan a l s s e k r e t a r i s .

Pieter van der Voort s t i e r f op 30 j u n i 1515 en werd begraven i n de S i n t - G o e d e l e k e r k t e B r u s s e l , w a a r o o k z i j n t w e e d e v r o u w - d i e op 1 1 a u g u s t u s 1 5 2 7 s t i e r f - w e r d b i j g e z e t .

Het g r a f s c h r i f t , e i g e n a a r d i g g e n o e g t w e e t a l i g , w a s a l s

volgt:

HIC J A C E T EGREGIUS V I R MAGISTER P E T R U S D E V O E R D E I N UTROQUE J U R E L I C E N T I A T U S QUONDAM C O N S I L I B R A B A N T I A E ORDINARIUS C O N C I L I A R I U S QUI O B I I T A N N O D O M I N I 1 5 1 5 MENSIS J U N I I D I E U L T I M A ENDE J U F F R O U W ANNA WAELWYCKX SYNE T W E E D E HUYSVROUWE STERFT A N N O 1 5 2 7 *

*

*

I I AUGUSTII ( 2 ) *

*

Niet alleen i n de administratie, maar ook op gebied van de kunst waren l e d e n v a n d e f a m i l i e v a n d e r V o o r t g e k e n d .

Michel v a n d e r V o o r t d e Oude o . a . (1667-1737) was een vermaard b e e l d h o u w e r. H i j w o o n d e o p d e M e i r s t e e g e n w e r k t e v e e l v o o r k e r ken e n v e r v a a r d i g d e g r a f m o n u m e n t e n , h i j m a a k t e o . a . h e t m u u r e p i taaf van Lodewijk l e Candele i n de Sint-Jozefkerk.(3) H i j was ook g e k e n d o m h e t s k u l p t e r e n v a n d e b o t e r f i g u r e n d i e d e j a a r l i j k s e Pelgrimstafel sierden i n het Antwerpse Sint-Juliaansgasth u i s . (4 ) Hij had zeven kinderen en het i s goed mogelijk dat kunstschilder Michel van der Vo o r t , geboren t e Antwerpen i n 1714, één van z i j n zonen w a s . D e s c h i l d e r w e r d i n 1 7 5 2 d e k e n v a n d e S i n t - L u c a s g i l d e en h e t z e l f d e j a a r n o g d i r e k t e u r v a n d e a k a d e m i e t e A n t w e r p e n . ( 5 ) In d e h i s t o r i e k v a n k a s t e e l M i d d e l h e i m vrouwelijk l i d van deze f a m i l i e vermeld.

t e

W i l r i j k

wordt

een

Dit goed kwam i n 1718 i n h e t b e z i t v a n J a n - B a p t i s t Coeck, d i e s e k r e t a r i s v a n W i l r i j k werd e n gehuwd was met Anna-Marie v a n d e r Voort.

- 127 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 127

Te n s l o t t e n o g e v e n v e r m e l d d a t d e f a m i l i e v a n d e r V o o r t o o k v e r want w a s m e t d e - i n d i e t i j d v e r m a a r d e e n v e e l b e s p r o k e n - f a milie van Schorel.(6) Het w a p e n v a n d e r V o o r t i s v a n z i l v e r : e e n b a l k v a n s a b e l (zwart), vergezeld i n ' t hoofd van twee molenijzers v a n ' t zelfde en i n d e v o e t v a n e e n g a a n d e l e e u w v a n s i n o p e l ( g r o e n ) .

Helmteken e n v l u c h t v a n z i l v e r m e t d a a r t u s s e n e e n g r o e n e , u i t komende l e e u w . D e h e l m - o f d e k k l e d e n z i l v e r e n z w a r t , d i t z i j n zoals g e w o o n l i j k h e t b i j z o n d e r s t e m e t a a l e n d e b i j z o n d e r s t e kleur van h e t wapen.

Bronnen 1. F . N o o y e n s : G e s c h i e d e n i s v a n D e u r n e - D e e l I b l z . 2 4 8 uitg. gemeentebestuur 1981.

2. B a r o n d e R y c k m a n d e B e t z e n v i c o m t e F e r n a n d d e J o n g h e d'Ardoye: A r m o r i a l e t b i o g r a p h i e s d e s Chanceliers e t Conseillers de Brabant - Deel I I b l z . 473 - 475.

3. F l a n d r i a N o s t r a - D e e l I I b l z . 1 2 8 .

4. B a r t G o o v a e r t s : A n t w e r p s e P o o r t j e s - G a z e t v a n A n t w e r p e n 22.03.1980 e n volgende - P o o r t n r . 2 9 .

5. C a t a l o g u s D e s c r i p t i f : M a ĂŽ t r e s a n c i e n s - u i t g . 1 9 5 8 v a n h e t K o n i n k l i j k Museum v o o r S c h o n e K u n s t e n t e A n t w e r p e n .

6. K a n u n i k F l o r i s P r i m s : P r. R . V a n P a s s e n : G e s c h i e d e n i s v a n W i l r y k , b e i d e n u i t g . g e meentebestuur r e s p e k t i e v e l i j k 1952 e n 1982.

Jos G o o l e n a e r t s

- 128 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 128

KRONIEK VAN KAPELLEN Cappellen, 10 M a a r t 1867.

PACHTER J A N Verschijnt den tweeden Zondag van iedere maand.

Abonnementsprijs :1 FRANC per jaar, op voorhand te betalen.

Men abonneert zich bij A . FoNrAiNs en Cn,'Gnvasar, KleineDries, Antw.

VAN

CAPPELLEN.

M o n d het keteteuur (Baas Jan en d e drij afstammelingen, kerels als boomen, zitten rond het turfvuur en rooken hun pijp ; Trien zit in 't midden voor de tafel gelijk ne President en zet een kruis in baas Jan zijn broek).

PACHTER JAN. — Ehwel, i k zoude onzen kleinen koeiwachter, ' t is toch een kind van mijnen overleden broeder, wel •fransch willen laten Zeeren; wat denkt gij daarvan Trien ?

TRIEN. — I k vind er geen kwaad in; ter kontrarie, hoe meer de jonge kan hoe beter ; geleerdheid is een pakske dat gemakkelijk om dragen is, zegde heerke Lambrechts in zijnen tijd.

KOBE. — Is dat de lange magere spitse kommissionnaris van Mijnheer den Gouverneur Pycke ?

TRIEN. — Och God neen ! daar zullen ze niet veel spreuken met gezond verstand van repeteeren; neen, ik wil spreken van dat goed priesterkeLambrechts, dat eertijds in onze gemeente woonde en later te Hoevenen is gaan sterven, dat eerlijk door de wereld ging en nooit geweten heeft wat een dobbel gezicht was, zooals........

PACHTER JAN (onderbrekend). —Wel, heerke Lambrechts zaliger had het goed voor, en nu zullen wij onzen kleinen strieber zoo wat van Quesque-je-vous laten leeren. 't Kan hem altijd te pas komen als zou het maar zijn, wanneer hij later op het gedacht kwam , l i d van onzen gemeenen , i k w i l zeggen gemeenteraad te worden.

TRIEN. — En waarom sapperdit ! 't Is zonde dat ik er om vloek, zou hij daarom fransch moeten kunnen ? Zijn wij hier niet in Bene vlaamsche gemeente ? Is de overgroote meerderheid hier niet vlaamsch en moet het bestuur niet vlaainsch zijn gelijk de inwoners PEER. — Ja, 't zou zoo moeten zijn, maar daar komt hier zoo al somseen waalsche maaskreft door ons watergezwommen!

TRIEN. — Dat 's waar, maar omdat er een waalsche kreft in ' t vlaamsche Scheld wil komen zwemmen, moeten w i j daarom den aard van ' t scheldewater veranderen ? Neen sapperdit! 't is zonde dat ik er om vloek : ons vlaamsch water, blijft vlaamsch water en als de waalsche kreften of palingen, gelijk ge wilt, daarin niet kunnen asren, dan moeten zij er maar van doortrekken,en terug gaan van waar ze gekomen zijn.

KLAAS. — Goed gezegd, moeder Trien.

TRIEN. — I k wil zeggen, d a t als er bier ne Waal komt aandrijven, ambtenaar of burger, dat wij ons eigen voor dien Mochieu niet moeten veranderen, maar wil hij hier m e lekken) 2

9

Het goed verspreiden, het kwaad tegenwerken is de plicht van ieder welpeizend roan.

PACHTER JAN.

aan den pot, dat hij dan zijnen waalschen kazak moet uitschieten en leven naar onze vlaamsche manieren.

PACHTER JAN. — Gij spreekt zoó wijs als de almanak van Snoeck, Trien.

TRIEN. — I k spreek i n 't algemeen, maar zeker is 't dat onze kleine strieber, als hij eens in den Kadodderraad van Cappellen wil komen, toch geen fransch zoo moeten kennen.

KOBE. — Ja, als er heerke Lambrechts de kommissionnaris niet en was.

TRIEN. — En wat bekuist die apostel dan toch ?

KOBE. — Wel, moeder Trien, die apostel zal nooit eenen anderen brief schrijven aan den Gemeenteraad, dan wel in 't fransch. Schrijft hem eenen brief in 't goed vlaainsch, die kwiedam antwoordt in een gerâbraakt fransch.

TRIEN.— Wel sapperdit ! 't is zonde dat ik er om vloek; ik ben maar een boerin, maar ik durf toch 'aan dien mijnheer van de stad wel zeggen, dat hij geen groat verstand, maar integendeel nen groottin lompert is. Men moet, dunkt mij, antwoorden in de taal waarin men vraagt, zoals de Peêreboom en Pycken heer te Antwerpen doen, die ten minste schrijven vlaamsch als men hen in ' t vlaamsch iets vraagt ; 't kan misschien wel zijn dat die heeren in d'oogen van heerke Lambrechts maar kwade jongers toonen, dat is bij meer van heerke Lambrechts' soort het geval.

PACHTER JAN. — Maar de kommissionnaris van Pycken heer zal misschien geen vlaamsch kennen ? • KOBE. — Geen vlaamsch verstaan, maar vader wat gaat u over ; heerke Lambrechts is van Hoboken.

TRIEN. — Ach, seemenis kinderen ! uit het land der lange ooren.

PACHTER JAN. — Maar Trien lief, g e feilt toch niet zeggen dat heerke Lambrechts, d e kommissionnaris van het arrondissement, lange ooren heeft.

TRIEN. — Neen dat zeg ik niet, i k zeg maar dat hij komt uit 't land der lange ooren, en waar ge mêe verkeert worde meê geëerd.

KOBE. — Maar hoe is heerke Lambrechts dan toch zoo hoog gekomen, dat hij den kommissionnaris van het arrondissement is geworden.

PACHTER JAN. — Och jongen, het is een slecht land waar niemand voorrecht heeft, en ten allen tijde hebben wij onrechtvaardigheden zien begaan; gewoonlijk krijgt het paard dat de haver verdient dezelve niet, en geleerde kerels worden dikwijls gezet waar den bessem staat, en waar er eenen, die zijnen kop deftig i n de hoogte houdt, niet door kan, daar

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 129

kruipt er eenen door, die goed op zijnen buik kan liggen en een ruggraat heeft zoo buigzaam als eene wollen kous.

KLAAS. — Zoude dat zoo gelegen zijn niet heerco Lam brechts ?

PACHTER JAN. — Onze lieve Heer bewaar mij van iulke gedachten te hebben ; i k zinspeel hier niet op heerke Lambrechts noch op ons Burgemeester heerschap ; dat zijn twee kadees ! De historie van de benoeming dier twee vogels van eender veren zal ik later wel eens vertellen. Voor liet oogenblik moet ik u enkelijk zeggen, dat ik heb hooren versleuren, ter gelegenheid van het voorstel, als Burgemeester van ons heerschap, door heerke Lambrechts gedaan, en door Pycken beer goedgekeurd, hoe die twee laatste heeren van hooger band, maar ongelukkiglijk te laat, een paleering hebben gehad van Brussel, over dien onvergelijkelijken keus van. Burgemeester ; want het schijnt dat de heer minister Van den Peerenboom, met ons heerschap niet confrère en compagnon wil spelen, zooals doctor Kwaytan en Mosieu De Posson.

TRIEN. — Man, man lief, laat dat potteken maar gedekt voor den oogenblik ; dat riekt niet al te lekker voor menschen van ons soort, laat den gastheer van het blauw hof daar maar in plamotteren.... Maar we gaan van de kwestie A l s de kommissionnaris van Pycken heer aan onzen gemeenteraad in 't fransch schrijft, heeft hij ongelijk, en als ik in den raad zat, ik ben maar een wijf,dochik zou hem zijn bullen van Quesqueje-vous terug sturen, met het opschrift : Heerke Lambrechts, mijn vriendje, een beetje beleefder als 't u blieft, Franschmanneken van Hoboken !

PACHTER JAN. — Kalm, Trien, kalm ; ge vergeet u , Trien. 't is altijd onze overheid.

TRIEN. — Overheid of geen overheid, hij wordt door de pachters en burgers betaald om onze zaken goed te doen, en dit geeft hem zeker het recht niet ons t e komen toespreken in eene taal die wij niet verstaan.

PACHTER JAN. - - Ge hebt verdost nog maar gelijk !

TRIEN. — Hoort, om in onzen Kadodderraad te komen, heeft onze kleine koeistouwer geen fransch noodig ; die moet vlaamsch zijn. Maar hij moet het leeren, omdat het hem dienen kan als hij later de eene of andere affaire zoude komen te doen, en toch nog om de waarheid t e kunnen zeggen aan alle walenras dat ons hier zou kunnen komen bijten, en nu hebben wij voor het oogenblik genoeg gerezonneerd ; Kobe, stook het vuur eens goed op; laat de pap nog eens goed doorkoken en als ge 't avond eenen Vaderons leest, voeg er dan bij : Van alle soorten van trekvogels, franskiljons, blauwe gastheeren en muzikantjens, verlos ons Meere. Amen. ,zereasvrelz• •yinzan.._..

D e vergadering d e r Docloors-Associatie van het kanton Eeckereu.

KOBEN. — Vader, i k heb daar hooren zeggen dat het genootschap der doctors van ons kanton, den twintigsten der verledene maand alhier in de tiroon zijn bijeen geweest ; i k wist niet dat die mannen ook al een genootschap hadden ; zij maken immers geen muziek, schieten niet op de doelen o f laten geen duiven vliegen !

PACHTER JAN.. — Koben, i k meende dat ge hooger geleerd waart, dan te denken dat men muziek moet maken, met den boog schieten o f duiven laten vliegen, om een genoot- 130

schap te vormen; er bestaan ook wel genootschappen van andere zaken. Maar zeg eens wat heeft men u van die bijeenkomst 'er eld KOBEN. - Wel vader, dat ga i k u eens zeggen : Over eenige weken werd doctor Van Loock, van Eeckeren, die wij bijna dagelijks i n onze gemeente zien, zooals ge weet, bij eenen onzer medeburgers als doctor geroepen. Hij kwam o n middellijk. bezorgde den zieke, en had de voldoening hem te genezen. To t daartoe was alles wel. maar alvorens men de hulp van doctor Van Loock had ingeroepen, had doctor Kwaytan onien zieke in behandeling gehad, waarvan men aan •doctor Van Loock geene kennis bad gegeven. Wat gebeurde er ?, Zoodra doctor Kwaytan vernomen had, dat hij liet niet was, maar wel doctor Van Loock, die den zieke genezen had, (want men had de voorschriften van dezen laatste gevolgd,) schoot onze gewoonlijk zoo bedaarde doctor in zulke gramschap, dat hij onmiddellijk nen brief vol dommigheden en zottigheden schreef aan zijnen collega, waarin hij hem van deloyaliteit, onderkruiping, niet nakoming van het reglement van het doctors-genootschap en veel andere schoonigheden beschuldigde. - - Doctor Van Loock, die niet pluis gevallen is, antwoordde hem i n een bedaarden b r i e f , wederlegde al wat hem door onzen doctor ten laste werd gelegd, en dacht dat de zaak daarmede uit was.

PACHTER JAN. — E r i s toch later geen duël uitgevolgd '.

KOBEN. — Neen, maar onze doctor, die denkt (lat hij het monopolium van eerlijkheid, deftigheid, oprechtheid en g e leerdheid bezit, dacht dat hij bij iedereen gelijk moest halen, al hadhij het grootste ongelijk der wereld, en hij zond Bene klacht aan het doctors-genootschap tegen zijnen collega Van Loock.

PACHTER JAN. Z o o ziet ge, jongen, (lat het kwaad b e smettelijk is ; i n den tijd zond Vouwké ook Gene klacht in tegen onzen ouden burgemeester, en daar Vouwké en Kw•aytan vrienden geworden zijn, wil hij hem naapen.

KOBEN. — Dat versta ik, en ge zult zien dat Kwaytan er niet beter afkomt als Vouwké. — Nu, om mijn verhaal voort te zetten, moet ik u zeggen dat de vereeniging van het doctors-genootschap plaats had, om over de aankladht van doctor Kwaytan te handelen en dezelve te onderzoeken.

Doctor Van Loock, die wel drijmaal doctor Kwaytan weerd is, al is 't dat hij het niet zelfs zegt, zond vier dagen voor dat de vereeniging moest plaats hebben, nen brief van den volgenden inhoud : a Waarde Collega, n Gij hebt den ellendigen moed gehad om mij te beschuldigen bij de doctors-associatie van liet kanton, zult gij nu ook den moed hebben bij die vergadering te komen om mijne verontschuldiging te aanhooren ? Indien gij fatsoenelijk man zijt, zult gij daaraan niet te kort blijven ; ik zal zien wat gij zult doen.

Uw Collega. a Denkt gij, vader, dat doctor Kwaytan, de aanklager, present is gcweesi?

PACHTER JAN. — Wel zeker jongen, dat zal eenieder denken ; anders zonde hij de woorden van loijaal, deftig, eerlijk en dergelijke, welke zoo gemakkelijk uit zijnen mond rollen, in 't vervolg wel een weinig mogen inkorten.

KOBEN. — Ge bedriegt u ; hij alleen was afwezig, en z000l -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 130

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 131

• handen vrn den heer Bastyns. — Verders is er gehandeld over den aankoop van grond te Putte, om er eene school optebouwen.

Fats alles wat.

Te Lophetn, eene gemeente van 1600 zielen bij Brugge gelegen, had men den ouden burgemeester, baron van Caloen de Courcy, aan den eenes kant gezet, en in zijne plaats den heer Benoot genoemd.

De beer Benoot gaf hier kennis van in de eerste vergadering van den Gemeenteraad, er bijvoegende dat hij reeds de overheid onderricht had dat hij dit ambt niet kon aannemen.

Ik kan d i t ambt niet aanvaarden, zegde hij, omdat onze achtbare Burgemeester meerder kennissen heeft dan wij allen, daar hij door zijnen stand beter in ' t staat is dan ik om onze gemeente te bevoordeelen, en dus waardiger om de keus van Z. M. te vestigen. Deze woorden werden met geestdrift door den geheelen raad ontvangen, en allen verklaarden het voorbeeld van.den heer Benoot te zullen volgen, indien hen het ambt van Burgemeester werd aangeboden. De raad benoemde dan ook onmiddellijk den oudenBurgemeester, om voorloopig het ambt te blijven uitvoeren.

Vouwké ons burgemeesterke zegde letterlijk d e laatste woorden van den heer Benoot aan het publiek,ter gelegenheid van zijne blijde inkomst, zooals wij in een vlaamsch blad van Antwerpen gelezen hebben.

Als Vouwké het waarlijk zoo dacht dat e r waardiger mannen waren om burgemeester te Cappellen te spelen en dat hij een man van karakter was, had hij moeten handelen gelijk de heer Benoot ; wel is waar hij zoude daar 250 franks per jaar bij verloren hebben, hetgeen op de drij jaren 750 franks uitmaakt ; maar de gemeente zou er mogelijk tien dubbel, zoo in stoffelijke als zedelijke belangen, hij gewonnen hebben.

—Den achttiende der verloopene maand is Vouwké, ons burgemeesterke, met de lotelingen naar Eetkeren geweest. Het manneken had daar moederzielig alleen gestaan,indien hij onzen raadsheer Tistje Wouters niet bij zich had gehad. Niemand richtte hem het woord toe en het was juist of men erschrikvan had ; zoo vervaarlijk ziet hij er echter niet uit.

— Doctor Kwaytan vroeg aan Gene vrouw uit het dorp, die bij hem eene rekening kwam betalen, wat men zoo al zegde van Pachter Jan , en alvorens het antwoord af te wachten, voegde hij e r bij : Ik weet niet hoe men zoo een deftig man als ik ben, op zulke wijze durft versleuren. — Hela ! doctor, dat is niet weinig pretentie hebben alzoo van zich zelven te spreken, — De heer De Posson wil, zoo het schijnt, kost wat kost Pachter Jan vervolgen. A l wat Pachter Jan van dien beer g e zegd heeft, is 1°dat hij een bekwaam man is, en 2° dat hij met Vouwké, ons burgemeesterke,kamcraad speelt. Wat het eerste gezegde betreft,daaris geenen schijn van beleediging in te vinden, en wat het tweede betreft,indien de heer De Posson zich beleedigd vindt den kameraad van Vouwké genoemd te worden, dit is eerre kwestie van appreciatie, en wanneer de rechter in dit gevoelen zoude deelen, zal Pachter Jan zich in zijn lot g e troosten, en zich aan die uitspraak onderwerpen ; doch wil hij geerne bekennen dat dit juist zoo zijn gedacht niet was.

— Petrus Hermans, bijgenaamd de Zwadder, den alter ego van ons burgemeesterheerschap, en de hevigste voorvechter aan den gelukzaligen drijling, is in de verledene maand tot drij

honderd francs schadevergoeding en de kosten van het proces verwezen,om daags voor de gemeente-kiezing in eerre herberg alhier gezegd te hebben, dat de boschwachter van den weledelen heer Moretus,minderaan dezen had uitbetaalddan hij voor hem ontvangen had. Mocht deze veroordeeling tot Bene goede les dienen aan soortgelijke personen !!!

— Te Malderen, Bene gemeente van 1700 zielen, is de barbier van het dorp, welke ter nauwernood zijnen naam kan zetten, burgemeester genoemd, niettegenstaande ei verscheidene onhafhankelijke en bekwame mannen in dien raad zitten. Deze man was de eenigste uit den raad, die, aanieder die het hooren wilde, toeriep, dat hij den hervormer was van het kanton Wolverthem, dat hij alleen meer liberaal was. dan heel het dorp bijeen, en dat hij verscheidene personen, daar hij invloed op had, in de liberale associatie van Brussel had doen gaan; men zou zeggen, dat Malderen in de provintie Antwerpen ligt, e n heerke Lambrechts en Pycken heer de voordracht van Burgemeester aldaar gedaan hadden. Zou die barbier soms les bij Vouwké genomen hebben ? Pachter Jan i s van gevoelen, slat die Burgemeester en de onze malkaàr de hand mogen geven, en zeggen : wij zijn vogels van eender veeren.

Onze bestendige deputatie heeft eerre petitie aan den Senaat en de Kamer der representanten gezonden, om de afschafling te vragen der provinciale- en gemeentebarreelen, dezelfde vraag is gedaan door eenige deputatiën van andere provintiën.

Pachter Jan denkt dat men die vragen in den loop van dit jaar zal aannemen, want dat anders al de harreelen in liet algemeen zullen vernietigd worden.

— Men zegt dat heerke Lambrechts zich in zijn waardigheid gekrenkt gevoeld, omdat de burgemeester van Edeghem met hun niets wil te doen hebben, en zijnen eed in handen van den Minister zelfs is gaan afleggen , en dat ons heerke om die rede zijn demissie van kommissionnaris van het arrondissement wil geven. Pachter Jan denkt dat heerke Lambrechts hier het meest zal aan toeleggen, want zijn tijd i s nog niet gekomen om gouverneur or minister te worden, en het zal niet moeielijk zijn om dat manneke te remplaceren.

— Volgens (le opneming bestaan e r op dit oogenblik in gansch ons koninkrijk omtrent 1,200,000 hoorn1ebeesten, die als volgt in elke provintie verdeeld zijn : Oost-Vlaanderen 193,000 ; Brabant 176,000 ; West-Vlaanderen 159,000 ; Henegauw 149,000; Luxemburg 140,000 ; Antwerpen 128,000 ; Luik 114,000; Namen 10,500; en Limburg 95,000.

Hoek.en Handeldrakkerij VA N

A.

F O N T A I N E

E N

CI3.

G E V A E R T ,

Kleine Driesch, 28, Antwerpen.

Drukkers en uitgevers v a n de l U a n u e l de ï l l a t i r r e commerciale ou t r a i t é des marchandises, p a r F. J. illatthyssens, professeur à l'Institut supérieur de Commerce à Anvers; uitvoering van alle andere drukwerken, zooals Omzendbrieven, Plakkaarien, A d r e s - , Vi s i e t - , Huwelijks- en Doodskaarten, Vrachthrieven,enz , in een woord al wat dit vak kan voortbrengen voor kunsthandel, nijverheid en landbouw.

Iatigeprijzen,goedeen%lugge bediening.

Ar,tv. — Drukkerij A. FONTAINE EN Cll. Cev.ierrr, Kleine Iriesc623.

- 132

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 132

DE KASTELEN VA N VLAANDEREN

N I E L ., � De gemeente Niel ligt op 14 km van Antwerpen, aan de noordelijke oever van de Rupel. Met de gemeentefusie van 1977 bleef Niel onveranderd.

Zoals in de meeste dorpen uit de Rupelstreek vormde de baksteennijverheid, die reeds in de 13de eeuw werd ingevoerd door de paters van de Sint-Bernardsabdij van Hemiksem, ook in Niel de belangrijkste bron van werkgelegenheid.

Op het plantsoen vóór het Nielse gemeentehuis (gebouwd in 1930) �✓IISI/jrA y � � � _ � staat een mooi beeld uit 1980: «Het Afdraagstertje», een meisje met ianSiheueHamrLeiv.vil3r,1b.nd l,. een baksteenvorm in de hand, ter herinnering aan de kinderarbeid in de Rupelstreek.

Op het grondgebied van Niel stond in zeer oude tijden een kapel, die afhing van Kontich en die in het jaar 660 aan de abdij van Lobbes werd overgedragen. Later werd ze eigendom van de bisschop van Kamerijk, maar deze stond ze in 1049 opnieuw af aan de abdij van Lobbes. Van 1573 tot 1720 behoorde het begevingsrecht van de kapel van Niel, die intussen parochiekerk was geworden, aan de graven van Cantecroy onder Mortsel.

In het midden van het dorp, aan het met linden beplante Sint-Hubertusplein, staat de bakstenen O.L.Vrouwkerk uit 1703, op de plaats van de oudere kerk die in het begin van de 18de eeuw werd afgebroken.

De kerk is sinds 4 mei 1973 beschermd en bevat mooie barok-biechtstoelen uit het begin van de 18de eeuw. In deze kerk vindt men eveneens een goed bewaarde grafzerk van Maarten van Hoorne, op 30 juni 1691 gestorven, en van zijn eerste vrouw, Suzanne de Groote, op 22 februari 1663 in het kraambed overleden na de geboorte van haar dertiende kind, Maarten van Hoorne jr. Meteen zijn we bij één der vroegere heren van Niel beland, wier verblijfplaats — het kasteel van Niel — schuin tegenover de kerk staat.

Heerlijkheid en heren Niel maakte eertijds deel uit van een heerlijkheid die «Het Land van Mechelen» werd genoemd en behoorde tot in de 14-de eeuw, als dusdanig, aan de Berthout's van Grimbergen, één der machtigste geslachten van het aloude hertogdom Brabant.

Door het huwelijk — in 1310 — van Sofia Berthout (erfdochter van Floris Berthout en van Mahaut van der Marck), met Reinout II, graaf (vanaf 10 oktober 1339 hertog) van Gelre (Gelder of het latere Gelderland), kwam het «Land van Mechelen» aan het huis der van Gelder's.

Reinout II hertrouwde — na de dood van zijn eerste vrouw — met Eleonora, zuster van Edward III, koning van Engeland.

Reinout II van Gelder overleed in 1343 en liet twee minderjarige zonen na, Reinout III en Eduard, die elkaar (na 1350) het gezag betwistten. In 1361 nam Eduard zijn broer gevangen en voerde, als hertog, het bewind tot 1371. In dat jaar overleed hij tengevolge van een, in de slag van Baesweiler opgelopen, verwonding.

Reinout III van Gelder overleed eveneens in 1371, waarna (na enkele jaren strijd) Willem van Gulik, de oudste zoon van de hertog van Gulik (Jülich), (gehuwd met Maria van Gelder), het her- 133 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 133

togdom Gelre verwierf. Diens dochter, Johanna van Gulik, bracht het «Land van Mechelen» aan haar echtgenoot, Jan van Arkel die, door enorme schulden gedwongen, in 1428 het leengoed moest afstaan aan Jan van Wesemael.

Op 6 september 1462 vermaakte Jan van Wesemael het «Land van Mechelen» aan Karel van Boergondië, graaf van Charolais, enz., zoon van Filips de Goede. Vanaf dat ogenblik bleven de hertogen van Brabant in het bezit van het «Land van Mechelen».

De heerlijkheid van Niel werd eigendom van de roemrijke familie van Berchem, waarvan wordt aangenomen dat zij uit het oude huis der Berthout's stamt.

Roeland van Berchem, zoon van Roland en van Margaretha van Santhoven, verkreeg na de dood van zijn ouders hun goederen te Niel, Schelle, Reet en Aartselaar. Zijn broer Egidius (Aegidius of Gilles) van Berchem kocht de heerlijkheid Niel — met recht van hoge justitie — van hem over.

Op 31 juli 1505 verkocht Egidius van Berchem de heerlijkheid Niel aan Pieter Scheijff (ook Scheijfve geschreven), zoon van Pieter Scheijff en van Barbe van de Wolput, rentmeester van de stad Antwerpen; hij overleed in 1506.

Hij werd opgevolgd door zijn zoon Jan Scheijff, ridder van Jeruzalem, enz., gehuwd met Johanna van Berchem, dochter van Egidius van Berchem en van Josina Meeuws, en in een tweede huwelijk verbonden met Adeline Wouters. Van Jan Scheijff zijn twee kinderen gekend : —Jan II, die volgt; en —Maria, echtgenote van Karel Hannaert.

Jan II Scheijff, ridder; heer van Sint-Agatha-Rode, Ottenborch, Nethen, Niel, enz., kanselier van Brabant; binnenburgemeester en schepen van Antwerpen; gezant of ambassadeur van keizer Karel V aan het hof van Edward VI, koning van Engeland; enz., huwde Genoveva van Hoogelande, dochter van Gaspard van Hoogelande en van Agatha van Nieuwerkerke, die hem vier kinderen schonk : —Eduard, werd, door het testament van zijn vader — gedateerd 6 juni 1580 — onterfd, omdat hij — tegen de wil van zijn ouders — huwde met Charlotte van Cambye, en een tweede huwelijk aanging, met Yolanda van Huele; —Maximiliaan, kanunnik van Sinte-Goedele te Brussel, deed afstand van zijn prebende (geestelijke bediening, titel en inkomsten uit kerkelijke goederen) om zijn vader te volgen, die de partij der «Staten van Brabant» had gekozen tegen de hertog; —Margaretha, huwde op 24 februari 1559, met Christoffel d'Assonville ( i 10 april 1606), ridder; raadsheer en lid van de Raad van State; schatbewaarder van de Orde van het Gulden Vlies; ambassadeur van Filips II; enz.; en —Maria, echtgenote van jonkheer Simon Longin, heer van Bygaerden, Lembeke, enz.

Op 30 september 1506 deed Jan Scheyff sr. het verhef van de heerlijkheid Niel maar droeg dezelfde dag dit eigendom over aan de vroegere eigenaar, Egidius van Berchem.

Egidius van Berchem, gehuwd met Josina Meeuws, was enkele malen binnen- en buitenburgemeester van Antwerpen. Hij overleed op 7 maart 1516 en werd — evenals zijn echtgenote — in de Clarissenkerk te Antwerpen bijgezet. Hun grafschrift vermeldde : « Hier leet begraven Gilles van Berchem, die sterft int jaer 1516, 7 dagh in meert.

Hier leet begraven Jouffe. Josijne Meeuws, Gifles van Berchem wijff was, sterft A° 1528 de 18 Feb. ende was heer van Laere, Schelle ende Nijele, Burgmr. van Antwerpen, sterff den 7 dach van Meerte int jaer ons heeren 1516».

Egidius van Berchem en Josina Meeuws hadden acht kinderen : —Roeland, die volgt; —Jan, kanunnik te Turnhout; —Cornelis, schepen te Antwerpen, in het huwelijk verenigd met Margaretha van Ranst; —Steven, prior van het klooster Corsendonck; —Arnold, schepen van Antwerpen; —Johanna, huwde Jan Scheijff, ridder; —1 3 4 —

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 134

—Josina. vrouw van Joost Hoens. ridder, burgemeester van Antwerpen: en —Lucia. geestelijke te Antwerpen.

Roeland van Berchem werd in 1517. na de dood van zijn vader. beleend met de heerlijkheden Schelle. Niel en Laere (onder Schelle). Hij was raadsheer in de «Grote Raad» te Mechelen en huwde met Philipote Laurin (t 1542). dochter van Hieronymus. ridder. heer van Watervliet. enz.. en van Jacqueline Pedart. Zij hadden twee kinderen : —Everard, die volgt: en —Maria (t Luik 1592. op 72-jarige leeftijd), gehuwd met Jacob Suijs, heer van Grijsoont, enz.

Everard van Berchem. heer van Niel. Schelle en Laere. huwde Maria van Zuutpeene en dit echtpaar had één zoon, Andries.

Andries van Berchem was nog maar vier jaar toen zijn vader overleed in 1557. Zijn oom, Jacob Suijs, deed het verhef van de heerlijkheden — in zijn naam — op 9 juni 1557. Toen Andries van Berchem reeds in 1558 overleed, bekwam zijn tante, Maria van Berchem (echtgenote van Jacob Suijs), de heerlijkheden Niel, Schelle en Laere.

Op 20 februari 1558 kocht Karel Hannaert, van koning Filips II, de hoge, middelbare en lage rechtsmacht van Niel en verhief die voor het leenhof van het «Land van Mechelen» op 4 januari 1560. De koopprijs bedroeg 3.510 pond. 15 schellingen. maar de koning behield het recht van wederinkoop voor zich.

Het kasteel van Niel naar LeRoy - 1696

Karel Hannaert. ridder: baanderheer van Liedekerke. Leeuw (Denderleeuw), Lombeek, enz.; burggraaf van Brussel; enz. was een zoon van Jan Hannaert, ridder, enz., en van Margaretha Vilain, barones van Liedekerke: burggravin van Lombeek, enz. Karel Hannaert huwde Maria Scheijff (of Schijfve), dochter van Jan Scheijff en van Johanna van Berchem. en zuster van Jan II Scheijff. kanselier van Brabant. Het echtpaar Hannaert-Scheijff had twee dochters : —Maria. burggravin van Brussel en Lombeek; barones van Liedekerke; vrouwe van Maelstede. Niel, enz.. huwde — in 1570 — Jacob van Boussu, ridder; markies van Veere en Vlissingen: heer van Haussy (of Auxy); enz., zoon van Jan Boussu. ridder, en van Anna van Boergondië, weduwe van Jacob van Hoorne (Homes): en - 135 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 135

1111l:»1,11Ci;; Ít �1111=�111i� N�11 s„ , � �▶�����ti�üH��*��R���6��e °���� � , ��R���,

Het kasteel in de 60-er jaren

—Claudina. huwde met Karel van Arkel, heer van Waardenburg. enz.. zoon van Walraven van Arkel. ridder: heer van Waardenburg. Heukelum. Amelrode. enz.. en van Catharina. natuurlijke dochter van Karel. hertog van Gelder. Na de dood van Karel van Arkel hertrouwde Claudina Hannaert met Olivier van den Tympel, ridder: heer van Corbeek: goeverneur van Brussel: enz.. zoon van Jan van den Tympel. ridder: burgemeester van Leuven. enz.. en van Johanna de Mol (of 's Mols).

Na de dood van Karel Hannaert verkochten zijn weduwe en de kinderen de heerlijkheid van Niel. op 15 september 1587. aan Flaminio Garnier. heer van Schelle: sekretaris van de Staatsraad: enz.. in het huwelijk verenigd met Barbara de Reversé (of Reverset). vrouwe van Novion. la Touren-Acheville. enz.. dochter van Hercules de Reversé en van Maria de Bomele.

Op 16 september 1592 verhief Jacob van Wissenborch. schout en rentmeester van Niel en Schelle. de hoge. middelbare en lage justitie van de heerlijkheden Niel en Schelle voor de minderjarige kinderen (Oudart. Pieter. Ernest. Johanna. Maria en Anna) van wijlen ridder Flaminio Garnier. Barbara de Reversé. vruchtgebruikster van genoemde heerlijkheden. hertrouwde met Jacob van Edingen (Enghien). ridder: heer van Kestergat. Wambroeck. enz.. weduwnaar van Johanna van der Moten.

In naam van zijn tweede vrouw verkeeg ridder Jacob van Edingen — op 15 december 1609 — van de aartshertogen Albrecht en Isabella. de toelating om bomen te planten op het grondgebied van de heerlijkheden Niel en Schelle, mits een jaarlijkse cijns. In de akte die dit verzoek bekrachtigde is er sprake van : 't hof te Niele. mette twee hoeven ende noch sekere stede aldaer geleghen in de Swaelen hoeck ...»

De oudste zoon uit het huwelijk van Flaminio Garnier en Barbara de Reversé. Oudart Garnier. werd de volgende heer van Niel.

- 136 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 136

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 137

Reeds in de XIIde eeuw zou er aan het «broeck» te Niel (een broek is een laag. langs beken of rivieren liggend, moerassig land), een burcht hebben gestaan. maar daarover is niets bekend.

In 1377 kocht Joost van de Perre, uit Rupelmonde, het kasteel en de gronden van Niel(d)e(r)broeck — met de dijken en de schorren — van Olivier van Colen, de oudst gekende eigenaar.

Op 1 januari 1389 verkreeg Joost van de Perre van Jan Hooft, «watergraeue van Vlaenderen ende Opper-Bailliu van Audenaerde. in erffelijcke cijns ende pachte. voor 20 schelt. parisis jaerlijks, de vrije uisscherije van Eijck-Vliete tot de Wille-beecke-Gote ofte Sluize in de Rupel tegen het broeck van Niel, den voorsz.

Joes van de Perre toebehoorende ...»

Op 4 januari en 18 december 1469 verhieven Hendrik van Doerne, genaamd van Sompeke, en Pieter van Halmale, ieder een rente van «vier zister slecht evenen ...» op het aan «jouffrouwe Sanders toecoomende goed van Nielderbroeck».

Juffrouw Sanders was een dochter van Jan Sanders, markgraaf van Antwerpen, heer van Cleydael onder Aartselaar, enz., en van diens tweede vrouw (zijn eerste was Catherina van de Werve), Beatrice (Beatrix) Stoevers, gezegd van der Bruggen, vrouwe van Stoevers (Stoovers of Stoovers-chijns), Buerstede, ten Essche, ter Vekene, ter Bruggen, enz.

Op 13 augustus 1474 werd Beatrice van der Bruggen als bezitster van Nielerbroeck vermeld en op 17 april 1482 verkocht jonkheer Adriaen Sanders (1- 1 november 1494), heer van Cleydael, Aertselaer, Blaesvelt, Buerstede, ter Vekene, enz. (zoon van Jan), het kasteeldomein te Niel aan Egidius Vrancx, koopman te Mechelen.

Op 3 juni van het daaropvolgend jaar verkocht Egidius Vrancx Nielerbroeck aan Jan Schoof(s), schepen te Mechelen, die het, op 10 juli 1484, reeds doorspeelde aan Joost Hoone (of Hoens).

Joost Hoone verkocht — op 4 juli 1520 — Nielerbroeck aan Jenyn le Grand (of Lengrand), koopman te Antwerpen, die het kasteeldomein — op 11 januari 1524 — verkocht aan Geeraerd Sterck, eveneens koopman te Antwerpen (»marchant demourant de notre ville d'Anvers»).

Geeraerd Sterck pachtte, van de schatkist, de «groote tol» (= de inkomende rechten) van Brabant te water, voor een jaarlijkse pachtsom van 16.000 ponden van 40 groten. Dit kontrakt werd —door keizer Karel V — nog verschillende malen verlengd tot die pacht in 1535 werd overgedragen aan Jaspar Ferrer, koopman te Antwerpen.

Geeraerd Sterck, zoon van Godfried Sterck en van Emerantia van Doerne (of Deurne) kocht in 1525 het Hooftvundergoed onder Deurne, dat toen bestond uit een klein woonhuis; een hoeve met bijgebouwen; landen; weiden; bossen; enz., groot 54 bunder (ca. 70 ha). Hij liet de in verval verkerende gebouwen slopen en vervangen door een schilderachtig speelhof — met ophaalbrug, torentjes, slotkapel, enz. — dat we nu nog kennen als het «Sterckshof».

Geeraerd Sterck voerde een wapenschild van goud met drie morenkoppen (geplaatst 2:1) van sabel (heraldisch voor zwart). Het wapendevies — dat in de heraldiek meestal in het Latijn wordt opgesteld — luidde bij Sterck : «DUER GODT STERCKE».

Niet alléén God, maar ook de handel bracht hem sterkte. Hij werd — door keizer Karel V — tot ridder geslagen en benoemd tot diens geheim raadsheer. Op 25 Juli 1536 ontving hij van de keizer het hoge ambt van algemeen ontvanger der domeinen van het kwartier Antwerpen.

Behalve Nielderbroeck en Hooftvunder kocht hij nog de heerlijkheden van Buquoi (in Artesië); Kasterlee (in 1554) en Wijnegem (in 1556). Van Hendrik van Witthem, heer van Beersel, enz., kocht hij in 1526 het belangrijke cijnshof van Bautersem.

Geeraerd Sterck huwde met Johanna van Roye (t 10 oktober 1527) en dit huwelijk leverde drie kinderen op : —Godfried, ridder; amman van Antwerpen; rentmeester-generaal der financiën; enz., gehuwd met Cornelia d'Oudshoorn van Sonneveld; —Emerantia, huwde in 1538 Philip Vuesels, rentmeester van het kwartier van Brussel; heer van Padenborgh; enz. Dit echtpaar had 21 kinderen; en - 138 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 138

—Anna (t 5 maart 1605), huwde — op 19 oktober 1548 — in het kasteel Hooftvunder, met Ferry (of Fernand) de Glymes ( t 1571), baron van Grimbergen, enz., tweede zoon van George de Glymes en van Philippoté de T'Serclaes.

Na het overlijden van zijn eerste vrouw (10 oktober 1527) ging Geeraerd `..[erck een tweede huwelijk aan met de schatrijke Jozina van Dale (t 17 maart 1580), dochter van Arnold van Dale, heer van Lillo, Stabroek, enz.; rijk Antwerps koopman; ontvanger der stad Antwerpen; kapelmeester van de Sint-Niklaaskapel in de Antwerpse Lange Nieuwstraat; schatbewaarder van de O.L.Vrouwkerk in de Scheldestad; enz.

Geeraerd Sterck overleed op 29 september 1564 en werd — op eigen verzoek — ter aarde besteld in de O.L.Vrouwkerk te Antwerpen.

Op 24 maart 1524 had Geeraerd Sterck het kasteeldomein Nielerbroeck verkocht aan Jan Micault, ridder, en diens echtgenote Livina van Welle van Cats ( t 1547), dochter van Nicolaes van Cats, kastelein van Gouda, en van Geertruida van Botland.

Jan Micault, ridder, heer van Indevelde (onder Eppegem), enz.; schatbewaarder van de Orde van het Gulden Vlies, enz.; was een zoon van Philibert Micault, kastelein van Pomard; «maire» van Beaune, enz., en van Jeanne de Conro9.

Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Brussel bezit twee schilderijen (de vleugels van een triptiek, waarvan het middenstuk verloren ging) waarop de familie Micault-van Welle van Cats voorkomt. De rechtervleugel stelt Jan Micault voor met zijn zonen; de linkervleugel zijn vrouw met de dochters. Het echtpaar had zeven kinderen, waarvan er twee als kind overleden.

Jan Micault overleed op 7 september 1539 en werd in de Brusselse katedraal begraven. Op zijn grafsteen werd gebeiteld : «Hier leeijt begve. heer Jan Michault riddre raedt der kaijserlije maiesteit en tresorie va. de orderen v. den gulden uliese die sterf de V1J septebri an XVe en XXX1X».

Op 10 september 1534 had Jan Micault het kasteeldomein Nielerbroeck, met alle aanhorigheden, verkocht aan Jan-Baptist de Tassis, ridder; paltsgraaf; heer in Hemiksem; postmeestergeneraal van het Duitse Rijk en van Spanje; raads- en kamerheer van Maximiliaan I; raadsheer van Karel V; enz., gehuwd met Christina van Wachtendonck.

Jan-Baptist de Tassis (0 ca. 1476 te Cornello, Italië), zoon van Rogier de Tassis, was een telg van het beroemde Europese postmeestergeslacht, dat voortkwam uit de Lombardische familie della Torre-Tassis, nabij Bergamo.

De eerste Europese postdienst, opgericht d o o r d e Rooms-Duitse keizer Maximiliaan I (1459-1519), verbond Milaan met de Nederlanden (= Brussel), en het was de familie de Tassis (later ook Taxis, en von Thurn und Taxis), die het monopolie verkreeg over deze koerierdienst.

De hoofdzetel van het huis de Tassis was gevestigd te Brussel en deze stad zou er het absolute centrum van blijven tot in de 18de eeuw. Tengevolge van de internationale handel behoorde ook Antwerpen al heel vroeg tot één der steden waar een belangrijk postcentrum gevestigd werd, met Antoon de Tassis (de Taxis) als stichter en eerste postmeester.

Jan-Baptist de Tassis, paltsgraaf; raads- en kamerheer van keizer Maximiliaan I; raadsheer van keizer Karel V; ridder in de Orde van het Gulden Vlies; heer in Hemiksem; enz., huwde — te Mechelen op 5 november 1510 — met Christina van Wachtendonck ( t Mechelen 5 januari 1561), dochter van Rombout van Wachtendonck, ridder; heer van Ossendrecht; enz., en van Aleyda de Cock van Beusecom (ook van Beusecum).

Jan-Baptist de Tassis overleed op 15 oktober 1541 en werd in de kerk van O.L.Vrouw-van-deZavel te Brussel bijgezet.

Jan-Baptist de Tassis had — bij zijn echtgenote — twaalf kinderen. Bovendien had hij nog drie natuurlijke zonen die door keizer Karel V werden gewettigd.

De jongste zoon van Jan-Baptist de Tassis en Christina van Wachtendonck, eveneens Jan-Baptist geheten, werd — op 22 december 1542 — met het goed Nielerbroeck beleend.

—1 3 9 —

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 139

Jan-Baptist II de Tassis, ridder; kommandeur in de Orde van Sint-Jacob; ambassadeur van de koning van Spanje in Frankrijk; enz., huwde in 1562 met Helena de l'Espinée, dochter van Hendrik de l'Espinée, heer van Soumagne, enz., en van Jeanne Naturel. Zij stierf op 2 december 1598, waarna Jan-Baptist II de Tassis hertrouwde met Elisabeth Pensaert, weduwe van Stanislas Vogelweyer.

Op 18 oktober 1559 verkochten de erfgenamen van Jan-Baptist I de Tassis Nielerbroeck, met alle heerlijke rechten daaraan verbonden, aan Robert van Haeften, koopman te Antwerpen, die het verhef van het domein deed op 30 juli 1560.

In 1588 ging Nielderbroeck over aan de familie Arnouts, waarvan verschillende leden elkaar opvolgden. Pieter Arnouts sr. liet Nielderbroeck zwaar gehypotekeerd na aan zijn kinderen, Pieter jr.; Jacob; Jan-Baptist; Agnes; Francisca en Suzanna, die het kasteeldomein doorspeelden aan Philip van Erp. Philip van Erp, sekretaris en schatbewaarder van de «Grote Raad» te Mechelen (t 25 mei 1642), huwde met Françoise Houwis, die op 18 november 1631 overleed, waarna hij hertrouwde met Isabella Crabbe.

Na de dood van Philip van Erp verkocht zijn weduwe het kasteel Nielderbroeck aan Jan-Karel Smissaert en diens echtgenote Constantia Reijnst.

Na de dood van Jan-Karel Smissaert hertrouwde Constantia Reijnst met Willem (Guillelmo) de Raadt (of Raedt).

Op 7 maart 1653 verkochten Constantia Reijnst en haar broer Geeraard het slot Nielderbroeck aan jonker Martijn-Ignatius van Hoorne (de Hornes) en zijn vrouw Suzanne de Groote, die, van dezelfde eigenaars, eveneens de heerlijkheid Niel verwierven.

Jonker Martijn-Ignatius van Hoorne, heer van Rivieren, Geldrop, enz., zoon van Armand van Hoorne en van Isabella della Faille, huwde met Suzanne de Groote, weduwe van Frans Meerts, dochter van Ferdinand de Groote en van Anna van Colen. Suzanne overleed op 22 februari 1663 i n het kraambed, waarna Martijn-Ignatius van Hoorne hertrouwde met Tita-Johanna Marchant, vrouwe van Marselaer.

Het echtpaar van Hoorne-de Groote had dertien kinderen : - Armand-Ferdinand (° 1649); - Anna-Maria (01650); - Susanna (° 1651); - Imbert (01652); - Maria-Johanna (01653); - Margaretha (01654); - Isabella-Clara (01655); - Susanna (01656); - Maria-Catherina (° 1657); - Tita-Johanna (01659); - Susanna-Maria (01660); - Francisca-Xaveria (01661); en - Martijn-Ignatius (gedoopt 1 8 februari 1663).

Martijn-Ignatius van Hoorne overleed op 30 juni 1691, waarna hij - door zijn zoon Imbert werd opgevolgd op Nielderbroeck en in de heerlijkheden Niel en Geldrop.

Imbert (ook Embert) van Hoorne huwde - te Lier op 31 januari 1688 - met Cornelia Manriquez, dochter van Alfons Manriquez, griffier van Buggenhoudt, Maldere, Liesele, Lippeloo, enz. en van Susanna Bogaerts. Het echtpaar van Hoorne-Manriquez zorgde voor vijf kinderen : - Susanna-Theresia-Louisa (1688-1706); - Maria-Johanna-Constantia (1690-1746); - Johanna-Maria-Jozefa (° 1691); - Jan-Karel (1694-1715); en - Martijn-Ignatius ( t 1703).

- 140 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 140

Jan-Karel van Hoorne. de volgende heer van Niel en eigenaar van Nielderbroeck. overleed ongehuwd op 21-jarige leeftijd. waarna zijn zwager. Jan ODonnoghue (in naam van zijn gemalin. Maria-Johanna-Constantia van Hoorne) het verhef van de heerlijkheid Niel deed. evenals voor haar aandeel in Nielderbroeck. Maria-Johanna-Constantia van Hoorne (Niel 7 maart 1690 aldaar 28 mei 1746). trouwde — te Niel op 1 december 1714 — Jan ODonnoghue. heer van Brackhuijs. enz. ( Cork4 (Ierland) 1678 - 26 januari 1742). zoon van Conor O'Donnoghue de Gansfleske. heer van Halou. enz. en van Maria Sinnigh de Thoaff.

Het echtpaar ODonnoghue-van Hoorne had vier kinderen —Cornelia-Maria-Johanna (j- Mechelen 1 juli 1774). huwde — in 1733 — met Jozef-Theodoor de Richterich. raadsheer in de «Grote Raad» van Mechelen: —Jan-Robert-Jozef ( Niel 17 september 1717). heer van Geldrop. enz.. huwde — in 1747 — met Maria-Jacoba Porter: —Jacob-Alexander-Karel. die volgt: en —Maria-Francisca-Ursula. echtgenote van Jan-Baptist Papejans van Morchoven. gezegd van der Strepen.

Na het overlijden van zijn moeder verhief Jacob-Alexander-Karel ODonnoghue — op 24 september 1746 — de heerlijkheid Niel en. op 7 december 1748 — voor zichzelf en zijn broer en zusters. hun aandeel in het slot Nielderbroeck en de daarbij horende 40 bunder land. evenals de andere lenen en bezittingen te Niel.

Jacob-Alexander-Karel ODonnoghue (Mechelen december 1718 - 18 augustus 1793). heer van Niel en Hellegat. stierf ongehuwd als laatste heer van de heerlijkheid Niel. Door de Franse Revolutie werden alle heerlijke titels en eigendommen afgeschaft. waardoor ook Nielderbroeck voortaan als een gewoon eigendom doorging.

Na de dood van Jacob-Alexander-Karel ODonnoghue bekwam zijn zwager, weduwnaar van zijn jongste zuster Maria-Francisca. het kasteeldomein Nielderbroeck.

- 1 41 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 141

Maria-Francisca-Ursula O'Donnoghue (Mechelen 21 oktober 1723 - Gent 16 juni 1784) huwde — in de Gentse Sint-Michielskerk op 19 maart 1750 — met Jan-Baptist Papejans van Morchoven (ook Morkhoven), gezegd van der Strepen (Gent 7 juni 1722 - Brugge 11 mei 1795), schepen van Gent, enz., zoon van Emmanuel-Jozef Papejans van Morchoven, ridder; opperschepen van het «Land van Waas»; enz., en van Maria-Theresia Goethals, én kleinzoon van Jan-Baptist Papejans, griffier van Wetteren.

Het echtpaar Papejans-O'Donnoghue had een zoon en drie dochters, waarvan de jongste.

Catherina-Jozefina Papejans, het kasteel van Niel erfde, evenals de andere — aan de familie van Hoorne behorende — goederen in deze plaats.

Catherina-Jozefina-Maria-Theresia Papejans van Morchoven (Gent 20 april 1760 - Niel 1 juni 1808) huwde — op 17 september 1799 — met Jan-Maria-Jozef Wirix van Kessel (Mechelen 1augustus 1759 - Niel 23 april 1843), zoon van Ignatius-Jozef Wirix van Kessel, heer van Kessel, Wolfshaegen, Ten Broecke, enz., en van Clara-Johanna-Constantia-Justina Domis de Semerpont, vrouwe van Tercam. Hun énige dochter, Clara-Jozefina-Ghislaine Wirix van Kessel erfde alle goederen, evenals het kasteel en de gronden van Niel.

Clara-Jozefina-Ghislaine-Maria Wirix van Kessel (kasteel van Niel 27 oktober 1800 - Brussel 1858), huwde — te Niel op 29 januari 1822 — met Jacob-Hubert-Jozef de Roye van Wichen (Geel 27 oktober 1800 - 1861), zoon van Martijn-Jan de Roye van Wichen en van Maria-Anna-Jozefa Montens. Opmerkelijk was dat bruid en bruidegom op precies dezelfde dag het levenslicht zagen.

Het kasteel en de goederen te Niel gingen over op de oudste zoon van het echtpaar de Roye van Wichen-Wirix van Kessel : Richard-Hubert- Jan-Jozef-Ghislain de Roye van Wichen (Geel 29 december 1822 - Niel 27 juni 1874), die — te Herenthout op 25 augustus 1857 — huwde met Eulalia-Maria-Ghislaine, barones van Reynegom de Buzet (Herenthout 10 oktober 1829 - 1907), dochter van Ferdinand-Jozef-Ghislain, baron van Reynegom de Buzet (1794-1860), en van Albertina-Maria-Jozefa Geelhand (1803-1836).

In 1869 werd Richard-Hubert-Jan-Jozef-Ghislain de Roye van Wichen tot baron verheven, titel die overdraagbaar was op de eerstgeboren, wettige nakomelingen van het mannelijk geslacht.

De zoon van het echtpaar de Roye van Wichen-van Reynegom de Buzet, Albert-Floris, werd de volgende eigenaar van het kasteeldomein van Niel.

Albert-Floris-Marie-Ghislain, baron de Roye van Wichen (1858-1930), trouwde — op het kasteel Wissekerke te Bazel, op 26 juni 1888 — met Helena-Isabella-Maria-Theresia, burggravin Vilain XIIII (1864-1926), dochter van Stanislaus-Marie-Jozef, burggraaf Vilain XIIII (Scy 1838 - Brussel 1926), senator; burgemeester van Bazel; enz., en van Maria-Theresia-Asteria de Kerchove de Denterghem (1838-1881). In 1931 werd het kasteel van Niel, met een 5 ha groot park, door de familie de Roye van Wichen overgedragen aan de Zusters Annonciaden van Huldenberg, die het voor liefdadige doeleinden inrichtten. Het kasteel werd in gebruik genomen als kliniek, de «MariaBoodschapkliniek». Vanaf 1966 werd het gebouw uitgebaat als rust- en verzorgingstehuis voor bejaarden, in het kader van de vzw Maria Boodschap, die — net zoals alle andere katolieke sociale en medische verzorgingsinstellingen — thuishoort onder de machtige organisatie «Caritas Catolica».

Diverse aanbouwingen (w.o. een moederhuis) kwamen de oorspronkelijke architektuur van het kasteel van Niel zeker niet ten goede.

Al van in het begin van de zeventiger jaren (van deze eeuw) werd ervoor geijverd het kasteel te beschermen. Na verschillende akties van groeperingen — die voor het behoud van het kasteel van Niel streefden — en na handtekenlijsten, die in de gemeente cirkuleerden voor hetzelfde doel, besliste het ministerie van kultuur — in 1988 — om een gedeelte van het gebouw (alleen de voorgevel en het dak !) «voorlopig» te beschermen.

Ondertussen werd het kasteel ontruimd en staat het volledig leeg. Teneinde het rusthuis uit te breiden diende de vzw een bouwaanvraag in, waarin o.m. ook sprake is van de sloping van zij- en achtergevels van het kasteel, zodat het gebouw in een nieuw te bouwen kompleks kan worden opgenomen.

- 142 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 142

Opvallend aan deze zaak is het feit dat de bouwaanvraag de zegen kreeg van de Rijksdienst voor Monumenten- en Landschapszorg, direktie Antwerpen. Aan de administratie van deze dienst zouden echter onjuiste gegevens over het kasteel van Niel zijn verstrekt, zodat het dossier handelt over een «neo-rococokasteel uit 1860, zonder veel waarde». Wetende dat de neo-rococo pas op het einde van de vorige eeuw ontstond, zou een gebouw in die stijl uit 1860 zéker een unikum en —daarom alleen al — het beschermen waard zijn.

Het kasteel Het kasteel «Nielderbroeck» werd rond 1540 gebouwd op de restanten van een middeleeuws slot, dat in 1534 werd aangekocht door Jan-Baptist de Tassis, postmeester-generaal. In de 17de eeuw werd dit renaissance-gebouw door de toenmalige eigenaar, jonker Martijn-Ignatius van Hoorne, verbouwd tot een geheel in vroeg-barok-stijl.

In 1860 werd het kasteel volledig herbouwd — in neo-barok-stijl — door baron Richard-Hubert de Roye van Wichen en het is dit gebouw dat we (ondanks enkele kleine veranderingen) vandaag nog kunnen zien.

Het kasteel heeft een U-vormige plattegrond, met twee verdiepingen onder een leien schilddak, waarin twee dakkapellen zijn gevat. Boven de toegangsdeur bemerkt men een balkon, met smeedijzeren leuning, en daarboven een indrukwekkend verhoogd middenrisaliet met rocailleversiering en wapenschild.

Het was gebruikelijk dat, wanneer kerk en kasteel niet al te ver van elkaar verwijderd lagen, de kerkingang en de kasteeldreef zo gericht waren dat ze in elkaars verlengden kwamen. Bij kasteel Nielderbroeck is dat niet zo, en dat is wel vreemd.

De laatste verbouwer van het kasteel liet de grachten dempen, de poortgebouwen slopen en de richting van de kasteellaan wijzigen. Deze poging, om de kasteeldreef naar het kerkportaal te richten, is echter niet gelukt, met het gevolg dat de kerkingang nog steeds niet in de as van de kasteeldreef ligt. Waarschijnlijk is het ook tengevolge van deze poging dat het kasteel er aan de rechtervleugel een rij vensters bijkreeg, zodat de rechtervleugel vier, en de linkervleugel slechts drie rijen vensters heeft.

Het kasteel van Niel — dat momenteel nog leeg staat en waarvan de instandhouding aan een dun zijden draadje hangt — kan men gemakkelijk zien vanop de openbare weg.

Paul A r r e n

ti

—1 4 3 —

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 143

\"vyv;tii`-i1'+ti•;.::y:yi•}ti:i....:::y::._:.�:::.... ...... . . . . . .

. . .

_

.

.

.

�:4'k. á. . �•�`��•i'#X�t��+`v`C���•i;4'tç•?�^kafiT::i:i�:�kL%?titi �Y����;ii:;:x'�C+t•� :'` ' :nJ.:::i.i.:n'.:..xv

•

:

T

.

�

=

nL .-

T

-

�

. 8 . . { . . : + k 7 ; : : : : • . : •...

�

.

-

i

}

-

. ¢

-

�.h:.7:6$.{•.:.i:ii:O.:T:w:; . . _ - - n T . - • . ' • h yT F T t �: .�.`.�.y { . } ; . : -i

E.O.:Ti::x}::T::)

;

. J _ l _ _ � . . � . : � - _ ' =__-__ , _ � � W — � q

� � e i t - -

_��- - r �

_

� .__

-

� t

' -

�

� : j _ _

#) .� =.-•-•44„,-----1-7;-_-__ �

7

� � _ � - - � ; � ��_...._

r�--j :- �

�

.

1

' �

.Ca'verl

«VAN KASTEEL NAAR KASTEEL» deel 4 Uitgave : Kulturele Heemkring «HOBONIA» - 144 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 144

BEHANDELDE KASTELEN IN DEEL 4 AARTSELAAR (WOLFAARTSHOF) ACHEL (DE TOMP) ANVAING BACHTE-MARIA-LEERNE (OOIDONK) BEERNEM (DRIE KONINGEN) BELCEIL BEVEREN (BOSDAM) BORNEM (MARNIX) BOUWEL BRASSCHAAT (TORENHOF) CHAUSSEE-NOTRE-DAME-LOUVIGNIES (LOUVIGNIES) DAMPICOURT (MONTQUINTIN) DEURNE (BISSCHOPPENHOF) EKEREN (MORETUSHOF) FONTAINE-L'EVECQUE GAASBEEK GROTENBERGE (BREIVELDE) HALTINNE HOEI HOMBEEK (EXPOEL)

KALMTHOUT (BERDENHOF) KAPELLEN (DENNENBURG) KON INGSHOOIKT LA ROCHE LEMBEEK MARKE (DE BETHUNE) MELDERT MIRWART NOKERE ONOZ (MIELMONT) PUTTE SCHILDE (SPREEUWENBORG) SCHOTEN (CALESBERG) 'S HERENELDEREN (DE RENESSE) SINT-MICHIELS (TILLEGHEM) SINT-NIKLAAS (CASTROHOF) STABROEK (LASSONHOF) VIERSEL (HOVORST) WANNEGEM-LEDE WILRIJK (SCHOONSELHOF) ZOLDER (VOGHELSANCK)

4sy`I'y Jr•

1(1t��yyx�l, y � 4 , 4,� y 4 � y L 4,4(4,

y4,1/ . r y L 1, l�

�L � ��.�y yy y�

yy L y L le-3,1 y i � i � � y1 , 4- � L �y�L�1 • ÿ i � � � i 4

�

! � �L 4 1��yd

- 145 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 145

ACTIVITEITEN Wandelen in Oude Gracht Na de verkoop van het domein De Oude Gracht in 1982, was het niet meer mogelijk om in dit mooie natuurgebied te wandelen. De privĂŠsfeer werd door de eigenaars angstvallig bewaakt.

In september 1990 echter, worden de eigenaars en het natuurminnend publiek van Kapellen en Brasschaat opgeschrikt door de geplande oprichting van het Klinaziekenhuis op het grondgebied van Oude Gracht.

Het gemeentebestuur van Brasschaat was er van overtuigd dat de weiden, gelegen langsheen de Hoogboomsteenweg, een ideale plaats zou zijn als inplantings plaats.

Protest alom. Dit unieke natuurgebied mocht niet prijsgegeven worden aan dit drukteverwekkend project. Actiegroepen en protesten van allerlei strekking deden het Brasschaatse gemeentebestuur tot inzicht komen en in de raadszitting van 20 september 1990 zei de meerderheid van de gemeenteraad "nee" tegen de oprichting van de nieuwe fusie-kliniek op het grondgebied van Brasschaat. (19 nee-stemmen, 8 ja-stemmen en 3 onthoudingen) Voor de eigenaarsvereniging, de V Z W Laetitia Campestris, was d i t een unieke gelegenheid om hun domein open te stellen voor het publiek.

Hobonia was er bij op zondag 28 oktober, een natte, maar toch gezellige wandeldag.

- 146 Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 146

Ondanks het vele water dat over onze hoofden stroomde, telden we toch enkele honderden natuurliefhebbers. M e t paraplu, botten en regenjas en ingedeeld i n verschillende groepen, trokken we met onze gids het domein in.

De inleiding van onze gids, vertoonde een duidelijk slecht geleerde les. Met de geschiedenis van Oude Gracht werd meermaals een loopje genomen maar met zulk een nat weer was dat niet zo erg.

De wandeling ging langs paadjes en vijvers die eens de trots waren van de familie Bunge, die dit alles in de jaren twintig liet aanleggen. Het onderhoud van dit alles is duidelijk een zware dobber voor de nieuwe eigenaars.

De voorjaarsstormen hebben duidelijke sporen nagelaten. Nog vele bomen liggen her en der in de bossen en afgeknakte boomstammen geven een indruk van de kracht van die stormwinden.

Op het einde van de wandeling werden we aangenaam verast door het bestuur van Laetitia Campestris. Onder beschutting van het dak boven de doorgang van de grote boerderij werd ons warme koffie, thee en koekjes aangeboden.

Na deze aangename droogperiode trokken we langs de grote vijver richting kerk, het einde van onze wandeling.

Van de eigenaars kregen we reeds de belofte, dat in het voorjaar 1991 een nieuwe wandeling zal plaatshebben. Hobonia zal er zeker bij zijn om de bloeiende rododendron te gaan bewonderen.

- 147 Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 147

* _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ * _ *

- 148 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 148

ACTIVITEITEN Sint-Niklaasviering Op 1 december was het dan weer zover. Voor de 18de maal trok onze Sint-Niklaasstoet doorheen Hoogboom. Het werd andermaal een onvergetelijke dag voor onze kinderen en voor alle organisatoren en begeleiders.

De stoet werd ditmaal gekenmerkt door de afwezigheid van onze harmonie. In de plaats daarvan reed vooraan een tweede geluidswagen. Deze noodoplossing ontlokte heel wat opmerkingen aan de omstanders omdat de echte, vertrouwde Sint-Niklaassfeer er niet bij was.

Wij duimen voor onze Koninklijk Harmonie R.K. Verbroedering en hopen dat zij volgende maal terug van de partij kunnen zijn.

Ook het vertrek van deze stoet werd verstoord door het laattijdig toekomen van kar en paard. We mochten zelfs van geluk spreken dat er nog een paard beschikbaar was, want onze voerder, de heer Van Osta uit Brasschaat, had enkele dagen van tevoren af te reken met het afsterven van enkele van zijn paarden ten gevolge van een voedselvergiftiging.

- 149 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 149

Te laat vertrokken, geen harmoniemuziek, te weinig luidsprekervolume en maar enkele kinderen, zorgden voor een magere start van de stoet.

De beoordeling van de vele tekeningen bij Michel Michielsen liep vlot en de "eerste" borrel na het vertrek smaakte naar "nog", maar we moesten verder naar het rusthuis Welvaart. De bewoners zaten daar reeds lang uit te kijken naar de komst van de Sint.

Hier kregen alle kinderen een prijsje voor het versieren van hun fiets of voor hun eigen "outfit". En, zoals vorig jaar, had de heer Van Osta ook nu zijn witte duiven meegebracht. Ze werden door Sint-Niklaas zelf gelost aan de voordeur van het rusthuis.

Na de gebruikelijke groepsfoto's werd de stoet verder gezet richting Jagersdreef.

In de Vinusakker werden we aangenaam verast door doedelzakspeler Jan Vilain die ons de ganse Vinusakker begeleidde met zijn muziek. Dit was prachtig en voor herhaling vatbaar. Jan, volgende maal heeft onze stoet plaats op 30 november 1991.

Ondanks een tamelijk vlot verloop van de stoet bereikten we Den Haasdam met een kleine vertraging. Het enthousiasme van de kinderen was er niet minder om en de volle zaal genoot nog verder van de aanwezigheid van Sint-Niklaas en zijn zeven helpers.

Harry De Sitter en dochter Meike zorgden voor animatie en begeleiding van de kinderen.

Als slot had Sint-Niklaas nog een pakje voor de driehonderd aanwezige kinderen. Dag Sint-Niklaasje, en tot volgend jaar.

- 150 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 150

ACTIVITEITEN Dia-avond Griekenland Vakantie is steeds een mooie tijd om aan terug te denken. Daarom worden gedurende verre reizen steeds een hele hoop foto's en dia's gemaakt om achteraf aan vrienden en familie te tonen.

Maar beelden schieten om aan het grote publiek te tonen vergt toch een .zekere vaardigheid. Voor onze schatbewaarder, Harry De Sitter, is dit geen probleem en zijn veelvuldige reizen naar Griekenland werden dan ook probleemloos vastgelegd op vele honderden dia's.

Een selektie hieruit werd zorgvuldig van muziek en kommentaar voorzien door Ann, Harry en Meike.

Op 16 november was de reeks klaar en liep Den Haasdam vol belangstellenden om te komen genieten van de zonnige beelden die op het doek geprojecteerd werden via het nieuw, manueel bediende, overvloei-apparaat van HOBONIA. De mooie beelden en de boeiende uitleg deden ons de tijd vergeten. Maar Hobonia zou Hobonia niet zijn indien er tijdens de pauze niets te beleven was. Zoals aangekondigd verschenen de bestuursleden vanuit te keuken met dienbladen waarop heerlijke Griekse snackjes en lekkere wijn.

Ook het tweede gedeelte van de Griekse rondreis was reuze boeiend en al te vlug kwam de eindgeneriek het einde aankondigen. Een daverend applaus betekende voor de familie Harry De Sitter dat deze dia-reeks erg gewaardeerd werd.

Het bestuur had voor de gelegenheid een gedeelte van Den Haasdam omgetoverd tot een gezellig Grieks restaurantje om de nablijvers de gelegenheid te geven om de Griekse gerechten te proeven en nog na te genieten bij een glaasje heerlijke Kourtaki.

Het gratis "avondje uit" in een Grieks restaurant werd rond 23.30 gewonnen door onze trouwe leden Dhr en Mevr Hellegards. Smakelijk

- 1 51 Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 151

ACTIVITEITEN Teerfeest HOBONIA De gezellige Dennenburghoeve te Kapellen was op 3 november wederom versierd voor de jaarlijkse bijeenkomst van onze leden voor een etentje, een dansje en een aangename babbel. Het mooie koude buffet en de eenvoudige aperitief brachten de binnenkomende leden al spoedig in de vereiste stemming.

Het welkomswoordje van de voorzitter duurde gelukkig niet te lang zodat al spoedig een aanval kon ingezet worden op de uitgestalde lekkernijen. De aanbeveling van de voorzitter indachtig werden eerst de visschotels geroofd en werden de vleesgerechten bewaard voor een tweede aanval.

Er was voldoende voor iedereen ondanks het verdonkeremanen van de gebraden, gevulde kip. Ook het bestuur had niet gemerkt dat onze traiteur "gefoefeld" had.

Na het dessert was het nog eens de beurt aan de bestuursleden om loten te verkopen en enkele aanwezigen gelukkig te maken met een van de prachtige tekeningen van AndrĂŠ Marien of met een troostprijsje.

- 152 Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 152

Besparingen hadden ons doen besluiten om het muziekbudget in te krimpen. Vandaar dat de discjockey vervangen werd door een gewone bandopnemer. De muziek was, ondanks alles, toch in staat om er de stemming in te krijgen. Een van onze leden kwam in zulk een dichterlijke bui dat hij zijn ervaringen als volt o . • a . ier zette : Teerfeest voor twintigste jaargang.

In de Denneburghhoeve kan het niet missen! nog even onze begeleider klissen.

De meeste kennen elkaar van ziens of horen zeggen veel is er dus niet uit te leggen.

OF JUIST WEL ? aan het geroezemoes te horen kenden we elkaar zeker niet van te voren !

Weer verwend worden met een heerlijk drankje en uitgebreid banketbankje !

Van dansen kwam niet veel in huis alleen de dames voelden zich op de stampvloer thuis.

Aan de muziek heeft het zeker niet gelegen die kreeg onze zegen !

En dan het teren ! - dat zijn we aan het verleren !

De tombola weer een groot succes ! met prachtige pentekeningen en een fles !

De inzet van velen was duidelijk te bespeuren misschien kan dat in de toekomst anders gebeuren ?

Een praatavond in luie zetels of kussens op de grond Zwarte koffie en thee ketels alles zomaar in het rond kan in stal of garage gebeuren, met wat luister muziek om op te fleuren.

Zo kunnen we op onze verwachtingen en ervaringen teren ! daar valt altijd iets uit te leren. van genietende Irène Biot - De Waal was dit kort verhaal

Hartelijk dank

- 153 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 153

LM Electro LUMON cv.

ELEKTRISCHE INSTALLATIES : - nieuwbouw - vernieuwing

VERLICHTING : - Op netspanning of laagspanning - In woning, winkel of tuin : * verkoop armaturen * advies en plaatsing

DOE HET ZELF : voor nieuwbouw of vernieuwing van Uw installatie - bestel Uw materiaal bij ons - gratis advies

BliElectro L U M O N c.v.

Raymond ROELANDS Vinusakker 24, 2950 Hoogboom Kapellen tel. 03/664.18.88

Luc PEETERS Vinusakker 74, 2950 Hoogboom Kapellen tel. 03/664.75.95 - 154 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 154

UW MEDEWERKERS BINNEN HANDBEREIK, HOE GROOT UW BEDRIJF OOK IS ! ❑❑❑❑❑❑❑❑❑❑p❑p � ❑ ❑ ❑ ❑ � Q

oPEIDOODEIDODDEIDGEJODODEID

D

°�o

D

❑ ,-0-,

❑ o o o ❑ o

Z U

I

J N W MEDEWERKERS NIET EEN BEETJE TE

DUUR

o ❑ O M HEN VOORTDUREND c T E ZIEN RONDLOPEN •

❑ r, .....:. i

p,dvies Ontwerp U y t v o e r i n 9 Serv1°e

❑ r

el*

buisPosttechnek

UOEU

Merellaan 57 g-2950 Ka5ellen Oe 64 Te1.03166 34.96 Fax- 031665.

a❑❑❑❑, T�❑❑D� ❑❑❑❑❑°� D °O o

o

❑

❑

❑

❑

❑

❑ ❑❑ ❑

❑ ❑

-

❑

WIJ = J U W . . . . . . . .

BUISPOSTSYSTEEM OP DE M A AT VA N UW BEDRIJF

- 155 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 155

MET HET OOG OP...

MORGEN !

Merellaan 57 B-2080 Kapellen (Mariaburg) Tel. 03/665.08.64 Fax. 031665.34.96

PV.I3.n.

- 156 -

Advies, ontwerp, uitvoering, service van — Buispostsystemen — Rallypostsystemen

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 156

INHOUDSOPGAVE JAARGANG 1 9 - 1 9 9 0 1990 / 1 + 2 (DUBBELNUMMER)

• V I L L A " D E N N E N D A L " , HOOGBOOMSTEENWEG T E K E N I N G

: ANDRE M A R I E N

Samenstelling bestuur Hobonia Antwerpen i n 1 8 9 0 (1) Antwerpenaars i n de Raad van B r a b a n t ( 7 ) De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 1 9 ) K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : D e wapens v a n d e bisschoppen van A n t w e r p e n - 8 . A u b e r t u s v a n d e n Eede Kastelen i n Vlaanderen : Z w a r t e Arend i n Deurne Door d e P o s t e r i j e n o p g e l e g d e r e k l a m e * *

*

*

*

*

*

*

*

blz.

2

R. J. R.

Alardot Goolenaerts Va n H a e l s t

blz. blz. blz.

3 18 23

J. P.

Goolenaerts Arren

blz.

41

blz. blz.

45 54

*

1990 / 3

DE DENNEBURGHOEVE T E K A P E L L E N - T E K E N I N G ANDRE M A R I E N Samenstelling bestuur Hobonia Antwerpen i n 1890 ( d e e l 2 )

R. A l a r d o t

blz. 58 blz. 59

- 157 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 157

Antwerpenaars i n d e Raad van B r a b a n t ( 8 )

J.

Goolenaerts

blz.

75

Kroniek van Kapellen : Pachter Jan

R.

Roelands

blz.

79

van A n t w e r p e n - 9 . J a n v a n Beughem

J.

Goolenaerts

blz.

85

In Memoriam : J o h n L u r d s t r 6 m

R.

Roelands

blz.

89

blz.

92

blz.

93

blz.

103

K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : D e wapens v a n de bisschoppen

I n Memoriam : b a r o n e s M i g u e l i n e Osy d e Z e g w a a r t De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 2 0 )

R.

Va n H a e l s t

Door d e P o s t e r i j e n o p g e l e g d e r e k l a m e

* * * * * * * * * * 1990/4

HET " H U I S VA N D E BOSWACHTER" I N H E T D O M E I N " D E OUDE GRACHT" - T E K E N I N G : A N D R E M A R I E N Samenstelling bestuur Hobonia De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 2 1 )

blz.

108

R.

Va n H a e l s t

blz.

109

van A n t w e r p e n - 1 0 . R e g i n a l d C o o l s

J.

Goolenaerts

blz.

11 9

Antwerpenaars i n de Raad van B r a b a n t ( 9 )

J.

Goolenaerts

blz.

124

Kroniek van Kapellen : Pachter Jan

R.

Roelands

blz.

129

Kastelen i n Vlaanderen : H e t k a s t e e l van N i e l

P.

Arren

blz.

133

blz.

154

K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : D e wapens v a n d e bisschoppen

Door d e P o s t e r i j e n o p g e l e g d e r e k l a m e

* * * * * * * * * * BIJ HET TER PERSE GAAN VAN D I T TIJDSCHRIFT VERNAMEN WE HET PLOTSE OVERLIJDEN VAN ONZE GOUWVOORZITTER KAREL BORSTLAP. D E KULTURELE HEEMKRING HOBONIA BIEDT HIERMEE HAAR INNIGE DEELNEMING AAN DE DIEPBEPROEFDE FA M I L I E AAN.

- 158 -

Hobonia - 19de jaargang - nr. 4 - oktober 1990 - p. 158

.. .