Hobonia 1991-4 oktober

Verantwoordelijk uitgever

Driemaandelijks tijdschrift

P. Arren Bredabaan 849 2990 Wuustwezel

20° JAARGANG - 1991 oktober - november - december Afgiftekantoor Kapellen 1

EĂŠn d e r t o e g a n g e n t o t h e t d o m e i n " D e O u d e G r a c h t "

op d e H o o g b o o m s t e e n w e g .

Te k e n i n g : A n d r ĂŠ M a r i e n

INHOUD: Samenstelling bestuur Hobonia K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : d e wapens v a n d e bisschoppen v a n Antwerpen - 1 3 .

Willem- P h i l i p p e de H e r z e l l e s

J.

blz.

126

Goolenaerts b l z .

127

blz.

131

Alois Keustermans: 5 0 j a a r k o s t e r Antwerpen i n 1891

R. A l a r d o t

De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 2 4 )

R. Van H a e l s t b l z .

146

Kroniek van Kapellen : P a c h t e r Jan

R. R o e l a n d s

157

b l z . b l z .

135

A c t i v i t e i t e n Hobonia

blz.

161

Overzicht jaargang 20

blz.

164

Door d e P o s t e r i j e n o p g e l e g d e r e k l a m e !

blz.

166

- 125 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 125

HOBONIA

KULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

BESTUUR VOORZITTER (contactadres)

: 9

2

SECRETARIS

:

PENNINGMEESTER

LIDGELD

5

Paul ARREN, Bredabaan 849, 2990 Wuustwezel tel. 663.13.31 :

:

Raymond ROELANDS, Vinusakker 24, 0 Hoogboom - Kapellen tel. 664.18.88

Harry DE SITTER, Vinusakker 60, 2950 Hoogboom - Kapellen tel. 664.80.33 350 F per jaar voor gezinsbijdrage; te storten op rekening nr. 220-0375733-88

126 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 126

Çuithmus- ,(AppuS ▶3�J3ÎS5d7O

i

6

8

1

{

-FAnriucrpen 2sePt.17yv

Au1rLuerpev1 v, i 7 4 i - i 7 Y y. beer. r�aVlrW,

127 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 127

K E R K E L I J K E i

.. , � , . . � , . , � . .

, .

C

;• 4

x . .

DE

�

„

�

�

},� J. •

�

H E R A L D I E K �� � �

x . .

, .

, .

W A P E N S

B I S S C H O P P E N

, �

n

J ' i . )� . „ J� � J . , ` J . � J . � J . i � ' J ` )�� •

V A N

V A N

J J ` � ï : ; n ; c w . ; tJw : c � ; c é. . ; [ a ; ; ; r w ' „ � é ; ; w;;i� n. . •n�J

i

, .

D E

A N T W E R P E N

J. J J . � ( R �J w ; , `Á �+.,�▶

i i J J

•

n J. J,

r

J .

J . ^ J. J .

7ÇS , w JC� wscw

i ( J. V J • n A

w

w

Na h e t o v e r l i j d e n v a n b i s s c h o p d ' E s p i n o s a , i n j u l i 1 7 4 2 , w e r d door k e i z e r i n M a r i a - T h e r e s i a o p 2 n o v e m b e r v a n d a t z e l f d e j a a r reeds e e n n i e u w e b i s s c h o p benoemd.

De v e r k o z e n e te N i j v e l o p vader w a s k a raadsman v a n

was een Waal, W i l l e m - P h i l i p p e de H e r z e l l e s , geboren 21 j a n u a r i 1684 u i t een oud a d e l l i j k g e s l a c h t . Z i j n p i t e i n v a n e e n g r o e p Spaanse dragonders e n daarna de k o n i n g , z i j n moeder was I s a b e l l a Condé.

Va d e r d e H e r z e l l e s h o o p t e d a t z i j n z o o n e v e n e e n s v o o r e e n m i l i taire loopbaan zou k i e z e n . Doch h i e r was geen sprake van " z u l k e v a d e r, z u l k e z o o n " , w a n t W i l l e m - P h i l i p p e v o e l d e z i c h g e r o e p e n tot h e t g e e s t e l i j k e .

Aanvankelijk t r a d h i j i n d e o r d e v a n S i n t -Augustinus v a n d e Sint-Gertrudisabdij van Leuven. Op z i j n 29ste werd h i j t e Antwerpen p r i e s t e r g e w i j d e n o p 2 5 j a n u a r i 1 7 2 2 w e r d h i j d a a r t o t abt v a n z i j n a b d i j g e w i j d .

In n o v e m b e r 1 7 4 2 w e r d h i j d u s d o o r M a r i a - T h e r e s i a t o t b i s s c h o p benoemd e n o p 1 1 m a a r t v a n h e t v o l g e n d e j a a r w e r d d e z e b e n o e m i n g door p a u s B e n e d i c t u s X I V b e k r a c h t i g d . O p 6 m e i n a m W i l l e m - P h i lippe de Herzelles b e z i t van z i j n bisschoppelijke z e t e l en op 29 mei h a d t e M e c h e l e n d e p l e c h t i g e w i j d i n g p l a a t s , d o o r k a r d i n a a l d'Alsace. Op 25 j u n i werd de nieuwe bisschop, d o o r de stadsmagistraat e n d e bevolking v a n Antwerpen, t r i o m f a n t e l i j k i n g e haald. Naar oude gewoonte werden d e bisschop 24 s t o p e n e r e w i j n aangeboden. D e s t a d s p e n s i o n a r i s , t o e n A . M . v a n K e s s e l , h a d v o o r de g e l e g e n h e i d o p d e s t o p e n e e n L a t i j n s e t e k s t l a t e n a a n b r e n g e n , die neerkwam o p h e t v o l g e n d e : "Magistraat en v o l k van Antwerpen j u i c h t doorluchtige keurvorst toe".

Bisschop d e

Herzelles werd

zijn

een hardnekkig verdediger

van

d e

- 128 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 128

voorrechten van de Kerk tegen de p o l i t i e k e macht van de s t a d .

Evenals z i j n v o o r g a n g e r w a s heid. Z i j n wapenspreuk:

h i j

geliefd

om

z i j n

zachtmoedig-

"PRAESIM U T P R O S I M " was d a n o o k i n

d i e z i n ( l e i d e n om t e h e l p e n ) .

Op 2 4 m a a r t 1 7 4 4 k w a m e n d e n i e u w e l a n d v o o g d , K a r e l v a n L o t h a r i n gen, e n z i j n e c h t g e n o t e , M a r i e - A n n e ( z u s v a n M a r i a - T h e r e s i a ) , naar o n s l a n d om z i c h t e v e r z e k e r e n v a n d e t r o u w v a n d e p r o v i n cies, i n d i e n F r a n k r i j k het grondgebied zou binnenvallen.

Het w a s b i s s c h o p d e H e r z e l l e s d i e h e t p a a r v e r w e l k o m d e .

Herzelles was e e n oude h e e r l i j k h e i d i n Vlaanderen, d i e h a a r naam gaf a a n e e n e d e l e f a m i l i e w a a r u i t v e r s c h i l l e n d e r i d d e r s , o . a .

Bernard d e H e r z e l l e s , d i e l e e f d e i n 1 3 4 8 . V o o r w a t b e t r e f t d e ouders v a n d e b i s s c h o p z i j n d e v e r s c h i l l e n d e b r o n n e n n i e t e e n s luidend o f o n v o l l e d i g .

Hoger w e r d g e z e g d d a t d e m o e d e r v a n d e b i s s c h o p I s a b e l l a C o n d é was, m a a r d e n a a m v a n d e v a d e r , d i e m i l i t a i r w a s , w o r d t n i e t g e noemd.

Het l i j v i g e w e r k " A r m o r i a l e t b i o g r a p h i e d e s c h a n c e l i e r s d e B r a bant" v a n b a r o n d e Ryckman d e B e t z e n v a n b u r g g r a a f d e J o n g h e d'Ardoye g e e f t enige généalogische fragmenten voor de f a m i l i e de Herzelles. We n o t e r e n h i e r u i t h e t v o l g e n d e : "Een A m b r o s i u s m a r k i e s d e H e r z e l l e s w a s e r f g e n a a m , a l s n e e f v a n Willem- F i l i p , m a r k i e s d e H e r z e l l e s , geboren t e B r u s s e l 1642 e n in 1672 gehuwd met I s a b e l l a Condé".

Deze l a a t s t e n z o u d e n d a n d e o u d e r s v a n d e b i s s c h o p m o e t e n z i j n ; maar d e z e l f d e b r o n z e g t d a t A m b r o s i u s n o g e e n b r o e r h a d , W i l l e m Filip, d i e bisschop van Antwerpen werd. D a a r b i j wordt ook v e r meld d a t h e t h u w e l i j k W i l l e m - F i l i p d e H e r z e l l e s - C o n d é g e e n a f stammelingen h a d . D e o u d e r s v a n genoemde A m b r o s i u s w o r d e n n i e t vermeld. De vraag b l i j f t : " w i e waren dan e i g e n l i j k de ouders van de b i s s c h o p ? " .

Wat w e w e l k e n n e n i s h e t w a p e n d a t d e f a m i l i e d e H e r z e l l e s s i n d s lang v o e r d e e n d a t o o k d o o r d e b i s s c h o p g e v o e r d w e r d . E e n e e n voudig maar z u i v e r h e r a l d i s c h wapen n . l . o p een s c h i l d van k e e l (rood) e e n k e p e r v a n goud. Vo o r d e b i s s c h o p i s h e t s c h i l d - z o als g e b r u i k e l i j k - g e t o p t m e t e e n g r o e n e p l a t t e h o e d m e t b r e d e rand, w a a r u i t t w a a l f afhangende kwasten i n d e z e l f d e k l e u r , a a n iedere k a n t zes. Voor h e t familiewapen g e e f t F. d e l ' E s p i n o y a l s helmteken een v l u c h t o p een wrong, m e t d a a r t u s s e n d e k o p e n h a l s van e e n v o g e l , s c h i j n b a a r e e n p a u w.

Navraag o v e r b i s s c h o p bleef onbeantwoord.

d e

Herzelles

b i j

h e t

bisdom Antwerpen

- 129 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 129

Bronnen Prof. D r . C. d e Clercq: H e t bisdom Antwerpen 1559-1962 - u i t g .

De V l i j t - G a z e t v a n A n t w e r p e n 14/04. 1962.

Mertens e n To r f s : G e s c h i e d e n i s v a n Antwerpen T. I V e n T. V I Gazet v a n A n t w e r p e n 1 7 e n 1 8 . 12. 1977.

Vlaamse S c h o o l : T i j d s c h r i f t v o o r k u n s t e n , l e t t e r e n , w e t e n s c h a p en o u d h e i d k u n d e - j a a r g a n g 1 8 6 7 / 1 8 6 9 Stadsbiblioteek Antwerpen.

HervÊ Douxchamps e n J o s e p h L e f è v r e : L a F a m i l l e C h r i s t y n d e Ribaucourt - nota over de f a m i l i e Gomez d ' E s p i n o s a blz. 318 en volgende Baron d e Ryckman d e B e t z e n v i c o m t e F e r n a n d d e J o n g h e d ' A r d o y e : Armorial e t biographies des Chanceliers e t Conseillers de B r a b a n t - T . I - B 1 z. 1 5 8 .

Jos G o o l e n a e r t s

- 130 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 130

50JAAR KOSTER Alois KETJSTERMANS

- 131 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 131

"50jaarkosterin Hoogboom" Aloïs Keustermans heeft het gepresteerd om gedurende 50 jaar zijn job als koster in de SintJozefskerk vol te houden. Een halve eeuw inzet ten behoeve van de Hoogboomse kerkgemeenschap mocht volgens de kerkfabriek niet onopgemerkt voorbij gaan en zij organiseerde prompt een grote viering in Den Haasdam. Op zondag 27 oktober 1991 kon Aloïs ondervinden hoeveel Hoogboomenaars hem genegen waren.

In september 1941 werd de toen 15-jarige Alois "hulpkoster", wegens het wegvallen van de titelvoerende koster. Twee jaar later, op 17-jarige leeftijd werd hij door het bisdom Mechelen aangesteld tot effectieve koster. H i j leerde ook het orgel bespelen en werd meteen gepromoveerd tot koster-organist. In die hoedanigheid overleefde hij zes pastoors.

Aloïs Keustermans werd geboren te Ekeren op 21 juni 1926 en woonde bij zijn ouders nabij de kerk. In september 1942 verzocht de toenmalige pastoor Van Mechelen hem hulpkoster te zijn bij de heer Schamps, voor de duur van de oorlog. Vanaf januari 1942 was koster Schamps meestal afwezig zodat Aloïs in feite waarnemend koster was. In januari 1943 gaf de kerkfabriek zijn akkoord aan pastoor van Mechelen om Aloïs voor te dragen als effectief koster.

Op 1 juni 1943 benoemde het bisdom A. Keustermans officieel tot koster van de parochie Sint-Jozef Hoogboom.

Na pastoor Van Mechelen werkte Aloïs nog onder de pastoors Hendrik Greeve, Albert Vloeberghs, Arnold Willems, Leo De Schutter en Roger Raes, onze huidige pastoor.

- 132 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 132

Gelezen in Gazet Van Antwerpen :

Regio Noord

Donderdag 31 oktober 1991

Reeds klokkenluider op zijn vijftiende

Hoogboom viert gouden koster Aloïs Keustermans In d e S i n t - J o z e f k e r k i n Hoogboom w e r d h u l d e g e bracht aan Aloïs Keustermans.

Vi j f t i g jaar lang reeds zet deze sympathieke koster e r zich i n voor het welzijn van de kerkgemeenschap. D e viering van dit gouden jubileum vond plaats in parochiezaal Den Haasdam en werd bijgewoond door talrijke parochianen en vrienden.

Aloïs Keustermans (65) zag het levenslicht in Hoogboom en vertoefde er zijn ganse leven om en rond d e kerktoren. Buurtbewoners kennen hem niet enkel van de kerk, maar ook van de bloemenkwekerij aan de Hoogboomsteenweg. Deze zaak nam hij over van zijn vader en hij bouwde ze uit tot een bloeiend bedrijf.

Aloïs stelde zich reeds op erg jeugdige leeftijd - hij was pas vijftien - ten dienste van de kerkgemeenschap. I n september 1941 ging hij i n o p het verzoek van priester Van Mechelen om gedurende de oorlogsperiode als hulpkoster mee te werken.

Omdat d e toenmalige koster Schamps vaak afwezig was werd Alois vanaf april 1942 als waarnemend koster aangesteld. De grote beloning volgde het jaar nadien, toen hij in juni tot koster benoemd werd door het bisdom van Mechelen.

Zijn taak bestond erin de misvieringen voor te bereiden, het altaar klaar te zetten en huwelijksmissen of uitvaartplechtigheden voor te bereiden. Een andere belangrijke opdracht was het bespelen van het orgel tijdens de eucharistievieringen. Z o herinnert de koster zich dat hij na drie weken reeds het lof voor Allerzielen moest spelen.

"Gelukkig was i k reeds vertrouwd met muziek", vertelt hij.

"Op school - de Broeders in Ekeren - kreeg ik notenleer en zong ik mee in het schoolkoor."

Een ander belangrijk karwei was

het luiden van de klokken: al om 7 u. 's morgens moesten zij in gang gezet worden. "Geen eenvoudige klus, want alles moet manueel gebeuren. Vroeger waren er twee, nu telt d e kerktoren vier klokken.

Gemakkelijkheidshalve t r e k i k eerst aan d e zwaarste klok; d e anderen volgen dan wel", aldus de koster. De jongste jaren worden de klokken enkel nog 's avonds geluid.

Ook nu is de koster nog steeds paraat, en elke dag legt h i j d e zware weg a f naar boven. E e n andere traditie die hij in ere tracht te houden is het luiden van het Angelus op de middag.

Orgelboek De koster heeft in vijftig jaar tijd onder zes verschilldende priesters gewerkt: E . H . Va n Mechelen, Greve, Vloeberghs, Willems D e Schutter en Raes. "Ze hadden elk hun eigen manier van werken en ik heb me daaraan steeds moeten aanpassen. Ik zou er ettelijke boeken over kunnen schrijven", vertelt hij. Zo gingen zij met hun tijd mee: de eerste priester reed met de fiets, de tweede verplaatste zich met de motorfiets en alle anderen hadden een wagen als vervoermiddel.

Aloïs Keustermans heeft geen moment spijt gehad van de wending die hij zoveel jaren geleden aan zijn leven gaf. Hij is nog steeds vrijgezel en geniet met volle teugen van alles wat de dag hem biedt. Eén van zijn grootste voldoeningen is dat hij steeds orgel heeft mogen spelen. "Wellicht daarom ook dat ik koster wilde blijven", knipoogt hij. " E e n orgel i s een machtig instrument. I k speel er dolgraag op". Vroeger beschikte men i n Hoogboom over een tweeklavierig harmonium met pedalen. In 1986 werd dat vervangen door een pijporgel met negen registers.

- 133 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 133

Een ander voordeel van z i j n beroep is dat de koster in al die jaren ontzettend veel mensen heeft leren kennen. En hij is zeker nog niet van plan ermee te stoppen.

"Zolang men tevreden is over mij, blijf ik verder doen", verzekert hij.

René Buyst, schepen en voorzitter van de kerkraad feliciteerde de jubilaris en wenste hem nog vele gelukkige jaren toe. Hij overhandigde hem een afbeelding van een medaille, geschonken door het bisdom. Schepen van Cultuur Eddy Bruyninckx schonk de koster een medaille van de gemeente, alsook :ten pas verschenen orgelboek.

Niets dan geschenken voor een jarenlange inzet... Van links naar rechts E.H. Raes, de schepenen René Buyst en Eddy Bruyninckx en koster Aloïs Keustermans.

D F o t o : Marc Wouters

- 134 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 134

Antwerpen in 1891 (vervolg) POLITIEK EN SYNDICALISME Buiten het onderwijs wordt de politiek beheerst door de drie belangrijke onderwerpen: algemeen kiesrecht, algemeen verplichte legerdienst, ontvoogding van de arbeidende klasse.

Voor deze drie punten wordt vooral door de jonge Socialistische Werklieden Partij geijverd.

Bloemenmarkt op de Groenplaats

De Kerk, allicht onder druk van het groeiende socialisme, gaat nu óók belangstelling voor het arbeidersprobleem betonen.

Paus Leo XIII zendt op 15 mei 1891 zijn wereldbrief Rerum Novarum "over den toestand der - 135 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 135

werklieden" uit. Deze brief veroorzaakt een golf van katholieke werking op maatschappelijk gebied. Kardinaal Goossens tracht die krachten in België tot een eensgezinde samenwerkende macht te verenigen in een Algemeen Congres te Mechelen, van 8 tot 12 september 1891. De kardinaal zegt letterlijk: "Het socialisme preekt wanorde en oproer; het wil de bestaande maatschappij 't onderste boven keren; wij manen iedereen tot onderwerping aan, tot eendracht en vrede ten bate van het algemeen welzijn". Op de beschuldiging dat hij enkel met de belangen van geestelijke aard bekommerd is, antwoordt hij "ook het tijdelijke welzijn, de welvaart der samenleving gaan ons ter herte, en wij trachten die te bevorderen".

Wij vatten hier enkele belangrijke gedachten uit de pauselijke encycliek Rerum Novarum samen: "De voornaamste dwaling in de sociale kwestie is het voor te stellen alsof de twee klassen geboren vijanden van elkaar zijn, als zou de natuur de rijken en de armen gewapend hebben voor een hardnekkig tweegevecht... Zoals de ledematen van het menselijk lichaam, ondanks hun verscheidenheid, zo wonderwel bij elkaar passen dat hieruit een volmaakt geëvenredigd en als het ware symmetrisch geheel ontstaat, zo zijn ook de twee klassen van de maatschappij van nature bestemd om zich in harmonie met elkaar te verenigen en elkaar in een volmaakt evenwicht te houden. Zij hebben elkaar dringend nodig: het kapitaal kan niet bestaan zonder arbeid, noch arbeid zonder kapitaal.

Voor alle andere komen de plichten van rechtvaardigheid. Van die plichten raken de volgende de onvermogende en de werkman: het werk, waartoe hij zich in een vrije en rechtvaardige overeenkomst verbonden heeft, volledig en getrouw afmaken; hij mag zijn patroon noch in zijn goederen, noch in zijn persoon benadelen; zijn eisen moeten geweldloos zijn en mogen nooit in oproerigheid omslaan; hij zal de verdorven lieden vluchten, - die hem in leugenachtige redevoeringen overdreven verwachtingen inblazen en fraaie beloften doen, die geen ander resultaat dan vernietiging van de fortuinen en onvruchtbare teleurstelling afwerpen.

Watde rijken en de patroons betreft, zij mogen de werkman niet als slaaf behandelen en moeten in hem de menselijke waardigheid, nog geadeld door zijn waardigheid van christen, ontzien.

Naar het overeenstemmend getuigenis van de rede en de christelijke wijsbegeerte is lichamelijke arbeid verre van een schande, maar strekt de mens tot eer, als een edel middel om in zijn levensonderhoud te voorzien. Wel schandelijk en mensonterend is het, de mens als een minderwaardig werktuig van gewin te gebruiken en hem slechts naar verhouding van zijn spierkracht te schatten. Het christendom schrijft bovendien voor; rekening te houden met de geestelijke belangen en het zieleheil van de werkman. De patroons moeten ervoor zorgen dat de werkman voldoende tijd krijgt om zijn godsdienstige plichten na te komen, dat hij niet aan bekoring en verderfelijke invloeden wordt blootgesteld, zijn bezorgdheid om het geluk van zijn gezin en zijn spaarzaamheid door niets verzwakt wordt. Het is de patroons eveneens verboden, hun ondergeschikten met werk te belasten dat hun krachten te boven gaat of niet met hun leeftijd of geslacht overeenstemt.

De allereerste onder de voornaamste plichten van de patroon is echter aan elkeen het loon te geven dat hem toekomt..."

Dereakties op de pauselijke encycliek zijn uiteenlopend, naargelang uit welke hoek ze komen. in "De Werker" van 1 juni 1891 lezen we: "Leo en Willem. Les extrêmes se touchent! De keizer van Duitsland, de protestantse doodsvijand der Katholieke Kerk, heeft bevolen dat het prondelwerk van de paus, de zgn. encycliek, in het staatsblad zal worden afgedrukt. Gaan die twee zich verzoenen? Heeft Willem het dan eindelijk ondervonden dat de Roomsche Kerk beter het stieltje kent de arbeiders er onder te houden?".

Een positiever reaktie op Rerum Novarum heeft Adolf Daens, priester gewijd in 1873. Als sociaal - 136 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 136

fel bewogen figuur steunt hij zich op de encycliek om (in 1893) de CVP, Christelijke Volkspartij, te stichten die een geduchte tegenstander zal worden voor de conservatieve Katholieke Partij.

Dit zal hem door de katholieke machthebbers niet in dank afgenomen worden, en hem zelfs (in 1899) het priesterschap kosten.

Vorig jaar is in Brussel de eerste kristelijke organisatie voor bedienden gesticht: het Algemeen Syndikaat van Reizigers, Klerken en Patroons. In 1891 wordt in Antwerpen een afdeling van dit nieuwe syndikaat gesticht. Dit gebeurt op 14 december in cafĂŠ "In `t Veer" aan de Van Dijckkaai.

Eenentwintig initiatiefnemers, zowel patroons als klerken, duiden daarbij zowel een voorzitter (Albert Claessens, een patroon) als een ondervoorzitter (Xavier Duquenne-Scuvie, eveneens een patroon) aan. Dit wijst duidelijk op de beslissende rol die de patroons in deze beginperiode spelen.

Dit op het eerste gezicht vreemde verbond tussen bedienden en hun werkgevers is niet zo abnormaal als het later zal overkomen. Vooreerst is het aantal bedienden erg klein. Zo klein dat - 137 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 137

I' JaargangNt'1 D i n s d a g 3 November 1891

2 C11membet nummer

GAZETVANANTWERP

Inschrijvingen: Een jaar 6 . 0 9 meander.

6 . 0 6 maanden 4 . 0 3 maanden a . 0

0 0 0 0

VOLKSDAGBL

Aankondigingen :

4' bladzijde, per regel , 3° bladzijde v

(BestuurenRedactie:NationaleStraat 58tpe11r bladzijde .

1

l

B e a r a f e n i a b e r i e h t ,

,

0.3e e.4o 2 OJ 4.m

De 3 eerste nummers der Gazet van Antwerpen worden gratis uitgedeeld.

ONS PROGRAMMA. Alweér een nieuw blad ! h o o r e n w i j rond ons uitroepen. Ie het er wel noodig 1.

Of het er noodig is I Tot hiertoe wierd te A n t w e r p e n geen centenblad g e r u k t ; d e g r o o t e b l a d e n zijn t e d u u r voor het volk en de kleine voldoen den A n t w e r penaar n i e t ten volle, bijzonder onder opzicbt der nieuw'stidingen.

Die leemte k o m t D e Gaten r a n Antwerpen vullen.

Gelijk h a a r naam h e t aanduidt : t i j sal eerst en vooral e r n Anhceepach b l e d g i j n , i n d e n vollen zin des woords.

Ann het stadsnieuws zal bijzosdere zorg worden gewijd, zeedar ons blad 'a avonds ten G uren in a l d e !wizen k e n t e v i n d e n z i j n , m e t h e t nieuwe van dien dog zelf.

Da omstreken, ' I i s t e zeggen B o r g e r h o u t , Berchem, kferzcm, Hoboken, W i i r p c k , Deurre, Boom, ens., s u l l e n n i e t verwaarloosd worden en e l liet nieuws dat d i e gemeenten b e t r e f t ral dour cue r, t u da ccr:tcn wordar. n,o gedoeld. heken daarbij h e t Binnen- e n Huitenlandsch nieuws en, d o o r dagelijks D e G a u l v a n A n l werpen t e l e u n , zal i e d e r e e n o p d e h o o g t e blijver. der bijzonderste gebeurtenissen.

In onzen tijd is een dsgelijksch Beursoverzicht onmisbaar, dit cal dan o o k z i j n e plaats in one blad vinden, alsook d e bijzonderste Handelsberichten eu, wekelijks, d e tabel d e r vertrek• uren vas den ijzcrenweg.

Bij d i t alles moet natuurlijk een p o l i t i e k ge• desks worden gevoegd. We l k e aal daaromtrent ooze gedragslijn wezen 1 Deze : I n alles d e verhevene e n heilzame k a t h o l i e k e princiepen t o t grondslag nemen, zoowel onder godsdienstig als onder maatschappelijk o o g w i t .

Onze mengelwerken sullen voortdurend boeiend ea tevene stichtend zijn. W i j beginoen met

W ri. ( )

E 2 Y :

door J. Va n DVNYN. Zij die er het begin van lezen sullen voorzeker al do schokkende tefereelen, d e roeraide toestanden, d e medsleepende ontknooping v a n Ulrich's wraak willen volgen.

Kortom, leerrijk, stichtend, strijdend zal ons blad wezen en daarom meenen wij op de onder• steuning van a l l e katholieken, v a n alle deftige lieden te moten aanspraak maken.

DE REDACTIE. HIER E N D A A R .

O die P a s t o o r s . dle P a s t o o r s l De duilech(' putter Kneipp ontvangt jaarlijks bet bezoek vaa ruim 70,000 zesristen. die tem help en raad koema v r e e * ea w u r m bat promote gelal ve licbtisg ofvolkomene teeming bekomen.

Net water is bet bijzo9derste geneesmiddel van dien wonderdoctor.

Een der Inlet genezene persmen, Is een lid der millioanaires Wallis Rothchild.

Wat son Pastoor Kneipp eeroen water mogen gebruiken nm bet brurslach vuilniebladje ren zijne razernij te passen t O n z e c o n f r • o n t e r H e t L a a t e e ,l'in'ten doet ons het genoegen, reeds voor bet verschijnen van ons blad, i n zijn m o m « van Zaterdag, er kosteloos rokteam root te maken.

Wij sondes b u n er r o l t Wankel', Indien zijne faam e ■ de oa(auoealijke wijse waarop het blad schrijft ■let eet beletsel dearelelden,ens door deftige mastthee gelezen t e worden en bijgevolg t i j . . veldaam voor de Gazet tnxn Aatwerpen ten osnetts mask teo. l i e t m i n l e t e r l o tel de vernietiging it) van bet openbaar onderwijs toert, Een koninklijk besluit laat toe aan de gemetste Capr,cke (Oost-Vlaandeeeal, de lagers gem.eeteschool, die wel..., tier teerlingen telt en jaarlijks meer dan Iweeduisesd bank aan de genweetta kost, al le schaden.

Schrikkelijk, List waar, losers!

Ea daar deer*. de gresewgasettae over jammer . . . . . Zou bet Riot teer dan tijd zijn al die scholen solider leerlingen, die de gemeenlefaaaciee I n den grond beenas. al te schaman 1

Laatst besloot b e t scheponeollegie dier sled d e nfscballag van den Berg via flarebartigbeid op bet dagorde van des Read te stellen.

Vas haren kant been de bestnartommissie der instelling cries gehouden trees bet 'oortarnen der afschatling protest aan te teekeeen. Kortelings zal er gene beslissing worden tenonsea.

BUITENLAND. Galamaa genoot.cMappon• Sinds weigen tijd z i j n de Krieteeen l a China aait de wreedste vervolgingen blootgesteld ; ' t zijn zekere geheime gaaootacbappea die daarvan aan bet boord staan.

De aanvallen dier geaonl,cbappen op du Kristetsa blijken s a geschied te tijm met bebulp van Etre• pette., de ban uit wiazueht asspeten verkochten.

De Eagelachman kloon, te Sbangbai. daarvan over.

Isigd, i s tot sera gevangenistref van 0 maanden veroordeeld, telen had hem wil 9 jaar mogen geven.

Aardbeving. — 2J.004) doeden.

Eens schrikkelijke acrdbering been Japosie goteisterd. after dart 23000 balsen zijn vernield ea bet getal dooden word; oy meet dab 26000 geschat.

Duineins en de ilen4e menacing. die Oss doos kn.l i e t l . w o l r t o l l e u w n , d a t er zich bij. denantsaappen. cerkeeren In bedentstijken toestand Arm land. arme slachtoffers! soeder echiiat op toe te leggen, over z e n W redeboeren waarvan bet bet eerste woord ziet beet, O p een estgcbels f l o n k e r. valt de Gasel ran Antwerpen l a rijeen properen eebrijttraut aan, re ar bet h a nummer tan ons blad Ten opricht, e r a de sociale verhoudingen der te zien kreeg.

Engelsche dsgbladschrij'ers, tede cotgentleanecdote De schrik heeft zich reeds dermate van bet deftig teer karakteristiek : bladja meester gemaakt, dat bet al de Antwerlecle Over s4oigen tijd bad Glsde.tone bet voornemen geuten ter hulp roept. kenbaar gemaakt, om op sater bokst see politieke Heen bet bladje lien misschien ingebeeld. dat bet rede te boude., waarbij de verlegenvooruigers der onbepaald es sol der tegenspraak sou kiemen blijven Iers weed ew.toegela lob . Men heul,» eebterdtasrea m e t e r student in e e n neteezeal der Great H a l l , waardoor de 't I.el one welalt ol bet oze Japgaacf ran .4 et- dagbladschrijrers zich haleedigd toonders en allen toerpen s o m t : b e t Iwgenorgaeatje t a l welhaast weggingen. tot sijs. spijt oadervied» dal bet met die )apgaaee Torn reen dit tijileen den m:.sllijd tan 01adetone iel af te rekeseo lubben. vertelde, aait. dele : • Ze tallest gelijk ; i k ga ook dodelijk ben, ea I k i e l Reen redevoering hoeden.

I E e n l g o g e t t e r s . — D- e staat beeft van 1884 W eeneer Ik bet vooruit geweten bad, t o e Ik ook in lol 1890 betaald 3.066.010 ( r , de provincien f r. dek lento zealgedineerd lebben,waat ik ben Immer, 1.198.265 ea de gemeenten t r. 1.609.6.48 u n de nok journalist. • onderwijzers op wachtgeld, 't zij In bet geheel bijna !.ladstoee hield woord, en verliet eomiddelijk de us miltioeo. En dat allee em eiets, letterlijk niets Greet Flail. to does I En dan Sorten de gwaen▶helm krokodiltoeitrane., Eerco d e l t a g o l b m i l l e . omdat minister de Burlet * * n i p dier wacktgeldeo Onlangs kwam l e Tilburg esse vrouw uit toon vermindert of ataehalt.

Wat denten de belastingbetalers, w a t denken np Zand oodsntaed vragen moot b u r bnisboodee, beslaande uit man, vrouw en drie gronde kinderen. oaca werklieden daarover t Op de bear gestelde vraag boe bet kwam, dat se den b a t ziet boe vscdienes, anlwoorde se : • RAM' H e t b a s l a r i e 111104,- w e , dat bet altijd sol oudste joegen nou teen trouwe, en so. reeds baderdruk heelt over taalkeme▶a. eatwoordt aan L e J'atnsfe, dat bet ziet waar le dat bet bladja • in trouw zijt, maar bij moest coot za weken naar de Frasecb Vlasaderen door minister Cooatuu niet gevangenis • , wsgees mubandeling e a d r i n k e r schap v a d e r moest voor ' , a r t i s t dagen neer bet mag verkocht wolders. Ziet ge dien minliter el met bet proper sleuwake gevang regese nmotketaril, so decider terug was, dan ging moeder, • dit r e s t t e wet, «men gnat dat keren 1 Ha, ba Iniet • ; tegelijkertijd moest ook bet jongste doch-.

H e t g e d s o h t ren de afechafnng der Bergen van barmbartlghe d eebijst In Balgil v.W te women Idee b a t « er mede t. Lessen, ten genotgo van bel leegplead.rea der kas van den Berg door den be. stoerder. Ook te Dooralk verdween deze Instelling.

I . bel begin v a a ' i jaar bad se la den gemeente raad tell beet eeew sebermsteeting pleats teeschen de voor. en tegeeetaadsrs der aîcbeálag. W e l h u n iel ouk t e Kortrijk de; s l a t op bet, tepljt tomau.

tartte near bttzeltle peeeloaasak De slotsou dazer rekeoi.g was, dat kerels, die too gratis aan d e k a t ▶eiza, geen eaderatand soodig rebben.

Grasere bronnel.

Te Roetais e verleden Zaterdag een Sedge brand uitgekreten in de weverij Iran HU. Erwin Ronsel es Zoos. ' t I s de zachtwaker dii b- t alarm beef:

Het éérste nummer van Gazet van Antwerpen, 3 november 1891 - 138 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 138

men moeilijk van een eigen bedienden- of klerkengroep kan spreken. Het aantal werkgevers is zelfs groter dan het aantal bedienden. Daarnaast voelen deze enkele klerken per kantoor of per onderneming zich veel nauwer verbonden met hun patroon dan met de arbeiders.

Een derde verklaring ligt in de boodschap van de pauselijke encycliek Rerum Novarum waardoor men bij de oprichting van het Antwerpse syndikaat is geïnspireerd. Niet alleen roept deze encycliek op tot meer naastenliefde en meer rechtvaardigheid, vooral wat betreft de verhouding tussen werkgever en werknemer, maar ook tot klassensamenwerking, in tegenstelling tot de klassenstrijd die het uitgangspunt is van de socialistische beweging. *** De vorig jaar opgerichte Boerenbond telt thans 20 parochiale gilden, met ca duizend leden.

Januari 1891 start de Boerenbond met een tijdschrift "De Boer", dat op de eerste plaats beroepsvoorlichting verstrekt.

De corporatist Helleput richt in 1891 de Belgische Volksbond op, die de verscheidene katholieke verenigingen zoals gilden, mutualiteiten en spaar- en pensioenkassen zal overkoepelen. Zijn opvolger voorzitter Arthur Verhaegen zal deze gilden spoedig laten uitgroeien tot echte vakbonden.

De Socialistische Werklieden Partij tracht een even sterke arbeidersorganisatie te scheppen.

De arbeiders zijn echter moeilijk te beroeren; de atmosfeer is eerder gelaten en futloos.

Op 10 mei 1891 schrijft De Werker, orgaan van de Partij: ".. het is in de grote steden vooral dat de inrichting der werkerskrachten nog te wensen overlaat en de geest van solidariteit bij de arbeiders nog te verachterd is. Antwerpen vooral staat op de achtergrond...".

GENDARDIERIE

tOMPAONIt D I — C 4 . « , s e j e /

M.:il. , . 0.

BRIGADE D I

Conquerendu d'un événement extraordinaire arrivé à ( C ± NATURE ..

L'ÉVÉNEMENT.

ils..Yt..al/9..:e`

0

PAR QUI L'AVIS o .

R E L AT I O N — D $ TA I L S .

e l CAUSES OU AUTEURS.

DOMMAGES, RESUI.T.ITS. I

E`{rE DONNE.

%.�.�;.�+v1à.4o'L , ,!.�,•,,.�,iiv �..,,� . C;+' U.. - � o.1....i.• 5.L�� .�„wJJ . ,�.,o.V,,;.NJa,a✓�,.�G�,a E e . � � +wn.; . �. . �., rd,,,Z ;,,M«, ' d..e �...,u,f,' c... e.�...YP.ao..,▶,.;p,w,J deiD.C�A.df`�`� o,;,'�,a�.+ a . . . { . . . « . . )+, a • • 0 t : e...e.u.w� 4 . . ; �.

. •

� 48gI,..,.;,�.r,e .... ( �f:.dl.�.dta.,C.,...--41, á .

9 I, r,i

,, pp' � eol..

6L'&t..*xAW�� Q...IM..D K • u ya... t . w CQ.w.i�l. . ,í.t,

r,-q,l1 •��n ci . ,1«...t �...:((,1.w1c,f .....1ti.1.. t i l � . .i' aw lo,.�c�'ie1..�/vy«.� ,:// e� •.,50 à. � a � — ,J iv a

-

.Jj ✓ V•••• •J'

[ { w •i..i. i M . , , . . . t . . . ) . . . . . 1 ' c�s. �5 a . i i C . _ t} . , � .x A.t.ONaaW+a..ïr:. • i R.ae. 'm.e,.Í�...á . / NVG� / d MJPN1IW{,tY'/�{".I.� W.�'IM/w .....i..; ;„ti, I" �

�

/

,( 4.-- .../f_....1 ..z.dil

X

e

,Iy / C1..r� t 3 ' . t/I... / /commandant I .

Rapport van de Rijkswacht over een socialistische meeting gehouden op 27 april 1891 in de 'Groote Schuttershof", St.•Bernardsesteenweg 16/2.

- 139 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 139

Op 23 februari 1891 spreekt in de EI-Bardo Jan Volders, hoofdredacteur van Le Peuple, ten voordele van algemeen stemrecht... in het Frans. Weinig aanwezigen verstaan hem, zodat "De Werker" en "Vooruit" de tekst van zijn rede in het Nederlands zullen publiceren.

Op een algemene werkstaking zullen we nog twee jaar moeten wachten.

Ook de 1 mei-betoging, waartoe de Partij heeft opgeroepen, kent niet de verhoopte bijval.

Alleen de sigarenmakers komen in groep opdagen.

InAntwerpen kan dit gebrek aan sukses te wijten zijn aan het feit dat de liberalen nogal wat bijval hebben bij de arbeidende klasse. En misschien ook omdat de socialistische aktiviteiten nauwlettend door de Rijkswacht worden in 't oog gehouden.

Op 13 mei trekken zo'n 300 sigarenmakers naar de dokken om de havenarbeiders tot staken aan te zetten. Politiecommissaris Ronse laat de bende uiteendrijven.

In Wallonië is de beweging veel feller, en breken er stakingen uit. Vlaamse soldaten worden per trein naar de Waalse industriesteden gestuurd om de orde te handhaven. Gelukkig gebeurt dit nog zonder bloedvergieten.

Maar in Frankrijk gaat het er harder aan toe. Op1mei 1891 worden in Fourmies, Noord-Frankrijk, 9 mensen gedood en 60 gewond door militairen tijdens een arbeidersdemonstratie.

InAntwerpen valt óók een slachtoffer van de betoging: op de hoek van de Houwerstraat en de Handelslei (= ltaliëlei) snijdt een man uit de Van Urselstraat zijn vrouw op 13 mei 1891 de keel over omdat ze hem de levieten gelezen had na zijn deelname aan een socialistische betoging en het daaropvolgende zatsel.

DAGBLADPERS Dagbladen zijn een generatieverschijnsel. Een hele reeks - meestal politieke - omstandigheden verhogen de ontstaans- en groeikansen van nieuwe dagbladen.

In 1884 ontstonden Vooruit en La Libre Belgique, in 1885 Le Peuple, in 1887 De Werker en Le Soir, in 1888 Het Laatste Nieuws, in 1890 Het Volk. In 1891 komt daar de Gazet van Antwerpen bij.

Gazet van Antwerpen ontstaat uit het initiatief van één man, Jan-Baptist Napolitaan Van Os. De vreemde voornaam Napolitaan was een vergissing van de burgerlijke stand. Het moest eigenlijk Napoleon zijn, en dat zou nog goed overeengekomen zijn met de carrière van deze man. Van Os werd beroeps bij het leger en werd officier-betaalmeester. Krijgskunst en klaroenen spraken de man echter niet lang aan en hij stapte over naar het vak van Christoffel Plantin en de drukkunst. Het kleine bedrijf floreerde, maar de dynamische Jan-Baptist wilde meer: een eigen krant. Het startjaar 1891 is markant op sociaal gebied. Paus Leo XIII publiceert zijn encycliek Rerum Novarum om het christelijke geweten wakker te schudden. De weg van neerbuigende liefdadigheid naar sociale rechtvaardigheid zal lang en hard zijn.

J.B. Van Os mikt duidelijk op een breed lezerspubliek en brengt Gazet van Antwerpen uit als een goedkope krant. "De grote bladen zijn te duur voor het volk en de kleine voldoen den Antwerpenaar niet". Van bij het ontstaan is Gazet van Antwerpen sociaal, Vlaams en katholiek georiënteerd, maar de krant neemt het vooral op tegen het liberalisme, dat "gelijk staat met de Loge en de Geuzen".

Perspionier Van Os, die omzeggens op zijn eentje een dagblad in elkaar steekt, gaat er dadelijk combattief tegenaan en krijgt meteen weerwerk. Het nieuwe medium wordt door de konkurrentie als "japgazet" bestempeld.

De krant, die 2 centiemen (één cent) kost, wordt de eerste drie dagen gratis verspreid en kent - 140 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 140

een bevredigende start. In 1891 haalt de nieuweling een gemiddelde dagoplage van 7.600 exemplaren. Geen slecht begin.

Arthur Goemare neemt in 1891 ontslag als hoofdredacteur van de prestigieuze Antwerpse krant "Le Précurseur", om zich meer te kunnen bezighouden met politiek. Hij blijft nog wél even voorzitter van de Belgische Persbond, die hij in 1886 gesticht heeft.

Deze journalist, sociaal bewogen, geleid door een groot gevoel voor sociale rechtvaardigheid, is zowel katholiek als liberaal - een levend bewijs dat politiek en godsdienst twee totaal verschillende zaken kunnen zijn.

In 1891 overlijdt Jan De Laet, een journalist die het zichzelf als flamingant nooit gemakkelijk heeft gemaakt. Hij was het, die indertijd de franstalige Hendrik Conscience ertoe aanzette in het Nederlands te gaan schrijven.

Jan De Laet heeft in een onrustige tijd geleefd. Hij debuteerde als schrijver op het ogenblik dat de meeste letterkundigen nog in het Frans schreven; hij was journalist in een periode dat de pers verscheurd was tussen katholieken en liberalen, en er voortdurend nieuwe blaadjes werden opgericht met als enige doel polemieken te kunnen voeren over de Vlaamse strijd. Hij wierp zich tenslotte in de politiek om vanaf 1863 als Antwerps volksvertegenwoordiger de belangen van de Vlamingen te behartigen.

Jan De Laet is de eerste die in de Kamer de eed in het Nederlands aflegde. Hij zou meer dan 25 jaar volksvertegenwoordiger blijven en in die periode onafgebroken de Vlaamse en Antwerpse belangen verdedigen. Hij droeg o.a. het beroemde wetsontwerp over het gebruik van de Vlaamse taal in bestuurszaken voor, dat uiteindelijk als wet zou gestemd worden in 1878.

In de reeks Antwerpse dagbladen moeten we zeker de "Antwerpener Zeitung" vernoemen, uitgegeven door Jos. Kroth in de Lange Winkelstraat 7. Een echt Antwerpse krant ten behoeve van de vele Duitsers die in Antwerpen wonen.

KUNST De afgelopen vier jaar overleed telkens een bekend Antwerps schilder: in 1887 Nicaise De Keyser, in 1888 Henri De Braekeleer, in 1889 Edward Dujardin, in 1890 Karel Verlat. In 1891 verliezen we geen schilder maar een beeldhouwer: Jozef Ducajou, de kunstenaar die o.a. de standbeelden van Hendrik Leys, David Teniers en Boduognat op zijn aktief heeft.

Een andere beeldhouwer, Josué Dupon, die vorig jaar reeds de Beyaertfontein ontwierp, maakt in 1891 het beeld "Samson velt de Leeuw" dat een plaats vindt in het plantsoen vóór de Nationale Bank.

James Ensor, lid van de avantgardistische kunstkring "Le groupe des XX", schildert in 1891 zijn "geraamten twistend om een gehangene".

Op musikaal gebied is 1891 geen goed jaar.

De musikale pen van Peter Benoit schijnt versleten. Hij dirigeert op 30 januari in de "Katholieke Kring van Antwerpen" de uitvoering van Mijn Moederspraak, de ouverture tot Elzenkoning en het Simfonisch Gedicht voor fluit en orkest, maar voor de rest schijnt zijn aandacht uitsluitend te gaan naar zijn droom: een "Geraamten vechten om een haring° van James Ensor. Vlaams Conservatorium.

- 141 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 141

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 142

Hoeveel Indianen kolonel Cody heeft neergelegd is niet bij benadering te zeggen. Nu reist hij de wereld rond met een show waarin de Roodhuiden een belangrijke rol spelen, en de Antwerpenaars zijn een dankbaar publiek.

Ook als beroemde personaliteiten onze stad bezoeken brengt dit de massa op de been.

In 1891 worden ten stadhuize ontvangen: - koning Victor-Emmanuel van Savoie -G. Bonvalot en C. de Deken, gezellen van Prins Hendrik van Orléans op zijn reis in Tibet - ontdekkingsreiziger V. Lovett Cameron - Dr. E. Etienne en Drag Lerman, Congo-reizigers.

CONGO Nog een andere Congo-reiziger komt in 1891 in Antwerpen aan, maar op minder feestelijke manier, n.l. het stoffelijk overschot van ontdekkingsreiziger Camille-Aimé Coquilhat.

De Luikenaar Coquilhat, die sinds 1880 carrière maakte in de Association Internationale Africaine en o.a. in 1890 vice-gouverneur van de onafhankelijke Congostaat werd, is op 24 maart 1891 te Borna overleden aan kronische dysenterie. Leopold II laat het stoffelijk overschot van Coquilhat naar het vaderland overbrengen, waar het op 30 juni 1891, na een rouwmis in de St. Jozefskerk, in de familiekelder op het Kielkerkhof wordt bijgezet.

Bij Collegiaal Besluit van 10 juli 1891 wordt de naam van de Vaderlandstraat vervangen door Coquilhatstraat.

In Congo zelf loop het ietwat mis. De Conferentie van Berlijn heeft duidelijk voorgeschreven dat in de kolonie van Leopold II vrijhandel en economisch liberalisme moeten toegepast worden.

De verdere bezetting van Congo eist echter zulke enorme fondsen, dat onze doorluchtige vorst in 1891 tracht de inzameling van rubber en ivoor te monopoliseren.. Op grond van de Akte van Berlijn wordt hiertegen door privé-maatschappijen geprotesteerd. Bij wijze van toegeving verdeelt de koning zijn kolonie dan maar in drie delen: het Kroondomein, waar de vorst alleen kan optreden, een vrijhandelszone, en een deel dat voor elke handel gesloten blijft. In de vrijhandelszone worden aan enkele "compagnieën" grote stukken grond in concessie gegeven. In deze gebieden treden de compagnieën op met half souveraine rechten.

Deze concessies worden grotendeels gebruikt als oogverblinding.

De koning zorgt ervoor dat vooral maatschappijen, waarvan de meerderheid der aandelen in zijn handen zijn, concessies krijgen.

Vooral in de eerste periode van de kolonisatie wordt, niet in het minst in het Kroondomein, met ongekende wreedheid opgetreden tegenover de inboorlingen. Het is niet overdreven te beweren dat de blanken roofbouw plegen op dier, plant en mens. Nationale en internationale protesten zullen hieraan slechts schoorvoetend een eind stellen.

Maar de negers onder mekaar doen niet ENGELAND FRANKRIJK M M 8ELGIE 0 • Du,lsland P . Portugal

ZUIDAFRIKAANSE UNIE

AFRIKA. EINDE 1 9 0 E E E U W

141.3

-

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 143

onder in wreedheid voor de blanke beschavers: in het binnenland heersen nog kannibalisme en slavernij. Slaven worden, b.v. na stammentwisten, vaak op aanduiding van toverdokters gemarteld en onthoofd om de boze geesten uit te schakelen.

Paus Leo XIII zoekt voor de Kerk 66k vaste voet in de kolonie van Leopold II. Hij vertrouwt de missionering van Congo toe aan de paters van Scheut, met volgende aanbeveling: "U kent, Mijn Zonen, ons vurig verlangen dat de wilde volkeren van Afrika de duisternis van de dwaling zouden verlaten voor het schitterende licht van het Evangelie, en dat zij hun ruwe en idiote gewoonten zouden ruilen voor beleefdheid en kristelijke beschaving. Deze verandering zal tot gevolg hebben dat deze stammen, die verlaagd zijn tot het dierlijk niveau, onttrokken worden aan de wet van hun grillen, en dat zij van de slavernij van het verderf gebracht worden tot de glorievolle vrijheid van de kinderen van God." In1891 sluit de Congo Vrijstaat een overeenkomst met de African Steamship Cy, de British and African Navigation Cy (beide uit Liverpool) en de Woermann Linie uit Hamburg om één vertrek per maand uit Antwerpen te verzorgen, nadat de Gentse Scheepvaartmaatschappij Walford & Co de vaart op Congo (een afvaart om de zes weken) heeft gestaakt.

Op 30 december 1891 wordt in Congo de stad Albertville gesticht door de koloniale pionier Alfons Jacques de Dixmude.

WERELDNIEUWS Internationaal nieuws wordt even gretig verslonden als plaatselijk nieuws.

Welk nieuws krijgen we in 1891 zoal te lezen?

1januari: Duits-Oost-Afrika (Ruanda-Urundi en Tanganjika) worden als kolonie door Duitsland in bezit genomen, in ruil voor Zanzibar dat onder Brits protectoraat komt.

23 januari: overlijden van de Belgische kroonprins-troonopvolger Boudewijn, neef van Leopold II. Hij is slechts 21. Zijn broer, Albert, wordt troonopvolger. In het Staatsblad van 12 februari danken de Graaf en Gravin van Vlaanderen voor de door de bevolking betoonde deelneming bij het verlies van hun zoon. De naam van de overleden kroonprins wordt vereeuwigd in het stoomschip "Prins Boudewijn" dat op 24 februari 1891 op de scheepswerf Cockeril te water wordt gelaten.

17 maart: de Engelse stoomboot Utopia zinkt na een aanvaring bij Gibraltar: 574 doden.

17 maart: de Russische tsaar Alexander II besluit tot het aanleggen van de transsiberische spoorweg Moskou-Vladivostok, 9.334 km. De werken vangen aan op 19 mei 1891 en zullen voltooid zijn in 1906.

5 april: Brits-Italiaans akkoord betreffende de vaststelling van de grenzen van de Britse kolonie Somaliland.

13 april: een honderdtal Grieken landen op Kreta om de bevolking op te roepen tot opstand tegen de Turkse bezetter.

11juni: de Franse astronoom Auguste Charbois ontdekt de planeet Claudia vanuit het observatorium te Nizza.

14 juni: treinramp te Basel in Zwitserland, waarbij honderd doden.

15 juni: door tussenkomst van paus Leo XIII wordt de katholieke hiërarchie in Japan hersteld.

1juli: de Duitse ingenieur Otto Lilienthal maakt een eerste glijvlucht van 15 meter met zijn ontworpen zweeftoestel.

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 144

16 september: stichting van het eerste National Park, Yellowstone in de VSA, door president Harrison.

28 oktober: aardbeving te Mino-Owari in Japan, waarbij zevenduizend doden, 3nobemver: Generaal Manuel Deodoro da Fonseca roept zich uit tot eerste president van Brazilië.

22 december: de Duitse astronoom Max Wolf ontdekt voor het eerst een planetoïde door toepassing van de fotografische methode...

Maar laten we van de planetoiden terug afdalen naar ons onderwerp: ANTWERPEN, en geven we mekaar rendez-vous in januari 1992 voor: "Antwerpen in 1892".

Tot dan!

R. Alardot BRONNEN -Antwerpener Zeitung: jaargang 1891 - R. Baetens & A. De Vos: Antwerpens maritiem verleden -R. Binnemans & G. Van Cauwenbegh: Ons Antwerpen Chronijke van Antwerpen 1880-1895 - René Dalemans: 100 Jaar plastische kunsten in België (Artis-Historia) •A. de Lattin: Sinjorenstad - Jan De Schuyter: Zatte Processie -Karel Devocht: De Seethoek van toen - R.C.F. Dhondt & G. Hochepied: België 1830-1980 - Dienst voor Werken der Stad Antwerpen: Een eeuw openbare werken te Antwerpen, delen 1 en 2 -A. Elaut & J. Possemiers: Op wandel door de belle époque - Gazet van Antwerpen: diverse nummers - G. Geerts: De Stadt Santvliet (Polderheem 3/1978) - J. Janssens & J. Van Alsenoy: Antwerpen Stad aan de Stroom • Het Laatste Nieuws: diverse nummers - Het Laatste Nieuws: Kroniek van een eeuw • Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur: Bouwen door de eeuwen heen, delen 3na, 3nb en 3nc -August Monet: Dat is allemaal gebeurd - Léo Moulin: Grote figuren uit België - Kan. Dr. J. Muyldermans: Zijne Eminentie Kardinaal Petr. Lamb. Goossens • De Nieuwe Gazet: diverse nummers • M. Nonneman: Antwerpen in oude prentkaarten •Ons Recht, 94e Jg, Ni, 9, sept. 1990 - Paters Capucijnen, Antwerpen: Het klooster op de Ossenmarkt (1956) - Kan. Floris Prims: Antwerpen door de eeuwen heen - Kan. Floris Prims: Geschiedenis van Antwerpen, deel X, 1 e boek - Kan. Floris Prims: De littekens van Antwerpen - David Richard: Puzzel u slim PSchepens: Antwerpse Madonna's - P Schepens: Antwerpse gedenkplaten - P Schepens: Antwerpse standbeelden - Stad Antwerpen: Katalogus 1860-1960 - Stad Antwerpen: Sodipa maandblad 38e Jg, Nr. 5, mei 1990 - Stad Antwerpen: SPOA, beknopte gids voor het Stadhuis • De Standaard: diverse nummers - Standaard Encyclopedie, deel 4, blz. 57 -R. Stuyck: Antwerp's Key companies -H. Stynen & J. Van der Avoirt: Kunst brengt gunst - E. H. Aug. Thyssen: Antwerpen vermaard door den Eeredienst van Maria (1922) -R. Tijs & A. Vermeyen: Steden van België - Antwerpen, uitgave Artis-Historia - J. Van Beylen: Tramboten in de Antwerpse dokken -George Van Cauwenbergh: Sinjorenstratenspiegel - George Van Cauwenbergh: Gids voor Antwerpen tussen leien en singel -Paul Vandebuerie: Peter Benoit op de voet gevolgd -R. Vande Weghe: Geschiedenis van de Antwerpse Straatnamen - Maj. W. Van Geet: De Gendarmerie te Antwerpen •Dr. Leen Van Molle: Aan de vooravond van "100 jaar Boerenbond" - J. Van Remoortere: Dr. Gerard De Paep, een leven van volksverbonden trouw •De Werker: diverse nummers.

- 145 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 145

De lijkwade van Turijn De lijkwade en het textielonderzoek De « commissie der experten », in 1969 samengesteld op initiatief van kardinaal Michele Pellegrino (met de volledige goedkeuring van ex-koning Umberto van Italië) telde heel wat prominente figuren.

Als «expert in oud linnen» werd prof. Curto aangeduid. Deze professor stelde zich niet tevreden met een visueel onderzoek ter plaatse. Hij vroeg dat de nodige materie voor laboratoriumonderzoek ter beschikking zou gesteld worden. Prof. Curto kreeg voldoening en er werden twee kleine stukjes van de lijkwade losgemaakt. Een van de geheimzinnige «rand» en een stukje van de lijkwade zelf, plus 2 lange draden.

Prof. Curto verraste toen iedereen : hij vertrouwde het onderzoek toe aan zijn collega prof. Raes van de Rijksuniversiteit van Gent en direkteur van het befaamde labo voor textielonderzoek « De Meulemeester ».

Meteen werd een niet-katholieke instelling belast met het onderzoek van één der meest betwiste relikwieën van de rooms-katholieke kerk. Niet iedereen in de «commissie der experten» was daarover opgetogen.

Prof. Gilbert Raes kreeg twee lapjes van 13 x 40 en 10 x 40 millimeter ter beschikking. Hierbij kwamen nog twee draadjes van 12 en 13 millimeter lengte. In de kalmte en de rust van zijn laboratorium onderzocht prof. Raes met wetenschappelijke ernst deze monsters.

Zijn bevindingen, weergegeven in een officieel verslag, waren dat het hier een uit vlas, met de hand geweven visgraatlinnen betrof, waarin sporen van de katoensoort «gossypium herbaceum» voorkwamen. Waarschijnlijk was deze «dure lijkwade» op een weefstoel geweven, waarop voordien katoen verwerkt was geworden. Het was gebruikelijk dat in die tijd de lijkwaden op een «goedkope manier» vervaardigd werden, maar het evangelie vermeldt expliciet «dat Jozef van Arimathea een dure vlekkeloze lijkwade kocht ».

Prof. Raes toonde aan dat het vlas, gebruikt om de lijkwade te vervaardigen, vóór het weven op een «archai'sche manier gebleekt» was geworden, zoals gebruikelijk in Palestina bij het begin van onze tijdsrekening. Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 146

ANTIBLOEDGROEP Deze reeks foto's zijn het bewijs STOF A B A B A B van de indentificatie der bloedA + + groepen, zoals deze voorkomen op de lijkwade. Prof. BaimaB — + + Bollone onderzocht d e r o d e FOTO 1 2 3 4 5 6 bloedlichaampjes met verschilx 6 0 0 600 800 800 800 800 lende anti-stoffen en kon zo de Veld B l a n c o M i d d e n R a n d bloedgroep A B b e p a l e n .

Bloedvlek Bloedvlek (Hoofdstuk 29).

Bijgaande tabel geeft de analyse- F o t o Baima-Bollone, J o r i o , resultaten M a s s a r o (SINDON).

- 147 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 147

Het vinden van de sporen katoen wekte heel wat polemieken op, want de « mishna » (joodse wet) verbiedt in feite de menging van twee grondstóffen.

Uitzondering is echter toegestaan voor katoen-vlas en katoenwol mengsels. In feite liet het katoen toe de lijkwade met grote zekerheid te dateren. D e variëteit « gossypium herbaceum » komt alleen voor in het midden-oosten, waar ze sinds de tijd van Sennachérub (VIIde eeuw voor Christus) bekend is. In onze streken was deze soort toen onbekend. Natuurlijk is het niet uitgesloten dat een middeleeuws vervalser zijn werkstuk op een authentieke lijkwade zou gemaakt hebben. De bevindingen van prof. Raes snoerden vele critici de mond. Ook al was de professor er over verbaasd dat een dergelijk oud linnen nog zo soepel kon zijn, al was het sterk vergeeld en verkreukt. De vouwen over het ganse doek wezen erop dat het doek zeer lang opgevouwen is geweest. In de middeleeuwen werd de lijkwade veelal bewaard in een kleine vierkante kist, die men gemakkelijk op de rug van een muilezel of drager kon plaatsen. In Turijn bewaart men een dergelijk kistje. Volgens de brandschade opgelopen in 1532 was de lijkwade toen in een dergelijk kistje, tot niet minder dan 48 lagen gevouwen. Dit door het doek eerst in de breedte in drie lagen over elkaar te leggen en het in de lengte vier maal op te vouwen.

Zo bekomt men 3 x 2 = 6 x 2 = 1 2 x 2 = 2 4 x 2 = 4 8 l a g e n .

Officieel verslag der onderzoekingen uitgevoerd door prof. Raes op de lijkwade van Turijn. Overgenomen uit « La Sindone »-Richerche e studi della Commissione di Esperti, nominata de nel 1969.

Supplemento Rivista Diocesana Torinese 1976.

Appendix B-rapport d'Analise PL. I I -III. (Vertaling uit het Frans).

Betreft : Onderzoek der Lijkwade (Sindone) Tijdens de vergadering van 24 november 1973, te Turijn, werd een klein monster genomen van de lijkwade (Sindone) afkomstig van het uiteinde van het weefsel. Het weefsel van de Sindone vertoont aan een zijde, en over de ganse lengte, een band weefsel van 6 à 7 cm breedte, die toegevoegd werd aan de initiale breedte.

Plaats van de monstername Het te onderzoeken monster werd weggenomen op de plaats aangegeven op de figuur en bevat een stuk van de naad. Foto's I en II tonen de voor- en achterzijde van het weggenomen stuk in een vergroting van 4 x .

- 148 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 148

1. Karakteristieken van het weefsel Wij hebben het weefsel van de initiale breedte aangeduid als monster I en het weefsel van de band als monster II. Wij geven hierbij de karakteristieken.

Draden per cm Titer in tex .

N° engels Twistrichting

Monster I Lijkwade Schering Inslag 38.6 25.7 16.3 53.6 10.1 3.1 Z Z

Monster I1 Band Schering Inslag 25.7 — 18.0 73.1 9.2 2.3 Z Z

De draad gebruikt om beide stukken aan elkaar te naaien is een getorste draad van een titer 27 x 2 tex N° Engels 6,9 x 2. De getorste draden vertonen een twistrichting in de zin S, terwijl de enkelvoudige draden een twistrichting Z hebben.

De keper van het weefsel is gelijkvormig bij de beide monsters. Het betreft hier een serge van 3/1.

De titer van de draden uit monster II lijken verschillend te zijn van deze uit monster I, vooral bij de inslagdraden.

Gezien het feit dat de titer van de draden slechts over een beperkte lengte kon bepaald worden en men geen enkele aanwijzing heeft betreffende onregelmatigheden van de draad, is het niet mogelijk vast te stellen of de stukken I en I I uit verschillende stoffen vervaardigd werden.

2. Onderzoek betreffende de basisgrondstoffen der draden Verschillende preparaten van de vezels afkomstig van twee verschillende weefsels (schering- en inslagdraden) en het garen werden onderzocht. Deze preparaten werden onderzocht in gepolariseerd licht, teneinde een beter kontrast te bekomen.

De basisgrondstof is zonder enige twijfel vlas, zowel voor stoffen I en II als voor het naaigaren. De strukturen in X en in V waargenomen zijn zeer karakteristiek en de natuur van de basis-grondstof laat niet de minste twijfel.

Het valt echter op te merken dat in de preparaten, afkomstig uit zowel de scherings- als inslagdraden, sporen van katoenvezels. voorkomen. Waarschijnlijk werden de vlasdraden gesponnen op plaatsen waar men ook katoen spon (zie foto). Deze katoen-vezels werden onderzocht in verband met hun struktuur, teneinde de soort vast te stellen. Een der bijzonderste karakteristieken die toe- 149 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 149

laat de soort katoen vast te stellen, is het aantal omkeerpunten (reversals). Voor de katoenvezels, gevonden tussen de vlasvezels, bedroeg het aantal reversals ongeveer 8 per cm, wat overeenkomt met de soort Herbaceum. Deze soort katoen bestond werkelijk in het Midden-Oosten.

Het katoentype « Barbadense » vertoont een gemiddeld aantal « reversals » van 18 à 20 cm, terwijl het type « Hirsutum » tussen de 20 en 30 reversals per cm heeft.

Besluit Het monster der onderzochte stoffen is een stof uit vlas met een kepering van 311. Het is niet mogelijk met zekerheid vast te stellen dat stoffen I en I I verschillend zijn, alhoewel de titer van de inslagdraden voor staal II beduidend grover zijn. De vlasvezels uit stuk I van de stof vertonen zowel bij schering- als inslagdraden sporen van katoen, wat erop wijst dat de spinner zowel vlas als katoen verwerkte.

In het begin van onze tijdrekening waren zowel vlas als katoen gekend in het Midden-Oosten.

De kepering gebruikt bij deze stof vertoont geen enkele speciale eigenschap en laat bijgevolg niet toe de fabrikatie-periode vast te stellen.

Zich op deze feiten steunende, kan men zeggen dat men over geen enkele aanduiding beschikt die toelaat met zekerheid te bevestigen dat deze stof niet dateert uit het tijdperk waarin Christus heeft geleefd.

Maar het is evenzo waar, dat niets toelaat, met zekerheid vast te stellen of de stof in kwestie werkelijk is gemaakt in deze periode.

Prof. G. Raes, Direkteur van het Laboratorium De Meulemeester voor Technologie der Textielstoffen verbonden aan de Rijksuniversiteit Gent (België).

Uit de foto's blijkt dat op de monsters uit stuk II geen sporen van katoen voorkomen. De band aan de lijkwade is waarschijnlijk geweven op een ander weefgetouw. Deze vaststelling is van bijzonder belang, omdat het de enige aanwijzing is die men heeft over de geheimzinnige band die aan de originele lijkwade werd toegevoegd. Uit de aard van het weefsel is deze band ongeveer te dateren in dezelfde periode als de originele lijkwade. Het is dus uitgesloten te veronderstellen dat een stuk van de lijkwade in de vroege middeleeuwen vervangen werd door deze band, bv. om een of andere koning een stuk van de echte lijkwade te schenken, zoals gebeurd is met de Franse koning Lodewijk de Heilige (1248) .

- 150 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 150

Stuk weefsel van de Sindone (voorzijde), gebruikt door prof. Raes bij zijn onderzoek van de lijkwade van Turijn.

Stuk weefsel van de Sindone (achterzijde) .

Foto van monster I; hierop komt duidelijk een katoenvezel voor.

(Foto's bereidwillig ter beschikking gesteld door Prof. Gilbert Raes.)

Anderzijds kan men moeilijk aannemen dat een «kunstenaar» zijn onderwerp niet op de centrale as zou afbeelden. Het is dus waarschijnlijk dat deze «band» werd aangebracht om het beeld op de lijkwade in het midden te brengen bij de eerste «tentoonstellingen » van de lij kwade als « Mandylion » in Edessa, onder de regering van Abgar, toparch ten tijde van Jezus Christus.

Prof. Raes was zo vriendelijk ons zijn bevindingen in een persoonlijke brief te vertellen.

Wij laten hem aan het woord. « In 1973 was ik lid van een college van experten, aangesteld door de Aartsbisschop van Turijn. Mijn taak bestond erin de natuur van de grondstof vast te stellen. Uit het microscopisch onderzoek is gebleken dat de lijkwade uit vlas is vervaardigd, doch in een zeker aantal preparaten werden sporen van katoen aangetroffen. Bij na- 151 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 151

HET GELAAT VAN KRISTUS DL. LI.IKWADE VAN TURIJN

door Renli van Haclst

DE L I J K W A D E V A N T U R I J N

De r e e k s " D e L i j k w a d e v a n T u r i j n " v e r s c h i j n t i n a f l e v e r i n g e n in Hobonia. Deze a f l e v e r i n g e n werden nu gebundeld en i n boekvorm u i t g e g e v e n . H e t b o e k t e l t c a . 3 7 0 b l a d z i j d e n , h e e f t a c h t bladzijden k l e u r f o t o ' s en vele zwart-wit i l l u s t r a t i e s .

Men k a n d i t b o e k b e k o m e n d o o r s t o r t i n g v a n B E F. 9 5 0 , - o p r e k e ning n r . 000-0422191-47 r e f e r e n t i e : L i j k w a d e .

Het b o e k , m e t d e t i t e l : " H e t G e l a a t v a n van T u r i j n " v e r s c h e e n b i j d e u i t g e v e r i j waar h e t o o k k a n b e k o m e n w o r d e n . H e t i s a u t e u r : D h r . R e m i Va n H a e s t , K e r k s t r a a t

C h r i s t u s - De L i j k w a d e "De V l i j t " t e Antwerpen, ook verkrijgbaar b i j de 68 B 4 , 2008 Antwerpen.

Belangstellenden kunnen h e t boek ook i n k i j k e n d a t werd opgenomen i n h e t H o b o n i a - a r c h i e f .

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

- 152 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 152

der onderzoek is gebleken dat het katoen behoorde tot de variëteit gossypium herbaceum.

Dit is een variëteit die in het Midden-Oosten geteeld wordt.

Dit onderscheid was mogelijk door het bepalen van het aantal omkeerpunten (reversals). Dit is een karakteristiek die met zekerheid toelaat de aard van het onderzochte katoen te bepalen. Inderdaad, voor de gossypium herbaceum bedraagt dit aantal minder dan 10 per centimeter, terwijl voor de twee andere gekende variëteiten, gossypium barbadense en gossypium hirsutum, het aantal keerpunten gemiddeld 20 en 30 bedraagt. Het onderzoek heeft bijgevolg toegelaten te besluiten dat het mogelijk is dat de lijkwade afkomstig was uit het Midden-Oosten, doch dat het nodig was een koolstof 14 (dateringsproef) te laten uitvoeren, om de ouderdom van het weefsel te bepalen ».

Sommige bronnen vermelden dat de stukjes van de lijkwade in Gent achtergebleven zijn. Enkele tijd na het onderzoek werden ze door prof. Raes, op eerste navraag, aan prof. Curto teruggegeven. Deze plaatste de kostbare deeltjes, met al de andere voor onderzoek ter beschikking gestelde stukjes en draden, in de sakristie van de Koninklijke Kapel van de kathedraal van Turijn, waar ze nu nog steeds ter beschikking staan voor elk ernstig wetenschappelijk onderzoek.

De Italiaanse prof. Morano, van het Centrum voor Microscopische Elektronika van Vercelli (Italië), heeft ondertussen aangetoond dat de draden in de lijkwade werkelijk dateren uit de periode van Christus. Hij kon dit met zekerheid bewijzen door vergelijkende testen, uitgevoerd onder zeer sterke vergrotingen op verschillende soorten linnen uit allerlei tijdperken, al o f niet doordrongen van bloed en aromatische kruiden (aloë). Prof. Ettore Morano onderzocht monsters van de lijkwade, ter beschikking gesteld door het «Centro Internazionale di Sindonologia» (Turijn) en monsters van de banden van een Egyptische mummie, ter beschikking gesteld door het Egyptisch Museum (Turijn). Deze mummie is geschat circa 2.500 jaren oud. Zo was het mogelijk vergelijkende resultaten te bekomen. De onderzoeken gebeurden met de SEM (elektronen-microscoop) van het hospitaal van Vercelli.

In grote trekken bevestigden deze onderzoekingen de bevindingen van prof. Max Frei bij zijn pollenonderzoek. Men kon zeer kleine sporen van pollen, sporen en ander biologisch materiaal aantonen. Dit tot een grootteorde van 4-5 microns.

- 153 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 153

Hedendaags linnen (x 1.750).

De lijkwade (x 900).

Windsels van Egyptische mummie (± 2.500 jaar oud) (x 900).

Bemerk het verschil in gladheid van de vezels. Zowel deze van de lijkwade als de mummie-windsels zijn ruw en sterk vervuild door afzetting van sporen en pollen. Het hedendaagse weefsel is zuiver en glad.

Foto's : la Sindone e la Scienza.

Bijgaande foto's onderstrepen duidelijk de overeenkomst tussen de lijkwade en de mummie-banden. De gelijkvormigheid der aanwezige pollen, sporen en ander biologisch materiaal wijst op een identieke ouderdom.

Over het al of niet uitvoeren van de « koolstof 14 » dateringstest is al heel wat inkt gevloeid. De nauwkeurigheid van deze test ligt binnen de 200 jaar. Het zou dus mogelijk zijn de lijkwade te dateren...

Tot op heden hebben de kerkelijke overheden nog geen toestemming gegeven tot het uitvoeren van een dergelijke «destructieve test », waarvoor men een tamelijk grote hoeveelheid materiaal ter beschikking dient te stellen.

- 154 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 154

�r,�,rM.t��■�■c�µ�tl�s��� � �do�o � � i�fl+� .� i�i~,{�jr��r l� � `a��

1 f b

rayLi+zlrt, i� 41 hy bide '

��W;� �$� i

t

}��,��� � � l - � � � �

i

e

�

. �1

t r I n i i Ls irrii�ir�F ru i� r� � J � � iN r+r

.��i-flifteirtinrewilitrulgrice i c t �� e

i > «di" �u Fa,+4w t

e e ic�r�r �

pF� I.

4�rt I'D 4

Deze - 3 2 b l z t e l l e n d e - b r o c h u r e k a n b e k o m e n w o r d e n d o o r s t o r t i n g v a n B E F 5 0 , - o p PCR 0 0 0 - 0 4 2 2 1 9 1 - 4 7 t . a . v . R . V a n H a e l s t , K e r k s t r a a t 68 - 2 0 0 8 ANTWERPEN - 155 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 155

Maar zoals reeds aangehaald : geen enkele test kan ooit aantonen dat deze lijkwade authentiek is, ook al zou de «ouderdom» overeenkomen met het tijdperk waarin Jezus Christus op de aarde verbleven heeft. Toch dringen veel wetenschapslui en ook fervente verdedigers van de authenticiteit van de lijkwade er sterk op aan deze «onweerlegbare» test uit te voeren.

De Amerikaan Walter McCrone poogde zelfs de twee stukjes stof in het bezit van prof. Raes te bemachtigen om er de «koolstof 14 »-test op uit te voeren. Zijn «pogingen» mislukten.

Remi VAN HAELST

- 156 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 156

KRONIEK VAN KAPELLEN Cappellen, 9 Juni 1867.

PACHTER JAN Verschijnt den tweeden Zondag van iedere maand.

Abonnemenisprijs:I FRANCperjaar, op voorbaud te betalen.

Men abonneert zich bij A. FONTAINE & CH.GEV:\ERT, Kleine Driesch,28, Antw.

VAN

CAPPELLEN.

Onze Peer heeft het volgende stuk in handen gekregen, alvorens hetzelve aan 't gemeentebestuur werd afgegeven. Het is onnoodig er iets voor het oogeriblik bij te voegen ; het zijn cijfers, die welsprekender zijn dan al de redevoeringen van Vouwke en zijn klikje, een ieder kan dit berekenen ; altijd is het bewezen, dat de heerkens van 't gemeentehuis malkaAr niet te hoog waardeeren als er kwestie van betalen is.

Pachter Jan heeft zijn laatste woord nog niet gezegd nopens die loffelijke en eerbare handelwijze van onze.gelukmakers.

Aan de heeren Leden van den Gemeenteraad van Cappellen.

M IJNHEEREN, Daar ik op zondag, 20 dezer, hoorde aflezen dat de rol van den binnenboek onzer gemeente, voor 1867, voorloopig is opgemaakt, en de belanghebbende veertien dagen tijd hebben, om dezelve te onderzoeken, na te zien en hunne opmerkingen te maken, heb i k mij gehaast eenen oogslag op dit aan m i j zoo willekeurig voorkomend werk te werpen.

In de innige overtuiging, dat bij eene herlezing u het ongerijmde er van in het oog zoude springen, peisde ik mij te outhouden, tot dit definitief beslist zoude geweest zijn, en mij slechts tot de bestendige deputatie te wenden, wanneer ik mij in mijne meening zonde bedrogen gevonden hebben.

Alleen de eerbied, welke ik ten allen tijde, daar en waar ik gewoond heb, voor mijne overheid heb aan den dag gelegd, heeft mij doen besluiten, ude volgende opmerkingen te maken, ten einde u de onaangenaamheid te voorkomen, de bemiddeling der bestendige deputatie te moeten inroepen.

Ik weet niet of het mij geoorloofd is, aan u heeren, in dit oogenblik de Raad van Cappellen uitmakende, te vragen, op welke grondslagen gij den basis uwer daarstelling van schatting gegrond hebt: Indien mij dit bekend ware geweest, zoude ik m i j zeer waarschijnlijk de moeite hebben kunnen sparen u deze regelen toe te zenden, en uw werk als willekeurig te b e schouwen.

Ik, eenvoudige werkman, ben op de rol gebracht voor eene somme van F r 11.40 Ik betaal voor grondlasten.. . . F r . 2 8 . 0 0 Voor personeele lasten. . . . .

7 .

7 0 En voor patent als winkelier en tabakslijter. , . g l . 3 6 Zoodat i k voor meer dan de helft der gewone lasten op de rol gebracht ben.

Het goed verspreiden, het kwaad tegenwerken i s de plicht van ieder welpeizend man.

PACHTER JAN.

Leopold VouwĂŠ, onze eerbiedwaardige en achtbare Burgemeester, staat enkel o p de rol voor F r 19.38 Hij betaalt voor grondlasten 3 8 .

5 bpersoneel.

5 8 .

4 patent als huidevetter en meester schoenmaker met drij gasten. . .

2 9 .

Dus is hij voor minder daneen zesde dezer lasten op de rol gebracht.

1 2 6 .

7 J.-J. Bastyns, schepene der gemeente, i s aangeslagen voor F r 9 12 Hij betaalt grondlasten 2 6 .

8 Personele lasten 1 3 .

0 Patent 2 1 .

6 1 Hij is daarenboven nog boschwachter en jager bij de baronnes Diert. waarvoor hij 6 1 . niet patentplichtig is, en betaalt buiten dat drijmaal zooveel in de lasten, en is fr.2.28 minder op de rol aangeslagen dan ik.

Petrus Kennis, o o k schepene onzer gemeente, i s er op gebracht voor. . F r . 21.09 Betaalt grondlasten. .

2 1 .

4 Personeele lasten .

3 3 .

1

8 8 7 0 6

1 8

5 0

9 3

Als landbouwer is hij vrij van patentrecht, maar daar hij een paard heeft, waarvoor gij 5 4 . 6 2 de landbouwers i n het algemeen vijftien francs doet betalen, is hij slechts buitĂŞn dit op de rol gebracht voor F r 6.07 betaalt dus bijna drijmaal zoo veel als ik voor lasten, en slechts de helft voor octrooilasten onzer gemeente.

Doctor Caytan, raadslid, betaalt. . F r . 35.34 Voor grondlasten 3 2 .

4 personeele lasten.

6 2 .

1 s patent.

2 2 .

0

0 9 0

Hij i s zeker in vermogen een der beste ingezetenen onzer gemeente,houd paard en 1 1 6 . 5 9 knecht; dnszijne belastingen nit dien hoofde met 15 fr. verminderd, blijft hij nog belast met fr.20.34,dus minder dan het zesde zijner overige lasten, daar ik meer dan de helft betaal.

De Posson, ook lid van den raad, is a a n geslagen voor. . . . , . . . F r . 199.50

- 157

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 157

DU betaalt grondlasten.

Personeel. :Paten t Deze heer heeft somtijds meer dan 80 hoornebeesterr, zonder zijne varkens, houd twee paarden, knecht met een galon rond den hoed ;.dus de lasten van 2 paarden afgetrokken blijft hem slechts te betalen fr.

169.50, een goed zesde zijner overige lasten.

Charles De Bock, raadslid, is op de rol gebracht voor .

F r 10.10 Betaald voor grondlasten. , .

• personeel.

• patent.. . . , Deze i s minder dan ik aangeslagen, en betaalt een derde meer lasten ; daarenboven zal niemand betwisten dat hij niet eenen der goede ingezetene onzer gemeente is.

J.-B, Wouters, raadslid, is op de rol gebracht voor.

F r 35.34 Hij betaalt grondlasten Personeele lasten Hij heeft twee paarden ; hiervoor 15 f r afgetrokken, is hij nog voor fr. 5.54 aangeslagen.

241.94 249.92 259.60 751.46

10.29 12.69 14.30

4.90 10.33 15.23

Robert Geelband, ook raadslid, is voor 114 fr. aangeslagen, en staat gelijk met de groote eigenaars onzer gemeente ; deze kan ik dus niet inroepen, zoo min als F. De Schutter, die voor 171 fr. is aangeslagen daar hij slechts 56 fr. lasten betaalt maar integendeel verscheidene peerden heeft.

Uit deze vergelijkingen is het onbetwistbaar daargesteld, dat fortuin, bezittingen, stand, patent, personeel- of grondlasten u niet tot richtsnoer gediend hebben om den rol op te maken ; en ik weet ook niet waaraan ik bet moet toeschrijven, zoo hoog aangeslagen te zijn ; wel is waar, dat ik de piston-solo in de fanfaren-maatschappij Ste-Cecilia dezer gemeente speel, maar wanneer de kennis van muziek voor iets in het daarstellen der gemeentebelasting, zoude komen, moet ik u met recht doen opmerken, dat Leopold Vouwé mij daar verre in overtreft, dat hij hiermede gedurende verscheidene jaren zich het dagelijks brood heeft weten te verschaffen, hetgene voor mij eene onmogelijke zaak zoude wezen, en deze dus 10 maal meer dan ik zonde moeten aangeslagen zijn.

1k durf dan hopen, slat na rijgelijke overweging, g i j het bedrag mijner taxatie merkelijk zult verminderen, en in evenledigheid zult brengen met hetgene, gij beeren van den raad, uitgezonderd de heeren Robert Geelband en De Schutter, de eene aan de andere licht aanbedeeld.

In het vertrouwen, dat gij mij recht zult laten wedervaren, blijf ik altijd eerie ster nederigste en ondcrgeschiksteinvvoners van Cappellen.

CAPPELLEN, 5 0 Mei 1867.

De societeit Ste-Cecilia i s verleden zondag naar Wi,neghem geweest, om het feest dat daar plaats had, ter gelegenheid dei inhuldiging van den nieuwen standaard aan de aldaar bestaande fanfareti-maatschappij, door den heer Jcostens geschonken, op te Luisteren ; maar zij hebben zich daar niet van te beloven gehad; zij zijn er zeer slecht onthaald geworden. Zoodra zij op het hol van den heer Joostens waren aangekomen, vroeg deze heer naar mij, l3ur;;emeester van Cappellen, en teen hij vernam dat het niet onze societeit, maar wel de Kophouwers waren, werden zij dadelijk van het hof gezet, zij moeten zich toch hierover niet beislagen, want wanneer men elders gaat, waar men niet genooJigd is, kan men zich daaraan verwachten ; wij waren uitgenoodigd om het feest bij te wonen, en zij zijn er heen gegaan.

Pachter Jan weet van goed paart (lat al wat Vouwke daar verteld heeft, louter leugentaal en laster is, enkel uit nijd en afgunst uitgekraamd. D e leden der maatschappij Ste-Cecilia, onzer gemeente, zijn op dezelfde wijze zoo in het dorp van Wijneghem als op het hof van tien heer Joostens ontvangen geweest, als al de leden der overige maatschappijen, welke daar tegenwoordig waren, en niet een enkel lid heeft de minste klacht of het minste misnoegen ten dien opzichte doen kennen ; integendeel, een ieder is over het onthaal ten uiterste tevreden geweest.

Vouwke wil hier eenen crapuleusen rol aan den heer Joostens toeschrijven,waarvoor deze te veel karacter heeft en een te achtbaar man is.'t Ventje heeft waarschijnlijk gepeisd dar het in Wijneghem gelijk in Cappellen gelegen is, en hij met doctor Kwaytan te doen had, welke voor niets achteruit gaat, in welk geval ook, om met hem kameraadje te spelen.

Uit is al wat Pachter Jan kan antwoorden op het geene liet onthaal aangaat ; wat de uitnoodiging betreft, hiervan staat zwart op wit en om te doen zien dat Vouwke gelogen en g e lasterd heeft, laat Pachter Jan hier de brief van uitnoodiging volgen .

Wijneghein 244 April 1867.

Aan de heeren Voorzifter en Leden der fanfaren-jlaatschappij Sie-Cecilia te Cappellen.

Mijnheeren, De koormissie d e r fanfaren-maatschappij R D e Wijngaard » , bericht gekregen hebbende, d a t haar een prachtig standaard t e n g e schenke zal worden ter hand gesteld, o p Zondag 19 Mei eerstkomende, zoo heeft zij in zitting van 12 dezer besloten t o t dit feest ecnige bijzondere vrienden-maatschappijen uit te iloodigen, ten einde eenigeu luister aan die inhuldiging bij le zetten.

Ilet ware ons hoogst aangenaam, 1lijuhceren, op gemelden dag cm 1 u u r namiddag, UEd. i n het lokaal : « I n Bergen-op-Zoom » b i j de Wed. Corn. Van Schevensteen te mogen ontvangen.

Overtuigd zijnde, dat het aan uwe welwillende medewerking niet zal ontbreken, zoo verzoeken w i j UEd., Mijnhoeren, d e verzekering onzer oprechte vriendschap te aanveegden.

Namens het bestuur Y , o n VOORZITTER, DE SEERETARIS,

.los. Aerls.

Iieusens.

Iets ons Vouwke waardig.

Wie kan het gelooven, flat Vouwke ons burgemeesterke, op Zondag 17 itei,in de Kroon, bij de kinderen Stevens,in 't publiek aan al wie het hooren wilde, het volgende gesprek gehouden heeft :

P.-S. Iedere maatschappij zal aanzocht worden een stut na verkiezing uit te voeren.

Wat zal Vouwke hierop antwoorden ? Zal hij eindelijk van schaarste blozen ?

Op die twee vragen antwoordt Pachter Jan heel eenvoudig :

—1 5 6 —

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 158

Vouwke zal met dien brief doen, gelijk Kwaytan met dien van doctor Van Loock gedaan heeft, de moed zal hem ontbreken, zooals hij ontbroken heeft aan doctor Kwaytau, om zi,n gezegde staande te houden, en hoe zoude dit anders ki.nneu zijn, • twee zoo verkleefde kameraadjes moeten de eene do n gelijk de andere — rood van schaamte is doctor Kwaytan niet geworden en waarom zoude Vouwke het dan worden ? Laken dat in den wol geverfd is verandert niet van kleur.

Pachter Jan zegt nogmaals, dat de taal die Vouwke op 27 •Mei bij de kinderen Stevens gesproken heeft, louter leugen en laster is, en alleen uit nijd en afgunst is uitgekraamd.

Een persoon die onze maatschappij Ste-Cecilia naar het groot muziekaal feest, op 26 mei te Wilrijck gegeven, heeft vergezeld, heeft aan Pachter Jan het volgende verslag over dit feest medegedeeld :

Pachter Jan !

eere-voorzitter der maatschappij St-Bavo, te Wilrijck. E n ieder heeft den iever van dien weldoener der gemeente ,Wilrijck, en aan wie men d i t feest voor het grootste gedeelte verschuldigd was, bewonderd, e n hulde gebracht aan de goede order welke er heerschte; niet het minste geschil heeft er tusschen de vereenigde maatschappijen plaats gehad, en allen zijn met de grootste voldoening des avonds naar hunne haardsteden teruggekeerd. lk kan u verzekeren, pachter Jan, dat er nog langen tijd met geestdrift over dit zoo luisterrijk feest zal gesproken worden.

Gelukkige gemeenten, die door mannen van fortuin en invloed bestuurd worden !'daar alleen kunnen zulke feesten ingericht worden, welk zoo veel voordeel aan de inwoners bijbrengen.

Dat onze gelukmakers hier een leske aan nemen ; maar och ! wat zonde die arme sukkelaars te weeg brengen !

Des avonds rond zeven ure kwam een slagregen het feestverhinderen, hetwelk zonder dit, zeer laat zoude geduurd hebben.

- -• —

Vouwke of de burgemeester Kameleon.

De maatschappij Ste-Cecilia onzer gemeente, h a d over Vele der lezers van Pachter Jan zullen wel dikwijls van den • eenige maanden reeds eerie uitnoodiging ontvangen, om het Kameleon hooren spreken hebben, doch weinigen zullen dit • groot muziekfeest t e Wilrijck t e komen bijwonen ; deze diertje van nabij kennen. Pachter Jan gaat er hen mede bekend uitnoodiging, zooals een ieder kan veronderstellen, werd welmaken, en doen zien dat hetzelve veel overeenkomst heeft willend aangenomen. met Vouwke, ons burgemeesterke.

Den 26 mei vertrokken onze spelende leden zonder u i t De Kameleon is een klein en afschuwelijk diertje, heeft veel zondering (allen waren er tegenwoordig), met den eersten trein, gelijkenis met de hagedis of heislender. Men vindt het algevergezeld door bijna geheel het bestuur, en een groot getal meen in Egypte ; zyne aardige hoedanigheden hebben het aanmoedigende leden. Aan de statie van den ijzeren weg, te door de oude naturalisten met eene bijzondere aandacht doen Antwerpen, stonden er drij rijtuigen gereed om hen allen naar beschrijven : het verandert n i e t zelden van vel, schiet zijn Wilrijek te voeren, en des avonds naar Cappellen terug te oud vel uit, onder welk er reeds een nieuw geboren is, en brengen. Te Wilrijck aangekomen, vonden zij een ontbijt heeft eenen splinter nieuwen jas aan. gereed, en werd hen bericht dat na het eindigen van dit feest Hierin heeft het toch geene gelijkenis met ons ventje, zult zij in het zelfde lokaal een noenmaal zouden gereed vinden. gij aan Pachter Jan doen opmerken, want zoo lang als wij Dit alles was eene oprechte verrassing, op order van den welVouwke kennen loopt het manneken met eerie grijze huid ; ja, edelen heer Moretus, eere-voorzitter van het genootschap ; dat is zoo, maar de Kameleon verandert telkens ook van kleur, alzoo voorbereid. als hij tegenover liet een of ander voorwerp staat, en hierin, Het is mij onmogelijk te beschrijven met welke broederis er wel een beetje overeenkomst tusschen dit afschuwelijk lijkheid en goede order dit feest tusschen onze leden heeft diertje en ons Vouwke, hetgene Pachter Jan uit het volgende plaats gehad ; z i j zullen hun leven lang de herinnering van wil bewijzen : het gulhartig onthaal in hun geheugen bewaren..

Wanneer ons Vouwke tegenover Pycken heer, heerke LamTerwijl het genootschap de potpourri uit la part du diable, brechts, of mannen van dien aard staat, is het ventje liberaal stuk door hen opgegeven, speelde, bevonden zich de eerevan den kop tot'aan de teenen, dan is hij de hervormer, niet voorzitter, de voorzitter, de onder-voorzitter, verschillende l e alleen van onze gemeente, maar van gansch het kanton, dat den van liet bestuur alsook verscheidene aanmoedigende leden hij in een liberaal kamp gaat herscheppen; dan is de partij waar op de estrade. I n het eindigen van het stuk werd onze maathij aan toehoort, met doctor Kwaytan er in begrepen, de libeschappij geestdriftig toegejuicht, en een deskundige, welke rale partij, de fanfaren-maatschappij de XKXIIII,die ons ventje opzettelijk ter plaatse gekomen was om een verslag over de presideert, is dan de liberale muziek-maatschappij, en bestaat uitvoering der muziekstukken op te maken, deed mij een comuit al wat deftig, verstandig en vrijdenkend in onze gemeente pliment over het genootschap mijner gemeente en sprak er is, want wie niet liberaal is, zooals hij en doctor Kwaytau, met veel lof van, waarover ik niet weinig gevleid was. zijn dommerikken en kunnen geen verstand hebben.

Al de leden zooals zij des morgens vertrokken waren, kwaMaar als Vouwke tegenover den heer Pastoor of Benig ander men in de beste order des avonds om half tien ure in onze katholiek staat, verandert hij als de Kameleon van kleur, dan gemeente terug, ten uiterste voldaan over hun uitstapje. is hij katholiek'pur sang, dan doet hij opmerken dal indien hij Nu nog een woord over het feest in 't algemeen : liberaal was, doctor Kwaytan, die eenieder voor eenen goeden Nooit heeft men zulke pracht van muziek- en zangmaatkatholiek verslijt, den tresorier van het kerkfabriek en den schappijen bijeen vergaderd gezien ; niet minder dan 62 intinrén raadgever van mijnheer Pastoor, hem niet in den raad societeiten hadden den oproep beantwoord, en, toen de stoet zoude gebracht hebben, en met hem niet op en af zonde gaan zich van den Boomschen steenweg naar het Gemeentehuis als twee ware kammeraden ; dan doet hij gelden, dat hij gerebegaf, leverde hij een uitmuntenden en prachtigen aanblik op. geld zondags, in ceremonieel costuijm, dé groots Mis hoort, llet feest werd voorgezeten door jonkheer Jules Moretus,- l 5 9 met - een'woord,dan zijn 't de katholieken die het goed voor hebben,

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 159

en alleen het verstand in partagie hebben; -clan is de fanfarenmaatschappij Ste-Cecilia de liberale maatschappij, die weigert in de processie te spelen, en de XXXIIII zijn dan de oprechte katholieken,die zich ten allen tijde ten dienst stellen der godsdienstige plechtigheden onzer gemeente.

Hij kan e r nu nog bijvoegen dat hij verleden zondag doch zonder zijnen sluier als Burgemeester aan te hebben. eu vergezeld door den schepene Kennis , d e processie van Scherpenheuvel onzer gemeente met hen i n volle muziek heeft ingehaald, en tot aan de kerk heeft gebracht, en dat zij dan later ter eere van die godsdienstige plechtigheid al spelende de eene herberg in en de andere uit zijn gaan bezoeken.

Pachter Jan peisde dat die comedie enkelijk maar gespeeld werd eenige dagen voor de kiezing, en wij zijn er nog twee jaren en vier maanden af, dat is wel wat vroeg gezorgd, of zoude dit ter gelegenheid der kiezing van dinsdag toekomende zijn — hoe goed Vouwke zijnen rol speelt o f niet, het zal 't ventje toch niet baten; in 1869 zal hij zijnen tijd gehad hebben, gelijk de suikerpeekens, als hij 't niet eerder moe wordt, en er van door trekt, hetgeen wel zou konnen geschieden ; de zaken op deze wereld zijn immers zoo vergankelijk ?

Gemeenteraad van 1 6 Mei. Al de leden waren tegenwoordig, uitgezonderd de heeren F. De Schutter en De Posson.

Het eenigste punt, welk op het dagorde stond, was het daarstellen van den rol der gemeente-belastingen of binnenboek.

De heer Robert Geelhand stelde voor de heer De Posson met honderd en den heer doctor Kwaytan met vier francs te verhoogen. Dit voorstel bracht eene groote opschudding in den Raad te weeg ; men was daar niet meer gewoon, iets te hooren dat aan iemand onzer gelckkigmakers en wel bijzonder aan iemand van den gelukzaligen drijling onaangenaam kou zijn ; men stak de hoofden bijeen, en om doctor Kwaytan van zijne vier francs verhooging te bevrijden, maakte men gebruik van de afwezigheid van De Posson, en verhoogde dezen laatste met 25 fr. in plaats van 100.

Wat de verhooging der vier francs van onzen zedigen doctor betreft, hierop zegde Vouwke, ons manneken, dat deze, zoo bij nacht als hij dag i n hunne dienst was, als zij ziek waren, waarop de beer Robert Geelhand antwoordde, dat hij hem daar maar al te goed voor deed betalen. Dit was raak, want eenieder hield zijnen bek toe.

Zoude dezen laatste zich misschien misgrepen hebben ? en dat doctor liwavtan Vouwke en zijn klikje onder de armen der gemeente rekent, en hun als zoodanig behandelt ???

Pachter Jan zal later hierop tel ug komen, en heeft voor het punt van zieken behandelen en doen betalen, nog meer dan een eiken met onzen onbaatzuchtigen en milddadigen doctor te pellen.

Er was dan een slachtoffer onder de leden van het klikje, De Po-son was met 25 fr. ver hoogd ; er moest dan ook weder wraak genomen worden, en Vouwke ons ua gipreempagliaa pjooil receive der gemeente, zooals hij in zeker stuk aan het gemeente-bestuur gezonden, genoemd wordt, kroop nit zijne schelp, en zegde c l k ben van gevoelen dat mijn vriend Dillen niet hoog genoeg is aangeslagen ; de verkleefdheid, vriendschap en toegenegenheid welke ik hem toedraag, wil ik voor een oogenblik aan den eenen kant zetten, en om u te toonco dat i k de onpartijdigheid zelfs ben, stel ik voor hem ook 2.5 fr. te verhoogen zooals de heer De Posson. .1Ó0

Dit voorstel weiti niet geestdrift ontvangen.

De beer Robert Geelhand, welke duidelijk zag, dat d i t reeds was aangenomen, alvorens h e t w a s voorgesteld , dacht het onnoodig er eenige opmerkingen tegen te maken ; de overige leden,om, zooals Vouwke, hunne onpartijdigheid te doen uitschijnen, namen het voorstel hij acclamatie aan.

Pachter Jan denkt, dat wanneer de heer Dillen ware tegenwoordig geweest, deze zeker zonde geprotesteerd - hebben tegen de welsprekende inleiding van Vouwke's redevoering, en dat hij over den titel van vriend en verdere schoone woorden, welke het ventje daar uitkraamde, geenszins zoude gevleid ge'veest zijn,cn hij de eer van zijnen vriend en kameraad genoemd te worden, volgeerneaan doctor Kwaytan, De Posson en heerke Lambrechts zou overgelaten hebben, omdat h i j zich hiervan maar al te gemakkelijk' kan passeeren, zooals het over overgroot gedeelte der fatsoeuelilke burgers die het manneken kennen.

Pachter. Jan weet niet of het uit medelijden of uit andere redenen is, (lat de heer Robert Geelhand niet gevraagd heeft om ons burgemeesterke dat slechts fr.19.58 betaalt, term juste met 25 fr. te verhoogen.

Plaatsgebrek alleen belet Pachter jan zich voor het oogenblik verder over deze zitting uit te breiden ; d e noodige i n lichtingen zijn hem reeds toegekomen.

Va n alles w a t .

Zeer waarschijnlijk zal Pachter Jan in 't kort tweemaal per maand bij zijne abonnenten komen aankloppen, want de plaats zal hem anderszins ontbreken om al de partijdigheid en ongerijmdheid in het licht te brengen, welke er bestaan in de voorloopige rol van ons gemeenteboek. (lij zal dezelve tot in zijne kleinste omstandigheden aan zijne menigvuldige lezers bekend maken ; doch Pachter Jan koestert de hoop, (lat de weldoeners onzer gemeente dezelve nog wel eens zullen herlezen, alvorens hem definitief te sluiten ; indien Pachter Jan zonde gedwongen zijn, zijne omreis twee maal per maand te doen, zouden de behoeftigen onzer gemeente er alleen aan toeleggen, want die dubbele reiskosten zouden zijne inkomsten gansch kunnen binnen slikken.

— De heer Robert-Geelhand zegde op de zitting van onzen Gemeenteraad, van 16 mei laatstleden, aan doctor Kwaytan, dat deze niet mocht denken, dat het uit partijgeest was, dat hij voorgesteld had,hem in den octrooi te doen verhoogen, maar dat hij alzoo gehandeld had, om aan zijn geweten niet te kort te blijven ; waarop onze zedige doctor, zeer opgewonden, zoo rood als een kalkoensche haan, op eenen doctoraler toon antwoordde : C'est une excuse non demandée !!!

De raadsleden, die geen fransch verstaan, maar daarom toch niet minder in staat zijn hun ambt van gemeenteraadslid te bekleeden, als onze doctor met zijne vier examen, wisten niet wat dit wilde zeggen ; Tistje Wouters, die het woord excuus gehoord had, vroeg aan schepene Kennis : heeft de doctor er, par abuis een laten vliegen, dat hij excuus vraagt ? — Ik heb het uier gehoerd, antwoordde deze. — Ik ook niet, zegde de schepene Bastyns. — Wel belange niet ! viel het raadslid De Bock in de rede ; het zal iets anders zijn, want als hij er een had laten vliegen, at hadden Wij het niet gehoord, dan zouden wij bet toch zeker wel rieken r ! r Pachter Jan raad onzen geleerden doctor aan voortaan bedaard te zijn, en zijne moedertaal te spreken ; dan zullen al de raadsleden hem verstaan. — Onze inwoners weten immers wel dat hij fransch kan, en dan zullen zij hem niet meer verdenken van achterklap in den raad te spreken.

4otw. — Drukkerij A. FosTAtNEENCu. GevuerT, Kleine Dries 28.

—

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 160

ACTIVITEITEN HOBONIA Wandelenin"DeOude Gracht" Op zondag 13 oktober 1991 werd het domein de Oude Gracht nogmaals voor het publiek opengesteld. HOBONIA, die uiteindelijk heel wat herinneringen heeft aan dit gebied was maar al te graag de gast voor de vele natuurliefhebbers die dit gebied wensten te bezoeken.

De herfst was een ideale gelegenheid om de Oude Gracht te bezoeken onder de leiding van deskundige natuurgidsen. Om deze gidsen te bestellen hadden we besloten om de deelnemers op voorhand te laten inschrijven, maar hier hadden we buiten de pers gerekend. In de kranten werd over voorintekening niet gesproken en bijgevolg was de belangstelling overrompelend.

Zelfs voor de zes aanwezige gidsen was het een hele karwei om iedereen bijeen te houden.

Maar ondanks de drukte genoot iedereen van het aangename weer, de deskundige begeleiding en vooral van de mooie omgeving.

- 161 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 161

"Bezoekachterdeschermenvande Zoo" De meeste Zoobezoeken hebben plaats in de zomerperiode. Het weer is dan meestal perfect en de dieren gedragen zich vrolijker. Het HOBONIA bestuur vond dat het hoog tijd werd om de andere zijde van de Antwerpse Dierentuin nog eens te bezoeken en reserveerde daarom zondag 3 november 1991 enkele gidsen om rond te leiden achter de schermen.

Een vijftigtal moedige durvers trotseerden het regenachtig, Belgisch weertje en waren om klokslag 10 uur present aan de ingang van de Zoo. Ingedeeld in drie groepen konden we een kijkje nemen in de verschillende dienstgangen, ontdekten we de keukens, de filterzalen, de voedsel-kweekafdelingen en stonden we oog in oog met tijgers en andere dieren.

Het leven en de gedragingen van de dolfijnen werden haarfijn uit de doekjes gedaan. We leerden het werk van de verzorgers te waarderen en beseffen nu dat er heel wat komt kijken bij de verzorging van de verschillende dieren.

Voor velen was het kweken van sprinkhanen en muizen een beangstigende ervaring, maar wat wil je, de ene zijn dood (muizen en sprinkhanen) is de andere zijn brood. De natuur wordt hierbij een handje geholpen.

Na de show in het dolfinarium en de versterking van de inwendige mens waren velen om 14 uur aanwezig om een demonstratie bij te wonen in het hernieuwde planetarium. We leerden er over de aarde en ons zonnestelsel, de bewegingen van de aarde en de maan, de schijnbare beweging van de zon, de maanden, de seizoenen. Het ontstaan van de sterren, de planeten, de melkwegen werd zeer aanschouwelijk uitgelegd. De meest bekende sterrenbeelden werden ons in de grote donkere nacht aangewezen.

Spijtig van het natte weer, anders hadden we nog verschillende uren in de tuin rondgekuierd.

Volgende maal beter ! ! !

- 162 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 162

"Hoboniaaan tafel" Wie houdt er niet van lekker eten en drinken ? Het Hoboniabestuur weet ook dat vele van haar leden elk jaar de dagen voor het klassieke teerfeest aftellen. A l is het maar om eens goed te kunnen eten en gezellig met enkele vrienden te praten. Ook zonder een ontspannend dansje was het best gezellig.

Zo bezorgde ons lid, Rudy Gommeren ons volgend verslagje : De klassieke zin "op 23 november 1991 hield Hobonia zijn jaarlijks teerfeest" is meer dan een zakelijke mededeling . Hiermede immers worden t e dikwijls evaluaties e n stemmingmakerijen bedoeld. Eens te meer zou dat hier misplaatst zijn want .... het was een feest, een familiale ontmoeting zonder vooroordelen, zonder berekeningen.

De Denneburghoeve was die avond geen public place, geen tempel .... gewoon een living.

Na het unieke aperitiefje, na het woordje van paterfamilias Raymond wandelden de leden voorbij het turbo verzorgde en rijk gestoffeerde koud buffet, schoven de stoel bij de tafel terwijl bereidwillige opperschenkers reeds luchtig iedereen met wijn bevoorraadden.

Een hele tijd stilte, want met de mond vol mag men niet praten. Geleidelijk stegen echter de stemmen, de basis was immers gelegd. Er was alles voor de innerlijke mens, daarop kon gebouwd worden in een levendig, onderhoudend gesprek : uitwisselingen van indrukken, economische, culturele, ja .... politieke bespiegelingen op de vooravond van - hetgeen later zou blijken - de spectaculaire verkiezingen. En intussen waaiden flarden muziek in de living.

Het was weer eens heerlijk �_�....,..��..

+ � �

1111.010� � W O O j I11110 t i l e I M P vane 011111111 m a m e MIND 011111.11111 M u aim M e a l b I m a m time mom « r a w r M i l s MMr MOW a M I M R M O e A i MIMI 1UUMtn+ef041. S I M a m i s m M i d ARM1 MO "NM 111111110 M w «MIS 1111» Mall Ul■/ M•1! I S M WSW 11111111111% i e t a M O Milli I S M S I M IMPS «NM M . M i l l MIR MIA 111111111111MOM O M M e l MIMI OMïM11M1Mili 1 I l e a M I S U M M P O M U M 11111110 S I M MUM1111111111p � � M I d 1 N

- 163 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 163

KerstmarkF Zaterdag 14 december en zondag 15 december 1991; twee lange dagen voor het Hoboniabestuur. Reeds om 7 's morgens reden we het plein van Brasschaat Driehoek op om de achtste kerstmarkt voor te bereiden. We waren niet de enigen, ook andere deelnemers kwamen de een na de ander hun stand aankleden. Ondanks de kou was de sfeer uitstekend.

Vooral nadat Mariette van het borrelkraam de eerst flessen uitgepakt had.

Met de eerste bezoekers begon de kerstmarkt meer en meer tot leven te komen. Ondanks de veelvuldige aankondiging dat de opening zou gebeuren in aanwezigheid van de Consul van Portugal, werd de opening om 10 uur gedaan zonder Consul, maar wel met 71 witte duiven.

Onze trouwe buur, Sim Cootjans was er ook. Afspraken werden gemaakt en borrels werden uitgewisseld. De sfeer steeg. Het was bijna kerstmis en we waren blij dat we allen ons steentje konden bijdragen tot het succes van de grootste kerstmarkt uit de regio. De duizenden bezoekers konden ook nu weer hun kerstgeschenken en eindejaarsversieringen aankopen om thuis, in een vredige en familiale sfeer hun woning te versieren en het nieuwe jaar voor te bereiden.

Het was weer aangenaam; het was weer vermoeiend; maar volgende maal doen we weer mee.

- 164 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 164

- 165 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 165

I N H O U D S O P G AV E 1 9 9 1 J A A R G A N G

Het v e r d w e n e n k a s t e e l H o r t e n s i a h o f i n d e K o n i n g i n A s t r i d l a a n . Te k e n i n g :

2 0

André M a r i ë n

blz.

Samenstelling b e s t u u r R. Van H a e l s t

2

blz.

3

K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : De wapens v a n d e bisschoppen van Antwerpen - 11 . P e t r u s - J o z e f d e FranckenJ. G o o l e n a e r t s Sierstorff

blz.

13

Antwerpenaars i n d e Raad v a n Brabant ( 1 0 )

J. Goolenaerts

blz.

16

Kroniek van K a p e l l e n : P a c h t e r J a n

R. Roelands

blz.

23

Kastelen i n B e l g i ë : h e t k a s t e e l v a n L o u v i g n i e s

P. A r r e n

blz.

27

Antwerpen i n 1 8 9 1

R. A l a r d o t

blz.

43

blz.

50

De L i j k w a d e v a n T u r i j n ( 2 2 )

Mededeling Verbond v o o r Heemkunde

B a s i s s c h o o l " D e P l a t a n e n " t e Hoogboom. Te k e n i n g : A n d r é M a r i ë n

- 166 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 166

Samenstelling b e s t u u r Hobonia

blz. 6 8

125 G e m e e n t e l i j k O n d e r w i j s i n Hoogboom

H. De S i t t e r

blz. 6 9

Antwerpen i n 1891 ( 2 )

R. A l a r d o t

blz. 7 9

Kroniek van K a p e l l e n : P a c h t e r J a n

R. Roelands

blz. 8 9

K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : D e wapens van d e bisschoppen van Antwerpen - 1 2 . C a r o l u s d ' E s p i n o s a J. G o o l e n a e r t s

blz. 9 3

De L i j k w a d e van T u r i j n ( 2 3 )

blz. 9 9

R. Va n H a e l s t

De k a s t e l e n i n Vlaanderen: To r e n h o f i n Brasschaat P. A r r e n

blz. 109

Reeds g e p u b l i c e e r d e k a s t e l e n i n Hobonia

b l z . 11 5

Antwerpenaars i n de Raad v a n B r a b a n t : 1 1 .

Malineus

J. G o o l e n a e r t s

b l z . 11 7

Eén d e r toegangen t o t h e t domein "De Oude G r a c h t " . Te k e n i n g : A n d r é D a r i ë n blz. 126 Samenstelling b e s t u u r Hobonia K e r k e l i j k e H e r a l d i e k : d e wapens v a n d e bisschoppen J. G o o l e n a e r t s b l z . 1 2 7 van Antwerpen ( 1 3 ) b l z . 131

A l o i s Keustermans: 5 0 j a a r k o s t e r i n Hoogboom De L i j k w a d e van T u r i j n ( 2 4 )

R. Va n H a e l s t

Kroniek van K a p e l l e n : P a c h t e r J a n

R. Roelands

b l z .

146

b l z .

157

A c t i v i t e i t e n Hobonia

b l z . 161

Overzicht j a a r g a n g 2 0

blz. 164

Door d e P o s t e r i j e n opgelegde reklame !

blz. 166

- 167 -

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 167

MET HET OOG OP...

MORGEN ! ��.

111

r fl.XWOJbuispost Laat domlucht voor U werken

1,; Q�

DCUOs

Merellaan 57 B•2080 Kapellen (Mariaburg) Tel. 03/665.08.64 Fax. 03/665.34.96

P.V. 13.A.

Advies, ontwerp, uitvoering, service van — Buispostsystemen — Rallypostsystemen

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 168

LM Electro LUMON c.v.

ELEKTRISCHE INSTALLATIES - nieuwbouw - vernieuwing

VERLICHTING : - Op netspanning of laagspanning - In woning, winkel of tuin : * verkoop armaturen * advies en plaatsing

DOE HET ZELF : voor nieuwbouw of vernieuwing van Uw installatie - bestel Uw materiaal bij ons - gratis advies

Electro LUMON c.v.

Raymond ROELANDS Vinusakker 24, 2950 Hoogboom Kapellen tel. 03/664.18.88

Luc PEETERS Vinusakker 74, 2950 Hoogboom Kapellen tel. 03/664.75.95

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 169

UW MEDEWERKERS BINNEN HANDBEREIK, HOE GROOT UW BEDRIJF OOK IS !

I•

❑❑❑❑❑❑❑❑❑❑D0, II ❑❑❑❑❑D0

...:a�

D�a

ó

❑ sl

❑

u

u

\ICI❑❑e

ZIJN UW MEDEWERKERS NIET EEN BEETJE TE

DUUR OM HEN VOORTDUREND TE ZIEN RONDLOPEN elIF

• Advies Ontwerp U\tvoering Service

bWsposttechniek Merellaan 5 elle� B_2950 KaP 1e1. 031665.03.64 FaX• 031665.34.96

ViPr

oQ❑❑❑❑IIMB❑❑D� ❑❑❑❑❑D� 1270, fl ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑ ❑

� f l

WIJ BOUWEN -7-1Î U W i . . . . . .

BUISPOSTSYSTEEM OP DE M A AT VA N UW BEDRIJF

Hobonia - 20ste jaargang - nr. 4 - oktober 1991 - p. 170