Hobonia 1993-4 oktober by Heemkring Hoghescote

Driemaandelijks tijdschrift

Verantwoordelijk uitgever

22Â° JAARGANG - 1993

P. Arren Bredabaan 849 2990 Wuustwezel

oktober - november - december Afgiftekantoor Kapellen 1

Bomen in "De Vloeiende" Tekening: AndrĂŠ Marien INHOUD : Samenstelling bestuur

Hobonia 1993 - 1994

Kroniek van Kapellen : Pachter Jan Kastelen in Kapellen

Chronyke van Antwerpen

"Van Kasteel naar Kasteel" deel 5

. . .

. H

118

Roelands

b l z .

119

Roelands

b l z .

121

Arren

Communicanten vanaf 1871 Activiteiten HOBONIA

125

Roelands

b l z .

131

Roelands

b l z .

144

Roelands

b l z .

150

158

- 117 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 117

HOBONIA

CULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

BESTUUR VOORZITTER (contactadres)

: 9

Raymond ROELANDS, Vinusakker 24, 0 Hoogboom - Kapellen tel. 664.18.88

SECRETARIS

: Paul ARREN, Bredabaan 849, 2990 Wuustwezel tel. 663.13.31

PENNINGMEESTER

: Harry DE SIFT'ER, Vinusakker 60, 2950 Hoogboom - Kapellen tel. 664.80.33

LIDGELD

: 400 F per jaar voor gezinsbijdrage; te storten op rekening BACOB nr. 789-5758172-76

- 118 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 118

HOBONIA 1993 - 1994

B i j het begin van dit nieuwe jaar wenst het bestuur van HOBONIA een voorspoedig en gezond 1994 aan alle leden en hun familie. Wij hopen dat onze activiteiten ook in dit nieuwe jaar in uw smaak vallen en massaal bijgewoond zullen worden. Wij willen proberen om aan ieders wensen te voldoen. Het hiernavolgende programma geeft U een idee van de manifestaties die we willen organiseren en waarvoor er nog heel wat voorbereiding noodzakelijk zal zijn. Vo o r de vierde maal waren we actief tijdens de kerstboomverbranding welke op zaterdag 8 januari werd georganiseerd door de middenstand van Kapellen. Er werd 120 liter "GlĂźhwein", ter plaatse klaargemaakt en door de aanwezigen gedronken. Op zaterdag 5 februari komen onze trouwe leden naar Den Haasdam om deel te nemen aan onze jaarlijkse algemene vergadering. Misschien niet zozeer voor deze vergadering, maar voornamelijk voor de worstebroden en de appelbollen. Het traditionele spelprogramma scoort natuurlijk ook steeds hoog. Voor de theaterliefhebbers reserveerden we zaterdag 12 maart om gezamenlijk een bezoek te brengen aan een van onze Antwerpse theaters. We houden U op de hoogte van tijd en plaats van dit gebeuren Een stadswandeling mag nooit ontbreken op onze agenda. Ditmaal kozen we voor een geleide wandeling in het gekende polderdorp, Zandvliet. Op het einde van deze wandeling bezoeken we het schildersatelier van Albert De Vree en zijn zoon. Zondag 17 april is dus zeker een aanrader, te meer daar er een gratis drink in de Sint-Martinushoeve wordt aangeboden. Tijdens de lentewandeling in de Oude Gracht kunt U weer volop genieten van de prachtige natuur en de uitzonderlijke bloei van de vele rododendrons. We zorgen voor de nodige gidsen en natuurlijk ook voor een mooi lenteweer. Noteer zondag 5 mei in uw agenda. Zondag 1 1 september organiseert m e n i n gans Vlaanderen w e e r een "Open Monumentendag" i n Kapellen. Het bestuur van HOBONIA zal weer meewerken aan de organisatie ervan en samen met het bestuur van de V.Z.W. "De Oude Pastorij" een brochure samenstellen over het onderwerp van dit jaar. Na een geslaagde brochure over de verdwijnende militaire domeinen zoeken we het ditmaal in de meer religieuze sfeer. We gaan een inventaris maken van alle kapelletjes in onze gemeente en deze opnemen in een brochure met de titel: "Kapellen in Kapellen". 119

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 119

Bij deze gelegenheid zal de kerkraad van onze parochie op 10 en 11 september een viering organiseren ter gelegenheid van het beĂŤindigen van de buitenrestauratie van de Sint-Jozefskerk. Dit is een geschikte gelegenheid om aan te sluiten bij de open monumentendag. Z i j die onze uitstap naar Delft meemaakten, weten dat het bestuur van HOBONIA geen moeite spaart om de leden een onvergetelijke dag te bezorgen als vervanging van het traditionele "teerfeest". Op zaterdag 8 oktober gaan we dit nogmaals herhalen. Ditmaal gaan we niet naar Delft maar zoeken we het in eigen land en wel in het Waalse landsgedeelte. We houden U op de hoogte. D e herfstwandeling i n d e Oude Gracht i s voorzien o p zondag 9 oktober. A l l e natuurliefhebbers worden dan weer verwacht om samen met onze gidsen de herfstkleuren in dit mooie domein te bewonderen. Op zaterdag 12 november gaan we onze toneelachterstand nog een beetje bijbenen en zorgen we nogmaals voor een aangename toneelavond. D e tweeĂŤntwintigste Sint-Niklaasstoet zal op zaterdag 3 december door de straten van Hoogboom trekken. H e t HOBONIA initiatief van 1972 groeide u i t t o t een unieke samenwerking tussen de verschillende Hoogboomse verenigingen. Zowel materieel als financieel draagt iedereen bij tot het succes van deze optocht. Hierbij mag ook de inbreng van talrijke sponsors niet vergeten worden. De huifkar van de heer Van Osta uit Brasschaat en de drumband "The Golden Band" uit Merksem zullen opnieuw van de partij zijn. De vendeliers van Cantecleer zullen natuurlijk ook weer een kleurrijk tintje geven aan dit kinderfeest. Voor de organisatie van deze stoet doen wij nogmaals een oproep om jeugdigere medewerkers in onze werkgroep aan het werk te kunnen zetten. Wij wensen de toekomst van deze stoet te verzekeren door inschakeling van jonge, enthousiaste mensen. Als U zich geroepen voelt dan kunt U contact opnemen met het bestuur. Onze deelname aan de kerstmarkt in Brasschaat behoort tot het verleden. De inspanningen voor de bestuursleden werden te zwaar in verhouding tot de beperkte opbrengst. Wij hebben het kerstmarktcomitĂŠ reeds in kennis gesteld van onze beslissing en een bedankbrief gestuurd aan onze buren op de kerstmarkt. Onze directe buur, het "Borrelkraam" zorgde er steeds voor dat wij konden beschikken over de nodige drankjes die we gratis aanboden aan onze trouwe bezoekers. We zullen hen missen. Onze sympathieke overbuur, de familie Sim Cootjans, zullen we nog het meest missen. De witte lijn die onze beide standen met elkaar verbond, zowel letterlijk als symbolisch, hebben we meermaals gevolgd om samen een stevige borrel te drinken. In dit nieuwe jaar mogen we ons tijdschrift ook niet vergeten. Ondanks de regelmatige vertragingen die we kenden, gaan we proberen om in 1994 ons tijdschrift tijdig in uw bus te krijgen. We wensen van deze gelegenheid nu reeds gebruik te maken om ons jubileumjaar "1996" aan te kondigen. We willen dit jubileum niet onopgemerkt laten voorbijgaan en zullen vanaf 1995 ons tijdschrift in het teken stellen van deze feestelijkheden. Wij willen van dit jubileumjaar iets unieks maken voor onze leden in het bijzonder en voor alle sympathisanten in het algemeen. Het bestuur werkt aan het programma en zal U hierover tijdig informeren.

120

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 120

Capellen, 1 0 November 1 8 6 7 .

Kroniek van Kapellen

PACHTER JAN Verschijnt den tweeden Zondag van iedere maand. Abonnementsprijs: I FRANCperjaar, op voorhand te betalen. Men abonneert ziek bij A. FONTAINE & Cn.GsylEnr, Kleine Uriescb,28, Antw.

VAN

CAPPELLEN.

Alwie zich • van heden voor het jaar 1868 op Pachter Jan abonneert, zal d i t nummer , alsook hetgene van december aanstaande, gratis ontvangen.

Deburgemeester Kameleon. Pachter Jan wil andermaal bewijzen dat Vouwke ons burgemeesterke, een Kameleon van echt ras is. Vouwke kwam, zooals Pachter Jan reeds gezegd heeft, in 186g onze gemeente bewonen. Van waar h i j kwam, w i s t eenieder die van tijd tot tijd den grooten schouwburg van Ant'werpen bezocht ; het ventte had aldaar eenige jaren op het orkest genesteld, eu het publiek met zijn viooltje vermaakt ; dit was voor sommige personen ggene al te gunstige aanbe�eling. 'Vouwke was nauwelijks hier gevestigd o f men deed het mauueken eau den blauwen keer kennen, en gaf het op als hout, geschikt om alles van te maken. De oude harmonie, welke men eenen splinternieuwen jas had aangeschoten, was er i n gelukt alle partijgeest uit ons midden Le verbannen ; en personen, welke weinigen tijd te voren trtalkaür slechts bezagen, zetten zich des avonds aan dezelfde tafel, en klapten ondereen alsof er nooit een geschil i n Muze gemeente bestaan had. Uien loop van zaken lachte den blauwen heer niet toe, en hij voorzag, dat wanneer d i t op zulken voet voortging, zijn rijk van dominatie, welk hij hij ons sedert meer dan dertig jaren had uitgevoerd, ten einde liep. Vouwke was het ventje dat hem moest helpen dit te beletten ; hij zond er zijne handlangers op af, die Pachter Jan, uit eerbied voor de overledenen, bier niet zal noemen, en deze gelukten er ten vollen i n hun aanbevolen werk tot een goed einde te brengen. Zij beloolilen het • manneken eenen zetel op het gemeentehuis, indien h i j den onderdanigen dienaar van den blauwen heer wilde worden, en zich aan het hoofd wilde plaatsen eerier partij, die tot zending had de op nieuw opgerichte maatschappij omver te werpen, en de partijschap in ons midden te doen herleven. Vouwke nam dit voorstel aan , maar daar de uitzendelingen van derf blauwen beer wel wisten, dat de invloed van dezen laatste alleen, onvoldoende was, om een zoo onbekend ventje als Vouwke, dat bovendien van niets dan van muziek

Het goed verspreiden, bet kwaad tegenwerken i s de plicht van ieder welpeizend man. PACIITER JAN.

kennis had, in den Raad te brengen,raadden zij hem aan, zich als goed katholiek te vertoonen, om alzoo het vertrouwen van den heer Pastoor en deszelfs geheimen raadgever doctor Kwaytan te winnen. Vouwke d i e a l s de Kameleon alle kleuren aanneemt , volgde dien raad, begon doctor Kwaytan in zijn zwak aan te tasten, niet hem tot in den hoogsten hemel te verheffen. Eenieder d i e onzen doctor kent, weet dat hij niet ongevoelig is aan de vleierij, en met bet sap overgoten i s van meest alle verwaande en kortzichtige mannen, die men moet opzetten om iets van te verkrijgen. Vouwke had zijne netten goed gespannen, en met dtn roervogel der vleierij snapte h i j onzen wijzen doctor de eerste maal binnen. Nu moest de heer Pastoor ook van Vouwke's rechtzinnigheid overtuigd worden; hiervoor had doctor Kwaytan het recept in zijnen zak en het flesje in zijne apotheek. Wanneer de societeit Ste-Cecilia hersteld was, hadden er eenige woordenwisselingen plaats gehad tusschen een lid dier maatschappij e n den tresorier van het kerkfabriek , nopens het spelen in de processie ; daar men het niet eens was geworden had er geene oficieele aanvraag noch van den eenen noch van den anderen kant plaats gehad. Onze zedige doctor maakte d i t feit aan Vouwketkenbaar, hem aanbevelende zijn uiterste best te doen de gunst van mijnheer Pastoor te winnen, en om dit doe! te bereiken, dat hij moest beginnen met de permissie t e vragen, om met zijne XXXIIII in de processie te•spelen. Onze geleerde doctor beval h e t manneken naar den Pastoor te gaan, hem verzekerende dat hij daar wel zonde ontvangen worden, en hij ten volle i n zijne onderneming zoude gelukken. Ge kleedt u op uw paaschbest, zegde Kwaytan, en als gij bij mijnheer Pastoor komt, neemt dan netjes uwen hoed al', buigt eerbiediglijk het hoofd, en legt hem het doel uwer komst op de volgende wijze bloot : a,. Ik ben (le voorzitter van de XXXII'', en ik heb gehoord, dat de societeit Ste-Cecilia den baas in uwe processie heelt willen spelen, en zich boven u heelt willen stellen met u conditiën ie willen voorschrijven. Welke misplaatste hoogmoed voor zoo'n kerels ; gij hebt maar al te wel gehandeld, met hen niet aan te nemen. » In mijne bovengenoemde hooge waardigheid hoorn i k n eerbiediglijk verzoeken aan ons genootschap de permissie ie willen geten o m i n uwe processie t e spelen, ten hinde

- 121 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 121

dezelve opteluisteren ; wij stellen ons gans& aan uwe beschikking. , Dit gebeurde alzoo, maar de vlieger ging zoo gemakkelijk niet op, en Vonwke, die nog jong in het politiek leven was, begreep niet dat hij in de kleeren gesteken werd. Mijnheer Pastoor liet zich niet zoo gemakkelijk vangen; hij antwoordde ons ventje , dat hij hem niet genoegzaam kende , om i n volle vertrouwen met liet manneken, zonder conditiën en zonder schrift, te kunnen handelen, stelde hem voor, d e hij hem de permissie zoude toestaan om gedurende de acht eerstkomende jaren in de processie te spelen, mits hij, Vouwke, met het geheel bestuurder XXXIIII zich schriftelijk zouden verbinden, gedurende dien lijd aan geene festivals o f andere muziekfeesten buiten de gemeente deel t e nemen, of ook geene dansfeesten in de gemeente in te richten. Dit voorstel werd oogenblikkelijk aangenomen eu er werd in den volgenden zin een kontrakt opgemaakt. a Het zal gedurende acht jaren aan het fanfarengenootschap de XXXIIII toegelaten zijn in de processie te spelen, op voorwaarde, dat het gedurende dien tijd geene festivals of muziekfeesten buiten de gemeente zal bijwonen, noch geene feesten van dien aard noch danspartijen in de gemeente zal inrichten. Indien gemeld genootschap aan eene dier conditiën te kort bleef, zal hetzelve onmiddellijk uit de processie gej ,agd worden. Het bestuur der XXXIIII gevoelde zich wel vereerd met deze toelating, bedankte eerbiediglijk den heer Pastoor voor zijne welwillendheid jegens hen,en beloofde zich stiptelijk aan de bovenstaande voorwaarden te zullen gedragen. Deze akt werd geteekend van den eenen kant door den beer Sibick, pastoor, en van den anderen kant door de leden van het bestuur der XXXIIII, Leopold Vouwé, Prudent Kennis, Vr. Maes, J.-P. Hoegaert, H. Hermans, Chevalier, de Clercq. Vouwke gaf hem alsdan aan den heer Pastoor, en vond het zelfs onnoodig een dubbel voor zich zelve of zijn genootschap over te schrijven. Ge ziet, dat ons ventje hier n'en frak van zuiver katholiek lalreu heeft aangetrokken, eu zich voordoet als n'en steunpilaar der H. Kerk. Pachter Jan zal hem dien frak eens uittrekken, en gansch in een overdreven liberaal kleed steken. Wanneer Vouwke nu in den Baad zetelde, was het ventje zijnen hoogmoed geprikkeld, en dacht hij zich reeds de zoon van n'en Prins o f Baron; raadslid was voor hem te gemeen, hij moest burgemeester zijn. Om daartoe te geraken had h i j de voorspraak van onzen Pastoor niet noodig, en nog minder die van doctor Kwavtan, welk zelf op dat postje lag te loeren, als n'en duivel op' een ziel, hij moest zich dan elders aanbieden. liet manneken ging bij heerke Lambrechts te biechten, en •maakte dezen zoo veel leugens wijs, dat hij op' laast zelf aan de echtheid der vertelseltjes, die ons ventje hem in door blaasde, begon te twijfelen. De eerie dag vertelde hij hem, dat hij vrienden eu invloed g2rioeg had, om geheel het kanton Eeckeren i n een liberaal kieskamp te herscheppen,dat hij den katholiek bij tijds moest uithangen om des te beter tot zijn doel te komen, dat heerke Lambrechts dus wet kan begrijpen waarom hij zich van tijd 'tot tijd eens in de groote mis vertoonde.

Den anderen dag zegde hij den vriend te zijn van al d e gewezene thans bestaande en later te komene liberale ministers, dat h i nog jong zijnde reeds te Thienen eens een deuntje op zijn fluitje voor mijnheer Rogier gespeeld had, en h o n derd andere fraaie soortgelijke historiekens , t o t dat h i j eindelijk eens met een doorslaande bewijs van zijn lihera,lismus uitpakte. Hoor eens heerke I amhrechts, zegde ons ventje, i k alleen ga de meerderheid , welke die stomme mcetingisten voor het oogenblik hebben weten t e bekomen, omverre smijten, en om u daar een klaar bewijs van te geven, ga ik u zeggen dal i k deel van de liberale associatie maak, eu reeds in de gemeente van Cappellen veertien personen heb omgeklapt, die er ondergegaan zijn, welk ieder, zooals gij weet, zes franks per jaar betalen, en de verbindtenis aannemen, om voor de liberale lijst te stemmen. Dit verhaal scheen v o o r heerke Lambrechts een niet verdacht bewijs,en hij nam van dat oogenblik. ons ventje onder zijne bescherming ; doch het is later gebleken dat Vouwke met dubbelkrijt geschreven bad en dit wist heerke Lambrechts alvorens hij liet ventje als burgemeester voordroeg, . Behalve h i j z e l f is er ons ventje i n gelukt de zeven volgende personen onzer gemeente als lid i n de liberale associatie in te lijven 1° Bracke, horlogiemaker, 2° Janssens-Gabriels, herbergier, 3° Prudent Kennis, candidaat-notaris, 4° Vouwé Armand, herbergier, 5° Kennis Peer, landbouwer, 6° Mertens, beambte der accijnsen, en 7° Segers Jef, winkelier. Van die zeven personen i s de beambte der accijnsen zelfs geen kiezer voor de gemeente, en van de zes overige zijn er maar vier die den kiescijns voor de Kamers betalen , die vier stemmen zullen n'en fellen slag geven i n de aanstaande kiezing voor de Kamers, en de thans bestaande meerderheid in ons arrondissement zal er gestaan hebben ! Wel gij vies ventje, ge doet Pachter Jan waarlijk lachen, dat gij heerke Lambrechts, hetwelk een uitgestudeerd manneken wil zij u, zoo met de neus weet te leiden !!! Heeft Pachter Jan ons knevelmauneken geen gansch liberaal kleed aangeschoten en heeft hij geen gelik , als h i j beweert , dat ons ventje zich iur'r alle winden Iran draaien, alle kleuren kan aannemen , e n dus een Kameleon van echt ras is? In zijn volgend nummer zal Pachter Jan uitleggen, hoc behendig en fijn ons manneken het overlegd heeft, om die zeven personen jaarlijks zes franks u i t hunnen zak te kloppen, eu in de kas der liberale associatie te doen overgaan. Pac(rter Jan zegt hoe fijn en hoe behendig, want al heeft ons fliere-fluiterke geene de minste kennissen van administratie, is het in sommige zaken wel schrander en arglistig. Dal de lezers van Pachter Jan maar geduld hebben, Trien heelt nog al vele schoone zaken ingeoogst , die zij eerstdaags zal ten blakke brengen.

Het uitstapje naar Eeckeren. Op zondag 20 October II. heeft de soeieteit Ste-Cecilia ee uitstapje naar Eeckeren gedaan. De fanfaren-societeit dip.

- 122 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 122

f. 'gemeente is haar tot halfweg te gemoet gekomen, en. beide zijn alsdan Eeckeren al spelende binnen getrokken. ("';;(iet onthaal was zoo gul en hartelijk, dat het scheen als ? d de societeit van Eetkeren, met die van Wilryck wilde £ wedijveren, om ons het verblijf in hun midden zoo aangenaam en vroolijk mogelijk t e maken ; het was eene ware verbroedering, en men zoude gezegd hebben dat de twee societeiten ineen gesmolten waren. Beide genootschappen hebben n u afzonderlijk e n dan gezamentlipe eenige stukken op de groote markt uitgevoerd. De goede en juiste executie dier stukken bewees niet alleen dat de leden der beide societeiten veel lever en goeden wil aan den dag leggen , maar ook wel degelijk d a t hunne bestierder,' de heer Selens, een volmaakt muzikant en voor•.irellelijk leermeester`is. Des avonds bracht de societeit van Eeckeren de onze tot aan de static van den ijzeren weg, alwaar de wensch door alle geuit werd, dat zulke feestjes in den loop van toekomenden zomer meermalen vernieuwd zouden worden. Na de societeit van Eeckeren hunnen hertelijken flank betuigd te hebben voor het gulhartig onthaal, welk zij ontvangen hadden, namen de leden onzer societeit plaats op den ijzeren weg, e n kwamen allen o m zeven u r e i n onze gemeente terug. . Beide societeiten zullen nog lang het aandenken van die aangename bijeenkomst in hun geheugen bewaren. De societeit de. XXXIIII zal i n den loop dezer maand een merkwaardig feest vieren. Zie ter welker gelegenheid : De Posson, de eigenaar der Mastbeek, heeft zijnen vriend Peer de Zwadder in ' t schelden den baard afgedaan, en dezen laatsten houdt zich voor geklopt. Wel nu, tijdens de inhaling van den jongsten zoon van het blauw hof ter gelegenheid van zijn huwelijk, welk in 1864 in onze gemeente plaats greep, had Peer de Zwadder, die zich destijds beroemde den grootsten lawijduraker eu de beste schelder onzer gemeente te zijn, hoven zijn deur n'en droogen schelvisch gehangen met het volgende opschrift flier woont Schelvisch die dapperen held, Die noch vijanden noch dwarshouten telt. Deze schelvisch met gemeld opschrift zal eerstdaags niet het volle muziek der XXXIIII van de wooniug van Peer naar de Mastbeek overgebracht worden, en zal, daar voortaan zijne plaats vinden. Het h o f én de Mastbeek zullen dien avond ter dier gelegenheid luisterlijk verlicht worden.

Wie n'en put voor een ander graaft, valt er gemeenlijk zelf in. Over omtrent een jaar werd, op n'en vroegen morgend, ons burgemeesterke schoenmaker, niet om mede te lachen maar wel serions ; daar hij reeds huidevetter was gal hij voor, dat b i j veel beterkoo? zijne schoenen kon leveren , dan de andere schoenmakers onzer gemeente. Deze laatste waren het hart in, dachten dat het met bun opgeschept was, meenden den bedelzak op te nemen en d e dorpen af te gaan; gelukkig dat zij er eens op geslapen hebben,

alvorens zulk besluit ten uitvoer te brengen, want in den put , die ons ventje voor hen gegraven had , i s h i j z e l f gevallen. De verledene maand heeft h i j zijne gasten afgedankt, en de vóór hem bestaande schoenmakers onzer gemeente hebben hun ambacht.voortgezet, juist alsof ons Burgemeesterke nooit schoenmaker gespeeld had. De Posson, de eigenaar der Mastbeek, i s ook , over omtrent een jaar, op n'en goeden avond koopman in verkens geworden ; deze plakt in al de•herbergen der gemeente aan, dat hij veel beter koop zijne verkens kan geven dan de andere kooplieden onzer gemeente, omdat h i j d i e z e l f kweekt. Onze kooplieden i n verkens verkeeren voor het oogenblik i n hetzelve gedacht van onze schoenmakers, wanneer Vouwke schoenmaker werd. Pachter Jan raadt hun aan geduld te hebben. Behalve dat de eigenaar der Mastbeek zegt, dat hij zijne verkens beterkoop geeft dan de andere kooplieden, looft hij nog drij prijzen uit, den eerste van 40 frs., den tweede van 20 frs. en den derde van 93 frs. aan die, welke binnen het jaar de drij vetste verkens, wel te verstaan op de Mastbeek gekocht, zullen mesten. Dat schijnen Pachter Jar, inaar vieze kuren ; dat is al t e veel voordeel aanbieden, en het zou wel eens met de verkens van de Mastbeek kunnen alloopen zooals het met de schoenen van Vouwke is afgeloopen ; doch de tijd alleen moet ons dit bewijzen. Pachter Jan raadt zijne vrienden, tie kooplieden in verkens, nogmaals aan geen geduld te verliezen, en te peinzen dat de oude spreekwoorden niet voor de ganzen zijn gemaakt.

PACH'T'ER JAN. — Wel Trien, wie zal heerke Lambrechts ons nu aan d e hand doen voor schepenen in vervanging van Bastvns. TRIEN. — Wel Baas Jan, wat is dat voor een vraag; is daar aan t e twijfelen ? Van aver meer dan twintig jaren is Putte altijd i n het collegie vertegenwoordigd geweest en heeft aan onze gemeente n'en schepene geleverd. I s d a t gedeelte van onze gemeente waarlijk niet belangrijk genoeg om zijn woord in het collegie te zeggen,te hebben? Heerke Lambrechts zal immers toch alles niet ten onderste boven durven slaan, des te meer, dat de Boeck liet best van geheel het klikje er voor geschikt is ; hij is de fatsoenlijkste van hun allen, heelt zich het minste met (len knoeiboel bezig gehouden en heeft tot heden nog niet getoond dat bij den onderdanigen dienaar is van den gelukzaligen drijling. PACH rEB JAN. — Dat is echt waar; de Boeck is geen en vent om na goeddunken mede te spelen ; wanneer hij i n liet collegie zat, en anders peisde dan Vouwke en Peer tiennis, zou hij het ook anders zeggen, en dat zou den boel in den war kunnen brengen ; maar dat is juist Bene rede ton hein goeiten schepcue te benoemen, en bovendien ons manneken houdt e r sterk aan n'en zaligen schepene te hebben, en die loeren cr beiden zoo sterk op. !'RIEN. — Vouwke er sterk aan houden, of Vouwke er niet sterk aan houden om n'en zaligen schepenen te hebben, zeg ik u dat, dat niet zal gebeuren, heerke Lambrechts zal de rechten van geheel Putte niet onder de voeten trappen, om uns gewezene seltoenmal.er kc te believen, ik geloof eerder dat h j al lang

- 123 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 123

pijn i n zijnen buik heeft van zoo'n intieme kennis met dat ventje aangeknoopt e n ' t manneken aan ' l hoofd onzer gemeente geplaatst te hebben. PACHTER JAN. — Gij kunt gelooven dat ge wilt, maar ik meen dat ons ventje bij heerke Lambrechis alrnogend ïs ; het kan hem zoo goed bepraten, eh heerke Lámfirechts is nog jong van stiel, kan zijne kennis gemakkelijk dragen, en als men i n zijne eerste jeugd is, i s men gewoonlijk met ijdelen práat opgezet, ons heerke zal nog veel loeren aleer het van ouderdom sterft. TRIEN. — Wel duivels ! als heerke Lambrechts iemand anders•als De Boeck durft noemen, zal ik hem zelf zeggen, dat hij alle billijkheid voorbij gaat, en den ganscheu boel in onze gemeente verknoeit. PACHTER JAN. — Maak u niet driftig, Trien, het zal er noch goed noch kwaad aan doen, e u wij zullen n'en schepene uit den gelukzaligen drijling krijgen, want zooals ik u daar even zeide, loeren ze er beide zoo sterk op ; maar laat er ons maar over zwijgen, want ik weet immers dat gij toch altijd gelijk moet hebben, en ge zult het later zien. TRIEN. — Ja, flat zullen we later zien.

Opene brief aan den heer De Posson. Mijnheer, Mijn zoon Eilaas moet u in zijnen brief, welke hij u in mijn laatste nummer toezond, fel geraakt en u onwederlegbare waarheden gezegd hebben, want alleen de waarheid kweist ; mits gij woensdags daarna als Bene razende kat 's morgens in de statie van onzen ijzeren weg aankwaamt, en daar eenen onzer achtbaarste en meestgeachte medeburgers, den heer Dillen, aanrandde, hem zeggende dat hij den ingever (l'inspirateur) van Pachter Jan was, niet bijvoeging van eenige grove scheldwoorden, die men uit den mond van eenco man als gij, niet zou mogen hooren. Neen, Mijnheer De Posson, i k heb de inspiratie van dien heer niet noodig om uwe kwakzalverijen en willekeurigheden aan het publiek mede te deelei,; zij springen eenieder al te veel in liet oog, en moeten mij dus door niemand ingeblazen worden ; wel is waar dat dien hoer, zooals alle onze deftige inwoners,zouder uitzondering, welke de belangen onzer gemeente behartigen. van tijd tol tijd, den avond bij ons aan het ketelvuur komt doorbrengen , out onder het rooken eener pijp tabak, Ons zelve en onze medeburgers te beklagen, dat onze gemeente in zulke baatzuchtige, oubeheudige en onkundige handen is gevallen, en bestierd wordt door tnaunen,dic hun eigenbelang boven dat der gemeente stellen. h1 heb mij ver; ist, mijnheer De Posson, als ik in mijn laatste 1111111mer, sprekende van de ctlnredic die op ons gemeentehuis somtijds g e speeld wordt, zegde dat gij mij voorkwaamt als zeer geschikt om n'en rol van Jocrisse te vervullen, neen, dien van kaaiwerker of viscliklad zou u misschien nog heter bevallen, want de scène van woensdag ntorgend aan de statie, was wel zoo treffend die van een kaaiwerker, dat ik lang nevens de Schelde zoude moeten wandelen, 0111 er een tegenhanger voor te vinden, er outbrak daar niets aan, dan dat uwe grave woorden niet eenige gevarii;erdc frausche en waalsche vloeken doormengel werden; was dit geweest. dan had g i j uwen rol op eene ounadoeulijke wijze gespeeld. In uwe volle razernij zegdet gij door de correctionneele rechtbank van Antwerpen eenmaal verwezen geweest te zijn , t o t eene boete van 100 franks en de kosten, om eenige onhet,unelijke woordei, naar het hoofd van den chef der static Ie Antwerpen geworpen te hebben ; maar dat gij nog wet eens 300 franks zoudt willen bei alen om den ingever van Pachter Jan cent: klets te mogen geven. Foei! mijnheer De Posson, dat is niet -.leftig. dat beiacuut niet voor eenen man als gij : geluul vrij, en ik behoef liet n zelis niet te zeggen dat gil, zoowel als it:, owe Brij 'ouderel francs beter kunt gebruiken, dan die te bestolen inr ieinau i Beur, klets te geven.

Cij, die rechtsgeleerde zijt, moet wel weten dat wanneer die heer heden nog wilde, daar gij hem opentlijk hebt uttgedaogtl, hij van u geene klets moet afwachten, om u drij honderd (ranks nit uwen zak te kloppen,en zelf ont u met de Ileggijnenstraat kennis te doen maken ; deuk ook. niet, dat hij dit, voor uwe schoone ougeu o f uwen langen haard laat, maar enkel uit eerbied voor de achtingscaardige l:uuilic waar gij aau verwant zijt, e n die i n uwe onbezonne ei, onuitler bcu•e handelwijze geene plicht heeft. lk hen maar n'en eenvoudigen landhouwer, maar laat mij toe u te zeggen, dat gij u leelijk misgrepen hebt, en indien ik u eenen raad mag geven, zijt dan voortaan bedaard; tracht owe driftei, le beteugelen, en gij zult de achting uwer medeburgers, welke verre geschoven is. terug krijgen. Verwijder u uit den Raad; uwe eigene zaken zullen er hij winnen, en die der gemeente zullen er niets bij verliezen ; gij zijt onbekwaam ont in den Raad te zetelen, want de ntenschen verstaan n Met, en gij verstaat de menschen niet, met welke gij moet handelen, ik heb het u nogmaals gezegd. dat wanneer men mij in eene waalsche gemeente als lid van den Raad koos , i k mij zou schamen zulks aan te nemen. Men moet geenen advokaat zijn om te zien dal ge daar misplaatst zijl. liet staat u vrij, mijnheer De Posson, mijnen raad te volgen o f te verwerpen; in alle geval zeg ik u, dat gij er binnen twee jaren de keus niet meer van zult hebben. Ik denk wel, dat gij mij ditmaal niet zult beschuldigen dubbelzinnig te zijn of te insinueeren; mij dunkt dat ik nu duidelijk en klaar in mijne uitdrukking geweest ben: Ik zoude nog geerne eenige woorden over uwen octroi gezegd hebben; maar tijd en plaatsgebrek hebben er mij van verhinderd gij zult dat in mijn toekomend nummer vinden. Intossclien bid ik u, mijnheer De Posson, t e gelooven, dat al wat ik G schrijf, uit volle overtuiging voortkomt.

PACHTER JAN. V'aare [ a l l e s w a g . De terugzending door de bestendige deputatie van den octroi-rol onzer gemeente, door onzen gelukzaligen drijline opgemaakt, ligt ons Burgemeesterke zwaar op zijne maag, het Iliere-fluiterke kan die pruim maar slecht verteeren, en loopt gemiddeld drij of viermaal per dag hii onzen geleerden doctor in. Of het voor eerre purgatie is o f voor een ander geneesmiddel weet Pachter Jan niet ; het schijnt dat hij beloofd heeft, Kwaytan tot schepene te doen benoemen als hij hem van dat pak kan ontlasten, t — De beer Selens i s benoemd als muziekmeester bij de nieuwe fanfaren-maatschappij, te Stabroeck opgericht. Pachter Jan zal later op olie benoeming weèrkomen. liet gemeentebestuur van Antwerpen heeft hem ook als leeraar bij de muziekschool dier stad benoemd. Pachter Jan wenscht hem geluk met die welverdiende onderscheidingen.

Hoek.Nandeldruklderitl VA N

A. FONTAINE & CH. GEVAERT Kleine Driesch, 28, Antwerpen. Uitvoering van alle soorten van drukwerken, zonals Ouizendhrieveu, ''lakkaarten, Adres-, Visiet-, huwelijks- en Dondskaarteu , 1 raehtbrieven, enz. enz., in een woord, al wat dit vak kan voortbreugei, vuur kunst, handel. nijverheid en huidbouw.

íllalige prijzen,goedeen l'Ingge bediening. Uül.'6K. ‘ A S . t . F U S 7 A t S E & G11. C e C A E 6 T, h t . t a > E S U r t l E s , ? 5 .

- 124 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 124

Kastelen in Kapellen

ERTBRAND Het kasteel van Ertbrand werd ook het kasteel van Biart geheten, naar de eerste kasteeleigenaar Paul Biart.

Paul-Edmond-Marie-Louis-Constant Biart (Â°Antwerpen 22 september 1872), was gehuwd met Maria Janssens (Â°Antwerpen 24 januari 1872). Het kasteel dat door dit echtpaar gebouwd werd was, jammer genoeg, geen lang leven beschoren. Het lag iets dichter bij het centrum van Kapellen dan het huidige kasteel en was omgeven door een prachtig bebost domein, dat ongeveer honderd ha groot was. Juist voor de Eerste Wereldoorlog werd dit prachtig bomenbestand grotendeels met de grond gelijkgemaakt. Vo o r de versterkingen van de Antwerpse fortengordel hadden de Belgische Genietroepen dringend behoefte aan veel h o u t e n vonden o.a. o p h e t kasteeldomein Ertbrand hun gading. Na de kapitulatie namen Duitse militairen hun intrek i n het Ertbrandkasteel e n z i j begonnen onmiddellijk met het omhakken van de overgebleven bomen. Zodoende konden de Duitsers eventuele grensovergangen vanuit Nederland (dat niet betrokken was bij W.O. I) goed waarnemen. - 125 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 125

Na de oorlog werd het zwaar beschadigde kasteel afgebroken maar onmiddellijk weer heropgebouwd, iets noordelijker dan het vroegere. Tevens werden nieuwe bomen geplant. Vóór d e Tweede Wereldoorlog werd dhr. Amelinckx eigenaar van Ertbrand. Z i j n schoondochter, Marie-José-Constantina-Anna van Parijs, weduwe van Franciscus Amelinckx, liet het kasteeldomein openbaar verkopen. De nieuwe eigenaars waren Jan-Adriaan Zagers (°Meer 20 maart 1931) en zijn echtgenote, Elsa-Philomena-Francisca Bal (°Brasschaat 20 november 1952), die het kasteeldomein met 5 h a 90 a 9 3 c a - o p 1 februari 1991 verkochten aan Jacobus Dingemanse (°Biggekerke, Nederland, 9 maart 1936), e n zijn echtgenote Cornelia-Maria Steketel (°Yerseke, Nederland, 26 november 1934), de huidige eigenaars.

HEIDEHOF Het kasteel Heidehof, thans Rijksinternaat, werd rond 1890 opgericht. Een ouder landhuis (een eerder klein, vierkant bouwwerk), werd i n het huidige gebouw opgenomen. Het landhuis werd in 1914 verbouwd en vergroot, naar een ontwerp van architekt J. Hertogs, terwijl het gedeelte met de toren nog later werd toegevoegd. Het kasteeldomein werd verworven door Max(imilien)-Auguste Osterrieth (Antwerpen 17 mei 1872 - 16 januari 1971), die gehuwd was met Alice-Marie-Christine Speth (Antwerpen 20 juni 1875 - 18 juni 1957), dochter van Frédéric Speth (1851-1920), en diens eerste echtgenote, N. Wery (f1882). In het huwelijk Osterrieth-Speth zagen zeven kinderen het levenslicht:

- 126 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 126

- Herman-max(imilien), (1902-1979), huwde Cecile-Elisabeth Mund (°1905); - Frédéric-Walter (°1903), trouwde met Rosita Grutering (t1984); - Hélène-Emilie (°1905), getrouwd met de Zwitser Boris Jenny (1891-1980); - Emilie-Augusta (1906-1977), gehuwd m e t Vladimir Watchenko (°1901), v a n Russische afkomst; - Marguérithe-Auguste (°Kapellen 3 juni 1910), bleef ongehuwd; - Vera-Alice (°Kapellen 26 oktober 1913), verbond zich met Gonzales-Jean Schul (°1910); en - Doris-Marie-Louise (°Kapellen 17 februari 1917), die ongetrouwd bleef. Een deel v a n het domein Heidehof ging dus naar d e Belgische Staat, terwijl h e t achterliggend gedeelte - waarop zich enkele bijgebouwen van h e t vroegere kasteel bevinden - eigendom bleef van de familie Speth. Het kasteel Heidehof is omringd door een mooi beboomd domein, met brede grachten, grasvelden en veelkleurige rododendrons, terwijl een boogvormige brug, met ijzeren leuning en versierd met een pijlmotief, vermeldenswaard is. I n 1920 werd de prachtig gesmede ijzeren toegangspoort - aan de ingang van het domein - door Max Osterrieth aangekocht voor 1000 F. Het is een mooie kopie van de smeedijzeren poort op de Place Stanislas in de Franse stad Nancy. Het interieur van het kasteel Heidehof is - en gelukkig ! - grotendeels bewaard gebleven. Er zijn nog mooie plafondschilderingen; schouwen; houten lambrizeringen; smeedwerk in diverse neostijlen; maar vooral de monumentaal gebeeldhouwde trapleuning bleef gaaf bewaard. Een pareltje !

IRISHOF Het "Irishof',thans Koninklijk Atheneum, komt op oude kaarten voor als "Pharazijnshof', naar de vroegst gekende eigenaars, de gezusters Pharazyn. Zij speelden het kasteeldomein door aan Josephine-Petronelle van der A a de Randerode, die ongehuwd bleef. Haar erfgenamen (w.o. Emile-Louis van Delft en enkele achterneven), verkochten - op 15 juni 1858 - het Irishof aan Vincent-Henri Dillen en zijn echtgenote Marie-Thérèse de Croon, waarna het kasteeleigendom werd geërfd door hun dochter Maria-Theresia. Maria-Theresia Dillen en haar echtgenoot, J.M. Urbig, verkochten het Irishof - op 24 juni 1891 - aan Frédéric Speth. Johann-Friedrich (genoemd Frédéric)-Ottmar Speth werd geboren op 19 december 1851 in Niederstotzingen (tussen Stuttgart en Ulm), als jongste van acht kinderen van dokter Johann-Friedrich Speth (1807-1881) en van Maria-Frederike Staib (1810-1879). Omwille van de nakende oorlogsdreiging verlieten alle zonen van het gezin Speth-Staib (op één na) in 1869 hun vaderland, om elders hun geluk te beproeven.

- 127 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 127

Frédéric Speth emigreerde naar Antwerpen, waar h i j bediende werd i n het importexportbedrijf Barenklau & Co. I n 1888 startte hij een eigen bedrijf onder de naam Fr. Speth & Co., gespecialiseerd in petroleumprodukten. Het eerste tankschip voor de import van ruwe olie dat in Europa gebouwd werd, was gemaakt in Engeland, voor rekening van de firma F. Speth. Het was een prachtig zeilschip, met drie masten, dat "Hainaut" gedoopt werd.

In samenwerking met de Amerikaanse firma Standard Oil Co. o f New Jersey, stichtte Frédéric Speth in Antwerpen de American Petroleum Co., die zou uitgroeien tot één der belangrijkste bedrijven van het land: de firma Esso. Frédéric Speth liet het oude kasteel afbreken en in 1895 bouwde hij - naar ontwerp van architekt J. de Braey uit Antwerpen - een groot landhuis in cottagestijl. In 1912 werd het bestaande gebouw aanzienlijk vergroot met een noordervleugel en een hoge rechthoekige toren onder leien schilddak. Het prachtige park werd aangelegd door tuinarchitekt Fuchs, i n samenwerking met architekt Galopin. Frédéric Speth huwde i n 1871 met N. Wery (f1882), die hem twee kinderen schonk: Alice-Marie (1875-1957), die huwde met Max(imilien) Osterrieth (1872-1971), en Walter (1878-1901), die - op 23 jarige leeftijd stierf aan TBC. Frédéric Speth hertrouwde - in 1883 - met Emilie Good (11905), en in dit huwelijk werden vijf kinderen geboren: William (1883-1963), huwde met Simone Holterhoff de Harven (°1888); Jean, die volgt; Maurice (1886-1937), gehuwd met Alice van Byche (1891-1937); beiden lieten het leven - op 10 oktober 1937 - bij een auto-ongeval; Emilie (1891-1945), huwde met Edward Pecher (1885-1926); en - 128 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 128

- Charles (1893-1986), huwde met Suzanne Blaess (1894-1988). Jean-Frédéric Speth (1885-1961), trouwde met Maria Bauss (1888-1976), dochter van een Antwerps advokaat, en dit echtpaar zorgde voor vier kinderen: Emily (1911-1987), huwde met Robert-Walter Andersen (1906-1962); Hélène (°1913), gehuwd met Lucien Morren (°1905); Frederick (°1917), werd i n d e adelstand opgenomen met d e titel van baron, getrouwd met Jacqueline Janssen (°1920); en Jacqueline (° 1920), huwde met Pierre van Regemorter (°1911). Het echtpaar Jean-Frédéric Speth-Maria Bauss verkocht het kasteel Irishof in 1946 aan de Belgische Staat, waarna het - mits enkele aanpassingen - in gebruik werd genomen als Koninklijk Atheneum, funktie die het nog steeds vervult. Een groot deel van het kasteeldomein, met enkele afhankelijkheden, bleef nog in het bezit van de familie Speth. De uitgestrekte oranjerie werd getransformeerd tot een stemmige woning, "Irishoeve" genaamd, die momenteel bewoond wordt door het echtpaar Pierre van Regemorter-Jacqueline-Henriette Speth. Het Irishof is een grote, rechthoekige baksteenbouw onder leien schild- en zadeldaken, met een totale grondoppervlakte van 750 m2. Aan de westergevel werd een breed overdekt terras - met ingebouwde zitbank - toegevoegd, waar verschillende panelen met gekleurde faiencetegels de aandacht trekken.

poort t r i : ! t

- 129 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 129

OP DEN WAL Het hof "Op den Wal", i n de Meidoornlaan, werd i n 1926 door de familie Bogaerts verkocht aan Albert De Moor (°15 april 1879) en zijn echtgenote Maria-Theresia van Sina (°Antwerpen 14 februari 1893), die het - op 15 mei 1936 - doorspeelden aan PierreJudocus De Baeck (Lebbeke 11 september 1881 - 10 november 1959) en zijn echtgenote Alice-Laure Dumoulin (Luik 31 mei 1878 - 17 juli 1961). De kinderen van het echtpaar De Baeck-Dumoulin (Paul-Jean; Gustave-Paul; MadeleineDelphine e n Jacqueline-Marie) erfden h e t kasteeldomein d a t z e i n onverdeeldheid behielden. O p 5 oktober 1962 werd Paul-Jean D e Baeck (°Lille 20 december 1911) gehuwd met Reneé De Baeck (°Luik 8 maart 1908), alleeneigenaar van het kasteelgoed, dat hij - op 8 november 1968 - overdroeg aan de N.V. Antverpia uit Brasschaat, die een groot deel van het domein verkavelde. Joseph-Theo Coenen (°Hasselt 11 september 1935) e n z i j n echtgenote, Marie-Julia Haesevoets (°Halen 8 januari 1933), kochten het kasteeldomein - op 11 mei 1975 - van de N.V. Antverpia over en verkochten hun eigendom - op 22 mei 1979 - aan Alfons-René Fockaert (°Deurne 25 juli 1931) en zijn echtgenote, Irène-Dorine Verhelst (°Zwijndrecht 15 maart 1926). Alfons Fockaert droeg op 6 november 1991 het kasteeldomein over aan de firma N.V. Foyer uit Antwerpen, die het verhuurt aan de Belgische Staat. In het kasteel zijn nu de administratieve diensten voor BTW-registratie ondergebracht, nadat het eerst als buitenverblijf en nadien als taveerne in gebruik was geweest. Paul ARREN

- 130 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 130

"Chronyke van Antwerpen"

D i f

r r

s k

/r.sďż˝. dr

? ' a s e l rs , i i n /

J y i . i e n

ďż˝i.adle,.as

2 --OM

- 131 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 131

A*4 ��`....__ ��` �

CHRONYKE

V A N

BESCHRY`'INGE V A N D F, N R f t,

CA T K E R

N ALE

B I N N E N

ANTWERPEN.

Dit Schoon en overtref fely. Gebouw, is hoog 622. trappen. plet Cruys is hoog x 6. voeten , en 12. breed. Den Haen is oog 3. voet , en 3. voet en 7. duym .breed , wegende 45. pont. Den vergulden Bol die onder bet Cruys flaet , i s in de circum fes rentie '6fte omloop 5. voet en 6. duyin. Zoo' dat den gebeden TOREN oog i s 4.32.e voet. Gemeten door JO ANNES T. ROELANTS , met eep Graphometer van eenen voet en half Diameter. le+4.4 1. El hoe, myn (wakke :Pen , wat hebdy ondernomen? •It w . Z y t gy ook Berk genoeg om tot het eynd' te komen ' I 1 4 . V a n dat verheven Werk , dat tot de wolken ffrekt? V E n vier-mael hondert voet en twee-en-dertig rekt ! Laet ander dat beftaen, die Bouw-koníf woorden. weten, En heel dat trots Gebouw wel hebben af-gemeten : 'Tis boven uwen ryk, : Belt maer in dit geval , Hoe veel de Trappen zyn, en Klokken in getal : Hoe � �ti�:er>�� - 132 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 132

A N T I I ' E R P. E N . ..e:..vort...._....,,..,.,•.,.�

�

Hoe groot de Wyzers zyn , en diergelyke zaeken , Die de Gothixfche Pragt in't mint}e niet en raeken Schryfd wat'er is te zien voor een nieuws-gierig oog Die noyd en heeft geweeft van onder tot om hoog. Is't dat den Lezer luit hier op van my te vraegen , Of ik de maeten al heb zelver overfl.aegen ? Ik antwoord 'hier op neen, maer dat de regte maet; In menig fchoonen Boek hier van befchreven ftaet.. Is't dat gy't niet .geloofd , gy zuid het zoo bevinden , Zoo gy het zelver meet ; maer houd u voor de winden: Want als een ider klaegd dat geenen Meulen draeyd, Als fchier geen blad qn roerd , dan voéld-men hier dat waeyd. Om met een lank verhael geen woorden te Verliezen , Zoo zal myn Muza hier tot Me-gezel verkiezen ; 'Nén Vrind van her humeur , die mede klimmen moet s Máer zelden tuffchen fpreekt , om dat zy hem voldoet. Sa kom dan weerden Vrind : al is den ingank duyíter ; Geen plaets op 't aerfche dal en heeft'er beter luyfter, Als dezen:ToaErr heeft, op zoo 'nen fchoonen dag: GODT geve dat dit weer tot avond dueren mag. Als m'honderd trappen' heeft; of weynig meer getreden ; En dat men nu: begind te Voelen zyne leden , Door klimmen wat vermoeyd ; dan ziet men .daer iet ftaen ; Daer wynig zonder fchrik beftaen voor-by te gaen. 'T is aen de linker hand als in den muer gehouwen ; En menig: duyzend Menfch die no'emd het Duyvels klouwen En't fchynd zoo iet te zyn; want in ,den harden íteen Staen dry vier gaten ; rond en als • berookt , by eens •Het onbedreve Volk dat pleeg'er zoo te zeggen , En deze vremde zaek dufdanig uyt te leggen Dat Satan heeft getragt die nagilde van Arduyn Met zynen helfchen klouw te rukken tot in puyn: En dat de plaetzen zyn daer zyne nagels ftonden, Die gaetén heel verzengd: gelyk nog word bevonden ti Waer: in hy vol van fpyt den klouw heeft ingedrukt; Maer dat hem dit beftaen is tot zyn fchand miflukt. 'Kheb meer áls eens gezien van d'alderviefte Grieken Die eenigzins ontfteld de gaeten gingen rieken: En zeyden dat hun dogt; ook tegen. hunnen dank, Aldaer 'nen geur te zyn van vuylen fwavel-Rank: Maer e C 2; .�� - 133 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 133

Alleg i e 4 . . . .

�

•

C H R O N 7 ' I f E

� � � � �

�

V A N ,

Maer hoord, ik heb hier van , 'k en weet niet Waer , gelezen , Dat u en menig Menfch hier in zal dienflig wezen Te weten , dat in (leen ook Bukken yzer zyn , Die faemen zyn met hem getrokken uyt de myn: En als het by geval in't kappen zoo wild lukken , • Dat aen den effen kant zyn zulken yzer-flukken ; Die maeken in den muer dan elk een bruyne plek, Maer die niet rieken kan naer Solfer ofte Pek , Als dan die yzer-myn ; of zoo men dat wild heeten, In vuyl en vogtig weer met heel den muer gaet zweeten; Dan roeft het yzer uyt, zoo dat het gaet te niet : Daer van is't geel en bruyn dat m'aen die gaeten ziet Den Reen die zuÿgd het roert van boven en vpn onder; Zoo moet die vuyle verf aen niémarid fchynen wonder: En daer 't eeríl effen was , en alle gaten vol Is't Yzer meeft verteerd, en veele gaten hol. Vraegd gy hoe dat den Reen na Solfer dan kan flinken ! Om dat , dat niet kan zyn vanyzer-mael te drinken ? 'Ten is maer ingebeld : of riekt-men. zwaevel-brand ; Dat is'er aengedaen door eenig Menfchen hand. De Wagters dagelykx , als zy naer boven trekken , Zyn meeflen-deel verzien van pyp en folfer-flekken Dies volgens tot bedrog , gelyk ik zeker myn' , Zal menig folfer-vlam daer aen gefireken zyn. Maer mits , om veel te zien , wy langen tyd behoeven , Men mag op eerie plaets zoo lang niet meer vertoeven : Sa laet ons hooger gaen. Si daer is d'eerfte deur ; Die geenen Sleutel heeft , die blyft'er zeker veur. Daer is niet raers te zien , , als't gat waer langs de Klokkerf Zyn boven , een voor een , met grood geweld getrokken , Men ziet ook naer het Zuyd' een konflig Yzer-werk y Waer door met' d'ure kend beneden in de Kerk. Sa lullig , gaet maer op tot aen de derde Kamer , Die voor gezwinde Li' voor zeker is bequaemer Als voor 'nen ouden Menfch , die dikwils met verdriet Aldaer zyn naefte bloed in toeters hangen ziet. Dat hier nog Volk was , wy zouden moeten deelen : Want die den eerf}en komt die kieíl de belle zeelen En vlug'er twee te gaer , en maek'er Touters van , Waer mé men zeflig voet en voorders- vliegen kan.

�.

Maer

ettTee-ç - 134 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 134

ANTWEIZPEN. / q � �

..wn��;�'�'�A 17

Maer k'heb het noyd gedaen ti of vond de , maeg ontfleken , 'K wird bleek en heel ontfleld , ja kofte fchier niet fpreken Niet dat ik was benouwd o f vreefde voor den val ; Maer 't hert wird my ontroerd meer gis ik zeggen zal: Ik hebbe menigmael hier jonkheyd vinden tieren; Ja zag'er fomtydts twee tot aen de balken zwieren ; . Zoo wel een teere. Meyt als éenen rouwen Kwant Maer zeg , dat. my dit fpel in't minfle niet en hand. Maer al dat Touter-werk en is hier niet gehangen , Om daer in lyf en ziel uyt kort zwyl in te prangen; Want als men luyen moet , dan word het al ontlafl; Om dat , dat grof getouw is aen de Klokken vafl Somwylen zettien Mans die komen op geloopen; En gaen met groote vlyd de zeelen al ontknoopen ; En trekken met geweld , maer met gezetten fchok ; . Zoo lank als 't noodig is , de grootfle Zegen-klok. Dat is hier al genoeg , fa kloek maer weer al hooger: Ik weet wel dat de keel hoe langer word hoe drooger ; Wy zyn nog niet aen d' helfd ; ik bid u , blyfd niet flaen Zoo wy op 't hoogfle zyn , zoo moet'er 't Flesken aen. Ik mynde zekerlyk dat gy koft rafter frappen : My dunkt dat gy vertoefd met 't tellèn. van de trappen; Zy• zyn voor ons geteld. 'K zeg datze , zoo ik myn , Zes-honderd en daer by nog twee-en-twintig zyn. Is't dat gy nu al klaegd dat 't hoofd begind te draeyen ; Wat zul gy hooger doen , daer zal 't wel anders waeyen Wel is dat traeg ge aen ! fa kom , kom , laet my veur Ik heb den Sleutel hier om t'openen die deur. Dit is 'nen fmallen trap , drie doet ons wat vertraegén : Hier langs zyn, zekerlyk geen Klokken op-gedraegen., Hier is het Klokke fpel, waer op fomtydts 'nen Man Foli d Efpanie fpeeld: 't is al wat m hooren kan. Hy fpeeld de Litani voor Ons L' Vrouwe Feeflen, Dat zeer geftigtig gaet ook voor. devote geeflen i • De Boeren op de Merkt. gelooven voor gewis, , Om dat hy Vrydags fpeeld , dat 't altyd Kermis is. Dat is de groote Klok , daer zeflien Mans aen zweeten Die , als zy is gedoopt CAROLUS is geheeten : En eer zy wird geligt een weynig van den grond, Als zy was opgeteld , trok zeflien-duyzend pond. 'T was ee4-13c=>

«D

- 135 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 135

�

CHROKrKE•

� �,. `

V A N _

�

'T was , als zy is gedoopt , 't Jaer vyftien-honderd zeven : Meet met een koor' den rand , die zal de lengde geven , Van vie r-en-twintig voet: agt voeten weynig min, Zoo gy een touwken rekt van onder binnen in. ' Men teld tot ze1fien hier zoo groot als klyne Klokken Maer die niet altemael met zeesen z'yn getrokken; Alleen maer vyf of zes te famen klyn en groot, Die hangen Op den zwier , en luyen over dood. Op menig Jaer getey , en ook begraefeniffen • Daer zyn-der andere die luyen voor de Mifien ; Is't Ons Li' Vrouwen-dag, zoo Word . de die gehoord i En deze dagelykx voor't fluyten van de Poort: Maer die en altemael die hier zy n opgehangen r Zyn in het Klokke-fpel; en dier toe zyn met prangen Die groote K lepels vaal: neemd maer CAROLUS uyt Want of zy fomtyds bomd , zy word nog meer geluyd: Die lufl: heeft op de ftraet, die kan ook zonder zingen; Wanpeer den Byaerd fpeld, gaen danzen ende fpringen: Men zegt dat al't metael zoo wel is op de maet, Dat die' de Vois maer weet , de woorden fchier verflaeti Dat is de. Vefper-Klok , die hangd daer hoog verheven; Maer my is niet bekend wat naera hoer is gegeven , De tweede heet Mari , dees Thoom , de vierde Phlip' : Hoord eens wat groven bom van eenen vinger. knip. Sa kom , wy gaen hier uyt , dat zien heeft niet verdroten,, De deur moet, weder toe; want alles diend gefloten: Sagaet 'my vlytig voor, en klimd met raífer flap, Tot dat gy vind een deur die af-fluyt dezen trap. Daer is de deur al reed , die kan ik ook ontfluyten Dat is hier fraey om zien , hier komen wy nu buyten, Tot hier toe heeft geweeff ALBARTLS met zyn Bruyt, En zag van dees Balcon tot buyten Braband uyt. Wat dunkt u van dat Pluk? dat is den eerf}en Wyzer, Die heel van Koper is, al dunkt het u maer Yzer : Daer is nog eenen zoo die naer den Ooften flaet , En toond tot op de Vei} hoe dat den hamer flaet. Is't dat gy zelver wild het meten ondernemen, Zoo moet gy eerfl een koor van dertig voeten nemen: En die met lok of touw de groote ronde doet , Zal vinden , zoo ik gis' , zes min als honderd voet. (a) 1599. in December.

Ziet

- 136 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 136

ANTWERPEN. • �

1 � _ �

�;.

•

Ziet eens wat grooten Boûw : ziet , dat ,zyn Pyramiden , Die wonen hun zoo klyn aen d' onder-gaende Liden : En ziet de Menfchen eens ; als Poppen in den fchyn 'T fchynt dat de grootfile Li' niaer Póefjonellen zyri. Kom hier is nog wat oudts: daer binnen in die Lozi , Daer ílaet dat Pronk juweel , de groote Stads Horlogi; Waer van de kas alleen, van dat zy is begoff, Tot dat-ze wird voltooyd , millioenen heeft gekoft. My dunkt g'en vat het niet: i k myn den heelen TOREN; .Vervringt den Sleutel niet : gy doet il moeyt. verloren : Men konnen daer niet in ; maer g'hóort ,den flinger-flag Waer door den Wyzer Wond al d'ureh van den dag. Dat dit.gefloten is, is voor maldadige handen, Die fomtvds zyn beftierd van dertele verflanden: En die hier kwaed wouw doen, ook zonder grood gewelt 9• Die vind op korten tyd fchier .heel de Stad ontfield. De Poorten gaen niet toe gelyk .het, is bevolen, De Knegten niet te werk, de Kinders niet ter Scholen: Den Godts-dienfl niet,gedaen op zynen regten tyd, En zulke dingen. meer om een brood-dronkentheyd: Nu dezen trap weer op tot aen de looye Kamer : Daer zult gy Klokken zien, op ider eenen hamer En op de klynfte; twee ;.die farcen houden flag Eer dat die groote Klok llaet d' ure van den dag. De Val die onder is ,, die heeft .genoeg te dragen ; Want 't is hier al van Loot , of 't is naeg Loot•.beflagen . Hier door is ' t hout bewaerd vportLrotten rnet'eriyd,' • En léeger 't Ure-werk beveyd varr,-n' ttigheyd. Dat is hier een Gaeldery,,daer wel een .Kar. zou keeren; En ziet daer eens om hoog, een nieuwe • foort van Leeren Twee (porten, eenen boom: 'tis al geoliverfd, Mits anders 't hertflen hout op korten tyd bederft. Komt hier wat hooger op , daer zyde als verwilderd; Den Koper-draed door een: al de haemers zyn gefchilderd, 'En zoo van roeit bevryd. Een Klok is anders flerk ; Eer dat die flof verteerd, s' heeft twintig Eeuwen werk: Daer in dat Kazemak wort 's nagts de Wagt gehouwen, Op wiens goede zorg de Stad zig mág betrouwen: En zien zy ivers brand , zy fleken Fakkels uyt En op den oogen-blik word met die Klok geluyd

Ter-

(ireei_T�___ - 137 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 137

C H R O N T K É

V A N

Terftond .aen't brandend' Hujs verneeind hoopen Menfchen Ja meeftendeel al meer als imand wel zou wenfchen Het gaeter over-hoop in de gefteltenis • Want menig fchelm vift daer troebel water is. Die loode buyzen om't water af te zakken , Dat naer berieden loopt in groote loode bakken: Daer word het lank bewaert, daer is het by der hand , Wanneer de Cathedrael of wel den TOREN brand. Maer als het zoo gebeurd dat 't water komt t'ontbreken (' T droogd uyt of metter tyd de bakken kunnen leken) En als'er uyt de logt geen ander nederdaeld Dan word met die Katról- vers water apgehaeld.F Den voor-flag die begint.. w a t dunkt u van dat Voosken. Gaet dat gelyk de Mey, of is't de wys van d' Joosken ? Vrindi'n , wat grof geraes, ik ben der vair verdooft : Dat maekt al meer getier' als ik had noyd gelooft Hier is den leften trap in't midden van den TOREN,. Den tweeden is na't 0óff, den eerften ftaet van voren. Van hier met volle lult ziet d'oog van alle kant , Zoo wel naer Zeeland toe, als diep in Vlaender-land. Eer Kyzer CAREL trok uyt deze Nederlanden (a ) Heeft hy dees plaets vereerd , en zelver met zyn handen , Dit yzer valt gevat, en tot in't fup gegaen En op den leften tré dit kort Vermaen gedaen Konf?-ryke , lieve Stad , van' duyzend uytverkoren F In al dat ik bezit is zoo nietjeersen TOREN Die binnenSTRASBORG is, en:'is zoo konflig niet, Schoon by ontrent zoo' -hoog.;* wynig hooger fchiet. (b )' Daer zou EUROPA door al meer zyn van gefproken Waer't dat dit Konfl juweel flopt met een Kas beloken En dat van alle kant de toegelo'pe Lien, Maer eersen keer op't Jaer den TOREN kollen zien. Thi had ik geene vrees te maeken groote fchulden, Of was het in myn raagt , i k liet hem heel vergulden ; En't zou nog weynig zyn , en't Goud te flegte Jlof,De Konfr verdiend al meer , en eyfl nog meerder lof. ANTWERPEN, watter komt, wild dit Juweel bewaeren, Wiens bouwen heeft geduerd vier min als honderd Jaeren : ( c ) Laet vallen al dat wilt ,• en agt het voor geen kwaed ; De Stad zal zyn vermaerd zoo lank den TOREN flaet. (a) Anno 1545. ( b ) 574. .Strashorgfiche voeten is , 461. Antwerfche voeten. (c) Van, 1422. tat, 1518.

�Ÿ.

Hier

.�ee - 138 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 138

ANT riff E R P E N .

--m ce 25 � r

Hier fond zyn Maje/ieyt hier zyn wy ook gekomen; Naer dat ons ftille reys het .hoogften heeft bekomen : Die vier-en-veertig voet nog hooger lult te gaen, Die klaferd buyten tiyt tot boven by den Haen. Eens was de fpil van't Çruys met onweer krom gebogen, (a ) Maer met een groot geluk den Haen niet af-gevlogen: De pin Rond winkel-haék ó p 't. éynde hong den Haen , Dat ider daer ontrend niet zonder vrees zag aen. Geen uytfel is hier goed ; den Haen die hong en draeyde En fchoof allengskens voord hoe weynig dat het waeyde: De Heeren van 4e Stad , ik meyn de Magifiraet , Met hunnen Archite8 (b) d i e houden famen raed. D'een zegt : vernieuwd het Crüys: wàt vald daer op te Naepen ; 'T en zal niet regter gaen neet nier om-hoog te gapen Al fond het in den heen meer als en twintig voet, 'T moet uytgebroken zyn ; geen roóven is hier goed. Een ander zegt hier op : De Stad heeft nog al fchulden En. breekt men twintig voet , 't zal voor geen +duyzend gulden Weer zyn gelyk het moet e n nog het Cruys vernieuwd? • 'Ken val ik daer niet in. Maer doet dat u beliefd. Dàer 't Yzei' is gekrakt vüld dàt maer in twee f}ukken , En pallemd dit in een; ik meyn ; 't zal zeker lukken ; En legter. banden om inét fpieri wel verzien : Men zal het van om leeg nog voor ciraet aënzien: Den Architect dié zegt M e f eurs laet .my betyen ; 'T is zeker dat wy hier . geen iiytfte1 mogen leyen :. Ik zal ; zoo heeft ik kan ; filet imand boven gaén ; En zien hoe 't is gefteld , .en water diend gedáen. Hy neemd met hem 'hen Smit die , zoo een ider merkte Zyn Ainbágt bef{ verítond, en fchier als QUINTt N werkte: En dié ook heeft verdiend ; gelyk ik immers myn Gezet voor d' ander Smits; den Smit van' t' Stad te zyn Zy hebben dan getweo dat teysken aengenomen, En zyn net goeden wind tot op het Cruys gekomen Waer àen men géené breuk ; of minfte fcheurken zag 'T was maer 'nerf geéven boog ; waer door de fpil zoo lag,' Dan zegt, den Architell : ziet Meefter ; gy zyt wyzer, Ten minften in u Konft en kennis van het Yzer : Ik bid u pyft eens wel , of gy niet dien boog, Als 't Yzer rood zou zyn, kont regten weer om-hoog: ,.. D $n e (a) Anno 1692. ( b ) J. B. Bouvaert.

egg't - 139 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 139

.___. . . . .

26 ,

C H R O N T K E

�

V A N

Ba zeker ! zegt den Smit, ik bid u , wild eens lettdri ('T is hier zoo hoog en final ) hoe imand hier kan zetten; Den Blaes-balk met de, mis ; om dat te maken rood; Mynheer , vergeefd het my , 't gepeys is wat te groot :. Want 't is onmogelyk. Maer Bouvaert hier weer tegen : Al 'aen w' hier _oog eri droog , wat is hier áen gelegen , Als ik u plaetze geef? een Stelling breed en flyf, Die jaegd ook aen de Smits de vrees uyt Ziel en lyf. En als de Stelling {bet, dan konde ligt verzinnen; Hoe 't Smisken dind geteld , en hoe dat gaen beginnen : Dat ls het grootre werk , dan is't al half gedaen, Den Smit zegt: ja da's wel , Mynheer, ik neem het aen: De Stelling word gemaekt op groote fwaer geverden , Met fperren nieuw en Berk, en zuyver Denne-berden 3 Men ziet in korten tyd dat zolderken geregt; En tot het minfle Buk was fpyker-vaf} gehegt: Men ligt voor eerD den Haen, om zoo het Cruys t'ontlaften Om dat , dat groot gewigt daer geenzins op en pallen: De Smis is heft geregt; men blaeft dat 't yzer gloeyd, Terwyl zig menig man om op te -regten fpoeyd. De Spil flaet weder regt op 't fopken van den TOREN, Zoo dat een ider ziet dat 't is gelyk te voren Men ffyfd terflond den Dam met geerden ' t alle kant Die worden vaff gemaekt met menig f}ruyzen band. De Spien met geweld in d' oogen in-gedreven ; Die fchynen op het Cruys een nieuw ciraet te geven: Een ider daeld weer af zmen. laet de ftelling Baen , Die weder dienen moet tot 't zetten van den Haen. Men hadde met Katrols dat Buk om leeg gelaeten Dat dan .gedraegen wird door zes á zeven ftraeten: Die wat gelezen had , die zy, maer niet van pas, Dat dat voor onze Stad een Peerd van Troijen was. Den Haen word dan gebrogt in Bouvaerts nette wooning; Wiens Huys-vrouw gaf terflond de draegers goey beloonin& Het Voor-huys is vol volk, en ook het groot Salet, Daer die vergulde Beeft terflond was neergezet. Men zend om Middelaer , die gink gelyk de Trantel; En waer hy ilond of zat, noyd was hy zonder Mantel: Al moeD hy op een leer fomwyl heel uren Baen , Ook met het heetfle weer , hy had den Mantel aen. Den

- 140 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 140

�

� �

�

. _ _

ANTWERPEN:

--tnc 141, 17

1PP

Den Man had groot gelyk , 't en was niet zonder. reën ; M' had uyt die. laken huyk twee zolen uytgefneën , Als s'aen de kap-ftok honk: hierom heeft dag en nagt, Den rug van Middelaer die fwaere Mantel vragt. Zyn ampt was i voorde Stad, daer 't noodig was vergulden Hy ley op heel den Haen in goud by d' honderd gulden; Zoo dat , dat guide kalf .met kop en (teert in 't rand Gelyk een groote Zon daer in de kamer Rond: De Faem had door de Stad de tyding uyt-geblazen, Waer op ook menig menfch koind wonderlyk te razen Het alderflegtfte volk dat gaet het meeflen aen : Mits zy de Toren-fpil van Haen beroofd zien ftaen. Daer kwamen dagelykx veel Heéren en Mevrouwen, Om dien grootera; Haen eens van na=by t'aenfchoitwen En als de handeling aen't goud niet meer , en let s Dan worter menig Kind met lagmerkt ,opgezet: Daer naer met regt een Schalk met zeelen wel gefpannen Men zet den Haen weer op met groot geweld van Mannen Door Bouvaerts wys belegd , erf menig manne-kragt Staet wederom den Haen op 't Cruys in volle pragt. Maer mits het befte goud naer menigte van jaren , Kan zynen eerfteti glans en luyfter niet bewaeren Zoo heeft men kortelinkx alhier gehouden raed Wat dàt in dit geval te ondernemen ftaet: Want 't gold is heel: te niet door kragt der hagel-buyen Door heete Zonne-fchyn , én vlaegen uyt den züyen : Daer by den ,Vlaernfchen Wind die ons geduerig kweld,' Heeft zoo het goud mifmaekt , al of 't was af-gepeld. Tot 't afdoen van den Haen die ítelling. weer te maeken Het goud en arbyds-loon, dat doet het werk Ook mits'er wynig volk tot klimmen is gezind , Zoo is 't dat hier den Raed nog geen befluyt en vind, 'T is een-en-dertig Jaer , of daer ontrend geleden , Dat m'oin de zelve zaek den Haen ook liet beneden ; Maer in de, rekening daer ziet men wat het geld : Zoo, oni .den grooten kolt , het word dan uytgefteld: Als't Raed is , houd men raed aengaende ander latten En ziet, in Junio met ander .Kermis-gatten , . Zoo is'er in de Stad een Duyds-man onbekend , (a) Van jongs af, zoo by zegt , het klimmen wel gewend.' (a) Hy is genoemd Joannes Hermaling gebortig van Reil aen den .over-Moezel by Trarbach. D 2. •

•

■

�

Hy d

3 � d

- 141 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 141

CHRONTKE

V A N

Hy hoord in zyn logift van dat vergulden fpreken En ook waerom dat werk , al is't van noo' blyft fteken En zegt : `Ig't anDero niet ; Ie;eto / met hier D e n 8 a n / la Ltct) nut tin Mierse Doft at bid %ergulben Dan• ach weis een nieuwe Mepf' bon fcboonbcr golD te = D e n / Zl1nD funber letter gehn/ wo utemanD an fel ractjen/ ach noot Dag 1upffer-bercu / foo'D mach eer) 3n gefte»n/ Jroc» fetber Deft >Lboch binauf bergniaeu getjn. Men brengd hem op de plaets daer d' Heereri zig vergaeren Die met een grooter zaek al weder bezig waren: Hy zegt wat dat hy kan 3 hy is hun willekorn; Mits 'hy zoo veel wild doen voor eene klyne Want hy en vraegt niet meer als 36. gl. Waer voor hy zal en wild den.heelen Haen vergulden4 Ook zonder imands hulp, hy voegd'er by nog meer Ook zonder ffellinge , ja zelver zonder leer. Wie fchrikt niet als by t'hoord ?-men zegt : waer zyn u zinnen? Y , Vrind! beziet het werk , eer gy het wild beginnen: Wild gy voor zulke fom gaen breken hals en been; Of vallen in het fpits van Yzer-werk of Steen? Wild gy hier zyn tot fpot van honderd duyzend Men%hen Die geirne zien wat nieuws , maer niemands dood en wenfchen Maer dees al niet te min den Duyds-man neem het aen, En zegt dat al zyn werk die week zal zyn gedaen De week was dan al half. Men laet dan Wans betyen Nog niemand van de Kond: en .kan hem dat benyen , Al zyn't Vergulders zelfs : niemand en is van zin, In dat gevaer te zyn voor zoo een klyn gewin. Al is by niet te lank , zyn beenen zyn als fweepen: Hy neemd een zeyl , een touw , wat Bokken en wat reepen , En voords wat noodig is , tabac en brandewyn; Want't fchynd dat zulke werk niet zonder dat kan zyn. Een 'ider lagt met hem dat hy zoo zwaer gelaeyen Daer mé naer boven gaet , daer zoo veel fiormen waeyen. En naer een wyle tyds men ziet hem buytén uyt , Daer hy niet eens verbaeft , nog roept en zingd en «fluyt. Hy klaferd tot op't I<ruys , en zonder hulp van mannen, Gaet hy aldaer alleen een wonder Tente fpannen Te weten om den Haen , niet voor den Zonne-fchyn Maer om voor diën tyd van wind bevryd te zyn. Hy

- 142 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 142

tramme

ANTWERPEN. Fly doet daer dat hy moet om grond en goud te leggen 'Ken wete niet hoe veel , 'ken kan't zoo nouw niet zeggen Hy daeld maer 's avonds af. Den tweeden dag daer naer Toond hy aen heel de Stad , dat heel den Haen is klaer: Voor my myn innig bloed verfchoot als in myn aders; Als ik hem klimmen zag op lyften , fteene bladers , En kneurten van arduyn ; en altyd even flout : 'Ken kolt niet blyven zien ; zoo zeér was ik benouwd: Ik heb daer naer, gehoord van myne welbekende, Hoe hy zyn werk .voltrok , en hoe hy 't fpeeltien ende Hy doet de tent eerft af; dog alles zonder fpoed; Want, op den Hane-kop daer liet hy zynen hoed. Als alles was om leeg, gaet hy weer op-waerts .flygen, En dat -alleenelyk om zynen hoed te krygen Fly flaet ook op den Haen , en maekt zyn flesken droog , En met 'nen draey of twee hy fmyt het naer om hoog. Hy komd weer op het Kruys, en fpeeld nog meer den koenen; En doet daer met gemak zyn kouffen uyt en fchoenen, En fmaktze onder 't volk , en doet'er nieuwe aen, Waer mé m'hem even kloek zag naer beneden gaen. Hy ,heeft voor al zyn moeyt niet meer als vier piftolen :• Het geit is gouw verdiend; al blyfd zyn konft verholen. Hy heeft ook left verguld dat groot SALVATORS Beld, Dat op de Koeppel daer zoo konflig is gefteld. . Pyft, eer hy ly den grond, hoe hy t'heeft moeten boenen Want t'was nog noyd verguld , maer t'zag als uyt den groenen, De bollen die gy ziet op al de gevels ftaen , Daer heeft dèn zelven wing , het goud ook op-gedaen. 'Nen man plagt jaerelykx; hoe dat het mogte waeyen ; Het Vendel op den Haen voor klynen l'on te draeyen De waeg-hals dronker ook in ongeftuymig weer , ( a ) En fmeet dan met 'nen zwier de pint van boven neer. Mae' niemand naer zyn dood en zogt dit ampt t' aenveerden e Den korten levens draed was•hun in grooten weerden : Zoo dat met die 't begonft die konft ook is te niet , En t'is naer dien tyd ook nimmermeer gefchied. Het was beter zoo , als dat ik heb gelezen , Dat t'in Canarien de mode plagt te wezen , Dat imand , als men eerfl een nieuwen Prins ontfong s Vrywillig' onder't volk, van eenen Toren fprong. Die (a.) Willem de Meyer.

etiq-

-143Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 143

Kuierend in oude papieren Bij het raadplegen van de archieven van de kerkfabriek van Sint-Jozef Hoogboom vonden we de volledige lijst van d e (eerste) communicanten e n d e vormelingen sedert d e oprichting van onze parochie. W i j zullen deze lijsten vanaf nu, i n afleveringen, in ons tijdschrift opnemen zodat onze lezers e e n overzicht krijgen v a n d e toenmalige familienamen in onze parochie. U moet er wel rekening mee houden dat in 1871 de parochie Sint-Jozef ook Zilverenhoek en De Sterre omvatte. Vele namen zijn dan ook afkomstig uit deze wijken. Mogen wij onze lezers vragen om alle mogelijke gegevens over deze comminicanten zoals communieprentjes, foto's en zo meer aan ons te bezorgen zodat we ze in onze volgende artikelen kunnen opnemen. We beginnen met de jongens en meisjes vanaf 1872 tot 1890:

c / i 4 e i d 'ee P

ov ��a✓,4a ebeeeCz

. e e t ' , é ) �

cJ peeeC%ríí��cv é 4.-19-z2zeeed c . > ° e z i j 7 .

67?‘"etee-i-2-)et_2 ce«../.4-1477-de-97, �

- 144 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 144

e/L4"LJ t 5 01r,eri,e-e7; - & - i z.� ✓� &v.

Au'

/ ( 2 , (7-„ dow aide ��ett4.4 g4,„Le oe -,-,,e �12.922;,eted��e�� / .

e Y a l

ed;e6el4

� - , C - e e d e - 11 e e e i / J ' , d � � . � � e £ 4 , ; ; . 7

u e

0 7 / - 2 / L 2 ) ,

ze,ieed 7 cY

-we-i/ind

. ,,

)�de — eeeuevfrz2 /,��o -24)ee�7�4�ieu�l�/l� an' m eevf/ ��é%�he- -; cc[

,, c/hr�o/��S �c • (�e� de ��// 4iLv � ��..��

end.e ,-% 7 4 Ze.C�-á

��i� efr,1 §ea.ea44:na. cea.-aoee,--t}

eieu4.ó ae41iou� eau4 z . e 4

ofeedevee.ede e;›, ci- ,e-eieenue e ü � l G � o e e

a-ied

cee4

)

�rm c

C , _ / 1 4 . 4 0 4 1

�

�� %/O`e�:

Adé> ay16;t?,

-e,e-ez.7

f �

ecr.r%f/J

~-7,7 ed

� ate-49-eeeer � �

e�� a% ` � � � � � � C u d � � eare- e d

�

a4r4.-4

4a. .t'O.

145 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 145

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 146 - 9i I >z-e4e��oe

�

P l i � o � p

�`��°

7-,«óseezerieecee

eJi-fr)1P'eee'eG

��fiA, � ` ` e ,

‘2-è��e`-e'

ll- ave

'ew-, � �

rra��o��cetee 7 ï

� ve e � �.re,

ez4 ctedeg

2-e(2-.7"��

� �

1 > r i e 3 7 r ;

1 7

1"�°©9/elut9e?��j� é)

z‘,

�

e e - t ? r,

val�� . � � n e 2 , ? 7 t e r r, e « - e c e e y � r r ? „ , e g

f��

� � e ��r-� �y p��,� -� e) •2-fire frez2/49e! p•-zeic

f - - g » ; , e �

4 . e r a e v e r y : r w n (-cc U C e 9 ,

� �

ef�

iez).

a�i� r � bee,

ij� ��

kJ;

e>7�

y ��

� .?°��ae,,, �� (.9 c e d e e � c e a ee:cieren.-) w y e d ��eeeeez, telaa,Ladd

� �

Ê e t l , / ~

arnd

��

� � � e m

' ( C 7 j e l e (

� eo��

y I t y

�

G � � � s � e7aáyi2eaa�ote

e r e e u d �

�

aez1"

:Xern44: ceee-0�� /

� c . 4 à cta

� e 4 J J .

'Gen/;eye.. aehe 45y� ;neee.e.e�v

J e

- 147 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 147

(l� ��C�ir/� ��«/ e c e - ) 7 7 , 9 j í L4/29 LCeMeezellez,,

"i4 itfi) ültn'YvYn writeevnitem)

eesiefp ��X�

�-Jylfi �l/v

c tie(

,t_e6 ,e„ //e/dl_ .be41.e. `601,y) rrrz wYu.c.a,rvbr/v

�n�0

om�PirvS, ,

�

• �'o

�v oeee;il ci/e/

c`%ex.'oc/ co,w9

e a m a i d aue

� 7 7 f i

( . � e

v▶ V Îihkt)J, e l / M a 4 A 4 J a

�/JCa

�

e i

e o �

e Z , ` í í P � ,

� � ,

,z4

- 148 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 148

e-ve-érmel,�

�

� ��

�

aOoi./ �7 f J � Q O d � � � � ��4;e'

��

�

eaaistez.,

�d�

p � , p / � c J � C J t��p�JrGuO �

/��.9

�

du.GL?/�Crir,iteF.ü-.tiC4

i 2 e , 1 2 1

e e

�.�vt,nevoe eal er, � e t a e e l tynd

éteeeeie c r . . ) 8 - 4

leteehed � ��

�cez,beetv a./ £42,,,e.,2

eee c+- c u e �íiteertee7-1.4->ai � i �

c.c:er-'id a c e te41

e&- t ,

` I : f e e (

y _.ea,wh.) OrnQ/`6? �f�imeorJl chr�erra.7

C7dd-4 4!/mit.e,4 /

s r L l . ( i

4 m D a/

�

�p�Ih �ls�set/�/Opils�+ehzG

P i L r r i Qn�✓J

/ s e i l e - e c e a e e e (�� e e . 4 . 2 /(o

/ G : oQar�a/ t��aZa9c«i

4ae-ici>ccce

e .

�/� ��e

�� e��

�

.e?"

- 149 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 149

ACTIVITEITEN

Uitstap naar Delft - Teerfeest Op zaterdag 9 oktober 1993 vertrokken we met een 75 tal Hobonianen, richting Nederland. We werden verwacht in Delftshaven voor de koffie, een museumbezoek en een demonstratie tingieten. Na een niet-geplande verkenning van de omgeving van Rotterdam, vonden we dan toch onze bestemming. Het oude ambacht tingieten wordt hier nog dagelijks gedemonstreerd aan de vele bezoekers van dit pittoreske deel van Rotterdam. Van hieruit vertrokken we nadien richting Delft voor een uitgebreid luchbuffet in restaurant "'t Karrewiel". Waar iedereen dacht dat we kennis zouden maken met de spreekwoordelijke zuinigheid van onze noorderburen, konden we vaststellen dat zelfs de grootste eters niet in staat waren om de overvloed van het buffet te doen verdwijnen. Met een volle maag en een uitstekend humeur werden we na de lunch in twee groepen opgedeeld. De eerste groep vertrok met de paardentram richting "Porceleyne Fles", terwijl de tweede groep een plaatsje toegewezen kreeg in de boot die ons door de grachten van Delft voerde om eveneens in de "Porceleyne Fles" aan te komen voor een rondleiding.

Met de boot langs de Delftse Grachten

- 150 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 150

Dat het een prachtige boottocht werd, was mede te danken aan de aangename herfstzon die ook van de partij was. De doortochten onder de bruggen verliepen echter niet altijd zonder problemen. Vraag dat maar aan RenĂŠ. Ondanks alle moeite die onze schipper deed door te proberen "plots te remmen", was het niet meer mogelijk om de spuwende nozem nog te pakken te krijgen.

Met de paardentram naar de "Porceleyne Fles"

De tocht met de paardentram, als alternatief vervoermiddel, werd door alle deelnemers ten zeerste gewaardeerd. Vooral Maria, op de bok naast de voerder, beleefde enorm veel plezier aan deze tocht.

In de "Porceleyne Fles"

- 151 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 151

Het bezoek aan de porceleinfabriek "De Koninklijke Porceleyne Fles" was zeer leerrijk. Vooral de demonstratie die ons toonde hoe het aardewerk gedraaid werd en de kunstenaar die de beschildering van het voorgebakken porcelein toonde, vielen erg in de smaak. Deze fabriek die sinds 1653 porceleinen aardewerk maakt, i s de enig overgebleven 17de eeuwse aardewerkfabriek in Delft die nog authentiek "Delfts blauw" produceert. Een fabriek met wereldfaam. Na de rondleiding i n deze fabriek werden de groepen teruggeleid naar de gekende vervoermiddelen, waarmee we de weg terug naar het centrum maakten. Want natuurlijk werd de nodige vrije tijd voorzien voor enkele uren vrij winkelen in het mooie Delft. Het belangrijkste van deze dag moest nog komen. Het HOBONIA bestuur had er natuurlijk voor gezorgd dat de dag zou eindigen met een etentje dat als vervanging van de traditionele teerfeesten moest dienen. Dus was er op het programma voorzien om na de shopping in Delft terug bijeen te komen in 't Karrewiel.

Met z'n allen aan tafel

Bij het binnenkomen van het gezellige zaaltje kregen w e onmiddellijk een aperitief aangeboden. Ondertussen zocht iedereen een plaatsje aan de gedekte tafels. Het partijtje "steengrillen", waarbij we nogmaals moesten vaststellen dat de Nederlanders ook weten wat eten is, was een aangenaam en lekker alternatief voor de traditionele teerfeesten van HOBONIA. Vlees was er in overvloed; brood en frieten kregen we zoveel we wilden. Het kon niet op. Het dessert mocht er ook zijn. Ijs met vruchten en slagroom en daarbij nog koffie, dat hadden we niet verwacht. Dit zette de kroon op een geslaagde dag. Maar dit was niet echt het einde van deze dag. Want zoals het steeds bij HOBONIA de gewoonte is, werd ook nu een tombola georganiseerd om de verschillende originelen van de - 152 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 152

tekeningen van AndrĂŠ MariĂŤn aan de gelukkige winnaars te overhandigen. En gelukkig waren ze.

Smullen maar !

Op de terugweg naar Hoogboom was iedereen stilletjes, maar tevreden. We wachten allemaal op het "teerfeest" van 1994. Wat zal het dan worden ? - 153 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 153

Griekse avond Een onvergetelijke "Griekse Avond"; z o werd de dia-avond aangekondigd die door HOBONIA georganiseerd werd op vrijdag 12 november 1993. Onvergetelijk waren de mooie dia-beelden die Harry De Sitter verzamelde gedurende de vele vakanties die hij samen met echtgenote Ann en dochter Meike in Griekenland doorbracht. De montage werd in overvloeiing op groot scherm geprojecteerd voor een 300 tal liefhebbers van dit zonnige land. Dat deze avond voorafgegaan werd door een paar administratieve en praktische ongelukjes is niet door iedereen geweten. Zo dienden we uit te kijken naar een nieuwe zaal, vermits Den Haasdam die avond verhuurd was voor een huwelijksfeest. Een misverstand bij het vastleggen van de zaal was hiervan de oorzaak. Voor deze dia-avond was dit een meevaller, want door de keuze van zaal "Onze Kring" te Kapellen, was het mogelijk meer personen in te schrijven en was projectie op het reuzescherm mogelijk. Ook voor de decoratie was deze zaal, dank zij het beschikbare podium, eenvoudiger en smaakvoller uit te voeren. Het resultaat hebt U gezien.

Het optreden van "BELGRECO"

Dat bij de voorbereidingen de voorzitter van het podium tuimelde, werd niet hardop verteld. Stoelen dienen om op te zitten en niet om er mee van het podium te komen. Onze mascotte, Vinustes Akkerianopoulos, het loze vissertje van AGIA HOBONIA, die met visnet de Griekse zuilen ondersteunde, bleef onbewogen onder dit ongeluk. Later op de avond zou ook hij met moeder aarde kennis maken en met gehavend hoofd terug op de zolder belanden. De degustatie van de typische griekse gerechten en vooral het optreden van de vermaarde groep "BELGRECO" viel bij alle aanwezigen bijzonder in de smaak. Zoals we op de hierna volgende foto's kunnen vaststellen konden de Griekenlandfans niet blijven stilzitten en waagden zij zich ook op de dansvloer om de Sirtaki te dansen. - 154 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 154

Griekse fans dansen de "Sirtaki"

Zoals reeds eerder vermeld bood HOBONIA een keuze aan, van verschillende echte Griekse specialiteiten waarbij we op een bijzondere wijze werden geholpen door de Griekse Traiteur en winkel "Ygrec" en het restaurant "El Greco". De prachtige tombolaprijzen, waaronder de vijf etentjes voor twee personen, werden door de gelukkige winnaars op prijs gesteld.

Een goed gevulde zaal

- 155 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 155

SINT NIKLAAS in Hoogboom Voor de 2lste maal trok Sint Niklaas door Hoogboom. Veel commentaar hoeft hierbij niet meer gegeven te worden. Iedereen heeft reeds kunnen vaststellen hoeveel kinderen er op deze dag in Hoogboom rondlopen. Den Haasdam is steeds weer te klein om alle kinderen en vele volwassenen een plaatsje te geven.

Sint-Niklaas samen met de Zwarte Pieten

Sint-Niklaas tussen zijn trouwe medewerkers

- 156 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 156

De kerstmarkt in Brasschaat Van onze laatste kerstmarkt wensen we toch nog enkele beelden te tonen als herinnering aan de negen jaar dat we een weekend spendeerden om de kas van HOBONIA te spijzen door de verkoop van kaarsen en eindejaarsgeschenken, waaronder het kastelenalbum "Van Kasteel naar Kasteel"

HOBONIA verkoopt kaarsen en boeken

- 157 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 157

Van Kasteel naar Kasteel Deel 5

Op zaterdag 16 oktober 1993 werd het vijfde deel van de kastelenboeken "Van Kasteel naar Kasteel" aan de pers voorgesteld. Deze voorstelling had plaats tijdens het Culturele Weekend dat werd ingericht door het oudercomitĂŠ van "De Platanen" in de feestzaal van de gemeentelijke basisschool. Belangrijk onderdeel van dit weekend was de tentoonstelling met demonstraties van verschillende kunstvormen en technieken. We danken nogmaals de verschillende spontane medewerkers voor hun inzet: Jos Goolenaers - heraldiek; Alda Vos en d e leerlingen v a n h e t plaatselijk Jeugdatelier "KreatiefÂ°; Joris Thijs etsen; M o n i q u e D e Ketelaere textielschilderen; J e f C l o n e n pottenbakken; Annemarie V a n d e r Leest - kantklossen; S i m Cootjans beeldhouwer. Ook h e t aperitiefconcert, m e t " D i e Ghespeelkens" - blokfluitquintet o.l.v. Guido B o o g a e r t s e n h e t d u o "Siciliano", E. De Cauwer - fluit en J. Morreel - gitaar, was een topper van dit weekeind.

Overhandiging van het jubileumboek

- 158 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 158

Paul A rien in gesprek met de pers.

Onze buur van de kerstmarkt, Sim Cootjans, verleende graag z i j n medewerking aan d i t culturele weekend.

Mia Verdonck, onze vaste stadsgids, w a s onze gastspreker. Hier in gezelschap met Jan Vanderhaege. g a r

- 159 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 159

Aankondiaingsblad do 21 oktober 1993

Nieuw kastelenboek rolt van de persen Paul Arren grasduint voor ons in d e Belgische kastelengeschiedenis Bij de start van het kultureel weekend t e Kapellen-Hoogboom werd een splinternieuw kastelenboek van Paul Arren voorgesteld. Het gaat om het vijfde deel van de mooie reeks «»Van Kasteel naar Kasteel«, die uitgegeven wordt door de plaatselijke Heemkring Hobonia. De eerste exemplaren waren op de valreep door de drukker en inhinder klaargestoomd, maar het werd nog om een andere reden voor iedereen een heuse verrassing: voor de eerste maal werden een viertal wapenschilden van adellijke families op vier kleurenbladzijden afgedrukt, een geschenk van d e Sint-Norebertusdrukkerij u i t Tongerlo. H e t resultaat i s prachtig. Even terugblikken - In 1985 verscheen een eerste deel i n de reeks «Van Kasteel naar Kasteel» en thans is Paul Arren aan de eerste lustrumuitgave. De basis van de hoeken i s te vinden i n artikels die A r r e n schreef voor een personeelsblad van zijn werkgever. Pas dan begon echter het grote opzoekingswerk om de geschiedenis van de kastelen tot in het fijnste detail uit te diepen. Aan deze passionele hobby besteedde Arren de jongste 30 jaar hijna al zijn vrije momenten. In zijn boeken besteedt de auteur vooral aandacht aan de opeenvolgende eigenaars van de kastelen. E e n invalshoek d i e voor België volledig nieuw en uniek is. Elke familie heeft immers op een of andere manier zijn stempel gedrukt op de architektuur en de verdere evolutie van e e n kasteel, onderstreept Arren. De moeilijkheid is echter: aan de juiste informatie geraken door te grasduinen in allerhande archiefmateriaal en via het nageslacht van de adellijke families, tot en met de huidige eigenaars of bewoners van de behandelde kastelen. Bij deze zoektocht kan Arren gelukkig rekenen op een positieve medewerking van de betrokke-

nen. I n feite is hij totnogtoe nergens op een muur gestoten. Maar dat zal ongetwijfeld eveneens te maken hebben met de persoonlijkheid van Arren, die zelfs de huidige eigenaars betrekt bij de beoordeling van de definitieve tekst, vooraleer deze in druk gaat. En wie heeft er geen belangstelling om het levensverhaal van zijn voorgeslacht te kennen ? Verrassing - Aan alle kastelen- . boeken wordt een extra waarde gegeven door de mooie heraldische wapenschilden van vriend Jos Goolenaers. Deze specialist in heraldiek is op 80-jarige leeftijd nog zeer aktief en zijn afbeeldingen zorgen ook in het vijfde deel voor een geslaagde aanvulling. Een nieuwe dimensie in de lustrumuitgave zijn de vier wapenschilden i n kleur. een verrassing van de St. Norbertusdrukkerij. Het gaat meer

circa 300 blz, verlucht met meer dan 100 illustraties en is gebonden in een mooie roodbruine linnen omslag met gouddruk op voor- en rugzijde. Het boek kost 1650 fr, inclusief 100 fr. verzendingskosten. Men kan het bestellen b i j auteur Paul Arren, Bredabaan 849 te 2990 Wuustwezel. t e l . 0 3 / 663.13.31. of bij uitgever Hobonia, p ' a Raymond Roelands (voorzitter), Vinusakker 24 te 795(1 Kapellen, tel. 03/664.18.88. Ook de vier vorige boekdelen zijn nog verkrijgbaar. Claudine Decode

bepaald om het kenteken van de families de Merode (kasteel Rixensart), familie de Caters (Catershof in 's Gravenwezel); tamilie de Jonghe d'Ardoye en de l a Faille - d e Waerloos (Groeningenhof te Kontich). André Mariën zorgde naar traditie voor de pentekeningen op de schutbladen en tijdens de voorstelling van het boek ging evenveel lof naar de echtgenote van Paul Arren, die hem niet alleen steunt in zijn tijdrovende hobby, maar als germanist ook alle teksten in de korrekte en vlotte vorm giet. Andere kastelen uit het Antwerpse die in deel 5 »Van Kasteel naar Kasteel« aan bod komen zijn o.m. het Spokenhof te Bocchout, Cleydael te Aartselaar, Bunderhof te Kapellen, het kasteel van Brasschaat en van Schoten, Groenendael te Merksein, leperman te Wilrijk, en Ten Dorpe te Mortsel. l)c jongste telg i n d e reeks «Van Kasteel naar Kasteel» heeft uiteraard hetzelfde formaat als zijn v iorgangers, telt

- 160 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 160

HET VOLK 19 oktober 1993

Vijfde kastelenboek belicht opeenvolgende eigenaars KAPELLEN — Met de medewerking van de culturele heemkring „Hobonia" verscheen het vijfde boek in de reeks „Van kasteel naar kasteel". Auteur Paul Arren bezocht veertig kastelen die uitvoerig werden beschreven. In zijn boek besteedt de auteur vooral aandacht aan d e opeenvolgende eigenaars d i e elk kasteel heeft gekend. Legendes, aan sommige kastelen verbonden, evenals talrijke wetenswaardigheden en anekdotes op toeristisch en geschiedkundig vlak maken het boek voor iedereen interessant. De 52-jarige Paul Arren, bediende in een Antwerps chemisch bedrijf, i s actief bestuurslid van de culturele heemkring „Hobonia" van Kapellen-Hoogboom. Zijn belangstelling voor kastelen ontstond tijdens een bezoek aan het kasteeldomein van Belten, het stamslot van de prinselijke familie de Ligne. Gaandeweg werden alle toegankelijke kastelen in België opgezocht. Ondertussen verzamelde hij elke informatie met betrekking tot de kastelen in het hele land in een systematisch gerangschikt archief. In het kastelenjaar 1972 begon hij artikels te schrijven over kastelen die in dat jaar uitzonderlijk voor het publiek open werden gesteld. Sindsdien beschreef hij maandelijks een kasteel in het personeelstijdschrift van zijn werkgever. Op aandringen van de heemkundige kring werd uiteindelijk de reeks Van kasteel tot kasteel gestart. In de vijf delen samen werden al 206 kastelen beschreven, waarvan er 157 gelegen zijn

in Vlaanderen en 49 in Wallonie. Dit is opmerkelijk omdat in de meeste kastelenuitgaven deze Verhouding lichtelijk anders ligt. Van de 157 kastelen in Vlaanderen werden er 88 behandeld in de provincie Antwerpen. Promotiefolder Ook voor de vijfde uitgave kon Paul Arren rekenen op de medewerking van Jos Goolenaerts die vier kleurrijke wapenschilden van adellijke families voor zijn rekening nam. Oorspronkelijk was het de bedoeling om het kasteel van de familie della Faille de Waerloos op de schutbladen van het vijfde kastelenboek af te beelden. „We werden door de burggraaf ontvangen en rondgeleid om ter plekke de mooiste fotohoek uit te zoeken voor de versiering van het boek. De kasteelheer was erg gevleid dat zijn historische woonstede uit de vele mogelijkheden uitverkoren werd voor de verfraaiing van het boek. Toen hij echter vernam dat het wapenschild ook gebruikt zou worden voor de promotiefolder, was hij daar minder gelukkig mee. Volgens de burggraaf krijgt iedereen de promotiefolder in handen met het gevolg dat die wel eens weggeworpen zou kunnen worden. 'Zo wordt eigenlijk mijn kasteel weggeworpen als parels voor de zwijnen', vond de kasteelheer, en dat kon hij veel minder waarderen", zei Paul Arren. Volgens Arren was het opvallend dat vooral de oude adel zeer positief staat tegenover het kastelenboek. „De nieuwe rijken hebben duidelijk minder belangstelling voor de historische waarde van hun eigendom. Van alle Belgische kastelen zijn er nog ongeveer 30% in privé-bezit die algemeen bekeken goed onderhouden zijn. Vooral de kastelen die eigendom zijn van de overheid, moeten dringend opgeknapt worden". —A.S.P. Het vijfde boek „Van kasteel tot kasteel" telt 304 bladzijden en kost 1.650 frank. Het is te verkrijgen door storting van het verschuldigde bedrag op rekening 001-1767840-91 van Hobonia, Bredabaan 849 te 2990 Wuustwezel, of telefonisch bij auteur Paul Arren, Bredabaan 849 te 2990 Wuustwezel, tel. 03/663.13.31.

Paul Arren (rechts) en voorzitter Raymond Roelands (links) A.S.P.

- 161 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 161

HET L A AT S T E NIEUWS 19 oktober 1993

Van kasteel tot kasteel Paul A r r e n (53) schreef nu al het vijfde deel aan zijn magnifiek Opus Magnum KAPELLEN — De 53-jarige Paul Arren uit Wuustwezel weet alles van kastelen. Bijna ieder weekend trekken Paul en zijn echtgenote er op uit. In de loop van 25 jaar bezochten ze niet minder dan duizend van de tweeduizend kastelen in ons land. Paul laat het niet enkel bij het bezoeken v a n kastelen, h i j schrijft er ook over. Onlangs bracht uitgeverij Hobonia het vijfde deel van zijn «Van kasteel tot kasteel» uit. In het boek zijn 206 kastelen uitvoerig beschreven, 157 in Vlaanderen, 49 in Wallonië. Zijn liefde voor kastelen ontlook tijdens een bezoek aan het kasteeldomein van Beloeil, het stamslot van de prinselijke familie de Linge. Gaandeweg werden praktisch alle toegankelijke kastelen opgezocht. Alle informatie werd systematisch g e rangschikt en in een archief opgeborgen. I n 1 9 7 2 , h e t kastelenjaar, startte Paul Arren met de publicatie van artikels in een personeelstijdschrift. I n 1985 verscheen het eerste deel in de reeks «Van kasteel naar kasteel».

zijn e r echt slecht aan toe,» merkt Paul Arren op. De Antwerpse kastelen Paul Arren besteedt vooral aandacht aan de eigenaars die een kasteel heeft gekend. Ta l van belangrijke wetenswaardigheden en anecdotes op toeristisch en geschiedkundig vlak,

maken dat de boeken voor iedereen interessant zijn. Naast meer dan 100 illustraties en foto's zorgt Jos Goolenaerts, die onlangs 80 werd, voor de heraldische wapenschilden die nauw

Oude adel werkt goed meel, met de kastelen verbonden zijn. In deel 5 van de omnibuskastelenreeks behandelt P a u l Arren tal van kastelen uit het Antwerpse, zoals Cleydael i n Aartselaar, h e t Spokenhof i n Boechout, Muggenberg i n

ook gebruikt zou worden voor de promotiefolder van het boek was hij er minder gelukkig mee. «Een promotiefolder krijgt iedereen in de hand. Ook diegenen die helemaal geen belangGeen wegwerpkasteel stelling betonen v o o r h e t Aan het bezoek van het kas- kastelen-patrimonium van ons teel Groeningenhof in Kontich land, met als gevolg dat de is een klein verhaal verbonden. folder wel eens weggeworpen Het kasteel i s eigendom van zou kunnen worden. E n z o burggraaf René della Faille de wordt mijn kasteel zomaar wegWaerloos. Andre Mariën teken- geworpen als parels voor de de de schutbladen van het lu- zwijnen,» was de mening van de strumboek. Paul Arren en Andre kasteelheer. Belangstellenden v o o r d e Mariën werden door de burggraaf enthousiast ontvangen en kastelenboeken kunnen inforrondgeleid om de mooiste foto- matie bekomen bij de auteur, hoek uit te zoeken voor de ver- Paul Arren, S 663.13.31, of bij siering van het boek. De kas- Raymond Roelands, de voorzitteelheer was erg gevleid, maar ter van heendcring Hobonia, toen hij vernam dat de tekening 664.18.88. — MWE Deurre, het Groeningenhof in Kontich, Groenendael in Merksom, het kasteel van Schoten, leperman in Wilrijk en het Hof van Liere in Zandhoven.

Staatskastelen in verval «Dertig procent van de kastelen zijn nog in privé-handen. Bij de oude adel word ik steeds met open armen ontvangen. Sommige kasteelheren komen d o o r mijn opzoekwerk trouwens heel wat te weten over hun bezit. De nieuwe rijken, die een kasteel als geldbelegging kopen, hebben minder interesse voor de geschiedenis v a n h u n eigendom. Z i j zien enkel naar het financieel aspect d a t aankun kasteel verbonden is. De kastelen die in staatsbezit zijn vertonen niet zelden tekenen van verval. Heel wat van die kastelen Voorzitter Raymond Roelands overhandigt lustrumboek aan auteur Paul Atep,,en tekenaar Goolenaerts / foto MWE

- 162 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 162

GAZET VAN ANTWERPEN 20 oktober 1993

NieuwHobonia-kastelenboekvoorgesteld in Kapellen

PaulArren geeft lustrumeditieeenkleurtj Vele mensen stoppen a l actief bestuurslid werd van Hohun vrije tijd in hun hobby. bonia, kreeg vanuit heemkundiVoor de ene is handwerken ge middens dikwijls de vraag om hét van hét, anderen koeste- zijn kastelenkennis te bundelen. "Eigenlijk wilde ik dat helemaal ren h u n postzegelverzame- niet", zegt de Wuustwezelse kasling als een relikwie. P a u l teel-o-loog. "Ik had mijn hobby Arren uit Wuustwezel is een en publiceerde geregeld de artibuitenbeentje. Hij is bezeten kels voor mijn collega's van Pevan de historische betekenis trochim. Hobonia-voorzitter van de Belgische kastelen en Raymond Roelands en penningmeester Harry De Sitter bleven steekt al zijn vrije tijd in het steeds maar aandringen, zodat ik ontrafelen van hun geschieuiteindelijk zwichtte en aan mijn denis. boekenreeks begon." In 1964 begon Paul Arren, In 1985 rolde het eerste exemgeruggesteund door zijn vrouw plaar uit de reeks "Van kasteel Helga, sporadisch de geschiede- naar kasteel" van de persen van nis van de bekendste kastelen en de Sint-Norbertusdrukkerij i n burchten uit ons land uit te vlooi- Tongerlo. Kasteeleigenaars en en. Toen hij in bestaande naslag- historici hadden veel lof voor de werken tegenstrijdigheden ont- prachtige l u x e -publikatie d i e dekte, trok hij zelf op onder- door heemkundige kring Hobozoek. AI vlug werd het grasdui- nia in eigen beheer wordt uitgenen in archieven en boeken een geven. Die bekendheid steeg nog passie. I n de loop der jaren na het uitbrengen van deel 2 in bouwde hij met sommige kas- 1987. Het derde boekdeel rolde teelheren een vertrouwensrela- in 1989 van de persen en in 1991 tie op, wat hem heel wat archief- kwam deel vier uit. Vorige zatermateriaal opleverde. dag werd in de gebouwen van de Het ging zelfs zover d.ki 'auI gemeentelijke basisschool D e door insiders en eminente histo- Platanen aan de Hoogboomserici momenteel beschouwd wordt steenweg in Kapellen de lustruals één van de beste kastelenken- meditie u i t de reeks officieel ners van Vlaanderen. "Hij is een voorgesteld. Als alles goed zit. echte kasteel-o-loog", zegt de moet deel zes over twee jaar Antwerpse stadsgids Mia Verpersklaar zijn. donck over Paul Arren. "Ik kan nog jarenlang doorIn 1972, naar aanleiding van gaan", lachte de kasteel-o-loog het nationale kastelenjaar, begon Paul Arren met de bespreking van de historiek van de Belgische kastelen in het maandelijkse personeelstijdschrift van zijn werkgever Petrochim. Elke maand, tot december vorig jaar, verscheen een nieuwe kasteelbespreking in dat boekje. Paul Arren, die ondertussen ook een

tijdens de officiële voorstelling van zijn nieuwe boek. "België heeft meer dan 2.000 kastelen. Hoeveel e r echter afgebroken zijn, kan ik niet bij benadering zeggen. In de vijf boeken werd de geschiedenis van 206 van die gebouwen en hun bewoners besproken." Uit Vlaanderen werden 157 kastelen besproken, terwijl ook 49 Waalse historische bouwwerken door Paul Arren beschreven zijn. Uit onze provincie staan 88 kastelen in vijf Hobonia-boekdelen. Dat is slechts één vierde van de nog bestaande kastelen in de provincie Antwerpen. De lustrumuitgave van d e reeks "Van kasteel naar kasteel" is weerom een pareltje. Paul Arren krijgt voor de realisatie dan zijn boeken hulp van heel wat heemkundigen. Deurnenaar J'os Goolenaerts, geen ongekende in de heraldische wereld, tekent bij elk kasteel het historisch juiste blazoen van de (soms heel beroemde) eigenaars. A n d r é Mariën zorgt voor de zwart-wit illustraties, terwijl Pauls echtgenote Helga instaat voor de verwerking en de coördinatie van het geheel. Omdat een vijfde boekdeel iets extra's vraagt, deed de SintNorbertusdrukkerij uit Tongerlo ook zijn duit in het zakje. Vier wapenschilden werden i n d e luxe-editie van het boek in kleur afgedrukt. Meteen een nieuwig- , heid voor zowel auteur als uitgever, die in hun nopjes zijn met deze geste van de drukkerij. In het recentste verschenen boekdeel uit de reeks werden veertig kastelen beschreven. Uit eigen regio vinden we een histo-

- 163 -

Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 163

Paul Arren dook in de archieven en ontrafelde de geschiedenis van meer dan 200 Belgische kastelen. Zijn echtgenote Helga was daarbij zijn rechterhand. DFoto: Marc Wouters

risch juiste bespreking van de geschiedenis van het kasteel van Brasschaat, kasteel Muggenberg uit Deurne, het Bunderhof uit Kapellen, kasteel Groenendael uit Merksem, het kasteel van Schoten, het Kattenhof in 's Gravenwezel en het Hof van Lyere uit Zandhoven. Ook in de Ardennen en het Mechelse grasduinde Paul Arren in de rijke archieven van diverse kastelen, wat veel stof opleverde voor dit boek.

Bestellen "Van kasteel naar kasteel deel 5 " i s een uitgave van heemkundige kring Hobonia uit Kapellen. Het luxe-boekwerk is niet verkrijgbaar in de gewone boekhandel en werd gedrukt op 1.000 exemplaren. Achthonderd Vlamingen en Nederlanders reserveerden vooraf reeds hun exemplaar. Wie graag het boekwerk wil aanschaffen, kan contact opnemen met Paul Arren, Bredabaan 8 4 9 W u u s t w e z e l (663.13.31) o f Hobonia-voorzitter Raymond Roelands, Vinusakker 24 Kapellen-Hoogboom (664.18.88). Het boekwerk kost 1.650 fr., verzendingskosten inbegrepen. Wie het boek graag eens wil doornemen, kan op de Brasschaatse Kerstmarkt op 18 en 19 december terecht in de Hobonia-stand, waar Paul Arren zelf aanwezig zal zijn. Van de vorige boekdelen is nog een beperkt aantal exemplaren voorradig op de hogervermelde adressen.

- 164 Hobonia - 22ste jaargang - nr. 4 - oktober 1993 - p. 164