Hobonia 1994-1-2 januari april

Verantwoordelijk uitgever

Driemaandelijks tijdschrift

P. Arren Bredabaan 849 2990 Wuustwezel

23° JAARGANG - 1994 DUBBELNUMMER januari - februari - maart april - mei - juni Afgiftekantoor Kapellen 1

,

Villa "Welvaart" - rustoord Onze Lieve Vrouw van Genade (afgebroken in 1993) Tekening: AndrĂŠ MariĂŤn INHOUD : Samenstelling bestuur

b

HOBONIA 1994

l

R

Antwerpen in 1893

.

R R

.

Kroniek van kapellen : Pachter Jan

R

Antwerpenaars in de raad van Brabant J

J

P

Chronyke van Antwerpen

o s . .

R

Algemene vergadering

.

R

In Memoriam: Pater Decantere

2

b l z .

3

Alardot

b l z .

4

Alardot

b l z .

8

.

R

.

L

Roelands s

.

b l z .

12

Goolenaerts b l z . 16 Goolenaerts b l z . 18 Arren

R

Communicanten vanaf 1871

Wandelen in Zandvliet

.

o

Kastelen in Kapellen

.

Roelands .

Antwerpen in 1894 (deel 1)

Sebastiaan Daems

z

.

22

Roelands

b l z .

26

Roelands

b l z .

36

Roelands

b l z .

44

Roelands

b l z .

46

Madou

b

b

l

z

l

z

.

48

1

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 1

HOBONIA

CULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

BESTUUR VOORZITTER (contactadres)

2

: 9

5

Raymond ROELANDS, Vinusakker 24, 0 Hoogboom - Kapellen tel. 664.18.88

SECRETARIS

: Paul ARREN, Bredabaan 849, 2990 Wuustwezel tel. 663.13.31

PENNINGMEESTER

: Harry DE SITTER, Vinusakker 60, 2950 Hoogboom - Kapellen tel. 664.80.33

LIDGELD

: 400 F per jaar voor gezinsbijdrage; te storten op rekening BACOB nr. 789-5758172-76

2

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 2

HOBONIA 1994

Hierbij hebt U het eerste nummer van 1994 van ons tijdschrift "HOBONIA" in uw handen.

En zoals beloofd is dit dubbelnummer tijdig van de pers gekomen. Voor onze nieuwe leden is het goed om te vermelden dat ons tijdschrift driemaal per jaar verschijnt. Een eerste nummer, een dubbelnummer, moet eind juni/begin juli in uw bus vallen. Nummer twee komt eind september van de pers en het laatste nummer moet U voor het jaareinde bereiken.

Ik houd er aan om de activiteiten kalender voor 1994 bij t e werken opdat U onze activiteiten tijdig in uw agenda kan opnemen. Vermits het niet altijd eenvoudig is om activiteiten zoals theaterbezoeken lang op voorhand met zekerheid te plannen, gebeurt het nogal eens dat wij verplicht zijn om van een geplande datum af te wijken. Wij vangen dit probleem op door steeds vooraf een uitnodiging te sturen voor elke activiteit. Gebruik de vooropgestelde activiteitenkalender dus enkel als leidraad.

Zo zal U gezien hebben dat het theaterbezoek op 12 maart niet is doorgegaan op de geplande dag, maar dat we op zondag 24 maart in de gemeentelijk feestzaal 't Bruggeske een voorstelling bijwoonden van "Hoerenleed", een stuk dat opgevoerd werd door het bekende gezelschap "Multatuli" uit Antwerpen.

Het was inderdaad zeer moeilijk om lang genoeg op voorhand voldoende informatie te bekomen in verband met de theaterprogrammatie rond onze geplande datum. Daarom hebben we uiteindelijk geopteerd voor een plaatselijk initiatief dat voor de ongeveer vijftig Hobonianen toch is meegevallen.

Ondanks de grillen van onze zetduivel had de wandeling in Oude Gracht plaats op zondag 5 juni en niet op 5 mei zoals gedrukt stond.

Na deze wandeling gaan onze leden i n zomerverlof tot 11 september. Op de "Open Monumentendag" is er dan gelegenheid om een hele reeks openbare en privĂŠ kapellen te bezoeken. Voor Hoogboom zijn dit zeker de prachtige ronde kapel van rusthuis Welvaart, de splinternieuwe kapel van rusthuis Eikendal en onze gerestaureerde kerk Sint-Jozef met de kleine Mariakapel ernaast.

Het bestuur gaat nog niet met zomerverlof. Zij werken hard mede aan de totstandkoming van d e gelegenheidsbrochure over d e "Kapellen i n Kapellen". Hierbij wordt door HOBONIA vooral aandacht besteed aan de talrijke veldkapelletjes die Kapellen nog rijk is.

Een volledige inventarisatie van de bestaande en verdwenen kapelletjes is het doel.

De voorbereiding voor de "teerfeest-uitstap" is ook reeds aan de gang. We hopen dat 1994 de herinnering aan 1993 - het bezoek aan Delft - snel doet vergeten.

-3-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 3

i Antwerpen in 1893 (Vervolg) In onze vorige nummers gaven we een opsomming van markante Antwerpse feiten uit het jaar 1983. Een journalistieke klus waarvoor we - dat merkt U achteraan deze laatste bijdrage - ook de dagbladpers als informatiebron gebruiken.

DAGBLADPERS Hoe zag de dagbladpers eruit in 1893?

Zeer sterk politiek gekleurd! De jongste spruit "Gazet van Antwerpen", bestaat nu twee jaar. Het katholieke "centenblad" van Van Os is de stichter boven het hoofd gegroeid; met reeds 25.000 exemplaren per dag moet hij de leiding overlaten aan de heren van het Komiteit. Maar de drukkerij zal nog tien jaar zijn eigendom blijven.

4 s 11 r Te r vergelijking: "Vooruit", het toonaangevende socialistische blad, gesticht in 1884, heeft in 1893 een afzet van zo'n 12.000 exemplaren.

Buiten de wederzijdse politieke scheldpartijen zien w e i n de dagbladen v e e l plaatselijke handelszaken, en ook buitenlands nieuws met Congo als hoofdbrok.

Tijdens de internationale conferentie van Berlijn in 1884 is Congo toegewezen aan onze koning Leopold II. Vooral Bismarck, de kanselier van Pruisen, zag Congo liever i n de handen van de Belgische koning dan in het bezit van En-

De gesproltn pers

geland of Frankrijk.

In 1885 is Congo als soevereine staat erkend. Leopold I I doet enorme inspanningen om Belgische missionarissen naar Congo t e sturen; het zijn belangrijke pionnen i n zijn "veroveringsplan". Hun nauwe samenwerking met de overheid, en hun paternalistische benadering van de zwarten, speelt in 's konings kolonialistische kaart.

-4

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 4

In de "Bode van het Belgische Aartsbroederschap van Onze-Lieve-Vrouw van het H. Hart", jaargang 1893, lezen we een oproep van de Paters Trappisten van Westmalle en Achel, die in Congo een missie willen stichten: "ons doel is, die onbeschaafde en wilde volkstammen zooveel het in ons vermogen is tot de beschaving te brengen, met hen door onze liefdevolle verzorgingen en behandelingen trapsgewijze te geleiden tot de kennis van den waren God en de beoefening der deugd, als ook hen te gewennen aan den arbeid met ze zachtjes in te laten tot den landbouw en andere nuttige kennissen van ambachten enz."

Tegelijk worden in Congo bloedige veldslagen geleverd tegen de Arabische slavenhandelaars. Op 22 april 1893 behalen de manschappen van Francis Dhanis in Kasongo een definitieve zege op de Arabieren.

Een andere bestrijder van de slavenhandelaars krijgt in 1893 een monument: Camille-Aimé Coquilhat. Het monument wordt opgemaakt door Graaf Jacques de Lalaing, en zal in 1895 worden opgesteld in het Albertpark. Coquilhat was de reisgezel van Stanley in 1882 langs de bovenloop van de Congostroom. I n 1886 leverde Coquilhat strijd tegen d e Arabische slavenhandelaars. In 1890 vertrok hij voor de derde maal naar Congo, waar hij i n 1891 overleed aan dysenterie. Zijn stoffelijk overschot werd op kosten van Leopold II naar het vaderland overgebracht en in Antwerpen bijgezet in de familiekelder op het Kielkerkhof.

Terloops: Leopold I I heeft een boontje voor Antwerpen, omdat onze stad hem steunt in zijn Congo-politiek.

NOORD- EN ZUIDPOOL

L

e

o

p

o

l

d

II tijdens een staatsiebezoek aan Antwerpen.

Belgen lonken niet alleen naar Afrika maar ook naar verder weg gelegen en ijziger werelddelen: Adrien de Gerlache de Gomery maakte zich klaar om in 1897 naar Antarctica te vertrekken.

Die primeur wordt hem afgesnoept door de Noor A. Larsen, die dit jaar, 1893, met drie schepen naar Antarctica vertrekt. Larsens bedoeling is, daar op zeehonden te jagen. Niet zo'n mooie beweegreden, maar met wel een positief gevolg, nl. de exploratie en het in kaart brengen van grote delen van de Zuidpoolkust.

Het zal echter nog twee jaar duren vóór iemand als eerste voet zet op het Antarctische kontinent, nl. de Noor Carsten Borchgrevink, en, zoals hoger gezegd, vier jaar vooraleer de eerste Belg, Adrien de Gerlache de Gomery, op Antarctica zal overwinteren.

Ook naar de Noordpool vertrekken regelmatig expedities. Op 23 juni 1893 vertrekt Robert Peary met het schip "Falcon" voor de tweede keer naar de Noordelijke IJszee, en daags nadien, 24 juni, vertrekt Nansen aan boord van de "Fram" naar de Noordpool. Peary zal na twee jaar, en Nansen slechts na drie jaar terug thuis zijn.

5

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 5

WERELDNIEUWS

`r' •

P

: � � » • � > ��� -- . . .

ï��`x„ � { W

x . ♦ . � , ó � ' � a t r . . + y waw.q .�. � ; , , e . . ^ • ` . * �.,..rrkww.t�+•.�.w�kr�

Melkboertjes uit het Waasland met hondekar op de vlotbrug.

Traditiegetrouw ronden we de evokatie over "Antwerpen vóór 100 jaar" af met een kleine greep uit het wereldnieuws van dit zelfde jaar: 10 augustus 1893: de Duitse ingenieur Rudolf Diesel doet in Augsburg een eerste proef met zijn zelf uitgevonden en naar hem genoemde motor; het tuig ontploft daarbij.

18 oktober 1893: i n het Savoy-hotel t e Londen schept de beroemde Franse kok Escoffier de "Pêche Melba", ter ere van de Australische zangeres Nelly Melba die daar verblijft.

In Griekenland wordt het kanaal, een oude droom reeds van Keizer Nero, is 6,3 km lang en verbindt de Korinthische Golf met de Saronische Golf.

R. Alardot

6

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 6

DOPEN MONUMENTENDAGO -13 Z * * * z

CULTUREEL CENTRUM KAPELLEN

DE OUDE PASTORIJ

ó �Lén\rtrui*ó�*/\ *3

L

m * D

M II nI *

*

-

'

*

*

r i l

D

DOPEN MONUMENTENDAGO

OPEN MONUMENTENDAG Zondag 11 september 1994 open van 9.00 u tot 18.00 u

"Kapellen in Kapellen" kerken - kapellen - veldkapelletjes

_.

_ r o -

— O M O i l emu@ m e M I A Moe Ma. 03.

//M:

�

_ - �

"

=

" a r i l l ; » , _ . n t

Verdwenen kapel - Claessensdreef 46 - "De Vier Notelaars" Het Vakantiehuis van O.L.V. werd in het jaar 1934 gebouwd uit liefde voor het kind.

Juffrouw Regine Hendrickx door al de kinderen "Tante Reineke" genoemd , waagde het een kinderdroom waar te maken. Zij kocht een boerenhuisje aan in de Claessensdreef te Hoogboom en zocht vervolgens de nodige gelden om refter, keuken en slaapzaal aan te bouwen en om ook deze plaatsen te bemeubelen.

-7-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 7

Antwerpen in 1894 De wereldstad Antwerpen heeft blijkbaar geen tĂŠ harde klappen gekregen van de sinds 1873 durende, nochtans wereldwijde, economische krisis. Dank zij de recente spectaculaire havenuitbreidingen is Antwerpen een vooraanstaande wereldhaven geworden en gebleven, en ook het stadsbeeld evolueert op een opvallend rijke manier.

Op de Leien, deze grens tussen de oude en de nieuwe stad, staat reeds menig indrukwekkend monument: sinds 1874 de Vlaamse Schouwburg (afgebroken ca 1960) en het Gerechtshof, sinds 1876 het Onze-LieveVrouwecollege, sinds 1879 de Nationale Bank, sinds 1881 d e kerk van O.L.V.College, sinds 1884 het Koninklijk Atheneum, sinds 1893 de Groentehallen (afgebroken ca 1900), en er wordt sinds vorig jaar gebouwd aan de neoromaanse parochiekerk Sint-Michiel.

Over de Nationale Bank van BelgiĂŤ op de Frankrijklei schreef Conrad Busken Huet vol bewondering: "Deze bank heeft het voorkomen van een prinselijk hotel...

Zulk een hoogadelijk woonhuis, met de omvang van een paleis, leent waardigheid aan het denkbeeld van een modern geldinstituut... ziehier een pittoreske bank. Vo o r de nationale instelling is een nationale vorm gevonden, herinnerend aan een geliefd en eervol tijdperk der nationale geschiedenis".

Hendrik Beyaert f 1894

De architect van de Nationale Bank, Hendrik Beyaert, overlijdt op 23 januari 1894 te Brussel op 70-jarige leeftijd aan een longontsteking.

De bouw van nieuwe monumentale gebouwen gaat ononderbroken voort.

In de Schildersstraat is de Rij kshandelshogeschool i n opbouw, naar een ontwerp van stadsarchitect F. Truyman. D e school wordt een typisch voorbeeld van eclectische bouwkunst, een stijl die zich nog tot de eerste wereldoorlog zal doorzetten.

Ook aan het Loodswezen wordt gebouwd. Het wordt een monumentaal gebouw, een toepassing van de neogothiek vermengd eclectisch neo-Vlaamse renaissance, waarin de havendiensten, waterstaat, bruggen en wegen, loodswezen, post en telegraaf e.a. een onderkomen zullen vinden. Ook in dit gebouw zien we stadsarchitect F. Truyman aan het werk.

De Rijkshandelshogeschool zal klaar zijn in 1897, het Loodswezen in 1895.

-8-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 8

Niet ver van het Loodswezen zien we het begin van de bouw van het Tolhuis, in neobarokstijl naar een ontwerp van J. Schadde en E. Geefs.

In oktober 1894 wordt het voorontwerp voor de bouw van het Centraal Station goedgekeurd. Rond dit ontwerp is nogal wat heibel ontstaan: de Antwerpenaar Ernest Dieltjens, die o.a. ook het Zuiderpershuis op de Waalse Kaai ontwierp, wordt als architect van het toekomstig Centraal Station vervangen door de Bruggeling Louis Delacenserie, dit op voorspraak van koning Leopold II. Voor de bouw van de "centers" blijft de Antwerpse architect Jan van Asperen aangewezen.

INHULDIGINGEN Dit jaar wordt de Fondsenbeurs in de Lange Nieuwstraat, gebouwd naar de plannen van ir.

Royers, in gebruik genomen.

Op 14 augustus volgt de inhuldiging van de lokalen van de Diamantclub.

En eveneens dit jaar wijdt Mgr. Van den Bosch de vernieuwde kerk van de paters Capucijnen op de Ossenmarkt in. De uitbreidingswerken werden aangevat in 1892.

NIEUWBOUW De s t a d b a r s t letterlijk uit haar oude vestinggordel. I n 1 8 9 4 worden 526 toelatingen v o o r nieuwbouw e n 917 toelatingen voor veranderingswerken g e geven.

Op de Rubenslei 17 w o r d t e e n Kunstlei in 1894, met Nationale Bank, fietser en paardetram herenhuis i n neoclassistische stijl gebouwd. Dit huis zal later nog geschiedenis maken: in 1944-45 is hier het hoofdkwartier van Generaal Armstrong, waar de verdediging van de Antwerpse haven tegen de V-bommen wordt georganiseerd.

Bij de nieuwbouwvergunningen zijn er nogal wat voor gebouwen met drie en vier verdiepingen, zoals in 1894: het hoekhuis Lange Koepoortstraat 1, het hoekhuis Korte Nieuwstraat-Melkmarkt, h e t hoekhuis Wijngaardstraat 17, d e Vlasmarkt 12-14, d e Braderijstraat 7.

De ganse oostzijde van de Braderijstraat werd in 1886 gesloopt om de straat te verbreden.

Er wordt inderdaad ook gesloopt. Zoals in 1894 het "Schermershuis" in de Schermersstraat. Het is de in 1314 gebouwde en in 1543 in onbruik geraakte oude St.-Jorispoort, in 9

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 9

1579 omgebouwd tot gildehuis van het schermersgild.

Een van de bouwaanvragen in 1894 betreft de "Hallen van Armentiers", een overdekte lakenmarkt met ingang Hoogstraat 35 en achter-uitgang Pelgrimstraat 28-30.

ZURENBORG EN ZUID De meeste bouwvergunningen zijn voor woningen in de nieuwe wijken Zuid en Zurenborg.

De nieuwe wijk Zurenborg, geklemd tussen de (nog steeds gelijkgrondse) spoorweg Antwerpen-Berchem, de vestingen, de (nog steeds open liggende) Herentalse Vaart, en de vorig jaar zo treurig in het nieuws gekomen kaarsenfabriek de Roubaix-Oedenkoven, blijft maar groeien. In 1894 verdwijnen twee grote pachthoeven om plaats te maken voor de Cogels-Osylei.

De bouwheer van Zurenborg: "Société Anonyme pour la construction de Maison Bourgeoises" smelt in 1894 samen met de "Compagnie de l'Est". Om de enorme investeringen te blijven realise- 0 5 5 Anvers—AvenueCogole.19-21.23Arclu' ren wordt in 1894 een obligatielening uitgegeven, de � " " ` F tweede in een reeks van drie.

Jaarlijks worden op Zurenborg tussen de 54 en de 60 huizen gebouwd in de meest uiteenlopende neostijlen. Er wordt duidelijk gemikt op de prestigezucht en men geeft de kleine bourgeois het gevoel zelf kasteelheer te worden.

De eerste rij huizen in de Cogels-Osylei (nrs 19,21 en 23), gebouwd in 1894, is het werk van architect E. Stordiau en draagt de naam "Apollo".

In 1894 wordt ook het huis "Den Wolf' gebouwd, Door Verstraeteplaats 4, in monumentale neo-Vlaamse renaissance met torentjes, loggia, balkons, bas-reliëfs.

Sensationeel op Zurenborg is in 1894 ook de aanleg Cogels-Osylei 19-21-23 van een open wielerbaan. Het initiatief gaat uit van Henri Cogels, zoon van John Cogels, en de Antwerpse "beau monde" zoals de adellijke kasteelheren baron de Witte en Bosschaert de Bouwel.

Op het Zuid gaat het er misschien wat minder spectaculair aan toe. Deze nieuwe wijk, gebouwd op de gronden vrijgekomen door de sloping van de 16de-eeuwse citadel, telt 64 nieuwe straten. Centrum daarvan is het nieuwe Museum voor Schone Kunsten.

Op 4 december 1984 wordt beslist dat het personeel van de "Maatschappij van het Zuiden" vanaf 1 januari 1895 zal opgenomen worden in het kader van de Stadsadministatie.

In 1894 wordt de naam van een deel van de Volksstraat gewijzigd in Leopold de Wielstraat, naar de 1892 overleden burgemeester van Antwerpen. D e Volksplaats wordt Leopold de Waelplaats.

- 10 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 10

MARKTEN Op 21 oktober 1894 wordt op het Zuid plechtig de nieuwe Vismarkt geopend. D e kruisvormige vismarkt komt uit in de Scheldestraat, de Riemstraat, de Goede Hoopstraat en de Sint-Michielskaai. Eigenlijk middenin de vroegere kloostertuin van de eens zo machtige Sint-Michielsabdij.

Op 13 december 1894 herschikt de Stad een aantal markten. De zaterdagse vroegmarkt wordt heringericht op de Oude Vaartplats. D e etenswarenmarkt van de Groenplaats verhuist naar net Sint-Jansplein, een nieuwe etenswarenmarkt wordt opengesteld in de Kerkstraat op de plaats waar de oude St-Willibrorduskerk heeft gestaan. En op de St.Jansvliet komt een fruitmarkt.

LUSTHOVEN In 1894 wordt de Markgravenlei in haar volle breedte gekasseid. Tot nu toe liep er slechts een steenweg in 't midden. Het kwartier van de Lei bestaat nog hoofdzakelijk uit lusthoven, hoeven en hovenierswoningen.

Sinds de 16de eeuw heeft de rijke koopliedenklasse de gewoonte, lusthoven i n de Antwerpse omgeving te kopen. Deze lusthoven, waarin zij hun welstand etaleren, zijn gecopieerd op de Italiaanse lusthoven uit de "campagna" van Venetië.

BEELDIG ANTWERPEN Op de Markgravenlei 172 en 182, beide huizen eigendom van de familie Belpaire, worden in 1894 beelden van de H. Joannes de Doper resp. O.L.Vrouw der VII Weeën geplaatst.

Het oude O.L.Vrouwebeeldje i n de gevel van de Jan Van Lierstraat 7, in 1871 verhuisd naar huisnummer 4 omdat de liberale eigenaar van nr. 7 het niet meer op z'n woning wilde, m o e t i n 1 8 9 4 alwéér van plaats veranderen voor een gelijkaardige reden. Attente buren slaan tijdig alarm, en het beeldje krijgt een plaats tegen de gevel van de naburige woning nr.

6.

De wandelende Madonna, Jan Van Lierstraat 6. (foto Al. Wenes)

Praalgraf van burgemeester Leo-

pold de Wael Op d e Paardenmarkt 7 9 , hoek Nieuwe Gang, wordt in 1894 een O.L. Vrouwebeeldje onder een baldakijn opgericht, ter vervanging van een oud beeld uit 1763.

Op 16 september 1894 wordt op de Kielbegraafplaats het praalgraf van de in 1892 overleden burgemeester Leopold de Wael onthuld. (wordt vervolgd)

R. Alardot

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 11

Lappellen,. S D e c e m b e r

1567.

Kroniek van Kapellen

IITER. J A N schijnt den tweeden Zondag van iedere maand. eAbonnementsprijs: t FJtANCperjaar, ?••• o p voorhand te betalen.

YMen abonneert zich bij A. FONTAINE & Ce.GEvAEnr, Kleine Driesch,28, Antw. r

Het g o e d v e r s p r e i d e n , het kwaad tegenwerken i s d e p l i c h t van ieder

CAPPELLE N.

t- De Personen welke PACHTER JAN verlangen te blijven ontvangen, zijn, verzocht voor 1 0 januari aanstaande hun abonnement te vernieuwen, en aan de=uitgevers A. FONTAINE EN CD. GEVAERT, Kleine Oriesch, 28 te Antwerpen, eenen franc in geld of in postzegels te doen. toekomen.

Pachter Jan laat hier eene aanklacht volgen, die dc heer Ed. Van. Hyswyck, van Antwerpen,tegeu ons ventje heeft ingediend.

Het schijnt, dat er nog eerie tweede klacht voor een ander feit tegen ons manneken op het Parket te Antwerpen ligt, maar onze Trien weet van deze laatste het rechte woord nog niet; zij zal hare blokken eens moeten aan steken om er den rechten inhoud van op te zoeken.

•Pachter Jan zal zich onthouden van alle uitlegging of opheldering wegens gemelde klacht, tot dat de justitie gesproken heeft, hij weet maar al te goed, dat het gerecht te heilig is, en vrij moet blijven van alle drukking. [jaar PuchterJan nogtaus denkt, dat ons Burgemeesterke met het strafwetboek tot heden toe nog zoo goed niet bekend zal zijn, als zijn vriend Peer De Zwadder, zal hij enkelijk zeggen dat het art 147 van gemeld wetboek luidt als volgt !

Alle beambten, of openbare ambtenaar, alle bewaarders of ambtenaar der openbare macht, welke eeae of meerdere personen onwettig of willekeurig zal aanhouden of doen aanhouden, vastzetten of doenvastzetten, zal gestraft worden met eene gevangenis van drij maanden tot twee jaren.

Den heer Procureur des Konings bij de rechtbank van eersten aanleg le Antwerpen.

Il00GGEACHTE HEER !

De ondergeteekende Edward Van Ryswyk , beambte op het stadshuis, heeft de eer u voor te leggen : Dat hij zich op zondag 10 November laastleden rond zes ure 's avonds, met eenige vrienden te Cappellen bevond, in de herberg gehouden door Bruyninckx; Dat een genaamde Hermans, bijgenaamd de Zwadder, hun aldaar op eene schandelijke wijze begon te beleedigen, en dat zonder eenige uitdaging van hunnentwege ;

welpeizend man.

PA C H T E R J A N .

Dat ingezetenen van Cappellen, hun gezegd hebbende, dat Hermans een slecht befaamd persoon was, die overal wanorde veroorzaakt, zij de herberg verlieten ; Dat zij zich later begaven ten herberge gehouden door Hendrickx , nabij de statie , alwaar zij denzelfden Hermans ontmoetende, die reeds bezig was niet de heeren De Cleer, eh Peeters-Verellen , provincie-raadsbeeren van Antwerpen en den heer Van Eisen, drij hunner makkers die hun voorafgegaan waren, te beleedigen. . Dat Hermans op nieuw den ondergeteekende aangerand hebbende, er eenen woordentwist nit voortvloeide ; Dat later Hermans hem twee slagen toebracht, waarvan hij slechts den eersten kon afweren Dat de veldwachter der gemeente, den genaamden Hermans wilde aanhouden , en reeds • de hand op hem had gelegd, toen eensklaps de heer Vouwé, Burgemeester van Cappellen, en die reeds ruimen tijd aan de deur stond te luisteren, binnen snelde, roepende : houd van Ryswyck aan ; 't is hij die eerst geslagen beeft !

Dat alsdan de ondergeteekende, niettegenstaande hij onmiddelijk zijne namen, hoedanigheid en woon deed kennen, hetgeen door de aanwezigen insgelijks verklaard werd, door den veldwachter en de gendarmen werd aangehouden ; Dat alsdan de heer advocaat De Laet, de invrijheidstelling van den ondergeteekende vroeg, waarop de Burgemeester antwoordde met hem de boeien op de handen te zetten, alhoewel hij geenen enkelen akt van tegenstand had daargesteld ; Dat hij dan midden door het dorp naar het gemeentehuis en van daar naar de statie werd geleid, waar men hem op vrijen voet stelde ; Dat de .Burgemeester van Cappellen dus klaarblijkend in den persoon des klagers het princiep der personelijke vrijheid heeft gekwetst en zich schuldig gemaakt heeft aan het misdrijf voorzien door artikel 147 van het strafwetboek.

De ondergeteekende durh hopen, heer Procureur des Konings, dat gij aan deze klacht gevolg zult geven, te meer daar der zelver waarheid kan bevestigd worden door de volgende personen Frederik De Laat, advocaat te Antwerpen.

Frans Caris, klerk, Vleminckvveld, 28, A n t w e r p e n . id.

Augt. Berton, drijver, Carnotstraat, Julius Van Ilerendael, klerk, Everdijstruat, id. id.

Frans Van Eisen, klerk, Maalderstraat. id.

Hendrik Schepmans, klerk, Hemelstraat id, De Cleeq, statie-overste, te Cappellen,

-12

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 12

Hageman, vertegenwoordiger van het huis Van der Elst gebroeders en Cie, Entrepotplaats. 14, Antw.

Aanvaard, geachte heer Procureur des Konings, de verzekering mijner bijzondere hoogachting.

(Geteekend) ED. VAN RYSWYCK. Antwerpen, 17 November 1807.

Onze toekomende Schepenen.

Heerke Lambrechts krijgt aanleg om iets te leeren, wellicht 'vordt het nog een verstandig man, want hij begint naar den raad van onze Trien te luisteren. Jammer dat hij dit niet eerder gedaan heeft; onze gemeente die thans eene hel schijnt te wezen, zou alsdan 'nen hemel op d'aarde geweest zijn.

Onze Klaas is de verledene week met boter naar de stad geweest, en zrioals na loflelijke gewoonte, heeft hij den tijd, dien hij over had, in het Hotel van liet Coevernetnent gaan doorbrengen; niet weinig is hij verwonderd geweest aldaar te vernemen, dat de heer De Boeck voorgedragen is als schepenen onzer gemeente, in vervanging van Bastyns, en dit ter oorzaak en gegrond op de redens door onze Trien in ons laatste nummer medegedeeld ; dat zegt nog iets.

Pac.uer Jan zal, willen of niet, eindelijk moeten bekennen, dat hij een verstandig wijf heelt, en men ongelijk heeft dat bekoorlijk geslacht altijd op den achtergrond te plaatsen; het heeft doch somtijds, al gebeurt liet dan ook alle dageu niet wel iets goeds in te brengen.

Indien het voorstel van heerlce Lambrechts wordt aangenomen, en de Boeck schepenen onzer gemeente wordt benoemd, alsdan zal onze Trien met recht mogen zeggen : ehwel, w i j zullen het zien !!!

Men leest in het Journal d'Anvers van 3 november laatstleden, het volgende artikel : Sedert de daarstelling van de gemeentebelasting, gezegd octrooi of persoonlijke kotisatie, was de gemeente Cappellen, even als bijna al de gemeenten der provincie Antwerpen, gemachtigd geweest, om het verbruik d e r inwoners t o t grondslag harer verdeeling t e nemen. Deze grondslag, zonder gausch verrechtveerdigd l e kunnen worden, kwam gedeeltelijk m e t de billijkheid overeen, want niet verstand en goeden wil, kan men er toekomen om het verbruik van eiken inwoner te wegen en te berekenen, en aldus billijke kwoteeringen vast te stellen.

Deze noodzakelijkheid om rechtveerdig te zijn, te pogen onpartijdig te wezen e n eene kontrol te onderstaan, hinderde waarschijnlijk het doktrinaire bestuur van die gereepte, w a n t het heeft gevraagd zich te mogen gronden, n i e t op het verbruik, maar op de vermoedelijke fortuin der inwoners. t i e t heeft deze vraag gedaan, n i e t in het begin van het jaar, noch onmiddellijk na het begin, maar in de tiende maand, dit wil zeggen dal het de terugwerking vraagt en dat liet de inwoners onverwachts door eene hinderlaag heeft verrast.

Een koninklijk besluit van 25 october laatstleden keurt de beraadslaging goed des gemeente. raad. van Cappellen en maclitigt hem om de vermoedelijke fortuin, als grondslag t e nemen van de verdeeling der persoonlijke belasting van 1867.

Dat i s de willekeur en d e dorpsvelen op eenmaal de r e g -Inutige wijze doen vervangen, welke eene zekere koetrol toeliet en sinds meer dan zestig jaren i n werking is, zonder eeue enkele reklaam te hebben verwekt.

Wat is de vcrcnoedelijke, fortuin ? I n een land waar de openbare

fortuin groolendeels in papier beslaat, waar de Staat, de provincien. gemeenten, de maatschappijen, de associatiĂŤn, om ter meest aanzienlijke leeningen uitgeven; waar d e hypothekaire obligatieu in gebruik zijn ; hoe kan men Man de vermoedelijke fortuinen kennen ? Bijaldien het verbruik bijna altijd geevenredigd is aan de wezenlijke fortuin, dikwijls meerder dan minder,want er zijn meer verkwisters dan.vergaarders, dan wordt d e wezenlijke fortuin, door hoegenaamd geen zeker teeken aangeduid ; de gissing overgelaten aan eenen gemeente-raad, die door eene min of meer sterke meerderheid is benoemd, is een middel van kwelling en verdrukking der minderheid, waartegen de reklaam schier ontnogelijk is; wie zal er kunnen komen reklameeren tegen de veronderstelling eener hoogere fortuin en openbaar zijne middelmatigheid, zijne betrekkelijke armoede opbiechten ? Dit i s den verdrukte in de noodzakelijkheid stellen zijn krediet te ruineereu of eene onrechtveerdige schatting te onderstaan.

Wanneer de inwoners zelfs zouden bewijzen dat d e veronderstelling niet gegrond i s , dan is de slechte wil van den Raad voldoende om h e t bewijs niet aan t e nemen e n t e verklaren d a t de ware hulpbronnen verborgen zijn.

Eene onlangs gemaakte wet heeft het oktrooi der steden afgeschaft en zij heeft welgedaan; de octrooieudergerneenten,gegrond op het verbruik, bieden t e n minste even groote bezwaren aan. Maar ile persoonlijke belasting, gegrond op de vermoedelijke fortuin, opent de deur aan een zoo groot getal misbruiken , d a l indien 13elgie een rechtveerdig en oupartijdig gouvernement bezat, zijne eerste daad d e afschaffing zou wezen van eene belasting, welke aan zoovele onbillijkheden en persoonlijke knevelarijen de deur openlaat.

Pachter Jan moet rechtuit zeggen, dat de inzender van liet bovenstaande artikel weinig bekend is niet hetgeen er in onze gemeente omgaat ; had hij onze Trien geraadpleegd, dan zou hij zich beter van affairens getrokken hebben.

Tijdens mijn bezoek op 14 juni laatstleden, bij mijne abonnenten afgelegd, deelde ik hun derol der gemeente-belastingen mede, welke onze onkundige en onbehendige raadsbeeren hadden opgemaakt.

Alwie niet stekeblind is, en dien rol wil in de hand nemen, moet bij den eersten oogslag zien, dat Kwaytan, Vouwke en de Posson het verstand gebruiktbebben,om hun eigen als kleine of geene verbruikers te aanzien, en door hunne medeburgers te doen betalen wat zijzin billijkheid zelve verschuldigd waren.

Deze willekeurige handelwijze deed( dan ook het misnoegen in onze gemeente ontstaan, en eenige onafhankelijke en o n partijdige inwoners deden eene protestatie toekomen aan de heeren leden van de bestendige deputatie van odzen provintieraad, en verzochten aan die beeren, dat het hun zonde believen aan onzen fameuzen burgemeester met zijn kameraden opteleggel, de basis te doen kennen, waarop zij zich gegrond hadden, in het opmaken van dien rol, dat is te zeggen, waarom ons ventje dat deftig burgemeesterke, welke zooveel ' s joor maakt, een der grootste o f het allergrootste huis der gemeente bewoont, twee zeer winstgevende handelszaken uitoefent, te weten eene leerlooierij en eene schoenmakerij, daarenboven een groot huishouden heeft, honderd zes-entwintig francs 76 centiemen lasten betaalt, zich maar voor 19 f r. 5 8 centiemen op den rol der gemeente-belasting had gebracht, terwijl h i j er zijnen gebuur den heer GabriĂŤls, die maar een klein huisje, i n vergelijking met dat van Vouwke bewoont, wiens huishouden maar uit twee personen bestaat, niet de minste 's )oor uithangt, stillekens op zijne renten leeft en enkelijk 36 fr. 15 centiemen voor laster) betaalt, voor acht-en-twintig franken 50 centiemen op dezelfde rol gebracht had.

En waarom onze diepzinnige doctor, w e l te verstaan ,

- 13 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 13

zijne intresten niet in 't spel zijn, en welk oak een der roote huizen bewoont, en groot huishouden heeft, daaren• ven paard en rijtuig heeft, zich voor 5 5 fr. 54 eentiewen op den rol gebracht had, en hij mejufvrouw Flooren, elke bare woon te Antwerpen heeft, enkelijk misschien :• dertig keeren op een jaar met hare meid in haar houten buisje eene•íasch koffie komt drinken, op denzelfden rol voor 2$ fr. 50 centiemen gebracht had.

Onze doctor protesteerde in het eerst tegen de terugzen::ding van den octrooirol, en beweerde een deftig, rechtvaardig en katholiek man te zijn, en dus niet gehouden rekening van 'dat opmaken te moeten geven en dat hij op zijn woord moest geloofd worden ; doch de heeren van de deputatie waren met ;die protestatie en bewering niet tevreden, en eischten de gevraagde explikatie.

Daar waren de poppen aan het dansen, de koppen werden bijeen gesteken, het was aan die heertrens onmogelijk hunne .willekeurige handelwijze te rechtvaardigen, en er bleef hun niets over dan hun opgemaakt werk, als ongangbare munt 'te veroordeelen, doch indien Pachter Jan wel is ingelicht. verzette Kwaytan zich hier tegen, en wilde aan zijne twee kameraadjes doen verstaan, dat het intrekken van dien rol, welk i n a l l e geval h u n werk was, door veel menschen zou .beschouwd worden, alsof zij in het opmaken van dien rol iets gedaan hadden tegenstrijdig aan de rechtvaardigheid en billijkheid, en onovereenbrengbaar met het karakter van een eerlijk man, dat hij wel degelijk beweert te zijn.

Vouwke en de Posson werden krikkel. Van dezen laatste is dat niet te vrwo nderen;het schijnt dat hij dat uit de kinderpokjes gehouden heeft. Hij kapte in eens door, zeggende aan kameraad Kwaytan, dat hij geene reden had om zoo teergevoelig te zijn, dat eenieder en zelfs alle zijne collega's zonder uitzondering van gevoelen waren geweest, dat na zijne schandelijke handelwijze tegenoverden heer van Look, en wanneer hij nog een weinig karakter bezat, hij zich nooit meer in het doctorsgezelschap zou durven begeven hebben, en dat hij er weér secretaris van was, gelijk te voren.

Allons ! alle scrupuul aan den eenen kant gezet, of kunt gij ons werk verrechtvaardigen, en den gevraagden uitleg geven, wij wenschen niets beter, belast er u dan maar mede ; wij zien er geene kans voor, en volgens ons schiet er niets over dan den rol intetrekken, en te vragen, dat het vermoedelijk vermogen alleen ons voor basis zal dienen in het opmaken van den belastingsrol, dan zijn wij meester, kunnen doen wat wij goedvinden, en wij zijn gered.

Ja ' t is waar , was de slotsom van doctor Kwaytan , i n godsnaam, dat is niet gevloekt, dat het zoo zij !

Ziedaar, Journal d'Anvers, hoe wij aan dat willekeurig stelsel geraakt zijn.

De onderstaande brief heeft ons ventje aan het Journal d'Anvers gezonden, in antwoord op het bovenstaand, artikel : uCAPPLLLEN, 25 November 186 i.

Mijnheer, , t is wel wat laat dat ik antwoord op een artikel, welk vcr;cbenen is i n n w achtbaar dagblad aan den 5 dezer maand, waarvan ik slechts kennis heb gekregen over ceuige dagen.

a Dit nummer bevat d e kritiek eerier beraadslaging, door welke de gemeenteraad van Cappellen heeft beslist de schatting der persooneele belasting vast t e stellen volgens de vermoedelijke fortuin. Deze b e slissing, met algemeene stemmen door den raad genomen, i s goedgekeurd door koninklijk besluit, op gunstig advies d e r bestendige deputatie onzer provincie, uitgebracht met algemeene stemmen, behalve eerre onthouding. D e enkele verklaring van deze drij oDîcieele en openbare dokumenten bewijst ontegensprekelijk, d a t er geene verrassing o f voorbedachtheid bestaan heeft, zooals u w medewerker zoo ongepast heeft gezegd. n W i j laten alle kwaadwillige veronderstellingen t e r zijde, waarvan wij l i e t voorwerp zijn wegens d e n schrijver van bet artikel waarop wij antwoorden ; sehrijver die, w i j gelooven het volgaarne, enkel bij verrassing of met voorbedachtheid toegang heeft gekregen tot de kolommen van uw achtbaar dagblad. W i j zult en uns enkel bepalen b i j h e t onderzoek der kwestie of het, orn op eene rechtvaardige en billijke wijze in de buitengemeenten de persooneele belastingschatting daar te stellen verkieselijker is het t vermoedelijke verbruik a o f de a vermoedelijke fortuin c tot grondslag aan te nemen. n Zonder twijfel moet de eerste dezer grondslagen ter zijde worden geschoven ; a l wat tegen denzelven gezegd is tijdéns de afschaffing van het octrooi, zou hier zeer gepast kunnen worden herhaald.

Het hatelijke dezer belasting is schreeuwend, want zij bereikt on— verschillig iedereu persoon, zonder eenige rekening le houden ban h e t onderscheid der fortuinen ; zij drukt dus veel zwaarder op den arme dan wel op den rijke. Toegepast door onze voorgangers van den raad, had zij deze tot zulke willekeurige verdeeling van de persooneele lastenschatting gebracht, d a t d e rijkste bewoners der gemeente liet minst belast w a ren; een hunner,onder anderen, bezitter van een der schoonste fortuinen van ons land, eu die enkel voor grondlasten aan den Staat de som b e taalde van 4800 fr., stortte in de gemeentekas van Cappellen slechts de nederige som van 30 fr., uit hoofde van zijn vermoedelijk verbruik voor 4 a 6 maanden verblijf, terwijl zijn pachter voor dezelfde belasting meer dan 150 fr. betaalde. s W i j zulten er bijvoegen, dat het vooral in de buitengemeenten der 'Kempen e n dos ook in onze gemeente is, dat de grondslag van het vermoedelijke verbruik moet verworpen worden, als aanleiding gevende tot de schreeuwendste onrechtveerdigheden.

Bij ons het verbruik belasten, is eerst en vooral de talrijke klas van den arbeid treffen, haar brood, het voeder harer beesten, het mest harer akkers belasten, e n onze heidegronden veroordeelen tot Bene voortdurende onvruchtbaarheid.

DDe onrechtvaardigheid d e r belasting o p liet verbruik bestaat niet alleen voor de landbouwers, maar zij treft ook nog op eene gevoelige wijze de talrijke huisgezinnen. n Nemen w i j twee familiën t o t voorbeeld, de eene samengesteld uit 2 o f 3 personen en de andere belast met 10 a 12 kinderen, e u genomen dat beiden dezelfde inkomsten hebben, dan zoudentde noodzakelijke lasten en uitgaven dezer laatste, die reeds m a r al te zwaar op haar drukken, nog aanzienlijk verzwaard worden, in geval men haar Incest aanslaan volgens het verbruik. s Indien d e schrijver van het artikel, waarop wij antwoorden, i n stede van zich te laten geleiden door kwaadwillendheid, zich de moeite gegeven had de archieven onzer gemeente o f degene der bestendige deputatie t e raadplegen, zou hij zich hebben kunnen overtuigen d a t het stelsel, welk door hem zoo diep wordt betreurd, eu, altijd volgens hem, meer dan 60 jaren in zwang is, zonder dal het eenige aanleiding gegevsri heeft tot reklamen, integendeel talrijke reklameu had doen ontstaan, zoowel onder h e t bestuur onzer voorgangers als onder het onze.

• Op d i t eerste tijdstip had d e raad, d i e was samengesteld uit de heeren Feyén, burgemeester ; Bogaerts. Aerts, schepenen ; Bastyns, Blerean, van den Bosch, Robert, De Schutter, leden ; en Tyck, secretaris, reeds in zitting van 2 4 augusti 1861, insgelijks het onbillijke eu onrechtveerdige erkend van de verdeeling der persooneele belastingen volgens het vermoedelijke verbruik te bepalen. n Eindelijk, het stelsel w e l k w i j hebben aangenomen e n gekritikeerd wordt door uwen medewerker, i s het eenige welk gevolgd wordt door v i j f onzer provinciën, iets waardoor l i e t reeds geheel e n a l wordt verrechtveerdigd. H e t i s ' t billijkste , w a n t h e t v r a a g t

- 14 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 14

de 'grootste belastingen aan hen die deze het best kunnen' betalen. ' r i t d,is ten onrechte dat men eenen blaam op deze wijze van 'belasting heeft willen werpén'. Een stelsel, welk i n het grootste getal• onzer belgiscbe gemeenten in zwang is, verdient des niet zoo onrechtveerdig en in grove bewoordingen te worden aangewreven, als zijnde it eene willekeurige dorpsweérwraak, r welke ons zijn toegeworpen door ouzeu tegenstrever die, men moet het bekennen, op eeue aardige wijze redeneert. H i j legt ons, buitengemeente, t e n iaste dal wij den grondslat van het vermoedelijke verbruik verwerpen, en vervolgens, iets waaraau niemand zich zou hebben verwacht, eindigt hij door de wet op te h e melen d i e het octrooi heeft afgeschaft, 't is te zeggen, . de belastingen op het verbruik. a W i j halen woordelijk aan • . Eene vroegere wet, zogt h i j , heeft het octrooi der steden afgeschaft en zij heeft wel gedaan ; h e t octrooi der buitengemeenten, gegrondvest op liet verbruik, biedt niet minder groote zwarigheden aan. a Maar dan zou h i j hieruit loch logiek moeten besluiten, dat de gemeenteraad van Cappellen goed gedaan heeft met ten zijnent eenco grondslag van belasting af te schaffen, welke overal zulke {;route zwarigheden doel ontstaan. » Rekenende op uwe onpartijdigheid, heer bestuurder, heb ik de eer u te verzoeken, dezen b r i e f op l e nemen i n u w eerst verschijnend nummer. a Gelief de verzekering t e aanveerden van mijne onderscheidene hoogachting. z LEOP. VOUW'É »

Pachter Jan kan de bovenstaande brief niet, zonder een paar opmerkingen te maken, laten doorgaan : Eerst zegt ons ventje, dat de beslissing, op ons gemeentehuis genomen van het vermoedelijk vermogen enkel voor basis te nemen, in het opmaken van den octrooirol, niet algemeene stemmen is aangenomen; dit kan waar zijn, maar juist de twee raadsleden, die aan bet klikje niet toehooren, waren afwezig, en Pachter Jan twijfelt zelfs grootelijks o f er De Boeck ook wel tegenwoordig was ; nu, wat de overigen aangaat, zij zouden zich wel wachten tegen den gelukzaligen drijling in te gaan, en het zou hun toch in alle geval moeielijk vallen, want die gelukzalige drijling beslist gewoonlijk onze gemeentezaken, in eene taal die de overige raadsle !en niet machtig zijn — dus dat is begrepen.

Verders zegt ons knevelmanneken in zijnen brief, dat dit besluit door de bestendige deputatie van onzen Provincieraad met algemeene stemmen is aangenomen, behalve eeue onthouding ; ons vies ventje is hier slecht ingelicht geworden, of wel spaart hij de waarheid. Neen, uw besluit is door twee leden van de deputatie op eene onbarmhartige wijze gehekeld geworden en gebrandmerkt met den stempel van willekeurigheid, omdat die twee heeren dachten, dot zulkdanig stelsel, welk in onze provintie tot heden niet gekend werd, de weg opende tot de grootste onrechtveerdigheden en partijdigheden zonder dat de inwoners zich hier tegen kunnen verzetten Niets i s er gemakkelijker voor eenen burgemeester dan l e zeggen dat hij arm is en dusniets moet betalen en dat zijn gebuur rijk is en alle; inuetbetalea ; h a r tegen is weinig intebrengen, want men kan zijn kas en boeken aan eenieder .niet bloot leggen.

Doch wanneer men heden eenen burgemeester op een dorp heeft, die maar luid op schreeuwt,] dat hij liberaal is, wordt hij ondersteund, hoe willekeurig en partijdig hij ook is, en zelfs al bezit hij nit de minste hoedanigheid, om zijn ambt zooals het behoort te bekleeden — dal dit zoo zij, zegde onze doktor; maar hij mag niet vergeten, dat Pachter Jan nog leeft en zijne verdrukte medeburgers zal blijven verdedigen.

•Ons ventje zegt ook in'zijnen•brief, dat hij wil onderzoeken welk het beste' stelsel is, om tot basis te dieneu''iu het opmaken' van den octrooi-rol, ofwel het vermoedelijk verbruik, of wel het vermoedelijk vermogen.

Wil ons manneken somtijds doen gelooveu (lat hij met zijne twee kameraadjes, Kwaytan en De Posson, het terniuedelijk verbruik had in acht genomen, als hij de ingetrokken rol opmaakte ; wel Bnrgemeesterke lief , zijt gij niet beschaamd zulke ketterijen uit te kramen eu op het papier te zetten ?

Madame Flooren , die enkelijk met hare meid misschien gedurende liet jaar, alles bijeengerekend, dertig dagen te Lappellen in haar huisje komt doorbrengen, deze doet gij ?8 frs.

50 centiemen in den octrooi betalen, en gij die het geheel jaar met een huisgezin van zeven personen in onze gemeente verblijft, betaalt enkelijk 19 frs. 38 centiemen.

Gij moet Madame Flooren .en hare meid voor tweegroote verbruiksters beschouwen, en gij zult zeker de elf twaalfde van het jaar met uw geheel huishouden op de kom bijten, o f gelijk den das tijdens den winter doet, de elf twaalfdens van het jaar op uw eigen vet leven.

Zooals dit voorbeeld kan er Pachter Jan, meer dan vi ftig aanhalen, en hij is nieuwsgierig hoe gij de proef op de som zult maken, en vreest ditmaal dat uwe snorren tusschen tje vingers zullen blijven, want ze zullen et' waarschijnlijk aan moeten gelooven, doch d i t i s niet erg; iemand die zulke ongeri;mdheden in ' t publiek durft werpen, i s onwaardig snorren te dragen.

Nu nog eene laatste opmerking : ons vies manneken zegt dan ook nog, dat de rijkste inwoner onzer gemeente, welke 4..800 franken voor lasten aan het land betaalt, slechts voor 50 franken voor octrooilasten in onze gemeente was aangeslagen; indien Pachter Jan in de Kamers te Brussel zetelde en minister van ffuantiën was, zou hij zeggen : Vouwke, ge liegt, die persoon welke enkelijk ook maar eenige weken op het jaar in onze gemeente doorbrengt, was het verleden jaar voor 100 fi's., en dit jaar voor 114 frs. aangeslagen ; Pachter Jan weet wel dal eene terechtwijzing als deze, v' inig uitwerksel op ons ventje zal hebben; bet manneken is in de wol geverfd, het is daarom dat ons hurgemeesterke gemakkelijker van opinie dan van kleur verandert, doch zulke feiten zullen h e t manneken allengskens a l beter doen keanen.

Peer de Zwadder en Ed. van Ryswyck.

Tijdens d e meeting welke i n den loop der verledene maand in onze gemeente heeft plaats gehad, heeft Peer de Zwadder, na loffelijke gewoonte, rusie gehad, en ditmaal met Ed. van Ryswyck, Peer heeft proces-verbaal doen maken, en vraagt de bagatel van 5000 francs voor eerheralelling, mijnheer Biart is zijnen advocaat, eu mijnheer Bausart is den advocaat van van Ryswyck. De getuigen van Peer zijn reeds gehoord, die van van Ryswyck zullen morgen geboord worden en de zaak zal dan haren gang hebben. 't Is daarom dat Pachter Jan tot heden niets van die zaak wil zeggen; hij zal i n zijn toekomend nummer den uitslag aan zijne lezets mededoelen, en hun ter zelfdertijd bekend maken, met wat ons Vouwke in zijne hoedanigheid van burgemeesler en met de policie gelast, onder red, over zijnen vriend Peer de Zwadder gezegd heelt alsook de andere vrienden van Peer.

OIRUKK. TA N A . F O N TA I N E & C I I . GECAECT, KLEINEB umuss, `2k.

-15Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 15

ANTWERPENAARS IN DE RAAD VAN BRABANT Mjchel André van Hjnc/hove' Het is een gekend feit dat in de feodale tijd men het niet zo nauw nam met de schrijfwijze van een naam. I n eenzelfde akte o f document kon een persoonsnaam in verschillende spellingen voorkomen. Op een of meer letters verschil kwam het niet aan, soms zelfs was een zoon geheel anders genoemd dan de vader.

Daarentegen zijn er gevallen van namen met een klein simpel lettertje verschil dat men ze voor dezelfde familie zou aanzien.

Zo een voorbeeld is de familie waaruit we nu een lid als raadsheer van Brabant willen voorstellen.

De familie van Hincxhoven verschilt in uitspraak bijna niets als deze van Hencxhoven.

Toch gaat het hier om twee verschillende families.

In zulke gevallen is de heraldiek een goede hulpbron die door de wapenfiguren o f stukken bepalend kunnen zijn o f de verschillende namen tot eenzelfde geslacht kunnen behoren.

Natuurlijk i s e r verder n o g d e généalogie die van doorslaggevend belang is.

e

�É!

De familie met de "hoven"-uitgang waar het hier om gaat is de eerst genoemde. Wa t beide wel gemeen hebben is hun geboorte- o f verblijfplaats Antwerpen.

//l

Op 14 januari 1750 werd bij het echtpaar Jan Baptist van Hincxhoven - Anna Charlotte van Elsen een zoon geboren en Michel André gedoopt. Het bleef bij die ene zoon maar deze zou dan ook een wat meer dan gewone loopbaan opgaan.

Zoals d e meesten d i e naar een stevige positie streefden studeerde d e jonge van Hincxhoven aan de universiteit van Leuven. Hij volgde wijsbegeerte aan de Pedagogie van de Valk en was 17 jaar toen hij als tiende van de tweede lijn werd uitgeroepen in de algemene promotie van 1767.

Hij werd licentiaat in de rechten en daarna advocaat te Antwerpen waar hij vervolgens schepen werd.

In 1787 werd hij rechter benoemd aan de rechtbank van eerste aanleg die opgericht was door Jozef II. - 16 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 16

Zes jaar later, op 18 september, was hij geroepen voor de taak van raadsheer aan de Raad van Brabant. Hij legde de eed af voor de staten van het hertogdom en voor de raad zelf op 12 december daarop volgend.

Het jaar daarop, nl. op 21 j u l i 1794, bracht hem minder prettige ervaring. Tijdens de bezetting van België door de Fransen was van Hincxhoven een van de gegijzelden die door de Franse overheid werden aangehouden. Samen met anderen werd hij in hechtenis gehouden als waarborg voor de betaling van de belasting van vijf miljoen franken aan de stad Brussel opgelegd.

Hij werd overgebracht naar de citadel van Maubeuge samen met kanselier Lippens en de raadsheren van de Cruyce, de Viron en de zoon van de raadsheer van Elewyck.

Michel André van Hincxhoven was in 1776 te Antwerpen gehuwd met Anna Catharina Mertens, weduwe met twee kinderen van Jan Pieter Gilbert. Het echtpaar van HincxhovenMertens kreeg nog vijf kinderen, zij werden allen nog geboren te Antwerpen vóór de vader aan de Raad van Brabant benoemd werd.

Eenmaal benoemd moest de betrokkene zich te Brussel vestigen.

Over een gebeurlijk huwelijk van die kinderen maakt onze bron geen melding. De eerste zoon, Jean Michel, geboren in 1776 stierf ongehuwd op 30 september 1802.

Een Jozef Marie Corneel werd geboren in 1778.

Daarna een dochter in 1780; nog een zoon, Jean Pierre in 1783.

Ten slotte nog een zoon, Karel Jan André, geboren in 1786.

De familie van Hincxhoven voerde een wapen van Azuur met drie rapen van goud.

Het Amorial general van J.B. Rietstap maakt van een wapen van Hincxhoven geen melding.

Wat betreft de naam Mertens voor de echtgenote van Hincxhoven zijn er verschillende families met die naam en met verschillende wapens al o f n i e t tot eenzelfde geslacht behorende.

Er bestaat een zeer lijvige en buitengewoon interessante généalogie van de verschillende Mertens geslachten maar tot onze spijt komt daar geen huwelijk van Hincxhoven-Mertens in voor.

Rond het gepaste tijdstip is er wel een Anna Catharina vernoemd maar zonder verdere vermelding.

Verwijzingen: Baron de Ryckman de Betz en burggraaf de Jonghe dArdoye: Armorial et biographie des chanceliers de Brabant.

L'Intermediaire des généalogistes. maart 1977 en volgende: Six familles Mertens notables d'Anvers dont trois ont donné un hourgemestre à cette ville.

Jos Goolenaerts - 17 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 17

HERALDISCHE STEEN IN WAALS BRABANT MET HERINNERING AAN ANTWERPSE FAMILIE Sebastiean Dams Een 16de eeuwse burgemeester van Antwerpen, feodale heer in Waals Brabant.

De l6de eeuw, voor Antwerpen dikwijls als de gouden eeuw vernoemd kon al evenzeer de eeuw van de "Speelhoven" of "Huizen van plaisantie" genoemd worden.

Immers tal van kooplieden, zowel vreemde als van eigen streek die zich te Antwerpen in de internationale handel rijkdom verwierven, hadden behoefte aan een buitenverblijf, 't zij om tijdens de weekends te verpozen van de handelsdrukte, 't zij als geldbelegging of als teken van een betere stand.

Tijdens die periode werden vele aloude hoeven of hofsteden verbouwd tot buitenverblijf of werd er een stenen huis naast gebouwd.

Sommige van die zogenaamde huizen van plaisantie groeiden soms uit tot kleine kasteeltj es.

Niet altijd bleef het bij een speelhof, de nieuwe rijken koppelden graag een titel of op z'n minst een of andere welluidend achtervoegsel aan hun naam.

Was de betrokkene nog niet van adel dan was de aankoop van een hele heerlijkheid een goed begin om zich dan toch heer van het aangekochte goed te kunnen noemen.

Zowat overal zijn er nog sporen o f getuigen van dit feodaal gebruik bewaard gebleven, vooral in de vorm van grafstenen en dan liefst heraldische stenen in kerken en kerkhoven.

Het ingebeitelde grafschrift zal dan na de naam de vermelding dragen van Heer van de een of andere heerlijkheid, soms zelfs gevolgd door nog enkele anderen.

Dat die heerlijkheden niet altijd in de naaste buurt van de woonplaats van de eigenaar gelegen waren, bewijst dat men tijdens uitstappen in andere streken soms voor graf of gedenkstenen komt te staan waarop namen van in eigen plaats goed gekende families voorkomen.

In het typische kerkje van Haut Ittre zagen we destijds een prachtig glasraam met het wapen van de graven de Bergeyck, waarvan een lid burgemeester van 's Gravenwezel was, om maar een te noemen.

In de buurt van Dion le Val tegen een kerkmuur, een grafsteen van een l i d van de befaamde familie van Glimes, in het Antwerpse vooral gekend als heren van SchotenMerksem en van vele andere plaatsen.

In een gevelmuur van de pastorie van Noirmont is een steen ingemetseld die herinnering oproept aan een burgemeester van Antwerpen.

Uit de geschiedenis van Merksem weten we dat een burgemeester van Antwerpen in 1561 de heerlijkheid Merksem kocht.

Rond diezelfde periode nl. in 1565 werd Pieter Daems geboren, die ook burgemeester van Antwerpen zou worden en zich een heerlijk goed zal aankopen, maar niet zo dicht bij de stad gelegen.

- 18 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 18

Na opper-stalmeester geweest te zijn voerde hij reeds de titel van ridder. In 1619 kocht Pieter Daems de heerlijkheid Dion le Mont die tevoren toebehoorde aan de abdij van Gembloers. D e toenmalige abt Filip Clockmans had van de paus toelating gekregen sommige abdij-goederen te verkopen.

Op het tijdstip dat Daems die heerlijkheid kocht was hij vernoemd als schepen van Antwerpen (1).

Volgens Collon in zijn "Armorial de Wavre et environs" voerde Pieter Daems op sabel (zwart) een adelaarsklauw van goud.

Op 3 mei 1625 kocht Pieter Daems alsdan vernoemd als burgemeester van Antwerpen de heerlijkheid Noirmont gelegen ongeveer vijf mijlen van Walhain in de meierij van Gembloers. Hij liet de kerk en het kasteel van Noirmont herbouwen (2).

Pieter Daems was gehuwd met Isabella de Witte en was te Noirmont gaan wonen; hij stierf aldaar in 1640 en werd evenals zijn vrouw te Noirmont begraven. Hun grafsteen met kwartieren, spijtig genoeg zeer beschadigd, bevind zich thans tegen een muur van het kerkhof aldaar.

Na de dood van Pieter Daems gingen zijn bezittingen over op zijn zoon Sebastiaan. Deze had in 1634 reeds de heerlijkheid Ehein gekocht voor 24000 Brabantse gulden. Ehein was gelegen zowat halfweg tussen Luik en Hoei ten noorden van de Maas (3).

Op 14 augustus 1640 kocht Sebastiaan Daems van Maria de Barbenson, echtgenote van prins Albert de Ligne, voor 76000 florijnen nog de heerlijkheid van Montjardin en zekere rechten op Aywaillers en Remouchamp (4).

In 1645 liet Sebastiaan op eigen kosten de pastorij van Noirmont herbouwen. Hij bleef ongehuwd en had als erfgenaam aangesteld de zoon van zijn zuster Maria, echtgenoot van Frans Gallo de Salamanca.

Op 2 mei 1658 werd Noirmont door Filip IV tot baronie verheven ten gunste van Antoon Gallo de Salamanca, de oudste van de kinderen.

In 1669 ten gunste van dezelfde Antoon werd de heerlijkheid Dion le Mont tot graafschap verheven, tijdens het leven nog van Sebastiaan Daems (5).

Een door de tijd erg verweerde steen met het gebeitelde wapen Daems in de muur van de pastorij van Noirmont herinnert nog aan het verblijf van deze Antwerpse familie aldaar.

Sebastiaan had op eigen kosten de pastorij.

Wat het wapen Daems betreft, zijn de verschillende bronnen niet eensluidend aangaande de schikking van kleur en metaal. Hoger vernamen we reeds van een zwart schild met gouden arendsbeen (6).

Rietstap zegt voor de familie Daems van Luik: van zilver een arendsbeen van sabel (zwart) de klauw omlaag, als helmteken de klauw uit het wapen. Dezelfde bron zegt voor het wapen Daems van Antwerpen hetzelfde wapen maar als helmteken een man vanaf de lenden en zwaaiend met een knots. O f deze man de gebruikelijke wildeman is, is niet vermeld.

- 19 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 19

Het "Dictionnaire" van Renesse zegt eveneens van zilver met zwarte poot. Wat we niet bij de bronnen vermeld vinden, maar evenwel toch van belang, is de stand in dewelke de poot geplaatst is.

Op de steen van Noirmont staat het arendsbeen links-schuin geplaatst en in het schildvlak zou men denken nog sporen van een arcering voor zwart te herkennen.

We menen er niet ver naast te zijn h e t te houden bij een zwart schild met het arendsbeen van goud.

Eens te meer kunnen we hierbij besluiten dat oude gedenk- o f grafstenen en dan vooral heraldische stenen soms merkwaardige herinneringen inhouden.

Verwijzingen: 1. Max Servais

Wapenboek van de provinciën en gemeenten van België Supplement 1955-1968 2. de Cantillon Vermakelijkheden van Brabant Uitgever: David Weege 1770 3. Stanislas Bonn an Les Seigneuries féodales du pays de Liége p. 20 Table des reliefs - 1981 4. id als 3 p 152 5. de Cantillon Vermh. v. Brabant - tweede deel p. 31 6. Max Servais Wapenhoek van de provinciën en gemeenten van België Supplement met verwijzing naar het Armorial van Wavre et environs van Collon.

J.B. Rietstap Armorial Général Le Parchemin 1938 p.300 nota I)aem s.

Jos Goolenaerts

r l l u r n l �•ar„t.>>rt .

Kasteelvan11oirmonrt�ijen�Ant.e���lo��s�lamanc�in"UQrinael jhiàenvan,erabanlvan)eCant▶lloh 17io.

- 20 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 20

Oapen%ebastiaanJ)aems naeverwecc�esCecn Ce5en muurvan)e peorie V. noirmont

3Eienis.

-21 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 21

Kastelen in Kapellen

BEUKENHOF Het Beukenhof - sinds 1974 in gebruik als gemeentehuis - heette oorspronkelijk Hof van Haeften, naar de eerste eigenaar, Frederik-Gustave-Alexander, baron van Haeften, geboren te Bayreuth in Beieren op 27 januari 1794. Hij was gehuwd met Jeanette Vermaelen die hem op 3 mei 1825 - een tweeling schonk: Jules-Antoine en August-François.

Op 3 mei 1827 werd de eerste steen gelegd van het "Hof van Haeften" en het kasteel was omringd door een 16 ha groot park.

Na baron van Haeften was het Nicolas de Posson die het kasteeldomein aankocht en het herdoopte in Beukenhof.

Nicolas-Guillaume-Emmanuel de Posson (°Gosselies 6 augustus 1823), advokaat en distillateur of jeneverstoker, werd in 1870 weduwnaar en vertrok op 13 februari 1879 naar Konstantinopel (het huidige Istanbul), waar hij "dragoman" o f "drogman" (= speciale tolk) werd. Het Beukenhof verkocht hij aan Antoine Berré.

Antoine-Gaston-Marie-Joseph Berré (°Antwerpen 21 augustus 1881) verliet zijn woonplaats in de Luikse gemeente Sart en nam zijn intrek in het Beukenhof in het jaar 1909.

Antoine Berré bleef ongehuwd en ging carrière maken in Tunesië. Het Beukenhof verkocht

- 22 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 22

hij in 1920 - voor 500.000 F - aan Johan van Vredenburch, die belangrijke wijzigingen aanbracht aan het gebouw.

Jonkheer Johan van Vredenburch (° 's-Gravenhage 11 januari 1880), huwde - te Antwerpen op 14 januari 1914 - met Henriette-Laura-Maria-Louiza Hombach (°Hulst 11 februari 1891), die hem drie kinderen schonk: - Anna (°Tholen 24 oktober 1914); - Frederic (°Tholen 30 april 1917); en - Elisabeth (°Kapellen 29 september 1920).

De familie van Vredenburch verkocht op 21 juni 1962 het kasteeldomein Beukenhof aan Joannes Ingelbrecht, die het doorspeelde aan het echtpaar Frans Plancke - Virginia Trouquette.

Frans Plancke, makelaar in onroerende goederen, verkocht op 24 juni 1966 het Beukenhof, met lusttuin en gracht, aan de gemeente Kapellen, die, na grondige aanpassingen, het gebouw in gebruik nam als gemeentehuis.

Het Beukenhof (Christiaan Pallemansstraat 71; voorheen Heidestraat 51), is een mooi neoklassicistisch, symmetrisch gebouw met ingebouwde vierkante toren onder tentdak en aanleunende ronde toren onder kegelvormige spits. Een groot deel van het vroegere kasteelpark werd verkaveld en er ontstond een moderne villawijk.

BUNDERHOF Het kasteel Bunderhof werd in 1907 gebouwd door Daniel-Jacques de Pret Roose de Calesberg.

Daniel-Jacques de Pret Roose de Calesberg (1861-1933), was een zoon van Xavier-Philippe de Pret Roose de Calesberg (1834-1884), en van Emma-Hortense (der baronnen) de Terwangne (1834-1911).

Op 23 april 1888 huwde Daniel-Jacques de Pret Roose de Calesberg met Margaretha-Maria della Faille de Waerloos (1867-1942), dochter van René-Jacques della Faille de Waerloos en van Marie-Josèphe Geelhand.

In het huwelijk de Pret Roose de Calesberg-della Faille de Waerloos werd een zoon geboren die twee dagen na zijn geboorte reeds overleed - en een dochter, Christiane-Marguerite, die het Bunderhof erfde.

Christiane-Marguerite de Pret Roose de Calesberg (1889-1978), stapte in het huwelijksbootje met Marc-Joseph de Kerchhove d'Ousselghem (1882-1962), zoon van Edgard-François, baron de Kerchhove d'Ousselghem en van Pharaïlde-Julie de Pret Roose de Calesberg.

Marc-Joseph de Kerchhove d'Ousselghem werd burgemeester van het Oost-Vlaamse plaatsje Vosselare en koos die gemeente als domicilie.

Het Bunderhof werd tussen beide wereldoorlogen een tijd gebruikt als kinderopvangcentrum, maar raakte stilaan in verval.

Op 10 augustus 1951 verkocht de familie de Pret Roose de Calesberg het kasteeldomein aan - 23 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 23

Emiel-Paul Theeuws (1917-1975), gehuwd met Anna-Maria Gypen (°1919). Het sloopklare kasteelgebouw werd door de familie Theeuws gerestaureerd en weer bewoonbaar gemaakt.

Emiel-Paul Theeuws, beheerder van de N.V. Distex (Naamloze Vennootschap voor Distributie

van Textielartikelen), liet - aan de oostzijde van zijn kasteeldomein - een nieuw gebouw optrekken dat dienst deed als atelier en opslagplaats voor zijn bedrijf.

Emiel-Paul Theeuws overleed op 58-jarige leeftijd en bleef gespaard van het feit dat zijn levenswerk - de fabriek die hij had opgericht - volledig door brand werd vernield in 1984.

Zijn weduwe en de zes kinderen verkochten het Bunderhof, op 23 januari 1988, aan de echtelieden Jan-Gerald Kater (°1944)-Quenie Coetzee (°1960). De nieuwe eigenaars herstelden het kasteel in de originele staat waarin het gebouwd werd.

DENNENBURG / MORETUSHOF Paul-Jacobus Moretus (1721-1776), weduwnaar van Jeanne-Maria de Man (1725-1763), bouwde in 1771 een huis van plaisantie, "'t Hof tot Capellen" genaamd, op een perceel grond dat hij had gekocht van Antoon De Moor.

Bij de verdeling van de goederen van het echtpaar Moretus-de Man, bekwam hun oudste dochter, Maria-Theresia het Kapelse kasteeldomein.

Maria-Theresia Moretus (1749-1793) huwde met Karel-Jozef van Havre (1736-1790). Omdat hun huwelijk kinderloos was gebleven ging "'t Hof tot Capellen" naar Paul-Frans Moretus, een jongere broer van Maria-Theresia.

Paul-Frans Moretus (1751-1823) huwde met Catharina-Theresia van Colen (1760-1819), en dit echtpaar verbleef meestal op het buitengoed in Kapellen. Augustijn Moretus, de jongste van hun vier kinderen, bekwam 't Hof tot Capellen in 1823, dat - door diverse aankopen uitgebreid werd tot 240 ha.

- 24 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 24

Augustijn Moretus (1791-1871) huwde met Paulina della Faille (1795-1864). De oudste dochter van dit echtpaar, Zoë Moretus, volgde haar ouders op in het Kapelse buitenverblijf.

Zoë Moretus (1816-1897) huwde met Emiel Geelhand de Labistraete (1812-1886), en dit echtpaar begon - in 1872 - met de bouw van een nieuw Moretushof, op korte afstand van 't Hof tot Capellen, dat zij "Dennenburg" doopten. Het derde van hun vijf kinderen, Raymond Geelhand, bekwam Dennenburg.

Raymond Geelhand (1841-1912) trouwde met Emilia Meyers (1848-1872), en hertrouwde na haar dood - met Françoise Meyers. De enige dochter van Raymond Geelhand, MarthaEmilie Geelhand, bekwam het kasteeldomein dat toen 100 ha groot was.

Martha-Emilie Geelhand (1870-1934) huwde met Rodolphe-Alexander, graaf van der Stegen de Schrieck (1864-1942), en dit echtpaar liet "Oud-Dennenburg" afbreken en het huidige Dennenburg bouwen.

In 1934 bekwam Andrea-Barbara van der Stegen de Schrieck het kasteeleigendom Dennenburg van haar ouders. Andrea-Barbara van der Stegen de Schrieck (1893-1952), huwde met Hendrik-Maria, graaf de Cornet de Ways-Ruart (1879-1948), en hun erfgenamen verkochten in 1973 het kasteeldomein Dennenburg aan het Ministerie van Financiën, waarna het gebouw een bestemming kreeg als school voor toekomstige douanen.

Kort samengevat: er werd een eerste kasteel gebouwd in 1771 dat later werd afgebroken.

Ondertussen werd - in de nabijheid van dit "'t Hof tot Capellen" - een nieuw kasteel (Dennenburg, later Oud-Dennenburg) gebouwd in 1872, dat in 1919 werd afgebroken. Het huidige kasteel Dennenburg - in Engelse cottage-stijl - werd in 1901 gebouwd, naar plannen van het architektenbureau Waring and Gilford, en in 1924 nog vergroot.

Paul Arren - tekening: André Mariën - 25 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 25

"Chronyke van Antwerpen" C H R O N T K E

V A N

Die dé dat om de ,Fees daer mede te vereeren: Maer als Loyola's Volk aldaer kwam beter loeren , En dai;er t'waere ligt van't Rooms Geloof verfcheen Dan zag-men dat wel heeft die dolle vreugd verdween: Kom zit hier neffens my ; en laet ons hier wat ruften En met een vry gezigt een wynig ons verluften: Daer ligt dé Stad van Dort, en daer is Zirikzeè ; . D à t wit; dat ginder blikt, zyn duyteri van de Zee: Ziet nù de kimme rond zoo verre als d'oogen peylen; Ph fchoon de Zee van hier is meer' als . derthieri mylen; •Nogtans met helder logt heeft menig klaer gezigt; Naer Weft of nier' Noord-weft , getoond waer dátze ligt. • Daer legt den Gantenaer, en daer is Rupelmondé En voorder naer Zuyd,,weft, daér fpeurd men Dendermonde: Huift , Bruffel , Rombouwt ( a ) Lier; voorts van alle kant; Al wat verheven ftaet in K1zExs Nederland.

Nu moogd gy waer gy komd , als tenen Reyzer fpreken, Dat gy ( maer zegt niet hoe ) veel plaetzen hebt bekeken s Veel Landen hebt gezien, al ging-de noyd uyt Stad: En agt hens niet te bot, die dezen kwink-flag vat: Hier is den wyn verdind, Sa luftig eens gedronken Ik hoop dat t'finaken zal, al is't u niet gefchonken.

Wy drinken over-hand een kloekxken vyf of' zes', En maken bobbeltiens is d'engde van de fles.

Wy hebben nog wat tyd ; daer komd my iet te voren , Dat hier zou zyn gebeurd op Ons L i VROUWEN TOREN s En mits wy byde zyn van't klimmen-wynig moe; En hier nu zitten. neef; ik bid u luyfterd toe.

'Nen Man die Stoffel hiet ; die op den Byaerd-fpeelde En zoo- de Konft verffond ; dat geeneri Merifch verveelde Want door een handeling van ménig zoeten flag , Was't dat by zyns gelykx of noyd of zelden zag.

Eens als hy bezig was met handen , hoofd en voeten , Zoo komd hem menig Heer en Joffer heuzig groeten Zy wyzen met hun hand dat hy wat ftil zou ftaen Op dat hy hunne fpraek in ftilte zou verftaen.

De Klokken zwegen ítil , maer by was hert van hoorerf Zoo dat-men met gefchreeuw malkanderen nioeft hooren Dat ambagt heeft dat in ; want dôor. dat groot geklank, Zoo word den Speel-man doof voor heel 'zyn leven lank. (a) S. Rombauts Toren is hoog 34.8. Voeten.

,.,

�^J

Wie

- 26 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 26

A N T W E R P E N .

Wie dat het is of niet ,,hy moet'er aen gelooven; .

'T zy Jan, of Peer , of Claes, den Toenaem word deti Dooven Hy word dat ongemak in't eerft zoo niet gewaer; Maer al't gehoor is weg op thien of twaelf Jaer.

Het heel gezelfchap dan pryfl zyne fchoone konfle; En hy van zynen kant betoond zyn weder-jonfte, En offerd zynen dienft, dat hy op dat getouw; Een Lied , dat hun beliefd : met iver fpelen zou.

Zy waren van de Konft, en hadden Liekens boeken, Gefchreven en gedrukt : en zónder lank te zoeken , Zy toonen ook wat nieuws , dat paften, op de luyd ; En koft ook zyn gefpeeld op grover Klok-geluyd.

Hy liet op hun verzoek de groote bafï'en zwygen : En d' ander waeren bly; want vreefden ook te, krygen.

De kwael die Stoffel had, Hy fpeeld het eerfle lied; Men keerd het blaeyken. om , hy fpeeld al wat hy ziet.

Den tyd gaet even voord: hy moeft tot 's avonds fpelen ; Daer was ook anders niet dat d' Heeren kolt vervelen , �J' Als dat zy moeflen ftaen : hy (peelde naer de Konft ; Zy fchieten Daelders af, en loonen zyne jonfl.

De Joffers boven al , om Stoffel meer te pryzen , Die komen een voor een hem dankbaerheyd bewyzen En loonen zyne moyt met Í)rink-geit ieder daet, Tot teeken hoe't Muziek aen hun ter herten gaet.

En om nog meer en meer hun gunflig hert te toonen Zy zeggen hem de Stad daer zy in Zeeland woonen Bezoekt óng, zeggen zy , als 't pas geefd laet of vroeg ; Zy noemen hem de Straet , en .'t Huys , de Gulde Ploeg: Naer langen woorden dinft, de Gaften zyn vertrokken, En Stoffel gaet weer voord in't fpelen op de Klokken: En dogt al op dat Volk , en fpeelde nog zoo lank , Gelyk hem was belaft, tot Zonnen ondergank.

Hy gaet die minzaerriheyd wat voorder overleggen En dogt, zy mynen 't fluk als zy't zoo dikwils zeggen • J a , zegt, i k myn het, ook: zoo háeft het loof is groen, Schik ik naer Middelburg een rysken gaen te doen.

April was kwaelyk uyt , o f hy begind te vraegen , Of dat óp Middelburg gaet Koets o f Ker o f Wagen: En tot zyn groot geluk zoo hoord hy aen de Kraen; Dat hy nog in die week kan fcheep naer Zeeland gaenà ;Want e

- 27 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 27

_,,�4ieeel.�ç1�e

��� 31

C H R O N T K E

V A N

Want dat'er lag een Schip ; dat ginder Wyn móef haelen Zoo dat hy voor zyn vragt niet veel en moert betaelen • H y neemd d'occazi waer , en paf ook op den dag, Dat Beurd-fchip aen de Werf gereed ontlaeyen lag.

Men maekt de Kabels los , en't Schip begind te zylen, En doet op dag en nagt de rys van agthien mylen : Zoo haeff zy zyn in't Sas ; men fpand de Peerden in, Zy dryven zonder ítroom voorby Armíiyden in.

Hy vraegd dan naar het fluys daar' zyne Vrinden woonera 3 Den Schippers Knegt gáet mé om hem de ftraet te toonent.

Hy ziet de guide Ploeg; en Word gelyk ontfteld: 'T was als een Princen hof; maer evenwel hy be1d:,.

Daer komd een Meysje voor die vraegd , wie hy moet fpreken i Hy zegt, ik ben den Man die over zeven weken, Ben hertelyk genoyd : t'is daerom dat ik kom En hoop aen heel het Huys te wezen willekom De boodfchap word gedaen, men geeft hem nette Muylen Op dat hy iii het Huys den vloer niet zou vervuylen: .

Myn heer komd zelver voor ; en vat hem met de hand s En zegt: weef wilkom Vrind, in't veye Staten land.

Men toond hem heel den Bouw ; en alles fcheen hem wonder Want waer hy word geleyd : zoo boven als .van onder, 'T was niet .als Marmer-vloer : hy zag in elk Salet, Een Clavezimbèl-fpel én Ure wer!_ gezet: Men zegt hem : Sa beproefd , en kieft u vergenoegen Een groot of klyn Klauwier die het beffen u zal voegen Beziet wat dat u paft, en daer het ü ftaet aen Daer zal ook dezen noen voor ons de Tafel faenr.

Hy kieft het grootfte dan , en vald terfond aen't fpelen De Tonkers komen by met Batten en met Velen ; De Joffers zingen mé , Myn heer flaed op de Luyd, En fpeelde nu en dan een Airken op de Fluyt.

Dat fond Criiloffel aen aldus den tyd te flyten ; Maer eer men voortier gaet , zoo komt'er wat t'onbyten: Den Klokke-man doet mé , en denkt , dat gaet hier wel, Zoo wel getoefd te zyn by Zank en Snaren-fpel.

Daer word een poos gemaekt , men gaet een wynig treden, Tot hulpe van de Macg, en welvaerd van de leden: Den jongfen Zoon van't Huys gaet met Crioffel uyt, En draegd een korte Bus , en fanien Saet en Kruyd.

Op e 1d - 28 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 28

�, ` �'-

-

-

� Q

�

�

�

A N T W E R P E N .

33

Op dat de wandeling hùn niet en zouw verdrieten , Dé Jonker uyt genugt niet als naer Vogels fchieten , Daer Stoffel liep naer toe als't Katje naer de Muys En kwamen by de noen zeer wel geladen t'Huys.

Het eten is gereed , de a f t e n zyn gezeten , Nog géene lekkerny was np den Dis vergeten : En als de Tafel was, zoo't fcheen , nu op het left; Dan ging het naer Stoffels zin nog wel het alder-beft.

Want zoo de fpyze wird allengskens af-genomen, Zoo zag, hy in de plaets gevulde Flefren komen , Van dry-der-hinde boon.; Spaens ;. Frans en Renfche Wyn Hy dogt van nu af aen in't Paradys te zyn.

Men doet een kort gelees, dier niemand zig liet hoorén Die by de Geuzen is mag hein daer in niet flooren i Elk bid op zyn manier den Hoed weer op-gezet : En Stofel zogt nicer fpel , en hiel van kort Gebed.

Het Clavezimbel-tuyg dat word naer b r getrokken; Hy vind daer meer genugt als hier by groote Klokken D� Tafel word verzien van menig Zangers Boek; Zy fpelen al te gaer , of zingen even kloek.

Voor al die drinken wild alleen met eens te lonken, Word op den oogenblik den . Roomer voI gefchonken Geen woord als naer de maet word in die plaets gehoord Al drinkt meii niet of daer , het fpel gaet egten voort.

Op't leeft Mynheer gebied een fchoon .Santé ,te, komen En heeftze van't Tailljoor vol Wyn in d'hand genomen En zegt: Sa Vrindekens, een ider doet , hier,:mé., • Én doet gelyk als .ik , laet rond-gaen die Santé.

Dat moet de welvaerd zyn van Willem van Oranjen.

Hoe ? zegt den dooven hoe ? wie is dat van Oranjen ?

Prins Willem, , zegt Mynheer , die van het Staten land Stad-houder is gefield , en houd den Toom in d'hand Maer Stoffel zegt hier op , mits rykelyk befchonken, En onder ons: gezeet , voor't mint} wel half dronken : Wat is dat voor.'nen Prins? wat is dat voor 'nen Griek e Wrat is hy , Lu_teraens , of Geus , o f Catholiek !

C tw .a n e M :alvinift, gelyk den Princes Vader: rd o De welvaerd van dat Huys die gaet ons vri wat nader , Als aen een Brabands hert, of heel de Spaenfche Kuft: Sa Meefter , drinkt met ons , en bent'er in geruft.

�v

Neen E

- 29 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 29

34.

C H R O N T K E

V A N

1PP

9 Neen , zegt den Klokke-man , Prins Willem van Oranjen ; Al was by Konink zelfs van heel het Ryk van Spanjen, En hiel hy van •Calvien, k'en zou het hog nièt doen: Dat is heel Nierland deur by Roomfiche géen fatzoen.

Bi Roomfiche , zegt Mynheer, dat is in Roomfche Steden 'Tis hier in't Staten land , field u dáerotn té vreden: Had gy ons t'huys verzogt , wie hadden't toegeftaen ; Al was het voor den Paus , wie hadden t'ook gedaen.

Je bent hier op dein grond van vry gevogte Landen , Waer van Prins Willem. heeft het groot beftuer in handen Die é'ère komd hem toe ; fa Stoffel , doet dain mé En field van wie je wild ; ook in een nieuw Santé.

Crt/loffel zegt : Drinkt. cerff voor Carolus van Spanjen, Men' zal daer naer dan ook zoo véel doen voor Oranjen 'T waer tegen mÿn Geloof, dat ik zoo ongetrouw 'Nen Calvinifien Prins hier mé veréeren zou.

Men hoord wel aen die Tael dat hy het niet zal' willen, En tragt op goey manier den doovén Man te Rillen Zyn vraeg word toegeftaen ; men fchenkt den róoden Wyn Men roept : Dat moet tot hyl van Konink Carel zyn.

Het groot Gelas gaet rond , en niemand fpreekt'er tegen, En Stoffel boven al en liet zig niet verlegen , Maet dé van d'eerfte mé met meerder fmaek als dorff, Om dat de welvaerd was van zynen Spaenfçhen Vorft.

Als dit nu was gedaen op't goed geluk van Spanien; Dan drinkt-men zonder •twift tot voorfpoed van Oranjen: En Stoffel doet .weér mé: maer of hy't weet of niet, Daer is geen eer , maer fchand aen Carolus gefchied.

Een Dogter van den huys begind het hem te zeggen ; En hem zyn mifverftand op't breedf}en uyt te leggen , En zegt : wel Meeoer , hoe ? bent gi dan zoo verzeld ; Dat gi van deze zaak de gronden niet en peld.

Den Koning is veragt, en t'heeft aen u gelogen: Je meend hem eer te doen , maer zi je bent bedrogen : Want' als gi op't geluk van uwen Konink drinkt , 'Tis zeker dat den Wyn dan in u maege zinkt : Als dan daer naer het glas was weder vol gegoten, Hebt gi den tweeden teug daer boven op-gefchoten: Zoo haeld Prins Willem eer , om dat hi boven ligt, En Koning Carel fchand. Verftaje dat berigt ?

Mejoffer �

j a . 0

- 30 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 30

A N T W E R P E N . r � 5 , - I . . .

_ _ _ . _ • - . .

: _ . . . _

Mejoffer , g'hebt gelyk, zegt Stoffel ; en met ecnen , Hy roept : Sa Willem uyt ; en doet daer op de fleenen ; Niet rond mier Heers-gewys, zoo eertyds Dirik dé: Daer lag den Cchoonen vider bégacyd met die Santé.

Het fpel is nog maer half, hy wild het heel volmaeken , En !leekt , oní Ook den teug• van Carel Luit te bracken ; De vinger in de keel; en roept: Sa Carel uyt, Daer vald op Willems plas de geut met grof geluyd.

Dan zegt den Klokke-man ziet Willem van Oranjen: Ligt die nu niet verplet door Carolus van Spanjen?

Het rook wat vies voor die ter plaets daer t'is gefchied Maer waerom hier gewalgd ? myn woorden flinken niet.

Zy pryzen d'aerdigheyd van hem hier. in bedreven , En zeggen dat hy moet de Meyfens drink ;geld geven; Dat zal ik geiren doen , zegt St9ffel , want gewis , 'Ken doen hier geen verlies , om dat't voor Carel is.

Men nam de Boeken op , men gink in d'ander Kamer; Die, mits zy grooter was, tot !pelen was bekwamer : Een ider droeg het`zyn ; men !}oord de blydfchap niet, Nog niemand fpreekt'ér af, of't niet en was gefchied. ô Ongemeene deugd gepleegd by Zeewze Geuzen!

Die moet tot fpigel zyn ook zelfs aen Religieuzen: ô Schoon gevoegzaemheyd ! die met bezet gemoet Verdraegd een ongeval , dat haer een ander doet.

Ik laet Crifloffel daer, fa laet Ons gaen beneen; 'T is lank genoeg geruft, nu konrien wy weer trein 'T zal ioo vyf-uren flaen; kom ras beminden Vrind Dat wy zyit in de Kerk, zoo haefl het L o f begind.

Vrindinne , grootgin dank voor al die Geefligheden , Die gy my hebt getoond , en ook verhaéld op heden Hoe kan't vei`goiden zyn ? alleen uyt dankbaerheyd , Blyf ik u., Muza, by tot dat de dóod ons fcheyd.

Maer wiens Beld is daer in Marmer uytgehouwen ?

Is dat mifichien den Man die eerfl begoft te bouwen; Of die voltrokken heeft den TOREN of de Kerk?

En wat is dat Latyn , dat ik daer by bemerk ?

QUINTINUS METSIvs den weergaloozen Schilder, Die is daer uytgebeld. H y was gelyk bezielder , Van alles wat hy dé met zyn vernufd Pinceel , En gaf als't leven zelfs áen Doek en vlak Pannel:

E 2.

'

T

was e

_\_,

-31 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 31

� � � � � � • � � � � �

36

`

� '

C H R O N T K E

�

-

W

i

V A N

'T was eerft maer eenen Smit : maer als hy zyne zinnen , Ging Rellen om een Maegd tot Egte faet te minnen : Dan heeft de Trouw-zugt hem zoo daniglyk beflierd Dat hy van Mulciber wel haeft Apelles wierd.

Connubialis amor de Mulcibre fecit Apellem.

Ad vel illudebat CATSIUS. Sic éffecriiics Homo; qua facit ante Deus: Den Geeft , waer van het Lyf begráveti ligt hier onder Heeft aen de volgende Eeuw gefcheneti zulke wonder , Dat hem geen minder Graf en wierd gewenft van fleert; Als dezen TOREN is : daerorn zyn slier by eend Quintino ' Metfiis , incomparabilis artis P i tori, admiratrix grata pofieritas Anno poll obitunz feculari cin. iD'c. xxlx. pofuit.

Leeger ftaet op eenen blouwen Zerk : Sepulture van Mr. Quinten Matlys, in zynen tyd Grof-fmit ende daer naer fameuzen Schilder, f ierf Anno 1529. ,J

� �

Ik (preek van QUINTÉN daer, zi daer is van zyn werken, Daer ook den botf}en Menfch de Konfl kan in bemerken: 'Tis over-levering dat dit kwam voor den dag , Met anders geen getuyg , als maer den Hamer-flag.

Gaet vry den Put eens rand , ziet hoe dat is gedreven , Hoe rank ftaet ider Rank ! t'fchynd dat de bladers leven; Al was't van Was gemaekt, t'en kolt niet eelder ftaen En nu van Yzer is, en zal 't niet ligt vergaen.

Eer dat het nut gerief van Pompen was gevonden, Wiérd daer met een Katrol het Water op-gewonden : Nu is den Put gedekt , en t'is ook beter zoo ; Want dat dit open-fact , is zeker niet van noy.

Men leeft en m'heeft gehoord dat in verfchyde Landen , De Putten zyn vergifd alleen door booze handen, Maer die hier water pompt mag zeker wel geruft, En koelen zynen dorft , en waffen zoo t'hem lult.

Dat Beld dat op het loof zoo geeftig ftaet verheven , Is van QuI NTINUs hand zoo konftig uytgedreven , Dat al de Konftenaers , ook van een ander Land , Bekennen dat MATSYS daer in de Kroone fpand.

•�. . . e � k k i d

Men

- 32 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 32

" A N T W E R P E N

37 r

Men toond ons binnen Gent 'nen zwaeren yzeren zolder, Door heel het Land vermaerd , van krollen zeker volder ; Maer of men daer de Konft zoo merkelyk in ziet , Gelyk in QUINTËNS werk ; en weet ik zeker niet.

Den Hemel zoo i k hoop die heeft den Man geloond lk heb in de Kerk zyn Schilderyen u getoond , • Die . ider een aenfchoud met tspgetbgendheyd : Sa komd , het L o f begind; ' t is zeker meer als tyd.

Hoe menig hooge Nagild is by d'/Egyptenaeren , Die niet als aífchen dekt van over dilyzend Jaeren !

En daerom is het fchand al flaén-ze nog zoo trots Maer deze kolt en pragt is heel ter eeren Godts.

In de Cathedralé herke zyn i n het Jaer 11.24. ; opgèrcgt de Weerdige Heeren Canoniken , dc welke te voren zyn geweeft i n de Parochiale Kerke van S. Michiaël gefondeerd door Godefridus de Boüllion in het Jaer 1095., in welken tyd hy zig bereyde het verdeftrueerd Heylig Land te herwinnen en wederom te brengen aeri dien ivien het mei i y n H. Bloed befproeyd hadde: ende Om dit heylig voornemen te volbrengen , heeft binnen Antwerpen begonft de eerfle gereedfchap te maeken : fláende aldaer 12. Ridders 'ter eeren � der z3: Apoftelen.. Want náedemael hy hem ftelde als eenen Leydsman van Chriflus 'Volk, heeft hy ook met den naeme van 12, Apoflelen, met de welke de heele Wereld was te voren overwohnet geweeft dezen. Oorlog aengegacn.

Ende op dat het beteren voordgank zoude hebben; het gene'hÿ ter eeren Godts hadde voorgenomen te doen , heeft zonderlinge devotie getoond tot den H. Michaël als den zelven tot Benen Veldheer ende Leyds-man van Godt begéerende : tot wiens eere hy veele fchoonc giften, Renten ende Erven was gevende aen de Kerke den zelven Heyligen binnen Antwerpen toe-gefchreven , tot onderhoud van veele Dienaers , die met bidden en Prediken het Vo l k zouden brengen tot den regten weg, ende ook alle dagen met het H. Sacrificie der Miffe Godt zouden verzoenen , om in zyne goede begeerte die hy hadde tot vermeerderinge van den Chriftelyken Naeme , door den Hemelfchen Leyds-man , te verkrygen : het welk ook gebeurd is; want vergaederd hebbende een Leger , waer in dat vecle in getalle met groote magtige waeren uyt Antwerpen, is in het Jaer 1096. , den 15. van de Maend Augufti, naer Hongeryen , en van daer naer Syrien getrokken , ende Paleflinen , ende heeft naer veele Viaorien de heylige Stad gewonnen i n het Jaer 1099. , verflaende met zeer wynig Volk

uTs172�d -33Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 33

3$

C

H

R

O

N

T

K

E

V A N

.�.__A._��.�.�..-.

Volk ( zonder twyfl"el door mede-hulp van zynen Leyds-mad) die hy niet groote vierigheyd van Godt verzogt haddé, over de honderd duyzend Turkén , alzoo dat hy binnen de tigt daegen is gekroond Konink van Jeruzalem, niet ,zonder groote glórie ende hlilpe 'van het Volk dat uyt Antwerpen mede getrokken was. Alwaer te beroerken ftaet , dat by wig den naeme van Konink nogte Kroone heeft willen aenveerden , zeggende: niet te betae.men dat een flerffelyk Menfche aldaer zoude voeren een goude Kroone daer den Zone Godts een van doornen hadde gedraegen. Daer-en-tuflchen heeft niet naergelaeteri Godt als Gever van de Victorie neerftelyk te loven , hem op-offeren= de als de eerste vrugten der .zelve , een Klóofter ter éeren van zyn Heylig Graf.. Maer het welke grootelykx te beklagen is , is binnen het eerfee Jacr bevangen wezende met eene zwaere ziekte , overleden den 15. der Maend Julij van den Jaeré z zoo. Zyn Lichaem is begraven in de Kerke van het H. Graf, alwaer den oodmoedigen Prince heeft verkregen een oodinoedig graf fchrifr , o p dezen zin : Hier leyd begraven den vromen Prince Godefridus de Boitllion, die dit geheel Land verkregen heeft tot ha Chrillen. Geloove : wiens Ziele met Chrifio Triumphere Amen.

Maer aleer de bleeke dood haer fchigten gefchoten hadde op de`) zen kloekmoedigen Veld-overften heeft hy aen onze, Stad Antwerpen éénen alderkoftelykften Schat door zynen Capellaen , te weten, het .Preputium ofte de H. Bef zyden fe ons Zaligmaskers Jefus Chrifii gezonden , het welke' met groote eere, en met meerdere Devotie, by den ,Biffchop van Kameryk , de geheele Clergie, Heeren der Magiftrast , ende Bórgeren , met K rûyffen en Vaenen, álles op het prágtigfte in deze Stad gebragt wierd. Als-wanneer den weerdigen Schat in de Stad gebragt wierd , gefchiede als dan veele Mirakels ; zekeren man woonende in de Zilverfmits-ftraet wierde van den duyvel verloft , de Zieken wierden gezond , de Melaetfchen wierden gezuy= verd , &c.

Zoo haeft men zoo onwaerdeerelyl en Schat iii onze Stad bekomen hadde , heeft men terftond in gefield eene Vergaederinge , ofte Broederfchap zynde het eerfee ende het fchoonfte ván het geheel Chriftendom , beftaende in 24. Edel-lieden , waer onder zyn geweeft, Cardinaelen , Bechoppen , Keyzers , Koningen , en Princen. &c.

Dit vermaerd Broederfchap heeft eene fchoone Capelle aen de Noord-zyde alwaer dezen alderweerdigften Schát , ende Pand plagt voortyds in groote waerde bewaerd te worden.

Dezen koftelyken Schat, te weten de Befnydeniffe ons Zaligmaekers is daer naer geftolen door eenen boozen Ketter Hermanus , den wel-et4:0

� fi� � ,� � � . '�,�' �r...�'i J��, �d evs - 34 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 34

iefoKte.ii ANTWERPEN.

39

welken dezen H. Schat verkogt heeft , volgens geloofweerde getuygen , waer door eene onbefchryffélyke beroerte onder . onze Borgers is ont1laen , te meer om dat den voorgenoemden Ketter naer verdienften niet kome geftraft worden.

1533. Den 8. Oc`lober brande O. L . Vrouwe Kerke, wezende eenen Sondag fnagts ende verbrande alles uytgenomen de Choor , Ommegank , en Toren.

1566. den 20: Augufti gefchiede. binnen Antwerpen _in de groote Kerke ván O. L. Vrouwe de beldflormerye door de Calviniften op het verMaen van den Predikant Hera nus die de H. Befnydénifle tot hem genomen heeft.

1567. den 19. April heeft ,het eerft beginnen te Beyacrden naer de deftruc`lie van onze Lieve Vrouwe Kerke.

Den 4. Igey heeft men het H. Sacrament beginnen te draegen met Bellen by de ziekenen.

Den x o. ditto heeft men naer de Beeld-fiorméry cwederom beginnen in de gemelde Kdrke dc Geteyden te zingen, ende s'aVonds het Lof in onze Lieve Vrouwe Choor.

Iaen 13. Augufti wierd het Beeld van O. L. Vrouwe wederdm in haere Choor ggefteld om in den Ommegank omgedraegen te worden.

157O. In Oetober bráriden wederom onze Lieve Vrouwe Kerke.

D E N L E S T E N O C TO B R I S V R O E G OP D E N DAG, D A T - M E N O N Z E L I E V E V R O U W E K E R K BRANDEN ZAG.

I 579. Den 20. Junii Wierd de zelve Kerke wederom geopend, ende men dede wederdm den Goddelyken diènft , het ci'elke niet gefchied was zederd 28. Mé).

Deze Kes'ke wierd in het per 155'9. , ten vèrzdeke van PHILIPPUS deai II. opgeregt tôt eene Cathedrale door PAULUS den IV. Ende PHILIPPUS NIGRIUS wierd benoemd tot eerflen Biffchop van Antwerpen , maer Bierf in het zelve Jaer al eer hy geconfacreerd was. .

FRANCISCUS

Î. $ I S S C H O P V A N A N T W E R P E N ; Is óp. den 4.' Janüarius 1562. tot deze Weerdigheyd Verkozen en is den eerfien- Gemeyterden Biffchop geweeft : vóor al cerft geweeft t e hebben Biffchop van 'sHertogen-bofch , D o o r inde H. Godtheyd. Heeft tegenwoordig geweefl . i n de by-een-komfte tot Woerms , aldaer difputerende tegen Martinus Luter over de verfchillende Pbincten der Religie ; flierf den 3o'. Junii in het Jaet 1568. ; heeft Geregeerd 6:. Jaereri.

- 35 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 35

Kuierend in oude papieren Hierbij vervolgen wij onze reeks "communicanten in Hoogboom". Mogen wij onze lezers vragen om alle mogelijke gegevens over deze communicanten zoals communieprentjes, foto's en zo meer aan ons te bezorgen zodat we ze in onze volgende artikelen kunnen opnemen.

1880 tot 1891:

� � .

�d�3Y▶rr»

i

,�, e .

. g e -P)

,

!2 IM 4 �

/

, /v WeC.(.l%/ eel, i,°�a��(e, aree,77;.2..)

dtkifee./ ae, Dea-o�,�.-2 �e, � � �oa�'7,eli � ù �

Zn.1.‘,„,z4 Y

+yii Pc?.

"8t.utt 7�� 7 IiLÓQ7�.PJVd�Iy! �r1

/

L)

-36-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 36

-L£-

ere P t i e f t t e y

�2�oeyr��f

� � 4

e.--

as� %/

"9 ��-een

>2.7-0:e/ru-49A°-°e s i 77,-„re

--ertme-fe-'7'sY;^ f>/ éi-elee-�%'/í� w L t i , o �

� � " y e p � , �

r

9»ypeeefe

_err,g-v."4:4

. � � y er%' w e e - t e e

)

/iery-ie

��.� eydpz° �

_d

� • . r ?avu� A4479 imLr y � ' • �uí� � � 1 ) 1 2 � � � �

�

1

7~4,-&(1/)

(2,7,2„,„7!°J ,f

, 4 e-Cc..e....e..0

zce,o/w

-774'r 2 '

i

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 37

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 38

t e e � �p�Pi/Aged'/e,/ L � �

V 4 1 t 2 o

CLG�/

02� �fP J� J/� i��� G,(�d'!?�

1

yi eifíí� We're/

�ÿ� p p C'il/Lu.,f aCoa,,e1e4.e,f `�dYJe-s�l1EJ

�

l�dzrr d t u 4 � c r �

� iaaeiee���� � Y � ` e . d , teeleie a v e n . . /

r/�io ��•���,,

� ����

)7 � � r.7„? f

� � � � �

lo � � ( 7 1 i

D � �

r� S ‘ a d u c e

,ppweteu7,���

, e . , �-LeesCO

(�O�iie�ctt/ d e e M G r e L 4

�/v�046e,��+°h°.� �c7ti ceuco ( 4 ü : l e r e d 9 r r i 4

/ S

cbueo�/ceuo e ; d r � /j1t

; 5

r//IOa�Ls� c% � r r e ff l e e�z/esi;

c / � r n 7 �

G / � � � s o . ?a,)7e7coe �

c/�er,-iuOclGO & c a

�

90 . e n , ; 4 e e e d , 9/ een•0 Ddiete e

(

e

�

p dlan

oe,t%/„;,,,, e

%Pil%PiJ2O

�

��o -���;�ize % r P

9 4 ��Octiin / ûáf/�`aL£a�t �r�sr�rze

,S

d l ei7e-ia�rl4

-� î -?s

C e -ge26 ' I V � e ,

7 e 1 /

?

-����<32;��u,ev .? ) t°.n.��,óe.k deuideu,v �y i t e z e � � � � c?0. ( d r i � � o

c a f f l i a -ni

-39-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 39

- oI -

�

� �

?'N

W

pe����

p p weze c

u

� /YR�Y!

- P r u y

�,A,�

7 7 - 7 2 e d'-����/°�' !/X_

9

O � c�o

m9a'eM,' 9 Ceee71,17,727y. tee Le-9p f•

��� ���•��' , � óa � � v m o » �

« �

�

� e r e e

r

7f) 4����f � i ° ,e7eee/'�

����

7?-2-73 r l e !� r e d • �. � e 0

/

.e.er �r 7

;

/ z -4-e rwe?-71-6-» teveeteg

ve-ey e i r Y

'"

��°-� e e t 2 - e - e ;

-e°e,er 'è,.yty. i��APe,""eey�7

�tlou;;;<P cwwel„ev�DO�/

7fra 4 7 „a0.,

(vosrrolfrnMsm-AkO� r Y l ( n " d '

e e - e 2 � r r . v n C / / / r �vwuy�

A

f

�

( / �

�1/7

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 40

ei;eii,r,ai

eted«,,,e%,J.-14ateife4_,(116P e4oe re) #0›, 4,7 � ��������

� f

/a

e, ciicea 4 �

y

e

�..dil7mr2/oUe�Upr/ef_} c % � � e Y. Z e

e42fe.a2

c.4acdáiG,�°�e��

a

edeell.42)

ene77`a.��nuo égii2aeeeeez-7

v

� � � e 2 , Î%�ff � ����

e j e 4 , C 4 '

CAtaeeee, g d e > e d

ffeted.o�

� f 4

p �i7i/-

W

Q

�

( � 4 4 a l , ��ke

W4ez, � �

������./rette,y �

y

/a. .eeuie-v;,..44a

e r e / 7 9 7 4 / � � � � deiiterZeree26 � � � e V

t i 1v°eeed���us 2.��-�.�6-n>

i f f

��e 7 2 e e t /

C a d "

l

e

)

2

7

��&bc-4 / f

d

/X

u

k

e

dTo

CA:etie-if

( 4 0 2 0 2 / i u t e

�p e d e C�.P..y,e,c��,w Ive�a�rmavere

G��deilee[/

.pp 00, �������� [Pc7íEo�ema,

eeer?elk/ / G

? 4 � ` '

�

���.a

e;ioó`,nry

G«do«,íGeá��v,r.2

, u�CW!/aI�CL L n 7 d , L f

:e��/�‘767,/2 e

o

a

` � �

� � � t d e !

eile-e)97 0 / , e r 7

c - / e y , e 4 e 2 d �

,�� .,„)��•e44>267)ee C / t e e e /

eli,�^e

d ? d . 4 e 2 2

t /

z e t 7 '

WOo

c�et�i.v

-41 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 41

p y �fJ G L O

�

f

Q O r r J

JY7

/

a u 1 2 G C g i i 2 G P � J 7 r '

ee(

U/lY�

/'

ade-re�

C4- L e

:4ztLLtL

��tG� l r�cesr�s��i�vGE� rl�X c1�r�1�

G�%bl�/1�ce-e-' ✓/cvf �f1J� J���e.GxeeeriuJ egJ�z�

�Ct-Gttr/ �IJ 4 2 r � � é L E l c ? / ��Yd'�t

�

40fee

�

�

eeeLYoyvlR/ <JrdJseerdec7/i,/

1v°e-fee-ZeC �lo�el'zo �

e r e � 4 / /

� t » j e /

e / 4 . 4 e ? '

â9��LAGe• � a r r s � r � u � a v c � a � ` p i i

i :cfee,„, 2 � d �‘.7; � � � � � ���e..?

�

� � e 2 / ��ce.,

e u e . i j e t i

�

�

�

l'p

o

/ C C%Cl/z26t.R��z4�1�r�J �

c`��v

i :���� ����-

/«d

! / � � t i

e

2

4

-

2

7

f/l.�y / c � ' e • ' leciiiY�rl�re,

� �,�d,,,z2 ke,���edWU: n (_?

�

�

�

��

�

�

e--gddieeeea, eatihnewnel �/. ' í y � ewe/

, e - fee-warnd

� � � �

. rXte

lv % , � � �� ! � u��ie%x,�e � r m �� üa � � h ) �/- / C � � r e . Z . ç � j � P/y�y.�ne d

(

s2ra��vrncszp

(

e 41 n e > f o - J e -42-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 42

W i t - m e / 7 e-,; d e / /

«

/

/ e e l reeti2 C � � a e e e e a t e >

,ea'"1/;,1 r e e i

e > 7 Gezo �

/eA-16e c e à e e 4 e e »c ..Q n ., y> . `�arl�o I><ta,c�J U y v í �

- 43 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 43

ACTIVITEITEN Algemene vergadering"

Op zaterdag 5 februari 1994 verzamelden een vijftigtal trouwe leden in Den Haasdam voor de traditionele worstebroden en appelbollen. De onvermijdelijke algemene vergadering werd vlot afgehandeld. Na het activiteitenverslag en de kastoestand gaf Paul nog enkel woorden uitleg over de voorstelling van zijn vijfde kastelenboek en gaf ook reeds een overzicht van de inhoud van de volgende uitgave, het zesde deel, dat in 1995 van de pers moet komen.

Voor het gedeelte ontspanning hadden we ditmaal een variante op het "tele-lens" spel van ATV uitgewerkt. Met videobeelden uit gans Kapellen peilden we naar de kennis van de eigen streek. En zoals verwacht, werd het weer een gezellig raden naar de plaatsen waar de beelden zouden kunnen opgenomen zijn. Gemakkelijk was het niet, maar plezierig beslist.

Hierna volgen de aciviteiten voor 1994. Gelieve alvast deze dagen in uw agenda te noteren.

ACTIVITEITEN 1994 Za 8 januari K e r s t o o m v e r b anding op het marktplein van Kapellen. Verkoop van GlĂźhwein.

Za 5 februari W o r s t e b r o o d en algemene vergadering - Den Haasdam om 20 uur Za 19 en zo 20 feb 7 d e Geschiedkundige Boekenbeurs voor Vlaanderen Gent - Sint-Pietersabdij Zo 17 april W a n d e l e n in Zandvliet Om 10 uur bijeenkomst aan de kerk. Gids is Kees Van der Gooten. Na de rondleiding drink in volkscafĂŠ in de buurt.

Vr 22 april D i a r e e k s 'Griekenland" i.s.m. Polikap Kapellen - in Jeugdcentrum Eikendreef 3, om 20u Za 23 april D i a r e e k s 'Oude Gracht" in rusthuis "Eikendal" om 15 uur.

Zo 24 april T o n e e l "Floerenleed" om 20.30 uur in feestzaal 't Bruggeske Zo 5 juni L e n t e w a n d e l i n g in 'Oude Gracht" Vertrek aan kerkplein om 14 uur.

Zo 11 september O p e n Monumentendag in het teken van de "Kapellen in Kapellen" Za 8 oktober D a g u i t s t a p - Teerfeest Zo 9 oktober N a j a a r s w a n d e l i n g in 'Oude Gracht" Zo 23 oktober A c t i v i t e i t rond "Mercator" Vr 18 november D i a - a v o n d Luc Becu zal ons zijn mooiste dia's tonen van zijn avontuurlijke naar het Arctische eiland Spitsbergen. Den Haasdam - 20 uur.

44

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 44

Zo 27 november Za 3 december

Stadswandeling te Antwerpen Gids: Mia Verdonck Sint-Niklaasviering

Za 7 januari 1995 Za 18 februari 1995

Kerstboomverbranding in Kapellen Worstebrood en algemene vergadering KASVERSLAG 1993

Inkomsten

Uitgaven

Overdracht 1992

6 5 4 8 9

Bf.

Abonnementen

6980 B f .

Lidgelden ( 9 7 l e d . ) 3 8 8 0 0

Drukwerk p e r i o d i e k

24930

Kerstboomverbranding 3 2 9 8 5 (Saldo:+15178 B f . )

Kerstboomverbranding

17807

D i a - a v o n d F. U . U .

Stadsgidsen

3250

Worstebrood

11046

Brochure K a s t . i n K a p . 1 2 0 0

C u l t u r e e l Weekend

10000

Uitstap D e l f t Te e r f . 9 4 3 5 0

U i t s t a p D e l f t Te e r f .

122420 (Saldo:-28070 B f . )

Griekse avond 8 7 3 2 (aldo:+17553 8 f . )

Griekse avond

1 3 9 1

Worstebrood 1 3 7 7 (Saldo:+2724 8 f . )

0

0

69767

Wa n d e l i n g Oude G r a c h t 2 0 5 0

Kaas- w i j n a v o n d medees.

Overname o m s l a g e n P . A . 1 6 0 0

Bijdrage Sint-Niklaas

Kerstmarkt B r a s . 5 1 4 5 2 (Saldo:+17632 B f . )

Kerstmarkt B r a s .

S u b s i d i e s Gemeente 1 0 5 0 0

Postzegels

8650

Giften

Algemene w e r k . b n k .

5200

To t a a l

2

4

2

0

3

7

1

8

8

5

Saldo : 4 0 3 1 8 5 B f . - 320130 Bf.

3760 2500 33820

320130

= + 83055 B f .

Kapellen, 5 f e b r u a r i 1994 De s c h a t b e w a a r d e r

y De S i t t e r

45

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 45

IN MEMORIAM

Pater Alfons Decantere We kennen allen pater Alfons Decantere nog, die als trouwe helper van Pastoor Leo De Schutter regelmatig in onze parochiekerk aan het werk was. Hij was het ook die na het vertrek van pastoor Arnold Willems benoemd werd tot administrator van onze parochie.

Na het afscheid van Pastoor De Schutter op 17 juni werd Alfons Decantere opnieuw door het bisdom aangesteld tot administrator van Sint-Jozef Hoogboom.

Het bericht van zijn overlijden op 2 mei 1994 was een verrassing voor velen onder ons. We kenden hem vooral als de gezellige verteller over zijn belevenissen in Noord-Zaïre.

Pater Alfons Decantere werd geboren te Antwerpen op 27 april 1914 en deed zijn intrede bij de Paters van Scheut op 7 september 1934 waar hij zijn eerste gelofte aflegde op 8 september 1935. Na het beëindigen van zijn studie aan het Klein Seminarie van Hoogstraten, werd hij priester gewijd op 4 augustus 1940.

Na nog zes maanden studie aan het Tropisch Instituut werd hij in 1941 benoemd tot hulpeconoom in Scheut en moest er zelfs les geven aan oudere paters; o.a. het Lingala, de taal van de negers in het toenmalige Belgisch Kongo.

Op 30 januari 1946 vertrok hij met 10 collega's naar Kongo; een reis die twee maanden duurde. Het reizen was toen een hele onderneming. De elf paters vertrokken met de trein naar Porto in Portugal. Vanuit Porto ging het per boot naar Luanda en verder per DC3 naar Kinsjasa. Vandaar opnieuw met de boot "Duc de Brabant" de Kongostroom op naar Lisala een bootreis die 19 dagen duurde.

Begin april 1946 werd hij naar een stam Ngbaka's gestuurd met ongeveer 80.000 zielen, verspreid over 167 dorpen. in 1954 begon hij een nieuwe missie bij een nog primitieve bevolking van ongeveer 25.000 zielen.

Na 18 jaar missiewerk werd hij in 1964 teruggestuurd naar België omwille van een ernstige ziekte.

Vanaf 1964 werd hij benoemd tot econoom in het noviciaat van Scheut en van 1968 tot 1977 was hij verantwoordelijk voor aankopen en de-douaneren van materiaal dat naar de missies gestuurd werd.

- 46 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 46

Van 1978 tot 1984 ging hij helpen bij Pastoor De Schutter op de parochie van TIoevenen.

Pater Alfons Decantere was een graag geziene figuur in Hoogboom, vandaar dat onze parochie zijn gouden priesterjubileum vierde op Hemelvaartsdag 15 augustus 1990.

'Hij die Jezus Christus van d e doden heeft opgewekt, zal ook Ăšw sterfelijk lichaam eenmaal levend maken door de kracht van zijn Geest ...' (Rom. 8,11) Vijf dagen na zijn tachtigste verjaardag, na 54 volle jaren van toegewijd priestermissionarisleven, werd voor eeuwig in Gods Paasvreugde opgenomen

Pater Alfons DECANTERE Missionaris van Scheut Geboren te Antwerpen op 27 april 1914 Eerste Geloften in de Missiecongregatie van Scheut op 8 september 1935 Priester gewijd te Scheut op 4 augustus 1940 Missionaris in Noord-ZaĂŻre vanaf 31 januari 1946 tot 1964.

Na verschillende congregationele functies op rust in Stabroek vanaf 1984.

Gesterkt door het Ziekensacrament rustig overleden in het St.-Lucasziekenhuis te Ekeren op 2 mei 1994.

Dit melden U, bedroefd om zijn heengaan, maar dankbaar om zijn leven en werk: E.H. Albert DECANTERE (t), De Heer en Mevrouw Jos VERSCHOOREN (t) - Maria DECANTERE (t), De Heer en Mevrouw Gerard DECANTERE - Gaby VERPOTEN, kinderen en kleinkinderen, Mejuffrouw Augusta DECANTERE, De Heer en Mevrouw Paul BRUNO - Julienne DECANTERE en dochter, Mejuffrouw Irma DECANTERE (t), zijn broers, zusters, schoonbroers en schoonzusters, neven en nichten; De Families DECANTERE en DELI Pater Provinciaal en de Missionarissen van Scheut-Vlaanderen.

Met bijzondere dank aan allen die Alfons met liefdevolle en toegewijde zorgen hebben bijgestaan.

Zij nodigen U uit om, samen met hen, het leven en werk van Pater Alfons gelovig te gedenken in de plechtige UITVAARTLITURGIE d i e zal plaats hebben in d e parochiekerk van Sinte Catharina te STABROEK op VRIJDAG 6 MEI 1994 om 10.30 uur.

Samenkomst en rouwgroet in voornoemde kerk vanaf 10.00 uur.

WIL ONZE DIERBARE OVERLEDENE BIJ DE HEER GEDENKEN Daarna zullen wij zijn lichaam te rusten leggen op het kerkhof van d e Missionarissen van Scheut te Schilde, Brasschaatsebaan 126.

Een Gebedswake zal gehouden worden op donderdag 5 mei in dezelfde kerk om 19 uur.

Rouwadressen: Smoutakker 9, 2940 Stabroek Brasschaatsebaan 126, 2970 Schilde Begrat J . KETELAARS - Kapellen - Tel. 664 20 58 Louis Mertens - Slabroek - Tel. 568 65 54

D

r

u

k

k

.

Pudi-Polder - Stabroek - Tel. 568 62 11

- 47 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 47

ACTIVITEITEN Wandelen in Zandvliet

Op zondag 17 april 1994 organiseerde HOBONIA een stadswandeling i n het meest noordelijke deel van Antwerpen, namelijk i n "De Stadt Santvliet". De wandeling werd deskundig geleid door Zandvlietenaar Kees Van der Goten, die zijn "stad" als geen ander kent en die ons dan ook twee uren boeiend bezig hield.

Al van bij de aanvang van de wandeling viel het bij het bestuur op dat we ons mochten verheugen een geboren verslaggever in ons midden te hebben. Ons allernieuwste lid, de heer L. Madou uit Berchem, hanteerde zijn potlood met zoveel ijver dat we hem vroegen om ons een kort verslag te bezorgen van deze wandeling. Een vraag waarop met enthousiasme werd ingegegaan, echter tot wanhoop van onze gids want moeite noch vraag werden gespaard om het verduldige papier vol te kunnen schrijven. We laten onze verslaggever aan het woord: Onze wandeling begon om 10 uur aan de Sint Gertrudiskerk. Op de Spaanse Molenstraat bevindt zich een paal die nog afkomstig is uit de Oude Beurs van Antwerpen. Op de Varkensmarkt uit 1820, die we vervolgens bezochten, werd vroeger intens handel gedreven.

Vervolgens trokken we naar de steenweg genaamd "Contre l'escarpe", wat betekent "tegen de wallen". De straat heet nu Conterscherp. Deze wallen werden gebruikt om de stad Zandvliet in de periode 1626-1629 te beschermen tegen indringers. De volledige omwalling had een lengte van ca 2000 m en de grachten waren ongeveer 1.80m diep.

Vervolgens bezochten we "Het Hof van Kums-Van der Elst" daterend uit 1887. Het was het buitenverblijf van een lakennijveraar dat omgeven was door een ondiepe gracht.

Onze volgende halte was op de plaats waar vroeger de statie stond. Deze plaats werd in 1909 op ingrijpende wijze beschreven door onderwijzer Lambert Waelbers. Vervolgens bezochten we het Molenbolwerk waar vroeger een Spaanse Garnizoensmolen stond. D i t was een staakmolen met 23 m lange wieken, waarvan het zeiloppervlak 26 m2 bedroeg. Hij werd afgebroken in 1927.

Onze volgende bezienswaardigheid was de gedenkplaat aan de overstroming van l februari 1953.

In Zandvliet vreest men voor een totale onteigening ten voordele van de havenuitbreidingen.

Men hoopt evenwel dat alles blijft zoals het is. Het is een dorp met een overwegend autochtone bevolking en weinig inwijkelingen.

Bij het bezoek aan de Sint-Gertrudiskerk bemerken we de mooie preekstoel, de kruisweg, het schilderij van Nicasius De Keyzer en verschillende heiligenbeelden waaronder de Heilige Rita en de Heilige Appolonia..

De kerk werd oorspronkelijk gebouwd rond 1124. O p 25 januari 1990 werd de toren door - 48 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 48

storm vernield. Op 15 september 1991 werd hij plechtig terug ingezegend.

In Zandvliet bevindt zich het geboortehuis van Schilder-protettist Nicasius De Keyzer, geboren in 1813 en gestorven in 1887. Zijn graf bevindt zich op het kerkhof achter de kerk. Nicasius De Keyzer werd door kunstschilder Jozef Jacobs ontdekt en mocht door diens toedoen academie volgen in Antwerpen. Hij was er gedurende 25 jaar directeur. Het huis werd in 1975 afgebroken. Verschillende kunststukken van deze schilder werden door toedoen van onze gids gered en zijn nog te bezichtigen in het poldermuzeum te Lillo. Naar hem werd ook de De Keyzerlei in Antwerpen genoemd.

Om de wandeling te besluiten stonden we stil bij de gietijzeren pomp die de oude bornput bediende en waarop sedert 1868 een meisjesfiguur prijkt: het minnepomke of vrouwelijke "mannekepis".

Tot slot werd nog een woordje gezegd over het traditionele ganzenrijden dat nog steeds in de polderdorpen beoefend wordt. Het komt erop aan om een ganzekop af te trekken van een gans die in een net opgehangen wordt. Hij die de kop aftrekt is de koning. Nadien komen alle koningen in competitie om de Keizerstitel te veroveren.

Na de wandeling werd er nog gezellig nagekaart in de landelijke herberg "De Leeuw Van Vlaanderen".

L. Madou

- 49 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 49

D

E

S

E

K E R I . K 'BUG OWEN • T Z A E R ' 1 ° e Y s % t e r

SES-- H ONDER7' VEEATH LEN .

Is OrGEMn.1;CxT IN`TIAFRV▶.N S76STHIENHONDERT EEN-ENTw N I G H

fr,.IJ '7 HEELBINNENSTTTEAF C1ETtRn.Nr #ry,�EN A�iilETi�E.1S .l7 VT I` � : �

� � \ \

� \,�\n

- 50 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 1 en 2 - januari en april 1994 - p. 50