Hobonia 1994-4 oktober

Verantwoordelijk uitgever

Driemaandelijks tijdschrift

R. Roelands Vinusakker 24 2950 Kapellen

23° JAARGANG - 1994 oktober - november - december Afgiftekantoor Kapellen 1

t

r

Mulskapel - Vijverslei

Tekening: André Mariën INHOUD : Samenstelling bestuur HOBONIA 1994 Kroniek van kapellen : Pachter Jan Chronyke van Antwerpen Antwerpenaars in de raad van Brabant Heraldiek van het nieuwe bisdom Kastelen in Kapellen Antwerpen in 1894 (deel 3) Communicanten in Hoogboom (1892 - 1902) Kapelletjes in Kapellen Activiteiten HOBONIA

R. Roelands R. Roelands R. Roelands Jos Goolenaers Jos Goolenaers P. Arren R. Alardot R. Roelands R. Roelands R. Roelands

blz. 108 blz. 109 blz. 110 blz. 114 blz. 124 blz. 127 blz. 131 blz. 138 blz. 143 blz. 148 blz. 151

- 107 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 107

HOBONIA

CULTURELE HEEMKRING HOOGBOOM

BESTUUR VOORZITTER (contactadres)

: 2

9

5

0

Raymond ROELANDS, Vinusakker 24, Hoogboom - Kapellen tel. 664.18.88

SECRETARIS / PENNINGMEESTER

: Harry DE SITTER, Virusakker 60, 2950 Hoogboom - Kapellen tel. 664.80.33

ARCHIVARIS

: Paul ARREN, Westerlosesteenweg 224, 2230 Herselt tel. 014/54.25.41

LIDGELD

:

400 F per jaar voor gezinsbijdrage; te storten op rekening BACOB nr. 789-5758172-76

- 108 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 108

HOBONIA 1995 Met dit laatste nummer van 1994 sluiten wij een belangrijke periode af in het bestaan van onze Culturele Heemkring HOBONIA. Zoals U hebt kunnen vaststellen ondervonden we regelmatig vertragingen bij het drukken en verzenden van ons tijdschrift. Ook dit nummer komt met enige vertraging in uw bus.

Het bestuur wenst vanaf 1995 het periodiek te vervangen door een jaarboek. Dit initiatief zal tijdens de algemene vergadering van 18 februari aan de leden voorgesteld worden en na goedkeuring verder uitgewerkt worden.

Naast het jaarboek zullen wij U natuurlijk, zoals voorheen, regelmatig uitnodigen voor alle activiteiten die we voor U organiseren. Hierna volgt een overzicht van ons programma voor 1995. Dit programma is voor het bestuur een leidraad, die we zoveel mogelijk zullen volgen.

Door omstandigheden kan het steeds gebeuren dat activiteiten vervallen of dat data wijzigen.

In elk geval bezorgen wij U voor elke activiteit steeds een uitnodiging met de nodige gegevens van plaats, datum en aanvangsuur. Indien nodig wagen wij U vooraf in te schrijven bij het bestuur.

Za 18 februari Vr 10 maart Vr 17 maart Zo 23 april Zo 28 mei Zo 4 juni Zo 10 september Za 7 oktober Za 14 en zo 15 oktober Vr 3 november Za 2 december Za 16 en Zo 17 dec

Worstebrood en algemene vergadering "Ontuchtig Antwerpen" avondwandeling "Ontuchtig Antwerpen" avondwandeling Inschrijving is verplicht "Regionale wandeling" Bergen Op Zoom Dorpsdag Lentewandeling in "Oude Gracht" Open Monumentendag Uitstap - Teerfeest Persvoorstelling "Van Kasteel naar Kasteel" nr 6 Den Haasdam Diavoorstelling "Kastelen" door Paul Arren 20 uur - Den Crans Antwerpen Sint-Niklaasviering Bezoek aan Kerstmarkt te Brasschaat

Ten slotte wens ik aan al onze leden, en hun familie, een voorspoedig en gezond 1995. Het begin van een nieuw jaar is niet alleen de tijd om de beste wensen over te maken, maar is eveneens een gelegenheid om de leden te herinneren aan de noodzakelijke verplichting om hun lidmaatschapsbijdrage te betalen. De uitnodiging voor het betalen van het lidgeld voor 1995 hebt U ongetwijfeld reeds ontvangen. Zij die reeds gestort hebben danken we van harte voor hun vertrouwen. Aan alle anderen vragen we om de bijdrage van 400 F, per gezin, zo vlug mogelijk op onze rekening te storten. Hartelijk dank bij voorbaat.

- 109 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 109

Cappellen, 9 F e b r u a r i 1S6S.

Kroniek van Kapellen

PACHTER J A N Verschijnt den tweeden Zondag van iedere maand.

Abonnementsprijs: t FRANCperjaar, op voorhand te betalen.

Aten abonneert zich bij A. FosTAINE k (:u.GEV:rElT•, Kleine Driesch,28, Antw.

VAN

CAPPELLEN.

Pachter Jan blijft geregeld 's wekelijks, van den overschot zijner reiskosten, uitdeelingen doen van rijst en brood aan de behoeftigen onzer gemeente ; en daar het getal zijner abonnenten met Nieuwjaar meer dan verdubbeld is, zal zulks ten minste tot einde meert voortgezet worden. Pachter Jan bedankt, uit naam der behoeftigen, alle zijne abonnenten voor hunne bijdracht in dit werk.

Het goed verspreiden, het kwaad tegenwerken i s d e p l i c h t van ieder welpeizend man.

PACHTER JAN.

Open antwoord van moeder Trien aan den heer Charles De Boek, .te Putte-Lappellen. b'IIJNEN B E S T E N I t t

Met toplating van mijnen baas, neem ik de vrijheid u op uwen brief van ICouingendag, aan Pachter Jan geschreven, te antwoorden, en u ▶e zeggen, dat ik niet versta, waarom gij zoo bitsig tegen mij uitvalt, daar i k u hiertoe geene de minste reden heb gegeven ; i k kan mij nog minder uitleggen, waarom gij mij verwijt eene scherpe tong te hebben, iets wat zoo weinig eigen is aan mijn geslacht.

Vriend De Boek, g i j misgrijpt u leelijk, indien g i j u inbeeldt, (lat ik het kwalijk met u meen ; neen, van onze kinPachter Jan deelt hier den brief mede, die hem te laat was derjaren at hebben wij het goed met .elkaar voorgehad, en toegekomen, om in zijn vorig nummer opgenomen te worliet zou m i j grootelijks spijten indien d i t i n onze oude den. Onze moeder Trien heeft gevraagd om denzelve t e dagen nu nog moest veranderen. beantwoorden, waarin ik volgeerne heb toegestemd.

1k zal uwen brief niet met den stempel van kwaadaardigheid brandmerken, want ik ben ten volle overtuigd, dat Aan den heer Uitgever van 1) ACHTER JAN. uwe meeuiug gansch in strijd is met uw schrijven.

Uw waardige en verheven stijl doet m i j voor u nog Daar i n d e twee laatste uitgaven van t i n maandblad veel wordt g e meer achting e n eerbied gevoelen d a n t e voren , e n sproken o v e r den toekomende schepenen van Cappellen ben ik veral ware uw brief zelfs o p d e schoolbanken van meeswonderd, dat dit buishonden vooral Trien — dat wijf niet hare scherpe ter Gillis geschreven, zou hij in mijne oogeg geene meerdere tong — die benoeming nog al ter herten neemt, e n m i j v o o r dit ambt vooruit zet. waarde kunnen hebben , dan ik nu aan denzelve hecht.

Dat zij het gehucht voorstaat, dit kan zijn reden hebben, m a a r hare, Na mij niet zoo lief aangesproken te hebben, gelijk het aan voorspraak bevalt m i j niet, t e r w i j l de ondervinding leert dat waar de eerren gentleman als u zou betamen, die altijd zooveel van liet wijwo eerre p i j p v a n d e broek aantrekken de zaken zich gewoonlijk schoon geslacht heeft gehouden,eo zelfs den moed heeft gehad zeer verwarren. twee sukkels van de straal te helpen, verstoot gij mijne voorDot begrijp i k niet wat mij thans zoo de gunst van Pachter J a n d o r t winnen, dear ik vroeger gelijk mijne colleges, roet ben van eigenbelang spraak, en zegt dezelve niet noodig te hebben ; dit is niet en willekeur werd beknibbeld, e n rechtuit gezegr , dit verdiende, terheusch van uwentwege. ik mij niet in een politieken alt, volgens plicht en geweten,vau hen Nadat gij door Pachter Jan en mij bij heerke Lambrechts heb afgescheiden. zoo goed zijt voortgedaan geweest, en na dat dit heerke, Als Pachter Jan n o g n i e t geboren was, en mijne colleges en ik, de tijdsits het bezoek dat gij hem deed op het einde van veroverdalviug der slooteo en demping d e r modderpoelen beraadslaagde leden jaar, u het schepenschap heeft toegezegd, ons verstoovund wen ook tegenkanters, schoon vele reizigers die Cappellen vroeger hebben gekend en het nu zien, veel lof over die werken spreken. ten, dat is niet rechtschapen handelen, vriend De Boek, Als mij dus de benoeming van schepenen zou te beurt vallen, w i l i k gij zult toch schepene zijn. I)it alles doet niets ter zake, de er niet eenen van het huishouden dank over zeggen en i k raad Pachter pogingen van mijne gansche familie z i j n , d e gemeente Jan aan n i e t d i t gure weder, aan het ketelvuur zijne schenen niet ie Cappellen zooveel goed toe te brengen als 't in onze macht bramles, d a t Tr i e n d e n l a p n i e t nevens het gat zet, en die gerust is is, en dit zonder van wie liet ook zij er de minste erkentenis gerust laten. voor te vergen ; alleenlijk het goed doen voor bet goed, is de In de hoop, minheer de utigever, d a t gij h e t bovi:nstaaide artikel in uw eerstkomend blad zult gelieven up te nemen, heb ik de eer u met zinspreuk van Pachter Jan's huisgezin. achting te groete u.

Verder zegt gij niet te begrijpen hoe gij onze gunst gewonCu. DE BOEK. nen hebt, dat wij u als schepene vooruitzetten ; ik zal u dat in Putte-Cnppellen, 6 januari 1868. twee woorden doen verstaan : - 11 0 - Eensdeels, omdat ik u, van gansch uwe klik, den deftigste

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 110

en meestgeschikte vind, om dat ambt te bekleeden ; hieruit moogt g i j oogfans niet besluiten, dat i k u door eenen Phenix, \ p o r eenen overvlieger, vol administratieve kennissen, beschbuw,.neen, maar in het land der blinden is immers den .eenooger koning ?

Anderdeels, omdat van over meer dan dertig jaren. Putte altijd i n den • Raad door eenen schepeer is vertegenwoordigd geweest, en volgens mij .dat gedeelte onzer gemeente van genoegzaam aanbelang is, om in het Collectie door eenen schepenti vertegenwoordigd te blijven.

Best° Vriend, g i j spreekt nog in uwen brief van de overwelving der beek , en steekt eene pluim van dit schoon werk op uwe muts. Welnu, Pachter Jan en ik wij dcelen volkomen in dat gevoelen, en beschouwen dit ook als eene echte verfraaiing onzer gemeente ; maar wij zijn van gedacht, dat menschen met volle kassen alleen op verfraaiingen mogen denken, en dat die welke voor eene ledige kas zitten, zooals dit het geval met onze gemeente is, enkel op het hoognoodzakelijke mogen peinzeu,oui hunne centen uittegeveu ; en dan nog betaamt het, dat, in het bewerkstelligen der verbeteringen o f verfraaiingen, men den eigendom en rechten van •eenieder eerbiedigt, en zich geene processen op den bals trekt.

Ik zou wel willen zien, dat bet eens in het vernuftige brein van onzen gelukzaligen drijling kwam, de deur en vensters uwersmis te doen toemetselen, onder voorwendsel, dat de :openbare gezondheid zulks vereischte, of gij, mijnen Besten, .hierover zoudt tevreden zijn, en dit wei h zon nogtans gelijk staan met hetgene waarover g i j n zoo beroemt ; want 'me smis i s niet meerder uwen eigendom, dan de helft der beek de eigendom is van den heer Bogaerts, Met over de overwelving der beek, in uwen brief te spreken, bedient gij u van eenige holklinkende woorden, als polilieken aki, eigenbaat, willekeur, plicht en geweten, afscheiding uwer collegas enz. enz. ; deze schoone proza ruikt hard naar die aanspraak, welk den politieken handboog van Capperlen aan ons vies burgemeesterke deed, tijdens zijne blijde inkornst in onze gemeente, en doet dan ook weinig ter zake.

Gij eindigt uwen brief met mijnen Baas aan te bevelen met "het gure weder zijne schenen aan het ketelvuur niet te branden,enaanmij,den lap niet nevens het gat te zetten; hoe onnoodig die recommandatiën zijn, bedaak ik er u over. Pachter Jan is oud genoeg geworden, om niet te dicht hij het vuur te kruipen, en zich te branden, en om wanneer het te warm wordt een weinig achteruit te schuiven ; wat mij betreft mijnen Besten, ik meet en herrneet drijmaal de grootte van bet gat. alvorens ik er den lap op plaats, en tot hiertoe verneem ik, dat van al de broeken die ik onder de handen heb gehad,ik den lap wel recht op het gat gezet heb.

Tot slot blijf ik bij hetgeen i k reeds gezegd heb, dat gij binnen eenigen tijd uwe benoeming van schepenen, tot voldoening van mijne gansche familie, zult ontvangen, zonder dat ik eisch, dat gij mij of iemand der mijne , voor iets in die verheffing doet deelen.

Aanvaard intusschen, mijnen ouden vriend, de verzekering der hoogachting welke ik u toedraag.

Cappellen, 6 februari 1868. T R I E N , Pachter Jans wijf.

Ons Trien en 't wijf van de Steen houwersvest.

Daar ik eene broek vooronzen Klaas noodig had, en ik ten uiterste tevreden was geweest over den jas, dien ik in de maand

Maart laastleden voor onzen Peer bij het w i j f op de Steenhouwersvest gekocht had, ben ik daar terug gegaan. Zoodra ik den winkel binnen trad, en zonder zij mij den tijd liet haar goeden dag te zeggen, of te vragen wat ik noodig had, pakte ze mij bij de hand, en riep luidkeels : ach moeder lief, waar zijt ge zoo lang gebleven, wat ben ik blij u te zien, liet nieuws hetgeen ik sedert de laatste maal, dat ik u zag, van uw dorp heb vernomen, kan ik u op geen beele week vertellen.

Ik dacht in mij zelven i k ga m i j op de voorbaan zetten, en zegde : ja maar madame, ik heb ditmaal niet veel tijd, ik moet vroeg t' huis zijn en... zij hoorde niet wat ik zegde en ging in eenen adem voort : wat gaat liet er in uw dorp vies, niaar hoe kan liet anders zijn, vieze mannen hebben vieze baarden, en doen ook vieze kuren. — A propos, ik heb uwen welsprekenden doktor Kwaytan nog niet gezien, en ik heb er al wel tienmaal van gedroomd, den eenen keer komt hij mij voor als nen père noble, zooals men dat met den vastenavond vertoont, groot met eenen gepoeierden kop, korte broek, gespen op de schoenen, statig, dik en vet, nen anderen keer klein, mager en schraal, niet een grijs bolleken, blozende kaakjes, zoo liel dat ge er zoudt in bijten ; ik zou hem toch zoo gaarne kennen, en met hein nen halven dag resonneeren , hebt gij niet vergeten mii te recommandeeren.

1k antwoordde : ach madame, onze doctor komt voor de verandering niet uit, het i s geen eerste jongheid meer, i k heb hem wel gezegd, dat gij hem zeer goed zoudt bedienen, en bovendien, dat gij zoo goed kunt praten, maar hij heeft mij daarop gezegd dat hij al lameeren genoeg aan de hand heeft, eu geen nieuw lameerkalanten meer kan aannemen ; nogtans geloof ik wanneer hij uwe kennis maakte, hij over u ten uiterste zou tevreden zijn.

In Godsnaam , ging zij voort, als h i j niet wil komen, kan i k er niets aan doen; voor zijn plezier ziek worden, en dan bovendien nog naar Cappellen gaan om zijne kennis te maken, dat kan toch niet zijn.

En uw burgemeesterke is dat nog altijd hetzelfde ventje, trekt het nog altijd zoo sterk met zijne knevels als er iets is dat hem niet mede gaat; ze zullen hem nog wel eens in de hand blijven; liet schijnt dat Pachter Jan hem nog al eens achterna rijdt, als hij buiten het spoor loopt.

Hier werd mijne positie maar ketelachtig, want ik wist niet of het wijf Pachter Jan's gezind was o f niet ; om alle onaangenaamheden ten dien opzichte t e voorkomen, zegde ik rond uit : hoor, madame, gij spreekt daar van Pachter Jan, eh wel, dat is mijnen man !

Wel heilige deugd ! riep zij uit, dan zijt gij moeder Trien ! wel kind lief hoe is dat mogelijk, wie zou u voor zoo eene verstandige vrouw durven aanzien, g i j zegt bijna niets eu laat mij zoo maar alleen praten; dat versta ik niet.

Ik dacht bij mij zelve : als die, welke bet meeste babbelen, liet verstandigste waren, dan zou eenieder ze kennen, maar ik zegde niets en liet het wijf bare gangen maar gaan.

Kom gauw binnen, ging zij voort, ik zet voor u oogenblik-• kelijk eenen goeden koffie, want uwen man heeft mij a l menigmaal doen lachen.

Inderdaad er werd onmiddellijk eenen koffie opgeschonken, en de krentenboterhammen mankeerden e r zoo min, als op het koffiefeest van ons ventje. Ware onze doctor Kwaytan bij m i j geweest, b i j zou ongetwijfeld zich beter i n d i t

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 111

r

, . . 111 • 1111 • 11 I M I M I P

gezelschap vermaakt hebben, h i j die zoo een liefhebber van lamceren is, dan i n dat van ons ventje. Hoe smaakt u de koliie moeder l'rien en is het krentenbrood niet lekker ?

Mijn antwoord kon niet anders zijn, dan hij smaakt mij zeer goed, en het krentenbrood is kostelijk.

Eh wel, vervoorderde het wijf, nu zal ik u eens gaan zeggen, dat die verstandige baarden die ge aan het roer uwer g e meente hebt, u w dorp i n rep en roer gaan zetten, en mij bovendien veel nadeel toebrengen ; ik ga u dat i n twee woorden uitleggen : Gij weet flat uw gemeentebestuur voortaan voor basis, om den octrooirol op te maken, enkel het vermoedelijk vermogen m o e t i n acht nemen ; welnu a l mijne klanten van uw dorp gaan voor het oogenblik mijne deur voorbij, en als i k de eene of de andere inroep, en hem de rede vraag waarom zij niets komen koopen daar den winter voorhanden is,krijg ik van ben allen hetzelfde antwoord, Madame, wij wachten zoo lang om iets te komen koopen , tot dat de octrooi van ons dorp gesteld is, want als wij nu eenen nieuwen frak o f kiel aandeden , z o u onze gelukzalige drijling zeggen : dat i s e e n welhebbende ingezetene ; gauw pak vast en teekent hem aan, en God weet hoeveel franken wij voor dien nieuwen frak o f kiel i n den octrooi zouden opgeslagen worden ; wat nog sterker is, moeder Trien, dezen morgeud ging e r eene pachteresse van u w dorp voorbij, die over eenige weken eenen waterproef voor haren baas b i j mij gekocht had, zeggende d a t h i j ook een broek noodig had, maar dat zij daar nog wat mede zou wachten, want dat het wel wat veel in eens was; ik riep haar in en vroeg haar of zij nu naar de broek niet kwam zien. Wat was haar antwoord ? V e l madame, naar de broek komen zien! het is er wel mede, bad i k de waterproef voor mijnen baas niet gekocht, ik zou er mij wel voor wachten, onze baas durft hem zelfs niet aandoen; gij weet misschien niet dat de verstandige raad onzer gemeente bekomen heeft, d e intironers volgens hun vermoedelijk vermogen in den uktrooi te doen betalen, en nu wil onze baas maar mordicus staande handen, dat de kleerel' n e n grooten r o l i n het opmaken van den oktrooi zullen spelen ; hoor eens moeder Mie, zegde hij over een paar dagen tegen mij, hoe is het mogelijk op eene andere wijze de fortuin van iemand te waardeenen, dan op het uitwendig, want als Vouwke, Kwaytan o f Posson bij u kwamen om i n uwe kast te 'piepen, zoudt gij toch dezelve niet open zetten,en zoo is het met iedereen gelegen; en hebt gij nog niet opgemerkt dat sedert dit stelsel te Brussel is goedgekeurd, de vrouw van ons ventje noch haar blauw noch haar zwart zijden kleed heeft aangehad, en des Zondags met een katoentje als eene eenvoudige burgersvrouw voor den dag komt ; laat dus in Godsnaam mijnen waterproef maar aan den kapstok hangen, want waarlijk, dat is geene dracht voor nen burgersmensch, •en•wij zullen niettegenstaande dat, genoeg i n den octrooi ge .peperd worden, daar de gelukzalige drijting weliets zal uit den hoek halen, om het grootste gedeelte van hunnen rug te schuiven op dien hunner unedeburgers; geen van hen houdt immers van aflokken. Daarmede zegde mij.de pachteres den -goeden dag, en ging uit.

Eenige dagen te voren, heeft mij een mijner oudste klanten van uw dorp den goeden (lag komen zeggen, en liet mensch begon te grijzen ; i k vroeg haar aanstonds wat haar lette ?

AZIMIIIIMMIBM1111

Ach ! zegde zij, i k ben nu vier-en-dertig jaren en maanden getrouwd, tot over eenige dagen had ik nog nooit het minste oneenig woord met mijnen man gehad, en sedert zou ik van huis gaan loopen.

Ge weet dat i k over eenige weken nen jas voor onzen Frans gekocht heh, eh wel, onze baas heeft hem in de kast gesloten, en w i l hem niet laten dragen, zoolang dien duivelschen octrooi niet is vastgesteld. Zie, ik wil Kwaytan, Vouwke of Posson geen kwaad, maar ik wenschte (lat ze alle drij met hun gat te Hoboken in eene volle boterkuip zaten, dan zouden zij zeker vet zitten, en wij waren er hier van ontslagen ; nu madame, begrijpt gij dat het met onzen Frans ook niet goed meer gaat, als men jong is, is men ook gewoonlijk geerne net ; maar dat is het nog alleen niet ; onze baas drijft het nog al verder ; hoor eens hoe ik er mede gevaren ben : verleden donderdagavond zaten wij allen rond liet ketelvuur ; ik, als na gewoonte, trok mijne zilveren snuifdoos uit den zak, en nam 'nen goeden snnif; op een, twee, drij, en zonder iets te zeggen, pakte mijn baas mij de doos uit de hand, en sloot ze bij den jas van ouzel' Frans ; als hij de kast had gesloten, zegde h i j mij , dat i k dezelve zou terug krijgen ,. als de octrooi gestemd was, en dat i k intusschen maar uit een papieren builtje moest snuiven, dat zulks veel burgerlijker was, en mij even goed zou smaken, dat op dezen oogenblik eerre zilveren snuifdoos gebruiken, aan de heeren van het gemeenbuis zou kunnen doen gelooven, dat wij welhebbende ingezetenen waren.

Al wat i k hem zegde, deed hem van zijn besluit niet w e derkeeren ; i k speelde deftig op mijnen poot, maar het was al niets gekort, en sedert dien avond hebben wij malkaâr geen vriendelijk woord meer toegestuurd.

Ge zult mij misschien zeggen, madame, waarom van een snuifdoos zooved ambras maken ? (lat is waar, maar ik houd aan die zilveren doos zooveel, omdat zij van mijn overoud grootmoeder voortkomt, die ook Annemie heette zooals ik, en daarom staat e r Annemie op geschreven ; later hebben er mijne oud-grootmoeder, mijne grootmoeder en mijne moeder uitgesnoveu, tot dat ik na de dood van deze laatste er nu reeds meer dan vijf-en-twintig jaren uitsnuif ; en mijn baas mij daarvan beroven en ditenkelijk voor dien verwenschten oktrooi; dat is ongehoord, en ik aanzie dit als ot' hij mij mijn ouders versterf ontroofd heeft; ik zal het hem nooit vergeven, en aan ons ventje, kwaytan en Posson nog minder, want die slimmerikken zijn er eigenlijk de schuld van, met alle hunne nieuwigheden ; i k hoop, dat zij binnen twee jaren aan de deur zullen gewalscht worden, dan zullen zij loon naar werken hebben, want zij zullen het zoo verre brengen, dat vrouw en man in twist komen, en den eenen gebuur den anderen den rug zal toedraaien.

Ik had v e l te zeggen aan die vrouw dat zij zich moest b e daren, en als zij nu thuis kwam, haren man vriendelijk moest aanspreken ; zij schuddekopte en trok mijne deur uit.—lk zal u nog al een ander allaire van uwen oktrooi vertellen, i k weet er nog wel .veertig.., flier viel:ik het wijf in de rede, en zegdeMadame, ik kan. niet meer blijven, i k •heb mijnen tijd noodig, want i k moet absoluut thuis zijn. I k zette mimen stoel weg en ging de deur uit. — Het wijf riep mij achterna : Moeder Trien, ditmaal zoolang niet weg te blijven, gelijk dezen keer. ik beloofde haar ras terug te zullen komen en daarmede was ik weg.

- 112 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 112

gevonden. De tresorier; van het kerkfabriek, die de belangen der kerk moet behartigen, en alleen bevoegd is om te onderIn zijn vorig nummer zegde Pachter Jan, dat ten gevolge der zoeken waar hij gebleven is , houdt zich zoo stil als een verdwijning van den varkenskop, een lid van den kerkraad muiske dat de kat riekt. — Was ons moeder Trien maar voor zijn ontslag had gegeven. Ongelukkiglijk is dit gezegde maar 24 uren tresorier, men zou• spoedig weten in welken pot de al te waar. .kerel zich verstoken heeft.

Een onzer braafste en fatsoenlijkste burgers, welke dien — Onze geleerde doctor Kwaytan beklaagt zich overal, dat post meer dan dertig jaren met eer en iever heeft bediend,heeft Pachter Jan hem zoo•onbarmhartig over den hekel haalt. Uilener van afgezien ; en door wie zal hij vervangen worden ? door spiegel zaliger bekloeg zich hier ook over in zijnen tijd ; maar een creatuur van Vouwke.. deze voegde er bij, dat hij liet wel verdiende. Zou onze Nog een koppel varkenskoppen, die op (le vlucht gaan, en doctor er dit met recht ook niet mogen bijvoegen ? ieder een ontslaggeving van dien aard niet hen medeslepen en - Het hof van appel van Brussel heeft het vonnis der dan zit ons Vouwka schrijlings over den kerkraad. rechtbank van Antwerpen, in zake van Peer de Zwadder tegen Den bakkerwillox was in 1865 een der rondloopers,om ons Van Ryswyck, bekrachtigd. Dus is deze laatste nu definitief ventje in den gemeente-raad te brengen; ehwel, ons manneken verwezen, om aan Peer den Zwadder, die volgens ons bnrgewil nu dien bakker ook i n den kerkraad brengen. Ieder meesterke met volle recht eenieders achting geniet, v i j f zijnen toer, en dit is rechtig. honderd franks te betalen.

Om hiertoe te geraken, moet Vouwke met onzen diepzinnigenPachter a n wenselttd e n c tttngsweerdigen Zwadder doctor tot accoord zijn, want tot ;leden kan Vouwke alleen nog proliciat met dien voor hem zoo gunstigen uitslag, en gelooft niets ten uitvoer brengen ; doch daar ons ventje en doctor dtü onze Peer aan dien prils nogmaals zon willen uitgescholKwaytan twee mannen van denzelfden kaliber zijn ; twee den worden, al waren de scheldwoorden zelfs nog al wat• handen op eenen buik , moet den eenels willen gelijk den sterker, en op ernstiger wijze uitgesproken dan olie van anderen wilt, en dit is dan ook het geval.

Van Ryswyck. t Sedert drie a vier weken gaat Willox met de schaal in de — De heer Segers heeft de vrouw van Herman Vouwé voor kerk rond, en vervangt dus reeds den ontslagger; hierdoor den heer vrederechter doen dagveerden,en vraagt 1000 fr.schabaant Vouwke eenen weg om zijnen gunsteling in den kerkdevergoeding. Hij beweert dat dit wijf van hem dingen gezegd raad te brengen ; want het ZOU onbetamelijk zijn, om Willox, heeft die aan eenen jougmau nog niet betamen, laat staan aan die van nu af werkelijk in functie is, voorbij té gaan, als de eenen getrouwden vent. De vrederechtei heeft den heerSegers tot tijd zal gekomen zijn, om in de vervanging van den ontslagbewijs dier gele, den aangenomen, en de getuigen zijn reeds gever te voorzien. verleden donderdag gehoord. Er moet een mankement aan den Het is nen fijnen toer die ons ventje aan zijnen diepzintelegraaf zijn, want vrijdag was Pachter Jan met den uitslag nigen vriend speelt, en Pachter Jan doet dezen toer enkellijk nog niet bekend. Dit is een. opmerken, omdat Vouwke later .met hem niet zon lachen, gelijk hij waarschijnlijk met zijnen vriend Kwaytan en eenige — Op Nieuwjaarsdag was de botlogie van onzen schepenti andere personen zal doen, en niet zou •kunnen zeggen, dat hij Kennis voorgeloopeu, o f wel de man had miszien, want des toeren gebruikt heeft om tot zijn, doel te kome▶, die dog;r avonds our hall elf kwam hij in zijne hoedanigheid vau gelaste, niemand begrepen werden, en zelfs door Pachter Jan onopmet de politie bij Petrus Delien, herhergier te Pulle, binnen. gemerkt zijn voorbijgegaan. en beval aan al die zich in de herberg bevonden, dezelve oogenklikkelijk te verlaten ; men had schoon zeggen dat het Het is mogelijk dat doctor Kwaytan zich van zijnen kameuur van sluiting nog niet daar was, onze schepene, i n zijnen raad Vouwke eene broek laat aantrekken, zonder dat hij liet heiligen iever, volhardde in zijnen eisch, en de (leur werd gewaar- wordt ; maar dit is het geval niet met pachter Jan ; gesloten. dezen laat zich zoo gemakkelijk niet in (le kleiren steken, en ziet van 's morgens vroeg van waar de wind komt.

Men heeft Pachter. Jan verzekerd, dat onze herbergier hier De tijd zal ons nog veel leeren ; maar het is te vreezen, dat niet al te best over tevreden is, en onzen scheperve een proces de lessen wat laat zullen komen, om de gedane kernels gevoor schade en intresten wil aandoen. Dil is twee. makkelijk t e herstellen ; want wanneer het onkruid wortel — Ons Vouwke heeft in de Galgestraat eene buis onder heeft geschoten, kost het gewoonlijk veel moeite om uit te den weg doen leggen, om het water van een stuk land, toeroeien. behoorcude aan den broeder van onzen schepere Kennis, Ons Vouwke brengt dus bakker Willox in den kerkraad. eene betere afleiding te geven : ongelukkiger wijze is de Zal ons ventje hiervoor met de reeds genotene diensten t e gebuur die nu dat water moet dragen daar niet sterk met vredezijn, of zal hij door Willox bovendien nog moeten geopgezet, en dreigt de gemeente met een proces — dat is machtigd worden, om dezen in de liberale associatie te predrie. senteerea ? Indien dit laatste waar is, zal ons moeder Trien — Onze Peer heeft vernomen dat e r kwestie is, om het' het ras weten, en het wel willen mededeelen. vredegerecht van ons kanton naar Cappellen over te brengen, want onze gemeente levert meer processen op, dan al de overige gemeenten van ons kanton te zamen.

Vairs a l l e s s c a t .

'Nen toer van *Vouwke.

De gedeserteerde varkenskop is tot heden nog niet terug

AntW'. — D r n k k . A . Fo\TAISE ES CU. CETAE6T, K l e i n e Drieseb, 2 8 .

- 113 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 113

"Chronyke van Antwerpen" CHRONTKE

V A N �

•

In deze Kerke zyn bok te zien veele Rariteÿteri te weten : den Hoogen Autaer die in het Jaer 1734. is nieuw gebóuwt . die van Mariner is , van veele verfcheyde colleuren tot aen de Corniffen , uytgeverkt door Kerckx Zoone van Guilliam Kerckx de oude : daer zyn aen dezen Autaer dry Hukken van Rubbens, het middelfte verbeidende de Cruynge Chrifli , de twee Rukken dàer heffens de welke kónnén gedraeyd worden ; op de eene ziet-men S. Eloy , ende op de andere S. Catharina, deze deuren omdraeyende ziet-men op de eene deure de H. Moeder Godts , S. Jan S. Magdalena en eene Vrouwe van de Dood Verrezen met meer andere Figueren , op de ándere deurti zietmen de Roomfche Regters te Peerd zitten ; en beneden is den Moordenaer op het Cruys geleyd , ende men is bezig met den anderen zyn kleed uyt te doen, men ziet hier ook een Graf-fchriff van de Familie Cockx , de Schilderye verbeidende Chri/litS op liet Gráf zittende ende dé Dood onder de voeten tredende gefchilderd doo. Rtibbens. Als ook is in de Choor nog te zien een Schilderye \iezendé het Potret van eenen Paf oor. gefchilderd door Dipenbeek. Boven de Pilaeren tuffchen de Apoftelen aen den noorden kant , is den H. Andreas , zynde een zeer fchoon Ruk; dit Beeld benefl'ens de t e e Seraphinen; ende de Kinderen , is gemaekt door Arrtoldus Quillirí , alles van Aibaft. Aen de Pilaér van O. L. V. Capelle ftaet eene ftatüë verbeidende de H. Maget, zynde zeer fchoon ende van den ielvert Quillin. Aen den reten kant is eene Supelture der Familie De Koninck, verbeidende T ( den Patriarch Jofeph , gemaekt door Vervoort de oude. Ontrent de Orgel is een fink zynde een Avond=mael .gefchilderd door De Vos. Het Autaer-Ruk der Capelle van het H. Sacrament reprezenteérd Chriflus met de twee Difcipelen van Emaüs , door Joannes Erafmus Quillin ; dezen Autaer is gemaekt van witten en zwarten Marmer , geordoneerd door Henricus Verbruggen, die daer van maer de helft heeft gemaekt met Bafrelieven , ende de Pilaere aen den Noorden kant, zynde den Zuyden kant gemaekt door Guillielmus Kerckx , de twee Marmere Statuën zyn van Joannes Baptifla de Wreë die den Autaer voltrokken heeft. Bezyden de Capelle van het Alderheyligfte is een Graffchrift van de Famile De Borsbeke den Chriflus ende de kindekens zyn gemaekt van Alexander Schobben. Het Portael aen den Zuydkant is gemaekt van witten en zwarten Marmer , is geordoneerd door Scheemaekers. In het Jaer 1698. , is in deze. Kerke begraven de Godtvrugtige Anna de Torris , i n eenen kelder agter de trappen 'van de Choor.

In het Jaer 1753. , is door MARIA THERESIA Keyzerinne , en Koninginne van Hongeryen en Bohemen aen deze Kerke Vereerd d e ' e k e ,

t

� �«•. \`.; •/F:;i

e

e

i

g

- 11 4 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 114

A N T W E R P É I V.

49 s

f

�

de Reliquieh \rail den 1 : Joannes Neponzucenus , di'e aldaer met groote Eere geeërd ende tienbeden wort, en bezonderlyk van die in perykel zyn van hunnen goede Naeme te verliezen , door de welke by .eenen bezonderen Patroonti is.

Deze Kerke is de budfle van de Stad, was over Benige Jaeren in groote ruine ; maer de' zelve is door uÿtvindinge eü habiliteyd van den Infingeur Kerckx de Jonge zoodanig herfteld , dat zy nu mag voor eerie der flerkfte dezer Stad gehouden worden.

DE P A R O C H I A L E K E R K E V .A, N . : D E N

GEORGIUS. En vind dat in deze Kerke iri het Jaer 1394.. , den tIoogg eti Autaer.. zoude toe-ge-eygend zyn geween aen de H. Apol}glen Petrus ende Paulus, (alwaer tegenwoordig een treffelyk Brbederfehap is ter Beren van .de ielve Heyligen, welke Confreers men Romaniften noemd ).

Deze Kerke florid in het Jaer 1201 ., nog buyten de Stads Mue'. ren,; ende. is door den Paus SI X T U S den VI. • In het 6. Jaer.zyns: Pausdoms tot eene Parochie Kerke geweyd; Anno 1477. , den M e y .

Deze Kerke is ook vercierd 'mét fchoone Rariteyten ; het .Hoc zaèl is gemaekt door Bourechet _yan. Houd. 'Den Predikfloel is ge= maekt door ' Arno/dus Quillin'; den welken 'root de Liefhebbers een Pluk van konfl is.. Agter S. Jans Capélle is een 'Graf-fchrift, van • den vermaerden Joannes Breugel , gezeyd . den : Frauweelen , aldaer. zietmen zyn' Portret gefchilderd•door Antonius van Dyck. Den Autaer van het H. Cruys is van Marmer gemaekt door Gui11ielnzus Kerckx.

Het Autaer-fluk van de Capelle van het Ald'erh: 'Sacrament verbeidende: het Avond=mael is gefchilderd door IViartiniis De Vos. Den Hoo= gen Autaer in de Choor is van witten en zwertén Marmer iS ten deed len gemaekt door van den Eynden , zynde het deel aen den zuyden; den1117Georgius, ende de Kindekens .zyn gemaekt dobr Arnoldus Quillin: Het Autaerlfluk verbeidende de.Martelie van den H. Georgius gefchilderd .door .Gerardus Macs. In de Choor is ook te zien de Supelture 'van de : Familie Van Delft verbeidende den Tyd gemaekt door: Scheemaeckers d'oude. In de Capelle van de H. Moeder Godts is het Autaer-fltik de Hesnelvaert van Maria gefchilderd door 7hyf, jens. fin.den leegen kant oft zy-beuke flaet een Grat-fchrift van Joannes •Snel-

- 115 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 115

50

CHRONYKE

V A N

Snellinckx , Schilder van den Arts-hertog ALBEÁTUS EN ISABELLA het Portret is gefchilderd door Antonius van Dyck.

Deze Kerke is in het Jaer 1774. van weder-zyde de Zy-beuken nieuw Gebouwt:

DE P A R O C H I A L E K E R K E VA N D E N H . A P O S T E L

A N D R E A.,S..

•

D E z e Kerke ?s. de jongile der Parochien; dit., betoónd ons de iniellinge van ADRIANUS den VI. , ende met toeflemminge van Choordeken ende Capittel. In deze Kerke hebben geweeft de Saxifche Auguflynen , welke Kerke naer hun verlaeten tot eene Párochie Kerke geweyd is Anno 1529. ; den 29. Mey: Hec habet P. Scribanus.

In deze Kerke is ook te zien dit volgende : het Autaer-ftuk aen den Autaer van den H. Engel Bewaerder , is gefchilderd door E r a f mus Quillin. Het Autaer-ftuk in de Capelle van' het Alderh: Sacre ment verbeldende het Laeflesi Avond-mael gefchilderd door den. ouden Eyckens; Over deze Capelle is een Supelture tot gedagtenifle van de ongelukkige Koninginne Maria Stuart , wiens Portret aldaer te zien is. Hét Autaer-ftuk in de Choor is verbéldende de. Martelie van den H. Andreas, gefchilderd door' Otto van Veën. Deze Choor is in het Jaer 1768. , nieuw- Gebduwt, maer den Autaer nog niet 'voltrokken waer van_de Tèekeninge voor de Choor te zien is. Het Autaer-fluk aen den Autaer van de Munters is verbeidende een punt uyt de Hif: tonie uyt de aéen der Apoflelen, gefchilderd door Martinus' de Vos Aen de eerfle Pilaer aen den regten kant filet een fchoon Beeld van den H. Petrus het Cruys houdende , gemaekt door Quillin. Boven dè Sacriflie is een Graf-fchrift van den Schilder N. de Wael , waer in is een Schilderye verbeidende Chrillus van het Cruys afgedaen vergezel; fchapt 'van zyne H. Moeder gefchilderd door van Dyck.

Den Toren dezer Kerke is op den 30. Mey Anno ,755., ingeval. lèn , ende heeft een groot -deel der Kerke befchadigd den welken wede; rom is geheel nieuw Opgebouwt , ende is voltrokken Anno 1763. , welken onkoft door de liberale: Allemoeffen van de inwoonders van Antwerpen is uytgevoerd, maer nog méer.door de .iverige en noyd vol. preze Liefhebbers van het Huys van : Godt, door hunne onderfleur ninge met hunne tydelyke . inkomife ;-en goede :zorge , is al mé gewor. den .eene der fchoonfte Kerke dezer Stad.

Anno E��

- 11 6 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 116

. . 1 . • • • •

ANTWERPEN.

v`�'�`��ea:�� � �M4���1 � ;M1 e.T �3? � .��1� :�•1'k✓.. ��!1�. le��,t��� � ,� � � � � � �� � „4.4 + 1 ;.W4� M 4 �, � I iM 1 ;Ml I� �,'�� � .,�.,� � � � � �a.,?� y� ._a.;,� „-� � .� "� � '✓ ;.� � .'� A'� � ��,, �F,E•n�` ; t�;�. �:��, %�Git:;I` � �

M4

;M M

el t--7-0

iâ feeeee�� eP élt

� �+',1�� -�� I/1 �:

$\,

�Jb C

de

�

_

C � Irp0á IO ICOv� IvVp 1o� opcao eI.QOCj <,^ó pç� op cpó pO óDcpo ógIR � Ÿ j _ e k , _ _ _ M�2^;wt---iMf--0 rM-rM�`?M�- 4 � — ÁÎ.�—;M

' Y l

I�J n0�o�%o0p1 7 p �p�l�p�i.,�l�p�l�po!

� � 4 — ; � —i„W,•4..._;N4..._ i, i — i M 4

1.-5:eve=C

Nno ,433., wierd g efti t het Kloofter van S. SALVA'TOR, Vulgo Peeter Pots , wezende eenen Edelman , ende zyne, Huys-vrouwe Maria Tarrebrots , ende wierd geweyd op S. Ceeilia dag, ende de Mitíe is aldaer gedaen Anno 1435., welk Kloofter is verwoeft door G 2. d e ��L�✓,.•

At;

)

- 11 7 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 117

52

CHRONTKE

V A N

de furie der Beeldítormers, die het zelve Anno 1575., met Kerke Bibliotheque, Pand, ende andere Bouwen hebben in brand gefleken, in welke Abdye zyn geweeft perpetuele Priors, waer van den eerften is geweef. i. Petrus de Catwyck f l i e r f 1476.

2. Jacobus de Borffaliá f t i e r f 1483.

3. Thomas Merchel f l i e r f x5ox.

4. Joannes Goens i } i e r f .

1506.

5. Francifcus Hermans f l i e r f 1536.

6. Judocus de Dumo f l i e r f x553• 1579.

7, Everardus Baçx ' f l i e d 8 . J '.M d s e n a o aflied lin h c e 1582.

9. Joannes de Samillan f l i e d 1610. io. Philippus Boonem f l i e d 1931. ii. Henricus vander Heyden dezen is in het per 1610:, geworden Abt van Villers. f l i e r f 1647. i2. Chriftophorus Butkens f l i e d 1650: . �

A B T

E N

I. Petrus Spers , eerften Abt van de voorfchreve Abdye , den welken nog niet ontfangen hebbende de Abbatiale Benediie flied.

2. Benedi6lus Blommaerts flied 3. Francifcus Dierickx flied 4. Anfelmus Boels flied 5. Bernardus Werts flied 6. Petrus van Can, Jubilarius van 50.

Jaer dezer Abdye flied 7. Eernardus Danielfi"ens flied 8. Jofephus de Pefter , den welken den eerften is geweeft die den Myter heeft bekomen f l i e d 9. Petrus de Laet f l i e r ' Io. Petrus vanden Perre

�^J �Ÿ

f6 54� 1668.

1688.

1695.

I707.

1730.

1731.

1755• 1774.

- 118 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 118

�

. - �...�.... �_...�._

ANTWERPEN: . _ ' - • - - - �..�...••••...,--�-�

�

eul ui.i9ua forti

. . � .p _ � � (�� � �Rcb� � C e � � Ye`�e��Ye�$o$1da�� O O � i ��< áO e ót 101010101 y� - 9 M � - 9 2 ^ ; � e / \ : A" l/—I(\,/\(.t�JRI)ryI

; ; , � � � 1 •,�� ``' � �

9Mé ..-�;M^� ��;.N� �...� M � . . � M �� � M } — ; � { F — Y • $

r �

D

E Eerw: Paters Predick-heeren zyn alhier geadmitteerd in het Jaer 1256. , hebben eene fchoone Kerke, gebouwt door. mildheyd van HENRICUSden III. Hertog van Braband en. Lotharingen, welke eerftmael geweyd is door Albertus Magnus Biffchop van . Ratisbonne

in - 119 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 119

54

CHR0NYKE

V A N

in het Jaer 1271., welke Kerke gebrand heeft in het Jaer alwaer de Kerkelyke Dienften , maer Bezónder van den H. Roozencrans , zeer beneerftigd worden ; hebben ook op hun Kerk-hof naeft de Kerke een fchoon H. Graf gebouwt nier dat van Jere. falem, ver= cierd met fchoone Beelden , van differente Meefters , als van Kerrikx, Papenboven , Verbruggen , Kockx , 13aurechet , en deli ouden Vervoort: Op deze plaetze word groote devotie geplegt , maer dat een fchande is , dat veele onnuttige Menfchen hun water op deze plaetze loffen daer het geweyde Aerde is , en al-hoe-wel van de Eerw: Paters genog berifpt worden maer word dog niet gelaeten. De Kerke is ook vercierd mef veele Schilderyen , en Rariteyten , Want voor eerfl in de Kerke komende ziet-men aen den flinken kant Bene Schilderye, verbeidende dé 7. Werken van Bermhertigheyd, gefchilderd•door den ouden Teniers. In den 7.ÿ-belik van den Autaer van den Alderh: Roofen-crans, ftaen boven de1Bigt-ftoelen de vyfthien Myfterien van den Alderha Roofen-crans. t: De Boodfchap door Van Baeleno 2. De Vifitatiz door Franck.

3. De Gehorte Chrifli door de Vos. 4. De Purificatie door de Vos. 5. Chriflus onder de Doloren door M. Voel.

6. Chrifius in den. Hof van Oliveten door David Teniers 7. De Geeffelinge wonder fchoon door Rubbens.

8. De Krooninge Chrilli door A. de Bruyn.

9. De Cruyfdraeginge zeer fchoon door A. van Dyck, i o: De Cruyfnge door Jordaens. :. De VerryfJ#nige door A. Vinkenborg. i. De Heinel aert• door den zelven.

13. De Komfie van den H. Geeft door M. de Voet.

14. De Hemelvaert van Maria door Jan Aertfen.

15. De Krooninge van Maria door A. Vinkenborg.

Tegen den vooifchreven Autaer flaet een- Schilderye verbeidende eenen Kers-aagt gefchilderd door Petrus P. Rubbens. Onder deze zyn zes verbelteniffe van den Roofen-crans gefchilderd door Boeyermans.

Hier zyn ook vier Zee-gevegten gefchilderd door Otto van Veën Het Autaer-fluk van den voorn: Autaer verbeldende Maria die den Alderh: Roofen-crans uytdeyld aen alle de Volkeren des Werelds gefchilderd door Michaël Angelo de Caravago. Hier neffens flaet een Beeld van de H. Rofalia gemaekt door Arnoldus Quillin. I n den Autaer van den H. Dominicus ftaet een Schilderye verbeidende den zelven Heyligen Penitentie doende , gefchilderd door G. de Craeyer. Den Hoo-

- 120 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 120

A N T I V E R P E M

55

Hoogen Autaer in de Choor is geheel van Marmer is Bene van de fchoonfte dezer Stad , gemaekt door Henricus Verbru gen , het Autaeríluk verbeldende Chrif.?us 47iet den Blixein in de Hand dreygende de Wereld te, flrafen om huni:e zonden , terwylen de H. Maget , den H. Dominicus, den H. FranclAars met meer ander Heyliggin, hem fmeeken zyne ftraffende Hand te willen wederhouden gefchilderd door Petrus P. Rubbens. Zyne Doorl: Hoogw: Ant/edits Capello VII. Biffchop dezer Stad , die uyt dit Order was , heeft dit konffig werk doen maekeri en bekofrigd. Alle de Verifiers in dè Choor eerbel= dende het Leven van den H. Paulus; zyn gefchilderd door Abrahani van Diÿenbeek. Op den flinken kant van den Hoogen Autaer is eerie Tombe Piramidaelfche wyze, waer op ftaet. Benen SALVATOR meer als levens groote , ende van onder éénen Biffchop óp eene Schabelle knielende , verbeldende zyne Doorl: Hooges: Aabrofus Capello. Daer naeft ftaet eene Tombe waer op is knielende eenen Biffchop voor eek. ons Lieve Vrouwe Beeld ; verbeldende Michaël Ophovius laeflen Biffchop van s'Hertogenbofch. In deze Choor zyn nog te zien 88.

Sedillen ofte zit Plaetzen der Religieuzen , alle zeer konf}ig gemaekt.

Men ziet nog in deeze Choor een Orgel, gemaekt door den ouden Heer ende Meefter Forceville, om zynen zuyverefi klank genoemd wordende den zilveren Orgel. Het groot Orgel is gemaekt door den Ouden en Jongen Heer Forcllevie , beftaende in 54. Regifters , en- 3.

Clauwieren manueël , met een Pedael , waer van den Bourdon is 16. voeten. De Choor uytgaende zyn twee Schilderyen , gefchilderd door Thys Broedei- uyt dit Order; de eend naei Rubbers, en .de ander nier Jordaens. In den Autaer aen de flinke zyde als-men de Choor uyt-komd is eene Schilderye verbeldende. Chrelus bp den Schoot van Maria Magdalena 5 Joannes..met. eenige Engelen gefchilderd door G. de Craeyer. Het Autaer-ftùk van den Autaer, van het Alderh: Sacrament verbeldende eéne Concilie is gefchilderd door ' Petrus P. Rubbens. Over dezen Autaer is eene Schilderye verbeldende de Martelie van den H. Paklus gefchilderd door T. Boeyermans. Daer ontrent is nog te zien eene fchoone Kopere Plaete verbeldende de Offerande der dry Koningen, waer onder ftaet Abraham Melyn Ingenieur.

Hier by is Bene Epitaphie gefchilderd door M . Pepin. Hier ontrent is ook te zien de Supelture van de Familie Van Engelgrave verbeP dende de Dry Koningen , gefchilderd door Abahani Jai /fens.

- 121 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 121

CHRJN7�.tj;E V r 1 N

s \ V i : 11 0 � %

�.

•

�

Ÿ � - i M � - i M 1 M ' 4 Z 4

�-'•iM`nG� j O I c P o � -I

I

e e v� nao C e I �Lo I I �O�1

?c,,, l�';oI I �oJló��I I ` cti a p r

e p o c ; G o ��"L�

e

E Eerw: Paters Minderbroeders hebben alhier •begonf t e bouwen in het Jaer x467. , welke plaetze de Stad hun vergund heeft ; welke Gifte door PHILIPPUS Hertog van Braband goet gekeurd wierd. In deze Kerke is ook te zien dit volgende : den Stoel der Waerlieyd is gemaekt door den vermaerden Beeld-fnyder van Beveren. Onder veele andere Schilderyen die de Lief-hebbers ontmoeten P

� �

Ó

- 122 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 122

A :ti'Tll',;RPEN.

e4e

57

zal , waer van om kortheyd wille alhier geen mentie en word gemaekt ziet-men in den Hoogen Autaer een eiuk verbeidende Chr flus aen het Cruys t e h e n de Moordenaeren , welk uytnemende fink gefchilderd is door Rubbens. Boven de deure der Sacriflie is een groot e n fchoon Crucifix van Rubbens. Agter den Hoogen Autaer is eene lcley� ne Capelle gebouwt door Nicolaas Rokox Borgemeeffer dezer Stad in zyn Epitaphie is ern fchoon fluk verbeidende Chriffus die zyne Wonden toond aen den ongeloovigen Thomas ; de Portretten van hem ende •zyne Huys-vrouwe gefchilderd door Petrus P. Rubbens. H e t Autaer-fluk van deze Capelle verbeidende de H. Maget iùet het Kindeken Jefs , gefchilderd door Holbein. Op een ander fluk ziet-men de H. Maget met het Kindeken Jef ts, en de H. Catharina , in de maniere van A. van Dyck. In de Capelle van Portiuncula is een fchoon Crucifix van Rubbens , als ook is hier nog eene Schilderye verbeldendc de Afdoeninge van het Crays; door den zelven grootgin Meeffer , dit fink is gelyk aen dat van de Cathedrale Kerkr;, van den Autaer van. de Colveniers Gülde: al-hoe-wel maer dry-en-half voeten hoog.

Tuffchen de twee voorn: ífukken is eene Schilderye verbeidende Chriftus, Maria, en S. Francifcus; gefchilderd door Langen Jan. Het geffoelt van- deze. Choor als mede het Hoczaele aen den ingang is gemaekt door Arnoldus Qûillin en Willemffens.. Het Autaer-fluk van den Autaer van den H. Francifcus is verbeidende den zelven Heyligen Communicerende , ende van veele Religieufen omringeld gefchilderd door Petrus P. Rubbens. Aen -den Autaer van den H. Antonius is het 'Aut aer-ftuk den zelven. Heyligen door 'P. Franck. Den Autaer van de H. Maget is het Autaer-í uk verbeidende het Lichaem Chrif i afgedaen van het Çruys .uytgeryktí liggetale op den Schoot van zyne Gebenedyde1V,Ioeder. , gefchilderddoor. Antoni..44 lian Dyck Ontrent dezen Autaer is het Portret van Alexander Scaglia vermaerd door zyne Ambaffades , gefchilderd. door Antonius- van Dyck. Het Autaerffuk in de Capelle die de Familie van Franco y Feo, heeft gebouwt is gefchilderd door Cornelius Schut. In de Capelle van het Alderh: Sacrament is. het Autaer-fiuk verbeidende de Krooninge van Maria gefchilderd door Petrus P. Rubbens. Hier ziet-men ook het Graf fchrift van Abraham Matthews , de. Schilderye verbeidende de H. Maget met het Kindeken Je/its ende den J!. Francif us ook door Rubbens.

Flier ziet-men ook eene Schilderye .verbeidende de Hemelvaert ons Deere gefchilderd door Penne,naekers Difcipel van Rubbens gebortig van Antwerpen en Religieus van d i t Order. Ook ziet-men in de Zybeuken verfchyde Schilderyen verbeidende fommige Heyligen van dit H. Order gefchilderd door Franck de Lint en Sporckmans.

H

Ÿ.

- 123 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 123

ANTWERPENAARS IN DE RAAD VAN BRABANT Nikolaas van Steelant Alhoewel een zeer oude Vlaamse familie, zijn leden van het geslacht van Steelant (ook Steenlant) reeds vroeg te Antwerpen vermeld Nikolaas van Steelant werd geboren te Antwerpen als zoon van Jan van Steelant die voor 1397 zou gehuwd zijn met een Adrienne Nw e d u w e van Willem Janssens. (1) Spijtig dat het geboortejaar van Nikolaas niet vermeld is, want op 7 dec. 1396 werd hij schepen van Antwerpen benoemd en dat schijnt niet in evenredigheid met het vermoedelijk huwelijks jaar van zijn vader. In de veronderstelling dat Nikolaas reeds op twintig jarige leeftijd schepen werd dan moet zijn vader toch wel ettelijke jaartjes voor 1397 gehuwd zijn.

Hoe dan ook, in 1397 werd Nikolaas als schepen herkozen en in 1402 werd hij amman van Antwerpen wat hij bleef tot in 1414.

We trachtten eerst een en ander over de familie van Steelant te vernemen want ze schijnt een nogal voorname rol gespeeld te hebben in de geschiedenis van Vlaanderen. Meermaals waren leden uit dit geslacht schepen en baljuw van het Land van Waas, de best gekende is wel Servaas van Steelant, heer van Wissekerke en hoofd-baljuw van het Land van Waas in 1562.

Van Steelant voerde een wapen van keel (rood) een balk van zilver getralied van azuur, als helmteken de kop en hals van een bok met een halsband zoals de balk uit het wapen, schildhouders twee hazewind-honden met een zelfde halsband.(2) Zoals dat in de middeleeuwen meer gebeurde ontstond ook de familienaam uit een plaatsnaam.

Een niet nader genoemde Hugo, die leefde in 1241, was baljuw van het Ambacht van Assenede en gehuwd met Eglina, dochter van de kasteelheer van Gent. Een zoon uit dit huwelijk, Jan, werd heer van Steelant en huwde met Isabella van Bethune, zuster van de graaf van Vlaanderen.

Hiermee was een nieuwe familienaam een feit want een zoon uit dit laatste huwelijk, ook weer Jan, werd gewoon Jan van Steelant. Hij huwde met Gerardine van Ghistel. Een zoon van Jan, Hellin van Steelant, erfde het baljuwschap van Assenede, deze stierf in 1315 en was gehuwd met Marie van Oostende.(3) Een Hugo van Steelant, heer van Saffelare en Zeveneke, werd kamerheer van graaf Gwyde van Dampiere.(4) In het wapenboek van de heraut Gelre fo. 81 Va is het wapen van Steelant afgebeeld met op de balk drie schuinkruisjes, alle andere bronnen geven echter getralied. Sommige leden voerden het wapen met een kleine breuk, zoals b.v. een Marc van Steelant, hoog-schepen van het Land van Waas overleden in 1569, die in de rechter bovenhoek nog een gouden ruit voerde.

Servaas van Steelant, de reeds vernoemde hoofd-baljuw van Waas, overleden in 1607 e n begraven in de kerk van Basel, voerde als breuk in de rechter bovenhoek een gouden ster.(5) De roem van de van Steelant's werd reeds vroeg gekenmerkt door een onderscheiding waardoor twee nieuwe takken gevormd werden die een geheel ander wapen voerden. Een tak, Steelant-Block genaamd, en een andere Bruwers-Steelant voerden op zilver een keper van keel en een geschulpte boord van 't zelfde hetwelk het wapen van de stad Kortrijk is.

- 124 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 124

Deze twee takken stamden af van een Willem van Steelant die van Robrecht, graaf van Vlaanderen, als beloning en herinnering aan de grote moed en wapen-feiten geleverd tijdens de slag van Groeningen bij Kortrijk in 1302 het wapen van deze stad mochten aannemen.(6) Deze enkele feiten om de vermaardheid van het geslacht van Steelant te onderlijnen.

Steelant was een thans verdwenen plaats in de Hollandse provincie Zeeland ten N.W. van Axel.(7) Wat nu Nikolaas van Steelant van Antwerpen betreft, deze was in 1415 raadsheer van de hertog van Brabant benoemd. Hertog Antoon van Bourgondie was in de slag van Azincourt in 1415 gesneuveld en zijn zoon Jan IV was toen nog minderjarig.

De Staten van Brabant hadden een regente-raad benoemd waarbij ook Nikolaas van Steelant om tijdens de minderjarigheid van Jan IV het hertogdom te besturen.

Het was in die hoedanigheid dat Nikolaas van Steelant op 22 maart 1416 deelnam aan de beraadslagingen te Brussel gehouden om te beslissen over de te nemen militaire maatregelen in het belang van het hertogdom.

teentaut.

- 125 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 125

Op 5 november van 't zelfde jaar was hij als vertegenwoordiger van de stad Antwerpen op de bijeenkomst te Mechelen waar moest beslist worden over de goedkeuringen toe te staan aan Jan IV. De ambtsperiode van Nicolaas van Steelant viel in zeer ongunstige omstandigheden.

De verhouding tussen de Staten van Brabant en de jonge hertog Jan IV waren alles behalve eensgezind. Deze laatste verving zijn voogdij-raadsheren door anderen die meer zijn vertrouwen hadden en belastte hen met het toezicht van alle zaken betreffende het hertogdom, zoals het nazien van de rekeningen, het uitoefenen van recht enz.

Deze maatregelen wekten ten zeerste de ontevredenheid van de Staten van Brabant en als tegenoffensief sloten ze die nieuwe raadsleden uit. Het werd een spel van kat en muis. Jan IV schonk nauwelijks aandacht aan de stunt van de Staten en benoemde onmiddellijk andere, nog meer door de Staten verwenste raadsheren. Ten einde een overeenkomst te bereiken stelden de Staten aan de hertog voor samen de toestand uit te klaren. Deze wilde niet luisteren, verliet Brussel en trok naar Holland waar zijn aanhangers hem vervoegden.

De nobelen en de afgevaardigden van de steden verenigden zich onmiddellijk te Vilvoorde en benoemden Filip van Saint-Pol, broeder van Jan IV, tot ruwaard van het hertogdom.

Hij moest het land besturen met de medewerking van de raadsheren door de Staten gekozen. De ontevredenheid tussen Jan IV en de Staten duurde tot 1421.

In die onrustige toestand heeft de ambtsperiode van Nicolaas van Steelant dan ook niet lang geduurd, en het is misschien ook daaraan te wijten dat er niet veel over hem te vernemen is.

Op 14 september 1420 trachtte Jan IV een nieuwe raad te vormen maar de steden erkenden zijn bestuur niet meer.

Op 4 mei 1421 sloten Jan IV en de steden een akkoord. De hertog bekrachtigde dat wat de steden hadden besloten en de vroegere uitsluitingen werden geannuleerd.

Op 25 november 1425 kwam Nikolaas van Steelant zich beklagen, gevangen geweest te zijn in Frankrijk op bevel van de hertog, en deed beroep op de burgelijke rechten van Antwerpen en vroeg schadevergoeding en interesten.

Over het verloop en uitslag van deze zaak is niets vermeld. Moeten we Nikolaas van Steelant misschien betitelen als een onfortuinlijke raadsheer van Brabant.

Verwijzingen: 1. B r. de Ryckman de Betz en burggraaf de Jonghe d'Ardoye: Armorial et biographies de chanceliers et conseillers de Brabant.

2. Ph. de L'Espinoy: Recherche des Antiquitez et Noblesse de Flandre T.I.P. 207-208 3. Max Servais: Wapenboek van de provincies en gemeenten van Belgie.

Supplement 1955-1968 P.378 uitg. Gemeentekrediet van Belgie 4. Zelfde als 3. P.448 5. F.Koller: Wapenboek van het Land van Waas. Uitg. Familia et Patria 1967 6. Th. de Rouck: Nederlandsche Herault of Adelik Toneel 1672 7. Warlop: Wapenboek van Vlaanderen, herbewerkte uitg. Familia et Patria 1972 Voor de gebeurtenissen in de Raad van Brabant werd geraadpleegd werk vermeld onder nr. 1.

Jos Goolenaerts

- 126 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 126

KERKELIJKE HERALDIEK Heraldiek van het nieuwe bisdom ANTWERPEN Na bisschop Nelis, als laatste van het oude regiem, zou het honderd en zestig jaar duren eer er een nieuw bisdom Antwerpen tot stand kwam.

Toen, in uitvoering van een overeenkomst tussen de H.Stoel en de Franse staat die het hier toen voor het zeggen had, in 1801 de paus Pius VII een reeks bisdommen afschaften en er zestig andere oprichtte, stond Antwerpen niet op de lijst omdat zonder het Hollands gebied dat bij het vroegere bisdom hoorde, het nu te klein zou zijn.

Het oude bisdom had als grenzen: ten westen de Schelde, ten zuiden de Rupel tot Duffel, vervolgens liep de grens langs een kunstmatige lijn tot Olmen, ten oosten strekte het bisdom zich uit langs de huidige provincie Antwerpen en Noord-Brabant in Holland tot Oosterhout, ten slotte ten noord tot aan het Hollands diep.

In 1961 kwam er een beslissing van paus Johannes XXIII om terug een bisdom Antwerpen op te richten, maar dat dan wel kleiner zou zijn dan het vroegere. Het omvatte de parochies gelegen in het arrondissement Antwerpen en Turnhout alsook de cantons Lier en Heist-opden-Berg.

Op 14 april werd de oprichtingsbul, waarin de modaliteiten en de grote lijnen van de organsatie van het nieuwe bisdom werden bepaald, officieel en publiek in de Antwerpse kathedraal aan de geestelijkheid en het volk medegedeeld.

De pauselijke bul droeg de naam "Christi Ecclesia". De afkondiging werd bijgewoond door kardinaal Suenens die samen met anderen het procesverbaal van de afkondiging ondertekende.

Op 5 april 1962 werd, door de paus, Jules Daem tot bisschop van Antwerpen benoemd en werd deze aldus de 19e bisschop. Jules Daem werd geboren te Sint Antelinks bij Ninove op 11 mei 1902 als jongste van de zes kinderen uit een landbouwers gezin.

Aanvankelijk studeerde hij aan het Bisschoppelijk kollege te Oudenaarde en vervolgens, in 1921, aan het klein seminarie te Sint Niklaas en twee jaar later aan het groot seminarie te Gent.

Op 24 september 1927 werd hij priester gewijd en ging hij naar de universiteit van Leuven om daar de klassieke filologie te studeren.

In 1931 behaalde Daem het doctoraat in de Letteren en de Wijsbegeerte en werd hij benoemd tot professor in de retorica aan het bisschoppelijk O.-L.-Vrouwecollege te Oudenaarde. Later werd hij nog superior van het Klein-Seminarie van Sint Niklaas waar hij vroeger nog gestudeerd had.

In december van 1946 werd hij benoemd tot ere-kanunnik van de Sint-Baafskathedraal van Gent.

Op 3 oktober 1955 werd hij tot huisprelaat van de paus benoemd, en in 1957 tot algemeen bestuurder van het Nationaal secretariaat van het Katholiek Onderwijs.

Op 17 mei 1962 had met grote luister de plechtige bisschop-wijding plaats in de kathedraal te Antwerpen.

Een wapen voor de nieuwe bisschop: Waren de bisschoppen uit het oude regiem meestal zonen uit adelijke of patriciers-families die een eigen wapen voerden en dit dan ook meestal gebruikten als geestelijke (soms met een - 127 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 127

uie5 �Aeln i v 155( hop Vc1n1nrlUPrpen vAn\962 ,vb.te -11«nléli65 byNinoveop ll meu9o2 d u n kroosYrlsIvzf▶i .Op 17mc1190. In (1e kee èrAl vanP\nrwerpQn biss(hor .

kleine wijziging), zo is dat niet het geval met de nieuwe bisschop en moet er een nieuw wapen gekozen worden. We zouden het kunnen noemen hedendaagse of moderne heraldiek. Toch moet de keuze van een nieuw wapen gebeuren naar de regels van de heraldiek.

Het wapen dat voor bisschop Daem gekozen werd is van keel (=rood), een golvende balk van zilver beladen met een rode heraldische roos en vergezeld van drie gouden kruisjes in 't hoofd en in de voet van een mispeltak van 't zelfde.

Achter het schild een gouden kruis met daarboven de traditionele groene hoed met langs weerskanten van het schild zes afhangende groene kwasten.

Als leuze op een wimpel onder het wapen "GRATIA ET PAX".

In het kader van de kerkelijke heraldiek zou ook het wapen van kardinaal Suenens, die in de kathedraal bij het voorlezen van de pauselijke bul aanwezig was en deze tekende, kunnen vermeld worden, alsook het wapen van paus Johannes XXIII die tot de oprichting van het nieuwe bisdom Antwerpen besliste.

Kardinaal Suenens voerde een wapen van keel (=rood) (een beschrijving zegde van azuur maar bijgaande tekeningen gaven toch rood), een naar beneden gerichte duif van goud (of zilver) met open gespreide vleugels en rond de kop een auriool van zilver, een halfcirkelvormige band van zilver met de uiteinden aan de twee bovenhoeken van het schild en beladen met drie kruisjes van goud.

- 128 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 128

KarainaaISuenens Achter het schild een dubbelarmig of patriachaal kruis van goud met daarboven een rode hoed met afhangende koorden met aan iedere kant vijftien kwasten eveneens rood, leuze "IN SPIRITU SANCTO".

Het wapen van paus Johannes XXIII is volgens een officiele afbeelding vatbaar voor twee verschillende beschrijvingen.

Een zou kunnen gaan als volgt: doorsneden in vier beurtelings van zilver en rood, over de drie onderste delen heen een toren van zilver, van boven vergezeld van twee lelies van zilver.

Het bovenste deel dat van zilver is: beladen met een aanziende leeuw van Sint Marcus in goud met onder de rechter poot het gekende open boek met de tekst "PAX TIBI MARCE EVANGELISTA MEUS".

Het schild getopt met de gebruikelijke pauselijke tiara en daar achter twee schuingekruiste sleutels deze van dextre van goud de andere van zilver.

De beschrijving zou ook kunnen luiden als volgt: van keel een balk van zilver, over het geheel - 129 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 129

een toren van 't zelfde vergezeld in 't hoofd van twee zilver lelies, een schildhoofd van zilver beladen met de gouden leeuw van Sint Marcus.

Het dient gezegd dat een gouden leeuw of welk ander figuur van metaal ook op een ander metaal geplaatst tegen de regels van de heraldiek is.

,anne5 xXll1.

Verwijzingen: Prof. Dr. C. de CLERCQ: - Gazet van Antwerpen - B r. Bern. Heim: - Ottfr. Neubecker:

Het Bisdom Antwerpen 1559-1962. uitg. "De Vlijt" april-mei 1962 en 17-18 dec. 1977 Kerkelijke Heraldiek uitg. Altiora Averbode 1980 uitg. Helmond-Helmond Heraldiek, bronnen, symbolen en betekenis. uitg. Atrium

Jos Goolenaerts

- 130 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 130

Kastelen in Kapellen

EKENHOF Het Ekenhof werd in 1908 gebouwd door Gustave Martens, een handelaar in meststoffen. Hij groef letterlijk de eilanden dichtbij Zuid-Amerika (voornamelijk nabij Peru) af, waar - sinds â&#x20AC;˘vele duizenden jaren - miljoenen vogels hun visitekaartjes achterlieten en zo voor metersdikke guano (vogelmest) zorgden.

Gustave Martens was gehuwd met een Engelse dame, die in Antwerpen een ongelukkige val deed, waardoor ze verlamd werd en de rest van haar leven aan een invalidenwagen gekluisterd was.

Gustave Martens had drie kinderen: Erwin; Eveline, die huwde met baron von Reiswitsch, Duits konsul, enz.; en Tany.

Op 30 oktober 1928 kocht Eric Thornton (°Worthing, Engeland, 5 juli 1882), het kasteeldomein in een openbare verkoop. Eric Thornton was medebeheerder van het, nog bestaande, scheepvaartbedrijf De Keyser-Thornton, met zetel te Antwerpen.

4468, Cappellen. - - F3kenhof.

- 131 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 131

Op 25 maart 1930 werd het Ekenhof verworven door Robert-Gustave-Frédéric Grisar en zijn echtgenote Marguérite-Emelie Good, telg van een oude protestantse familie in België, die haar "roots" in Denemarken had. In de periode dat Robert Grisar het Ekenhof bezat werden de paardestallen op het kasteeldomein gebouwd. Grisai bezat verschillende renpaarden die op het uitgestrekt domein de vrije loop hadden.

Tijdens Wereldoorlog Il stond het Ekenhof leeg en op 25 april 1946 werd het kasteelgoed aangekocht - via notaris Cols - door Albert-Bernard Van Damme (°Blankenberge 14 april 1899) een brouwer uit Jupille.

Op 5 augustus 1960 veranderde het Ekenhof nogmaals van eigenaar en de gelukkige bezitter, Joseph Neuckens uit Brasschaat, tekende het koopkontrakt vóór notaris De Ridder.

Joseph-François Neuckens (°Borgerhout 22 maart 1883), en zijn echtgenote Josephina Wuyts (°Antwerpen 28 december 1893), lieten het Ekenhof reeds op 3 december 1960 openbaar verkopen.

De nieuwe eigenaar van het kasteeldomein was Albertus-Julianus-Joannes Pelckmans (°Turnhout 28 maart 1910), gehuwd met Maria-Augusta Peeters (°30 juli 1911).

Het echtpaar Pelckmans-Peeters heeft drie zonen: - Jan-Henri-Guido (°9 september 1937), huwde met Maria-Helena Dierckxsens (° 18 april 1941), Rudolphus (genoemd Rudy)-Augustus-Joannes (°14 mei 1939), trouwde met KristineHélène Vandorpe (° 18 juli 1941); en Luc, die volgt.

Op 29 november 1976 bekwam de jongste zoon, Luc Pelckmans - als schenking onder levenden - het kasteeldomein van zijn ouders.

Luc-Charles-Jules-Valentine Pelckmans (°Mechelen 21 december 1945), is gehuwd met ClaireAndré-Josette Boost (°Wilrijk 26 mei 1950).

HOF TER VILTVERS Rond 1750 werd er, op de plaats waar zich thans het kasteel "Hof Ter Vijvers" bevindt, een bescheiden woning (zonder verdieping) opgetrokken door monniken uit de Sint-Bernardsabdij van Hemiksem. Die Sint-Bernardsabdij had reeds verschillende eigendommen in het noorden van de provincie Antwerpen en bouwde in het centrum van Kapellen (waar ze reeds de SintBernardushoeve bezat) in 1771 de pastorie.

De monniken bleven hun eigendom - dat als voorpost van hun abdij fungeerde voor de ontginning van de toen nagenoeg onbewoonde Kempen - behouden tot aan de Franse Revolutie. Toen werden alle kerkelijke goederen en eigendommen door de Fransen aangeslagen en openbaar verkocht ten voordele van de Franse schatkist.

- 132 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 132

Cappetlen โ ข L e s E t a n g s -- Faรงade.

Het gebouw bleef onveranderd totdat het, rond 1820, verbouwd werd door de toenmalige eigenaar, de hovenier N. Van Celst, die zijn bezitting herdoopte in "Van Celsthof".

Na 1830 werd het buitengoed eigendom van N. Dhanis, die zijn bezitting, na diverse aankopen, aanzienlijk vergrootte en het kasteeldomein "Het Groot Kempenhof" noemde.

Na het overlijden van N. Dhanis werd zijn zoon Michel Dhanis de nieuwe eigenaar van het kasteelgoed.

In die periode werd het kasteel - herdoopt in "Les Etangs" - verhoogd met een verdieping. Het gebouw had een nagenoeg vierkant grondvlak, onderaan in witte steen en hogerop witgekalkt.

Michel Dhanis, burgemeester van kapellen; konsul van Turkije; enz, had twee dochters. De oudste dochter huwde met N. Van de Wouwer, eigenaar van een goed florerende patisserie in Antwerpen, later vice-konsul van Turkije; enz, terwijl de jongste dochter trouwde met N. De Cuyper.

Het huwelijk van de jongste dochter bleef kinderloos, maar de oudste dochter zorgde voor zeven kinderen, waarvan de jongste zoon, Leonce Van de Wouwer, het kasteel met een deel van het park erfde. De rest van het uitgestrekte domein werd verkocht ten voordele van de overige kinderen.

In 1905 werd de sigarenfabrikant Vincent Tinchant de nieuwe eigenaar van "Les Etangs", dat toen een oppervlakte had van ca. 7 ha. Het oorspronkelijk bouwwerk werd afgebroken en naar een ontwerp van architekt J. Jacobs uit Antwerpen begon men met de bouw van een nieuw kasteel.

Vincent Tinchant bezat meerdere eigendommen in de omgeving van zijn woonst (o.a. een hoeve nabij Putte) en financierde tevens de kapel, toegewijd aan 0 . -L.-Vrouw van - 133 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 133

Altijddurende Bijstand, algemeen gekend als "de kapel van de Heuvels". Deze kapel - op de hoek van de Waterstraat en de Parij se Weg - werd in 1939 opgericht naar ontwerp van architekt A. Van den Bergh uit Stabroek. Tinchant bekostigde niet alleen het gebouw, maar schonk tevens de grond en stond in 1942 nogmaals een stuk grond af voor de bouw van een grot.

Vincent Tinchant y Gonzales volgde zijn vader op als sigarenfabrikant en zou één der pioniers worden van de Belgische sigarenindustrie.

Vincent Tinchant y Gonzales (°Vera Cruz 20 oktober 1864 - Antwerpen 13 juni 1950), gehuwd met Laure Hauzoul (Verviers 19 mei 1875- Antwerpen 29 april 1941), had zes kinderen: - Stefanie, huwde met Jean-Marie Dossin uit Verviers; - Henri, trouwde met Marie-Thérèse Mesmaekers uit Turnhout; - Marie, gehuwd met de kunstschilder René Guiette; - Marguerite, werd religieuze; - Laure, gehuwd met Frédéric Struyf; en - Vicente, die huwde met Elisabeth Rutten.

Van de familie Tinchant ging het Hof Ter Vijvers over naar de familie Heijman, die het domein in 1983 verkocht. De nieuwe eigenares, Y. K. Lau (°Hong-Kong 21 juli 1950) en haar echtgenoot K. W. Tsoi (°Hong-Kong 26 november 1948), transformeerden het kasteel tot het Chinees-Indisch klasse-restaurant "Memoring", zoals we het nu kunnen waarnemen.

Het Hof ter Vijvers is een rechthoekig gebouw, onder komplekse leienbedaking, waarachter zich een prachtig aangelegde tuin uitstrekt. Aan de parkzijde werd een gesloten veranda bijgebouwd, waardoor de verbruikzaal van het restaurant aanzienlijk vergroot werd. De voorgevel van het gebouw, gemarkeerd door polygonale hoektorens, werd eveneens voorzien van een grote veranda, die dienst doet als show-room voor diverse Chinese kleinmeubelen; vazen; porselein; relatiegeschenken; e.d.

LARIKSHOF Het Larikshof - een sierlijk kasteeltje in Engelse cottage-stijl - werd gebouwd op het eind van de vorige eeuw.

Vóór de Tweede Wereldoorlog hoorde Larikshof toe aan het echtpaar Richard Fuhrmann Agnès Marsily. Richard Fuhrmann overleed te Antwerpen, op 9 juli 1949, en zijn echtgenote volgde hem in het graf - in het Zwitserse plaatsje Montreux - op 1 april 1950.

De drie kinderen van het echtpaar Fuhrmann-Marsily : Lilla-Dorothée; Johann-Daniel en InèsElisabeth-Laure, bekwamen - na de dood van hun moeder - het Larikshof, dat ze in onverdeeldheid behielden.

Op 6 december 1963 werd Johann-Daniel Fuhrmann alleeneigenaar van het domein.

- 134 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 134

Op 10 april 1978 verkochten Johann-Daniel Fuhrmann, en zijn echtgenote Yvonne-Paulette Chaillou, het Larikshof, met een oppervlakte van 2 ha 36 a 11 ca, aan de N.V. Larixhof, die het domein verkavelde in 12 loten.

Nadat de N.V. Larixhof failliet ging kwam Larikshof leeg te staan. Het werd door de gemeente nog sporadisch gebruikt (als kieslokaal b.v.) en de brandweer hield er regelmatig oefeningen, maar stilaan geraakte het geheel in verval.

In 1990 verwierf Elie Regnard het Larikshof, op een domein van 0,5 ha, en meteen begon hij met de verantwoorde restauratie van het gebouw.

Het Larikshof kreeg aan de buitenzijde zijn origineel uitzicht weer, maar werd binnenin grondig verbouwd. Er ontstonden een tiental kantoorruimten, een centraal sekretariaat, vergaderzaal, taveerne, enz.

Elie-Jozef Regnard (째Kapellen 7 augustus 1961), is getrouwd met Linda-Louise Wauters (째Antwerpen 29 augustus 1959) en het echtpaar heeft drie dochters : Suzanne (째1984); Evelinne (째 1986) en Isabelle (01989).

PLANTLTN Het indrukwekkende landhuis "Plantijn", gelegen aan de Koningin Astridlaan nr. 5, werd in 1905 gebouwd, middenin een prachtig aangelegd park.

Tussen de twee wereldoorlogen werd het kasteeltje herbouwd en aanzienlijk vergroot. Het was eigendom van Barend Mutsaars, een bankier van Nederlandse afkomst. Barend Mutsaars verhuisde opnieuw naar Nederland en de "Villa Plantijn" werd een tehuis voor, door het - 135 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 135

gerecht geplaatste, jongeren.

In 1960 kocht Herman Spruyt, uit Berchem, het kasteeldomein, dat - onder de benaming "Home Plantijn" - als rusthuis voor bejaarden in dienst werd genomen. Het gebouw werd in 1978 nogmaals vergroot, maar een groot deel van het mooie park werd verkocht en verkaveld.

Het kasteel Plantijn is een monumentaal landhuis in Neovlaamse renaissancestijl. Het is een nagenoeg rechthoekig gebouw in rode baksteen, onderbroken door banden in natuursteen. Het bouwwerk heeft talrijke punt- en schoudergevels; erker-traptoren; enz.

WOLVENBOSCH Het kasteel Wolvenbosch komt op oude kaarten ook voor als Lievenshof, naar François Lievens, een boomkweker, die in het begin van de 20ste eeuw eigenaar was van een deel van het huidige kasteeldomein. François-Jerôme-Hubert Lievens huwde met een dochter van het geslacht S'Hehan, die hem een zoon schonk die missionaris werd.

Het echtpaar Fester-Good verwierf gaandeweg het 31 ha grote Wolvenbosch en zou die bezitting nog vergroten door talrijke aankopen van aangrenzende percelen.

Tussen 1919 en 1921 werd het huidige neo-klassicistische kasteel opgericht, naar ontwerp van architekt P. Smekens uit Antwerpen.

De prachtige tuin werd aangelegd volgens plannen van tuinarchitekt J. Jacobs. Tijdens de bouwwerkzaamheden aan het kasteel stootte men op het graf van een Frans soldaat, die daar in 1830 begraven werd.

Na het echtpaar Fester-Good (waarvan de man als piloot de eerste vlucht naar het voormalige - 136-

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 136

Belgisch Kongo realiseerde) werd zijn neef, baron Paul Kronacker de volgende eigenaar van het Wolvenbosch.

Baron Paul-Georges Kronacker (° Antwerpen 5 november 1897), verkreeg - bij K.B. van 18 maart 1940 - de toelating zijn naam "Kronacher" te vervangen door Kronacker.

Paul-Georges, baron Kronacker, doctor in de wetenschappen; Minister van Staat; voorzitter van de Kamer der Volksvertegenwoordigers; enz, is een zoon van Leopold Kronacher en van Marie-Laure Brunard. Hij verkreeg op 9 november 1949 de titel van baron, overdraagbaar op de eerstgeboren mannelijke afstammelingen. Baron Paul Kronacker is gehuwd met MaryElisabeth Good (°Bromley, Groot-Brittannië, 26 december 1917), dochter van FrederikWilliam Good en van Anita-Eliza-Louise Werner.

In het huwelijk Kronacker-Good werden drie kinderen geboren : Marie-Isabelle (genoemd Isabelle)-Anne-Marguérite (°Kapellen 26 juli 1948), gehuwd met Jacques (genoemd Jackie)-Jean-Henri Buchmann, burgemeester van Kapellen; minister; enz.

- P a u l -Leopold-Yves (°Ukkel 9 juli 1951); en - Hugues-Léopold-Frédéric (°Ukkel 10 januari 1953), gehuwd met Veronique Ruys.

Het kasteel Wolvenbosch - een baksteenbouw op arduinen plint - heeft aan de noordzijde een vijver. Aan de straatzijde bemerkt men een smeedijzeren poort, in neo-rococostijl, met het wapenschild van baron Kronacker.

Paul Arren - tekening: André Mariën

- 137 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 137

i Antwerpen in 1894 (Vervolg) POLITIEK

ALGEMEEN MEERVOUDIG STEMRECHT VERKIEZINGEN

Het aantal stemgerechtigden is door het invoeren in 1893 van het meervoudig stemrecht vertienvoudigd. Toch zijn er in België, op een bevolking van 6,3 miljoen, slechts 1,4 miljoen kiesgerechtigden. Meer dan de helft daarvan beschikken over één stem, de overige over twee en sommigen over drie stemDe wanhoop van de arbeidende klasse heeft men, afhankelijk van hun sociale status. in de afgelopen jaren geleid tot opstanden en stakingen, en ook tot het ontstaan van nieuwe politieke partijen. In ons land: de Belgische Werklieden Partij (nu SP) en de Chris- Partijen Stemmen tene Volkspartij (nu CVP).

De twee traditionele partijen die tot nu toe om beurten aan de macht zijn geweest, zijn Katholieken 962.000 de Liberale Partij en de Katholieke Partij. Liberalen 537.000 Voor hen betekenen de BWP en de CVP Socialisten 310.000 twee steeds méér te duchten tegenstanders.

Op 14 oktober 1894 hebben de éérste verkiezingen onder het nieuwe stelsel plaats.

De uitslag ziet er als volgt uit: De Katholieke Partij behaalt nog een komfortabele meerderheid, maar schrikt toch van het sukses van de Socialisten die ineens 28 volksvertegenwoordigers naar de Kamer kunnen sturen.

DAENS

CHARTER VAN QUAREGNON

KARDINAAL GOOSSENS

Priester Adolf Daens stelt zich in de zomer 1894 kandidaat voor deze verkiezingen.

Kardinaal Goossens en Mgr Stillemans zien aanvankelijk geen graten in de kandidatuur van de Aalsterse, rebelse priester. Daens wordt trouwens niet verkozen.

Blijkt echter dat de regerende Katholieke Partij niet enkel heeft gewonnen door het paaien van de kiezers met pensen en jenever, en door het dreigen met verdoemenis en hel, maar ook door ernstige fraude in de telbureaus. In december 1894 moeten in Aalst de verkiezingen worden overgedaan.

Bij deze tweede ronde roepen de socialisten in Aalst op om massaal voor priester Daens te stemmen.

In 1894 verschijnt de 'Charte de Quaregnon", De Kerk kan niet omheen het feit dat haar waarin de Socialisten hun doctrine uiteen- gezag in het gedrang komt, nu er een sterzetten. Geen wetenschappelijke stellingen ke oppositie tegen de Katholieke Partij en redeneringen zoals in het Programma groeit. van Erfurt (1891), maar enkele eenvoudige principes, gemengd uit marxisme en Frans Na de verkiezingen van oktober 1894 heeft socialisme, een aansporing tot morele ver- Kardinaal Goossens het over de voordelen betering en een betrekkelijk korte lijst van en de gevaren van de ontluikende demobereikbare en concrete eisen: algemeen cratie: kiesrecht, evenredige vertegenwoordiging, decentralisatie, leerplicht enz. Maar ook met Wat onze persoonlijke overtuiging over de als tiende en laatste punt de niet mis te ver- voordelenofgevarenvandedemocratie ookis, stane oproep dat "in hun kamp tegen de éénding is zeker. haar komst is nabij, en onkapitalistische klasse de werklieden moeten strijden met alle middelen die in hun macht verm jdefjk.. De tijdis nabij datde Kerkhaar belangennietmeer zalmoetenuitspreken met zijn...".

De economische krisis, een depressie die sinds 1873 duurt en nu eindelijk, na meer dan twintig jaar, voorbij geraakt, is een typisch kapitalistische economische krisis: niet omwille van een tekort, maar omwille van teveel.

Daens wordt verkozen tot volksvertegen- De "Charte de Quaregnon" zal gedurende woordiger, maar in de Kamer houdt hij zich ongeveer tachtig jaar ongewijzigd blijven bezo afzijdig mogelijk van de socialisten. Hij laat staan en in 1975 worden herzien. duidelijk merken dat zijn Christene Volkspartij, weliswaar een beweging van de arbeider, tegen het socialisme gericht is.

Zetels Vlaanderen Wallonië Brussel Totaal 72

14 20 28

18

104 20 28

desoeverein of metderegeringen,maarmet de volkeren zelf... Net vofkheeft detoegang tot destembusveroverd...hoe zal fretgebruiknurkenvan dit recht? Net moeterop voorbereid' warden,endie taakvaft toeaande priester.

- 138 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 138

Voor Vlaamse ontvoogding ijvert in Antwerpen een vereniging waarvan zowel liberalen en socialisten als katholieken deel uitmaken: Zowel bij de Vlaamse Socialisten als bij de "De Vlaamsche Wacht", met lokaal in het GilChristene Volkspartij hebben meerdere kandidaten beloofd dat ze, als ze verkozen wer- denhuis der Meerseniers, Grote Markt 11.

Men hoeft zich daar niet te veel van voor te den, in de Kamer van Volksvertegenwoordistellen; wat we vooral zien ontplooien is het gers hun moedertaal zullen spreken. zeer plaatselijke verbruik van bier en tabak...

VLAAMSE TAAL

De katholieke scholen trachten hun opgelopen achterstand in te lopen. In 1894 door de opening van een Vrije Lagere School van de "Broeders van Scheppers" in de Van Helmontstraat. Deze lagere school zal mettertijd uitgroeien tot het gekende Sint-Eligiusinstituut.

Met lede ogen zien de Vlamingen dat diePERS zelfde politiekers, in plaats van solidair de ONDERWIJS Vlaamse zaak te dienen, zich nu onderling verscheuren. Van de Kerk hebben de Vla- Sinds de Katholieke Partij vóór tien jaar De dag- en weekbladpers is zwaar politiek mingen ook niet veel te verwachten. Mgr De- (1884) aan de macht kwam, worden alle la- getint.. Politiek lijkt wel de bestaansreden van brabandere van Brugge schrijft het in 1894 gere scholen door de Staat gesubsidieerd de redakties te zijn; andere informatie komt onomwonden: "Het is een vereiste, zeer wel en de katholieke godsdienstles weer ver- nauwelijks aan bod. Vertelt men niet dat, toen en deugdelijk Frans te leren spreken, indien plicht. Antwerpen met zijn liberaal bestuur de buskruitfabriek van Corvilain in 1889 de men in de huidige maatschappij wil aan- heeft sindsdien zélf een groot aantal scholen lucht invloog, en het bericht ervan op de revaard worden. ". Kardinaal Goossens doet er gebouwd, waar uiteraard géén godsdienst- daktie van een plaatselijk blad binnenkwam, een schepje bij: "Onze kinderen, voorname- lessen gegeven worden. De bouw van nieu- op het uur dat de hoofdredacteur gewoonlijk naar huis ging, deze brave meneer zei: lijk de dochters, zullen het verder brengen we scholen is nu gestopt. met Frans dan met Vlaams.". ,. •

AUGUSTE BEERNAERT Het Algemeen Meervoudig Stemrecht is een typisch Belgisch compromis, waarmee in feite geen enkele partij echt vrede kan nemen.

In 1894 wordt de Evenredige Vertegenwoordiging voorgesteld, waarmee de onvolkomenheden van het kiesrecht kunnen worden gecorrigeerd. De katholieke minister Auguste Beernaert steunt dit voorstel krachtig; het wordt echter door zijn eigen partij verworpen. Wanneer het ook in de Kamer wordt afgewezen, besluit hij af te treden.

e werner SOCIALISTISCH

D A G B L A D

1Mei 1894 Feestimnmergewijdaaihet19ered l schArbeidsfeest. �•';;t���'` I I

HENRI LA FONTAINE Een van de Socialistische verkozenen in 1894 is Henri La Fontaine. In 1889 richtte La Fontaine de Belgische Vereniging voor Arbitrage en Vrede op, en in 1894 organiseert hij in Antwerpen een Internationaal Vredescongres.

2 V '

• — , f i w . �j _•..�.

•,r: - -

�.�

Niet de eerste de beste, deze Brusselse advokaat: in 1913 zal hij de Nobelprijs voor de Vrede ontvangen!

EN IN ANTWERPEN...

Antwerpen is en blijft (voorlopig) een liberaal bastion in het katholieke België.

Op 11 april 1894 wordt, in het kader van de democratisering, de Gemeenteraad met acht leden aangevuld: vier "nijverheidswerklieden" en vier "nijverheidsbazen" (ondernemingshoof den).

Dat onze stedevaderen het goed doen, bewijzen de cijfers: de stadskas noteert dit jaar 28,4 miljoen ontvangsten tegen 15,6 miljoen uitgaven!

Verheerlijking van de Achturendag

- 139 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 139

de Wereldtentoonstelling. Het zal hoofdza"daar zullen we morgen wel meer van we- Kunst ten", en na die vaststelling rustig zijn deurtje Antwerpse kunstkringen zijn vooral te vinden kelijk Franse muziek zijn die daar te horen is, in de zaal van de Harmonie en in het Ko- elke namiddag door een militaire muziekkasloot. ninklijk Kunstverbond. Tot voor kort was er pel en elke avond door een strijkorkest onook een derde plaats, de belangrijkste van der leiding van F. Bonzon. Het doet de vrienOok internationale toestanden, verwikkelinde drie, namelijk het "Palais de l'Industrie" den van Peter Benoit pijn, te zien hoe, in het gen, oorlogsgevaar, gaan naar het achteraan het einde van de Amerikalei, een over- orkest van de kleine Bonzon, Benoit's vriend plan. blijfsel van de Wereldtentoonstelling van Edward Keurvels - sinds vorig jaar directeur 1885 dat nu verdwenen is bij de aanleg van van de Vlaamse Opera - meespeelt, en dan de thans lopende Wereldtentoonstelling. nog als tweede viool.

Er bestaan al meerdere dagbladen, o.a.

Benoit verhuist naar de Oude Beurs 42. De Vooruit, La Libre Belgique, Le Peuple, Le De 'Cercle" fut is er blijkbaar uit. Hij begint nog te werSoir, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Gazet De "Cercle Royal Artistique, Littéraire et ken aan een groots lyrisch drama, "Pomvan Antwerpen.

Scientifique d'Anvers", kortweg Koninklijk peia", maar zal het monsterding niet volIn 1894 komt daar De Werker bij, die reeds Kunstverbond, gesticht in 1852, is sinds tooien. sinds 1868 als weekblad bestond. Op 1 mei 1873 gehuisvest in de Arenbergstraat op Met zijn platonische hartsvriendin, de Antgeeft De Werker een feestnummer uit, met gronden van de boogschuttersmaatschapwerpse "engel van liefdadigheid" en lid van op de titelpagina de "Verering der drie Ach- pij Willem Tell. Leopold Il is de gebouwen de Derde Orde, Constance Teichmann, heeft Peter Benoit geen of slechts van verre ten", doelend op de socialistische eis voor persoonlijk komen inhuldigen in 1873. de Achturendag: 8 uren werk, 8 uren verzet, In het kader van de Wereldtentoonstellingkontakt meer.

1894 wordt de "Cercle" door de stad Ant- Op 11 september 1894 overlijdt in St. Joost8 uren rust. werpen gelast met de organisatie van een ten-Node zijn echtgenote Flore Wantzel, internationaal letterkundig- en kunstcongres. waarvan hij al sinds 1870 gescheiden leeft.

InAntwerpen komen er in 1894 twee nieuHij is aanwezig op haar begrafenis. we dagbladen bij: de liberale Le Matin en de Benoit katholieke La Métropole. Allebei dus fransPeter Benoit voert al vijftien jaar een verbe- Varia talig. ten strijd om zijn stedelijke muziekschool te DeAntwerpse dichter Willem Gijssels, 19 zien verheffen tot een volwaardig Vlaams jaar oud, werkt in Londen en schrijft daar in In 1894 verschijnen voor de laatste maal de Conservatorium. Dat zal nog een tijdje aan1894 het bekende "Vlaanderen" waar later sinds 1869 bestaande "Bulletins de la Prop- lopen.

(1912) Renaat Veremans de muziek zal voor riété", door de Antwerpse historicus Augus- Intussen is hij er, vorig jaar, al in gelukt de schrijven. tin Thys uitgegeven lijsten van openbare ver- "Vlaamsche Opera' te helpen stichten.

In de Antwerpse "Seefhoek" wordt op 22 aukopingen. Een rijke bron aan informatie over Een tweede voldoening krijgt hij in 1894: een gustus 1894 Jos Gevers geboren, toekomoud-Antwerpen die jammer genoeg op- straat wordt naar hem genoemd, de Peter stig acteur bij de K.N.S. droogt. Thys was ook medestichter van "Ga- Benoitstraat. Geen nieuwe straat evenwel, En dit jaar overlijdt de beroemde instrumenzet van Antwerpen". Vorig jaar heeft hij een maar een stukje van de sinds 1873 be- tenbouwer Adolphe Sax, die in 1840 de staande Teichmannstraat dat wordt omge- saxofoon uitvond. In het begin werd de saxo"Historiek der straten en openbare plaatsen doopt foon alleen gebruikt in harmonie-orkesten, van Antwerpen" uitgegeven. omdat men de klank ervan weinig edel en onzuiver vond. Allengs werd het instrument Arthur Goemaere, de franstalige Antwerpse op zijn juiste waarde geschat. Zelfs Georges journalist die in 1885 de Belgische Persbond Bizet, Richard Strauss, Maurice Ravel, oprichtte, sticht in 1894 de "Internationale George Gershwin en Claude Debussy zulFederatie van de Journalisten" en richt dit len er gebruik van maken. jaar meteen het eerste internationale persKritische lezers zullen zich afvragen: wat heeft dat met Antwerpen te maken? Juist! congres in.

Maar we vermelden het toch maar, omdat P. Benoit de Antwerpse "Cercle Royal Artistique" Ets van W. Vaes. reeds in 1863 een groot concert gaf met de BIBLIOTHEEKWEZEN nieuwe instrumenten van Adolphe Sax. Verwacht was, dat Benoit een grote rol zou De Stedelijke Volksbibliotheek, gesticht in spelen tijdens d e Wereldtentoonstelling 1862, vanaf 1866 gehuisvest in het Stadhuis, 1894, zoals in de Wereldtentoonstelling van Stad der stoeten en in 1883 samen met de Stadsbibliotheek 1885 toen hij alle muzikale touwtjes in han- Antwerpen wordt sinds jaren de "stad der stoeten" genoemd, en in 1894 wordt deze verhuisd naar het H. Conscienceplein, krijgt den hield. in 1894 een afzonderlijk lokaal toegewezen Bij de plechtige opening van Wereldten- reputatie nog verstevigd als op 16 augustus toonstelling 1894 dirigeert Peter Benoit wel- voor het eerst een "lichtstoet" uitgaat. Een in de Blindestraat, in het "oude beluik der iswaar de "Genius des Vaderlands", de can- openbaring, met monumentale praalwaStadsnijverheidsschool". tate voor 1200 uitvoerders die hij in 1880 gens. ln de lichtstoet van 1902 zal de brand schreef ter gelegenheid van de 50ste ver- van zulk een praalwagen het leven kosten De inventaris van de Volksbibliotheek telt jaardag van België's onafhankelijkheid, aan een jong meisje dat de "Sneeuwprinses" 18.000 werken, tegen 52.300 werken in de maar daar eindigt het dan ook voor hem op uitbeeldt.

Stadsbibliotheek verzameld, sinds 1834. Het aantal uitleningen en raadplegingen in 1894 vertoont een heel andere verhouding: 38.100 voor de Volksbibliotheek tegen 12.500 voor de Stadsbibliotheek.

Conscience heeft inderdaad zijn volk leren lezen.

- 140 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 140

In de Lange Gasthuisstraat 24 is de Bank Antarctica van Antwerpen zopas omgebouwd tot ste- De jonge scheepvaartofficier Adrien de Gerdelijk zwembad. lache de Gomery droomt er al jaren van, een Belgische expeditie naar Antarctica te orgaEpidemieën niseren.

Sport Fietsclubs schieten als paddestoelen uit de In het verleden hebben vooral pest, pokken Op 22 augustus 1894 legt hij zijn kapiteinsgrond. De belangrijkste is wel de "Royal Ant- en cholera lelijk huisgehouden tussen de examen af. Hij start meteen met de voorbewerp Bicycle Club". Onder impuls van haar Antwerpse bevolking. In 1894 zijn het de ma- reidingen voor zijn wetenschappelijke expezelen die, op bijna duizend aangegeven ge- ditie naar het Zuidpoolgebied. Adrien de voorzitter, Emiel de Beukelaer, wordt in 1894 vallen, 326 doden eisen. Het is de allerlaat- Gerlache ziet het groot. Als wetenschappeop Zurenborg een open wielerbaan geste epidemie die Antwerpen zal teisteren. lijke doeleinden stelt hij voorop: "hydrograbouwd. In deze nieuwe velodroom hebben fische waarnemingen, verkenning en meting op 12 en 13 augustus 1894 de wereldkamWeldadigheid van hellingen, weerkundige waarnemingen, pioenschappen plaats. Winnaar wordt de Noor Hennie (de vader van Sonja Hennie, Openbare onderstand wordt georganiseerd waarnemingen van het poollicht, peilingen door twee afzonderlijke instanties: het Bureel en waarnemingen in verband met de aard kunstschaatster en filmster). van Weldadigheid en het Bestuur der Bur- van de zeebodem, de diepzeefauna en -flogerlijke Godshuizen. ln 1926 zullen deze or- ra, magnetische en fotografische waarneganisaties samensmelten en de C.O.O., het mingen..." latere O.C.M.W., vormen.

Op 7 december 1894 krijgt de Gerlache van Zowel het Bureel van Weldadigheid als het Jean Du Fief, Secretaris-Generaal van het Bestuur der Burgerlijke Godshuizen zijn bij Koninklijk Belgisch Aardrijkskundig Genootde Wereldtentoonstelling 1894 betrokken: schap, een brief met gelukwensen en aaneerstgenoemde exposeert de plannen van moedigingen. de werkmanswoningen en bejaardentehuizen, terwijl het Bestuur der Burgerlijke Gods- Overheid en universiteiten steunen het prohuizen voor de medische dienst op de We- jekt. Alleen koning Leopold II staat er niet achter; hij blijft het Adrien de Gerlache kwareldtentoonstelling instaat. lijk nemen dat die geweigerd heeft mee te In 1894 richt het Bureel van Weldadigheid werken aan de verkenning van de Congorieen Comité op voor de bescherming van vervier. laten kinderen.

Vanaf 1894 wordt de soepbedeling voor de Antwerpen zal in g rote mate bijdragen tot het kinderen van de stadsscholen bekostigd verzamelen van de nodige gelden om de exdoor een Hulpkas voor behoeftige school- peditie van 1897 mogelijk te maken. kinderen. Ouders die niet behoeftig zijn, blijFrankrijk ven zelf de schoolsoep betalen.

Op 11 februari 1894 wordt de Maatschappij Onze zuiderburen staan in 1894 méér dan der Doofstommen van Antwerpen en Om- eens in de belangstelling. streken gesticht, met als doel onderlinge bij- Op 24 juni 1894 wordt in Lyon de Franse stand te verlenen. Dit werk zal later uitgroei- president Marie-François Carnot doodgeen tot het Koninklijk Instituut voor Dove en stoken door de Italiaanse anarchist SantoSpraakgestoorde kinderen Emmaüs, Van lronimo Caserio. De moord maakt geweldig ophef in Antwerpen, temeer daar de zoon Schoonbekestraat 131.

Affiche uit 1894 In Brugge bestaat al sinds 1834 een school van president Carnot onlangs de Wereldtentoonstelling bezocht. Ten teken van rouw voor blinden en doofstommen. blijft de Wereldtentoonstelling van AntwerNiet iederéén is onvoorwaardelijk voor het Sinds juli vorig jaar delen de paters Capu- pen een dag gesloten. cyclisme gewonnen, vooral nu er alsmaar cijnen van de Ossenmarkt grote hoeveelhe- Op 27 juni 1894 wordt Jean-Paul Casimirméér vrouwen de sportieve toer op gaan. Er den zogeheten Antoniusbrood uit aan de ar- Perier tot 5de president van Frankrijk gekoontstaan hoogoplopende discussies over, of men uit de buurt. Op een goed jaar tijd zijn zen. Op 16 augustus 1894 wordt de moorhet wielrijden voor dames een invloed heeft al 40 ton wit brood uitgedeeld. Het armen- denaar Santo-Ironimo Caserio onthoofd. op hun elegantie, hun gezondheid, hun brood wordt bekostigd uit giften. Grote welvruchtbaarheid. Een delikaat onderwerp, doenster is mejuffer Grisar uit de Pieter Van Toch eventjes erop wijzen dat onze Carnotstraat niet genoemd werd naar de vermoorwaarover vooral in Frankrijk veel te doen is; Hobokenstraat. midden 1894 polemiseren dokters in medi- In het nog maar sinds drie jaar bestaande de president, maar naar legerbevelhebber sche tijdschriften over het voor en het tegen Zeemanshuis aan de Ankerrui worden in Lazare Carnot die in 1814, tijdens de betevan het wielrijden voor vrouwen. Een van de 1894 bijna tienduizend overnachtingen ge- gering van Antwerpen door Engelsen en Pruisen, Borgerhout en St.-Willibrordus van geleerden, voorstander van deze sport, be- noteerd. verwoesting heelt gevrijwaard en daarom in wijst met recente statistieken dat het ge- DeAntwerpenaar heeft ook een hart voor Borgerhout een straat, een gedenksteen en boortecijfer in Parijs flink gestegen is sinds dieren. Op 30 oktober 1894 wordt in de Geeen standbeeld kreeg. de dames zijn beginnen fietsen. meenteraad geïnterpelleerd over de aankomst en de doortocht van gebrekkige en Op 31 december vorig jaar ondertekenden Ook de zwemsport is in de mode gekomen. gehavende paarden. De hoofdcommissaris Frankrijk en Rusland in St.-Petersburg een Sinds vorig jaar bestaat er een voorlopig be- van politie stelt een rapport op, dat aan de geheime militaire overeenkomst, gericht testuur vobr een "Antwerpse Zwemclub", on- terzake bevoegde minister wordt voorge- gen een gebeurlijke Duitse aanval. der impuls van Karel Ledeganck die ook be- legd. De politie kan enkel optreden om mis- Op 15 oktober 1894 wordt de Franse kapitein Alfred Dreyfus aangehouden in Parijs, stuurder is van het stedelijk zwembad op het handeling hier ter plaatse te beletten.

Zuid.

- 141 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 141

beschuldigd van spionage voor de Duitsers en hoogverraad, en door een militaire rechtbank veroordeeld tot jarenlange dwangarbeid in Frans Guyana.

Wereldwijd Op 25 juli 1894 wordt het onder Britse vlag varende troepentransportschip Kowshing met 1500 Chinese soldaten aan boord gekelderd door een Japanse kruiser, zonder enige waarschuwing.

Op1 augustus 1894 verklaren Japan en China elkaar de oorlog. De oorlog zal in april 1895 eindigen, na een reeks bloedige nederlagen van de Chinezen.

e.

Op 29 oktober 1894 wordt Chlodwig Karl zu Hohenlohe tot rijkskanselier van Duitsland uitgeroepen.

Op 11 november 1894 volgt Nicolaas II zijn overleden vader Alexander Ill op als tsaar van Rusland.

Steeds hoger Op 4 december 1894 bereikt de Duitse natuurkundige Arthur Berson een hoogte van 9.150 meter per ballon.

Op 25 december 1894 wordt de Cook-berg in Nieuw-Zeeland (3.768 meter) voor de éérste maal beklommen door T.C. Fyfe met Alfred Dreyfus wordt met veel vertoon gedegradeerdPeter en Jack Graham.

Wedalen terug af naar een niveau van ca 8 meter boven de zeespiegel, namelijk naar Emile Zola zal het in 1899 in het kranteartiAntwerpen. kel voor de joodse Dreyfus opnemen, en de Franse legertop, waarin antisemitisme diep geworteld is, ervan beschuldigen de hele spionage-affaire te hebben opgezet om po- BRONNEN litieke redenen. In 1906 zal Dreyfus worden - R. Baetens & A. De Vos: Antwerpens maritiem verleden gerehabiliteerd, en in 1914-18 in het Franse - Bell Telephone Mfg Cy: 1882-1982 - R. Binnemans & G. Van Cauwenbergh: Ons Antwerpen leger dienen; méér nog: vanwege zijn held- - Lutgart Bredael: Antwerpen tussen polder en haven haftig gedrag in deze oorlog tegen de Duit- - J. Briefs: Antwerpen, 1985 sers zal kapitein Dreyfus tot luitenant-kolonel- Chronijke van Antwerpen 1880-1895 - A. de Lattin: Contacten met vroeger Antwerpen worden bevorderd.

- A. de Lattin: Sinjorenstad Op 23 juni 1894 besluit een internationaal - J. De Schuyler: Zatte Processie (1943) Congres in Parijs dat, op voorstel van baron - Karel Devocht: De Seefhoek van toen Pierre de Coubertin, de van uit de Oudheid - R.C.F. Dhondt & G.Hochepied: België 1830-1980 - Dienst voor Werken van de Stad Antwerpen: Een eeuw gekende Olympische Spelen zullen hervat openbare werken te Antwerpen, delen 1 en 2 worden.

- Alex Elaut & Jan Possemiers: Op Wandel door de belle époque Op 22 juli 1894 wordt de eerste autokoers - R. Flagothier: 75 ans de luttes sociales et politiques à traParijs-Rouen gereden. Er zijn 15 deelne- vers !'affiche (1886-1960161) mers. Graaf Albert de Dion-Bouton legt de - Gazet van Antwerpen, diverse nummers - Bart Goovaerts: Antwerpse poortjes 126 km af in zes uren en wint de koers.

- Lode Hancké: De Grote Doorsteek en zijn betekenis Op 30 juli 1894 ontdekt de Franse bacterio- - A. Himler: De Antwerpse haven vanaf de Franse periode loog Alexandre Yersin de pestbacil, tijdens Het Laatste Nieuws, diverse nummers een pestepidemie in Hongkong.

Het Laatste Nieuws: Kroniek van een eeuw Groot-Brittannië Op 21 mei 1894 wordt het Manchester scheepskanaal, dat Manchester met de monding van de Mersey verbindt, door koningin Victoria ingehuldigd. Het kanaal is 57 km lang.

Op 22 mei 1894 tekenen België en GrootBrittannië een overeenkomst betreffende de grens tussen Kongo en Brits-Oost-Afrika.

Op 18 juni 1894 wordt Oeganda een Brits protectoraat.

Op 30 juni 1894 wordt in Londen de Tower Bridge geopend.

• David Richards: Puzzel u slim Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cul- - P. Schepens: Antwerpse gedenkplaten tuur: Bouwen door de eeuwen heen, delen 3na. 3nb en - P. Schepens: Antwerpse madonna's 3nc - P. Schepens: Antwerpse standbeelden J. Moens: Hoe een stukje Borgerweertpolder wandelbos - Stad Antwerpen: Een stad groeit werd (1983) - Stad Antwerpen: Katalogus 1830-1980 August Monet: Dat is allemaal gebeurd - Stad Antwerpen: Katalogus 1860-1960 Léo Moulin: Grote figuren uit België • Stad Antwerpen: Sodipa maandblad, diverse nummers Nationale Bank Van België: N.B.B. Antwerpen, een ge- • E.H. Aug. Thyssen: Antwerpen vermaard door den Eerebouw - een eeuw dienst van Maria (1922) - North Sea Society: Belgica, de eerste overwintering in - G. Van Cauwenbergh: Gids voor Antwerpen tussen leien Antarctica en singel • Ons Recht, september 1990 - G. Van Cauwenbergh: Sinjorenstratenspiegel - C. Pasteur: Les femmes à bicyclette à la Belle Epoque - Paul Vandebuerie: Peter Benoit op de voet gevolgd - Paters Capucijnen, Antwerpen: Het klooster op de Ossen- - R. Vande Weghe: Geschiedenis van de Antwerpse Straatmarkt (1956) namen - Dr. Guido Peeters: België, een verhaal over Land en Volk - Kan. Floris Prims: Antwerpen door de eeuwen heen - Kan. Floris Prims: Geschiedenis van Antwerpen, deel X, R.ALARDOT le boek

-142Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 142

Kuierend in oude papieren Hierbij vervolgen wij onze reeks "communicanten in Hoogboom". Mogen wij onze lezers vragen om alle mogelijke gegevens over deze communicanten zoals communieprentjes, foto's en zo meer aan ons te bezorgen zodat we ze in onze volgende artikelen kunnen opnemen.

1904 tot 1910: . y

6

e• e eG�

.ti

Z_ C � e - e . ,

• - • C r 4 e e - 4 . - - l e � - Cefra....

V

.�csu��//u�-� c � . i .

✓ G � . o

. . . . ` � /Y.� 4 � 7 �e-�•. s c - I

4

s'

i r y

/

g

-

e h 4

Z . . , a...,

�. /

v ee.-sf G4 Cla-+Uee..l�/s�tc. d e 7 4

a

Citit-e, t — , _

RhI

á

e

�e,ee ...if-Gees-4e/

e eee-.

. - 1 ( e • s . f 7 �

<

�

_y /4 / /

.7

C 4

i2, edée.c..�._,

ecU1�._.��

e

J—- C--eü..‘.4e

lN� 7. � ..

o

e u

o a . . �. ..

(L

4 . 4 .

e 777

1�.. / J � J o u . • � y �e���9�— / J A > v����c_Q.t.� . � / � 6 / ` e L s � s ( . a /_3

C

C

,

l / _ z r a i � . � d

! /

G 4 - � f t l c.A e

f i • 4 a , +

61--/.t-e 0

%-2P

. . . . s e . . . « C Y d.e..e

`�Ccc.io r.. cea

A

�-

-

/

/

„

- 143 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 143

4Cje;

i

/

,

K Z

c t Y e e . / . a L t o / ' �

e N Z . i

G G -G- I

✓ L C o a l . i v 0 _ d

, A . l e d e k

dr-Pae • •-•:. , ( A c % , c e e i - s • G • - • . Q � . � . , U

e

� i i s

d / 1����,,T/ 7 7 7 c i t � •.s y

j �

`✓

G E � w � + L t � C,JQ��.✓se.._J

Q L Yr0 4.as. c� ( / p � � OU/" I d 7 J o .

u . . �au�.�.�'

›Óe. �+..�1r . •�., c� /��-/�o of

0

4

;

h �

d

e

detc.4,44- Cate, es: u u ; G.ss. /.y -

Y.�.t-G4-r e-/G �-r«e-,e-4-; ec.e-e � % � � . .

r

G t, a e

s

a - / / u . . . , e'er.

�

1

1 p.��.w,�l/ � � / i � . á

á � r � � O✓�'c.C�i � oG e_ceeó vr"ccc.I l30'-'5.y,u�7q CC(.a/OvI GLG�

✓ ( / � / ei.hI-Q

( i ✓

�

�

/l/o.4Prr�i41

7/�����.

, a � L t �-

4 0 1 6 0 e c `7!‘ae-C. k,

v�//�� m /s' 74,‘P � � , �, i��%c,

/,5

C/d3

e1�,,.akee-et.a

- 144 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 144

z ✓/ów���. ��o�.�a

4

.

y

‘

� �o /1 /Z /t4

/e-

°(.•

- 145 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 145

��

A - _e,‘,e_e___

e_,��-��-

a er(eee--; �

�

--1�-� -

-

_`y ------- -' •��� - 146 -

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 146

. � /

#

, 4 , 1 � � � >

;.?.-. / ' � � � �-/ x). I /4.

K.4

�� L

,✓

� � � � t � �

� �•

�

�-.

����:�i

�.�:<L-

e

�

- 147 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 147

Kapelletjes in Kapellen Mulskapel Vijverlei - Kapelenbos Deel 2

Kadastraal gekend onder nummer I 179m met een oppervlakte van 278 m2 De kapel werd gebouwd na de oorlog van 14-18 na een belofte die de moeder van Jozef Muls deed als haar vijf zonen de oorlog ongedeerd zouden overleven.

De architect, de heer Van Reeth, verklaarde aan Jozef Muls: "ik heb de grootste en de kleinste kerk van BelgiĂŤ gebouwd. De grootste in Koekelberg (de Basiliek) en de kleinste in Kapellenbos (de Marentak)". Dezelfde architect bouwde ook de woning van de familie Jozef Muls op het Vleminckxveld in Antwerpen.

Achteraan de kapel bevindt zich de grafsteen van Robert Muls, de oudste broer van Jozef. Robert Muls stierf op jonge leeftijd en werd op het Schoonselhof begraven. B i j het beĂŤindigen van de concessie werd de arduinen steen tegen de gevel van de kapel geplaatst.

Rond het beeld van Onze-Lieve-Vrouw. werd de tekst "AVE REGINA FONS HORTORUM O.P.N" aangebracht. Deze tekst werd door Jozef Muls ontleend uit eenPsalm en betekent "Gegroet Koningin, bron der hovingen B.V.O." (Bid Voor Ons). Oorspronkelijk vormden enkele letters in 't rood een datum. Er kon niet meer achterhaald worden welke letters dit waren.

Rond 1935 werd in de kapel de houten tafel die dienst deed als altaar vervangen door een altaar gemaakt van witte steen.

Bij die gelegenheid bekwam Jozef Muls van Mgr. Va n Roey, bisschop van Mechelen, het recht om de eucharistie te vieren in de kapel. Er werd toen de verplichte altaarsteen geplaatst. Deze steen verdween tijdens de verkaveling in de jaren '60.

- 148 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 148

Rond 1938 hing Jozef Muls een schilderij van zijn vriend, de schilder Servaes, in de kapel. Later werd dit schilderij, een voorstelling van het H. Kruis, overgebracht naar zijn woning (de Marentak). Rond diezelfde periode werd een kleine kruisweg in de kapel aangebracht, ook een kunststuk van Servaes. Deze kruisweg verdween eveneens tijdens de periode van de verkavelingen.

Ondanks verschillende pogingen van de pastoor van Heide, om de kapel af te staan aan de parochie, weigerde Jozef Muls dit steeds. Bij de verkaveling van de jaren 60 werd de kapel en de grond daarrond aangekocht door Mevrouw De Rooij uit Heide-Kalmthout. Sedert enige tijd heeft de eigenares deze eigendommen terug te koop gesteld en is de toekomst van de kapel onzeker geworden.

Verschillende personen, waaronder ook de plaatselijke heemkring, doen momenteel een poging om de kapel beschermd te krijgen via de dienst "Monumenten & Landschappen".

Graag geven wij U hierbij het antwoord van Vlaams minister van Verkeer, Buitenlandse Handel en Staatshervorming, Johan Sauwens.

VL,amse regering J Aabi,trt nau de Nlnnunr u,iuiner rat, Vrr4ttr, RuitndnnArc Handel CI! Stnnttbcn»rnng

`

" " D e H e e r R . ROELANDS Vinusakker 24 2950 K A P E L L E N

datum

. � n : ' . . •

v

Geachte H e e r,

Met b e t r e k k i n g t o t u w v e r z o e k o m b e s c h e r m i n g v o o r h e t Mulskapelleke i n Kapellenbos k a n i k U meedelen d a t h e t vooronderzoek d o o r d e bevoegde i n s p e c t e u r Monumenten e n Landschappen u i t g e w e z e n h e e f t d a t d e z e k a p e l n i e t v o o r bescherming i n a a n m e r k i n g k a n komen.

Het g e b o u w t j e v e r t o o n t immers geen u i t z o n d e r l i j k e h i s t o r i sche, a r c h i t e c t u r a l e o f v o l k s k u n d i g e w a a r d e n d i e e e n bescherming o m w i l l e v a n h e t algemene b e l a n g r e c h t v a a r d i gen.

Momenteel s t a a t h e t d e e l v a n h e t d o m e i n w a a r o p h e t k a p e l leke z i c h b e v i n d t , a l s bouwgrond t e koop. E e n e r f d i e n s t baarheid i n de verkoopakte bepaalt echter d a t h e t k a p e l l e ke a l l e s z i n s m o e t behouden b l i j v e n , z o d a t h e t v o o r t b e staan e r v a n n i e t i n h e t gedrang komt.

Vo o r e e n t u s s e n k o m s t b i j e v e n t u e l e o n d e r h o u d s w e r k e n v e r wijs i k graag naar h e t project "De Kapelletjesbaan" van de S t i c h t i n g Monumenten e n Landschappen, B e r g s t r a a t 7 2 , 1 0 0 0 Brussel.

Met h o o g a b h t i n g ,

Johan Sauwens Vlaams m i n i s t e r v a V e r k e e r , B u i t e n l a n d s e Hande e n S t a a t s h e r v o r m i n g NIS: �eGccc in lu, ani„uurd de da,nn, cn

n n ,

A r n i n e r k

0 0

.t

- 149 -

,e ,.e nneldcn

Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 149

De pers over de Open Monumentendag van 10 september 1994:

94091001 Open Monumentendag

Gazet van Antwerpen

Za 10 september 1994

Kapelletjeskijkenin Kapellen Na "Kastelen in Kapellen" en "Militaire domeinen" krijg je zondag 11 september i n Kapellen de kans tientallen kapelletjes te bezoeken. Dat met "kapellekes" ook nog wat anders wordt bedoeld dan cafeetjes, zal onmiddellijk duidelijk worden. Ook al geven de initiatiefnemers toe dat de talrijke herbergen in de ge-â&#x20AC;˘ meente zondag hun klanten extra willen verwennen.

Schepen van Cultuur Roger Verbiest mag zich gelukkig prijzen omringd t e worden door een schare enthousiaste en bekwame medewerkers.

Het was helemaal niet zo eenvoudig de tientallen kapellen en kapelletjes op te zoeken en er een verhaaltje aan vast te knopen. Met het thema "Kapelletjes in Kapellen" sluiten de initiatiefnemers aan bij het nationale thema "Monumenten in vervoer(ing)". Vele kapellen en vooral veldkapelletjes werden immers langs wegen geplaatst.

Om j e t e helpen b i j d e ontdekkingstocht werd een handige en interessante brochure samengesteld, met achtergrondinformatie, talrijke foto's en een plan met de beschrijving van twee routes.

Er is een wandelroute van 6,5 km en een fietsroute van 35 km. De wandelroute houdt je min of meer in het centrum, terwijl je met de fiets tot in de verste hoek van de gemeente wordt gebracht. Samensteller is Raymond Roelands van heemkring Hobonia in Hoogboom. D e brochure is ver-

krijgbaar op het secretariaat van h e t cultureel centrum Oude Pastorie aan de prijs van 150 fr.

Mariaverering "Overal waar je gaat langs Vlaamse wegen kom je kapelletjes tegen". D e Mariaverering in Vlaanderen gaf aanleiding tot het oprichten van vele gebedshuisjes. Er bestaat geen dorp of gehucht of je vindt er heiligdommen toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw. Aan vele van die oorden zijn ook Marialegenden verbonden. In de kapelletjes staan verder vaak populaire heiligen als Sint-Antonius en Sint-Elooi. In de brochure werden de kapellen ingedeeld in drie groepen: kerken, kapellen en veldkapellen, inbegrepen de talrijke kapelletjes aan d e gevel o f tegen een boom.

Van alle gekende veldkapelletjes geeft Raymond Roelands in de brochure een fotografische impressie. D e meesten ervan werden geplaatst tijdens het Mariajaar 1958.

In het kader van de Open Monumentendag loopt van 11 tot en met 25 september in De Oude Pastorie een tentoonstelling. Plans, foto's, maquettes, grafieken, kapelletjes, heiligenbeelden, misgewaden e n andere religieuze voorwerpen worden t e k i j k gezet. Fotokring Dika zorgt voor een korte, maar prachtige diareportage. D e tentoonstelling is tijdens de werkdagen toegankelijk van 11 tot 17-u., zondag 11 september van 9 tot 18 u.

De Mulskapel aan de Vijverlei in Kapellenbos werd na de eerste wereldoorlog gebouwd i n opdracht van moeder Muls. Na de terugkeer van haar zonen uit de oorlog wou zij daarmee O . L . Vr o u w danken. > F o t o : Johan Van Ermengem

-150Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 150

ACTIVITEITEN TEERFEEST - UITSTAP Zaterdag 8 oktober 1994 was reeds lang gereserveerd voor het HOBONIA-teerfeest, dat ditmaal in het zuiden van ons land zou plaats hebben. Vanaf 9 uur werd het kerkplein van Hoogboom overrompeld door een massa reizigers die een parkeerplaatsje wegsnoepten van de bruiden van die dag. Zonder ook maar een ogenblik aan het achtergelaten voertuig te denken reden alle Hobonianen, in een volle dubbeldekker van "Verhoeven", naar Brouwerij Belle-Vue te Brussel.

Na de rondleiding in de brouwerij, waarbij een uitgebreide proeverij van de verschillende soorten Geuze voorzien was, zorgde het bestuur dat iedereen nog enkele pintjes kon drinken. Het stukje cake, dat daarbij uitgedeeld werd, was enkel bedoeld om niet te snel dronken te worden.

Sommige deelnemers hadden te veel en te lang geproefd tijdens de rondleiding en moesten hun pintje dan ook in ijltempo uitdrinken. Bij het verlaten van de bouwerij ontving elk bezoeker nog een assortiment bieren van brouwerij Belle-Vue. Dit was niet door het bestuur besteld en dus voor iedereen een aangename verassing.

Geuze proeven, een aangename bezigheid.

Daarna reden we snel naar Annevoie voor ons middagmaal. Misschien kwam het door de trappist van Maredsous; misschien door het aangename gezelschap; maar het boerebrood smaakte heerlijk.

- 151 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 151

Na de lunch bezochten we, onder begeleiding van een deskundige gids, de beroemde "tuinen" en het "kasteel" van Annevoie. Zij leerde ons de geheimen kennen van de verschillende fonteinen die elk op hun beurt voeding vormden voor de lager gelegen fonteinen.

Hobonianen luisteren aandachtig naar de gids Na de rondleiding vertrok het gezelschap naar de abdij van Maredsous voor een kort bezoek.

Daarna reden we door de vallei van de MolignĂŠe, richting Dinant. Wat voorzien was als de hoofdattractie van deze uitstap, namelijk Dinant en zijn beroemde "Adolf Sax", werd herleid tot een vrije wandeling doorheen de stad. Er werd die dag geen enkele "Sax-activiteit" georganiseerd door de toeristische diensten van Dinant.

Over het laatste deel van de uitstap werd vooraf niet veel medegedeeld, ook niet tijdens het bezoek aan de citadel van Namen.

De verassing was dan ook volledig toen we aan het einde van de lange gang, van de vroegere soldatenverblijven, de deur opende van "onze" feestzaal. Hier was de tafel mooi gedekt voor een uitgebreid banket. Het bestuur, dat verantwoordelijk was voor de organisatie van dit alles, was zelf aangenaam verrast door de grote hoeveelheid lekkere hapjes bij het aperitief. De rest van het feestmaal voldeed eveneens ruimschoots aan de verwachtingen.

Na de koffie vertrokken we, voldaan en tevreden, terug naar Hoogboom.

- 152 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 152

Een feestmaal om van te snoepen

Gezellig tafelen

- 153 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 153

ACTIVITEITEN

23 oktober 1994 - Bezoek Rupelmonde In het kader van het "Mercatorjaar" bezocht HOBONIA op zondag 23 oktober Mercators geboortestad, Rupelmonde. In 1994 was het 400 jaar geleden dat Mercator overleden was dus werd de 400ste verjaardag van zijn overlijden herdacht.

; r, : `5

s

•�i�

Gerard de Cremer, alias Mercator, werd in 1512 geboren in Rupelmonde en overleed in Duisburg in 1594. Hij studeerde aan de universiteit van Leuven. In 1537 maakte Mercator een kaart van het Heilig Land en het jaar daarop verscheen zijn eerste wereldkaart. In 1541 maakte hij voor Karel V een wereldbol en een hemelsfeer. In 1552 vestigde hij zich te Duisburg: daar maakte hij een grote kaart van Europa en werkte hij aan de projectie waaraan zijn naam verbonden bleef In 1569 publiceerde hij zijn eerste grote wereldkaart, ten behoeve van de zeevaarders.

In 1578 verscheen zijn "Tabulae geographicae ad memtem Cl. Ptolemaei ".

In 1585 verscheen zijn aardrijkskundig werk "Atlas, sive cosmographicae meditationes de fabrica mundi e t falsicati figura'; dat in 1595, aangevuld door zijn zonen Rumold en Arnold werd uitgegeven.

Kaarten laten ons toe een stukje van de wereld te bekijken op een blad papier. Maar een bolvormig aardoppervlak nauwkeurig voorstellen op een vlak vergt een wel doordachte afbeeldingsmethode. Hoeken, afstanden en oppervlakten kunnen niet alle drie tegelijk zonder vervormingen in het platte vlak voorgesteld worden.

Mercator bedacht een methode om het aardoppervlak op een plat vlak te projecteren waardoor bijvoorbeeld een gevaren koers als rechte lijn op de kaart kan voorgesteld worden; een bijzonder handig navigatieinstrument voor de zeevaarders.

De prestatie van Mercator is zeer merkwaardig wanneer we weten dat hij bijna nooit reisde en bijgevolg alle informatie moest vernemen van de vele ontdekkingsreizigers die nieuwe gebieden in kaart brachten.

Wat velen ook niet weten is dat Mercator zelf vele meetinstrumenten vervaardigde voor navigatie en landmeting. In de gelegenheidstentoonstelling konden we kennis maken met de verschillende aspecten van Mercators werk.

- 154 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 154

Ten slotte werd de vervallen Graventoren bezocht. In dit overblijfsel van een indrukwekkende waterburcht, die in de 12de tot de 14de eeuw werd gebouwd, werd een Mercator en Scheldemuseum ondergebracht. Als waardig einde van deze geslaagde uitstap hebben we de vlag van Rupelmonde, die reeds jaren op de toren wapperde, gestreken en netjes afgeleverd op de toeristische dienst.

18 november 1994 - Spitsbergen De Kapellenaar Luc BECCU trok met enkele vrienden met een zeekajak gedurende drie weken rond en door het prachtige arctische eiland Spitsbergen. Een prachtige diamontage bracht het relaas van deze avontuurlijke tocht naar dit onvoorstelbaar mooi, ongerept eiland in het hoge noorden.

Tijdens hun tocht kwamen ze geen levende ziel tegen, in Den Haasdam daarentegen waren er net genoeg stoelen om alle belangstellenden een plaatsje te geven. Al deze mensen keken geboeid naar de prachtige dia's die in dit land van ijs en stenen gemaakt werden. De beelden boeiden zo sterk dat men vergat om nog vragen te stellen na afloop.

- 155 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 155

3december1994- Sint-Niklaasviering Na 22 vieringen is het niet meer nodig om nog veel zeggen over deze organisatie. Enkele beelden zeggen zoveel meer...

- 156 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 156

- 157 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 157

HERALDIEK Jos Goolenaerts Op zaterdag 14 en zondag 15 oktober 1995 zal Paul Arren zijn zesde deel "Van Kasteel naar Kasteel" aan de pers voorstellen. Iedereen kent ondertussen wel deze kastelenboeken, welke het wel en wee van onze Belgische kasteeleigenaars beschrijven. Dat vele van deze eigenaars tot de adel behoren heeft onze goede vriend Jos Goolenaerts destijds aangezet om zich te verdiepen in de heraldiek die zo sterk verbonden is met deze adel.

De heraldische wapens in deze kastelenboeken, de bijdragen "Antwerpenaars in de raad van Brabant", "Kerkelijke Heraldiek", enz, zijn van de hand van Jos. Voor deze bijzondere verdienste ontving Jos Goolenaerts op 8 mei 1994 het "deken Jozef Van Herck - Eremerk" van het Verbond voor Heemkunde van de Gouw Antwerpen.

Ook HOBONIA wenst Jos van harte te feliciteren voor zijn werk op het gebied van de heraldiek.

OORKONDE H e t Ve r b o n d v o o r Heemkunde Gouw A n t w e r p e n overwegende d a t d e n a g e d a c h t e n i s v a n w i j l e n Z E H d e k e n J o z e f Va n H e r c k , p i o n i e r v a n d e heemkunde i n d e gouw A n t w e r p e n , i n e r e m o e t w o r d e n gehouden, h e e f t ingesteld h e t

deken Jozef Van Herck - Eremerk om d e g o u w l e d e n t e b e k r o n e n d i e z i c h o p h e t v l a k v a n d e heemkunde m e t e e n o p e n g e e s t t e n d i e n s t e v a n d e gouw i n d e z i n v a n d r . J o z e f Va n H e r c k hebben o n d e r s c h e i d e n , heeft besloten h e t Eremerk 1994 v o o r d i t j a a r t o e t e kernen a a n

Josephus Goolenaerts geboren t e Merksem o p 2 4 f e b r u a r i 1 9 1 3 , u i t h o o f d e v a n z i j n l e v e n s l a n g e b e l a n g s t e l l i n g v o o r de h e e m k u n d e i n h e t a l g e m e e n e n v o o r d e h e r a l d i e k i n h e t b i j z o n d e r , o m d a t h i j g e poogd h e e f t i n t a l r i j k e g e s c h r i f t e n e n h e e m k u n d i g e p u b l i c a t i e s z i j n k e n n i s m e e t e delen e n o p d i e manier i n woord e n metterdaad d e h e r a l d i e k i n d e p r o v i n c i e A n t werpen e n v e r d a a r b u i t e n g e s t i m u l e e r d h e e f t , e n a l d u s z i j n l e v e n i n h e t t e k e n v a n de h e e m k u n d e h e e f t g e s t e l d .

A l d u s g e d a a n o p d e Gouwdag 1 9 9 4 t e D u f f e l o p z o n d a g 8 m e i 1 9 9 4 Namens h e t V e r b o n d v o o r Heemkunde, G o u w A n t w e r p e n , Marcel Va n d e r Auwera voorzitter

Paul C a t t e e u w ondervoorzitter

Jan V a n d e n B r o e c k secretaris ,

Leon L e m b r e c h t s penningmeester

- 158 Hobonia - 23ste jaargang - nr. 4 - oktober 1994 - p. 158