André Mariën 25 jaar tekenaar voor HOBONIA Raymond Roelands Inleiding: Reeds 25 jaar is André bereid zijn kunst ten dienste te stellen van onze heemkring. Gedurende al deze jaren heeft hij voor elk tijdschrift, dat we publiceerden, een prachtige tekening gemaakt. Niet alleen werden deze tekeningen gebruikt als inleiding van artikelenreeksen, maar de originele tekeningen werden ook steeds ter beschikking gesteld voor de jaarlijkse tombola op ons teerfeest. Dit wil zeggen dat vele leden de gelukkige bezitter zijn geworden van een originele “André Mariën”. Wij zijn André dankbaar voor deze prachtige kunststukken en vonden het een ideale gelegenheid om een overzicht te maken van zijn werk. Bij elke tekening geven we enige informatie of historiek over het onderwerp en zo mogelijk, ook een foto van de huidige toestand. Niet alleen onderwerpen in Hoogboom, maar ook andere beelden uit de gemeente Kapellen waren een voorbeeld voor hem. Bij het bekijken van de meeste tekeningen zal het U opvallen dat hij de voorkeur gaf aan oude postkaarten en oude foto’s. Als afwisseling gebruikt hij ook regelmatig een beeld uit de natuur. Meestal gebruikt hij de techniek van pentekeningen voor zijn werkjes, maar af en toe durft hij ook wel te experimenteren met andere technieken. Welke techniek hij ook gebruikt, het resultaat is telkens een meesterwerk dat zijn vakmanschap onderlijnd. André was gedurende zijn loopbaan werkzaam bij het grafische bedrijf Fotogravure De Schutter in Antwerpen, vandaar dat hij van zijn beroep ook zijn vrijtijdsbesteding maakte.
Het eerste deel ligt nu voor U.
HOBONIA – Personalia
1
André Mariën
1. Café De Jager – bij Moeder Mennekens - (Hobonia 8 nr.1 – 1979)
Op de hoek van Hoogboomsteenweg en Koningin Astridlaan staat de herberg met het uithangbord "Café De Jager". Deze herberg is steeds nauw verbonden geweest met brouwerij Matthijssen. De oorsprong van het gebouw en bijgevolg de eerste bewoners hebben we nog niet kunnen achterhalen. Achtereenvolgens vonden we weduwe Maria Catharina Havermans als "tapster" van Café De Jager. Zij overleed te Ekeren op 31 augustus 1853. Vanaf dat ogenblik werd het café overgenomen door Petrus Joannes Mannekens, geboren te Ekeren op 28 maart 1807. Petrus huwde met Isabella Wouters, die te Ekeren geboren werd op 14 april 1828. Het paar krijgt slechts één dochter, Julia (° Ekeren op 19 juni 1863.) Op 26 maart 1881 overleed Petrus Joannes Mannekens en stond Isabella Wouters alleen in voor de uitbating van het café. Geleidelijk werd zij bekend als "Moeder Mannekes", een naam die nadien nog gebruikt zou worden voor de benaming van het café. Nog later - de juiste periode konden we niet achterhalen - werd nog enkel gesproken over "Moeder Mennekens". Ook deze benaming vinden we in de vijftiger jaren terug op het uithangbord. Ofschoon we de naam nooit anders dan "Mennekens" hebben horen uitspreken, komt de naam in onze bevolkingsregisters steeds voor als Mannekens. "Moeder Mennekens" was afkomstig van Brasschaat-ter-Heide. Tot 1830 behoorde Brasschaat tot de gemeente Ekeren en zo komt het dat Ekeren als geboorteplaats van "Moeder Mennekens" staat aangegeven, want Brasschaat en Brasschaat-ter-Heide waren toen slechts gehuchten van Ekeren. "Moeder Mennekens" overleed op 27 juni 1907. Julia Mannekens huwde te Ekeren op 29 juni 1884 met Constant Corneel Matthysen. Hij werd te Ekeren geboren op 25 augustus 1849. Het gezin C.C. Matthysen-Mannekens, dat zich vestigde op de brouwerij in de buurt van "Cafe De Jager", telde meerdere kinderen: - Maria Isabella, geboren op 19 oktober 1884. - Joannes Josephus, geboren op 6 maart 1886. - Maria Ludovica, geboren op 13 maart 1887 (overleed op 30 juli 1887). HOBONIA – Personalia
2
André Mariën
- Maria Ludovica, geboren op 19 maart 1888 (overleed op jeugdige leeftijd op 30 mei 1891). - Alphonsus Josephus, geboren op 3 maart 1889 (overleed op 21 mei 1889). - Alphonsus Josephus, geboren op 27 november 1890. - Paulina Augusta, geboren op 31 december 1891. - Leo Franciscus, geboren op 12 maart 1893. - Edmondus Augustinus, geboren op 20 mei 1895 en - Franciscus, geboren op 11 november 1900. Alfons Jozef Matthysen, geboren te Ekeren op 27 november 1890, werd missionaris bij de Witte Paters. Hij vertrok naar de missie in Belgisch-Kongo. In 1933 werd hij benoemd tot apostolisch vicaris van het Albertmeer en titelvoerend bisschop van Berenika. Zijn wijding tot bisschop had plaats te Antwerpen op 25 februari 1934. Bij de instelling van de kerkelijke hiërarchie in Kongo werd monseigneur Matthysen bisschop van Bunia op 10 november 1959. Hij overleed te Bunia op 19 augustus 1963. Petrus huwde met Isabella Wouters, die te Ekeren geboren werd op 14 april 1828. Het paar krijgt slechts één dochter, Julia (° Ekeren op 19 juni 1863.) Op 26 maart 1881 overleed Petrus Joannes Mannekens en stond Isabella Wouters alleen in voor de uitbating van het café. Geleidelijk werd zij bekend als "Moeder Mannekes", een naam die nadien nog gebruikt zou worden voor de benaming van het café. Nog later - de juiste periode konden we niet achterhalen - werd nog enkel gesproken over "Moeder Mennekens". Ook deze benaming vinden we in de vijftiger jaren terug op het uithangbord.
Franciscus, de broer van monseigneur Alfons Matthysen en jongste telg uit de familie, werd geboren op 11 november 1900. Hij baatte gedurende vele jaren "Café De Jager" uit. Als afstammeling van de laatste brouwer werd hij door iedereen "Suske van den Brouwer" genoemd.
HOBONIA – Personalia
3
André Mariën
2. Hoogboomkruis – Bellefleur – (Hobonia 8 nr. 2 - 1979)
Op de plaats waar momenteel het restaurant “De Bellefleur” gelegen is stond weleer dit prachtige gebouw. Als laatste bewoner kennen we mevrouw Urech, die er meer dan 25 jaar een pensionhuis voor honden en katten openhield. Baasjes, die in verlof vertrokken konden hier tijdelijk hun huisdieren onderbrengen. Ook heel wat zieke of gewonde honden en katten uit de polder werden er naartoe gebracht. Heel merkwaardig was het kerkhofje in de tuin. Daar werden de dode katten en honden begraven en ze kregen dan ook een echt kruisje op hun graf. Van 1923 tot 1937 woonde hier koopman Pierre Willaert, koopman in ivoor. Hij huwde in 1921 te Antwerpen met Elisabeth Van Haaren. Ook de vader van Pierre, Henri Willaert, zat in de Ivoorhandel.
HOBONIA – Personalia
4
André Mariën
3. Villa “Sans Souci” - (Hobonia 8 nr. 3 - 1979)
Hoogboomsteenweg 57
Tot omstreeks 1975 was dit domein een mooi natuurpark met prachtige vijver achter de hovingen van de Jagersdreef. De villa aan de Hoogboomsteenweg is na de oorlog onbewoond gebleven maar wel goed behoed tegen verval. Omstreeks 1975 werd een gedeelte van het domein verkaveld, de villa werd volledig gerestaureerd en is sindsdien terug bewoond.
HOBONIA – Personalia
5
André Mariën
4. Parochiekerk Sint-Jozef - (Hobonia 8 nr. 4 - 1979) De kerk van Hoogboom, toegewijd aan de H. Joseph, werd in 1871 getekend door provinciaal bouwmeester Eugène Gife. Het was baron Osy, die in 1870 het domein Oude Gracht had gekocht, die de bouw van de kerk mogelijk maakte. Hij stond een gedeelte van zijn domein af voor de kerk en het kerkhof. De Turnhoutse aannemer, de heer H. Gervais, bouwde de kerk voor een bedrag van 59.900 fr. Ook voor de financiering mocht er gerekend worden op de vrijgevigheid van Baron Osy. De kerkmeubelen werden eveneens ontworpen door Eugène Gife. De altaren en de doopvont werden gemaakt in natuursteen door de heren Mattheys en Van Dietvorst voor een som van 3.326 BEF. De houten meubelen – bichtstoelen, bidbanken en preekstoel – werden door meubelmaker De Ceuster gemaakt voor een som van 4.500 BEF. In 1872 liet baron Osy een balkonnetje bouwen boven de bergplaats op het hoogkoor. Samen met zijn familie kon hij hier ongestoord de erediensten volgen. Via een achterdeur kon hij vanuit zijn domein de kerk betreden. Na Wereldoorlog II was het gebouw ernstig beschadigd, de klokken werden weggehaald, de glasramen waren onherstelbaar beschadigd, enz. Pastoor Greeve, die in 1948 aangesteld werd, kreeg hiermede de moeilijke opdracht de gelede schade te herstellen. Niet alleen de schade werd hersteld, maar de kerk kreeg ook een nieuw uitzicht; een gedeelte van de muren werd ontdaan van plaaster, de glasramen werden vernieuwd, aan het hoogzaal werd een balkon aangebouwd, de stoelen werden vervangen door banken, enz. In 1985 werd gestart met een uitgebreide restauratie van zowel de buitenzijde als het interieur. In 2001 was dit werk volledig af. Omdat onze kerk in 1976 beschermd werd als monument, konden we rekenen op een overheidstussenkomst van 27.540.595 BEF en moest de kerkfabriek slechts 5.931.318 BEF betalen.
HOBONIA – Personalia
6
André Mariën
5. Villa “Welvaart” - (Hobonia 9 nr. 1 - 1980)
De Gasthuiszusters Augustinessen van Luik kochten in 1935 te Hoogboom de villa "Welvaart". Deze congregatie was in Vlaanderen werkzaam in het Militair Gasthuis te Berchem en startte hier te Hoogboom met de opvang van zieken en herstellenden. Na aankoop van de bestaande terreinen begonnen de zusters er met de bouw van een nieuw herstellingsoord en klooster tijdens de beginjaren '40. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, nl. in 1942, werden de zusters verjaagd door de Duitsers, die de nog in opbouw zijnde instelling verder hebben afgewerkt en ingericht. Later legerden er ook nog Fransen en Engelsen. In december 1945 kregen de zusters hun bezittingen terug. Na de nodige aanpassingswerken kon in juli 1946 het nieuwe herstellingsoord van start gaan onder de benaming: "Notre-Dame de Grâce, Maison de Repos Welvaart", Soeurs hospitalières de Saint-Augustin", alzo konden er de eerste zieken voor herstel worden opgenomen. Op 20 mei 1995 werd een nieuwe rusthuis in gebruik genomen en sindsdien beschikken de bewoners er over een comfortabele en moderne woonomgeving. Medio 1996 werd een gedeelte van het oude rusthuis en de oude villa afgebroken. Op 1 februari 2000 werden 22 service flats van de nieuwe residentie d’Hoge Bomen in gebruik genomen. HOBONIA – Personalia
7
André Mariën
6. Villa “Hoge Beuken” - (Hobonia 9 nr. 2 - 1980)
Dit landgoed werd tot aan zijn dood op 4 oktober 1911 bewoond door Generaal Constant Willaert (1837 – 1911). Constant Willaert was generaal in het Belgische leger. Zijn broer was de vader van Ivoorhandelaar Pierre Willaert die van 1923 tot 1937 in de gebouwen aan het Hoogboomkruis woonde. Generaal Willaert was een persoonlijke vriend van de familie Osy de Zegwaart. Bij de inhaling
van Gouverneur Osy de Zegwaart in 1989, hield de generaal een welkomspeech aan het Hoogboomkruis. De generaal was op 4 en 5 oktober 1897 ook eregast op het huwelijk van barones Coralie Osy de Zegwaart, dochter van Gouverneur Osy, met baron Peers de Nieuwburgh. Een jaar later, op 15 oktober 1898, mocht hij het droevig overlijden vernemen van de pas gehuwde dochter van zijn vriend baron Osy de Zegwaart.
HOBONIA – Personalia
8
André Mariën
7. Kasteel “Oude Gracht” - (Hobonia 9 nr. 3 - 1980)
Het echtpaar van den Berghe-Morel verkocht in 1870 het kasteeldomein “Oude Gracht” aan Edouard-Joseph, baron Osy voor de prijs van 659.580 fr. Rond 1880 liet baron Osy het bestaande kasteel afbreken om, iets noordelijker van het huis van plaisantie, een nieuw indrukwekkend kasteel in neo-renaissancestijl op te richten. Baron Edouard Osy kreeg - bij K.B. van 19 september 1887 - van koning Leopold II van België de toelating zijn naam te laten volgen door "de Zegwaart" naar de vroegere gemeente Zegwaart bij Zoetermeer, waar ook de roots van de familie OSY te vinden zijn.
Foto omstreeks 1900
In 1913 werd Edouard Bunge eigenaar van het kasteeldomein. Na diens dood op 18 november 1927 werd het domein verdeeld onder vier van zijn dochters. Het kasteel met 122 hectaren park werd toegewezen aan zijn dochter Erica, die gehuwd was met Milton McIntire Brown. Na de tweede Wereldoorlog werd het kasteel afgebroken.
Erica Bunge en Milton Brown
HOBONIA – Personalia
9
André Mariën
8. Kasteel “De Sterre” - (Hobonia 9 nr. 4 - 1980)
Het grondgebied van de voormalige Zijdefabriek van Hoogboom, met een oppervlakte van 68 ha 9 a 44 ca, werd in 1903 aangekocht door Emiel Grisar. Op de grondvesten van de Zijdefabriek liet Emiel Grisar een kasteel bouwen volgens plannen van architect Floris Verbraecken. Tegelijkertijd werden er koetshuizen, een boerderij, stallingen, een schuur en serres opgetrokken. Het kasteel "Hof van Grisar" werd ook "Sterrenhof" of kasteel "De Sterre" genoemd. Na de dood van Emiel Grisar lieten zijn kinderen en erfgenamen het kasteeldomein verkavelen en het perceel waarop zich het kasteel bevond, met de bijgebouwen, de vijver en het omliggende park - in totaal 7 ha groot - werd in 1949 aangekocht door de v.z.w. Havenarbeider. Het Hof - zoals het kasteel kortweg genoemd werd - werd ingericht als vakantieoord voor havenarbeiders en hun familieleden. Op vraag van juffrouw M.J. Kockx, die een psychiatrische instelling wenste te stichten, werd het gemeubelde kasteel - dat enkel in de zomer uitgebaat werd - verhuurd aan de PVBA Medister. De PVBA Medister werd gesticht in juni 1955 door juffrouw M.J. Kockx, dokter-kolonel J. Radermaeker en dokter J. Severy. Op 1 oktober 1955 opende de kliniek haar deuren voor chronisch-psychiatrische patiënten. In 1965 werd het kasteeldomein voor een zeer lage prijs overgenomen door de PVBA Medister. In 1970 werd het kasteel - als kliniek - afgekeurd om veiligheidsredenen. Vanaf dan begon het zoeken naar een geschikte vestigingsplaats voor de oprichting van een nieuwe kliniek. Uit drie mogelijke vestigingsplaatsen werd de huidige plaats, in de Jagersdreef op de grens van Brasschaat, weerhouden. Via dit sluisje werd het waterdebiet van de zijdefabriek geregeld.
HOBONIA – Personalia
10
André Mariën
9. Kasteel “Haezeldonck” - (Hobonia 10 nr. 1 - 1981)
Het kasteeldomein Haezeldonck ontstond door samenvoeging van diverse gronden tot een oppervlakte van bijna 12 ha. Het waren Walther-Jean-Alfred Blaess, maatschappijbeheerder, en zijn echtgenote, Laura Huffmann, die in 1911 het kasteelgebouw lieten oprichten. Op 20 december 1920 verkochten deze eigenaars het kasteeldomein aan Frederic-William Good (Antwerpen, 14 november 1886 - Ekeren, 16 oktober 1960), zoon van Carolus-Alfredus Good en van Joanna-Hortensia Engels. Frederic-William Good, beheerder van maatschappijen, huwde - in Antwerpen op 25 april 1911 - met Eliza-Louisa Werner (Antwerpen, 19 november 1889 - Berchem, 30 juli 1969), dochter van FranzJoseph-Friedrich Werner en van Anna Marsely. De echtelieden Good-Werner verfraaiden het kasteelinterieur, lieten - aan de zuidzijde van het kasteel - een veranda bouwen en zorgden tevens voor de aanleg van de prachtige siertuin en het park. Op 20 december 1961 verkochten de erfgenamen van Frederic-William Good het kasteelgoed aan de Immobiliënvennootschap van België, met zetel te Brussel, die het domein onmiddellijk verkavelde tot een villawijk. Op 27 december 1962 werd het kasteel Haezeldonck, met alle aanhorigheden; lusttuin; boomgaard; enz, groot 3 ha 74 a, verkocht aan de v.z.w. "Oud-Studentenbond der Aalmoezeniers van den Arbeid" (O.S.B.A.). Eind 1985 stond het gebouw leeg en werd het te koop aangeboden. In 1987 werd het domein - met steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap gekocht door de v.z.w. Albe (Alternatieve Bezigheidstehuizen), een organisatie die zich inzet voor de opvang en begeleiding van mentaal gehandicapten.
HOBONIA – Personalia
11
André Mariën
10. Villa “Zonneschijn” - (Hobonia 10 nr. 2 - 1981)
Van dit gebouw weten we zeer weinig. Tot voor enkele jaren werd het samen met het naastgelegen gebouw Villa “Zonnelicht” nog gebruikt als tehuis voor kinderen. Voordien maakte het waarschijnlijk deel uit van het domein Hortensiahof.
HOBONIA – Personalia
12
André Mariën
11. Kasteel “Heidelust” - (Hobonia 10 nr. 3 - 1981)
Het kasteeldomein Zilverhof, op de hoek van de Antwerpsesteenweg- en Hoogboomsteenweg, heette oorspronkelijk "Heidelust" of “Heidehof”. Het was eigendom van notaris N. Deckers en zijn echtgenote N. Moons. Het werd door de parochie Zilverenhoek aangekocht en in gebruik genomen als restaurant. In de kelderverdieping werd een bowlingbaan ingericht. De naam werd toen ook vervangen door "Zilverhof". Nadat het een tijdlang leeg stond werd het kasteeltje omstreeks 1973 met de grond gelijk gemaakt om plaats te maken voor een appartementsgebouw, de zgn. residentie "Zilverhof". Het poortgebouw - nu in gebruik als taverne - bleef wel intact. Het is een eclectisch U-vormig bakstenen gebouw uit ca. 1900, dat uit verschillende vleugels van 1 bouwlaag bestaat, onder zadel- en schilddaken, en voorzien van trapgevels. De rondboogpoort wordt geflankeerd door een polygonale traptoren onder dito spits. (zie ook blz 15)
HOBONIA – Personalia
13
André Mariën
12. Ingang Oude Gracht “De Torekens” - (Hobonia 10 nr. 4 - 1981)
Nadat Edouard Bunge het domein Oude Gracht in 1913 had aangekocht, maakte hij plannen om het om te vormen tot een prachtig park. Omstreeks 1920 werd gestart met het graven van diverse vijvers en waterlopen rond het kasteel. Het kasteel kwam zo op een eiland van 48 hectaren te staan. Aan de Hoogboomsteenweg, juist op de grens tussen Brasschaat en het toenmalige Ekeren, liet Edouard Bunge een nieuw poortgebouw optrekken. Het wordt in de volksmond “De Torekens” genoemd en van hieruit werd een nieuwe toegangsdreef aangelegd naar het kasteel.
HOBONIA – Personalia
14
André Mariën
13. Ingang kasteel “Heidelust” - (Hobonia 11 nr. 1 - 1982)
Ingang naar het kasteel “Heidelust” – nu restaurant Zilverhof, bar “Le Mirage” en architectenbureel
HOBONIA – Personalia
15
André Mariën
14. Villa “Olanda” - (Hobonia 11 nr. 2 - 1982)
Op de hoek van Hoogboomsteenweg en Lijsterlaan staat deze prachtige en goed onderhouden villa.
HOBONIA – Personalia
16
André Mariën
15. Kasteel “Hortensiahof” - (Hobonia 11 nr. 3 - 1982)
Het kasteel Hortensiahof stond in de Koningin Astridlaan en werd, op het einde van vorige eeuw, gebouwd voor rekening van het echtpaar Wilhelm-Arnold von Mallinckrodt-Eugénie-Léonie Günther. Door diverse aankopen werd het domein aanzienlijk uitgebreid. In de onmiddellijke omgeving van het kasteel werden tevens meerdere stemmige bijgebouwen - die dienst deden als conciergerie, hoeve, hovenierswoning, enz. - opgetrokken. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog week de familie von Mallinckrodt uit naar 'sGravenhage in Nederland. Nadat de vrede getekend was werden de bezittingen van vele Duitsers onder sekwester geplaatst - zo ook het Hortensiahof. Links, op de hoek van de Prinsendreef, bevond zich de hoofdingang van het kasteel Hortensiahof. Het domein werd verkaveld en in grote percelen verkocht aan diverse eigenaars. De mooie hoeve van het voormalige Hortensiahof, in de Ruyseveltslei, werd in de originele staat hersteld en door de huidige eigenaars onder de benaming "Hortensiahoeve" - in 1980 als privé feestzaal in gebruik genomen.
HOBONIA – Personalia
17
André Mariën
16. Villa “Les Iris” - (Hobonia 11 nr. 4 - 1982)
Hoogboomsteenweg nr. 37
HOBONIA – Personalia
18
André Mariën
André Mariën 25 jaar tekenaar voor HOBONIA Raymond Roelands Deel 2: Ook bij de grenscorrectie van 1 januari 1983 was André bijzonder actief voor HOBONIA. Niet alleen de pentekeningen voor ons tijdschrift, maar ook het ontwerp van onze gedenkpenning werden door hem getekend. Bij deze gelegenheid werden de voor- en achterzijde van de penning gekopiëerd op een bord van nagenoeg 1 m². Deze borden doen nog regelmatig dienst als uithangbord voor onze vereniging. Hierna nog even de gedenkpenning in herinnering brengen: 29 oktober 1982 - uitgifte van de HOBONIAgedenkpenning Dat vanaf 1 januari 1983 Hoogboom (en Zilverenhoek evenals een gedeelte van Leugenberg) bij de gemeente Kapellen gevoegd werd, was voor HOBONIA een belangrijk historisch feit, dat vereeuwigd werd door de uitgifte van een gedenkpenning. André Mariën
Op de voorzijde van de penning: de SintJozefskerk van Hoogboom met links het gemeentewapen van Ekeren en rechts dat van Kapellen. Het jaartal 1983 geeft het jaar aan waarin Hoogboom bij Kapellen gevoegd werd.
Op de achterzijde van de penning: het wapenschild van de Culturele Heemkring HOBONIA.
Van deze penning werden 1500 bronzen en 11 zilveren exemplaren geslagen door de firma MauquoyTramaux en Co uit Grobbendonk. Tijdens de jaarlijkse algemene vergadering van 19 februari 1983 werden de matrijzen officieel vernietigd
HOBONIA – Personalia
19
André Mariën
17. Hoogboomsteenweg “Accacias” - (Hobonia 12 nr.1 - 1983)
HOBONIA – Personalia
20
André Mariën
18. Jagersdreef - villa “La Desirade” - (Hobonia 12 nr. 2 - 1983)
Jagersdreef 11. Deze prachtige villa bleef zeer lange tijd in haar oorspronkelijke toestand bewaard. De huidige eigenaar heeft een aantal jaren terug de bezetting volledig verwijderd zodat de bakstenen muren in hun volle glorie te bewonderen zijn. De struiken in de tuin - voornamelijk de rododendrons langs de straatzijde - zijn hoog opgeschoten en daardoor is de woning bijna niet zichtbaar van op de straat.
HOBONIA – Personalia
21
André Mariën
19. Hoogboomsteenweg “Pastorij” - (Hobonia 12 nr. 3 - 1983)
De pastorij werd gebouwd in 1872 naar een ontwerp van Eugène Gife. In 1925 werd de binnenindeling gewijzigd om het gebouw aan te passen aan de gewijzigde noden. De laatste grote renovatiewerkzaamheden werden omstreeks 1980 uitgevoerd, maar na de grenscorrectie van 1982 werden door de gemeente Kapellen enkel nog kleine herstellingen uitgevoerd. Bij de opruststelling van pastoor Raes was de toestand van het gebouw zodanig slecht dat de gemeente Kapellen besloot het gebouw te verkopen. De verkoop bij wijze van openbare inschrijving bepaalde dat de nieuwe eigenaar een ruimte diende te voorzien die als pastorij zou dienst doen en eigendom werd van de gemeente. De firma Sibbex deed het hoogste bod en in september 2004 werd de verkoopakte verleden. Na een korte periode van plannen werd begin 2005 reeds gestart met de renovatiewerken. Op 16 december 2005 werden de burelen van Sibbex ingehuldigd en kon de nieuwe pastorij reeds bezocht worden.
HOBONIA – Personalia
22
André Mariën
20. Hoogboomsteenweg “Eikenhoeve” - (Hobonia 12 nr. 4 - 1983)
Hoogboomsteenweg 79. In de jaren 50 van de vorige eeuw werd deze villa door brand vernield. Ze werd echter hersteld in haar oorspronkelijke staat. De tuin van dit eigendom werd verkaveld. In 1997 werd het bovenste deel van de poort aan de Hoogboomsteenweg afgebroken. De heer Chabot, toenmalig eigenaar van de villa, gebruikte dit deel voor een nieuwe poort aan de ingang van zijn eigendom (zie foto). Ook in de Jagersdreef is er een toegangspoort, deze werd nooit gebruikt en is dan ook erg vervallen. HOBONIA – Personalia
23
André Mariën
21. Koningin Astridlaan “’t Kersouwke” - (Hobonia 13 nr. 1 - 1984)
Hier verbleef Edward Keurvels, groot Vlaams dirigent. Hij kocht het huisje in 1909. Eduard Keurvels werd op 8 maart 1853 in Antwerpen geboren en overleed in Hoogboom op 29 januari 1916. In HOBONIA, jaargang 8 1979, nummers 1 en 4, kan U meer lezen over het leven en werk van Eduard Kervels. Het landhuis ligt in een beboomde tuin, aan de straatzijde afgesloten door een bakstenen muurtje. Het rechthoekig gebouwtje is opgetrokken in cottage-stijl onder een mank zadeldak met overkragende daklijst en windborden. Het bakstenen gebouw heeft pseudo-vakwerk in de puntgevel, een rechthoekige houten erker aan de westgevel en een grotere, rechthoekige uitbouw onder mank dak aan de zuidgevel.
HOBONIA – Personalia
24
André Mariën
22. Kapellen “Dorpsstraat” - (Hobonia 13 nr. 2 - 1984)
Op de hoek van de Dorpsstraat en de Christiaan Pallemansstraat staat de zeer oude afspanning "'t Leeuwke", gelegen op de weg van Antwerpen naar Bergen op Zoom. Vroeger stond naast de herberg, op de plaats waar nu het monument van de gesneuvelden opgericht is, een grote stal waar de paarden konden gewisseld worden.
HOBONIA – Personalia
25
André Mariën
23. Kapellen “Stationstraat” - (Hobonia 13 nr. 3 - 1984)
Links bemerkt u herberg “Belle Vue” nu bakkerij Grijp
HOBONIA – Personalia
26
André Mariën
24. Kapellen “Starrenhof” - (Hobonia 13 nr. 4 - 1984)
In het kastelenalbum nummer 1 heeft Paul Arren dit kasteel uitgebreid beschreven. Het werd gebouwd in 1881 volgens een ontwerp van architect De Grooff in opdracht van baron Gaston Cogels.
HOBONIA – Personalia
27
André Mariën
25. Kapellen “Oud Gemeentehuis” - (Hobonia 14 nr. 1 - 1985)
In 1904 werd door de gemeenteraad beslist een nieuw gemeentehuis op te richten op de gronden van hoeve De Schutter. Het zou tot juni 1907 duren vooraleer de eerste gemeenteraad kon doorgaan in het nieuwe gebouw. Links van het gemeentehuis werd een woning voor de veldwachter voorzien. In 1974 verhuisden de gemeentediensten naar kasteel Beukenhof en werd het gebouw omgevormd tot politiebureau. In 1996 schonk Willem Smolders zijn astronomische klok aan de gemeente Kapellen en sindsdien is dit kunstwerk in zijn volle glorie te bezichtigen in dit voormalige gemeentehuis.
HOBONIA – Personalia
28
André Mariën
26. Kapelen “Sint-Jacobuskerk” - (Hobonia 14 nr. 2 - 1985)
HOBONIA – Personalia
29
André Mariën
27. Kapellen “Kapelsestraat” - (Hobonia 14 nr. 3 - 1985)
Kapelsestraat ter hoogte van de Parijseweg en de Dennenburgdreef.
HOBONIA – Personalia
30
André Mariën
28. Hoogboom “Kasteel Oude Gracht” - (Hobonia 14 nr. 4 - 1985)
De geschiedenis van het domein Bunge gaat terug naar het begin van de jaren 1700. In 1713 wordt Anna-Cornelia Van Soest, begijn in Antwerpen, door erfenis van haar vader eigenaar van “De Clarissehoeve” gelegen ten noorden van de Oude Grachtweg. Bij testament vermaakt zij in 1767 haar bezittingen aan haar nicht Maria Van Busdom. Het eigendom wordt in 1780 verkocht aan PaulusFranciscus Moretus uit Antwerpen. Na zijn dood in 1825 verwerft zijn dochter Theresia Moretus de bezittingen te Ekeren. In 1830 koopt Charles Van Den Berghe, gehuwd met Henriette Moretus, nicht van Theresia, het domein. Door aankopen vergroot hij zijn eigendom tot 466 ha en verkoopt het in 1870 aan baron Eduard Osy de Zegwaart, eens gouverneur van de provincie Antwerpen en weldoener van de parochie Hoogboom. Deze laat in 1875 het bestaande gebouw vervangen door een nieuw kasteel. In 1913 koopt Eduard Bunge het domein.
HOBONIA – Personalia
31
André Mariën
29. Hoogboomsteenweg “Hazenveld” - (Hobonia 15 nr. 1 - 1986)
Tijdens Wereldoorlog I werd deze villa bewoond door barones John Osy de Zegwaart (Marie-AnnePhilomène Guyot de Mishaegen), schoondochter van baron Eduard Osy de Zegwaart van het domein Oude Gracht. Zij liet op haar domein ook een arduinen kapelletje oprichten als dank voor de terugkeer van haar zonen na de oorlog.
HOBONIA – Personalia
32
André Mariën
30. Kapellen “Oude Pastorij” - (Hobonia 15 nr. 2 - 1986)
HOBONIA – Personalia
33
André Mariën
31. Kapellen “Kasteel Beukenhof” - (Hobonia 15 nr. 3 - 1986)
Kasteel "Beukenhof".in de woonwijk “Vredenburch”. Het kasteel werd gebouwd in het begin van de 19de eeuw door baron Van Haeften. Het landgoed had een oppervlakte van ongeveer 16 ha. Na het overlijden van baron Van Haeften kwam het domein in handen van de heer Posson. Deze was een gekend likeurstoker die later drogman (d.w.z. ambassadetolk) werd in Constantinopel. Later werd het domein verkocht aan de heer Berré uit Brussel en aan mevrouw Antoinette Berré, echtgenote van Paul Donnet uit Kalmthout. Beide eigenaars verkochten hun eigendom op 15 maart 1920, via notaris Stanislas Leclef uit Berchem, aan jonkheer Van Vredenburch voor de prijs van 500.000 F. Een Engels landschapsarchitect heeft op meesterlijke wijze het uitgestrekte domein ingericht met vele exotische planten, zeldzame bloemen, mooie dennen en prachtige kastanjebomen. Op 21 juni 1962 werd Beukenhof verkocht aan de heer Frans Plancke en diens echtgenote Virginia Trouquette. Op 24 juni 1966 werd het landgoed verkaveld. Het gemeentebestuur kocht het kasteel met een oppervlakte van 1 ha 51 a 94 ca voor de prijs van 8.500.000 F en liet het verbouwen tot gemeentehuis.
HOBONIA – Personalia
34
André Mariën
32. Bosdreef “Poloplein” - (Hobonia 15 nr. 4 - 1986)
Edward Bunge, eigenaar van het domein “De Oude Gracht”, was een verwoed polospeler. Hij liet het Poloplein aanleggen met graszoden afkomstig van de polderdijken. Voor zover terug te vinden is, zou het in 1921 officieel in gebruik genomen zijn. Later zal de Duitse bezetter er enkele bunkers oprichten en er wordt zelfs een kleine start- en landingsbaan voor militaire vliegtuigen aangelegd; deze zal slechts sporadisch gebruikt worden. De Duitsers zullen er ook hun afweergeschut oprichten om, bij een eventuele aanval, de geallieerden het hoofd te kunnen bieden. Op enkele plaatsen, o.m. achter de kleuterschool, liggen nog steeds enkele stukken betonplaat uit die periode. Er werd na de oorlog geen polo meer gespeeld en de toen pas opgerichte plaatselijke voetbalclub “F.C. Excelsior Hoogboom” mocht er enkele jaren zijn wedstrijden spelen. Tot voor een dertigtal jaren kon men het ganse plein rondrijden via de Bosdreef aan de ene zijde en de Polodreef aan de andere zijde. Aan deze toestand kwam een einde nadat de Polodreef geheel afgesloten werd als privédomein. Sedert enkele jaren is het plein in ere hersteld en wordt er opnieuw polo gespeeld door de “Royal Antwerp Poloclub” en door “Scapa”. De typische kleine polopaarden worden gekoesterd in de stallingen van een oude hoeve op het domein “De Oude Gracht”. .
HOBONIA – Personalia
35
André Mariën
33. Hoogboomsteenweg - Kerkplein - (Hobonia 16 nr. 1 - 1987)
Het rechter gebouw werd in 1878 opgericht door baron Osy de Zegwaart als klooster en klaslokaal voor de eerste meisjesschool van Hoogboom. In 1884 werden de gebouwen aan de linkerkant (op “de koer”) bijgebouwd. Gaandeweg werden deze gebouwen te klein voor het groeiende aantal meisjes van Hoogboom, zodat Eduard Bunge in 1920 besloot om een nieuwe school te bouwen op zijn eigendom. Eind september 1920 waren een mooi huis met een kapelletje en drie ruime klaslokalen voltooid. Vanaf toen werden het oude klooster en de klaslokalen door de heer Bunge gebruikt als dienstwoningen voor zijn personeel. Op aandringen van verschillende Hoogboomenaars stelde de Culturele Heemkring HOBONIA een dossier samen voor de beschermingsaanvraag van het typische pleintje voor de kerk. Op 23 juni 1976 werd de bescherming van kerk en omgeving een feit. Op 17 september 2005 werd het standbeeld van Jan Van Hoogboom ingehuldigd.
HOBONIA – Personalia
36
André Mariën
André Mariën 25 jaar tekenaar voor HOBONIA Raymond Roelands
Deel 3: 34. Kapellen “Irishof” - (Hobonia 16 nr. 2 - 1987)
Het “Irishof”, nu Koninklijk Atheneum, was vroeger genoemd naar de vroegst gekende eigenaars, de gezusters Pharazyn. Zij verkochten het “Pharazijnshof” aan Josephine van der Aa de Randerode. Haar erfgenamen verkochten het kasteeldomein in 1858 aan Vincent-Henri Dillen. Na het overlijden van Vincent-Henri Dillen verkocht zijn dochter, MariaTheresia, in 1891 het Irishof aan Frédéric Speth. Frédéric Speth liet het oude kasteel afbreken en in 1895 bouwde hij een groot landhuis in cottagestijl. In 1912 werd het bestaande gebouw aanzienlijk vergroot met een noordervleugel en een hoge rechthoekige toren onder leien schilddak. In 1946 werd het domein verkocht aan de Belgische Staat, waarna het – mits enkele aanpassingen - in gebruik genomen werd als Koninklijk Atheneum. HOBONIA – Personalia
!"#
André Mariën
35. Kapellen - Hoevensebaan - (Hobonia 16 nr. 3 - 1987)
HOBONIA – Personalia
!$#
André Mariën
36. Kapellen - Stationsplein - (Hobonia 16 nr. 4 - 1987)
HOBONIA – Personalia
!%#
André Mariën
37. Hoogboomsteenweg / Claessensdreef - (Hobonia 17 nr. 1 - 1988)
Een smal karspoor in het midden van de Hoogboomsteenweg met links de open “Hoogboomse beek”. Op sommige plannen noemt men deze waterloop ook “Haasdonkse beek”.Het gebouw links was oorspronkelijk de schuur van de hoeve “Soetwey”, nu “Reiterhof” genoemd. Het eerste bruggetje gaf toegang tot de akkers van boer Claessens, nu “Claessensdreef”. HOBONIA – Personalia
&'#
André Mariën
38. Hoogboomsteenweg “Café De Jager” - (Hobonia 17 nr. 2 - 1988)
Op de hoek van Hoogboomsteenweg en Koningin Astridlaan staat de herberg met het uithangbord "Café De Jager". In het bevolkingsregister van Ekeren (1847 - 1857) vonden we weduwe Maria Catharina Havermans als "tapster" van Café De Jager. Zij overleed te Ekeren op 31 augustus 1853. Vanaf dat ogenblik werd het café overgenomen door Petrus Joannes Mannekens, geboren te Ekeren op 28 maart 1807. Petrus huwde met Isabella Wouters. Het paar krijgt slechts één dochter, Julia. Op 26 maart 1881 overleed Petrus Joannes Mannekens en stond Isabella Wouters alleen in voor de uitbating van het café. Geleidelijk werd zij bekend als "Moeder Mannekes", een naam die nadien nog gebruikt zou worden voor de benaming van het café. Nog later - de juiste periode konden we niet achterhalen - werd nog enkel gesproken over "Moeder Mennekens". Ook deze benaming vinden we in de vijftiger jaren terug op het uithangbord. Julia Mannekens huwde te Ekeren op 29 juni 1884 met Constant Corneel Matthysen. Het gezin C.C. Matthysen-Mannekens, dat zich vestigde op de brouwerij in de buurt van "Cafe De Jager", telde meerdere kinderen: Franciscus, de jongste telg uit de familie, geboren op 11 november 1900. Hij baatte gedurende vele jaren "Café De Jager" uit. Als afstammeling van de laatste brouwer werd hij door iedereen "Suske van den Brouwer" genoemd. HOBONIA – Personalia
&(#
André Mariën
39. Kapellen - Oude Kerkstraat - (Hobonia 17 nr. 3 - 1988)
HOBONIA – Personalia
&)#
André Mariën
40. Ingang Oude Gracht - Kerkplein - (Hobonia 17 nr. 4 - 1988)
Baron Osy, die in 1870 het domein Oude Gracht kocht, stelde alles in het werk om het welzijn van de bevolking van Hoogboom te bevorderen. Nadat hij in 1871 reeds gezorgd had voor een eigen parochiekerk, zette hij zich ook in om de Hoogboomse jeugd een degelijk onderwijs te bezorgen. Hij zorgde ervoor dat de zusters van Vorselaar naar Hoogboom kwamen en bouwde aan de ingang van zijn domein voor hen een mooi klooster en een klaslokaal. Tot 1882 werd er enkel aan de meisjes lesgegeven, maar omdat de gemeentelijke jongensschool tijdelijk gesloten werd gingen ook de jongens naar de vrije school - tot 1898. In 1913 werden er links naast het schoolgebouw enkele kloslokalen bijgebouwd, maar al vlug bleken deze onvoldoende te zijn om alle meisjes op te vangen. In 1920 liet Eduard Bunge, die vanaf 1912 eigenaar was van Oude Gracht, een nieuwe school bouwen. Vanaf dan werden klooster en klaslokalen gebruikt als dienstwoningen voor het personeel van Oude Gracht.
HOBONIA – Personalia
&!#
André Mariën
41. Holleweg - Boerderij “Stevens” - (Hobonia 18 nr. 1 - 1989)
Holleweg 71. Dit is de woning van de familie Stevens, de enige nog actieve boerderij in Hoogboom. Het bedrijf werd opgericht door vader Jef en na zoon Charel is het nu diens zoon Jan die het bedrijf uitbaat.
HOBONIA – Personalia
&&#
André Mariën
42. Villa “Dennendal” - (Hobonia 18 nr. 3 - 1989)
HOBONIA – Personalia
&*#
André Mariën
43. Kapellen - “Lievenskapel” - (Hobonia 18 nr. 4 - 1989)
In de omgeving van de kapel woonde vanaf 1840 de heer Lievens, een boomkweker. Hij was ook eigenaar van de grond waarop later de kapel zou opgericht worden. Op deze gronden plantte hij enkele epicea's welke op één na niet wilden groeien. Aan deze ene boom hing de verheugde heer Lievens een houten kapelletje waar de volgende jaren regelmatig gelovigen kwamen bidden. Op initiatief van mejuffer Theresia de Breucker, dienstmeid bij de heer Lievens, werd in 1880 een stenen kapel opgericht. In datzelfde jaar werd de kapel met de bijhorende grond aan de kerkfabriek van Sint-Jacobus geschonken. Vermits er steeds meer bedevaarders naar de Lievenskapel kwamen, werd het gebouw vergroot en in 1887 nam mejuffer Justien De Ridder het initiatief om op de gronden aan de kapel een beeweg ter ere van O.L.Vrouw van Zeven Smarten aan te leggen. Ten gevolge van de vele vernielingen gedurende de laatste jaren en het verwaarloosde uitzicht van kapel en beeweg werd in 1985 met de volledige renovatie ervan gestart door een aantal vrijwilligers, verenigd in het Lievens-comité. Tegenover de Lievenskapel ligt het "Wolvenbosch". Dit landgoed is gedurende de laatste jaren een van de belangrijkste domeinen van de streek geworden. Het behoorde toe aan de familie Fester-Good. Op de oude kaarten is deze plaats ook nog vermeld als het Lievenshof. Lievens was, zoals reeds vermeld, een boomkweker en woonde in villa Erica. In 1921 werd het kasteel gebouwd volgens de plannen van architect Jacobs uit Antwerpen. Nog later werd het landgoed overgenomen door baron Kronacker, welke voorheen op de Kalmthoutsesteenweg in het Mastenhof woonde.
HOBONIA – Personalia
&+#
André Mariën
44. Kazerneweg - Wachtlokaal “Kazerne Bauwin” - (Hobonia 19 nr. 1 - 1990)
Rond het jaar 1920 werd begonnen met de bouw van een kazerne in Hoogboom. Eerst werd een tentenkamp opgericht, spoedig gevolgd door een aantal houten barakken. Op 17 december 1923 had de aanbesteding plaats voor de eerste stenen gebouwen. De raming bedroeg 1.491.000 fr. Dit barakkenkamp werd opgetrokken achter de eerste huizen aan de Hoogboomsteenweg en kwam niet verder dan het huidige gebouw M van de dienst kazernering. In 1930 kwamen de eerste stenen gebouwen klaar. Het betreft de logementsblokken C en J en het middendeel van blok B, de keuken en het gebouw M (kazernering). Het wachtlokaal was toen gevestigd in het blok M. Omstreeks 1950 werd het huidige wachtlokaal gebouwd.
HOBONIA – Personalia
&"#
André Mariën
45. Kapellen - Feestzaal “Dennenburg” - (Hobonia 19 nr. 3 - 1990)
In de Raymond Geelhanddreef 9 vinden we de gerestaureerde kasteelhoeve van kasteel Dennenburg. Deze hoeve werd vanaf 1972 in gebruik genomen als feestzaal. De jonge heemkring Hobonia mocht op 25 september 1972 als eerste deze – toen nog niet afgewerkte - zaal in gebruik nemen voor haar teerfeest. Voor de historiek van het kasteel Dennenburg verwijs ik naar het Kastelenalbum “Van Kasteel naar Kasteel” deel 4. Het eerste kasteel werd gebouwd in 1771 en later terug afgebroken. In 1872 werd in de nabijheid van dit “’t Hof tot Capellen” een nieuw kasteel gebouwd, het kreeg de naam “Dennenburg” – later “OudDennenburg” genoemd. In 1919 werd het terug afgebroken. Het huidige landhuis, in Engelse cottage-stijl, werd in 1901 gebouwd naar de plannen van het arhitectenbureau Waring and Dilford. In 1924 werd het nog vergroot. Binnenin werd het interieur voornamelijk in neo-Vlaamse renaissance-stijl uitgevoerd. De inkom heeft een neo-Lodewijk XVI-decor. In 1973 werd het kasteeleigendom aangekocht door het Ministerie van Financiën.
HOBONIA – Personalia
&$#
André Mariën
46. Oude Gracht - Woning met “Kaaskot” - (Hobonia 19 nr. 4 - 1990)
Aan het huis Oude Gracht nummer 11, dat eertijds beter bekend was als "het huisje van de boswachter", bevindt zich aan de linker zijgevel één van de zeldzame "kaashokken" uit onze gewesten. Het kaashok (of kaaskot) bestaat uit een eikenhouten geraamte (waarschijnlijk geplaatst bij de bouw van de woning) dat ondersteund wordt door twee gebogen boomstronken. Het kaashok meet aan de voorkant een hoogte van 57 cm en loopt schuin op onder het uitspringende rieten dak, om achteraan een hoogte te bereiken van 99 cm. Het is 85 cm breed en 50 cm diep. Oorspronkelijk lag er een bodem in het hok; deze is nu verdwenen. Het geheel is getralied met houten latten van 3 cm breedte, die met een tussenruimte van ongeveer 2 cm zijn aangebracht. Bij de bereiding van kaas werd de "wrongel", nadat hij uitgedrupt was, in een hok gelegd om verder te drogen. Dit hok werd buiten de woning geplaatst omdat de wind dan vrij spel had door de tralies van de kooi, terwijl de mussen en de mezen niet konden binnendringen. Het kaashok was bereikbaar via een opening van 25 op 35 cm achteraan in de muur. Dit gat, dat uitkwam in het trappenhuis, werd echter toegemetseld.
HOBONIA – Personalia
&%#
André Mariën
47. Koningin Astridlaan - Kasteel “Hortensiahof” - (Hobonia 20 nr. 1/2 - 1991)
Het kasteel Hortensiahof werd in de Koningin Astridlaan gebouwd voor rekening van het echtpaar Wilhelm-Arnold von Mallinckrodt-Eugénie-Léonie Günther. Het stond in het domein links achter de huizen die op de postkaart te zien zijn. De ingangspoort bevond zich op de hoek van de Prinsendreef en de Koningin Astridlaan. Door diverse aankopen werd het domein aanzienlijk uitgebreid. In de onmiddellijke omgeving van het kasteel werden tevens meerdere stemmige bijgebouwen - die dienst deden als conciergerie, hoeve, hovenierswoning, enz. - opgetrokken. Verschillende van deze bijgebouwen zijn nog steeds te vinden in de Ruyseveltlei, o.a. feestzaal “Hortensiahoeve” Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog week de familie von Mallinckrodt uit naar 's-Gravenhage in Nederland. Nadat de vrede getekend was werden de bezittingen van vele Duitsers onder sekwester geplaatst - zo ook het Hortensiahof. Het domein werd verkaveld en in grote percelen verkocht aan diverse eigenaars.
HOBONIA – Personalia
*'#
André Mariën
BRONNEN Roelands Raymond, De Sitter Harry, Arren Paul: “Van landelijk Ekers dorp tot parel aan de Kapelse kroon” - Geschiedenis van Hoogboom - uitgegeven door HOBONIA Roelands Raymond: brochure Hoboniapad Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap: “Bouwen door de eeuwen heen”; deel 10n2 - Ho-Ra Balbaert Roger: “Een andere kijk op Kapellen” Roelands Raymond: “Restauratie van een monument - Sint-Jozef Hoogboom” Cultuurcentrum Kapellen: brochure OMD 1992 - “Kastelen” – Paul Arren Cultuurcentrum Kapellen: brochure OMD 1995 - “Burgerlijke Openbare gebouwen in Kapellen” Van Kasteel naar Kasteel - Paul Arren Archief HOBONIA
HOBONIA – Personalia
*(#
André Mariën