ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΕΡΓΑ
Καπρούλια Χάιδω 1
TOUCH IS THE MOTHER OF THE SENSES προς μία αναζήτηση της υλικότητας 2021
Ο άνθρωπος διαμορφώνει την εικόνα της πραγματικότητας μέσω της αλληλεπίδρασής του με τα αντικείμενα γύρω του. Ο Bergson υποστήριζε πως προκειμένου να γνωρίσουμε ένα αντικείμενο ή ένα γεγονός πρέπει να το διαχωρίσουμε από την υπόλοιπη πραγματικότητα. Η αφή είναι η αίσθηση εκείνη που βοηθά πρώτα από όλα το άτομο να διαχωρίσει τον εαυτό του από το περιβάλλον του. Για να συμβεί ο διαχωρισμός αυτός απαιτείται πάντα ένα ξένο σώμα, ένα πράγμα ή ένα αντικείμενο. Η επαφή με αυτό το αντικείμενο καθορίζει και τα όρια του σώματος και του εαυτού και υπενθυμίζει στο άτομο όλα αυτά που δεν είναι. Το δέρμα είναι αυτό που αισθάνεται την υλικότητα των πραγμάτων, τη θερμοκρασία, το μέγεθος, το βάρος, την πυκνότητα και ύστερα μεταφέρει αυτή την πληροφορία στον εγκέφαλο. Εξαιτίας αυτής της αμεσότητας που προσφέρει η αφή θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως ‘μητέρα όλων των αισθήσεων’ που δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να διακρίνει τον υλικό από τον άυλο κόσμο. «Η κουλτούρα του ελέγχου και της ταχύτητας έχει ευνοήσει την αρχιτεκτονική του οφθαλμού, με την στιγμιαία απεικόνιση και την μακρινή επίπτωση, ενώ η αρχιτεκτονική της αφής προωθεί την βραδύτητα και την οικειότητα, εκτιμάται και κατανοείται σταδιακά ως εικόνες του σώματος και του δέρματος. Η αρχιτεκτονική του ματιού αποσπά και ελέγχει, ενώ η αρχιτεκτονική της αφής εισάγει και ενώνει. Η απτική ευαισθησία αντικαθιστά
την απόμακρη οπτική απεικόνιση, με την αυξημένη υλικότητα, την εγγύτητα και την οικειότητα» 1 Η υλικότητα είχε χάσει τον πρωτεύοντα ρόλο της κατά τη μοντερνιστική παράδοση. Στη digital εποχή, που οι οθόνες έχουν κυριέυσει την καθημερινότητα μας και τα οπτικά ερεθίσματα είναι συνεχή, διακρίνεται η αδυναμία της υλικότητας να αντεπεξέλθει. Αναζητάται συνεπώς εδώ, μία μεταστροφή σε μία πιο απτική προσέγγιση των πραγμάτων, που δεν θα υπολείπεται σε αισθητηριακά ερεθίσματα, χωρίς όμως να επαναπαύεται στην εφήμερη απόλαυση του ματιού. Η όσφρηση, η ακοή και η όραση είναι άυλες αισθήσεις, ενώ η γεύση και η αφή απαιτούν επαφή μ’ ένα ξένο σώμα και αυτό αναζητάται στην παρακάτω εγκατάσταση. Σχεδιάζεται μία εγκατάσταση με ένα κάναβο από κυλίνδρους, τοποθετημένους μέσα στο έδαφος. Οι κύλινδροι αυτοί θεμελιώνονται με ένα κούφιο πέδιλο στο έδαφος, μέσα στο οποίο τοποθετείται το εκάστοτε αντικείμενο του παζαριού. Ο κύλινδρος και το πέδιλο γεμίζει με χώμα, μέσα στο οποίο θάβεται το αντικείμενο, Ο χρήστης καλείται βάζοντας το χέρι του μέσα στον κάθε κύλινδρο να ακουμπήσει το αντικείμενο, να αντιληφθεί τη μορφή του, να νιώσει τη θερμοκρασία του και με τον τρόπο αυτό να το αναγνωρίσει. 1. Pallasmaa, J. and Holl, S., 2009. The eyes of the skin. Chichester: John Wiley-Son Ltd.
περεταίρω υλικό εδώ 2
3
DININIG TABLE a memory and a promise 2020
Εκτός από την ανάγκη επιβίωσης, το φαγητό υπήρξε αναμφίβολα πάντα μια κοινωνική πρακτική. Η διατροφή υπερβαίνει τα όρια μιας ατομικής δραστηριότητας και γίνεται εργαλείο κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Οι άνθρωποι συναντιούνται σε ένα εστιατόριο για να απολαύσουν ένα δείπνο, να προσκαλέσουν φίλους στο σπίτι να περάσουν χρόνο να μαγειρέψουν και να συζητήσουν μαζί. Ένα γεύμα μπορεί να λειτουργήσει ως ένα τελετουργικό σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων, καθώς τείνουν να επικεντρώνονται περισσότερο στις συνομιλίες με τους άλλους, να συζητούν νέες ιδέες και να ανταλλάσσουν γνώσεις ή σκέψεις. Μετά την ολοκλήρωση ενός δείπνου με κάποιον, οι άνθρωποι μοιράζονται την κοινή μνήμη και την οικειότητα. Ο Γάλλος φιλόσοφος Roland Barthes αναφέρει ότι «το φαγητό είναι επίσης ένα σύστημα επικοινωνίας, ένα σώμα εικόνων, ένα πρωτόκολλο χρήσης, καταστάσεων και συμπεριφοράς». Η τρέχουσα πανδημική κατάσταση που αντιμετωπίζει ο πλανήτης έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας με τους άλλους. Ο δημόσιος χώρος είναι ένας χώρος τυχαίων συναντήσεων. Οι άνθρωποι δεν προσκαλούν αγνώστους στα σπίτια τους, αλλά τους συναντούν στους δρόμους, στα πάρκα, στις καφετέριες και στα εστιατόρια. Αυτές οι συναντήσεις είναι συναντήσεις σωμάτων και τα σώματα φέρουν ταυτότητες και επιθυμίες. Σήμερα, η φυσική εγγύτητα με τα σώματα θεωρείται
πιθανή απειλή και οι άνθρωποι τείνουν να αποξενωθούν. Σε μια τέτοια κρίση είναι σημαντικό να εξεταστούν τρόποι διατήρησης του δημόσιου χώρου ως χώρου κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας και να παρέχονται ασφαλείς χώροι όπου οι άνθρωποι μπορούν ακόμα να συγκεντρώνονται και να απολαμβάνουν τυχαίες συναντήσεις. Η πρόταση υποδηλώνει ότι ένα στρογγυλό δημόσιο τραπέζι θα καταλάβει κενές θέσεις σε άδειο οικόπεδο και θα δημιουργήσει μία ζωντανή δημόσια συλλογική τραπεζαρία. Υπάρχουν κάθετες επιφάνειες που χωρίζουν κάθε κάθισμα και εγγυώνται τη διατήρηση των κοινωνικών αποστάσεων. Αυτές οι επιφάνειες λειτουργούν επίσης ως δομικό σύστημα του τραπεζιού. Υπάρχουν 12 θέσεις. Το κυκλικό σχήμα του τραπεζιού και του πάγκου καθισμάτων επιλέχθηκε σε μια προσπάθεια εξάλειψης της ιεραρχίας. Σε αυτό το τραπέζι όλοι είναι ίσοι και το τραπέζι είναι προσβάσιμο σε όλα τα μέλη της κοινότητας. Οι κάτοικοι μπορούν να πάνε εκεί με το μεσημεριανό γεύμα ή το δείπνο που ετοίμασαν στο σπίτι ή αγόρασαν από ένα τοπικό εστιατόριο και να το απολαύσουν με άλλα μέλη της κοινότητας ή τους ξένους. Οι κενοί χώροι μπορούν να είναι το νέο αστικό οικιακό τοπίο που καλεί τους ανθρώπους να απολαύσουν το φαγητό μαζί και να καταπολεμήσουν την κοινωνική απομόνωση.
περεταίρω υλικό εδώ ομάδα έργου: Καπρούλια Χάιδω, Λαβράνου Εύα 4
5
ΕΠΑΝΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΕΙΣ μία αμφίβια εγκατάσταση στον κόλπο της Ελευσίνας 2018
To αποτύπωµα που αφήνει η ανθρώπινη δραστηριότητα στη γη, έγινε ως επί το πλείστον εµφανές τον τελευταίο αιώνα. H αυγή της Ανθρωποκαίνου σηµατοδοτεί το τέλος της Ολοκαίνου εποχής, καθιστώντας τον άνθρωπο ένα γεωλογικό παράγοντα. Τόσο η στεριά, όσο και το θαλάσσιο περιβάλλον έχει επηρεαστεί έντονα από την ανθρώπινη παρέµβαση. Το υγρό στοιχείο είναι οικείο στον άνθρωπο πριν καν αυτός γεννηθεί, η αποµάκρυνσή του όµως από τη φύση και τις ιδιαιτερότητές της έχει διαµορφώσει το φόβο του απέναντι σε αυτό. Nοµίζουµε πως όλες οι θάλασσες, είναι όµοιες µε αυτές των καλοκαιρινών µας αναµνήσεων, στιλπνές και ατάραχες, κάτω από τον ήλιο. Σύµφωνα όμως µε τον Bachelard, σχεδόν κάθε θάλασσα, είναι βίαιη και για όσους τη διασχίζουν και επιλέγουν να κατοικήσουν κοντά της, η ζωή τους είναι µία συνεχής πάλη. παροπλισµένα πλοία). Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη θάλασσα ως μία νέα τοπογραφία; Αυτό το έργο, μέσα από τη διερεύνηση της υφιστάμενης κατάστασης του κόλπου της Ελευσίνας, επιχειρεί, μέσα από υποθέσεις, αναιρέσεις και ενεργήματα, να επανενεργοποιήσει μέρος της συνολικής δραστηριότητας και της παραγωγικότητας της του κόλπου, μέσα από την
εγκατάσταση πολλαπλών δράσεων πάνω στη θάλασσα. Αυτές έχουν στόχο, τόσο να κάνουν τους κατοίκους να επιστρέψουν στο εδώ και πολλά χρόνια επιβαρυμένο θαλάσσιο οικόπεδο της περιοχής, όσο και να εκμεταλλευτούν τη θάλασσα προς όφελός τους, μέσα από εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής τροφής, ενέργειας και τουρισμού. Οι κατασκευές αυτές, σχεδιάστηκαν με τη λογική της μονάδας που πολλαπλασιάζεται, έτσι ώστε να έχουν μεταβλητή χρήση αλλά και να παραλαμβάνουν διαφορετικά τεχνητά εδάφη, ανάλογα με την εκάστοτε ανάγκη της περιοχής. Αυτές τοποθετούνται είτε σε σημεία στα οποία εντοπίζονται πολλών ειδών προβλήματα, σε μία προσπάθεια αναίρεσής τους, είτε σε σημεία ιστορικού, αρχιτεκτονικού και ναυτικού ενδιαφέροντος ή κοντά σε περιοχές στις οποίες εκτιμάται ότι θα πλημμυρίσουν εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας τα επόμενα χρόνια. Η συνολική προσέγγιση, εστιάζει στην όσο πιο άμεση επαφή του χρήστη με το νερό, κατά την παραμονή του στις κατασκευές, προκειμένου να έρθει αντιμέτωπος με την αίσθηση που απορρεέι από την ισχυρή επιβολή του νερού, όταν αυτό περικυκλώνει μία αστική χρήση από όλες τις πλευρές και τη διαχωρίζει από τη στέρεη γη.
περεταίρω υλικό εδώ επιβλέπων καθηγητής: Κοτιώνης Ζήσης 6
7
8
9
ΤΟ ΚΛΟΥΒΙ εγκατάσταση σε χώρο εστίασης για 8 άτομα 2018
Η τραπεζαρία αποτελούσε ανέκαθεν σημείο συνάντησης και αλληλεπίδρασης των ατόμων. Το φαγητό αποτελεί μέσο κοινωνικοποίησης τόσο στον ιδιωτικό χώρο της κατοικίας όσο και στη δημόσια σφαίρα του πάρκου, του καφενείου ή του εστιατορίου. Η εποχή μας θεωρείται μια εποχή ελεύθερης συνεύρεσης και επαφής με άλλους ανθρώπους κυρίως λόγω της εξέλιξης των νέων τεχνολογιών και του Διαδικτύου. Πράγματι, η ανθρώπινη επικοινωνία έχει γίνει πολύ πιο γρήγορη και συνεχής εξαιτίας της χρήσης του κινητού τηλεφώνου και των διαδικτυακών κοινωνικών δομών. Οι άνθρωποι όμως δεν έχουν αποτραβηχτεί μακριά από τη δημόσια ζωή. Το κλουβί είναι μια δομή από ράβδους ή σύρματα η οποία χρησιμοποιείται για τον περιορισμό και τον εγκλωβισμό πουλιών ή άλλων ζώων. Ο εγκλωβισμός μέσα στο κλουβί μειώνει τις πιθανότητες αποχώρησης από αυτό αφού περιορίζεται ηκίνηση προς όλες τις διευθύνσεις. Η φιλόσοφος Marilyn Frye μιλώντας για την καταπίεση στο άρθρο της ‘Οppression’(Καταπίεση) χρησιμοποιεί μια μεταφορά της έννοιας του κλουβιού. Όπως περιγράφει, αν κάποιος κοιτάξει από κοντά ένα μόνο κάγκελο του κλουβιού δεν μπορεί να δει τα υπόλοιπα και δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι το πουλί έχει περιορισμούς στην πτήση του. Μόνο όταν κάποιος απομακρυνθεί και καταφέρει να δει όλα τα κάγκελα και το κλουβί συνολικά
γίνεται εμφανές ότι το πουλί δεν μπορεί να πάει πουθενά. Μία μόνο ράβδος δεν έχει την ικανότητα να το περιορίσει, είναι η αλληλουχία των ράβδων και οι σχέσεις που δημιουργούνται ανάμεσα τους που κάνουν τα κάγκελα του κλουβιού να μοιάζουν με τοίχους και εμποδίζουν τελικά την κίνηση μέσα σε αυτό. Έτσι, δεν είναι πάντοτε εύκολο να αναγνωρίσει κανείς την καταπίεση. Μέσα στο κλουβί δεν βλέπει το κλουβί, πιστεύει ότι είναι ελεύθερος γιατί στέκεται πολύ κοντά στα κάγκελα. Ο κόσμος του διαδικτύου λειτουργεί σαν το κλουβί του σύγχρονου ανθρώπου. Τον προστατεύει από την αβεβαιότητα και την αμηχανία. Τα τεχνολογικά μέσα γίνονται σύντροφοι που αποκρύπτουν την ανασφάλεια και τη μοναξιά. Μέσα στο δίκτυο η μοναξιά δεν μπορεί να υπάρξει αφού η μετάδοση της πληροφορίας είναι αδιάκοπη. Οι επαφές είναι πολύ πιο εύκολες από την πραγματική ζωή. Ο χώρος εστίασης που προτείνεται είναι ένας χώρος χωρίς τραπέζι όπου οι άνθρωποι τρώνε ο καθένας μόνος μέσα στα κλουβιά του για τα οποία έχουν κάνει κράτηση διαδικτυακά. Η παραγγελία του φαγητού πραγματοποιείται με αντίστοιχο τρόπο. Ο σεφ προετοιμάζει στη μέση σε έναν πάγκο το φαγητό και σερβίρει καθέναν χωριστά. Σε ένανχώρο 30 τετραγωνικών τρώνε στα κλουβιά τους 8 διαφορετικοί άνθρωποι. Πόσο κοντά μπορούν να βρεθούν τελικά ο ένας με τον άλλο?
ομάδα έργου: Καπρούλια Χάιδω, Κεραμιανάκη Ελευθερία, Λαβράνου Εύα, Ψαρρού Ειρήνη 10
11
12