FAMILIE

tekst Leo Schenk fotografie Henri Blommers

Eliane Becks

Nininahazwe (42) is geboren en getogen in Burundi en leeft sinds 2003 met hiv. Ze verloor haar nicht Sifa en diens man aan aids, omdat ze ontkenden dat ze hiv hadden en geen medicatie namen.

VOOR ELIANE IS ER een groot verschil in de tijd vóór en die na de oorlog tussen de Hutu- en Tutsi-stammen. Voor de oorlog woonde ze met haar ouders, vier broers en vijf zussen aan de rand van een klein dorp in Burundi. “Ik was de benjamin en had een gelukkige jeugd. In ons gezin werd er veel gezongen en gedanst en elke avond was er het ritueel van samen bidden. Mijn vader was een van de eerste politieagenten van het land nadat Burundi in 1962 onafhankelijk werd van België. Mijn moeder werkte op onze bananenplantage, waar we bananenbier produceerden. Regelmatig vroeg ik mijn moeder om een fles bier om die te kunnen ruilen voor bijvoorbeeld een ritje op de fiets van een buurman.”

Vechter tegen stigma

Machetes

In 1993 brak de stammenoorlog uit, die tot 1999 duurde en die 250.000 mensen het leven kostte. De vader van Eliane was een Tutsi en haar moeder een Hutu. “In ons gezin was het nooit een issue en er werd nooit over gesproken. Op een dag ging ik ’s morgens naar de openbare waterpomp om schoon water

te halen. Er kwamen mannen met lange stokken, die riepen dat ze alle Tutsi’s zouden vermoorden omdat wij de Hutu-president had- den gedood. Ik snapte er niks van en ik vluchtte naar mijn moeder. Zij legde me uit dat er een stam- menoorlog gaande was.” Het ge- zin van Eliane vertrok naar het centrum van het dorp waar ze woonden, omdat dit veiliger zou zijn. “Het was maar acht kilometer van waar wij eerst woonden, maar we hoopten dat het ver genoeg zou zijn voor de machetes.”

“Zij ontkende dat ze aids had, terwijl ze al allerlei infecties had die veroorzaakt werden door een sterk verminderde weerstand”

Maar ook daar was het gezin niet zeker. Op een dag werd haar vader van zijn fiets getrokken en over straat gesleurd door een groep Hutu’s. Voor het oog van Eliane en haar moeder. Die stuurde een hui- lende Eliane weg, zodat die niet zou zien hoe haar vader zou wor- den afgeslacht. Gelukkig kwam er redding van een Hutu, die haar va- der herkende en tegen de belagers riep: “Stop ermee. Dit is een goede man, die tijdens de arrestaties in 1972 (ook een oorlogsjaar tussen Hutu’s en Tutsi’s, red.) veel Hutu’s heeft laten lopen”.

Sifa

In 2003, ze was toen halverwege de twintig, hoorde Eliane dat ze hiv heeft. In het begin vertelde ze het alleen aan haar man en aan een neefje, dat ze in huis had genomen nadat zijn moeder in de oorlog was gestorven. Niet lang daarna vertrok ze naar Nederland. Daar kwam ze in 2014 uit de kast door haar verhaal te delen op Facebook en in hello gorgeous. Toen ze even terug was in Burundi dat jaar, ver- telde ze tijdens een hiv-event het hele dorp dat ze leeft met hiv. Haar broer geloofde haar echter niet, en zei: “Je ziet er te goed uit voor hiv”. De mensen in haar dorp wisten er destijds ook niet veel over. “Zij dachten dat hiv hetzelfde is als aids en ik moest veel uitleggen. Ik hoorde toen ook dat mijn nicht Sifa en haar man hiv hadden en dat ze geen hiv-medicatie slikten. Er is medicatie in de kliniek in het dorp, maar veel mensen gaan daar niet heen, vanwege het stigma. Ik ben bij Sifa langsgegaan en vroeg wat er precies aan de hand was. Zij ontkende dat ze aids had, terwijl ze al allerlei infecties had die ver- oorzaakt werden door een sterk verminderde weerstand. ‘Malaria maakt me zo ziek’, zei Sifa.”

“Ik kon niet naar Burundi voor de begrafenis van mijn broer en die van mijn nicht en haar man. Ik had hier zoveel aan mijn hoofd”

Na thuiskomst in Nederland bleef Eliane in contact met haar familie, die haar informeerden over haar nicht en diens man. “Zij vertelden me dat ze soms op straat haar bewustzijn verloor. Dan werd ze naar het ziekenhuis gebracht, maar zodra ze wakker werd en ontdekte waar ze was, vertrok Sifa weer naar huis. Ze hadden geen telefoon, dus ik kon ze niet bellen.” Sifa en haar man stierven kort na elkaar. “In juni van dat jaar stierf ook mijn broer, aan diabetes. Ik kon niet naar Burundi voor zijn begrafenis en die van mijn nicht en haar man. Ik had hier zoveel aan mijn hoofd. Mijn dochter had in die tijd veel last van epilepsie- aanvallen en niet veel later kreeg ik zelf last van mijn hart.”

Tot op de dag van vandaag sterven er vanwege het hardnekkige stigma nog steeds mensen aan de gevolgen van aids, ook in Burundi. Onlangs hoorde Eliane het verhaal van een stel: beiden hebben hiv maar weten het niet van elkaar. “Meer voorlichting en openheid zouden het stigma kunnen verminderen”, aldus Eliane. Ze ziet zelf dat dit echt een verschil kan maken. “Door een gezicht te geven aan hiv, ziet men dat hiv niet het einde hoeft te zijn. Ook n=n, het niet kunnen overdragen van hiv als het virus niet meer meetbaar is in het bloed, speelt een belangrijke rol in het tegengaan van onwetendheid en het sterker maken van mensen met hiv. Als ik aan mensen in Burundi over n=n vertel, zijn ze stomverbaasd. ‘Mijn dokter heeft dat nooit aan mij verteld’, zeggen ze dan. Als ze hiv hebben, durven velen niet meer te daten. Weten dat ze het – door medicatie te nemen – niet langer kunnen overdragen, maakt dat ze weer op het liefdespad willen gaan.”

“Zolang hiv nog niet is genormaliseerd, blijven er mensen aan doodgaan omdat ze zich niet durven te laten testen of omdat ze geen behandeling willen”

Eliane is inmiddels een echte activiste geworden. Ze is actief op Twitter als @stigma_fighter en heeft een jaar lang een column geschreven over hiv voor de christelijke Afrikaanse online krant The Voice. In oktober gaat ze met haar Amersfoortse koor naar ZuidAfrika. Om op te treden, en om voorlichting te geven in de townships. “We zijn nu nog flink aan het repeteren en ons programma aan het samenstellen. Tijdens het optreden vertel ik mijn verhaal en mensen kunnen me na afloop vragen stellen.” Het overlijden van Sifa en haar man heeft haar duidelijk gemotiveerd om het taboe rond hiv te doorbreken. “Ik heb een droom dat we ooit met elkaar in een wereld zonder oordelen leven. Ik hoor regelmatig verhalen van mensen van over de hele wereld die ontzettend veel last hebben van het juk dat stigma is. Net zoals mijn nicht en haar man dit hebben ervaren. Zij stierven aan aids, maar net zo goed aan het stigma dat eraan kleeft. Dat maakt me droevig en tegelijkertijd erg gemotiveerd om dit aan te pakken. Zolang hiv nog niet is genormaliseerd, blijven er mensen aan doodgaan omdat ze zich niet durven te laten testen of omdat ze geen behandeling willen. Daarom vecht ik tegen het stigma. Om ooit een einde aan aids maken.”

PASPOORT

NAAM

Eliane Becks

LEEFTIJD

42 jaar

INSPIRATIE

Muziek en dans

LEVENSMOTTO

“I am the architect of my own dream”

Duze Nomshikashika is een Nederlands a-capella-koor dat authentieke Zuid-Afrikaanse traditionals zingt in de lokale talen. Op 10 oktober gaan ze op rondreis door Zuid-Afrika. Het koor heeft een go fund me gemaakt voor Eliane om mee te kunnen. Je kunt nog geld doneren door naar gofundme.com te gaan en te zoeken op ‘Help Eliane naar Zuid

Afrika’.