BOEKEN

tekst Liza van den Dijssel

Long term survivors zonder hiv

“You too? Welcome to the club”.

Dat hoorde onderzoekster en Nobelpijswinnares Françoise BarréSinoussi toen ze na een lange afwezigheid weer bij een hivconferentie aanwezig was. Niet omdat zij intussen ook hiv had opgelopen, maar omdat ze na jaren onderzoek naar aids een ernstige depressie had ontwikkeld. In Fag Hags, Divas and Moms – The Legacy of Straight Women in the AIDS Community toont hivactiviste Victoria Noe een ander gezicht van hiv dan we gewend zijn: die van hetero-vrouwen met én zonder hiv. Noe, zelf vanaf midden jaren tachtig actief geweest in de hiv-gemeenschap, kreeg halverwege de jaren negentig een burnout en volgde de ontwikkelingen sindsdien slechts van een afstand. Toen ze in 2013 de draad weer oppakte, realiseerde ze zich welke ernstige psychische gevolgen haar werk had gehad. En dat niet alleen zij, maar vele hetero-vrouwen dezelfde tol hadden betaald.

Oma Rose

Fag Hags, Divas and Moms is een eerbetoon aan al deze onderzoeksters, verpleegsters, moeders, prominenten, activistes, en vrijwilligsters. Elk hoofdstuk geeft aansprekende voorbeelden uit die verschillende groepen. Daarbij concentreert Noe zich vooral op de beginjaren van de epidemie. Twee vrouwen die eruit springen zijn Mathilde Krim, de energieke en onuitputbare onderzoekster, en Ruth Coker Burks, die meer dan 40 mensen met aids een enigszins waardige begrafenis op de familiebegraafplaats gaf. Elders wilde niemand die begrafenissen leiden. Een verrassend hoofdstuk is dat over ‘fictional women’. Noe behandelt hier vrouwelijke karakters in tv-series en romans die met hiv te maken krijgen. Eerst vooral als moeder, maar al snel ook in andere rollen. Dit soort verhaallijnen werd al vroeg in de epidemie in die series geschreven, en dat waren bewuste keuzes van de producenten.

Vooral de soapseries die overdag werden uitgezonden – doelgroep: vrouwen – konden als ‘educatief entertainment’ de kennis over hiv bij vrouwen bijspijkeren.

“Juist de hivnegatieve vrouwen ontwikkelden zich door hun betrokkenheid in rap tempo van vriendin, moeder of verpleegster bijna onontkoombaar tot activiste”

Onder andere in Golden Girls werd daarom een verhaallijn over hiv geïntroduceerd: onno- zele oma Rose moet een hiv-test doen. Deze aanpak had effect: de kennis over hiv en aids werd aanzienlijk vergroot, het stigma aangesproken én het gezicht van hiv veranderde van ‘blankehomoziekte’ tot iets wat iedereen kan treffen.

Vrouwenemancipatie

Direct en minder direct komen positieve aspecten van de aids- epidemie aan de orde. Homomannen met aids waren de eer- ste patiënten die invloed op hun eigen medische zorg opeisten. Ze waren mondig, wilden mee- praten en deel uitmaken van de behandelteams. In het verlengde van deze ‘patiënten-emancipatie’ lijkt Noe te suggereren dat ook de vrouwenemancipatie bevorderd werd door de uitbraak, onder andere doordat vrouwen zich nieuwe, onvermoede vaardig- heden eigen maakten. Juist de hiv-negatieve vrouwen ontwik- kelden zich door hun betrokken- heid in rap tempo van vriendin, moeder of verpleegster bijna onontkoombaar tot activiste.

Fag Hags, Divas and Moms – The Legacy of Straight Women in the AIDS Community Victoria Noe

€ 14,80 Verkrijgbaar via amazon.com

Alle liefdes zijn bijzonder en zijn het waard om te beschermen. Ook de liefde van Maria voor haar zoontje Gleb in Rusland. Maria heeft hiv, maar de toegang tot medicijnen in haar land is heel gebrekkig. Ze vreest voor haar eigen toekomst. En daardoor ook voor de toekomst van Gleb. Help Aidsfonds de

liefde te beschermen van Maria, Gleb en miljoenen anderen. Want bijna de helft van alle mensen met hiv krijgt nog steeds geen medicijnen. Met jouw hulp zorgen we dat mensen overal ter wereld zich veilig kunnen laten testen en toegang hebben tot medicijnen.

stop aids. uit liefde voor alle liefdes.

Noe zegt het niet met zoveel woorden, maar de strijdvaardigheid van vrouwen lijkt door de crisis toegenomen te zijn. Maar de belangrijkste boodschap die de schrijfster wil overbrengen, is dat deze vrouwen door hun werk eenzaam en geïsoleerd raakten. Zoals een van de geïnterviewden zegt: “AIDS killed my mother, though she was not HIV-positive”. De activistes, vrijwilligers, actrices, kunstenaars, verpleegkundigen en ‘fag hags’ van het eerste uur vertellen over het onbegrip van hun vrienden en familie, het verdriet om gestorven vrienden en de uitsluiting door hun sociale omgeving. Voor hen geen dates, geen relaties, geen sympathie, maar wél een grote kans om een burn-out te krijgen. En wat deze vrouwen de eerste jaren ook te verduren kregen, was afwijzing door de homogemeenschap zélf. Vooral in de beginjaren werden ze geacht cheques te schrijven of een bestuursfunctie uit te oefenen (hoewel ook die als vrouw soms lastig te krijgen waren), maar niet om al te nadrukkelijk hun positie als mede-slachtoffer te tamboereren. Ze waren tweederangs-leden van de community, werden met wantrouwen bekeken, hoorden er niet bij. Dit werd mede veroorzaakt door desastreus overheidsbeleid: pas in 1992 werd in de Verenigde Staten erkend dat ook vrouwen hiv konden oplopen.

Kleine eerbetonen

Op de momenten dat Noe het heeft over het gebrek aan solidariteit vanuit de homo-gemeenschap voor hun medestrijdsters, toont ze vurig engagement. En ook uit andere passages blijkt dat achter haar wat conservatieve uiterlijk een fervent bepleitster van gelijke rechten voor minderheden, vermindering van stigma en emancipatie van vrouwen, homo’s en gekleurde Amerikanen schuilgaat. Deze felheid maakt de meeste indruk, en het is daarom jammer dat die in de biografieën van de vrouwen grotendeels ontbreekt. Fag Hags, Divas and Moms blijft zo over het algemeen steken in anekdotische portretten van een handvol vrouwen. Noe stelt dat de rol van de vrouw in de epidemie tot nog toe zeer onderbelicht is, en er meer erkenning en onderzoek nodig zijn. Zelf heeft ze duidelijk niet de rol van onderzoeker willen aannemen, maar heeft ze wel een eerste aanzet willen geven tot een herwaardering van de rol van de heterovrouw. De lezer krijgt helaas geen enkele indruk van hoe groot de rol van deze vrouwen in de community was, welk deel van de patiënten vrouw was, enzovoort. Theorieën, statistieken en grotere verbanden missen.

“Wat deze vrouwen de eerste jaren ook te verduren kregen, was afwijzing door de homogemeenschap zélf”

Dit ligt vooral aan de vorm die Noe heeft gekozen: het afwerken van een willekeurig aandoende lijst van betrokken vrouwen, afgewisseld met citaten. Ze heeft voor het boek talloze vrouwen bevraagd, maar de portretten gaan helaas niet genoeg de diepte in om lang te blijven hangen. We komen niets te weten over hun motivaties. De schrijfster doet haar best om de vrouwen de eer te geven die ze verdienen, maar lijkt te worstelen met de keuze tussen kwantiteit en kwaliteit. Uiteindelijk levert ze een mozaïek aan kleine eerbetonen. Of, zo je wilt: een schriftelijke aids memorial quilt.

Hiv-onderzoeker Mathilde Krim en Mr. Leather op de New York Pride, 1995

bar&lounge turkish bath jetstreambath finnish sauna private cabins darkroom masseurs meals

mellow mondays no towel tuesdays wellness wednesdays

special events saturdays

bears working up a sweat gender fluids

monday-wednesday

12hr midday-02hr morning

thurday-saturday

12hr midday-10hr morning

sunday

12 midday-06hr morning

CENTRAL STATION

NIEUWEZIJDS VOORBURGWAL SINGEL

2 m i n u t e s f r o m

DAMRAK NIEUWENDIJK

c e n t r a l s t a t i o n

Koestraat 5a 1012 BW Amsterdam

020 622 7471