Henk & Fred editie 4-2019 by Media Vakman

JAARGANG 7

04 19

SEPTEMBER 2019

BEURS EDITIE ELEKTRO 2019

Gijs Staverman over radio maken 28

Is klassieke installateur een uitstervend ras?

24-25-26

SEPTEMBER 2019

BEURSFABRIEK NIEUWEGEIN

HET LEUKSTE EN GROOTSTE TECHNISCHE MAGAZINE

WAGO installatieklemmen WA

INSTALLATIEK GO

MAIN

Serie 773 Lasklemmen t/m 4 mm²

E FR

INSTALLATIE K GO

Serie 2273 COMPACT lasklemmen

ANC

N MME LE

TEN

N MME LE

Alleen de WAGO installatieklemmen zijn Maintenance Free gecertificeerd

Serie 773 Lasklemmen t/m 6 mm²

Serie 243 MICRO lasklemmen

Veilig verbinden doe je met het origineel

COMPACT verbindingsklemmen voor alle soorten geleiders

Serie 221 verbindingsklemmen t/m 4 mm² en t/m 6 mm²

Serie 221 EX* verbindingsklemmen t/m 4 mm² EX toepassingen * Met gebruik van grijze montage adapters

Alle WAGO installatieklemmen zijn: • •

Compact, betrouwbaar en eenvoudig in gebruik

Toegestaan voor gebruik in verdelers met behulp van montage adapters

BEZOEK ONZE STANDS

BEURSFABRIEK NIEUWEGEIN

NIEUWEGEIN

STAND 146 & 188

....................................

BEURSFABRIEK

Lighting Lighting

Gecertificeerd Interact Pro-installateur in één uur Combineer een dagje beurs met een waardevol certificaat Regelmatig moet je als installateur nieuwe kennis opdoen. Dat kan op een beurs, maar ook door trainingen te volgen. Bijvoorbeeld over IoT, slimme verlichting, gebruik van sensoren en LED-verlichting. Met Philips Interact Ready-verlichting en het Interact Pro-systeem bied je elke MKB-klant een maatwerkoplossing.

En omdat je niet alle tijd van de wereld hebt, bieden we je de kans om in één dagdeel de beurs te bezoeken én een unieke training te volgen over Interact Pro: slimme verlichting voor het MKB. Bezoek ons Philips trainingslokaal en word gecertificeerd Interact Pro-installateur in één uur! Kijk voor meer informatie over Interact Readyverlichting en het Interact Pro-systeem op philips.nl/interactready.

Registreer nu op: philips.to/elektro2019 4

| SEPTEMBER 2019

190453 Adv Interact Pro beurs Elektro_190x277_v2.indd 1

14-08-19 13:42

ik ben erbij!

? k o o jij MELD JE NU AAN VOOR GRATIS TOEGANG! WWW.ELEKTRO2019.NL

24-25-26

SEPTEMBER 2019

BEURSFABRIEK

NIEUWEGEIN

| SEPTEMBER 2019

Colofon & Service Henk & Fred is een technisch magazine dat vijf keer in het jaar wordt verspreid in een oplage van 26.000 exemplaren. Interviews met bekende en minder bekende personen uit de techniek en spraakmakende rubrieken geven Henk & Fred een geheel eigen identiteit waarmee het zowel jong en oud aan zich weet te binden.

Jaargang 7, nummer 4, september 2019 UITGEVER Media Vakman B.V. Diepenveenseweg 147 7413 AP Deventer HOOFDREDACTIE Peter Besselink, redactie@henkenfred.nl REDACTIE Sjoerd Geurts, Marieke van der Heijden, Han Neijenhuis, Michiel Elands en Pim van de Beek BLADMANAGER Matthea Kiemeney, matthea@henkenfred.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Patricia Overmars (correctie), Derk-Jan Rouwenhorst (cartoons), Vivian Timmers (column), Joost Ebus (column) en Karin Stegeman

Banenmarkt op ELEKTRO 2019 Van dinsdag 24 tot en met donderdag 26 september wordt in de Beursfabriek in Nieuwegein ELEKTRO 2019 gehouden. Tijdens deze beurs is er ook een Henk & Fred Banenmarkt. Met onder andere een stand van het UWV. In dit nummer gaan we uitgebreid in op de kansen die zij-instromers bieden voor onze branche.

Virtual reality in de bouw

ADVERTENTIES advertenties@henkenfred.nl VORMGEVING loek & feel DRUK Tesink ABONNEMENTEN EN ADMINISTRATIE info@henkenfred.nl Verschijning: 5 x per jaar Abonnementsprijs Nederland € 47,50 per jaar (excl. 6% BTW incl. verzendkosten)

Losse nummers € 9,75 (excl. 6% BTW incl. verzendkosten) Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk is opgezegd. ALGEMENE VOORWAARDEN EN PRIVACY STATEMENT zie www.henkenfred.nl

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen aan de volledigheid en juistheid van de informatie, zoals weergegeven in deze uitgave, geen rechten worden ontleend. De uitgever en auteurs kunnen dan ook geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie uit deze uitgave.

VOLG ONS Fred: @FredvanHenF | Henk: @HenkvanHenF www.linkedin.com/company/henk-&-fred www.linkedin.com/in/fred-van-henk-en-fred www.henkenfred.nl/aanmelden WWW.HENKENFRED.NL

| SEPTEMBER 2019

De toekomst van

de installateur

www.facebook.com/HenkenFred

Hij wilde na zijn studie iets met games gaan doen. De wereld van grote installatiebedrijven riep bij Tim Falken (26) een beeld op van grijze en saaie kantoren. Het liep anders. Een jaar na zijn afstuderen is Tim werkzaam bij Croonwolter&dros. Als specialist augmented (AR) en virtual reality (VR).

Maarten van der Boon geeft op ELEKTRO 2019 dagelijks een lezing in ons Vestzak theater. Over de toekomst van de instal lateur. “De technisch installateur wordt een ICT dienstverlener”, zegt hij in de rubriek ‘8 brutale vragen’.

INHOUD

Solar Challenge in Australië

Voor ‘de spanningzoeker’ gaan Henk en Fred op bezoek bij de studenten Elektrotechniek Elke Salzmann en Tom Salden van de TU Delft. Beiden zijn lid van het Vattenfall Solar Team, dat in oktober meedoet aan de World Solar Challenge in Australië.

In de studio bij

Gijs Staverman Radiopresentator Gijs Staverman zal tijdens ELEKTRO 2019 dagelijks de beursbezoekers interviewen. We gingen bij hem langs in de studio in Hilversum en kregen zo een mooi inkijkje in zijn dagelijkse leven en in zijn werk als presentator van het lunchprogramma Gijs 2.0 op NPO Radio 2.

Achter de schermen bij

de ArenA

50 60

De Johan Cruijff ArenA is voor voetbalfans en concertgangers een waar paradijs, met topwedstrijden op hoog niveau en artiesten van wereldformaat. Maar er is meer. Anno 2019 is de ArenA ook een proeftuin voor innovatieve snufjes en duurzame maatregelen. Henk en Fred gaan op ontdekkingstocht.

Nieuwe technieken De technieken ontwikkelen zich razendsnel. Zoals Tim Falken van Croonwolter&dros in deze editie zegt: “We moeten mee met de tijd”. Dat nieuwe technieken ook een oplossing zijn voor krapte op de arbeidsmarkt maakt zijn collega Harry Engwirda duidelijk. Door middel van Augmented Reality laat je iemand op afstand meekijken. De specialist hoeft op die manier niet meer op de bouwlocatie te komen en kun je daardoor overal snel inzetten. Klinkt goed, toch? Maar hoe kan jij Augmented Reality in de praktijk toepassen? En ben je benieuwd wat het verschil is tussen Virtual Reality en Augmented Reality? Dan moet je zeker verder lezen en daarna je gratis toegangskaart voor ons beurs event ELEKTRO 2019 aanvragen. Nog maar een week en dan vieren we hopelijk samen met jou het feestje voor de branche waar je op een ontspannen manier bijgepraat wordt over de nieuwste technieken, zoals VR en AR. Nieuw dit jaar is de Henk & Fred Banenmarkt waar persoonlijke ontmoetingen tussen adviseurs, werkgevers en werknemers centraal staan. Je vindt er onder andere een stand van het UWV. In deze editie doet Johan van der Kleij, landelijk adviseur werkgeversdiensten bij het UWV, alvast een oproep aan alle werkgevers: Laat de hoge eisen aan o pleiding en kwalificaties los en zoek naar mensen die enthousiast en gemotiveerd zijn en die passen bij de uitstraling van je bedrijf. Naast de nieuwste technieken en de Henk & Fred Banenmarkt is er nog heel veel meer te doen, te zien en te horen tijdens ELEKTRO 2019. Dus niet vergeten je toegangskaart aan te vragen! Tot dan! Matthea Kiemeney Bladmanager redactie@henkenfred.nl | SEPTEMBER 2019

UWV helpt bij omscholing werkzoekenden

Foto: 123RF.com

IS NIEUWE MONTEUR

Nieuwe installateurs? Zie ze maar eens binnen te halen als bedrijf. Het tekort aan technische mensen is enorm, werkgevers weten nauwelijks nog waar ze moeten zoeken. Het UWV helpt de installatiesector, door zij-instromers om te scholen tot elektrotechnicus. Op de Banenmarkt tijdens onze beurs ELEKTRO 2019 heeft het UWV een eigen stand waar je terecht kunt voor informatie.

en simpele personeelsadvertentie voor een installateur in een krant, vakblad of op een vacaturesite is anno 2019 verspilde moeite, zegt Johan van der Kleij, landelijk adviseur werkgeversdiensten bij het UWV. "Daar komt echt niemand meer op af. Of het moet iemand zijn die denkt dat hij een leukere job kan krijgen. Maar dan haal je dus vakmensen weg bij een ander. Dat schiet ook niet op." In de gehele technische sector, dus inclusief automotive, bouw en w-techniek, zijn er dit jaar maar liefst 80.000 vacatures geregi-

| SEPTEMBER 2019

streerd. De instroom van nieuwe vakmensen vanuit de o Â pleidingen is laag. "Zeg maar gerust dat het aanbod echt minimaal is", aldus Van der Kleij. Vandaar dat het UWV al enkele jaren bezig is om werkzoekenden om te scholen richting de techniek. Daaronder zijn ook veel mensen die geen technische achtergrond hebben. Van der Kleij: "Denk aan een voormalig bankmedewerker die eigenhandig zijn huis heeft verbouwd. Zelf zou hij misschien nooit aan een carriĂ¨re-switch denken. Wij helpen en ondersteunen hem."

ANDERE EISEN Uitgangspunt daarbij is de vraag van werkgevers. Wat voor nieuwe werknemers zoekt hij, waar moeten zij allemaal aan voldoen? Dat laatste is nog wel een dingetje, weet Van der Kleij. "Werkgevers stellen hoge eisen, bijvoorbeeld aan opleiding en kwalificaties. Laat dat los. Goed opgeleide technici hebben allang een baan, die vind je niet meer. Zoek dus vooral naar mensen die enthousiast en gemotiveerd zijn en die passen bij de uitstraling van je bedrijf. En wees bereid in hen te investeren." Werkgever en het

ELEKTRO 2019

EEN ZIJ-INSTROMER? UWV gaan samen op zoek naar een opleidingstraject op maat. Mogelijk loopt de kandidaat-installateur eerst stage in het bedrijf, om de praktijk te proeven en te ervaren hoe het is om 's ochtends om zes uur in een busje op pad te gaan. Bevalt hem dat, dan worden verdere stappen bepaald. Het UWV laat de kandidaat in dat voortraject - zo'n tien tot twaalf weken - werken met behoud van uitkering. De werkgever begeleidt hem en betaalt de opleidingskosten. Vanuit het UWV en OTIB bestaan daarvoor in sommige gevallen ook subsidiemogelijkheden.

GEEN OBSTAKELS Enerzijds weten kleine werkgevers nog te weinig van de mogelijkheden die het UWV op dit vlak biedt. Of zij zien onnodige obstakels, vindt van der Kleij. "Het lijkt allemaal veel gedoe en duur. Maar het UWV is er om vooral de kleinere bedrijven te helpen en ondersteunen. Dus het is belangrijk dat zij met hun personeelsvragen bij ons komen. Hoe meer werkgevers zich melden,

hoe meer wij kunnen doen. Denk bijvoorbeeld aan het bundelen van opleidingen, zodat de kosten dalen." Ook veel werkzoekenden weten nog niet van deze mogelijkheid tot omscholing. Het UWV en werkgevers maken daarom bedrijfsfilms, waarin het vak van installateur wordt gepresenteerd. "Die films verspreiden we via sociale media. Uiteraard ook een goede manier om de doelgroep te bereiken", aldus Van der Kleij.

HENK & FRED BANENMARKT TIJDENS ELEKTRO 2019 WORDT ER EEN HENK & FRED BANENMARKT GEHOUDEN. WERKNEMERS DIE OP ZOEK ZIJN NAAR EEN NIEUWE UITDAGING KUNNEN HIER TERECHT BIJ DE UITZENDORGANISATIES DIE ZICH HIER PRESENTEREN. MAAR DE HENK & FRED BANENMARKT IS OOK BEDOELD

BANENMARKT

VOOR INSTALLATIEBEDRIJVEN

Maar er gaat uiteraard niets boven persoonlijke ontmoetingen tussen adviseurs van het UWV, werkgevers en werkzoekenden. Dat kan op de 'Henk & Fred Banenmarkt', tijdens het beurs event ELEKTRO 2019, op 24, 25 en 26 september aanstaande in de Beursfabriek in Nieuwegein. Het UWV is daar aanwezig met een eigen stand. Van der Kleij: "Daar gaan wij werkgevers en werkzoekenden precies uitleggen wat wij kunnen doen en hen direct met elkaar in contact brengen." 

DIE OP ZOEK ZIJN NAAR NIEUWE WERKNEMERS. BIJ DE STAND VAN HET UWV HELPEN ZE JE GRAAG VERDER. OOK OPLEIDINGSBEDRIJF OTIB HEEFT EEN EIGEN STAND EN INFORMEERT OVER OPLEIDINGSMOGELIJKHEDEN. VERDER DOE JE INSPIRATIE OP OVER HOE JE JE PERSONEEL OP EEN POSITIEVE MANIER KUNT BINDEN AAN JE BEDRIJF. DE BANENMARKT BEVINDT ZICH ACHTERIN DE BEURSHAL.

GRATIS TOEGANG ELEKTRO 2019 ELEKTRO 2019 IS HÉT MEEST SPRAAKMAKENDE EVENT BINNEN DE ELEKTROTECHNIEK. HET BEURSEVENT VINDT PLAATS OP DINSDAG 24, WOENSDAG 25 EN DONDERDAG 26 SEPTEMBER IN DE BEURSFABRIEK IN NIEUWEGEIN EN IS VOOR IEDEREEN GRATIS TE BEZOEKEN. DAGELIJKS GEOPEND VAN 11.00 TOT 19.00 UUR. JE DIENT JE ALS BEZOEKER WEL VOORAF ONLINE TE REGISTREREN. GA NAAR DE WEBSITE VAN ELEKTRO 2019, VUL JE GEGEVENS IN EN ONTVANG EEN E-TICKET PER MAIL. DE BARCODE OP HET TICKET WORDT BIJ DE ENTREE GESCAND EN DIRECT OMGEZET NAAR JE PERSOONLIJKE BADGE. MEER INFO: WWW.ELEKTRO2019.NL

| SEPTEMBER 2019

VRAAG VANDAAG NOG JE GRATIS TOEGANGSKAART AAN OP ELEKTRO2019.NL/GRATIS-TOEGANG EN ZORG DAT JE ERBIJ BENT OP 24, 25 EN 26 SEPTEMBER IN DE BEURSFABRIEK IN NIEUWEGEIN.

ELEKTRO 2019: dit is Heb jij je gratis toegangskaart voor ELEKTRO 2019 nog niet aangevraagd? Snel doen dan! ELEKTRO 2019 is dé plek om je te laten informeren, adviseren en inspireren op het gebied van elektrotechniek. Met bijna 100 stands is er genoeg te zien - veel exposanten laten je uitgebreid hun producten testen en uitproberen op de stand - maar er meer. Lees je mee?

HENK & FRED BANENMARKT Nieuwe installateurs binnenhalen als bedrijf? Ben je net klaar met school of ben je juist die vakman die toe is aan een nieuwe uitdaging? Bezoek dan zeker de Henk & Fred Banenmarkt. Naast uitzendorganisaties hebben het UWV, opleidingsbedrijf OTIB en Zelfstandigen Bouw - de ondernemersorganisatie voor zzp’ers in de bouw - een eigen stand.

VR ESCAPE GAME Deze editie van het ELEKTRO beurs event geen escape room, maar een escape game. En niet zomaar eentje: in VR én gebaseerd op de populaire Netflix serie La Casa de Papel. We verklappen natuurlijk nog niet alles, maar weet dat je goed moet samenwerken. Ontrafel onder leiding van El Profesor puzzels in Virtual Reality en in real life. Wie maakt er als eerste miljoenen euro’s buit?

2 | SEPTEMBER 2019

ELEKTRO 2019

er te doen! FOODTRUCKS

Van al dat rondkijken krijg je best trek. Voor eten en drinken zit je bij ELEKTRO 2019 wel goed. Er zijn verschillenden terrassen, vijf foodtrucks, een foodfiets én de Henk & Fred IJskar. Alles is te vinden op de beursvloer zelf, van frietjes en broodje hamburger tot soep en gezonde broodjes.

Foto: Nico Kroon

INSPIRERENDE SPREKERS

Elke beursdag vinden er verschillende kennissessie plaats in het H&F Vestzaktheater en op het hoofdpodium. Inspirerende sprekers behandelen onderwerpen waar jij direct je vakkennis mee vergroot. André Kuipers trapt af met zijn lezing ‘Energie en de toekomst’. Voorbeelden van andere sprekers zijn: Paul Bombeld van Waterstof Magazine, Gerhard Hospers van Greenworks, Roel Ritsma van Entheq Technology Group en Maarten van der Boon van Novitek.

HENK & FRED CAFÉ

H&F PRAKTIJKLOKAAL

Het Henk & Fred Café is de perfecte plek om elektroprofessionals uit alle lagen en disciplines te ontmoeten. Erg leuk: aan het einde van elke beursdag wordt hier tevens een Henk & Fred Borrel georganiseerd, inclusief bier, burgers en lezingen van Bas Nijhuis, Pouw Jongbloed en Jan Lammers.

In het H&F Praktijklokaal kun je zelf aan de slag met de meest uiteenlopende materialen en systemen. Je wordt uitgedaagd zo snel mogelijk een nog samen te stellen installatie werkend in elkaar te zetten. Tegenover het praktijklokaal kun je je kennis testen in het H&F Examenlokaal en in het Trainingslokaal kun je workshops bijwonen.

| SEPTEMBER 2019

Easyclickpro draadloze besturing

Bij Easyclickpro wordt de modernste techniek gebruikt: de wandzenders zijn batterijloos en kunnen overal in de woning flexibel worden geplaatst en zijn volledig onderhoudsvrij. Easyclickpro heeft vele toepassingen in een woning, bijvoorbeeld lichtbronnen,

Easyclickpro-inbouw-ontvanger zonder energiemeting

zonneweringen, rolluikmotoren. Voordelen: • Batterijloze zender • Zender flexibel te plaatsen • Geen bedrading

Easyclickpro-inbouw-ontvanger met energiemeting

• Lichtscènes • Tijdfuncties • Compatibel met de nieuwe EnOcean-

Zonder batterij

Zonder kabels

Zekerheid

standaard

KORTSLUITING WIST JE DAT JE TICKET VANAF JE SMARTPHONE GESCAND KAN WORDEN?

Er worden extra (verkeers)borden, verkeersbegeleiders en chauffeurs ingezet om de verkeersstroom van en naar de Beursfabriek in goede banen te leiden

Henk & Fred organiseert vanaf nu elk jaar het beurs event ELEKTRO

ELEKTRO 2019 IS ELKE DAG GEOPEND VAN 11.00 UUR TOT 19.00 UUR

ELEKTRO 2019 HEEFT 5 FOODTRUCKS, 1 FOODFIETS EN EEN IJSKAR EN MEERDERE KOFFIE CORNERS

De organisatie heeft

120.000 munten

besteld zodat er voor bezoekers gratis eten en drinken is

De beursvloer is 7.000 m2 groot ELKE BEURSDAG IS ER EEN H&F BORREL IN HET HENK & FRED CAFÃ&#x2030;

De standbouwer bouwt bijna voor 2.000 m2 aan stands op

| SEPTEMBER 2019

Tim Falken en Harry Engwirda van Croonwolter&dros

Eerst alles bouwen in

Samen met zijn leidinggevende - manager Harry Engwirda - geeft Tim een inkijkje in de technieken van de toekomst. Hoe komt een gamesfanaat bij een groot bedrijf als Croonwolter&dros terecht? Tim: “Na mijn studie Media technologie, aan de Hogeschool Rotterdam, ontdekte ik dat ik met dit vak veel meer kon doen. Mijn stage bij Croonwolter&dros was gericht op virtual reality en

| SEPTEMBER 2019

Tim Falken (links) en Harry Engwirda

ik mocht hier pionieren. Al mijn vooroordelen over grote en saaie bedrijven zijn verdwenen, haha.” Wat is het verschil tussen VR en AR? Tim: “Het verschil tussen virtual reality en augmented reality is dat je bij AR over de werkelijkheid heen virtuele informatie projecteert. Je loopt om een object heen of steekt je hoofd er in. Bij VR heb je een dichte bril op waarmee je afgesloten bent van de buitenwereld.”

Augmented en virtual reality in de bouw. Het lijkt een vreemde combinatie? Tim: “Haha, dat zit toch anders in elkaar. Ik maak hier digital twins. Dat betekent dat je een project virtueel bouwt voordat het daadwerkelijk wordt gebouwd. Een exacte virtuele kopie. Je filtert in de virtuele versie alle fouten eruit en voert aanpassingen door. Neem bijvoorbeeld een tunnel. Waardoor de ‘echte’ tunnel sneller en zonder fouten wordt gebouwd.”

INTERVIEW

de digitale wereld Harry: “Je creëert op deze wijze meer inzicht en acceptatie bij betrokken partijen en opdracht gevers. Die hebben moeite met het interpreteren van 2D- en 3Dtekeningen naar de werkelijkheid. In de virtuele omgeving ervaren ze daarentegen precies hoe de tunnel eruit komt te zien.”

Wat komt in jullie bedrijf precies in augmented reality voorbij? Tim: “We maken een virtueel ontwerp, waaraan we van a lles toevoegen. In deze virtuele omgeving rijden auto’s, veranderen stoplichten van kleur en gaan slagbomen omhoog. Een voorbeeld is de RijnlandRoute,

anders in de tekeningen. Bij de RijnlandRoute konden we dit - dankzij het virtuele ontwerp - in twee dagen aftikken. We plaatsten de borden virtueel, iedereen reed er in zijn virtuele auto onderdoor en kon beoordelen of het bord zo goed stond.”

je filtert er in de virtuele versie eerst alle fouten uit Heel wat anders dan een game? Tim: “En toch gebruik ik in basis dezelfde simulatie, dezelfde engine, dezelfde technieken en dezelfde codes. De verandering is dat we het nu ergens anders toepassen en dat dat ook nog eens blijkt te werken.”

een nieuwe wegverbinding tussen Katwijk en Leiden. We maakten hiervoor een wegontwerp. Boven die weg moesten verwijzings borden komen. Bij een vorig project duurde het afstemmen en intekenen van de borden drie maanden. Telkens werd er iets bijgesteld en iedereen zag iets

Heeft de elektrotechnisch installateur hier ook wat aan? Tim: “Je kunt bijvoorbeeld specialisten die ergens anders zijn, laten meekijken op de werkvloer. De monteur zet de Hololens-bril (AR) op en de specialist kijkt mee en helpt om beslissingen te nemen. Daar zetten we nu al beginstap- ››

OVER CROONWOLTER&DROS CROONWOLTER&DROS ONTWIKKELT INTELLIGENTE TECHNIEKEN, MET ALS DOEL DE INFRASTRUCTUUR VEILIGER, DUURZAMER EN BETROUWBAARDER TE MAKEN. CROONWOLTER&DROS IS GESPE CIALISEERD IN SYSTEEMINTEGRATIE VOOR TUNNELS EN NATTE INFRA-OBJECTEN. BEHALVE VOOR DE INFRASTRUCTUUR ONTWIKKELT CROONWOLTER&DROS OOK INTELLIGENTE TECHNIEKEN VOOR DE BRANCHES UTILITEIT, INDUSTRIE EN MARINE & OFFSHORE. HET BEDRIJF TELT ZO’N 3700 MEDEWERKERS EN HEEFT MEERDERE VESTIGINGEN IN NEDERLAND. HET HOOFDKANTOOR STAAT IN ROTTERDAM. INNOVATIE IS EEN VAN DE BELANGRIJKSTE PIJLERS VAN CROONWOLTER&DROS, DAT DE INNOVATIEGENERATOR WIL ZIJN BINNEN HET INFRADOMEIN. HARRY: “DOOR INNOVATIE KUNNEN WIJ DE INFRASTRUCTUUR BETER LATEN BENUTTEN. HIERBIJ PAST EEN CULTUUR DIE GERICHT IS OP INNOVATIE VAN DE STANDAARDOPLOSSINGEN.”

| SEPTEMBER 2019

INTERNOVA PROFESSIONAL LIGHTING BV Meer dan 23 jaar specialist in verlichting.

Smarter Home -

Busch-Wächter® 220 MasterLINE

Met zekerheid een goed gevoel. De bewegingsmelder in modern design. Optisch perfect. Efficiënt door tijdbesparende montage. Inclusief IR-handzender voor comfortabele bediening. Ontdek de nieuwe veiligheid op busch-jaeger.nl

| SEPTEMBER 2019

INTERVIEW met één druk op de knop beschikbaar is. Nu is die informatie er ook, maar versnipperd. Er staat iets op de ontwerptekening, er wordt door de monteur iets over onderhoud bijgehouden, een manager heeft nog ergens een onderhoudsplan liggen... Als je het centraal en virtueel in beeld hebt, beschik je à la minute over informatie. En gaat er een keer iets mis met een type kast, dan weet je meteen waar deze kast elders ook is geïnstalleerd. Allemaal informatie waarmee je nieuw voorspellend

specialist laat je zo op afstand meekijken op de bouw pen in. De specialist presenteert op afstand aanvullende informatie in de bril, op het zichtveld van de monteur, en vertelt wat er moet gebeuren. Handig omdat de specialist niet helemaal hoeft af te reizen naar de werkplek.” Harry: “Ook slim in een krappe arbeidsmarkt, waarin personeel moeilijk te vinden is. Zo kun je de specialist van afstand overal snel inzetten. In onze simulaties gaat het al zover dat we precies aangeven waar de boorgaten gemaakt moeten worden. Verder plaatsen we barcodes, zodat de monteur met een Hololens alle informatie over die plek in zijn bril te zien krijgt.”

Tim: “Met de Hololens, die iets toevoegt aan de werkelijkheid, kun je in de toekomst ook het leidingstelsel in de muur bekijken. In kleur, zodat je weet welke leiding waar ligt en of het bijvoorbeeld elektriciteit of water is.”

vermogen krijgt over onderhoud, systemen en veiligheid.” Harry: “We gaan inderdaad naar een wereld waarin we eerst alles virtualiseren en simuleren voordat we buiten echt aan de slag gaan.”

Hoe zien jullie de toekomst? Tim: “Ik denk dat we alle BIM-modellen gaan vertalen naar een virtuele omgeving. Als digital twin van de werkelijkheid. Dus wat je al hebt, breng je in kaart en breid je geleidelijk uit met nieuwe functionaliteiten. Daar heeft ook de e-installateur wat aan. Breng alle kasten maar eens virtueel in beeld, zodat alle informatie

En iedereen staat er voor open? Tim: “In ons bedrijf vindt niet iedereen het fantastisch. Logisch, alle verandering is moeilijk. Weet je nog de tijd dat niemand een smartphone wilde hebben? Tegenwoordig sluiten jongeren voor hun device alleen maar data-abonnementen af. Ze bellen er niet eens meer mee. We moeten hierin mee.” 

ONDERDELEN ZELF PRINTEN? TIM FALKEN MAG ZICHZELF BIJ CROONWOLTER&DROS ONTDEKKEN. TIM: “IK BEN BEZIG MET HET PROJECTEREN VAN SCHAALMODELLEN WAAR WE OP LOCATIE MET DE HOLOLENS-BRIL BEWEGENDE BEELDEN IN PROJECTEREN, ZODAT DE KLANT ZICH EEN GOED BEELD KAN VORMEN. VERDER ONDERZOEKEN WE OF WE EEN BUSJE OP DE WEG KUNNEN LATEN RIJDEN MET EEN 3D PRINTER. DIE VOOR MONTEURS TER PLEKKE ONDERDELEN PRINT. HET ENIGE PROBLEEM DAT WE NOG MOETEN TACKELEN IS HET KEMA-KEUR EN AUTEURSRECHT VAN HET ONDERDEEL.”

| SEPTEMBER 2019

bezoek ons op standnummer 184

HENSEL biedt een uitstekende kwaliteit aftakproducten, beveiligingsproducten en verdeeltoepassingen voor elektrische energie binnen het laagspanningsbereik. HENSEL wordt vooral toegepast waar hoge eisen worden gesteld in zowel utiliteit als industrie. Voor HENSEL zijn tevreden klanten de beste referentie.

W i j bundelen E n e r g i e

Geyer Nederland BV Weegschaalstraat 50 7324 BH Apeldoorn

Telefoon: +31 (0) 55 599 82 00 E-Mail: info@geyer.nl www.geyer.nl / www.hensel-electric.nl

NL_ENYMOD-190x130.indd 1

27.03.2015 09:43:13

EEN ROYALE KEUZE IN VERDEELKASTEN: RVS, ALU EN POLYESTER...?

BIJ GEYER!

bezoek ons op stand 184

Of het nu gaat om grote projecten of om kleine, ú en úw wensen staan bij GEYER in de spotlights. Goede kwaliteit en een scherpe prijs spelen daarbij de hoofdrol. Een betrouwbaar product, nauwkeurige assemblage en stipte levering, hebben bij GEYER altijd de hoogste prioriteit.

• • • • •

Professionaliteit, kwaliteit en flexibiliteit Persoonlijk contact met elke opdrachtgever Heldere, gezamenlijke communicatielijnen Messcherpe calculatie, duidelijke presentatie Begeleiding van A tot Z bij alle opdrachten

WWW.GEYER.NL WEEGSCHAALSTRAAT 50

| SEPTEMBER 2019

7324 BH APELDOORN

T. 055 5998200

F. 055 5998219

DE BUS VAN...

Breman wil wagenpark verduurzamen:

EVITO HANDIG VOOR KORTE RIT

ij de Breman Installatiegroep in Genemuiden hebben ze duurzame ambities. Het bedrijf wil in 2025 energiepositief zijn. Dit houdt in dat de organisatie dan meer energie opwekt, dan verbruikt. “Dat we ons wagenpark willen verduurzamen is daar een logisch gevolg van. Dit is een mooie eerste stap”, zegt Bernardo Eenkhoorn, namens het management van Breman, over de aanschaf van de eerste Mercedes-Benz eVito. Deze volledig elektrische bedrijfswagen zal door de Breman Installatiegroep met

De Breman Installatiegroep heeft duurzame ambities. Vandaar dat deze zomer tijdens een medewerkersbijeenkomst de eerste Mercedes-Benz eVito werd verwelkomd. Deze eerste volledig elektrische bedrijfswagen rijdt 150 kilometer op een volle tank en zal worden ingezet voor werkzaamheden in de stad.

name worden ingezet voor werkzaamheden in de stad. De wagen kan tot 150 kilometer rijden op een volle tank. Wat neerkomt op pakweg zes rondjes Rotterdam. Volgens Patrick van Ommen, salesmanager Mercedes-Benz Vans bij Wensink (de leverancier) is het een ideale elektrische bestelwagen voor stedelijke gebieden. “En is de accu leeg? Binnen zes uur is-ie weer volledig opgeladen”, aldus Van Ommen.

LAADRUIMTE Naar de batterij is het even

zoeken. Deze zit veilig ingebed in de vloer van de bus en neemt dus geen enkele ruimte van het laadruim of van de passagierscabine in. De eVito is overigens beschikbaar in twee lengtes met verschillende laadruimtes. De editie ‘lang’ heeft een laadruimte van 6 m3 (met een nuttig laadvermogen van 1.015 kg) en de editie ‘extra long’ heeft een inhoud van 6,6 m3 (990 kg laadvermogen). 

FRED: “LAGERE KOSTEN?” FRED ZIET HET WEL ZITTEN, ZO’N VOLLEDIG ELEKTRISCHE BEDRIJFSBUS. “HOEWEL, WIJ HEBBEN OOK WEL EENS KLUSSEN WAT VERDER WEG. EN DAN IS DE ACCU WEL ERG SNEL LEEG. MAAR VOOR KLUSSEN IN DE BUURT IS HET IDEAAL”, ZEGT HIJ. “DAAR KOMT BIJ DAT ELEKTRISCH RIJDEN NATUURLIJK GOEDKOPER IS DAN BENZINE OF DIESEL. EN OOK QUA ONDERHOUD BEN JE GOEDKOPER UIT, ZO HEB IK BEGREPEN. TEL DAARBIJ OP DE BELASTINGVOORDELEN EN SUBSIDIES DIE ER NU ZIJN VOOR ELEKTRISCH RIJDEN. MISSCHIEN IS DIT WEL HÉT MOMENT OM ELEKTRISCH TE GAAN RIJDEN?!”

| SEPTEMBER 2019

DIN-modulaire houders voor cilinder zekeringen NH-meszekeringen Uitgebreid met een unieke serie gFF karakteristiek voor beveiliging tegen kortsluit en overstroom van lange kabels en bedrading.

Compacte beveiliging voor breed toepassingsgebied IEC (690 Vac/ 125 A), Photo Voltaic (1500 Vdc/50 A), UL (700 Vac/100 A).

Zekeringen voor alternatieve energie (PV) Hoge snelheid zekeringen

Voor elk type zekeringen biedt de Bussmann Series specifieke zekeringen voor Photo Voltaic applicaties tot veelal 1500 Vdc.

Voor beveiliging van bijvoorbeeld halfgeleiders tegen zowel hoge foutstromen als overspanning.

Aanmerkelijke assortimentsuitbreiding Eaton Bussmann Series zekeringen Wereldwijd produceert Eaton voor de Eaton Bussmann Series een toonaangevend assortiment zekeringen voor het beveiligen van elektrische circuits.De zekeringen worden breed toegepast in o.a. residentieel, industrieel, motorbeveiliging, vermogen conversie en distributie. Eaton’s team van specialisten, engineers en applicatie engineers spelen een leidende rol in internationale standaardisatie van zekeringen. Naast een bijzonder breed assortiment zekeringen voor algemeen gebruik biedt de Eaton Bussmann Series een grote variëteit aan zekeringen voor wereldwijde toepassingen. Een groot voordeel voor in Nederland gebouwde machines die elders in de wereld worden toegepast. NH-meszekeringen Eaton’s NH-meszekeringen maken gebruik van de nieuwste technologie wat resulteert in lage energieverliezen en verminderen daarmee de carbon footprint, warmteoverdracht naar overige apparatuur en de totale bedrijfskosten. Bijzonder zijn de nieuwe 400 V meszekeringen met geïsoleerde trekoren en

gFF karakteristiek voor het beveiligen tegen kortsluit en overstromen van lange kabels en bedrading. Hoge snelheid zekeringen Een zeer snelle onderbreking van een hoge foutstroom kan leiden tot een hoge overspanning. Hoge snelheid zekeringen bieden halfgeleiders de beveiliging tegen zowel foutstroom als overspanning. Eaton Bussmann Series is een ware specialist voor hoge snelheid zekeringen.

Download de catalogus via Installatiebeveiliging op www.eaton.nl/documentatie

www.eaton.nl/bussmann

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Met powerbank en Bluetooth!

LEDLENSER IF8R; DÉ COMPACTE WERKLAMP

EXCLUSIEF DISTRIBUTEUR Ben jij op zoek naar een compacte schijnwerper voor jouw on-the-go werkplek of levensstijl? Kom je vaak op plekken waar je weinig licht hebt, terwijl je het wel nodig hebt? Ben je het zat om iedere keer naar de lamp toe te lopen om deze aan of uit te zetten of bij te stellen? Dan is de Ledlenser iF8R dé oplossing voor jou. Want met de iF8R krijg je de beschikking over een zeer krachtige, handzame werklamp, welke ook nog eens bedienbaar is met Bluetooth.

LEDLENSER IF8R De Ledlenser iF8R is een compacte, maar tegelijkertijd zeer krachtige werklamp die je overal mee naar toe kunt nemen. Met zijn maximale brandtijd van 12 uur en verschillende lichtsterktes, die zelfs tot 4.500 Lm gaat, is deze kleine krachtpatser bijna een floodlight te noemen. Middels het efficiënte koelelement, raakt de lamp zelfs na 12 uur niet oververhit. Door zijn geringe afmetingen van 307 x 142 x 44 mm (bxhxd), het luttele gewicht van 1.7 kg en het duurzame handvat, kun je de iF8R overal mee naartoe nemen.

Tevens is de lamp gemakkelijk op te hangen, maar ook simpel neer te zetten door het geïntegreerde kantelmechanisme.

Nedelko is sinds 1 september 2019 exclusief distributeur van het gehele Ledlenser assortiment voor de industrie. Daardoor kan Nedelko voor iedere toepassing de juiste oplossing bieden. Heb je vragen of wil je meer informatie over de iF8R, andere producten van Ledlenser of iets anders? Bel dan met 0180 64 54 00, of stuur een e-mail naar info@nedelko.nl. De professionals staan klaar om je te woord te staan en je de beste oplossing te bieden voor ieder vraagstuk. Bezoek Nedelko tijdens ELEKTRO 2019 op stand 160.

FUNCTIONEEL Bijkomend voordeel is dat deze LED lamp een Bluetooth-functie heeft, waardoor de iF8R op afstand te bedienen is. Handig als deze net buiten je bereik is. Daarnaast beschikt de iF8R over een geïntegreerde powerbank om andere elektronische apparaten, zoals een smartphone, mee op te laden. Plug hem simpelweg in de USB-uitgang van je device.

www.nedelko.nl/ledlenser

| SEPTEMBER 2019

Foto: Schneider Electric

Te weinig oplaadpalen De verantwoordelijkheid voor het opladen van de zakelijke auto wordt voornamelijk bij de werkgever neergelegd. Dit blijkt uit de jaarlijkse Duurzame Mobiliteitsmonitor onder

ruim 1.000 zakelijke autorijders. Driekwart van de zakelijke rijders met een elektrische of hybride auto meldt dat er niet altijd genoeg laadpunten beschikbaar zijn op

Testpanel positief over ScrewMagnet

| SEPTEMBER 2019

WAAR LIGT JOUW TOEKOMST? Hoe zie jij je toekomst? Dit najaar start OTIB weer met ‘Sterk in je Werk’. Tijdens deze workshop (van één avond) word je aan het denken gezet over je eigen drijfveren. Waar wil je naartoe? En wat wil je verder ontwikkelen? Na afloop ontvang je een waardebon van 500 euro, die je kunt inzetten voor het volgen van een cursus of training. Verder heb je daarna recht op twee gesprekken met een ontwikkelcoach. De workshops worden gehouden in Sneek (3 oktober), Boxtel (8 oktober), Zwolle (10 oktober), Grathem (22 oktober) en Vianen (31 oktober). De avondworkshops zijn kosteloos en bedoeld voor werknemers van 26 tot en met 49 jaar. Meer info: 0800 – 88 55 885.

Foto: techniekbeeldbank.nu

Handig zo’n supersterke magneet waar je allerlei gereedschappen aan kunt bevestigen. Tot maar liefst ruim 11 kilo. Dat was de conclusie van het Henk & Fred Testpanel over de ScrewMagnet. Het testen vond plaats tijdens hun dagelijkse installatiewerkzaamheden. Het testpanel hing er van alles aan. Van kleine spijkers tot een hamer en sleutels. 80 procent gaf aan dat alles ook daadwerkelijk bleef hangen aan de magneet. In het eindoordeel gaf 60 procent aan niet meer zonder de SrewMagnet te kunnen. Info: ScrewMagnet.com

het werk. Tegelijkertijd zijn er ook thuis lang niet altijd genoeg oplaadpunten. Slechts 38 procent van de zakelijke leaserijders heeft thuis een eigen laadpunt.

DRUK, DRUK, DRUK… VEEL INSTALLATEURS ZIJN ZÓ DRUK DAT HUN WERK EIGENLIJK NIET LEUK MEER IS. EN ONDER DE STREEP

WORDT ER OOK NOG TE WEINIG VERDIEND. TIJDENS DE BEURS ELEKTRO 2019 GEEFT HOOFDREDACTEUR PETER BESSELINK VAN HENK & FRED IN EEN LEZING VAN 25 MINUTEN (DE KORTE VERSIE) HANDIGE TIPS EN TRICKS HOE DIT ANDERS KAN! PETER IS OOK IN TE HUREN VOOR LEZINGEN BIJ F ABRIKANTEN OF ANDERE INSTALLATIE-EVENTS. JE KUNT HEM RECHTSTREEKS BELLEN OP 06 51209778 OF EEN MAIL STUREN NAAR REDACTIE@HENKENFRED.NL.

Steeds meer slimme meters 54 procent van de Nederlandse huishoudens heeft inmiddels een slimme meter. Dit komt neer op ruim vier miljoen huishoudens. Ten opzichte van een jaar geleden is het aantal bezitters gestegen met 18 procent. Dit blijkt uit de Smart Home Monitor, een grootschalig

#VANGASLOS MINDER POPULAIR Het draagvlak voor stoppen met aardgas neemt af. Dat blijkt uit een peiling van klimaatbureau HIER. Waar een jaar geleden nog zes van de tien Nederlanders (57 procent) positief waren over aardgasvrij wonen, kan nu maar minder dan de helft (48 procent) zich vinden in het kabinetsvoornemen om de cvketel te verbannen. Vooral de hoge kosten van de alternatieven, zoals

Foto: Enexis

, n e k r e w r e d n i M ! n e n e i d r e v r e e m

Foto: Liander

NIEUWS

onderzoek van Multiscope onder 4.700 Nederlanders. In Europa is de afspraak gemaakt dat op 31 december 2020 bij tenminste 80 procent van de Nederlandse huishoudens de gas- en stroommeters vervangen zijn door slimme meters.

een warmtepomp, zijn een zorg. “Mensen willen weten wat het voor hun eigen woning betekent. Het is nu onduidelijk hoe de kabinetsplannen allemaal gefinancierd gaan worden”, aldus een woordvoerder van klimaatbureau HIER.

Koeling wordt vergeten Binnen de klimaatplannen is er te weinig aandacht voor ‘koeling’. De regels in de bouw zijn sterk gericht op isolatie en verwarming, aldus het Klimaatverbond Nederland. “Vooral bij goed geïsoleerde woningen zijn er vaak veel klachten over hitte in de woningen, waardoor mensen weer koelapparaten aanschaffen”, aldus Jan Engels van het Klimaatverbond Nederland. “We gebruiken steeds meer energie om onze woningen en gebouwen te koelen. Toch komt koeling in bijna geen enkel klimaatplan voor.”

| SEPTEMBER 2019

24, 25 en 26 september

Kom tijdens ELEKTRO 2019 naar onze stand, nr 138 en we tekenen precies voor je uit wat Cable Partners voor je kan betekenen. Doe je dit op dinsdag 24 september of donderdag 26 september tussen 12u en 16u, dan krijg je jouw eigen verhaal mee!

PTi120

Pocket warmtebeeldcamera

Meld je aan voor de nieuwe workshop 50+ Je vakmanschap en ervaring zijn goud waard. In de workshop 50+ draait alles om jouw kennis, talent en persoonlijke ontwikkeling.

ervaringiswinst.otib.nl

“

“Met deze workshop heb ik weer een beeld gekregen wat ik wil met mijn baan. Niet het roer om, maar vooral doen waar ik goed in ben én plezier in heb.”

STORINGZOEKEN BINNEN HANDBEREIK • Infraroodresolutie van 120 x 90 (10.800 pixels) • 3,5 inch LCD-touchscreen met IR-Fusion™ • D:S van 130:1 • Temperatuurbereik: -20 °C tot 150 °C • Valbestendig tot 1 meter • IP54 bescherming tegen vuil en water •F Fluke Connect Asset Tagging: archiveer uw warmtebeelden via QR-code of barcode • Afmetingen: 8,9 cm x 12,7 cm x 2,5 cm

In OTIB zijn vertegenwoordigd:

| SEPTEMBER 2019

ZIJN WE GEK GEWORDEN?

Wifi als eerste levensbehoefte? Wat? Regelmatig vraag ik me af, of we als mens niet knettergek aan het worden zijn. Waarom? Als er een stroomstoring is, is het eerste waar we ons tegenwoordig druk over maken ons netwerk, of ja, de wifi! Volgens mij is het zo, dat we als mens nog steeds zuurstof, drinken en eten nodig hebben om te kunnen overleven. Was er vroeger een stroomstoring, dan maakte men zich zorgen over de diepvries. We zitten echt in een nieuw tijdperk. Het is een aantal jaar gaande en ik zie - ongeacht generatie - het patroon inmiddels overal ontstaan. Zijn we ons verstand aan het verliezen? Hoe hilarisch is het dat een netwerk en elektriciteit door mensen tegenwoordig boven de echte eerste levensbehoeften worden geplaatst, in geval van een calamiteit? Zo heb ik laatst een mevrouw die op haar kleinkinderen paste, de weg gewezen naar een speeltuin 200 meter verderop. Omdat ze niet meer wist wat ze met de kinderen kon doen, nu haar internet het niet meer deed. Naast die dienst heb ik haar erop gewezen dat haar mobiel nog wel werkt zonder internet en dat onze monteur haar wel zou bellen als hij bijna bij haar huis was. Eenmaal in de woning bleek niet alleen internet het niet meer te doen, nee, de halve woning bleek spanningsloos, doordat er een fase uitlag! Informatie is steeds gemakkelijker beschikbaar. Maakt dat ook dat we stoppen met nadenken? Ik krijg steeds meer het vermoeden dat dit het geval is. We leven meer en meer op de automatische piloot en als er plots wat gebeurt, weten we niet meer wat we moeten doen. We lijken onthand en openen meteen een internetzoekmachine om het op te lossen. Alles wordt steeds veiliger gemaakt, waardoor we zelf niets meer met de hand durven te vervangen of (proberen) te repareren. Ook nu weer kom ik tot de conclusie dat we als vakmensen in de branche onmisbaar zijn. Enerzijds omdat we eenmaal ter plaatse vrijwel altijd een storing op kunnen lossen. Anderzijds omdat we, naast het technische aspect, ook mensen geruststellen en op weg helpen met wat ze bij een calamiteit kunnen doen.

VIVIAN TIMMERS IS ALGEMEEN DIRECTEUR VAN TIMMERS PROJECTEN & SERVICE IN UDEN

| SEPTEMBER 2019

Klein detail. Groot verschil. Vision groepenverdeler Van het openen van de verpakking tot het aandraaien van de laatste dekselschroef. Het installatieproces van de Vision groepenkast zit bomvol slimme details. Alleen al onze dekselschroef benadrukt het grote verschil wat een klein detail maakt: - brede kop, betere grip, eenvoudige montage - draait zichzelf niet vast tĳdens transport - onverliesbaar in de behuizing Meer weten? Ontdek alle details op: hager.nl/details

Scan voor méér details:

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE DALI speciaal voor grote hoogte!

EXTERNE LICHTSENSOR MET TELESCOOPFUNCTIE

De sinds jaren beproefde PD4-M-GH-familie met een detectiebereik tot 44 meter in doorsnede (bij een montagehoogte tot 16 meter) is uitgebreid met een aantal nieuwe varianten met DALI standaard. Naast de DALI-Compact variant, die hele lichtlijnen direct via een DALI-broadcast kan regelen (daglichtafhankelijk), is er nu ook een PD4-GH-variant voor DALISYS en DALI-BMS. De DALI-BMS variant is geoptimaliseerd voor externe systemen waarin DALI-stuureenheden kunnen worden opgenomen.

Het bijzondere: de nieuwe DALIvarianten uit de GH-familie bieden een externe lichtsensor met telescoopfunctie, die een constante lichtregeling tot op een montagehoogte van 16 meter waarborgt en daarmee net zo betrouwbaar werkt als de bewegingsdetectie. Het meetbereik van de lichtsensor wordt door het simpelweg uittrekken van de telescooplichtsensor ingesteld op de desbetreffende montagehoogte. De bewegingsdetectie is speciaal ontwikkeld voor magazijnen met hoge stellingen en montagehoogten van meer dan 10 meter. Met de functie

“oriëntatieverlichting”, die in alle DALI aanwezigheidsmelders standaard ingebouwd is, wordt het licht in de gangen niet volledig uitgeschakeld, maar teruggebracht tot bv 10% van het lichtvermogen. Dit bevordert de veiligheid aanzienlijk. Met de functie “Guided Light” van DALISYS kan een proactief volglicht worden gerealiseerd. Bezoek B.E.G. tijdens ELTKRO 2019 op stand 127.

www.beg-luxomat.com/nl

| SEPTEMBER 2019

Maarten van der Boon op ELEKTRO 2019

Werk installateur gaat

Hij was manager Research & Development en Innovatie bij Leertouwer. Maar sinds vorig jaar helpt Maarten van der Boon - vanuit zijn eigen bedrijf Novitek - installateurs met strategie, innovatie en communicatie; geeft hij lezingen en treedt hij op als dagvoorzitter. Ook op ELEKTRO 2019 geeft hij dagelijks een lezing in ons Vestzaktheater. “De technisch installateur wordt een ICT dienstverlener”, zegt hij.

IS DE KLASSIEKE INSTALLATEUR EEN UITSTERVEND RAS?

MAAR HET BLIJFT EEN GOED BELEGDE BOTERHAM?

"“Juist wel. Digitalisering wordt steeds belangrijker. Ook voor de installatiemarkt. Daar zal het in mijn lezingen op ELEKTRO 2019 onder andere over gaan. De technisch installateur wordt een ICT dienstverlener. Nieuwe installaties produceren steeds meer informatie. Gebruik deze informatie als installateur in de dienstverlening naar je klant toe. Doe je dat goed, dan lever je echte toegevoegde waarde!”

“Ja, dat heb ik wel eens gezegd in een interview. Dat gebeurt niet van de ene op de andere dag… Maar ik ben ervan overtuigd dat het werk van de installateur drastisch gaat veranderen. Natuurlijk blijft het ‘gewone’ installatiewerk voor een deel bestaan. Maar het aanbod van dat soort werk wordt minder in de toekomst. Als we niet oppassen, hebben we straks een overschot aan traditionele installateurs.”

“Dat is maar de vraag. Want als je niet echt een onderscheidend vermogen hebt, dan zal het ‘gewone’ installatiewerk altijd een competitieve vechtmarkt blijven. Waarbij de marges uiterst mager zijn. Dat is ook vaak de jammerklacht die ik hoor van installateurs. Enerzijds zijn ze hartstikke druk en weten ze van voren niet, wat ze van achteren doen. Maar verhoudingsgewijs levert het eigenlijk te weinig op.”

| SEPTEMBER 2019

INTERNET OF THINGS. BIG DATA. DAT IS TOCH NIET DE TOEKOMST VAN DE INSTALLATEUR?

8 BRUTALE VRAGEN

drastisch veranderen

HET GAAT DUS OM SPECIALISEREN EN KEUZES MAKEN?

“Denk als installateur op strategisch niveau goed na over je toekomst. Wat is jouw stip op de horizon? Dit betekent dus ook dat je bepaalde werkzaamheden mogelijk niet meer doet. Het gaat erom dat je niet langer de installateur bent die alles doet, maar dat je gevonden wordt op waar je goed in bent.”

MAAR GOEDE MARKETING IS BIJ DE INSTALLATEUR NOG VAAK WEL EEN DINGETJE…

“Klopt. Installateurs proberen vaak te veel vanuit het product verkopen. Terwijl je je in de klant moet verplaatsen en moet communiceren vanuit de behoeftes van die klant. Ik heb eens een onderzoek gedaan onder een aantal installateurs die ik allemaal geanonimiseerd een voorbeeldofferte liet maken van dezelfde opdracht. Wat bleek: het enige onderschei-

dend vermogen in die offertes was de prijs. Die offertes gingen allemaal over producten. En niet zozeer over welke voordelen het voor de klant opleverde.”

JA, MAKKELIJK GEZEGD. MAAR HOE DOE IK DAT?

“Probeer bij een slaapkamer je klant niet plat een extra internetaansluiting te verkopen. Maar denk vanuit de behoefte van de klant. Die wil op de slaapkamer storingsloos Netflixkijkplezier. Als je het zo brengt, ben ik ervan overtuigd, dat de klant daar ook voor wil betalen. Misschien wel meer zelfs. Het gaat erom dat je waarde weet toe te voegen voor de klant. Daar zit de kracht van de installateur 3.0!”

MAAR HOE ZIT HET MET DE CONCURRENTIE VAN BIJVOORBEELD GOOGLE EN APPLE?

voor in huis. Maar de enige manier waarop zij bij die klant achter de voordeur komen, is via de smartphone. Niet door middel van menselijk contact en advies. De kracht van de installateur is dat hij kan meedenken met de klant. Maar ook dat hij door middel van data op afstand kan zien dat er een storing is. Of dat iets vervangen moet worden.”

IS DAT DE TOEKOMST VAN DE INSTALLATIEMARKT? “Ja. Ik heb het dan niet over een standaard onderhoudscontract. Maar ook over dat je preventief aan de belt trekt. Verder verwacht ik een transitie van ‘projecten & producten’ naar ‘klanten & diensten.’ Dus dat je de klant een dienstenpakket aanbiedt dat per maand wordt afbetaald. Installatie wordt zo een serviceproduct.” 

“Dit soort bedrijven komt natuurlijk ook met steeds meer slimme apps

HENK: “MEER VERDIENEN?”

“IK SCHRIK DAAR BEST WEL VAN”, ZEGT HENK. “DAT WE STRAKS

MISSCHIEN EEN OVERSCHOT HEBBEN AAN ‘GEWONE’ INSTALLATEURS.” FRED: “JA, HENK. DAT HEB IK JE TOCH AL VAKER GEZEGD. WE MOETEN ONS VEEL MEER GAAN SPECIALISEREN.” HENK: “MAAR IK VIND ALLES LEUK. EN WE MOETEN OOK UITKIJKEN DAT WE GEEN OMZET MISSEN…” FRED: “DAAR GAAT HET TOCH NIET OM, HENK. LIEVER IETS MINDER OMZET EN WAT MEER VERDIENEN. HET VOORDEEL VAN SPECIALISEREN IS DAT WE ONZE PRIJZEN OOK KUNNEN VERHOGEN.’ HENK: “KIJK, NOU WORDT HET INTERESSANT!”

| SEPTEMBER 2019

WAGO TOPJOBÂ® S RIJGKLEMMEN

met bedieningshendel, drukknop of bedieningsopening

NIEUW

Het beste en meest uitgebreide programma rijgklemmen 30

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Aantrekkelijk slank en praktisch design

START WATERPROOF SLIM 130lm/W bij een levensduur van 50.000 uur. De omgevingstemperatuur bedraagt -25° tot +50°C. De stevige polycarbonaat behuizing heeft een hoge resistentie van IP65 en kan ook tegen een stootje dankzij de beschermingswaarde IK08. Alle producten uit de reeks hebben standaard 5 jaar garantie. START Waterproof Slim is de nieuwe handige en compacte waterdichte verlichtingsoplossing van Sylvania, een slimme keuze voor elke installateur.

START Waterproof Slim is een reeks slanke, waterdichte armaturen met geïntegreerde leds die een perfecte oplossing bieden voor toepassing in ateliers, garages en overkappingen buiten. Beschikbaar met een lengte van 600mm, 1200mm en 1500mm zijn deze armaturen een 1-op-1 vervanging van 18W/36W/58W waterdichte armaturen met fluorescentielampen.

AANTREKKELIJK SLANK EN PRAKTISCH DESIGN De START Waterproof Slim armaturen onderscheiden zich van andere ‘conventionele’ waterdichte armaturen door hun slanke en compacte vormgeving. Hierdoor zijn ze ideaal voor ruimtes of toepassingen waar behoefte is aan een iets decoratiever en minder industrieel ogend product. De behuizing uit geëxtrudeerd polycarbonaat biedt een eenvoudige toegang tot het elektrisch aansluitblok dankzij de eindkap met bajonetsluiting. De armaturen zijn koppelbaar dankzij de standaard doorvoerbedrading.

EENVOUDIGE INSTALLATIE Het installeren van een waterdicht armatuur kan soms een precisiewerkje zijn als de plafondbeugels niet of nauwelijks verstelbaar zijn. Bij de START Waterproof Slim armaturen is dit probleem vermeden dankzij de vrij positioneerbare plafondbeugels over de hele lengte van de armaturen. De installateur zal deze eenvoudige installatie zeker kunnen waarderen.

Bezoek de stand van Sylvania tijdens ELEKTRO 2019, stand 110.

KRACHTIG EN RESISTENT De armaturen, die uitgerust zijn met midpower leds met kleurtemperatuur 4000K, hebben een hoog systeemrendement tot

www.sylvania-lighting.com

| SEPTEMBER 2019

Televisiepresentator Ellie Lust over duurzaamheid:

Foto: AVROTROS

Worden afval-accu’s

Ellie Lust windt er geen doekjes om. “Als we niet uitkijken maken we deze aarde in rap tempo kapot”, zegt ze. Als het gaat om duurzaamheid heeft de presentator van onder andere ‘Ellie op Patrouille’ - dan ook een heel duidelijke mening. En natuurlijk gaat het met de oud-politiewoordvoerder ook over beveiliging.

ouden ze hier zonnepanelen hebben?”, vraagt Fred aan Henk, als ze in Amsterdam aanbellen bij televisiepresentator Ellie Lust. Het dak van het appartementencomplex is daar groot genoeg voor. Als ze even later aan de koffie zitten, vertelt Ellie dat daar wel over gesproken is, tijdens de laatste vergadering. “We zitten hier met een Vereniging van Eigenaren. Dus je hebt bij dat soort grote beslissingen ook met andere bewoners te maken. Maar zelf vind ik het

| SEPTEMBER 2019

een goede zaak als ze er zouden komen.” Ellie woont samen met haar vrouw Boukje. “Wij schrijven in ons blad veel over duurzaamheid. Hoe duurzaam zijn jullie?”, vraagt Fred. “We proberen zeer bewust te leven. We hebben overal ledlampen in huis en scheiden ons afval soms minutieus. Verder eten we niet elke dag vlees. We zijn geen vegetariërs, hoor. We eten wel vis en bij vlees hoofdzakelijk gevogelte. Alles wat gerend, gezwommen en gevlogen heeft.

En altijd biologisch. Voor mijn werk moet ik veel reizen. Dat ik daarvoor iedere keer in een vliegtuig moet, heeft niet per se mijn voorkeur, omdat een vliegtuig uitermate vervuilend is. We gaan dan ook bewust niet met het vliegtuig op vakantie. Privé proberen we onze footprint zo klein mogelijk te houden.”

WATERSTOF Het appartementencomplex heeft nog geen oplaadpalen. Ellie rijdt dan ook nog niet elektrisch. Maar

THUIS BIJ

ons volgende probleem? eerlijk gezegd heeft ze daar ook haar twijfels bij. “Want wat gebeurt er straks met die accu’s? Die zijn allemaal maar een beperkt aantal jaren houdbaar en nauwelijks recyclebaar. Daar kijk ik wel een beetje met angst en beven naar. Straks hebben we het afval van plastic onder controle en hebben we een nieuw probleem!” Fred kijkt Ellie verbaasd aan. “Zo had ik er nog nooit over nagedacht”, zegt hij. “Maar wat is dan het alternatief?” “Weet je”, vervolgt Ellie, “het idee achter elektrisch rijden is uiteraard goed. Maar eigenlijk zouden we natuurlijk met z’n allen op waterstof moeten gaan rijden. Dat is er al tientallen jaren, maar wordt tegengehouden door de industrie. Want daar verdienen ze natuurlijk niks aan. Feitelijk moeten we daar naar toe. Dat is niet vervuilend en niet duur. En je houdt ook geen restafval over.”

BEVEILIGING “Ahum…” Tot nu toe is Henk in het gesprek amper aan het woord

gekomen. Als het om duurzaamheid gaat lijken Fred en Ellie elkaar helemaal gevonden te hebben. Maar omdat de dagen weer korter worden, wil Henk ook nog wat tips met betrekking tot de beveiliging van de woning. Per slot van rekening zijn ze op bezoek bij een oud-politievrouw. Met het grootste gemak schakelt Ellie over. “In jullie blad wordt vast veel geschreven over alarminstallaties en zo. Maar je kunt ook hele simpele dingen doen om die inbreker aan jouw deur voorbij te laten gaan. Bijvoorbeeld door ’s avonds een paar lampen te laten branden als je de deur uitgaat. Wel led natuurlijk, haha. Ook doen veel mensen de deur niet op slot als ze weggaan. Draai nou even die sleutel om! Anders maak je het dieven wel erg makkelijk.”

BENDELEDEN Haar baan bij de politie heeft Ellie inmiddels ingeruild voor die van televisiepresentator. Afgelopen twee jaar maakte ze voor AVROTROS de serie ‘Ellie op Patrouille’ waarin ze

met politiemensen in andere landen meedraait. “Welke uitzending is je het meest bijgebleven?”, vraagt Fred tenslotte. “Ach, dat is werkelijk appels met peren vergelijken”, zegt Ellie. “In Zuid-Korea ga ik met een jeugdagent de straat op, die ruikt aan vingers van jongeren om erachter te komen of ze gerookt hebben of niet. En in El Salvador bezoek ik een gevangenis waar bendeleden zitten. Hun koppen zijn helemaal vol getatoeëerd, het teken dat ze bij een bepaalde bende horen. Dagelijks worden daar zo’n 20 tot 30 mensen dood gemaakt, gekoppeld aan bende-gerelateerd geweld. In Georgië sta ik op de ski’s en in Jordanië zit ik op een kameel. Het gaat van links naar rechts, van boven naar beneden. En ik vind alles fantastisch! Ik vind het een groot cadeau dat ik dit programma mag maken. Of er een deel 3 komt? Dat hangt af van AVROTROS en de NPO. Daar gaan we over in gesprek. Maar ik hoop het van harte”, aldus Ellie. 

GAY IN DE BOUW AFGELOPEN ZOMER PRESENTEERDE ELLIE LUST SAMEN MET RIK VAN DE WESTELAKEN DE CANAL PARADE, EEN TV-PROGRAMMA RONDOM DE GAY PRIDE. IN TYPISCHE MANNEN BEROEPEN ZOALS DE BOUW IS HET AANTAL GAY’S DAT OPENLIJK VOOR ZIJN OF HAAR GEAARDHEID UITKOMT, NOG DUN GEZAAID. “IK DENK DAT ER VEEL STOERIGHEID ZIT IN DE BOUW. HET IS OOK EEN BEETJE EEN CULTUURTJE DAT IN STAND WORDT GEHOUDEN”, ZEGT ELLIE LUST. “IK GUN HET IEDEREEN OM ER OPEN OVER TE ZIJN. IK GELOOF DAT MODEL: ALS MENSEN NIET OPEN KUNNEN ZIJN OVER WIE ZE ZIJN, DAN LEIDT DAT TOT UITVAL EN ZIEKTE. EN EEN INSTALLATEUR KAN NATUURLIJK OOK EEN HOMOSEKSUEEL KIND HEBBEN. OF TWEE HOMO-BUREN MET WIE HIJ GOED BEVRIEND IS. PRAAT ER OVER EN GRAAG RESPECTVOL.”

Foto: No Candy

VOOR ELK BEDRIJF DIVERSITEIT GOED IS. EN HET IS OOK EEN KEIHARD BUSINESS-

Ellie Lust

| SEPTEMBER 2019

Brandwerende dozen met herkenbare kleur 60 minuten brandwerend

â&#x20AC;&#x201D; CHP60 BW De brandwerende centraaldoos die je eenvoudig helpt om aan alle eisen te voldoen

Kies met de brandwerende CHP60 BW voor extra zekerheid als het gaat om brandveiligheid. Geschikt voor holle plafonds met houten rachelwerk of metalen studprofielen. En voorzien van extra veel binnenruimte, 12 buisinvoeren voor zowel conventioneel als stekerbaar installeren. Leverbaar met een speciale luchtdichte insert. Zo voldoe je eenvoudig aan alle brandwerende eisen, zonder in te leveren op installatiegemak. abb.nl/installatiedozen

| SEPTEMBER 2019

ABB_ECHT2843_4_Adv_CHP60_BW_190x277mm_NL.indd 1

16-08-19 16:51

DE OPLEIDING VAN... Herry den Besten, praktijkman en docent

De installateur voor de klas In het dagelijks leven runt Herry den Besten een installatiebedrijf. Daarnaast is hij docent verlichtingskunde en energievoorziening AC aan de afdeling Middelbaar Installatie Technicus Elektrotechniek (MIT-E) van het Deltion in Zwolle. Herry leert installateurs over de laatste ontwikkelingen en hun nieuwe rol als adviseur.

VERLICHTING ONTWIKKELT ZICH RAZENDSNEL. JOUW VAK DUS OOK? "Dat kun je wel zeggen. Vroeger gaf een lamp simpelweg licht. Nu zijn armaturen slimme onder delen in een woning of bedrijfspand. Ze registeren hoe intensief een ruimte wordt gebruikt, daar wordt de lichtsterkte op afgestemd. Zodat mensen er optimaal kunnen functioneren. Of neem een boerenstal, de armaturen geven precies aan waar de koeien lopen. Dat kan voor een boer nuttige informatie zijn. Al die ontwikkelingen komen in onze opleiding uitgebreid aan bod." OOK DE ADVIESROL DIE DE INSTALLATEUR DAARIN KAN V ERVULLEN? "Dat is absoluut een belangrijk punt. De moderne installateur informeert zijn klanten over het totaalplaatje en doet dat in heldere, begrijpelijke taal. Zodat de klant begrijpt hoe het werkt

Herry den Besten

gelijkspanning wordt ook in onderwijs straks een hot item en wat de voordelen zijn van bepaalde keuzes. Het is niet meer enkel een technisch verhaal. De gebruiker kan op zijn tablet alle verlichting regelen en de energiebesparing aflezen. Dat maakt het voor hem interessant. Goede communicatie is daarin essentieel. Mijn collega-docenten en ik werken vanuit de praktijk. Wij weten wat er nodig is. En dat leren wij de studenten hier." IN TECHNISCHE ZIN GAAT HET STEEDS MEER RICHTING GELIJKSPANNING? "Zeker. Nu is gelijkspanning nog een klein onderdeel, maar dat gaat fors veranderen door zaken als zonne panelen, windenergie, led en elektrische auto’s. Gelijkspanning wordt een hot item, ook daar zijn we op het Deltion volop mee bezig, samen

met partners uit het bedrijfsleven. Zo organiseren we samen met bedrijven veel workshops, bijvoorbeeld over het hele proces achter een groot veld met pv-panelen." HOE ZIET JOUW VAK ER OVER TIEN JAAR UIT? "Een verlichtingsplan zal steeds verfijnder ontworpen worden op basis van de mens en zijn behoeftes. Wie zijn de gebruikers van een ruimte, wat is hun leeftijd, hoeveel zijn het er? Ouderen hebben minder goede ogen, goed licht is op hun werkplek extra belangrijk. Op dat soort details gaat steeds meer worden gestuurd. Universiteiten in Eindhoven en Groningen werken daar volop aan, dat volgen wij als opleiding nauwlettend. Ons onderwijs is goed op de praktijk en de toekomst voorbereid." 

| SEPTEMBER 2019

KBSCL FUSION. De nieuwe generatie klikbare kabelgoten.

Bezoek ons op ELEKTRO 2019 en maak kennis met de nieuwste standaard op het vlak van kabelgoten!

KLIKBAAR

SNEL

STERK

Meersbloem-Melden 16 | 9700 Oudenaarde | BelgiÃ« www.vergokan.com | www.kbscl-fusion.com 36

| SEPTEMBER 2019

BETROUWBAAR

VOORDELIG

HOGE STANDAARD

INNOVATIE Betrouwbare kwaliteit

NIEUWE VISIE, VERNIEUWDE LIJN

In december 2018 is Conex Holland overgenomen door Maurice Toehpah, Igor Novitski en Richard Kroon. De overname heeft geleid tot een nieuwe visie, marktbenadering en verbreding van het pakket. Zo worden er vandaag de dag onder het vertrouwde Conex-merk behalve lasdoppen en lasklemmen veel meer materialen geleverd aan de installatie markt. Maar één heel belangrijk ding is in al die jaren niet veranderd: ook in de 21ste eeuw staat Conex voor betrouwbare kwaliteit.

CONEX INTRODUCEERT DE VERNIEUWDE LIJN MINI STEEKLASKLEMMEN EN UNIVERSELE LASKLEMMEN • Transparant zodat je een visuele

• Universele lasklem is geschikt voor

controle hebt • Mini lasklemmen zijn 25% kleiner dan standaard Ergonomische vormgeving • • Kleurcodering voor snelle identificatie van de steeklasklem • Testpoort op alle type klemmen • Afhankelijk van de type en toepassing inzetbaar tot en met 1000V • Veerkracht binnenwerk is vervaardigd uit vertind verenstaal voor optimale klemkracht • Steeklasklem is geschikt voor massief en samengeslagen draad

massief, samengeslagen en soepel draad • Lasklemmen, afhankelijk van het type in de range van 0,2 mm² tot en met 6 mm² • Verkrijgbaar in 2, 3, 4, 5, 6, 8 en 12-voudige uitvoering Geschikt voor hogere temperaturen • • Hoge UL 94V-0 certificering, zelfdovend binnen 10 sec en druipt niet bij brand • Officiele Europeese ENEC keur, CE certificering en additionele FI certificering voor hogere veiligheidseisen

Conex, als het om kwaliteit gaat, verkrijgbaar via de technische groothandel. Maak kennis met het nieuwe team van Conex en hun producten tijdens ELEKTRO 2019 op stand 116.

www.conexholland.nl

| SEPTEMBER 2019

In ‘de spanningzoeker’ gaan Henk en Fred op zoek naar bijzondere en ‘spannende’ hobby’s. Dit keer ontmoeten ze de studenten Elektrotechniek Elke Salzmann en Tom Salden van de TU Delft. Beiden zijn lid van het Vattenfall Solar Team, dat in oktober meedoet aan de World Solar Challenge in Australië.

Solar Challenge in Australië

HET GAAT EEN CLOSE FINISH WORDEN

nikheet moet het zijn. Vervreemdend misschien, vanwege het desolate landschap. Maar boven alles magisch mooi. In gedachten ziet Fred de World Solar Challenge, 's werelds bekendste autorace op zonneenergie, al helemaal voor zich. Hoe tof moet het zijn om deze legendarische rit dwars door hartje Australië af te leggen? Voor Elke Salzmann en Tom Salden is het bijna zover. Als lid van het Vattenfall Solar Team gaan

| SEPTEMBER 2019

Tom Salden en Elke Salzmann

de studenten Elektrotechniek uit Delft over drie weken down under met hun zelfgebouwde solarauto NunaX; een vernuftig staaltje vakmanschap, dat met slechts 135 kilo niet alleen lichter is dan haar voorgangers, maar ook zo is ontworpen dat ze voor het eerst gebruik kunnen maken van windenergie. De grote vraag is of het genoeg is om voor de zevende keer het goud in de wacht te slepen. De heren ontmoeten Elkeen Tom

in de Dreamhall in Delft; de loods waar de twee tegenwoordig ‘meer tijd doorbrengen dan thuis’. Samen met veertien andere studenten werkten ze hier afgelopen jaar in het geheim aan hun solarauto, NunaX. En al liggen ze op schema, toch is de spanning voelbaar. Nog voordat Fred zijn neus een millimeter over de motorkap heeft kunnen steken, wordt hij al teruggefloten. “Sorry, maar het is zeer fragiel,” zegt Elke. “Het kleinste tikje kan

SPANNINGZOEKER de hele aerodynamica verstoren.” Het zonnepaneel is het laatste onderdeel dat nog bevestigd moet worden en dan is NunaX klaar voor de race. Een ogenschijnlijk makkelijk klusje, dat in de praktijk - met negenhonderd losse zonnecellen - toch iets lastiger blijkt. Tom: “We moeten ze eerst met elkaar verbinden, vervolgens in een plastic laag verpakken en pas daarna kunnen we ze op de auto bevestigen.”

TWIJFELS Net zoals bij alles, is het een kwestie van goed researchen en eindeloos uitproberen. Henk snapt niet hoe ze dit combineren met school. Tom: “Niet! We hebben onze studie voor anderhalf jaar stopgezet. Van het design tot de sponsoring en de logistiek: we doen echt alles zelf. Dat maakt het

pittig, maar vooral leuk. Ik leer hier dingen die ik in de collegebanken nooit had geleerd, zoals delegeren en assertiever zijn.” Waarom juist zij werden verkozen uit de ruim honderd aanmeldingen, weten ze niet precies. Het draait in ieder geval net zo goed om kennis en expertise, als om motivatie en persoonlijkheid. Elke: “Je moet echt in het team passen, want anders houd je het niet vol. We draaien hier met gemak dagen van elf uur.” Spijt van haar keuze heeft ze nooit gehad, al sloeg de twijfel halverwege het jaar wel even toe. “We waren al een tijd bezig en tegelijk was er nog zoveel te doen. Waren we niet te ambitieus? En zaten we überhaupt wel op de goede weg?” Het moment waarop ze NunaX aan de praat kregen, nu zo’n twee maanden geleden, vaagde al die twijfel in één klap ››

OVER DE WORLD SOLAR CHALLENGE DE WORLD SOLAR CHALLENGE IS WERELDS BEKENDSTE AUTORACE OP ZONNE-ENERGIE EN WORDT IEDERE TWEE JAAR GEHOUDEN IN AUSTRALIË. DE WEDSTRIJD START DIT JAAR OP 13 OKTOBER IN DE NOORDELIJKE STAD DARWIN EN GAAT VIA ALICE SPRINGS NAAR DE ZUIDELIJKE STAD ADELAIDE; EEN RIT VAN IN TOTAAL 3012 KILOMETER. DE RACE IS VERDEELD OVER VIJF DAGEN, WAARBIJ ALLEEN GEREDEN MAG WORDEN TUSSEN ACHT UUR ’S OCHTENDS EN VIJF UUR ’S MIDDAGS. DE TEAMS ZIJN VERPLICHT IEDERE 300 KILOMETER EEN PITSTOP VAN EEN HALF UUR TE HOUDEN WAARBIJ ZE VAN COUREUR MOETEN WISSELEN. ONDERWEG SLAPEN DE TEAMLEDEN IN ZELF OPGEZETTE (TENT)KAMPEN. IN TOTAAL STRIJDEN ER 29 TEAMS OM DE FELBEGEERDE TITEL, WAARVAN VIER AFKOMSTIG ZIJN UIT NEDERLAND. HET VATTENFALL SOLAR TEAM DEED AL NEGEN KEER MEE EN WON ZEVEN KEER GOUD.

| SEPTEMBER 2019

SPANNINGZOEKER

Tom Salden weg. Tom: “Oh man, dat was het mooiste moment ooit!”

MOEDER AARDE “Zeg, wat betekent NunaX eigenlijk?” vraagt Fred, terwijl hij voorzichtig door de werkplaats manoeuvreert. “Nuna staat voor Moeder Aarde in het Aboriginal, en de X verwijst naar de tiende versie,” antwoordt Elke rap. Bedacht door het eerste Vattenfall Solar Team in 1999. Inmiddels zijn ze zeven gouden medailles verder. Een reputatie die een bepaalde druk met zich meebrengt. Fred vraagt zich

dan ook af welke tactiek Tom straks - als één van de drie coureurs - gaat toepassen. Tom: “Het is vooral een kwestie van goed sturen, haha. Nee serieus, er zit maar één bocht in de hele rit. We oefenen momenteel op diverse banen, maar het komt vooral op teamwork en strategie neer.” Over de verwachtingen willen ze zich niet te veel uitlaten. Elke: “Om de vier jaar vindt er een grote ommezwaai in de reglementen plaats. De verschillen tussen de teams zijn dan het grootst, want dan moet het wiel echt opnieuw worden uitgevonden. Dit jaar gaat

het echter om een tussenrace. Ik verwacht dan ook dat het een close finish wordt.” Henk is inmiddels zwaar onder de indruk van het hele gebeuren. Hij vraagt zich alleen af hoe zwart het gat is ná de race. Tom lachend: “Dat zal inderdaad even afschakelen zijn, maar net als Elke ga ik even reizen en daarna ga ik weer lekker terug de schoolbanken in.” En NunaX? Die rijdt nog een race in Zuid-Afrika en gaat dan naar partners om te laten zien waartoe zestien studenten allemaal in staat zijn. 

| SEPTEMBER 2019

Slim in de meterkast

Zwarte bewegingsmelder

Één van Mepac’s nieuwste innovaties. Er komt steeds meer randapparatuur bij in de meterkast; CCTV en alarm apparatuur, routers en domotica systemen. Deze universele montageplaat biedt de oplossing om alles op een slimme manier weg te werken.

De bekende bewegingsmelder 870050 in een nieuw jasje. Deze bewegingsmelder is snel te installeren door zijn losse montageplaat. De sensorkop is richtbaar over pan en tilt en door zijn zwarte kleur haast onzichtbaar.

Nieuwe generatie dimmers

EZ RJ connectoren en tang

Afgelopen jaar heeft Klemko bewezen dat het goed dimmen van LED verlichting mogelijk is. Het assortiment dimmers hebben wij uitgebreid met top modellen waarbij elke dimmer zijn eigen specialiteit heeft.

De nieuwe RJ connectoren van Klemko zijn gemaakt voor het gemak van de installateur. U hoeft de aders niet meer precies op lengte af te meten. De aders worden door de connector gevoerd. Met onze nieuwe tang krimpt en knipt u in de connector in één beweging.

- De universele LED dimmers met afbreekbare hoeken - DUO LED dimmer - Instelbare fase aansnijding of fase afsnijding LED dimmer - 1-100W LED dimmer

Dit is een kleine greep uit het nieuwe assortiment van Klemko. Wilt u meer weten over de nieuwste producten? Bezoek onze stand op ELEKTRO 2019 op 24, 25 en 26 september. 42

| SEPTEMBER 2019

Stand nr. 145

INNOVATIE Installatie volgens Attema

INBOUWDOZEN VOOR ELKE SITUATIE ROOKDICHTE INBOUWDOZEN Het Bouwbesluit geeft aan dat naast brandwerendheid, ook rookwerend heid van belang is. De rookdichte inbouwdozen van Attema komen daarbij zeker van pas. En deze betrouw bare, eenvoudige aanpassing is nog voordelig ook. Mooi meegenomen: deze rookdichte inbouwdozen zijn ook lucht en geluidsisolerend.

ATTEMA VOOR ALLE SOORTEN INBOUWDOZEN Waar je als installateur ook aan de slag gaat, bij Attema vind je de inbouwdozen die je nodig hebt. Met de hollewanddozen en inzetstukken voldoe je heel gemakkelijk aan de strengste eisen. Snel, veilig en betrouwbaar.

STRALINGSWERENDE HOLLEWANDDOZEN In ziekenhuizen, tandartsenpraktijken en andere medische instellingen waar met röntgenstraling wordt gewerkt, gelden specifieke, bouwkundige maatregelen. Met de stralingswerende inbouwdozen blijft de functie van de stralingswerende wanden volledig behouden. Zónder speciale stralings werende kappen of loodslabben. De dozen zijn verkrijgbaar in een loodvrije en een loodhoudende variant. In beide gevallen zijn de betrouwbaarheid en de veiligheid volledig gegarandeerd.

LUCHTDICHTE INZETSTUKKEN Binnen de medische sector, zoals operatiekamers en laboratoria, is vraag naar luchtdichte hollewand dozen. Ook in cleanrooms worden

hoge eisen gesteld aan de luchtdicht heid van inbouwdozen. Met Attema’s inzetstukken is dat een fluitje van een cent. Je plaatst de inzetstukken gewoon in de bestaande hollewand dozen. En omdat deze inzetstukken voldoen aan de EPCnormen, kun je ze ook gebruiken in energiezuinige woningen.

Natuurlijk kun je ook voor alle gewone, halogeenvrije en brand of rookweren de inbouwdozen bij Attema terecht. In het assortiment vind je installatie materialen voor elk denkbare situatie. Heel gemakkelijk. Meer informatie over de inbouwdozen? Bezoek Attema tijdens ELEKTRO 2019 op stand 187.

GELUIDSDICHTE INZETSTUKKEN Met name in hotels is vraag naar geluidsdichte inbouwdozen: voor de hotelkamers. En die realiseer je nu heel gemakkelijk met de geluidsdichte inzetstukken voor hollewanddozen. Je kunt deze inzetstukken natuurlijk ook gebruiken in woningscheidende wanden en scheidingswanden van slaapkamers. De geluidsdichte inzet stukken zijn tevens luchtdicht.

Dat is installeren volgens Attema.

www.attema.com

| SEPTEMBER 2019

In de RAI is een beurs aan de gang. Het verkeer rijdt af en aan. Henk en Fred sturen hun bus echter de naastgelegen bouwplaats op, waar het grootste hotel van de Benelux in aanbouw is. “Indrukwekkend”, zegt Henk.

Bouwen

Emiel Nolten

e contouren van het nieuwe nhow Amsterdam RAI Hotel zijn opvallend. Nog dit jaar wordt het bijzondere gebouw opgeleverd, waarna de eerste gasten er in het voorjaar van 2020 kunnen overnachten. Het hotel krijgt 650 kamers, 25 verdiepingen en tien liften en is

| SEPTEMBER 2019

91 meter hoog, heeft Fred gelezen. Het staat op maar liefst 586 heipalen en heeft een parkeerkelder met twee verdiepingen. Daarnaast krijgt het gebouw bovenin een skybar en restaurant. Henk: “Daar is veel techniek voor nodig.” Emiel Nolten wacht de m annen

op. Hij is samen met Pong Khamrakai leidinggevend monteur van Blom Elektrotechniek, het bedrijf dat het hotel voorziet van alle e-installaties. In de bouwkeet serveert Emiel koffie. Fred vraagt naar de duurzaamheid van het gebouw. Emiel: “Tijdens de bouw houden

PROJECT nhow Amsterdam RAI Hotel telt maar liefst 650 kamers

op hoog niveau we al rekening met duurzaamheid, in het kader van ‘bewust bouwen’. Dat heeft te maken met verbruik van water en energie, maar ook de veiligheid van de medewerkers telt mee. We hebben recent een audit, oftewel test, gehad en we haalden een score van 9.1. Dat is hoog.” Het nieuwe hotel is duurzaam waar het kan. Het ontwerp ontving de BREEAM Excellent Certificering en onderstreept daarmee haar duurzaamheidsambities. Emiel: “Alle verlichting bestaat uit led en voor de stroomvoorziening wordt gebruik gemaakt van zonnepanelen op het naastgelegen RAI-gebouw. Het gebouw zelf is gasloos.”

SPANNINGSRAIL Tijdens de bouw werken hier dagelijks gemiddeld zo’n tweehonderd mensen, zo rekent Emiel ons voor. Waar bestaat de elektrotechni-

sche installatie uit?, vraagt Henk. Emiel somt op: “Veiligheidsaarding, trafo’s, noodstroomaggregaat 440kVA, energierail door het gehele gebouw, KNX en Dali installatie, CCTV, data installatie, CAI installatie, brandmeld-/sprinkler-installatie, Intercom en ontruimingsinstallatie. Heel bijzonder vind ik de spanningsrails, deze passen we steeds vaker bij grotere projecten toe. Het nutsbedrijf heeft drie trafo’s 1250KVA geplaatst. Vanaf de trafo’s op de begane grond verzorgen wij de installatie. Er lopen drie spanningsrails 25 verdiepingen omhoog. Een verdeler zorgt op iedere verdieping voor voeding.” Ook het aantal data-aansluitingen is opvallend hoog. “Bijna tweehonderd per verdieping. Voor internet, televisie, wifi en domoticasystemen. Op de verdiepingen waar geen kamers zijn, wordt de verlichting met behulp van Dali/KNX-besturing ››

VAN ARCHITECT TOT INSTALLATIE HET NIEUWE NHOW AMSTERDAM RAI HOTEL IS EEN ONTWIKKELING VAN COD EN BEING DEVELOPMENT IN SAMENWERKING MET OMA, DAT VOOR HET OPVALLENDE ONTWERP TEKENDE. OMA IS O NDER ANDERE HET ONTWERP BUREAU VAN DE BEKENDE NEDERLANDSE ARCHITECT REM KOOLHAAS. ALS CONSORTIUM WONNEN DEZE BEDRIJVEN DE TENDER VAN DE GEMEENTE AMSTERDAM. PLEIJSIER BOUW WERD AANGETROKKEN ALS HOOFDAANNEMER EN VANAF DAT MOMENT OOK METEEN BETROKKEN BIJ DE VOORBEREIDINGSFASE. BLOM ELEKTROTECHNIEK LEGT IN OPDRACHT VAN PLEIJSIER DE COMPLETE E-INSTALLATIES AAN. BIJ BLOM WERKEN ONGEVEER 120 MEDEWERKERS. HET BEDRIJF HEEFT VESTIGINGEN IN WARMENHUIZEN EN BEVERWIJK.

| SEPTEMBER 2019

s e j d n a h Van te kort r e v o d j i t r naa 2019? O R T K E L E r a a n k Kom je oo E-installateur ontmoeten Hemmink en KWX

d r van de ieuwegein op stan N Als kennispartne in 19 20 O TR beurs ELEK en met: erk kunnen help w je graag tijdens de e ks lij ge da je e wij jou in nr. 162. Ontdek ho

elle oplossingen • Slimme en sn oplossingen van Ontdek de slimme dels, onze rook- en Schnabl, JMV en A ics en ders van Ei Electron koolmonoxidemel rel. latietesters van Met de NEN1010 instal ct over jouw proje • Gratis advies ze ening mee naar on Neem je projecttek ns een speed-date stand en laat je tijde je ten adviseren over met onze specialis tie of de beste stekerbare installa ect. ossing voor je proj brandveiligheidsopl

ELEKTRO 2019 er 24 t/m 26 septemb 11:00 - 19:00 uur egein Beursfabriek Nieuw 162 Hemminkstand nr.

d? ‘Meten aan PV’ oeilijk en tijdroven m en el an ep nn • Speed clinics zo s van n opleverinspectie op de beurs voor je Is het uitvoeren va te m ui kr tij ak pr de NEN1010 gendeel! In leverkeuring aan de Wij bewijzen het te op de et m je e ho t en leer je praktijkmetingen ui 6 voldoet. den NEN-EN 6244 on rb ve n aa ar da en de

Kennispartners voor de elektrotechnische installateur

www.hemmink.nl 46

| SEPTEMBER 2019

www.kwx.eu

PROJECT

geregeld. Deze stuurt ook de verlichting aan de buitenkant van het gebouw aan. Met led-consoles wordt de verlichting aangepast. Op Koningsdag kleurt het hotel oranje, wordt Ajax kampioen dan rood-wit.” De tweehonderd bouwlieden op deze bouwplaats verdeeld over allerlei verschillende bedrijven werken volgens Emiel allemaal prima met elkaar samen. “Blom werkt hier met een man of vijftien tegelijk. Ik werk zelf voor het eerst in zo’n groot project, maar het bevalt prima! We gaan met het gebouw mee omhoog. Gemiddeld maken we in negen dagen één verdieping. Dat houdt in dat wij dan alle leidingen leggen, waarna er beton overheen gestort wordt. We zijn een soort treintje met leidingen, dat door het hotel gaat.”

INSTALLATIERUIMTES De mannen mogen mee voor een rondleiding. Ze beginnen op het dak van het hotel. Het uitzicht is indrukwekkend. De Johan Cruijff Arena, de naastgelegen Rai en een dichtslibbende snelweg A10 vallen in het oog. Geleidelijk zakken ze naar beneden. Emiel toont de installatieruimtes, de kasten met de netwerkaansluitingen, de openliggende plafonds vol kabels en een modelkamer die al gereed is. Vooral Henk geniet daarvan. “Nu zie je pas goed wat er allemaal mogelijk

op Koningsdag kleurt het hotel oranje, bij Ajax-feest rood-wit is met techniek.” Emiel knikt: “Je kunt straks vanuit je bed alles bedienen. Je hoeft er niet meer uit om het licht uit te doen.“ “Wat maakt dit project voor jullie bijzonder?”, vraagt Fred. “Misschien toch wel de vernieuwende technieken. Zoals de schakelingen in de kamers, die het de bezoekers makkelijker

maken om alles te bedienen. Allemaal PLC geschakeld en geprogrammeerd.” Ze zijn weer op de begane grond. Henk is moe van het trappenlopen. De mannen drukken Emiel de hand. “Euh… er is toch een kamer gereed?”, grapt Henk. “Kan ik daar niet even een tukkie doen?” 

OP DE TERUGWEG... OP DE TERUGWEG HEBBEN HENK EN FRED VEEL TE BESPREKEN. H: “IK VIND DIE UITSTRALING VAN HET HOTEL INDRUKWEKKEND. ALSOF DE VERDIEPINGEN SCHEEF ZITTEN...” F: “ERG MOOI INDERDAAD. IK VIND HET VOORAL HEEL KNAP DAT HIER DAGELIJKS ZO’N TWEEHONDERD MENSEN TEGELIJK WERKEN EN ZE ELKAAR NIET IN DE WEG LOPEN.” H: “ALLEEN DUURDE HET WEL LANG VOORDAT WE MET DE LIFT BOVEN WAREN. IEDEREEN DRUKT MAAR OP DIE KNOP HAHA.” F: “DAN PAKKEN WE VOLGENDE KEER DE TRAP. DA’S GOED VOOR JOUW CONDITIE HENK…”

| SEPTEMBER 2019

Tijden veranderen Digitale schakelklokken top3

PHONE-A RT PP

top3

Upload de programma‘s, via een beveiligde verbinding, via Bluetooth Low Energy OBELISK naar de klok. Blijf de bestaande top2 accessoires en programma‘s gewoon gebruiken. En houdt de hoge inschakelstromen van LED dankzij nieuw ontwikkelde nuldoorgangsschakeling tot 600 W LED-vermogen veilig onder controle. Voor efficiënt werken en meer tijd voor het essentiële.

SM A

De digitale schakelklokken top3 van Theben vormen de mijlpaal qua veelzijdige functionaliteit, programmeerbaarheid en efficiënt energieverbruik.

AL VO OR L

www.theben-nederland.nl/top3 190x136_4c_top3_NL_06_2019.indd 1

29.05.2019 09:16:57

eTRACE Zelfregulerende verwarminglinten voor het vorstvrij of op temperatuur houden van leidingen. KENMERKEN

+ Zelfregulerend + Meerdere vermogens leverbaar + Af te knippen/snijden op elke gewenste lengte + Vocht-, UV-, ozon-, en weersbestendig + Geschikt voor temperaturen tot 80°C

ETHERMA 360° service

+ Ontzorgt de installateur volledig + Calculatie en engineering door ETHERMA + Volledig op maat gemaakte tracing + ETHERMA verzorgt de offerte via de groothandel + Training medewerkers op project locatie

-1 CE RA

W -H

CE RA

Informeer ook naar de andere vorstvrij oplossingen van ETHERMA, zoals: + Hellingbaanverwarming + Dak- en dakgootverwarming

www.etherma.nl 48

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Makkelijk monteren en programmeren

HANDEN TEKORT? PEHA HELPT!

Installateurs besparen flink veel tijd en geld door toepassing van het draadloze schakelaarsysteem Easyclick van PEHA by Honeywell. De snelste manier om lichtbronnen, zonweringen of rolluiken aan te sturen. Zonder kabels, zonder batterijen en zonder onderhoud. Naast de montagesnelheid is het product ideaal door de makkelijke manier van programmeren. Een intelligent en energie-efficiënt funksysteem voor flexibele toepassingen. Van woningen tot kantoren. Van hotels tot verzorgingshuizen. En nu ook verkrijgbaar in de serie BADORA.

EASYCLICK ZENDER BADORA Het pakket van de sterk groeiende Badora lijn van Peha wordt nu uitgebreid met de zenders voor Easyclick. Nu is het mogelijk om sneller en makkelijker te werken met de geliefde Badora lijn. Waarom de keuze voor Badora en Easyclick? De Badora afdekramen zijn groter en dekken kieren af waardoor het een luxueuze uitstraling krijgt. Easyclick heeft natuurlijk het grote voordeel dat de draadloze wandzenders geen batterijen bevatten.

DRAADLOOS SIGNAAL Easyclick is een serie innovatieve zenders en ontvangers die de overtreffende trap bieden in installatiegemak. Met slechts een zachte vingerdruk op de kunststof zender met ingebouwde sensor, wordt een draadloos signaal verzonden dat

verschillende elektrische verbruikers kan aansturen. Denk aan verlichting, zonwering en rolluiken. De verbruikers dienen alleen met ontvangers te worden uitgerust om het storingsvrije signaal via 868-MHz-frequentie te kunnen ontvangen. Stel je eens voor: sneller afmonteren en geen batterijen meer vervangen.

DUIDELIJK ENERGIEVERBRUIK Naast de Kema-gecertificeerde standaard bidirectionele plafond-ontvanger biedt Peha ook de bidirectionele- ontvanger met energiemeting. Dit betekent dat het mogelijk is het energieverbruik te registreren van de aangesloten verbruiker. Bovendien realiseert het 100x minder SMOG ten opzichte van een conventionele installatie. Geen energieverbruik door het frezen van sleuven. Daarnaast is het een

enorme tijden kostenbesparing, omdat er geen draad getrokken hoeft te worden en geen muur meer aangesmeerd hoeft te worden. Daarbij wordt sneller een wissel of kruisschakeling gemonteerd en geïnstalleerd. Kortom, een probleemloze systeeminstallatie die voor installateurs ideaal is door de snelheid van installeren, en gebruikers geld bespaart door efficiënter energiegebruik, geen onderhoudskosten en flexibiliteit voor toekomstige functiewijzigingen van ruimtes. Bezoek PEHA by Honeywell tijdens ELEKTRO 2019 op stand 140.

www.peha.de

| SEPTEMBER 2019

DE DAG VAN...

GIJS STAVERMAN Radiopresentator Gijs Staverman zal tijdens ELEKTRO 2019 dagelijks de beursbezoekers interviewen. Beursmanager Matthea Kiemeney zocht hem van tevoren op in Hilversum. We kregen zo ook een mooi inkijkje in zijn dagelijkse leven en in zijn werk als presentator van het lunchprogramma Gijs 2.0 op NPO Radio 2.

RADIOMAKEN IS IEDERE DAG WEER EEN FEESTJE 12.00 UUR

8.00

Ik woon in Amsterdam. Mijn vriendin woont in Alkmaar. Samen hebben we UUR twee pleegkinderen. Nee, ik word niet wakker met Radio 2, haha. Ik kijk eerst televisienieuws om te weten wat er speelt. We willen iedere uitzending van Gijs 2.0 actueel zijn. Rond half 10 rijd ik naar Hilversum voor het eerste redactieoverleg.”

| SEPTEMBER 2019

De redactie heeft al bij elkaar gezeten en voorbe reidingen gedaan. Zij weten wat we gaan doen. We kennen elkaar al een jaar of zes. Iedereen weet hoe de ander denkt en wat ik wel of niet leuk vind. Wij brengen geen ingewikkelde of zware onder werpen, maar muziek en nieuws met een twist.”

DE DAG VAN... 13.15 UUR

12.30 UUR

Tijdens de uitzending worden er zaken opgezocht, berichten bekeken en polls gehouden. Als er mensen gebeld moeten worden - zoals vandaag Martien Meiland van het Franse Chateau - dan regelt de redactie dat. Ik weet dankzij hen precies wat ik moet vragen, maar improviseer ook graag. Vrijwel alles gaat live.”

In de studio presenteer ik het programma, maar daar houdt het niet mee op. Ik bedien alle knoppen zelf. Tijdens de uitzending maak ik montages, zoek ik online informatie, zie de appberichtjes binnenkomen en start de platen en jingles in. We werken met een omniplayer waar alle platen en jingles in staan.”

14.15 UUR

Na afloop evalueren we samen de uitzending en eten we een broodje. Of ik nog nerveus ben voor een uitzending? Nee eigenlijk niet meer. Alleen wat spanning als ik de premier aan de telefoon krijg en zenuwachtig toen ik de Engelse tv-presentator Graham Norton mocht interviewen. Ik ben zo’n fan van die man. Het interview in Engeland voelde als een schoolreisje.”

14.45 UUR

Radio maken is voor mij elke dag een feest. Maar ik doe meer. Ik heb mijn eigen bedrijf Staverman Studios, draai regelmatig in het land en verzorg presentaties. Ook tijdens de beurs ELEKTRO 2019, dan verzorg ik voor Henk & Fred interviews op de beursvloer. Ik vind dat een mooi magazine met een sterke formule. Ik had het er net met mijn redactie nog over…”

15.00 UUR

anager Ik heb met beursm over mijn leg er ov ey Matthea Kiemen 19. Van ens ELEKTRO 20 precieze taak tijd ook de beurs worden de interviews op rsum . Mijn dag in Hilve filmpjes gemaakt thuis vijf. Daarna eet ik eindigt rond half mputer en achter mijn co wat, zit ik nog ev ar mijn vriendin en en rij nog even na k aan ben inmiddels oo kinderen. O ja, ik Stars…” Dancing with the het trainen voor

| SEPTEMBER 2019

A 550 IN ALUMINIUM

A 550 Met de markante vorm van het nieuwe programma van JUNG brengt u duidelijke accenten aan.

Âˇ

Vertegenwoordiging voor Nederland: Hateha Elektrotechnische Handelsonderneming B.V. HATEHA.NL JUNG.NL

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Design & Techniek

R-SERIE -PERFECT VERBONDEN OOK VOOR DE TOEKOMST

In de huidige markt worden er zeer hoge eisen gesteld aan interieurverlichting. Het moet het uiterlijk hebben van een designlamp, het montagegemak van functionele verlichting en de energie-efficiëntie moet voldoen aan de strengste normen. Met de nieuwe RS PRO Connect R-serie brengt het Duitse verlichtingsmerk STEINEL een intelligent en eenvoudig sensor gestuurd verlichtingssysteem op de markt.

KLAAR VOOR DE TOEKOMST De RS PRO Connect R-serie koppelt een strak, universeel toepasbaar design en optimaal licht met een zeer eenvoudige installatie d.m.v. een app. Dankzij de moderne Bluetooth-technologie, met update- en IoT-mogelijkheden, heeft de RS PRO Connect R-serie de grootst mogelijke toekomstbestendigheid.

DE MOGELIJKHEDEN Uiteraard beschikt de RS PRO Connect R-serie ook over een uiterst nauwkeurige HF-sensor, geweldige efficiëntie (134 lm/W) en absoluut gelijkmatige lichtver-

deling. Met twee behuizingvormen (rond/vierkant) en drie afmetingen biedt de RS PRO Connect R-serie voor elke smaak en behoefte de passende verlichting van 1100 lumen tot max. 3200 lumen - in neutraal of warm wit licht. Het niveau voor de basis- en hoofdverlichting kan makkelijk worden ingesteld. Het via de app in te schakelen Backlight biedt een bijzonder aangename indirecte verlichting. De slimme buurgroepenfunctie zorgt altijd voor naadloze en efficiënte verlichting. Bij stroomuitval levert de optionele noodverlichtingsmodule (batterij) voldoende licht volgens norm EN 60598-2-22.

CONCLUSIE Zowel bij nieuwbouw als renovaties is de RS PRO Connect R-serie de met afstand meest complete lichtoplossing van deze tijd.

GEINTERESSEERD? Kijk voor meer informatie op www.steinel.nl of neem contact op via tel: 0499-551490 of info@steinel.nl.

www.steinel.nl

| SEPTEMBER 2019

Lunchen met installateurs Wilfred van Hunen en Hendrik van As

WIJ ZIEN ELKAAR ZEKER

In onze rubriek ‘Aan de lunchtafel’ schuiven we - gewapend met een grote Henk & Fred lunchmand - aan bij een installateur. Dit keer bezoeken we Wilfred van Hunen (34), van WVH Elektrotechniek uit Ede, en Henrik van As (37), van Hardeman & Van As Elektrotechniek uit Lunteren.

Twee ondernemers van verschillende bedrijven, maar vaak een gezamenlijke lunch? Wilfred: “Bijna dagelijks lunchen we samen. Op kantoor of op de bouw. Hoe het uitkomt.” Henrik: “Ik verricht veel tekenwerk op kantoor en Wilfred doet de uitvoering op de bouw. Gewoon waar we op dat moment zijn, eten we onze sneetjes brood met daarbij een bakkie koffie. Dat is inderdaad vaak samen.”

| SEPTEMBER 2019

Wilfred van Hunen (links) en Henrik van As (rechts)

Wel opvallend. Jullie zijn beiden eigenaar van een elektrotechnisch bedrijf. Dus feitelijk concurrenten? Hoe zijn jullie bij elkaar gekomen? Henrik: “We zaten vroeger bij elkaar op school. Bij groothandel Oosterberg kwamen we elkaar, een jaar of zeven geleden, bij toeval aan de balie tegen. Ons bedrijf bestond toen al een jaar of vijf, Wilfred was net begonnen. Ik gaf aan dat Wilfred het maar moest zeggen als hij een keer verlegen zou zitten om werk. In eerste instantie is Wilfred steeds meer voor ons gaan doen. En geleidelijk zijn we steeds vaker samen opdrachten gaan oppakken. Op

gelijke basis. Je helpt elkaar in een tijd waarin je handen tekort komt.” Wilfred: “We voelen ons dus geen concurrenten, maar brengen elkaar verder. Ik help niet alleen Hardeman & Van As, maar andersom helpen ze mij ook. Ik mag van hun mensen gebruik maken.” Hoe werkt het in de praktijk? Henrik: “Ik zit wat meer op kantoor, al probeer ik toch een dag of twee op de werkvloer te zijn. Wilfred stuurt op de bouw onze medewerkers aan. De klant kijkt er soms raar van op, maar als we vertellen hoe het in elkaar steekt,

AAN DE LUNCHTAFEL

NIET ALS CONCURRENTEN

Deze lunch werd mede mogelijk gemaakt door Blij Ontbijt in Doetinchem, www.blijontbijt.nl

snapt iedereen het. En weet je wat het is? Het gaat de klant er uiteindelijk vooral om dat het werk af komt.” Wilfred: “De samenwerking gaat zelfs zover dat Henrik soms offertes van WVH Elektrotechniek voor bereidt. En in de gezamenlijke planning komen mijn eigen werkzaamheden ook gewoon terug.”

Is er nooit een moment geweest waarop je dacht ‘laten we samen verder gaan’? Henrik: “Daar is echt wel eens over gesproken, maar de noodzaak is er niet. Daarnaast werk ik met een compagnon. Dan zou je drie kapiteins op het schip krijgen. Niet handig. Allemaal redenen waarom het er niet van is gekomen. Zeg nooit nooit, maar op dit moment is

het niet aan de orde. De samenwerking verloopt op deze wijze prima.” Wilfred: “Dat kan ik alleen maar bevestigen.” WVH Elektrotechniek is een eenmanszaak, Hardeman & Van As Elektrotechniek heeft zes mede werkers. Willen jullie verder groeien Henrik: “Het is nu nog overzichtelijk. Ik vind het wel mooi zo. We zijn op ››

WIE ZIJN WILFRED EN HENDRIK? WIE: WILFRED VAN HUNEN (34), LINKS BEDRIJF: WVH ELEKTROTECHNIEK IN EDE (EENMANSZAAK) WOONT SAMEN MET: SUZAN (31) EN VADER VAN THIJN (NOG GEEN JAAR) EN LAYLA (8). "HOBBY’S HEB IK AMPER. EEN PAAR AVONDEN IN DE WEEK KLUS IK NOG BIJ. HEEL AF EN TOE PAK IK DE MOTOR OM ER OP UIT TE GAAN.” WIE: HENRIK VAN AS (37), RECHTS BEDRIJF: HARDEMAN & VAN AS ELEKTROTECHNIEK IN LUNTEREN GETROUWD MET: CAROLINE (37) EN VADER VAN RICO (12), RUBEN (11) EN JANICK (NOG GEEN JAAR). “EEN HOBBY IS HET KLUSSEN IN ONS OUDE HUIS. EN NATUURLIJK MIJN GEZIN.”

| SEPTEMBER 2019

Hoeveel meters voordeel op de C-Line LED lichtlijnen pak jij? Door de uitzonderlijk snelle montage en de uitstekende prijs-/kwaliteitverhouding is C-Line LED altijd de beste keuze. En nu is kiezen extra voordelig! Vul op metersvoordeel.nl het aantal meters C-Line LED in dat je verwacht nodig te hebben voor jouw project, en claim direct jouw voordeel!

1A 0% VOO

EXTR

op jo uw s RDEEL tan inkoo pprij daard sb groo than ij de del

GA NAAR METERSVOORDEEL.NL EN CLAIM JOUW METERS VOORDEEL LOREM

TRILUX BENELUX • Databankweg 28 • 3821 AL Amersfoort • +31 33 4 55 77 10 • info@trilux.nl

| SEPTEMBER 2019

AAN DE LUNCHTAFEL

deze wijze heel flexibel. Ik heb me door een ervaren ondernemer laten vertellen, dat als je met een paar man groeit, je niet zoveel meer verdient, maar wel meer kopzorgen krijgt.” Wilfred: “Ik heb wel overwogen iemand in dienst te nemen. Maar dat vind ik toch lastig. En op dit moment kan ik gebruik maken van de mensen van Hardeman & Van As. Handig toch?” Lukt het om een goede balans te vinden tussen werk en privé? Henrik: “Ik heb jaren gehad dat ik ’s avonds tot middernacht bezig was met de zaak. Dat doe ik niet meer. Ik heb wat gas teruggenomen. Dat komt ook omdat ik ziek ben geweest. Daarnaast levert het per saldo echt niet zoveel meer op. Tegenwoordig durf ik gewoon ‘nee’ te zeggen als we vol zitten. Dat voelt goed.” Dus het broodje met de lunch schiet er niet meer bij in? Wilfred: “Heel af en toe, maar we nemen er normaliter echt onze tijd voor.”

Jullie zijn E-installateur. Hoe gaan jullie met het W-gedeelte om? Henrik: “Wij zijn geen totaal installateur. Ik denk wel dat de elektrotechniek steeds belangrijker wordt. Zeker als de overheid blijft roepen dat we van het gas af moeten en elektriciteit belangrijker wordt gemaakt. E en W schuiven daardoor wat in elkaar, maar het blijven gescheiden werelden. De loodgieter heeft niets met elektriciteit. Overigens zet ik vraagtekens bij het beleid van de overheid om helemaal van het gas af te gaan, terwijl ze er in Duitsland nog volop in investeren. Wij willen voorop lopen, maar is dat wel zo verstandig? Ik denk dat we eerst maar eens rustig moeten kijken hoe de ontwikkelingen gaan. Ook waterstof is interessant en daar heb je leidingen voor nodig.” Wilfred: “Zonnepanelen zijn wel gewild. Logisch. Handig om stroom op te wekken voor elektrische verwarming. Al zal de winst straks geboekt moeten worden met opslagmedia zoals een goede accu. Daar is het wachten op.” 

“WE MIKKEN NIET OP GROEI” HARDEMAN & VAN AS IS EEN ALLROUND ELEKTROTECHNISCH BEDRIJF, VOORNAMELIJK IN DE WONINGBOUW, DAT OOK DE WEG WEET IN DOMOTICA EN BEVEILIGING. HENRIK VAN AS EN PIETER HARDEMAN ZIJN DE TWEE EIGENAREN. MET ZES MEDEWERKERS IN DIENST MIKT HET BEDRIJF NIET OP GROEI. HENRIK VAN AS: “ALS JE GROEIT, MOET JE EIGENLIJK METEEN FLINK GROEIEN. DUS NIET MET TWEE, DRIE MAN, MAAR MET TIEN, TWINTIG MEDEWERKERS. EN DIE ZIJN ER OP DIT MOMENT GEWOON NIET.” WVH ELEKTROTECHNIEK IS ALS EENMANSZAAK OPGERICHT DOOR WILFRED VAN HUNEN. ALS ELEKTROTECHNISCH INSTALLATEUR HEEFT HIJ ZIJN EIGEN KLANTEN EN STEEKT HIJ DE HANDEN UIT DE MOUWEN VOOR HARDEMAN & VAN AS, WAAR HIJ OP DE WERKVLOER EEN LEIDINGGEVENDE FUNCTIE OPPAKT.

| SEPTEMBER 2019

DE NIEUWE PROLUMIA CATALOGUS 2019 - 2020 IS NU BESCHIKBAAR!

DOE INSPIRATIE OP! MEER DAN 400 PAGINAâ&#x20AC;&#x2122;S VOL VERLICHTINGSARMATUREN Naast bekende armaturen als de Prodisc en de Pro-Portal, laten we je in deze uitgave ook kennismaken met de nodige nieuwe producten en slimme innovaties.

VRAAG DE CATALOGUS AAN OP WWW.NEDELKO.NL OF BEKIJK 'M DIRECT OP WWW.NEDELKO.NL/PROLUMIA

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Innovatief design voor iedereen

SLIMMER WONEN MET BUSCH-JAEGER automatisering van Busch-Jaeger. De oplossingen van Busch-Jaeger maken iedere kamer slimmer. Ze geven een nieuwe dimensie aan wooncomfort, veiligheid en energiebesparing. Van ‘schakelaar’ naar ‘smart room’ naar ‘smarter home’.

Het schakelmateriaal van Busch-Jaeger combineert fraai design, vertrouwde functionaliteit en connectiviteit. Dit resulteert in geavanceerde schakelmaterialen in eigentijds design. Het assortiment is modulair en flexibel. Van eenvoudige schakelaar tot innovatieve huis- of gebouwautomatisering waar connectiviteit en digitalisering centraal staan. Creëer meerwaarde, voor de klant en jezelf.

ONTDEK DE SLIMME FRIENDS OF HUE-SCHAKELAAR Door het Friends of Hue-partnerprogramma wordt elk (t)huis een bijzondere woonbelevenis. Ontdek de mogelijkheden van de nieuwe Friends of Hue-schakelaar: een slimme lichtschakelaar voor het bedienen van Philips-Hue-lampen in de gehele woning. De lichtschakelaars van Busch-Jaeger zijn naadloos te integreren via de Hue-Bridge met het Philips Hue-verlichtingssysteem. De schakelaars zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren en stijlen.

• Slimme lichtschakelaar voor het schakelen of dimmen van Philips-Hue-lampen (max. 50) • Benodigdheden: Philips Hue Bridge v2 (hoekige bouwvorm) en

Philips-Hue-app (v3.2 of hoger) • Instellen van individuele lichtscènes • Betrouwbare verbinding dankzij Zigbee-Mesh-technologien • Technologie zonder batterijen GHz; wereldwijd te gebruiken • Zigbee green power, radiofrequentie 2,4 GHz; wereldwijd te gebruiken • Plaatsen van een extra lichtschakelaar op een willekeurige plaats in het huis, zonder bedrading. Verkrijgbaar in de volgende • schakelaarprogramma's: carat®, Busch-dynasty®, pur stainless steel, solo®, Busch-axcent® en future® linear

Busch-free@home® is een innovatief huisbesturingssysteem voor verlichting, verwarming, jaloezieën, zonwering, multimedia en deurcommunicatie. Gemakkelijk te bedienen via smartphone, tablet of paneel. Het enige dat daarvoor nodig is, is een uitbreiding van een woning met het System Accesspoint.

ONTDEK ALLE MOGELIJKHEDEN TIJDENS EEN BUSCH-FREE@HOME® TRAINING In het ABB Experience Center kun je Busch-free@home® zelf ervaren. Zo krijg je een goede indruk hoe eenvoudig het is een Busch-free@ home® installatie te plaatsen, producten te koppelen en hoe makkelijk het is om de installatie te configureren naar de wens van de klant. Schrijf je nu in via: https://new.abb.com/benelux/nieuws/ trainingen Meer informatie vind je op https://www.busch-jaeger.de/nl/ Tijdens ELEKTRO 2019 vind je Busch-Jaeger op stand 118.

VAN SLIMME SCHAKELAAR NAAR COMPLETE HUISAUTOMATISERING Een slimme schakelaar is de eerste stap naar een intelligente woning met huis-

www.busch-jaeger.de/nl

| SEPTEMBER | JUNI 2019 2017

59 21

Sander van Stiphout

| SEPTEMBER 2019

OP STAP Johan Cruijff ArenA verlegt nieuwe innovatieve grenzen

WERKEN AAN STADION VAN DE TOEKOMST

et lijkt wel een ruimte schip.” Henk staat voor de Johan Cruijff ArenA en kijkt zijn ogen uit. Hij wijst naar het dak, dat vol ligt met zonnepanelen. “Mooi dat ze hier zoveel stroom opwekken.” Fred knikt. “Dat is leuk, maar er gebeuren hier nog

Maurits van Hövell (links) en Sander van Stiphout overheden en bedrijven als BAM, Nissan, Microsoft en Ballast Nedam samenwerken aan het stadion van de toekomst. Eigenlijk is de ArenA een kleine stad op zichzelf. Met veel bewoners, waar gedronken en gegeten wordt, waar relaties ontstaan en waar ruzie wordt

zonnepanelen zelf opwekken (zie ook kader). Maar ook het slimme grasmatsysteem is uniek. Met behulp van data uit speciale sensoren en metingen van het grasteam, wordt de kwaliteit van het veld 24 uur per dag gemeten. De grasmat stuurt dan als het ware

kwaliteit van het veld wordt 24 uur per dag gemeten veel mooiere dingen. De ArenA presenteert zich tegenwoordig als Amsterdam Innovation ArenA.” Sander van Stiphout is Directeur International van de Johan Cruijff ArenA, maar ook program manager van de Amsterdam Innovation ArenA. Hij staat de mannen op te wachten en steekt meteen van wal. “De Johan Cruijff ArenA is een innovatiecentrum waarbinnen kennisinstellingen,

gemaakt. Net een echte stad. Op deze plek testen we innovaties, die in de toekomst wellicht verder kunnen worden uitgerold.”

GRASMATSYSTEEM De koffie is geserveerd. Fred vraagt naar voorbeelden van innovatie en duurzaamheid. Sander: “De energieopslag is bijvoorbeeld bijzonder, omdat we stroom opslaan die we met 4200

zelf een bericht als er zorg nodig is. Met speciale lampen dienen we op elk gewenst moment zonlicht toe.” Henk en Fred zijn onder de indruk. Henk vraagt wat fans van de nieuwe innovaties merken. “We zijn druk bezig met de fanbeleving. We testen nu een open platform, waar diverse geselecteerde partijen hun ideeën mogen uittesten. Eén idee is bijvoorbeeld om bezoekers aan wedstrijden via een tweede ››

| SEPTEMBER 2019

Maurits van Hövell scherm beelden uit alle hoeken van het stadion terug te laten kijken. En we kijken naar kansen voor augmented reality. Dat je je smartphone ergens op richt en het beeld tot leven komt. Bijvoorbeeld tijdens een rondleiding door de lege kleedkamer. Dat je op dat moment kunt zien hoe het er daar na een gewonnen wedstrijd aan toegaat. Verder testen we een gebiedsbrede 5G-verbinding, die door veiligheidsdiensten kan worden gebruikt om efficiënter met elkaar te communiceren. Er gebeurt veel.”

MENSENSTROOM Inmiddels is ook Maurits van Hövell gearriveerd, manager smart mobility van de Johan Cruijff ArenA. Fred is benieuwd hoe die grote mensenstromen worden georganiseerd. Maurits: “Wij willen iedereen die een event of wedstrijd bezoekt een mooie beleving geven. Daarbij gaat het niet alleen om wat er in de ArenA gebeurt, maar ook alles eromheen. Als je uren in de file staat, valt die mooie beleving waar je voor kwam namelijk in het niet. En ook voor omwonenden, of mensen die hier werken, willen we de omgeving

prettig houden.” Het gebied waarin de Johan Cruijff ArenA, AFAS Live en Ziggo Dome evenementen organiseren trekken grote mensenmassa’s. “We zijn enkele jaren geleden begonnen met een Operational Mobility Center (OMC) in de ArenA, onder leiding van de gemeente Amsterdam. Tijdens grote evenementen schuiven hier, naast de organiserende locaties, ook politie, NS, Rijks waterstaat, provincie en parkeer plaatsbeheerders aan. We ruiken camerabeelden van elkaar, koppelen databronnen en monitoren of de treinen het grote aanbod aankunnen. We kunnen snel schakelen als er iets misgaat.”

PARKEERADVIES Hoe krijg je dat voor elkaar?, vraagt Fred zich af. “Wij weten bijvoorbeeld precies waar onze seizoenkaarthouders vandaan komen. Die geven we dan een advies om te parkeren in een bepaalde parkeergarage. We geven ook de ideale route door. Daarvoor hebben we een mobility portal in het leven geroepen. Kom

| SEPTEMBER 2019

OP STAP

Het Operational Mobility Center (OMC) je uit Utrecht, dan parkeer je ergens anders dan wanneer je uit Alkmaar komt. De route wordt bepaald naar aanleiding van de drukte. De kortste route is echt niet altijd de snelste.” Het is volgens Maurits de bedoeling dat er in de toekomst steeds meer op data wordt gestuurd. “NS en ProRail hebben op het NS-station Bijlmer-ArenA al sensoren, zodat we precies zien hoeveel mensen in- en uitlopen. We weten dus hoe

iedereen zich beweegt. Op basis daarvan geven we adviezen. Je moet namelijk ook voorkomen dat het ergens te druk wordt.” Henk en Fred kijken mee op een groot beeldscherm. Stipjes geven aan waar de seizoenkaarthouders van Ajax vandaan komen. “Wij zien precies wie er al binnen zijn, omdat ze hun pas hebben gescand, en uit welke richting er nog veel mensen moeten komen. Daar kun

je met verkeersmaatregelen op anticiperen.” De mannen zijn onder de indruk. Tijd voor een rondje door de Johan Cruijff ArenA. De energievoorziening en het OMC met de vele monitoren maken indruk. Maar het veld - met de speciale groeiverlichting - blijft voor de mannen magisch. Fred kan het niet laten en sluit af met een selfie aan de rand van het veld… “Mooi man!” 

ARENA SLAAT EIGEN ENERGIE OP 4200 ZONNEPANELEN OP HET DAK ZORGEN VOOR DE ENERGIE VAN DE JOHAN CRUIJFF ARENA. EATON PLAATSTE SAMEN MET NISSAN, BAM EN THE MOBILTY HOUSE EEN 3 MEGAWATT OPSLAGSYSTEEM, BESTAANDE UIT BATTERIJEN VAN 148 GEBRUIKTE NISSAN LEAF ELEKTRISCHE VOERTUIGEN, MET EEN CAPACITEIT VAN 2.8 MEGAWATT. HIERMEE IS DE ARENA EEN SOORT SUPERBATTERIJ, DIE TEVENS ALS BACKUP KAN DIENEN. SANDER ARENA, MAAR OOK DE BUREN HIER IN DE TOEKOMST GEBRUIK VAN KUNNEN MAKEN EN DAT WE ZELFS ELEKTRISCHE AUTO’S IN DE PARKEERGARAGE HIERAAN KOPPELEN. OM STROOM AAN TE LEVEREN OF VAN AF TE NEMEN.”

Foto’: J Lousberg

VAN STIPHOUT: “ONZE VISIE IS DAT NIET ALLEEN DE

| SEPTEMBER 2019

Waarom 4 jaar accugarantie zo lang als je kunt krijgen

staat op:

| SEPTEMBER 2019

Je vindt ons op stand 142 Zien we je daar?

BRAND DOOR ZONNEPANEEL

In de media staat dat er steeds meer branden zijn door zonnepanelen. In mijn praktijk als brandonderzoeker kom ik inderdaad vaker branden tegen die begonnen zijn in een PV-installatie. De vraag is of een PV-installatie brandgevaarlijk is. Jaarlijks worden er veel PV-installaties geïnstalleerd, met in totaal miljoenen panelen. Neemt hierdoor niet ook de kans op brand toe? Meer onderzoek is noodzakelijk om hier antwoord op te kunnen geven. De connectoren zouden vaak de oorzaak van brand zijn. Twee voorbeelden uit de praktijk. Na een brand met een zogenaamde in-dak-constructie, kon tijdens het verwijderen van de PV-panelen één van de connectoren zonder enige weerstand losgetrokken worden. De 'weerhaakjes' hoefden niet ingedrukt te worden. Waren deze connectoren niet goed in elkaar gedrukt of was het een productiefout? Het plaatsen gaat soms razendsnel en op een dak liggen al gauw veel connectoren. Even checken dus of ze wel echt goed vast zitten. Bij een andere brand waren de connectoren niet goed vastgezet, waardoor ze in regenwater waren komen te liggen. Hier bleken deze connectoren niet tegen te kunnen, met uiteindelijk brand tot gevolg. Dit lijkt mij eenvoudig te voorkomen, maar helaas zie ik wel vaker connectoren op de dakbedekking liggen. Tot slot nog een verzoek voor als je bij een PV-installatie wordt geroepen tijdens of na een brand. Zeg na het uitzetten van de omvormer(s) en de DC schakelaar(s) niet zomaar dat de PV-installatie veilig is. Als de bekabeling namelijk door brand beschadigd is, dan kan hierdoor de DC stroomkring weer gesloten zijn. Er kunnen vlambogen ontstaan die brand veroorzaken, of misschien wel erger, wanneer mijn brandweercollega's met de beka belingin aanraking komen. Helaas heb ik al twee keer meegemaakt dat een installateur zei dat het veilig was, zonder gecheckt te hebben of de bekabeling beschadigd was door brand. Eén installateur kwam hier zelf achter, toen hij op een ladder PV panelen loskoppelde en er onverwacht een vlamboog ontstond. Het ging gelukkig nét goed.

Joost Ebus is brandonderzoeker bij de Brandweer Gelderland-Midden en vrijwillig bevelvoerder van de Brandweer Nijmegen post Noord

| SEPTEMBER 2019

Niko Hydro Spuitwaterdicht. Multifunctioneel. Ultraveilig. • 3 kleurvarianten: zwart, wit en grijs voor dezelfde prijs • Beschikbaar voor opbouw én inbouw • Eenvoudige en snelle montage • Bekabelen in 1, 2, 3: zelfde mechanisme als het standaard Niko inbouwschakelmateriaal • Stevige, slagvaste dozen (IK07) • IP55-spuitwaterdicht • Nu ook 3-voudige opbouwdozen

www.niko.eu

PA-443-03

• Aansluiting voor tv, audio, internet en telefoon mogelijk via aanpaskader

| SEPTEMBER 2019

PA-443-03_Adv Niko Hydro.indd 1

6/08/18 14:03

| SEPTEMBER 2019

Kees Lieshout van Honeywell Peha

Tekort aan personeel?

Het is lastig om installateurs te vinden, dat is algemeen bekend. In deze Henk & Fred lees je hoe het UWV probeert dit probleem te tackelen. Slimmer werken, met stekerbare schakelmaterialen, is óók een goed middel tegen tekort aan mankracht. De verdiensten zijn per saldo zelfs beter, aldus Kees Lieshout, sales manager bij Peha.

et belangrijkste voordeel van 'plug & play'-installeren is de tijdwinst. Die is fors, rekent Lieshout voor. "Drie wandcontactdozen installeren kost normaalgesproken circa dertig minuten. Met ons stekerbaar product Socket- Line is dat twee minuten. Een enorm verschil. Daarbij zijn bij stekerbaar installeren zowel de faalkosten, als de onderhoudskosten, beduidend lager. En: minder afval, dus het is ook milieuvriendelijker." Maar vooral is het, met de huidige krapte op de arbeidsmarkt, fijn dat een installateur veel sneller zijn projecten kan afronden. Winstalleren, oftewel volledig stekerbaar

| SEPTEMBER 2019

installeren, is in dat kader een totaal concept dat Wago en Attema enkele jaren geleden hebben ontwikkeld. Peha participeert daarin met de Socket-Line. Volgens Kees Lieshout hét paradepaardje van zijn bedrijf op gebied van plug & play. Het is een gepatenteerd hollewanddozenconcept, met standaard een steekverbinding van Wago of Wieland daarin gemonteerd. Twee-, drieof viervoudige wandcontactdozen, goed voor zeer snelle montage.

MINDER OMZET? Dat betekent dus veel minder uren werken. Heel praktisch, maar verdient de installateur daardoor niet

veel minder aan zijn opdrachten? Lieshout: "Natuurlijk heb je minder uren te factureren. Maar die uren kun je weer besteden aan een volgende klus. Daarnaast zijn er minder faalkosten én de installateur verdient meer aan de producten. Ons samengesteld Socket-line product is beduidend duurder dan het conventionele materiaal. Dat levert de installateur ook meer marge." En dan is er nog het voordeel van de inkoop, zegt Lieshout. "Normaal gesproken moet je alle componenten los bestellen. De producten van Socket-Line zijn compleet. Tot de afdekking en het stofkapje toe. Alles wordt in één

SPOTLIGHT

Slimmer werken helpt!

Socket-Line FLEX bestelling geleverd, in plaats van in zeven of acht verschillende bestellingen."

EASYCLICK Een ander nieuw product van Peha, dat goed in het plug & play-concept past, is het flexibele Easyclick-systeem. Het zijn draaden batterijloze zenders, die op iedere gewenste plek op de muur kunnen worden geplakt. Daarmee worden allerhande apparaten en systemen bediend, zoals verlichting, gordijnen en rolluiken.

Lieshout: "Geen freeswerk, buizen aanleggen en draden trekken. Bovendien is er eenvoudig een wissel-, kruis- of hotelschakeling te maken. En het systeem biedt de mogelijkheid om met één druk op de knop bijvoorbeeld de gewenste verlichting in huis in te schakelen."

OVERSTAG De volgens Lieshout ‘wat behoudende installatiemarkt', gaat langzaam overstag waar het deze nieuwe ontwikkelingen betreft. "Installateurs zijn steeds meer

Socket-Line Easyclick eïnteresseerd. Tot voor kort nog g vooral de grote installatiebedrijven, maar ook zzp'ers en middenbedrijven melden zich steeds meer. Ze zien dat de Socket-Line, naast in de utiliteit, ook heel goed toepasbaar is in kleine woningbouwprojecten en dat het veel tijd bespaart." Plug & play wordt sowieso de toekomst, voorspelt Lieshout. "Zeker nu installatiebedrijven echt handen tekort komen." 

PEHA IN HET KORT IN 1922 BEGONNEN PAUL HOCHKÖPPER EN OTTO WINKEL IN HET DUITSE LÜDENSCHEID EEN BEDRIJF IN LICHTSCHAKELAARS EN -INSTALLATIES. BIJNA HONDERD JAAR LATER IS PEHA UITGEGROEID TOT EEN TOONAANGEVENDE SPELER IN HEEL EUROPA, DIE VALT ONDER DE INTERNATIONAL HONEYWELL. Foto: Marieke Bakker

SINDS 2003 IS ER EEN VERKOOPKANTOOR IN ARNHEM GEVESTIGD, DAAR WERKEN ELF MENSEN. HET ASSORTIMENT VAN PEHA OMVAT ONDER MEER SCHAKELMATERIAAL, DRAADLOZE TOEPASSINGEN EN BEWEGINGSMELDERS. PEHA WAS IN 2007 HET EERSTE BEDRIJF DAT MET DE HOLLEWANDCONTACTDOOS OP DE MARKT KWAM.

Kees Lieshout | SEPTEMBER 2019

BEZOEK ONS TIJDENS ELEKTRO 2019 STANDNR. 105

BESTEL NU ONZE CAS8 SWITCH VOOR BETROUWBAAR EN SNEL INTERNET

DE VOORDELEN OP EEN RIJ: • • • • • • •

ENERGIEZUINIG INGEBOUWDE VOEDING 4 POE PORTS BETROUWBAAR EN STABIEL NETWERK ONDERSTEUNT IGMP AAN/UITSCHAKELAAR VOOR LED-INDICATOREN KEUZESCHAKELAAR VOOR PRIORITEIT AAN STREAMING EN GAMING (NETFLIX, SPOTIFY, PLAYSTATION)

Wilt u meer weten over een efficiënte oplossing voor een netwerk in huis? Neem contact op met uw accountmanager of bezoek onze website.

HÉT MERK VOOR IN HOME NETWERKEN COM

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Interact Pro en Philips Interact Ready verlichting

SLIMME VERLICHTING EN SOFTWARE VOOR HET MKB DE VOORDELEN OP EEN RIJ Voor jou als installateur • Eenvoudige installatie van een slim lichtsysteem zonder complexe configuratie/onderhoud; lever méér projecten op in dezelfde tijd en met dezelfde mensen! • Lever pro-actieve services door real-time inzicht in de klantsituatie; je kunt eenvoudig op afstand aanpassingen doorvoeren; • Creëer hoogwaardige lichtoplossingen en voeg waarde toe aan je projecten; • Win, behoud en ontwikkel je klantenbestand.

In het MKB kom je vrijwel altijd verlichting tegen die met een schakelaar aan of uit gezet kan worden. Niet per werkplek, maar voor iedereen tegelijkertijd. Zodra je het licht wilt dimmen of werkruimtes anders worden ingedeeld moet een installateur de bekabeling uitbreiden of aanpassen. Door de hogere kosten en onbruikbare werkruimtes tijdens installatie zien de meeste MKB’ers daarom af van vernieuwing. Interact Pro is de unieke oplossing. Met Interact Pro sluit je elk lichtpunt aan op de netspanning en kun je met behulp van een app alle werkruimten indelen en het gedrag van de verlichting eenvoudig instellen. Je hebt maximale controle over de lichtpunten zonder moeilijke bekabeling en configuraties. Doe meer, werk sneller en versterk het imago als professionele verlichtingsdeskundige. Interact Pro biedt je een risicovrij traject naar nieuwe handel in connected verlichting voor significant lagere projectkosten dan voorheen.

Installeer de Interact-ready verlichting en Interact Pro gateway, download de app en stel het systeem in. Simpel, intuïtief en zonder extra kabels.

BELANGRIJKSTE EIGENSCHAPPEN

Voor je klant, de ondernemer • Meer comfort en betere prestaties door individuele optimalisatie per medewerker of taak; • Het gemak van zelfregelende verlichting. Nooit meer energieverlies: verlichting automatisch laten dimmen of uitgaan wanneer deze niet nodig is; • Aanzienlijke besparing op energie dankzij perfect inzicht in verbruik; • Een slimme werkomgeving benadrukt het innovatieve imago van het bedrijf. Met Interact Pro begint een nieuwe tijd. Een 'trein' die jij niet mag missen! Maak daarom gebruik van de mogelijkheid om Interact Pro installateur te worden in één uur tijdens tijdens ELEKTRO 2019! Meld je vooraf aan: philips.to/elektro2019

• Installeer tot 200 lichtpunten per gateway;

• Snelle installatie, geen extra bekabeling nodig; • Eenvoudig in te stellen met de intuïtieve app.

www.interact-lighting.com

| SEPTEMBER 2019

EVEN ACHTEROM KIJKEN Fietsen zijn over het algemeen niet uitgerust met spiegels. Meestal moet je dus je hele hoofd omdraaien om te zien of er iemand aankomt. Dit is niet altijd superhandig. Daarom is er nu de RearViz, een draagbare achteruitkijkspiegel die je als armband om je pols doet. De spiegel kun je draaien, zodat je precies de juiste hoek kunt zien. Wel zo veilig op de weg. En hij ziet er ook nog eens sportief uit! Bron: Radbag.nl

ZWEVENDE WERELDBOL Prachtig voor in je woon- of werkkamerâ&#x20AC;Ś een globe die niet alleen zweeft, maar ook nog eens roteert. Houd de wereldbol met beide handen boven de magnetische basis. Ga langzaam verticaal naar beneden - beweeg van links naar rechts en van voor naar achteren - om achter het zweefpunt te komen. En laat hem langzaam los. Het vriendelijke ledlicht zorgt verder voor een geweldige sfeer in de kamer. Bron: Radbag.nl

JE EIGEN SLEUTELBORD ZWEVENDE SPEAKER Dat is nog eens wat anders: een magnetische, zwevende, bluetooth speaker. Je hebt er ook direct een opvallend stukje design mee in huis. De speaker zweeft boven een magnetische basis. Maar je kunt de speaker ook gebruiken zonder deze onderkant. Dankzij de ingebouwde batterij kun je de zwevende bal zonder de basis zelfs overal mee naartoe nemen. En je muziek daar moeiteloos afspelen. Bron: Radbag.nl

| SEPTEMBER 2019

Ga je binnenkort samenwonen? Dan is dit gepersonaliseerde sleutelbord voor aan de muur iets voor jou! Met - heel romantisch - in het midden een hartje met jullie eigen foto. Maar je kunt natuurlijk ook een bordje nemen met daarop de familienaam. Belangrijkste is dat je zo je sleutels niet meer kwijtraakt. We weten allemaal hoe makkelijk we deze verliezen. Een beetje organisatie kan geen kwaad! Bron: Radbag.nl

GADGETS

VEILIG VOOR KINDEROREN Deze vrolijke koptelefoon van Grixx is speciaal ontwikkeld voor kinderoren. Het geluid is helder en vol en het volume veilig. Om gehoorbeschadiging te voorkomen is het geluidsniveau begrensd op 86 dB. De hoofdtelefoon kan gedraaid, gebogen, uitgerekt en samengeduwd worden zonder kapot te gaan. Verkrijgbaar in de lekker opvallende kleuren roze, blauw en rood. Geschikt voor kinderen van 3 tot 8 jaar. Bron: grixx.eu

WEG MET DIE STRESS

Stress op je werk? Met deze Twiddle Cube anti-stress dobbelsteen kun je weer even kalmeren. Door allerlei oefeningen te doen die de stress verminderen. Met de nodige afwisseling: schuiven, drukken, draaien, klikken en scrollen. Oefeningen die eigenlijk heel simpel zijn. Maar ze geven je toch even afleiding. Zo kom je hopelijk snel van het piekeren af en zorg je ervoor dat het weer rustig wordt in je hoofd. Bron: Radbag.nl

SCREW MAGNET OPVOUWBARE BEKER De nieuwe Stash Bidon van HydraPak is ultracompact in elkaar te drukken en neemt dan nauwelijks ruimte in. Hij is 50 procent lichter in gewicht dan een normale bidon en mag dus niet ontbreken in je uitrusting. Erg handig voor hardlopers, backpackers en lange afstand wandelaars. Met een inhoud van 0,75 of 1,0 liter is de Stash groot genoeg om je lichaam gedurende de dag gemakkelijk van water te voorzien.

De ScrewMagnet is een sterke magneet waarmee je schroeven, spijkers, bitjes, boortjes en handÂ gereedschap altijd binnen handbereik hebt. Een ideaal hulpmiddel voor de monteur. Bijvoorbeeld wanneer je op een ladder staat, of in een kÂ ruipruimte ligt. De magneet heeft een draagkracht van 11 kilogram en is zeer robuust. Door de clip kan de Screw Magnet eenvoudig aan je broek of riem worden bevestigd. Bron: ScrewMagnet.com

Bron: technolyt.nl

| SEPTEMBER 2019

Gasten in stĳl ontvangen. Met Gira is het gemakkelĳk. Goede stĳl is ook afhankelĳk van details. Zoals op de modulaire deurintercom Gira System 106. Deze biedt alle functies die u nodig heeft – van naamplaatje tot camera. En alles in hetzelfde onderscheiden design. Niet meer en niet minder. Zoek nu het passende deurstation uit. Meer informatie: www.gira.nl/system106 Kom langs in het Gira Experience Center in Veenendaal – Aanmelding op gira.nl/experiencecenter

| SEPTEMBER 2019

INNOVATIE Kleine details maken het grootste verschil

VISION GROEPENVERDELER

In het volledige installatieproces van de Vision groepenkast zijn slimme innovaties doorgevoerd: van het openen van de verpakking, tot het aandraaien van de laatste dekselschroef. Hierdoor kun je als installateur nog sneller en prettiger een mooie installatie realiseren.

BUISINVOERSTUK MET EXTRA RUIMTE Een belangrijke innovatie is het hogere buisinvoerstuk, dat de werkruimte en daarmee het installatiegemak sterk vergroot. Tegenwoordig is er vrijwel altijd voldoende ruimte om boven de verdeler een buisinvoerstuk van 145 mm te plaatsen. Dankzij deze aan passing gebruikt Hager nu een verticaal geplaatste aardrail, waardoor je meer ruimte hebt om overlengte van instal latiedraad netjes weg te werken of bijvoorbeeld een klemmenstrook te plaatsen. Ook hoeft de aardklem niet verwijderd te worden bij het installe ren. Je kunt direct beginnen met het monteren van de buizen en aansluiten van de componenten.

RENOVATIESET

EFFICIËNTE AARDKLEM

Als de ruimte het niet toelaat, kan het 145 mm hoge buisinvoerstuk vervan gen worden door een van de twee renovatieoplossingen: het 70 mm hoge buisinvoerstuk VKS70T of de 0 mm hoge renovatieset VKG96T. Hiermee heb je in elke situatie een passende oplossing.

De aardklem hoeft niet gedemonteerd te worden, vanwege zijn verticale positie in het buisinvoerstuk. Je kunt zonder verdere handelingen direct met de montage beginnen.

SLIMME SCHROEF Alleen al in de dekselschroeven vind je een berg innovatie. Het bodemdeel kun je moeiteloos uit het karton pakken en de bevestigingsschroeven zitten, onverliesbaar, op de juiste positie in de behuizing. De schroef heeft daarnaast een brede kop voor betere grip en makkelijk monteren en draait zichzelf niet vast tijdens transport.

ONTDEK ALLE KLEINE DETAILS OP ELEKTRO 2019 Benieuwd naar alle innovaties en details? Ontdek en ervaar deze vanuit de ogen van een installateur, in een unieke ervaring op de Hager stand 156 op ELEKTRO 2019! Ziet Hager jou daar terug?

hager.nl/vision

| SEPTEMBER 2019

In elke uitgave geven Henk en Fred hun mening over de producten die in het magazine staan. Wat vinden zij van de noviteiten? Welke voordelen levert het op voor de installateur? En wat kun je ermee? 8 reviews op een rij.

NEDELKO - LEDLENSER IF8R HENK: “Een krachtige, handzame werklamp mét Bluetooth. Ik moest meteen aan jou denken.” FRED: “Hoezo dat?” HENK: “De IF8R is ideaal voor mensen die het zat zijn iedere keer naar de lamp toe te lopen om deze aan of uit te zetten of bij te stellen.” PAGINA FRED: “Waarom zou je moeilijk doen als het makkelijk kan, toch?”

PAGINA

B.E.G. - NIEUWE DALI-VARIANTEN UIT DE GH-FAMILIE HENK: FRED: HENK: FRED:

“Het is hier in en om het magazijn altijd zo donker. Ik zie geen hand voor ogen.” “Dat merk ik. Pas op, links van je!” “Dit is toch geen doen. Ik breek mijn nek nog een keer…” “B.E.G. heeft een lichtsensor waarbij het licht nooit volledig uit gaat. Dat is al een stuk veiliger. Weet je trouwens zeker dat je niet langs de opticien moet?”

CONEX HOLLAND - MINI STEEKLASKLEMMEN EN UNIVERSELE LASKLEMMEN

PAGINA

HENK: “Dit is interessant. Behalve lasdoppen en lasklemmen kan de installateur voor veel meer materialen bij Conex terecht.” FRED: “Dat is een goede ontwikkeling. Conex is toch recent overgenomen?” HENK: “Jazeker, vandaar ook de uitbreiding van het assortiment.” FRED: “Moeten we niet vergeten hun stand op ELEKTRO 2019 te bezoeken. Ik zou het wel leuk vinden om kennis te maken met het nieuwe team.”

ATTEMA - INBOUWDOZEN

PAGINA

HENK: Fred! Kom op, we gaan!” FRED: “Even wachten Henk. Ik moet het materiaal nog in de bus pakken en dan kunnen we gaan.” HENK: “Wat heb je toch allemaal besteld? Ik zie alleen maar dozen van Attema.” FRED: “Inbouwdozen voor elke situatie, om precies te zijn. Of we nu een klus hebben in een medische instelling, hotel of een bij jouw thuis: nu zijn we altijd voorbereid.”

| SEPTEMBER 2019

REVIEWS PEHA - EASYCLICK ZENDER BADORA FRED: “Henk, Easyclick is nu ook verkrijgbaar in de serie BADORA.” HENK: “Dat betekent toch nog steeds makkelijk en snel installeren?” FRED: “Zeker weten. Alleen heeft het eindresultaat een luxueuze uitstraling én gebruikers kunnen geld besparen door efficiënter energiegebruik. HENK: “Een win-winsituatie.”

PAGINA

STEINEL- RS PRO CONNECT R-SERIE

PAGINA

HENK: “Fred, dit heb je niet goed gedaan. We moeten de RS PRO Connect R-serie hebben.” FRED: “Ik wist niet dat je boos werd…” HENK: “Ben ik ook niet, maar niet alle verlichtingssystemen zijn geschikt voor zowel nieuwbouw als bij renovaties en deze is dat wel.” FRED: “Weer wat geleerd.”

PHILIPS - INTERACT PRO

PAGINA

HENK: Gaan we weer.. Ze hebben weer iets anders met de verlichting in gedachten. FRED: “Wist je dat je dankzij Interact Pro niet direct de bekabeling hoeft aan te passen als bijvoorbeeld een ruimte opnieuw ingedeeld wordt?” HENK: “Dat klinkt goed. Wat moet ik nog meer weten?” FRED: “Ik ga niet alles herhalen. Misschien moet jij naar de training van Philips tijdens ons beurs event. Zij maken van jou een gecertificeerd Interact Pro-installateur.”

HAGER - VISION GROEPENVERDELER FRED: HENK: FRED: HENK:

PAGINA

“Henk, volgens mij moet hier de groepenkast snel worden vervangen.” “Denk ik ook. We kunnen wel kijken of Hager de passende oplossing kan bieden.” “De Vision groepenverdeler natuurlijk!” “Goede keuze. Door de slimme innovaties die doorgevoerd zijn, kunnen wij nog sneller en prettiger een mooie installatie realiseren.”

| SEPTEMBER 2019

Op de hoogte blijven van de laatste trends op het gebied van internet, gadgets en social media? Volg Fred op Twitter: @FredvanHenF

FRED

Wordt Hyperloop het nieuwe Europese vervoersnetwerk?

In één zoef naar Parijs In een half uur met de Hyperloop van Amsterdam naar Parijs. De Hyperloop is een soort zwevende capsule, die reist door een bijna vacuüm afgesloten buis. Afgelopen zomer werd bij de TU Delft een ingenieus baanwisselsysteem getest. Fred was bij de perspresentatie. Krijgen de trein en het vliegtuig er een concurrent bij?

fgelopen zomer bezocht ik de TU Delft. Daar wordt door het studententeam van Hardt Hyperloop gewerkt aan een nieuw Europees vervoerssysteem. Dit moet met name grote Europese steden, die op middellange afstand van elkaar liggen, met elkaar verbinden. Want met de Hyperloop reis je straks in een half uurtje van Amsterdam naar Parijs. Met een gemiddelde snelheid van maar liefst 1200 kilometer per uur. Je stapt dan in een soort zwevende capsule, die reist door een bijna vacuüm buis. Vanwege het ontbreken van luchtweerstand en wrijving, is het voertuig straks in staat deze hoge snelheid te halen. Maar zover is het allemaal nog niet. De studenten van de TU Delft zitten nog in de testfase. Afgelopen zomer heeft het team van Hardt Hyperloop een testbuis in gebruik genomen, waarmee het wisselen van baanvak kan worden getest. De voertuigen (pods) hoeven bij een baanwissel niet langer meer te stoppen, maar kunnen bij een afslag hun weg met hoge snelheid door het buizenstelsel vervolgen. In Europa wordt door meerdere bedrijven

| SEPTEMBER 2019

gewerkt aan hyperloopsystemen. Maar het team van Hardt Hyperloop in Delft is het eerste bedrijf dat nu een volledig functioneel systeem heeft neergezet.

DUURZAAM Bij de persbijeenkomst werd ook bekend gemaakt dat er een European Hyperloop Center gaat komen. Met als voornaamste faciliteit een testbaan van maar liefst drie kilometer, waarmee de modellen van de Europese hyperloopbedrijven kunnen worden getest. Waar het European Hyperloop Center wordt gevestigd is nog niet bekend, maar de verwachting is dat het over twee jaar operationeel is. Het team van Hardt Hyperloop in

Delft werkt overigens samen met diverse grote internationale bedrijven. Zoals Tata Steel en de Royal BAM Group, maar ook het ZweedsZwitserse ABB. Wie ook gelooft in de toekomst van Hyperloop is Tesla-oprichter Elon Musk. Jaarlijks houdt hij een hyperloopwedstrijd, waar ook het studententeam van Hardt Hyperloop aan meedoet. Natuurlijk, de hyperloops staan nog in de kinderschoenen. Maar de verwachting is dat over zo’n twintig jaar de eerste echte trajecten klaar zijn. De Hyperloop als vervanger van het korte-afstand-vliegen? Eén ding is zeker: de hyperloop is in ieder geval veel duurzamer en energiezuiniger. Alleen daarom al hoop ik dat ie er komt! 

Een toekomstig Hyperloopstation

IN DE WAR DOOR SLECHT LICHT? SCHAKEL OVER NAAR LEDVANCE LED STRIPS.

BENELUX.LEDVANCE.COM

HET NIEUWE LEDVANCE LED STRIP-SYSTEEM Eenvoudig te plannen, eenvoudig te combineren, eenvoudig te installeren. Het LEDVANCE LED Strip-systeem biedt u een grote selectie van perfect op elkaar afgestemde elektronische componenten en accessoires voor een breed scala aan toepassingen. Het biedt precies wat u nodig hebt voor uw uiteenlopende eisen. Flexibel, betrouwbaar en met een garantie tot vijf jaar.

| SEPTEMBER 2019

Slimme en eenvoudige toegangscontrole en deurintercom oplossingen

www.paxton-benelux.com | SEPTEMBER 2019

Garantía G tie ara ran nt Ga

rancja Gar anz Gwa ia

Paxton Benelux B.V. Korte Huifakkerstraat 34 4815 PS Breda

‫ نامض‬保证 uu εγγ Tak ύ

η ησ

Bezoek ons tijdens ELEKTRO 2019 op standnummer: 159

5 Ja

a r G a r a ntie