Het zoekend hert ° The searching deer - Trimestrieel tijdschrift - Jaargang 1 - Nr 1

THE SEARCHING DEER

TRIMESTRIEEL TIJDSCHRIFT

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT – JAARGANG 1 – NUMMER 1 – AUGUSTUS-SEPTEMBER-NOVEMBER 2009

HET ZOEKEND HERT

2

WELKOMWOORD AAN LEZERS EN DENKERS

H

et zoekend hert bestaat al sinds 1924, maar wordt pas 85 jaar later het filosofiehuis waarvoor het was voorbestemd.

De dynamiek van Het zoekend hert blijkt niet alleen uit zijn architectuur. Tien keer per jaar, op de eerste zondag van de maand, enthousiasmeert Het zoekend hert met een stijlvol programma over zinzoekende thematieken. Later komen wellicht nog bijkomende initiatieven op gang. Maar in dit eerste nummer van ons trimestrieel tijdschrift verneemt u alvast meer over De godverloren zondagen – én over onze bijzondere, sprankelende gasten uit noord en zuid.

Elke mens heeft regelmatig nood aan herbronning en herdenking. Elke denkende mens wil zich om de zoveel tijd opnieuw profileren door middel van nieuwe, eigentijdse inzichten. Stevige grondvesten om op verder te bouwen. Daar wilden we graag enige ruimte voor scheppen.

In Het zoekend hert mogen gedachten worden uitgewisseld, in een sfeer van vertrouwen, zonder angst en druk. Voor kwalitatieve vergaderingen worden stap voor stap kleine maar verrassende ruimten ingericht. Binnen enige tijd willen we ook een verblijfsruimte realiseren, met hedendaagse faciliteiten, maar bovenal met verrassende elementen. Op korte afstand van het beroemde beeldenpark Middelheim en met rechtstreekse lijnen naar dé metropool moet dit uw gemoed toch enigszins kunnen verlichten.

Vroeg of laat hopen wij u eens te mogen begroeten, in Het zoekend hert. En waarom niet op een godverloren zondag? U moet toch niet altijd naar Café De elfurenmis?

Eddy Strauven Gastheer en coördinator 3

4

HET ZOEKEND HERT ° THE SEARCHING DEER

| FILOSOFISCHE GESPREKSKRINGEN |

De godverloren zondagen – zoeken naar verlichting

M

et welke filosofie staan mensen vandaag in het leven? Hoe verhouden jonge en oude gelovigen zich tot aarde en hemel? Hoe kijken gelovigen, halfgelovigen of niet-gelovigen aan tegen de uitdagingen van het leven en de toekomst van onze planeet? Hoe gedragen ze zich binnen een gemeenschap tot elkaar en tot anderen? Deze en andere vragen komen – elke eerste zondag van de maand – aan bod tijdens de lezingencyclus De godverloren zondagen in filosofiehuis Het zoekend hert, in Berchem-Antwerpen.

Bij Uitgeverij Ten Have verscheen recent de bijzondere essayreeks ‘Jonge denkers over de grote religies’. Hierin helpen zes jonge filosofen de lezer begrijpen wat hedendaagse gelovigen of zoekenden zoal beweegt. Wat is hun streven? Wat zijn hun gevoeligheden? Hoe streven ze naar voldoening, verlichting of verlossing?

Tijdens De godverloren zondagen in filosofiehuis Het zoekend hert komen de jonge Nederlandse denkers en schrijvers van deze cyclus eindelijk eens in België aan het woord. Daarbij getuigen ze van hun contacten met gelovigen van allerlei pluimage en hun perceptie op de relatie tussen filosofie en religie. De cyclus wordt ingeleid op zondag 6 september door de Nederlandse filosofe en schrijfcoach Tanny Dobbelaar. Aan het einde van de cyclus krijgen de deelnemers een persoonlijk resumé met een eigenzinnige synthese door de Belgische aspirant-schrijfster Eva Vanhole, dochter van de overleden schrijver en polemist Kamiel Vanhole.

De godverloren zondagen vinden plaats elke eerste zondag van de maand, behalve in juli en augustus, in filosofiehuis Het zoekend hert, Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem. De toegangsprijs bedraagt 5 euro per lezing of 30 euro voor de volledige cyclus van 9 lezingen. Reserveren wordt aanbevolen!

Een overzicht van het programma en de sprekers vindt u op de volgende bladzijden.

5

De godverloren zondagen - 1 Filosofisch schrijven en schrijvend filosoferen – Tanny Dobbelaar Zo 06.09.09 / 11:00 – 12:30

Tanny Dobbelaar (°1965) opent De godverloren zondagen met een lezing over het filosofische denken, en vooral over het filosofische essay in de traditie van Michel de Montaigne (1533-1592).

Net als wetenschap en kunstgeschiedenis is filosofie een domein met een eigen taal en traditie, eigen termen en een specifieke benadering van problemen. In de lijn van de allereerste essayist pleit Tanny Dobbelaar voor een heldere spreek- en schrijfstijl, voor een verstaanbaar filosoferen. Er zijn echter dingen die niet zo makkelijk te begrijpen en bijna onmogelijk te verwoorden zijn, zoals religieuze en spirituele ervaringen. Hoe kan een filosoof zulke ervaringsdomeinen toch in teksten proberen te ‘vatten’? En hoe kan religie naar een andersgelovige lezer vertaald worden?

Filosoof en publicist Tanny Dobbelaar is een gereputeerde schrijfcoach die trainingen geeft en ook zelf publiceert.

Met Adrienne Norman schreef ze Heftig vel (2002). In Schrijven met Montaigne (2005) reflecteert ze over het schrijven als vorm van denken, zowel bij de zestiende-eeuwse filosoof Michel de Montaigne als in de essayistiek in het algemeen.

6

De godverloren zondagen - 2 Christendom en filosofie – Annette Van der Elst Zo 04.10.09 / 11:00 – 12:30

Annette van der Elst (°1966) onderzocht in haar essay over het christendom de betekenis van de waarde naastenliefde. Hiervoor ging ze niet in gesprek met orthodoxe christenen maar met 'gewone' katholieken en protestanten die in onze seculiere samenleving mee participeren. Ze laat christelijke leerstellingen contrasteren met filosofisch-atheïstische stellingnamen, zoals bijvoorbeeld die van Friedrich Nietzsche.

Filosoof en psycholoog Annette van der Elst schrijft als journalist onder meer voor Leidsch dagblad, Filosofie Magazine en het tijdschrift Psychiatrie. Samen met Florentijn van Rootselaar schreef ze Franse affaires: Frankrijk in twintig kwesties (2004). Ze vertaalde Het woord 'jood' van Alain Badiou (2007) en recent nog Tussen Oost en West van Luce Irigaray (2009).

7

De godverloren zondagen - 3 Jodendom en filosofie – Hella van den Elshout Zo 01.11.09 / 11:00 – 12:30

Hella van den Elshout (°1963) benadert het jodendom vanuit de centrale rol die tekst, taal en leren in deze religie spelen. Haar contactpersonen zijn allen gelovige joden, maar komen zowel uit de orthodoxe als liberale en meer vrijzinnige kringen. Wat voor betekenis hechten zij bijvoorbeeld aan de spijswetten?

Wat vinden ze ervan als hun kinderen met een niet-jood zouden trouwen? En wat voor rol speelt Israël in hun leven?

Hella van den Elshout heeft zich al tijdens haar filosofiestudie, en als jonge leerlinge van Jacob Weinreb, stevig in het jodendom verdiept. Tegenwoordig coördineert ze socratische gesprekken en is ze adviseur op het vlak van integriteit en morele oordeelsvorming, in opdracht van onderwijsinstanties, overheden en bedrijven. Als auteur werkte ze ook mee aan Het Socratisch gesprek (2003) en Morele oordeelsvorming en de integere organisatie (2006).

8

De godverloren zondagen - 4 Islam en filosofie – Frank Meester Zo 06.12.09 / 11:00 – 12:30

Frank Meester (°1970) stelt de vraag centraal hoe de religieuze en morele opvattingen van de islam kunnen samengaan met seculiere, westerse waarden en normen. Hij sprak daarvoor met zes jonge, gematigde moslims van Turkse, Marokkaanse en westerse afkomst. Wat voor moreel oordeel hebben ze over de auteur, die zelf niet in God gelooft en het homohuwelijk prima vindt? En waarom doen deze westerse moslims geen moeite om hem te bekeren, als ze zo zijn kans kunnen vergroten op het eeuwige leven in het paradijs?

Frank Meester studeerde filosofie, en is schrijver en musicus, onder meer bij de swingende Hot Club de Frank.

Samen met zijn broer Maarten Meester schreef hij Meesters in de filosofie (2005), Meesters in religie (2006) en de brievenroman Descartes’ dochter (2007), en heeft hij een wekelijkse column in de Volkskrant.

9

De godverloren zondagen - 5 Boeddhisme en filosofie – Jan den Boer Zo 03.01.10 / 11:00 – 12:30

Jan den Boer (°1960) gaat in op de ongekende populariteit van het boeddhisme en haar vele afleidingen. Ook in het westen zien zoekende mensen in deze stroming een belofte voor geluk of althans een uitweg uit het menselijk lijden. Jan den Boer sprak over lijden en geluk met boeddhisten uit verschillende stromingen en met een hoogleraar boeddhologie. Hij volgde een zentraining voor managers en een bijeenkomst van de populaire training Mindfulness-Based Stress Reduction.

Filosoof, bouwkundige en tantratrainer Jan den Boer schrijft voor het dagblad Trouw en het tijdschrift Bres. Van zijn hand verscheen Het is tijd voor een liefdesrevolutie (2007) en Tantra: Het verlangen naar verbinding (2004).

10

De godverloren zondagen - 6 De nieuwe spiritualiteit – Maarten Meester Zo 07.02. 10 / 11:00 – 12:30

Maarten Meester (°1966) onderzocht ‘nieuwe’ spirituele stromingen die niet in één religieus hokje passen en die hun inspiratie uit diverse religieuze of esoterische tradities putten. Die lopen uiteen van de spiritualiteit van Eckhart Tolle ('De kracht van het NU') en 'The Secret' tot de levenskunst van filosofen als Wilhelm Schmid. Zijn er gemeenschappelijke noemers voor hun mensbeeld, moraal en verlossing te formuleren?

Maarten Meester is literatuurwetenschapper, journalist en schrijver. Als journalist werkt hij onder meer voor Filosofie Magazine. Samen met zijn broer Frank Meester schreef hij Meesters in de filosofie (2005), Meesters in religie (2006) en de brievenroman Descartes’ dochter (2007), en heeft hij een wekelijkse column in de Volkskrant. In voorbereiding is Meesters inleiding op de westerse esoterie: Van Gnosis tot alchemie.

11

De godverloren zondagen – 7 Hindoeïsme en filosofie – Vanno Jobse Zo 07.03.10 / 11:00 – 12:30

Vanno Jobse (°1970) bestudeerde het immanente godsbeeld van het hindoeïsme: we moeten het goddelijke niet in het hiernamaals zoeken, maar in het hier en nu. Ieder heeft een hoger bewustzijn, dat ons al in deze wereld toegang verschaft tot een gelukkige levensvorm. Wat betekent die gedachte voor het mens- en godsbeeld van Hindoes? En hoe kunnen wij ons bevrijden uit het aardse bestaan met al zijn zorgen, pijn en verdriet?

Vanno Jobse sprak hierover met vier – jonge en oudere – Hindoestanen en met een aanhanger van Hare Krishna.

Vanno Jobse was redacteur bij Het Parool en schrijft nu voor En France en Filosofie Magazine. Hij studeerde filosofie in Amsterdam en Frankrijk. Jobse werkte mee aan In naam van de natuur (2009) en vertaalde Le Christ Philosophe (2007) van Frédéric Lenoir, recent verschenen onder de titel De filosofie van Christus.

12

De godverloren zondagen - 8 Atheïsme en filosofie – Jean-Paul Van Bendegem Zo 02.05.10 / 11:00 – 12:30

Jean-Paul Van Bendegem (°1953) probeert aan het atheïsme een positieve dimensie te geven. Hij pleit voor een ‘ervaringsatheïsme’ of een ‘belevingsatheïsme’, een vorm van vrijdenken die niet louter een intellectuele levensvisie is, maar die ook een doorleefde, doorvoelde en empathische kijk op mens, maatschappij en wereld nastreeft. Jean-Paul Van Bendegem verheldert het concept ‘atheïstische religiositeit’, een intieme zijnsbeleving die de wereld niet negeert. Voor hem bestaat de religieuze uitdaging erin om de gegeven wereld zo intens en smaakvol mogelijk te leren kennen en ervaren.

Jean-Paul Van Bendegem is wiskundige en filosoof en doceert logica en wetenschapsfilosofie aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Gent. Hij is lid van een vrijdenkersloge en van Skepp, de studiekring voor kritische evaluatie van pseudo-wetenschap en het paranormale. Hij publiceerde onder meer Tot in der eindigheid: over wetenschap, new age en religie (1997) en meer recent Over wat ik nog wil schrijven (2009), met bijdragen over religie, vrijmetselarij, pornografie, wetenschap en scepticisme.

13

De godverloren zondagen – 9 (en synthese) Wegen naar bevrijding – Eva Vanhole Zo 06.06. 10 / 11:00 – 12:30

Eva Vanhole (°1984) maakt een synthese van de verschillende wegen naar verlichting. Vanuit persoonlijke inzichten analyseert zij standpunten van de voorgaande sprekers. Welke wegen naar bevrijding kunnen soelaas bieden? Wanneer wordt het geloven een welkome ervaring, wanneer houdt het geïnstitutionaliseerde geloof gevaren in? Welke religies kunnen waarlijk voor verlichting zorgen – en waarom? Wat kunnen we leren van andere culturen? Welke individuele denkers en schrijvers kunnen ons voor misstappen behoeden of voor verlichting zorgen – en waarom?

Eva Vanhole is licentiate in de Germaanse talen en master in de toegepaste ethiek. Ze werkt op de dienst cultuur van een openbare instelling en is aspirant-schrijfster. Als dochter van de overleden schrijver en polemist Kamiel Vanhole heeft ze het plan opgevat in de voetstappen van haar vader te treden. Ze haalt inspiratie uit dagelijkse ontmoetingen en kleine gebeurtenissen, uit gesprekken op trein, tram en bus of uit eigen fantasie. In filosofisch en ethisch opzicht verdiept ze zich in het werk van Martha Nussbaum. Ook voor haar opdracht tijdens De godverloren zondagen laat ze zich graag inspireren door de auteur van The fragility of goodness. ____________________________________________________________________________________________ | HET CITAAT IN DE RAND | “Het orakel spreekt niet uit, noch verbergt, maar betekent.” – HERACLITUS 14

HET ZOEKEND HERT – en ‘het mysterie’ HET CONCEPT

Het zoekend hert bevindt zich in een premodernistisch pand uit 1924, met Art Déco-elementen en halfronde erkerkamers. Tijdens een doordachte modernisering wordt het pand omgebouwd tot een kleinschalig filosofiehuis met bescheiden ruimtes voor lezingen en dialoog, en ook met een gastenkamer.

HET STREVEN

Het zoekend hert besteedt kwalitatieve aandacht aan belangrijke tradities en nieuwe ontwikkelingen in de filosofische levenshouding, maar ook aan de grensgebieden tussen filosofie en meer artistieke disciplines. Het gaat hier vooral om aspecten van de filosofie die elders onderbelicht blijven en die baat hebben bij een indringende dialoog.

Nogal wat mensen jagen kennis na voor the fun of the hunt, om het plezier van de jacht. In Het zoekend hert komen enkelingen samen voor een verademend denken, onderzoeken en overleggen. In een huiselijke en beschuttende omgeving. Het is hier toegelaten oude waarheden en zekerheden in vraag te stellen. Ook om bepaalde hersenkronkels gaandeweg te ontwarren. Daarbij mag er ruimte blijven voor raadsels, twijfels, of een vleugje ironie. Het mysterie achter de dingen zal er wel niet door geschaad worden.

Het zoekend hert heeft geenszins de bedoeling de wereld te verbeteren – maar een bescheiden, inspirerend en ietwat feestelijk universum enigszins te creëren. Aarzelend. Maar vastbesloten – met een stevig gewei op het hoofd.

COÖRDINATOREN

De verdere ontwikkeling van Het zoekend hert wordt gestuurd door geëngageerde coördinatoren: Eddy Strauven, filosoof en redacteur, verzorgt de inhoudelijke en promotionele coördinatie.

Christel Kersemans, historica en cultuurmanager, verzorgt de zakelijke coördinatie en projectcoördinatie.

Hella van den Elshout, filosoof, auteur en socratisch trainer, bewaakt de algemene kwaliteit.

De renovatie van Het zoekend hert ° The searching deer wordt mee gecoördineerd door ervaren specialisten, over wie volgende keer meer.

15