Het zoekend hert ° The searching deer - Trimestrieel tijdschrift - Jaargang 3 - Nr 12

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT – JAARGANG 3 – NUMMER 12 – MEI-JUNI-JULI 2012

75,0(675,((/ 7,-'6&+5,)7

12

2

BEELD: Monique Donckers • FOTOGRAFIE: Marc Schoeters

WELKOMWOORD AA N LEZE RS EN DENKE RS

R

Eros en Psyche jegens de gemaskerde mens (m/v) aadselachtig is elke mens die aan zijn persoonlijkheid een origineel karakter poogt te geven. Als verstorend en zelfs bedreigend verschijnen ook de werken waarmee zelfbewuste denkers en kunstenaars zich realiseren.

Het openlijke streven naar een buitengewone praxis prikkelt immers het ressentiment van de velen.

Meer dan de gemiddelde man hebben vrouwen een historisch lot te dragen dat een persoonlijke ontwikkeling extra bemoeilijkt. Hoe denigrerend godsdiensten zich tegenover haar verhouden, kunnen we nog dagelijks vaststellen.

Minder achterdocht heerst tegenover ‘zachtere’ religies zoals het boeddhisme, hoewel Boeddha boudweg durfde stellen dat de vrouw fundamenteel kwaadaardig is. “Als men haar de kans laat,” zei de grondvester, “zal ze altijd zondigen”. Wie het karma heeft vrouw te zijn, kan niet ontsnappen aan de gevolgen daarvan: “Verlichting als vrouw is uitgesloten”. Ook Confusius sprak helder: “De vrouw is van het meest corrupte en corrumpeerbare ter wereld.”

De misantropen onder de westerse denkers maakten bij uitstek de vrouw verdacht. Zij die onder de knoet van hun echtgenote schenen te leven, zoals een Socrates, maar ook zij die kozen voor een vorm van celibaat: Descartes, Rousseau, Nietzsche, zelfs Kant en natuurlijk Kierkegaard en Schopenhauer. Schokkend blijven de woorden van Erasmus: “De vrouw zal altijd vrouw zijn, dat wil zeggen een onnozel wicht, ook als ze het masker van een persoon aanneemt.” Iets subtieler spraken bepaalde meesterdenkers, zoals G.W.F. Hegel: “De vrouw kan natuurlijk educatie verwerven, maar haar geest is niet toegerust voor hogere wetenschappen, voor de filosofie en bepaalde kunsten.”

Het blijft griezelig hoe de helft van de mensheid strijd moet leveren om volwaardig te mogen meedenken, laat staan het innerlijk te veruitwendigen. Wereldwijd zien miljoenen enkelingen zich verplicht gemaskerd te leven en zich zo te gedragen dat vooroordelen nog worden versterkt. Grootste taboe blijft de zelfbewuste seksualiteit. Wie een vrije levenshouding wil ontwikkelen, kan nochtans de noodwendige impact van een ademende eros niet negeren.

Juist de sensuele prikkel is een essentiële factor voor creativiteit. Van daaruit ontluikt het denken als een zinnelijk avontuur dat nieuwe perspectieven opent, in de zin van bevrijding. Ziedaar: Eros en Psyche samen op stap.

Eddy Strauven Gastheer en coördinator

Voor meer informatie: www.hetzoekendhert.be 3

BIJZONDERE BOEKPRESENTATIE

VROUWELIJKE FILOSOFEN:

Op zondag 1 april 2012 om 11 uur presenteerde uitgeverij ATLAS het bijzondere boek Vrouwelijke filosofen: Een historisch overzicht, in Het zoekend hert ° The searching deer. Verslag van een primeur voor de Lage Landen.

Door de eeuwen heen hebben filosofen nagedacht over fundamentele vragen in verband met het menselijke bestaan. Zowel mannen als vrouwen. En toch zijn die vrouwelijke denkers – op uitzonderingen na – niet in de filosofische canon opgenomen. Ze traden niet toe tot de kring van filosofische vakbroeders en zakten weg in het collectieve geheugen. Het boek Vrouwelijke filosofen: Een historisch overzicht wil aan die onbekendheid een einde maken en zodoende ook tornen aan de grenzen van die alom aanvaarde canon, zegt Dr. Annemie Halsema, filosofe en coauteur van het boek, in haar inleiding.

Grotendeels uitgesloten van onderwijsinstituten moesten vrouwen creatieve omwegen bewandelen om hun denken alsnog te ontwikkelen. Ze correspondeerden met de eigentijdse intellectuele elite, waren het centrum van een salon of schreven filosofische romans en essays. De vorm waarin ze hun ideeën gestalte gaven, heeft er mee toe geleid dat ze in het canon afwezig bleven.

Omdat het boek aandacht schenkt aan die alternatieve filosofiebeoefening werkt het niet enkel inhoudelijk maar ook formeel aan de grenzen van de canon. Met het opnemen van vrouwelijke denkers uit andere culturen dan de westerse worden de grenzen van wat men traditioneel onder filosofie verstaat meteen ook verlegd.

Al behelzen de teksten van vrouwelijke filosofen tal van terreinen, toch kunnen zwaartepunten worden onderscheiden, aldus Annemie Halsema.

Eerst is er de feministische thematiek. Het idee dat de vrouw inferieur is aan de man wordt in veel toonaarden verworpen. Veel filosofes pleiten daarnaast voor toegankelijkheid van onderwijs voor meisjes en het recht op vrouwelijke geleerdheid. Een tweede zwaartepunt is de gerichtheid van het denken op de praxis en het eigen leven. Vrouwelijke denkers werden geconfronteerd met een dominante mannencultuur, met obstakels waar zij zich een weg om- of doorheen moesten banen. De biografieën die in het boek zijn opgenomen, vormen hierdoor een aparte boeiende leeslijn. Inspirerend ook omdat die filosofes hun leven zelf moesten uitvinden en daarmee grenzen verlegden.

Filosoof Dr. Tim De Mey koestert respect voor het enorme opzoekingswerk dat de auteurs hebben verricht en voor de wijze waarop het werk is samengesteld. Wel zwakt hij de kritiek op het eurocentrisme van de westerse filosofie enigszins af: de belangstelling voor andere culturen, zoals de islam, neemt gestaag toe. Dat mannen ingenieuze middelen uitvonden om vrouwen uit te sluiten van de filosofie en vrouwen achterpoortjes moesten zoeken om zich via andere media te manifesteren, zoals uit de biografieën van veel filosofes blijkt, vindt hij schrijnend. In dat opzicht is er in de huidige academische wereld niet zo erg veel veranderd, meent De Mey. >

4

EEN HISTORISCH OVERZICHT Inhoud en werkwijze van het boek werden toegelicht door Dr. Annemie Halsema. De Vlaamse theoretisch filosoof Dr. Tim De Mey trad op als ‘tegenspreker’. Dr. Karen Vintges ging in de verdediging en synthetiseerde.

De fundamentele vraag die Dr. Tim De Mey stelt, is of de gerichtheid van vrouwelijke filosofes op de praxis te maken heeft met de keuze van de samenstellers van dit boek of dat die inherent is aan het feminiene denken. De filosofie heeft zich in de loop der tijden op allerlei concrete domeinen begeven, maar tegelijk richtte ze zich op abstracte vragen in de metafysica, een gebied dat genderneutraal is, meent Tim De Mey. Zo’n thematiek komt minder aan bod bij de vrouwelijke denkers in het boek. Wel beaamt hij dat Anna Maria van Schurman (1607-1678) in haar geschriften alternatieven heeft aangereikt voor de probleemstellingen van René Descartes. Dat de correspondentie van Héloïse (1095?1164) met haar Abélard (1079-1142) de filosoof heeft geholpen uit het steekspel tussen scholastici te geraken, vindt hij dan weer een verkeerde voorstelling. Ook vanuit zijn pedagogische ervaring stelt Tim De Mey vast dat studentes meer belangstelling tonen voor een werkelijkheidsbetrokken reflectie. Zijn ultieme vraag luidt dan ook waarom vrouwen zowel in het verleden als vandaag zich minder door het abstracte denken voelen aangesproken.

Coauteur Dr. Karen Vintges antwoordt dat al sinds enkele decennia vrouwen juist het meest vertegenwoordigd zijn in de analytische filosofie. In deze stroming worden vrouwen ook doorgaans redelijk behandeld, in Nederland althans komen ze in de logica, analytische taalfilosofie en Angelsaksische ethiek de universiteiten binnen, meer dan in de continentale vakgebieden. Metafysica in al haar gedaanten is minder toegankelijk gebleven voor vrouwen. Maar de toekomst is open volgens ons. Met betrekking tot het verleden kunnen we wel stellen dat Simone de Beauvoir een belangrijke theorie over de seksenverhoudingen heeft neergezet, geïnspireerd door de hegeliaanse meester-slaaf dialectiek. De Beauvoir stelt dat mannen zich als soeverein subject hebben opgeworpen en vrouwen tot een onderworpen kaste hebben gemaakt, vanuit de behoefte zelf het superieure bewustzijn te kunnen zijn. De vrouw werd tot lichaam, object, natuur gereduceerd, met net zoveel bewustzijn dat ze de man als superieur bewustzijn kon bevestigen. Net als Hegel stelt de Beauvoir dat de geschiedenis bepalend is voor onze subjectiviteit; wie we zijn als subject, is door sociaal-culturele factoren bepaald. Vandaar haar beroemde uitspraak: ‘On ne naît pas femme, on le devient’.

Maar anders dan Simone de Beauvoir beschouwen de samenstellers van Vrouwelijke filosofen geschiedenis en maatschappij als een patchwork van vaak ongelijktijdige sociale praktijken die vanuit grote emancipatietheorieën vaak niet kunnen worden gezien. Ze stellen vast dat vrouwen uit gegoede of gestudeerde families wel kansen kregen om zich tot soevereine subjecten te ontwikkelen, al moesten ze daarvoor klippen en valkuilen omzeilen. De Beauvoirs historische invalshoek is goed, maar het door haar gehanteerde hegeliaanse schema is te absoluut en te universeel. Niettemin levert Simone de Beauvoir een nuttig instrumentarium om de positie van de vrouw te ontleden, ook in het heden. Kijken naar machtsverhoudingen op gebied van de seksen en naar seksestereotypen blijft nodig, zeker als we vaststellen dat in de huidige neurowetenschappen de voorstelling weer opkomt dat vrouwen door hun verschillende hersenstructuur nu eenmaal anders zijn dan mannen. De filosofes uit het verleden ontwikkelden een soort filosofiebeoefening en droegen thema’s aan, zoals het belang van lichamelijkheid, verbeelding en emoties, die in de erkende filosofie zijn opgenomen. Daarom verdienen ze het in de canon te staan, stelt Karen Vintges. Daarnaast blijft hun maatschappelijke betrokkenheid inspireren, zeker nu de academische filosofie steeds meer een besloten zaak lijkt te worden, met weinig reflectie op de hedendaagse sociale werkelijkheid.

Verslag: Agnès Van Emelen – Foto’s: Marc Schoeters

5

BIËNNALE VAN BERCHEM – EXTRA OPENINGSDAG VAN ‘LED IT BLEED | LEED IN BEELD’ De Biënnale van Berchem wil de stad een kunstzinnig gezicht geven en de wereld door een andere bril bekijken. Daarom zijn van 2 juni tot 23 juni tentoonstellingen en performances gepland – met beeldende kunst, muziektheater en dans. In de centrale winkelstraten worden leegstaande panden ingericht als boetieks, gezellige buurtwinkels en verrassende ontmoetingsplaatsen. Her en der wordt gefeest. Het zoekend hert zet op zaterdagnamiddag 16 juni speciaal de deuren open en toont nieuw werk van Monique Donckers (zie pagina 15). Blazersgroep BLAFFF.BLAFFF zorgt voor een rondtrekkende vernissage. Om 13u ook te beleven aan onze Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem.

Zaterdag 16/06/2012, van 13 tot 18u. Gratis inkom + gratis drink. Info: www.ccberchem.be.

FILOSOFISCHE WANDELING – ‘VAN DOOPVONT TOT GRAFZERK’ Het zoekend hert presenteert ook filosofische wandelingen. Een eerste project, in de nabijgelegen modernistische woonwijk, kwam tot stand tijdens ons openingsweekend.

Deze wandeling wordt stelselmatig verbeterd met de expertise van Antwerpen Averechts.

Het traject loopt voortaan langs het oorlogsmonument met Pegasus en Griekse amazone naar het centrum van de wijk, via het Middelheimziekenhuis naar het kerkhof, om te eindigen aan de buitenzijde van de Antwerpse Ring. Op interessante plekken worden filosofische of literaire fragmenten voorgelezen die de beleving extra diepgang geven.

De volgende filosofische wandeling vindt plaats op zondag 24/06/2012, vanaf 10 uur. Deelnameprijs (met gids): ! 6. Voor meer info: www.antwerpenaverechts.be.

FILOSOFIEBOEKJES VAN HET JAAR – DE NIEUWJAARSLEZINGEN Het zoekend hert en uitgeverij Luster lanceerden begin dit jaar een nieuwe boekenserie met stijl en inhoud: De Nieuwjaarslezingen. De eerste twee titels: Trekvogels in de mist van Bernard Dewulf en De zorgen van een schrijver van Yves Petry. Het werden prachtige boekjes met zwartlinnen omslag, goudopdruk, leeslint, bijzonder papier en retrolettertypes die naar de mooiste jaren van het interbellum verwijzen. Naast drie citaten van Vlaamse of Nederlandse avant-gardisten, bevatten de boeken telkens een speciaal statement van de betreffende auteurs in hun eigen handschrift.

De Nieuwjaarslezingen zijn verkrijgbaar in de betere boekhandel, voor ! 14,95 per titel. Via Het zoekend hert kunt u beide titels evenwel samen bestellen voor de ronde prijs van ! 25. Voor meer informatie: hetzoekendhert@gmail.com.

6

TEKSTEN: Agnès Van Emelen en Eddy Strauven • FOTOGRAFIE: Marc Schoeters e.a.

HET Z!EKEND HERT

THE SEARCHING DEER

Eros en de kwetsbare mens FILOSOFISCHE LEZINGENCYCLUS OVER GEPASSIONEERD DEN KEN & GEPERVERTEERD VERLANGEN Bij de 100 ste geboortedagen van Leopold Flam e n Lo uis Pa ul Boon

Eros en de kwetsbare mens is een tiendelige filosofische lezingencyclus over gepassioneerd denken en geperverteerd verlangen. Aanleiding vormen de honderdste geboortedagen van schrijver Louis Paul Boon en filosoof Leopold Flam, die respectievelijk op 15 en 16 maart 1912 ter wereld kwamen.

Dit project focust onder meer op de invloed van eros op essentiële existententiedenkers – zoals Kierkegaard, Heidegger, Arendt, Sartre, de Beauvoir – en hun impact op de werkzaamheden van generatiegenoten Boon en Flam, maar ook op het actuele denken.

De eerste verslagen vindt u op de volgende bladzijden.

I N HECHTE SAMENWERKING MET HET VLAAMS-NEDERLANDS HUIS

deBUREN www.deburen.eu

7

1 - LEOPOLD FLAM EN DE ROEPING VAN DE EROS - PROF. EM. HUBERT DETHIER

Zonder liefdevolle eros is het filosoferen niet denkbaar ‘Op sommige dagen is eros afwezig.’ De eros waar filosoof en professor emeritus Hubert Dethier naar verwijst, is de onuitputtelijke beaming van de levenskracht die zijn leermeester, de flamboyante filosoof en professor Leopold Flam, bleef bewaren ondanks alle zware tegenspoed die hem een leven lang te beurt viel.

Met het losbandige zoeken naar plezier dat op internetsites of bijvoorbeeld in groepsseks hoogtij viert, heeft die uitbarstende geestdrift niets te maken. In zijn boek Filosofie van de eros (1973), een studie over het fundamentele belang van de erotiek in de ontwikkeling van het westerse denken, hekelt Leopold Flam het hedonisme dat met de geldmaatschappij in de dertiende eeuw opkwam. De liefde als innige intersubjectieve relatie tussen man en vrouw werd tot koopwaar herleid en zodoende ontheiligd. Het leidde verder tot boosaardige seksuele praktijken zoals bij Markies de Sade, waar lichamen tot machines worden gereduceerd en genot enkel kan voortvloeien uit het pijnigen van de partner.

In Filosofie van de eros gaat Leopold Flam tekeer tegen academici en andere filosofen die de belangrijke rol die eros in de culturele geschiedenis speelde, uit puritanisme in hun werk hebben verwaarloosd. ‘Bij ambtenaren van de filosofie gaat het om klasseerbare systemen en begrippen, waarbij de ‘ascetische Eros’ van groot belang is’, schrijft hij. Dat Leopold Flam, zelf werkzaam aan de universiteit, met zo’n uitlating bij zijn vakbroeders op tegenstand kon botsen, deerde hem niet. Hij was een filosoof van de contramine, van de ontmaskering, de onthulling en het protest, zegt Hubert Dethier. Tevens een filosoof van de opstand die ook na zware beproevingen in zijn eigen bestaan weigerde zich in enige vorm van nihilisme te wentelen. Na de dood van God dient de mens een nieuwe levenszin te vinden, stelt Flam. Filosofie en filosoferen is voor hem de bewustwording van de enkeling voor zijn menselijke taak en de opstand is de filosofische daad waardoor de gekwetste enkeling zich als enkeling bevestigt en fundeert. Filosofie veronderstelt een denken dat niet abstract is en ver weg van de existentiële problemen staat, maar er een oriëntering of bewustwording van is. Van solipsisme kan hier geen sprake zijn: die ingesteldheid is een weigering van het bewustzijn door de buitenwereld en de anderen te negeren.

Bewustzijn is een samen-weten. Het bewust-worden kan niet anders gebeuren dan in gemeenschap. De intersubjectieve relatie, gebaseerd op een liefdevol vertrouwen, is voor Leopold Flam dan ook funderend voor het menselijke bestaan.

Dat hij die wij-ervaring koesterde en ook realiseerde, blijkt volgens Prof. Hubert Dethier duidelijk uit de relaties met zijn leerlingen, die hij tegelijk provoceerde en inspireerde om anders te gaan denken en leven, om een scheppend bestaan te leiden wars van alle conventies en heersende opvattingen. Die geestelijke liefdesrelaties waren soms onstuimig – Leopold Flam was allesbehalve uit op slaafse volgelingen. Dat neemt niet weg dat hij de smaak om zichzelf te verwezenlijken, om kunstenaar van zijn eigen leven te worden aan velen heeft doorgegeven. Nog steeds, stelt filosoof Hubert Dethier, is Leopold Flam de bezieler die aan een geheimzinnig netwerk van geestelijke overlevenden zijn eigen trekken en associaties opdringt. Leopold Flam hangt nog atmosferisch in de lucht als een fluïdum, onaantastbaar, eerder verstoven, maar daarom niet minder aanwezig. Zo vertegenwoordigt hij ook na zijn dood de levenscheppende eros die hij zo essentieel achtte.

8

9

2 - LOUIS PAUL BOON EN DE EENZAME KUNSTENAAR - MARJA PRUIS

De overwinningsdrang van ‘dat kleine seismograafje’ ‘Met grootsheid valt niet zo goed te leven’, merkt schrijfster en letterkundige Marja Pruis meteen op. ‘Maar gelukkig bevestigt de krant elke dag ons wereldbeeld: ook helden zijn niet meer dan vermomde schurken.’

Veel biografieën lijden aan dezelfde vernietigende onthullingsdrang. Als een kijkje achter de schermen van het schrijversleven de biograaf niet de verwachte aanblik biedt, trekt hij de held van zijn sokkel. Door de ander te verkleinen, vergroot de biograaf zichzelf. Die behoefte aan banalisering en vooral de triomfantelijke toon die wordt aangeslagen, vindt Marja Pruis misselijk makend. Geen wonder dat de uitlating van een van haar docenten over Louis Paul Boon – ‘Zulke bijzondere boeken, en dan zo’n onbeduidend mannetje’ – bij de jonge studente in verkeerde aarde viel.

In zijn Verscheurd Jeugdportret beschrijft Boon zich als een schrikschijtertje dat de ergste streken uithaalt om dit probleem te overwinnen. Misschien dat juist deze overwinningsdrang zijn dubbeltalent ten goede kwam? Schrijven en schilderen.

Boons leven lijkt op een slingerbeweging tussen die twee polen. Hij wilde schilderen, maar ging schrijven. En toen hij schreef, wilde hij schilderen. Ondanks die gespletenheid werd hij een veelzijdige, productieve en gedreven kunstenaar, die niet bang was om te provoceren. Met zijn bitse uitspraken en de erotische obsessies waaraan hij zowel in zijn geschriften als in zijn schilderijen gestalte geeft, weet hij het culturele Vlaanderen meermaals te choqueren. Boon is iemand die veel kan maar die eerst zijn ouders en later vrouw en kind moet zien te onderhouden. Uit den brode wordt hij journalist, eerst bij De Rode Vaan, later bij dagblad Vooruit. Hier schrijft hij kritieken over literatuur en kunst, maakt indringende reportages en heeft een vaste rubriek op de voorpagina, waarin hij de arbeider warm probeert te krijgen voor goede kunst: ‘Stilaan wordt het tijd om de kloof te overbruggen die bestaat tussen de kunstenaar enerzijds en de arbeider anderzijds (…). De kunstenaar is een arbeider, lijk gij en ik. Hij maakt schoonheid. En hij wordt daar meestal niet voor betaald.’

Aan zijn artistieke werkzaamheden stelt Boon bijzonder hoge eisen, zegt Marja Pruis. Hoewel hij in totaal zo’n duizend kunstwerken maakt, voelt hij zich als schilder lange tijd ontspoord omdat hij met zijn schilderijen niet echt doorbreekt en ook meent dat hem de nodige techniek ontbreekt. Hij kan het makkelijker met woorden zeggen. Maar ook bij zijn romans heeft hij het idee dat hij telkens faalt, dat hij iets schreef dat niet helemaal aan zijn intenties beantwoordt.

Op het einde gaat Boon ten onder aan wanhoop en depressie, maar in feite overheerst de twijfel levenslang. ‘Au fond voel ik me telkens als ik een boek geschreven of iets gemaakt heb, ongelukkig. Want ik heb nooit dát bereikt wat ik eigenlijk graag wou bereikt hebben, zelfs niet toen mijn zoon geboren was.’ Terugkijkend op zijn levenslange streven: ‘Ik had alles en alles gewild, de hele wereld. Ik had een soort van Atlas willen zijn, die man die daar staat met die bol op zijn schouders.

Ik heb gedaan wat ik kon. Mijn werk is er met al zijn fouten, met al zijn gebreken, en ja, met al zijn deugden die ze er nu in ontdekken. Voor de rest heb ik geen middel om de wereld te verbeteren. Ik ben geen dokter, geen apotheker, geen pastoor en zeker geen wonderdoener of profeet. Alleen dat kleine seismograafje.’

10

11

3 - SØREN KIERKEGAARD EN DE ONMOGELIJKE LIEFDE - PROF. ELSE WALRAVENS

Via drie stadia naar een religieuze liefdesbeleving Op leven en werk van Søren Kierkegaard (1813-1855) hebben twee mensen een onuitwisbare stempel gedrukt. Eerst vader Mikael Kierkegaard, die zijn interesse voor filosofie en een fel door zonde en schuld belaste godsdienstbeleving op zijn zoon overdraagt. Vervolgens zijn grote liefde, Regine Olsen (1822-1904).

Aan de universiteit van Kopenhagen gaat Søren Kierkegaard theologie studeren, zoals zijn vader dat wenst. Die studies kunnen hem echter niet boeien. Om zich van de vaderlijke greep te bevrijden, leidt de jonge student een frivool bestaan.

Tot een verzoening tussen beiden komt het pas kort voor de dood van de vader. Intussen beëindigt Kierkegaard zijn studies en zet een stap in de richting van een persoonlijk beleefd christendom, om zich vervolgens in de filosofie te bekwamen.

Regine Olsen, met wie Søren zich verlooft, is de tweede spilfiguur in zijn leven. Hoezeer hij haar ook aanbidt, toch voelt hij zich gedwongen die verloving te verbreken. De breuk maakt hem doodongelukkig. Tegelijk is ze de aanzet tot een creatieve explosie. Zijn boeken schrijft hij onder pseudoniemen zodat de lezer zich niet met hem kan identificeren. Dit zou tot een slaafse overname van zijn boodschap leiden, terwijl hij de lezer tot zelfdenken wil wakker schudden. De mens heeft als taak subject te worden, een opdracht die nauw verbonden is met de relatie tot de ander en met de liefde, zo luidt de boodschap.

Een authentieke subjectwording verloopt volgens Kierkegaard in drie stadia. In het esthetische stadium, waarbij ‘esthetisch’ naar het zintuiglijke verwijst, poogt een mens zich te bevrijden van de burgerlijke waarden en een leven te leiden dat op vermaak en genot berust. Volgens Kierkegaard is liefde in dit stadium tot mislukking gedoemd. De vrouw wordt tot object gereduceerd en weggeworpen nadat de estheticus zijn doel heeft bereikt. De man verliest zijn innerlijke samenhang door de rusteloze zoektocht naar het stillen van zijn begeerte. Tijdens zijn losbandige bestaan was Kierkegaard zo’n estheticus.

Toch meent Professor Else Walravens dat de jonge Søren die fase meer als acteur en observator beleefde.

In het ethische stadium kiest een mens voor zijn ideale ik dat hij tracht te realiseren in verbondenheid met de anderen. Zijn zelf is geëngageerd en sociaal. De ethicus gaat voor reciprociteit in de liefde die in het huwelijk wordt geconsacreerd. De eentonigheid van het huwelijksleven overwint hij door de frisheid van de eerste liefde te bewaren. Kierkegaard zelf slaagde er niet in het ethische te bereiken. Hoewel hij van Regine Olsen tot op zijn sterfbed bleef houden, is hij in de liefde mislukt.

Het derde stadium is bestemd voor de enkeling die om godsdienstige redenen niet aan de eisen van een huwelijk kan beantwoorden. In deze religieuze fase tracht de zoekende mens tot een private relatie met het Absolute te komen en beweegt hij zich naar een stijgend zelfbewustzijn. Daar die relatie echter exclusief is, zet ze het individu buiten de menselijke sfeer en leidt ze tot eenzaamheid. Toch gelooft Søren Kierkegaard dat een ware relatie met de ander via de bemiddeling van de transcendentie kan worden gerealiseerd. Of hij tot dat stadium kwam, kan enkel hijzelf zeggen, meent Professor Walravens. Zij vindt een relatie tot het Absolute illusoir, wat de eenzaamheid in de praktijk totaal maakt. Wel kan transcendentie als voorwaarde voor de ware liefde worden geïnterpreteerd als een uitdrukking van onze menselijke idealen.

12

13

Eros en de kwetsbare mens FILOSOFISCHE LEZINGENCYCLUS OVER GEPASSIONEERD DENKEN & GEPERVERTEERD VERLANGEN TIEN LEZINGEN – VAN ZON DAG 18 MAART TOT 17 FEBRUARI 2013 1 - Leopold Flam en de roeping van de eros - Prof. Hubert Dethier | Zo 18 maart 2012 2 - Louis Paul Bo on en de eenzame kunstenaar - Marja Pruis | Zo 22 april 2012 3 - Søren Kierkegaard en de onmogelijke liefde - Prof. Else Walravens | Zo 20 mei 2012 4 - Sigmund Freud en het primaire driftleven - Tinneke Beeckman | Zo 24 juni 2012 5 - Martin Heidegger en de verborgen relaties - Mark Wildschut | Zo 16 september 2012 6 - Hannah Arendt en het gepassioneerde denken - Peter Venmans | Zo 21 oktober 2012 7 – Georges Bataille en de liefde tot de dood - Mar c De Kesel | Zo 18 november 2012 8 - Jean-Paul Sartre en het andere lichaam – Prof. Ger Gro ot | Zo 16 december 2012 9 - Simone de Beauvoir en de tweede sekse - Prof. Veronica Vasterling | Zo 20 januari 2013 10 - Eros en de wetten van de liefde - Connie Palmen (o.v.) | Zo 17 februari 2013 Het zoekend hert ° The searching deer – Koninklijkelaan 43 – 2600 Berchem-Antwerpen Prijs per lezing: !7 - Reserveren verplicht: hetzoekendhert@gmail.com Voor meerdere lezingen zijn bijna alle plaatsen al volzet. Spoedig reageren, dus!

‘On a fait l’Amour aveugle, parce qu’il a de meilleurs yeux que nous.’ – Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) 14

KERNTEAM HZH/TSD: EDDY STRAUVEN - CHRISTEL KERSEMANS - AGNES VAN EMELEN - HELLA VAN DEN ELSHOUT

LE D IT BLE ED | LEE D IN BEE LD

Bij de cyclus Eros en de kwetsbare mens presenteert Het zoekend hert ° The searching deer een wisselende beeldententoonstelling met werken van Monique Donckers. Tijdens een intiem openingsmoment reflecteerde Marc Schoeters, filosoof en fotograaf, over wezen en werk van de beeldhouwster. De komende tijd volgen andere beelden van Monique Donckers. En wellicht ook nieuwe bespiegelingen.

Monique Donckers (1954) schept uit aarde een wereld van gedachten. Zelden spraken beelden zo welzwijgend. Haar beelden zoeken elkaar. Ze zoeken ons. En laten de kwetsbaarheid van dat tastend zoeken zien. Ze stellen de vraag naar de vergeefsheid van menselijke contacten. Hoe verwordt eros tot erosie? Hoe bevrijdt erosie het lichaam van eros en drift? Donckers verlicht het leven tot steen. Haar beelden lijken onaanraakbaar maar trekken aan.

Ze verweren zich, maar niet tegen wie achter hun borstwering de levensdrang herkent. Elk beeld is een zelfportret. En een portret van ieder. Ze dragen de wereld in zich. Particulier wordt universeel en omgekeerd. Zoals alle ware kunst. En geen beeld is ooit af.

Vruchten van verbeelding, vruchteloos mooi als het leven zelf.

Beelden van Monique Donckers die van bij het begin van de cyclus aanwezig waren: Greening – I cannot hide inside my face – Your image of me is what I hope to be – The Touch. Zij die hun plaats bij de officiële opening kwamen opeisen: De autist – Richard Of York Gave Battle In Vain (Het wordt vast een heerlijke dag vandaag) en O dear. Wie we weldra nog graag op bezoek krijgen: De Platonische liefde, Faces&Names, Einzelganger en De Manipulator.

LED IT BLEED | LEED IN BEELD is maandenlang te beleven in Het zoekend hert ° The searching deer, Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem, voor en na de lezingen, tijdens avondactiviteiten of op afspraak. Speciale opendeurdag op 16 juni!

WISSELENDE WERKEN VAN MONIQUE DONCKERS 15

Al gem en e r edac ti e + v era n tw oord eli j ke u itg e ver : E ddy S tr au v en , G em eentes traa t 237, B-3 010 K ess el- Lo | Tel ef oon: + 32 ( 0)4 73 68 66 65 | Ma ilad res: h etzoekend h er t@ gm ail .c om | W ebs ite: www .h etzoe kend h er t.b e |

P910603

REDACTIE & bereikbaarheid

BC 31257

Het zoekend hert ° The searching deer is het tijdschrift van het gelijknamige filosofiehuis, waar denkende enkelingen welkom zijn voor zingevende ontmoetingen. Onze programma’s besteden aandacht aan nieuwe ontwikkelingen in de filosofische levenshouding en aan kruisverbanden met artistieke disciplines. In de rand van de actuele lezingencyclus Eros en de kwetsbare mens loopt nog tot zondag 27 februari 2013 de wisselende beeldententoonstelling Led it bleed | Leed in beeld, met werken van Monique Donckers. Meer informatie over de ontwikkelingen: www.hetzoekendhert.be.

HET Z0EKEND HERT

THE SEARCHING DEER

Philosophy & overnight sensations – Koninklijkelaan 43, B-2600 Berchem (Antwerp)