Het zoekend hert ° The searching deer - Trimestrieel tijdschrift - Jaargang 2 - Nr 06

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT – JAARGANG 2 – NUMMER 6 – NOV-DEC-JAN 2011

75,0(675,((/ 7,-'6&+5,)7

06

2

WELKOMWOORD AA N LEZE RS EN DENKE RS

H

Een nieuwe toekomst, met gevoel voor het verleden

et is weer voorbij, het driedaagse evenement waar we zo naar uitkeken. Ons openingsgebeuren, dat ons vooraf zo prikkelde en naarmate het dichterbij kwam ook verontrustte, bestaat voortaan nog enkel in de herinnering, op beduimelde papieren, hier en daar in een computerbestand en op foto’s. Een beperkte selectie van de vele beelden en ook fragmenten uit verslagen vindt u in deze editie van ons trimestrieel tijdschrift.

Drie dagen lang ontvingen we boeiende medemensen met verhalen, analyses en getuigenissen. En toch is veel nog ongezegd gebleven. Het ‘feest van het hert’ stond wijdbeens in het teken van verleden en toekomst, met als centrale focus: ‘De modderen mens’. Stille getuigenissen werden ons aangereikt met een aantal originele werken van de Antwerpse avant-gardist Michel Seuphor (1901-1999). Hij was één van de einzelgängers die in de jaren twintig verzaakte aan een wereld van ‘mensen zonder eigenschappen’ en vanuit de ‘nevelstad’ Antwerpen naar Parijs trok, op zoek naar een nieuwe identiteit.

Dit zoekend hert avant-la-lettre leidde een leven tussen haakjes maar kwam juist daardoor in contact met inspirerende persoonlijkheden als Alice Nahon, Paul van Ostaijen, de gebroeders Jespers, F.T. Marinetti en Piet Mondriaan, die hij mee beïnvloedde. Ook bij deze humanitaire kunstenaar zouden dromen en utopieën gaandeweg verkorrelen, maar het geloof in een avontuurlijke toekomst bleef hij tot op hoge leeftijd koesteren.

‘De ontsnapping is het motief dat mijn leven beheerste’, stelde de oude visionair op vijfennegentigjarige leeftijd.

Essentieel is inderdaad dat het hem ging om de ‘évasion’ als vlucht naar voren. Op zoek naar authenticiteit en zuiverheid beleefde hij meer dan één crisis, maar ook als hij naar het verleden omkeek, was het om helder vooruit te zien. Met zo’n voorbeeld voor ogen proberen ook wij ons naar de toekomst te oriënteren, en wel zoals Friedrich Nietzsche het heeft gesteld, ‘met het leven als doel en dus ook onder het gebod en hoogste gezag van dit doel’.

Eddy Strauven Gastheer en coördinator

(Werken van Michel Seuphor: privécollectie van Roger Vander Linden - Mariette Patteet)

3

ONZE EERSTE NIEUWJAARSLEZING

Bernard Dewulf Over het raadsel van het jaar dat komt In het jaar één van het nieuwe decennium komt Het zoekend hert met een nieuw en spannend initiatief: De Nieuwjaarslezing. Op de eerste zondag van 2011 spreekt tot u, met subtiele bewoordingen: Bernard Dewulf, begenadigd chroniqueur, dichter en essayist, al vaak geëerd voor zijn stilistische virtuositeit.

Bernard Dewulf (1960) werd deze zomer bekroond met de Libris Literatuurprijs 2010 voor zijn novelle Kleine dagen: een kroniek in miniaturen van de gloed van het gewone. ‘Een stilistisch kroonjuweel’, noemde de jury dit werk. Van Bernard Dewulf verschenen eerder de dichtbundels Waar de egel gaat (gelauwerd met de prijs voor het literaire debuut 1995) en Blauwziek (2006), en de essaybundels Bijlichtingen (2001) en Naderingen (bekroond met de Dirk Martensprijs 2008), bijzondere beschouwingen over beeldende kunst en kunstenaars. In 2006 kreeg Bernard Dewulf de Saint Amourprijs voor Goede Seks met een fragment uit Loerhoek, melancholisch proza over de waan en de zin van de dag.

Voor De Nieuwjaarslezing in Het zoekend hert ° The searching deer krijgt Bernard Dewulf behoorlijk de vrije hand. Wij vroegen hem te reflecteren over het jaar dat komen gaat en de verdere toekomst – maar vooral met aandacht voor het kleine, het kwetsbare, het illusoire. De kleine radeloosheid en de minieme hoop in de wirwar van ons mensenbestaan. Wij zijn dus even benieuwd als u.

“In vlijmscherpe poëtische taal toont Bernard Dewulf de breekbaarheid van de mens en zijn pogingen om genegenheid en warmte te verwerven. (...) Zonder pretenties legt hij filosofische diepgang in details.” – Fleur Speet, Het Financieele Dagblad “Kort en goed: Dewulf laat in Blauwziek zien dat poëzie een vrijstaat is waar de hoe dan ook onontkoombare dagelijkse werkelijkheid gesublimeerd kan worden tot een hoger weten.” – 8Weekly De Nieuwjaarslezing vindt plaats op zondag 2 januari 2011 om 11 uur in Het zoekend hert, Koninklijkelaan 43, 2600 Berchem.

Inkom: 5 euro. Met nieuwjaarsdrink. Voor meer informatie: hetzoekendhert@gmail.com of + 32 473 68 66 65.

4

Het doorgedreven denken van Descartes De filosofie van René Descartes (1596-1650) wordt beschouwd als het fundament voor het moderne denken. Zijn cogito, ergo sum (ik denk, dus ik ben) was de eerste formulering van het moderne zelfbewustzijn. Uitgeverij Boom in Amsterdam publiceert vanaf dit najaar het verzameld werk van ‘de vader van het moderne denken’ in Nederlandse vertaling. Acht banden, met vrijwel het complete wijsgerige en wetenschappelijke werk in chronologische volgorde en een selectie van de correspondentie. De bibliotheek bevat veel nooit vertaald werk. Ze wordt bezorgd door de internationale Descartes-experts Erik-Jan Bos (Universiteit Utrecht) en Han van Ruler (Erasmus Universiteit Rotterdam), daartoe gestimuleerd door fondsredacteur filosofie, Laurens ten Kate. Deze drie gespecialiseerde maar toch wereldwijze filosofen introduceren het denken en werk van René Descartes in filosofiehuis Het zoekend hert ° The searching deer, in Berchem-Antwerpen, op de derde zondag van november, december en januari, telkens om 11 uur.

FILOSOFISCHE LEZINGENCYCLUS BIJ HET VERSCHIJNEN VAN DE NIEUWE DESCARTES BIBLIOTHEEK BIJ UITGEVERIJ BOOM 5

1 – WIE WAS RENE DESCARTES? – Erik-Jan Bos | Zo 21-11-2010 | Erik-Jan Bos presenteert de persoon René Descartes vanuit zijn historische en filologische expertise. René Descartes (1596-1650) was een Franse filosoof en wiskundige, die in Nederland vele jaren asiel zocht. Niet alleen leverde hij bijdragen aan de natuurkunde en fysiologie, hij legde de basis voor de zeventiende-eeuwse stroming van het rationalisme. Descartes leefde twintig jaar in de Republiek der Verenigde Provinciën waar hij ook zijn belangrijkste werken schreef. Toch blijft de vader van de moderne filosofie nog een mysterieuze figuur, die eigenlijk op de vlucht was en uiteindelijk in merkwaardige omstandigheden om het leven zou komen. Maak kennis met een redelijke denker, grondlegger van de radicale twijfel, die zich toch door dromen liet inspireren.

Voorafgaand aan de lezing presenteert Laurens ten Kate de achtdelige Descartes Bibliotheek, zoals deze door Uitgeverij Boom zal worden gerealiseerd.

Erik-Jan Bos (1969) is als docent-onderzoeker werkzaam aan het departement Wijsbegeerte van de Universiteit Utrecht. Hij participeert in een project over ‘Descartes and his network’, waarbij vooral aandacht wordt besteed aan de 20 jaar durende periode waarin Descartes in Nederland verbleef (1629-1649).

Tijdens de studie van Descartes’ volledige correspondentie ontdekte Erik-Jan Bos begin dit jaar een onbekende, gestolen brief van de Franse filosoof. De vier bladzijden tellende brief geeft een uniek inzicht in de ontstaansgeschiedenis van Descartes’ belangrijkste filosofische werk Meditationes de prima philosophia (1641).

Zo blijkt dat Descartes de oorspronkelijke opzet van het werk ingrijpend heeft veranderd.

2 – DE ACTUALITEIT VAN DESCARTES – Han van Ruler | Zo 19-12-2010 | Han van Ruler beproeft Descartes' denken op zijn actualiteit. Eerst voert hij ons terug naar de 17de eeuw, om Descartes in zijn tijd recht te doen.

Vervolgens verbindt hij het werk van de Franse filosoof met de hedendaagse, internationale filosofie. Vragen die zich opdringen: zijn de gedachten van Descartes nog relevant? Is zijn levenshouding voorbeeldkrachtig? Wie zijn vandaag zijn adepten en tegenstanders – en waarom?

Han van Ruler (1963) studeerde filosofie en wiskunde aan de Universiteit Utrecht. Hij werkt als hoogleraar in de intellectuele geschiedenis van renaissance tot barok aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hier leidt hij ook een onderzoeksproject over de ontwikkeling van Erasmus tot Spinoza aan het Erasmus Centre for Early Modern Studies. In 1995 publiceerde hij The Crisis of Causality: Voetius and Descartes on God, Nature and Change. In 1999 verscheen van zijn hand De Uitgelezen Descartes, in de bekende reeks van Uitgeverij Boom en Lannoo. Zijn studie Kennen, lijden, handelen (2002) onderzocht de erfenis van Descartes bij de filosofen Geulincx en Spinoza. Han van Ruler werkte mee aan The Dictionary of 17th and 18th-Century Dutch Philosophers (2003) en de Descartes Bibliotheek die vanaf november 2010 wordt gepubliceerd door Uitgeverij Boom.

6

3 – HET ANTWOORD VAN PETER SLOTERDIJK – Laurens ten Kate | Zo 16-01-2011 | Laurens ten Kate presenteert het denken van de Duitse cultuurfilosoof en historicus Peter Sloterdijk (°1947) als een kritisch antwoord op het cartesiaanse denken. Centraal in zijn lezing staan een bespreking van Sloterdijks befaamde Sferen-trilogie en van zijn recente boek Du musst dein Leben ändern.

Wat gebeurt er als we de mens niet langer als subject en substantie denken, maar als plaats/sfeer/topos? Laurens ten Kate verwijst nog naar enkele andere anticartesianen, maar ook naar critici van Peter Sloterdijk, die als filosoof en provocateur een internationaal mediafenomeen is geworden.

Laurens ten Kate (1958) is fondsredacteur filosofie bij Uitgeverij Boom in Amsterdam en universitair docent godsdienstfilosofie en theologie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Hij studeerde filosofie en theologie aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht, waar hij later ook verschillende jaren doceerde. In 1994 verdedigde hij zijn dissertatie De lege plaats. Revoltes tegen het instrumentele leven in Batailles atheologie. Van 1996 tot 1999 werkte hij als postdoconderzoeker aan de Theologische Universiteit Kampen, waar hij vergelijkend onderzoek deed over Jacques Derrida en Karl Barth en over de (on)mogelijkheden van een ‘theologie van de differentie’. Vandaag is hij ook werkzaam als 'visiting research fellow' aan het Heyendaal Instituut voor Interdisciplinaire Religiestudies van de Radbouduniversiteit in Nijmegen. In 2007 publiceerde hij een nieuwe Encyclopedie van de filosofie.

Een uitnodiging tot luisteren, kritisch denken en dialoog René Descartes wordt doorgaans gepresenteerd als een eenzijdige ‘rationalist’. In werkelijkheid geeft hij aan het ‘denken’ (cogitare) een ruime, communicatieve inhoud. Het omvat ook andere geestesactiviteiten, zoals willen, voelen, betrokken zijn... Bij het ontwikkelen van zijn theorieën gaat Descartes omzichtig te werk. Altijd is hij gebrand op reacties. In zijn Discours de la Méthode (1637) verzoekt hij de lezers uitdrukkelijk om commentaar. Zijn Meditationes (1641) laat hij vóór publicatie circuleren. Dat hij met reacties rekening houdt, blijkt uit het feit dat al in de eerste druk zes series van objecties zijn opgenomen, waaraan in de tweede druk nog een zevende wordt toegevoegd. De mogelijkheid tot overleg tussen de toehoorders van onze cyclus over de Descartes Bibliotheek is daarom evident – want in de geest van René Descartes. Als u maar systematisch durft twijfelen.

Deze bijzondere cyclus vindt plaats in filosofiehuis Het zoekend hert ° The searching deer, Koninklijkelaan 43, 2600 BerchemAntwerpen, op de derde zondag van de maanden november en december 2010 en januari 2011, telkens om 11 uur. Prijs per lezing: €7. Prijs voor de cyclus: €18. Reserveren wordt aanbevolen: hetzoekendhert@gmail.com of 0032 473 68 66 65. Onder de inschrijvingen voor de hele cyclus wordt bij de eerste lezing een volledige Descartes Bibliotheek verloot. Wees erbij!

7

MAAR EERST: FILOSOFISCH THEATER VAN DE TIJD Met de steun van Het zoekend hert kunt u nu ook naar het theater. Filosofisch theater van De Tijd. Over dubbeldwarse denkers en andere filosofen. Uw kortingprijs: €9. Met een nabespreking, speciaal voor u.

WITTGENSTEIN – Dinsdag 26 oktober 2010 – Vertoning: 20:30 uur + nabespreking met Lucas Vandervost De problemen zijn voorgoed opgelost, dacht Ludwig Wittgenstein aan het einde van WO I. Met zijn ‘Logischfilosofisch traktaat’ dacht hij uit de taal de dubbelzinnigheid te bannen die in de wereld tot misverstanden leidt. Ziedaar het beroemde citaat: ‘Van dat waarover niet kan worden gesproken, moet men zwijgen.’

Wat de filosoof tot zwijgen brengt, brengt de fictie van zijn tijd onder woorden. Acteur en regisseur Lucas Vandervost brengt Wittgensteins logica in aanraking met de troebele taal van ‘het onzegbare’. Een man alleen met zijn denken.

BERCKMANS – Woensdag 27 oktober 2010 – Vertoning: 20:30 uur + nabespreking met Jurgen Delnaet Acteur Jurgen Delnaet is diep gefascineerd door de donkere verhalen vol vrolijke klanken van schrijver J.M.H. Berckmans. Voor de voorstelling Berckmans laat hij zich overmeesteren door het hele werk van de Antwerpse ‘chroniqueur van de zelfkant’. Het bestaan genaamd ‘Grauwzone’ doet alles rijmen op existentiële stront.

Berckmans’ fenomenale fictie is van een talige bodemloosheid en klinkt als bezwerende jazz, rock ‘n roll. Werk van een vuurspuwer met woorden. De filosoof uit de richel die ellende en schoonheid in een authentieke taal tot verbinding brengt.

BENJAMIN ADORNO – Donderdag 28 oktober 2010 – Vertoning: 20:30 uur + nabespreking met Vandervost en Delnaet Twee denkers op het wereldtoneel. Hun gedachten bepalen onze cultuur vandaag nog. Walter Benjamin opende de ogen voor de impact van de toenmalige nieuwe media op de traditionele cultuur. De Duits-joodse intellectueel schreef met de adem van het nazisme in de nek. Een werk vol springstof en melancholie. Van Theodor Adorno stamt de idee dat kunst weerstand kan bieden tegen de consumptiemaatschappij. In pasklare oplossingen geloofde hij niet. In de revolutie evenmin. Alleen het denken kan ons redden.

Daar staan ze nu, de bevriende, o zo verschillende filosofen. Of zijn het clowns? Ze kibbelen. Ze zwijgen en wachten. Op een antwoord, als een slagroomtaart in het gelaat. Lucas Vandervost en Jurgen Delnaet doen zich voor als Laurel & Hardy die zich voordoen als Adorno & Benjamin. Een avond vol geleerde fratsen, maar tegen een duistere achtergrond.

Deze drie filosofische producties van De Tijd spelen op de aangegeven data in Rataplan, Wijnegemstraat 240, 2140 Borgerhout-Antwerpen.

Reserveer meteen via hetzoekendhert@gmail.com en uw kortingticket ligt klaar aan de kassa. Voor meer informatie: 0032 473 68 66 65.

8

VERSLAGGEVING: Agnès Van Emelen en Eddy Strauven • FOTOGRAFIE: Luc Vervliet en Nicolas Vervliet

KLEINE GESCHIEDENIS VAN EEN OPENINGSWEEKEND

HET FEEST VAN HET HERT

Om over het openingsweekend van Het zoekend hert te verhalen hebben wij, de organisatoren, even moeten herademen. Maar hier gaan we weer, met een filosofische inslag, zoals dat hoort.

VRIJDAG 03 SEPTEMBER 2010. Op aangeven van presentatrice Veerle Declercq wordt het feest van ‘De modderen mens’ levenslustig op gang gebracht door cabaretfanfare ’t Schoon Vertier. Alle herten kloppen.

9

Stadsdichter Peter Holvoet-Hanssen vanop het balkon van de buren: ‘Laat ons feesten – 1 2 3, 1 2 3, blinden en kreupelen – 1 2 3, feesten maar…’.

Vervolgens de première – op groot scherm – van onze eigen documentaire ‘Onze wijk was gepland. Lotgevallen van een Koninklijke buurt’, gerealiseerd door Het zoekend hert en videoclub Prova. In het filosofiehuis geeft architectuurhistoricus Francis Strauven een opgemerkte lezing over de ontwikkeling van de modernistische bouwstijlen. De jonge muziekvirtuoos Erik Bogaerts brengt saxy jazz, binnen en buiten. Catchy tunes!

10

ZATERDAG 04 SEPTEMBER 2010. Presentatrice Hella van den Elshout vraagt aandacht voor drie meesters uit de wereld van de literatuur: dichter en biograaf Peter Theunynck, hoogleraar en essayist Geert Buelens en uitgever Harold Polis van De Bezige Bij Antwerpen. In de Bibliobus verzamelen jonge wijsneuzen zich rond Eva Vanhole, die hen aan het tekenen én denken zet. Waarover ze dan gesproken hebben? ‘Over de zin van het leven’. En hoe dat was? ‘Heel leuk!’. ‘Maar de jongens konden niet zo goed volgen’, aldus een vrouwelijk wijsneusje van dertien. Dàt belooft!

PETER THEUNYNCK – Hoe een ik-gerichte dichter toch nog modern én meelevend werd “De modderen man van Karel van de Woestijne is een illustratieve dichtbundel uit 1920 waarin een droeve estheticus met overvloedig rijke taal een decadent ondergangsgevoel en zelfkwellende gedachten verwoordt. De reactie van de jonge modernisten in Vlaanderen is vernietigend. Zij laken van de Woestijnes passivisme in de Eerste Wereldoorlog. Zijn ikgerichte, analytische en ‘gezwollen’ verzen staan in schril contrast met hun opvatting van een gemeenschapskunst, hun geloof in een verlossing van de wereld door de techniek, hun zin voor het dynamische, het synthetische en hun lyrische spontaniteit. ‘Zijn kunst kent de kino nog niet’, luidt het bitse oordeel van de nog jonge Marnix Gijsen.

Het wedervaren van Karel van de Woestijne is een voorbeeld van hoe een kunstenaar gecatalogeerd kan worden en miskend kan blijven. In de bundel Substrata, uit 1924, die jarenlang door critici is verdonkeremaand, gooit de dichter zijn vroeger zelf van zich af. Hij betracht nu zuivere poëzie door onbewust opborrelende beelden neer te pennen. De ooit zo barokke dichter uit zich nu in gedichten van twee of drie regels, kernachtige aforismen die aan de filosoof Blaise Pascal doen denken. In volgende werken wordt zijn ritme sneller en zijn toon speelser, de verzen minder gebonden aan het metrum, de beeldspraak gedurfder. De auteur schrijft nu gedichten vanuit het standpunt van eenvoudige mensen – een bedelaar of matroos. Veel minder ik-lyriek. De ‘Boerencharleston’ en het ‘Alpenjagerslied’ van Paul van Ostaijen worden een nieuw lichtbaken voor de 51-jarige Karel van de Woestijne. Hij is mee een nieuwe moderne tijd ingetreden, al wordt dat in Vlaanderen niet (h)erkend.”

11

GEERT BUELENS – Hoe een hoopvolle avant-gardist in een crisis eindigde “De modderen man kan nog altijd gebruikt worden als een mooie metafoor om het huidige geploeter van de mens in moderne democratieën als België en Nederland te beschrijven. Of hoe we in een modderen poel vastzitten zonder een daad te kunnen stellen, maar wel met het verlangen een daad gesteld te zien.

Tegen een gelijkaardig gevoel van ondergangsbesef komt honderd jaar geleden in meerdere Europese steden een avantgardebeweging in opstand. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog wordt zelfs als een heroïsch moment in de geschiedenis verwelkomd: de ‘modderen mens’ zal door het bloedbad gezuiverd worden! Oorlog als hygiëne. De jonge Paul van Ostaijen is dan al actief in het artistieke leven. In Music-Hall (1916) rekent hij af met de vorige generatie dichters en bezingt hij het stadsleven. Met Het Sienjaal, uit 1918, verwoordt hij een extatisch verlangen naar een nieuwe broedergemeenschap. Maar verbrand als activist, vlucht hij naar Berlijn en komt in een diepe crisis terecht. Uit Feesten van Angst en Pijn klinkt een diep besef van ontreddering. In Bezette Stad (1921) is de toon nog wanhopiger. Bij zijn terugkeer naar Antwerpen geniet hij van de amnestiewet en wordt hij als soldaat naar het Ruhrgebied gestuurd. De laatste twee jaar van zijn leven slijt hij als tbcpatiënt in een sanatorium. In zijn latere gedichten laat hij het modderen gevoel achter zich. Hij schrijft zuivere lyriek die losstaat van het dichterlijke ik en de uiterlijke werkelijkheid. Romancier Oek de Jong bestempelt Paul van Ostaijen als ‘de man die in de toekomst sprong’. Maar wellicht kunnen we hem beter beschouwen als ‘de man die tegen de muur knalde’, gefrustreerd als hij was in zijn jeugdige dromen en verwachtingen.”

HAROLD POLIS – Hoe de romantiek langs de achterdeur terug binnenkomt “Als uitgever, gezeten op de huidige, immense papierberg, is het veilig om de liefde voor het boek te belijden, voor het object, voor de leescultuur. Maar uitgevers die hoofdzakelijk papieren boeken maken horen thuis in een museum. Een groot deel van de boekindustrie zal verloren gaan, boekhandels gaan niet meteen een rooskleurige toekomst tegemoet. Er zullen ook minder schrijvers geconsacreerd worden omdat de rol van de schrijver gemiddeld minder belangrijk zal worden. In een digitale omgeving gaat de waarde van content steeds naar nul.

Leven in een malcontente tijd biedt voordelen. We hoeven ons niet geremd te voelen als we, overmand door de sensatie van het moment, zeggen wat we denken. Voelen en denken zijn één geworden. Wat objectief het geval is, is nu wat je voelend denkt. Het denkend voelen is een handeling die weinig met rituelen, traditie of overlevering te maken heeft, en weinig nood heeft aan vroeger. Het gaat om een super-nu, de toekomst die zich opheft in het nu, en dus gaat het om het einde van het nu, zoals na de val van de muur het einde van de geschiedenis werd afgekondigd en overal ter wereld elke dag volop eindes worden gevierd, het einde van de mens, van de gelijkheid, van oorlogen, maar ook het einde van de Brusselse Vlaming, van België, van de grote verhalen, van de psychotherapie. Zo gaat dat eindeloos door. Alle eindes verdwijnen in een groot zwart gat van de mondiale audiovisuele nieuwscyclus, worden opnieuw uitgezonden en beginnen dan ook weer opnieuw, hoopvol en zonder geheugen.

De bron waaraan het voelend denken zich laaft, is een volstrekt virtuele bron. Wàt objectief het geval is, dus wat je voelend denkt, is in die maalstroom van eindes weinig relevant. Het is de maalstroom die aan belang wint. In de romantiek werd, in reactie op de Verlichting, de subjectieve ervaring als uitgangspunt genomen. Die individuele ervaring werd ten zeerste gestimuleerd door het lezen van literatuur. Een boek was ideaal om zich af te zonderen van de wereld. In de twintigste eeuw werden tekst, verhalen, nieuws stomende massamedia, producten voor een almaar toenemende stedelijke bevolking die wereldwijd ervaring wilde delen. De macht van de tekst en van de schrijver werden totaal. Door de toenemende dematerialisering van de literatuur vervalt nu de impact van uitgever en auteur, maar de gedeelde leeservaring neemt toe. De vorm die leescultuur in de toekomst zal aannemen vertrekt niet meer vanuit een uit houtpulp vervaardigd ding dat met lijm in karton is gelegd maar vanuit die gedeelde leeservaring. Het aanbod wordt bepaald door een doelgroep, een lezersgroep. De romantiek komt dus terug binnen langs de achterdeur.”

12

Des avonds: Philosophy and overnight sensations! Heleen Suiker en band in onze gelegenheidsclub The Golden Chain, in ‘t filosofiehuis. Uit ‘Ik hoef niet te blijven’: ‘ik sta op de kade en kijk naar de meeuwen / hun gemak van komen en gaan / het tij trekt, de trossen kraken / het schip klaar om uit te varen / zeilen als uitroeptekens in de lucht / maar de brug nog verlaten / welke dwaas durft aan ’t roer / wat heb ik te verliezen?’ Nachtclub-dj Eklektric MoOse trekt nadien jonge en oudere benen op gang met de gouwe ouwe Charleston, maar ook New York tunes en andere toekomstmuziek.

13

ZONDAG 05 SEPTEMBER 2010. Eventjes na het krieken van de zondag worden de vermoeide hoofden opgepept met warme drankjes van de Koffiequeen. De gidsen van AntwerpenAverechts nemen tientallen deelnemers op sleeptouw voor een filosofische architectuurwandeling in een modernistische wijk uit het interbellum. Onderweg lezen ze fragmenten van dichters, architecten en filosofen. Presentatrice Annette van der Elst kondigt later drie onderscheiden sprekers aan: aspirant-schrijfster Sofie Sap, cultuurfilosoof Johan Sanctorum en de Nederlandse filosofe en romancière Joke J. Hermsen. Tussendoor wordt de Charleston ingeoefend. Sommige zonnekloppers hebben dan al op eigen initiatief de tijd gestild.

14

SOFIE SAP – Kan voortaan iedereen schrijver worden, die dat nastreeft?

“Het internet heeft tot een massificatie van het schrijven geleid. Iedereen wordt creatief, iedereen lijkt een roman in zich te dragen.

Maar daarom nog geen goede. Het schrijven op een blog loopt als vanzelf, terwijl het schrijven van een roman een zware opdracht is, die in eerste instantie aan een aantal technische voorwaarden moet beantwoorden. Het schrijven verandert overigens wanneer je plots ontdekt dat je op je blog een lezer hebt. Die lezer wordt immers een rechtstreekse beoordelaar.

Schrijver, auteur, romancier, what’s in a name? Schrijven bestaat, schrijvers niet. Een schrijver wordt niet oud in tegenstelling tot de persoon die de tekst schrijft. Een schrijver is een constructie in het hoofd van de lezer. De nieuwe media dragen bij tot een meer rechtstreeks contact met degene die schrijft. De nieuwe media scheppen zelfs de mogelijkheid tot een nieuwe vorm van mecenaat.

Een groep lezers geïnteresseerd in een manuscript op het internet, kan voortaan beslissen te investeren om een boek te laten publiceren. Zo ontstaan nog tal van nieuwe mogelijkheden. Intussen probeer ik mijn eerste roman te schrijven.”

JOHAN SANCTORUM – Dromen over ont-specialisering, als vorm van verzet “Vandaag maken de media de verhalen, waarin wij willens nillens figureren. Zij schrijven de geschiedenis als een soap. Een gevecht tegen de media is daarom een acte van verzet tegen de geschiedenis. Maar daarvoor moet men bereid zijn elke ‘rol’ te verzaken die men ons kan toebedelen. De mate waarin iemand zelf zijn verhaal (be)schrijft, als een vluchtproject uit alle andere verhalen, zou tot een vrijheid kunnen leiden, een innerlijke vrijheid althans, uitgesproken in een (onpubliceerbaar) dagboek.

Wat de filosofie te doen staat, is de ont-specialisering uitdenken - een samenleving dromen die geen beroepen kent, geen ambachtelijkheid, geen professionele eigenwaan, geen corporaties, en dus ook geen netwerken. Dit zou een revolutie kunnen betekenen: de indeling van acht uren werken, acht uur vrijetijd, en acht uur slapen vervalt compleet, omdat alles vrijetijd is, begrepen als tijd-van-het-worden, het niets-doen (met streepje tussen). We krijgen dan misschien een stressloze samenleving die zich niet meer richt op de pose en de expositie, op rivaliteit en status, op produceren en presteren, en dus ook niet op consumeren, maar op de incubatietijd, de stille processen, het vermeien, de verdwijning en vervaging, quasi-niente.”

JOKE J. HERMSEN – Pleidooi voor een verstilde toekomst “De oude Grieken onderscheidden twee dimensies in het begrip tijd. Kronos, een wereldstructurerende tijd, en Kairos, een innerlijke, ego-overschrijdende tijd van waaruit nieuwe ideeën konden ontstaan. In de filosofie van Henri Bergson duikt die tweeledigheid opnieuw op. Tijd als ‘tijd’ en als ‘durée’, een tijd die voortduurt en aanzwelt, waar elke sensatie het volgende moment bepaalt. Een niet meetbare, niet isoleerbare, niet bepaalbare, dus niet analyseerbare tijd; een innerlijke tijd die zich anders manifesteert dan Kronos.

De beleving van de tijd als ‘duur’ is, volgens Henri Bergson, de voorwaarde tot het tot stand komen van de creativiteit van de mens en tot diens ethisch vermogen. ‘Quand le moi se laisse vivre’, komt er ruimte vrij voor denken en dromen en kan de mens zich om het lot van de anderen bekommeren.

De economische benadering van de mens heeft die dubbele gelaagdheid verdrongen. Kronos is in versnelling gekomen: het komt erop neer steeds meer te produceren en te consumeren om de economie staande te houden, met stress en onrust als gevolg. Wil de mens uit de ban van de economie en de kloktijd stappen, dan moet hij de tijd stillen. Zowel tijd hebben (Kronos) als tijd zijn (Kairos/durée). Een evenwicht vinden tussen het handelende ik en het zelf, dat de voorwaarde schept tot creativiteit en ethiek; een betrokkenheid waar beide polen elkaar niet uitsluiten, maar de spanningsverhouding uithouden.”

15

Al gem ene r edac ti e + v era ntw oord eli j ke uitg ever : Eddy S tr auv en, G em eent es traa t 237, B-3 010 K ess el- Lo | Tel ef oon: + 32 ( 0)4 73 68 66 65 | Ma ilad res: het zoekend her t@ gm ail .c om | Websi t e: w ww .h e t zo e ke nd he rt .b e |

P910603

REDACTIE & bereikbaarheid

BC 31257

Het zoekend hert ° The searching deer is het tijdschrift van het gelijknamige filosofiehuis, waar denkende enkelingen welkom zijn voor zingevende ontmoetingen. Het project vindt zijn thuis in een premodernistisch pand uit 1924, met art-deco-elementen en halfronde erkerkamers, aan een boomrijke lindelaan, nabij het beeldenpark Middelheim. Onze programma’s besteden aandacht aan belangrijke tradities en nieuwe ontwikkelingen in de filosofische levenshouding, maar ook aan de grensgebieden tussen filosofie en meer artistieke disciplines. Wie op de hoogte wil blijven van alle ontwikkelingen en activiteiten in het nieuwe filosofiehuis, kan terecht op onze website: www.hetzoekendhert.be.

HET Z0EKEND HERT

THE SEARCHING DEER

Philosophy & overnight sensations – Koninklijkelaan 43, B-2600 Berchem (Antwerp) 16