ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΕΜΠΕΛΗΣ Επιμέλεια: Κυριάκος Ζωγράφος
ETRA PUBLISHING
Τίτλος: ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ Συγγραφέας: ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΕΜΠΕΛΗΣ Επιμέλεια: Κυριάκος Ζωγράφος ISBN: 978-960-6830-50-1 Επιμέλεια έκδοσης: Βάλλυ Καλοζούμη Εξώφυλλο: ETRA Graphic Design (Iδεόγραμμα εξωφύλλου: το κινέζικο σύμβολο του Qi) © copyright: Εκδόσεις ETRA Ευεργετών 7, Π. Φάληρο, 17563 τηλ/fax: 210 9811753 www.etra.gr Το βιβλίο αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει με κάνεναν τρόπο την γνωμάτευση του ιατρού, θεραπευτή ή άλλου ειδικού της υγείας. Πριν απο οποιαδήποτε εφαρμογή συμβουλευτείτε τον ιατρό σας. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχόμενου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
2
3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 12 Πρωτόγονη κοινωνία 12 Δυναστεία Shang (1600-1046 π.Χ.) 13 Δυναστεία Zhou (1046-256 π.Χ.) και η περίοδος της Άνοιξης και του Φθινοπώρου (770-476 π.Χ.) 13 Οι Δυναστείες Qin και Han (221 π.Χ. – 220 μ.Χ.) 14 Inner Classic of the Yellow Emperor (Huang-di Nei-jing) 14 The Classic of Internal Medicine 15 The Treatise on Exogenous Febrile Diseases & Miscellaneous Diseases 16 Από τη Δυναστεία Sui στη Δυναστεία Yuan (581 μ.Χ.–1368 μ.Χ.) 16 Οι Δυναστείες Ming (1368–1644 μ.Χ.) και Qing (1644-1911 μ.Χ.) 17 TAO 19 ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ YIN - YANG 20 ΤΑ 5 ΣΤΟΙΧΕΙΑ 23 Παραγωγικός κύκλος (Sheng cycle) 23 Ελεγκτικός κύκλος (Ke cycle) 25 Κύκλος Cheng ή επίθεσης 26 Κύκλος προσβολής ή αντιελέγχου (Wu) 27 QI 30 Ιδιότητες του Qi 30 Κινέζικη κυκλοφορία ή ενεργειακή παλίρροια 32 Παθολογικές εκφράσεις του Qi 33 Ανεπάρκεια του Qi 33 Κατάρευση του Qi 33 Στάση του Qi 34 Επαναστατικό Qi (Rebellious Qi) 34 ΑΙΜΑ (Xue) 36 Σύνδρομα του αίματος 37 Ανεπάρκεια αίματος 37 Στάση αίματος 37 Ζέστη στο αίμα 38 Απώλεια αίματος 39 ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΥΓΡΑ (Jin – Ye) 40 Ανεπάρκεια υγρών 42 Οίδημα 43 ΦΛΕΓΜΑ (Tan) 44 Η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ ή ESSENCE (Jing) 48 ΠΝΕΥΜΑ (Shen) 50 ΟΡΓΑΝΑ (Zhang – Fu) 53 4
Η ΚΑΡΔΙΑ (Xin) 54 Ιδιοσυγκρασιακό Καρδιά 61 Το περικάρδιο (Xin bao) 61 Ο ΣΠΛΗΝΑΣ (Pi) 63 Ιδιοσυγκρασιακό Σπλήνα (Yi) 67 Ο ΠΝΕΥΜΟΝΑΣ (Fei) 68 Ιδιοσυγκρασιακό Πνεύμονας (Po) 73 ΤΑ ΝΕΦΡΑ (Shen) 74 Ιδιοσυγκρασιακό Νεφρό 78 Ming Men (πύλη της ζωής) 79 ΤΟ ΣΥΚΩΤΙ (Gan) 81 Ιδιοσυγκρασιακό Συκώτι (Hun) 89 ΤΑ ΣΠΛΑΧΝΑ (Fu) 90 Ο Τριπλός Θερμαστής (San Jiao) 90 ΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ (Wei) 92 Το ΛΕΠΤΟ ΕΝΤΕΡΟ (Xiao Chang) 96 ΤΟ ΠΑΧΥ ΕΝΤΕΡΟ (Da Chang) 99 Πνεύμονας (the heaven above) – παχύ έντερο (earth) 101 ΟΥΡΟΔΟΧΟΣ ΚΥΣΤΗ (Pang guang) 102 Η ΧΟΛΗΔΟΧΟΣ ΚΥΣΤΗ (Dan nang) 104 ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ YIN 108 Καρδιά και πνεύμονας 108 Καρδιά και σπλήνας 109 Καρδιά και συκώτι 109 Καρδιά και νεφρά 110 Συκώτι και πνεύμονας 111 Συκώτι και σπλήνας 112 Συκώτι και νεφρά 112 Σπλήνας και πνεύμονας 113 Σπλήνας και νεφρά 114 Πνεύμονας και νεφρά 114 ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΣΠΛΑΧΝΩΝ 116 (ZANG ΚΑΙ FU) ΟΡΓΑΝΩΝ YIN-YANG 116 Σχέση Biao – Li, μεταξύ Καρδιάς και Λεπτού Εντέρου 116 Σχέση Biao – Li, μεταξύ Πνεύμονα και Παχέος Εντέρου 116 Σχέση Biao – Li, μεταξύ Σπλήνα - Στομάχου 116 Σχέση Biao – Li, μεταξύ Συκωτιού - Χοληδόχου 117 Σχέση Biao – Li, μεταξύ Νεφρών και Ουροδόχου 117 ΟΡΓΑΝΑ «ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ- ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ» 118 ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ 121 Εσωτερικές αιτίες 121 Εξωτερικοί παθογόνοι 123 Διάφορες αιτίες 128 5
ΔΙΑΓΝΩΣΗ 132 Η διαγνωστική διαδικασία 132 Γενικές κατευθύνσεις 132 Αρχική συνάντηση 133 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΕ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 136 17 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 136 1. ΠΟΝΟΣ 137 2. ΦΑΓΗΤΟ ΚΑΙ ΓΕΥΣΗ 144 3. ΚΟΠΡΑΝΑ ΚΑΙ ΟΥΡΑ 145 4. ΔΙΨΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΥΓΡΩΝ 148 5. ΕΠΙΠΕΔΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 149 6. ΚΕΦΑΛΙ, ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΣΩΜΑ 150 7. ΣΤΗΘΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΑ 155 8. ΑΚΡΑ 157 9. ΥΠΝΟΣ 159 10. ΕΦΙΔΡΩΣΗ 162 11. ΑΥΤΙΑ ΚΑΙ ΜΑΤΙΑ 163 12. ΑΙΣΘΗΣΗ ΚΡΥΟΥ, ΑΙΣΘΗΣΗ ΖΕΣΤΗΣ, ΠΥΡΕΤΟΣ 165 13. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 167 14. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 173 15. ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 175 16. ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 179 17. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 190 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ 192 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΦΥΓΜΟ 206 Κατηγορίες σφυγμών 222 Παράγοντες που επηρεάζουν το σφυγμό 222 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ 8 ΑΡΧΕΣ 225 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΥΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ 6 ΣΤΑΔΙΑ 228 Σύνδρομα υπερβολής 229 Σύνδρομα ανεπάρκειας 232 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ 4 ΕΠΙΠΕΔΑ 234 ΤΑ ΚΑΝΑΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΟΙ 237 Οι λειτουργίες των καναλιών 238 ΤΑ 12 ΚΥΡΙΑ ΚΑΝΑΛΙΑ 240 Το κανάλι του πνεύμονα (Hand Taiyin) 240 Το κανάλι του παχέος εντέρου (Hand Yangming) 242 Το κανάλι του στομάχου (Foot Yangming) 245 Το κανάλι του σπλήνα (Foot Taiyin) 248 Το κανάλι της καρδιάς (Hand Shaoyin) 251 Το κανάλι του λεπτού εντέρου (Hand Taiyang) 254 Το κανάλι της ουροδόχου (Foot Taiyang) 257
6
Το κανάλι των νεφρών (Foot Shaoyin) 261 Το κανάλι του περικαρδίου (Hand Jueyin) 264 Το κανάλι του τριπλού θερμαστή (Hand Shaoyang) 267 Το κανάλι της χοληδόχου (Foot Shaoyang) 270 Το κανάλι του συκωτιού (Foot Jueyin) 274 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ 278 Back Shu points 278 5 transporting points 284 Source points 288 Connecring (Luo) points 289 Front collecting (Mu) points 290 Accumulation (Xi) points 291 Gathering (Hui) points 291 Points of the 4 seas 292 Window of heaven points 293 12 heavenly star points 293 Sun Si Miao’s 13 ghost points 294 Points of the eye system 295 Five command points 295 ΟΙ 8 ΠΑΡΑΔΟΞΟΙ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΟΙ 296 Govering vessel (Du – mai) 299 Conception vessel (Ren – mai) 301 Penetrating vessel (CHONG MAI) 303 Girdle vessel (DAI MAI) 306 Yin motility vessel (YIN QIAO MAI) 308 Yang motility vessel (YANG QIAO MAI) 310 Yin linking vessel (YIN WEI MAI) 313 Yang linking vessel (YANG WEI MAI) 315 Οι 12 διακεκριμένοι μεσημβρινοί 317 Luo-connecting channels 318 12 Sinew channels 318 12 Cutaneous regions 319 ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ 320 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ 322 Συνδυασμός Luo point με Yuan source point: 330 Συνδυασμός Luo-Connecting points και Xi-Cleft points 330 Πίνακας παραδοσιακών λειτουργιών βελονιστικών σημείων 332 ΚΛΙΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 347 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 373 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ - ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ 374
7
8
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ είναι ένα σύστημα σκέψης και πρακτικής, αδιάλειπτο και ανεξάρτητο, το οποίο έχει ηλικία μεγαλύτερη των δύο χιλιετιών. Βασισμένο σε αρχαία συγγράμματα, είναι αποτέλεσμα συνεχούς εξέλιξης, κριτικής σκέψης, καθώς και εκτεταμένης κλινικής παρατήρησης και πειραματισμού. Αντιπροσωπεύει την ενδελεχή διατύπωση και αναδιατύπωση υλικού, από σπουδαίους γιατρούς και θεωρητικούς, έχει όμως τις ρίζες του στη φιλοσοφία, τη λογική, την ευαισθησία και τα ήθη ενός πολιτισμού πολύ διαφορετικού από τον δικό μας. Έτσι έχει διαμορφώσει τη δική του αντίληψη για την υγεία και την ασθένεια. Τα αρχαία χρόνια, οι Κινέζοι, όπως και οι περισσότερες κοινωνίες, απέδιδαν τις σοβαρές ασθένειες, σε κακά πνεύματα ή θυμωμένους προγόνους. Καθώς η Κινέζικη Ιατρική άρχισε να διαμορφώνεται, αναπτύχθηκε η άποψη ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από διαφορετικά όργανα, το καθένα από τα οποία επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες για να εξασφαλίσει την υγεία και ότι η ασθένεια είναι αποτέλεσμα της μη σωστής λειτουργίας αυτών των οργάνων. Αυτή η επαναστατική άποψη βασίστηκε στην παρατήρηση, ότι η φύση όπως και το ανθρώπινο σώμα ακολουθούν κάποιους φυσικούς νόμους. Αποκαλύπτοντας αυτούς τους νόμους, οι πρώτοι Κινέζοι θεραπευτές, μπόρεσαν όχι μόνο να κατανοήσουν το σώμα και τις λειτουργίες του, αλλά και να εξηγήσουν το πώς εκδηλώνονται οι ασθένειες και πώς μπορούν να προληφθούν και να θεραπευθούν. Η ιδέα αυτή της απόδοσης της υγείας και της ασθένειας σε φυσικούς νόμους εξελίχθηκε στην αρχαία Ελλάδα την ίδια περίπου περίοδο με την Κίνα. Έτσι υπάρχουν πολλές ομοιότητες στην Ιατρική παράδοση της Δύσης και της Ανατολής. Για παράδειγμα τόσο στην Κινέζικη όσο και στη Δυτική Ιατρική οι πνεύμονες συνεχώς συστέλλονται και διαστέλλονται για να επιτελέσουν την αναπνοή και να απορροφήσουν αέρα που είναι απαραί9
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΕΜΠΕΛΗΣ
τητος για τη διατήρηση της ζωής. Επίσης το πεπτικό σύστημα απορροφά πολύτιμα συστατικά από τις τροφές και τα νεφρά είναι υπεύθυνα για την παραγωγή των ούρων. Επίσης οι ασθένειες μπορούν να προκληθούν από την εισβολή παθογόνων, ή την κατάρρευση των λειτουργιών των εσωτερικών οργάνων. Η διάγνωση επίσης ακολουθεί μια παρόμοια προσέγγιση, καθορίζοντας τη φύση της ασθένειας από παρατηρήσιμες ενδείξεις ή από παθολογικές αλλαγές. Αυτές οι ομοιότητες υπάρχουν γιατί οι θεραπευτές προσπάθησαν να εξηγήσουν την υγεία και την ασθένεια μέσα από παρατηρήσιμα φαινόμενα. Παρά τις ομοιότητες, η Κινέζικη περιγραφή των φυσιολογικών και παθολογικών διαδικασιών διαφέρει σημαντικά από αυτή της Βιοϊατρικής. Για παράδειγμα ο Σπλήνας στην Κινέζικη Ιατρική είναι ένα όργανο που μετασχηματίζει και μεταφέρει την πεμπτουσία της τροφής ενώ στη Βιοϊατρική είναι μέρος του λεμφικού συστήματος. Το συκώτι στην Κινέζικη Ιατρική είναι υπεύθυνο για την αποθήκευση του αίματος και την ομαλή ροή του Qi στο σώμα, ενώ στη Βιοϊατρική γνωρίζουμε το συκώτι ως το χημικό εργαστήριο του σώματος. Επιπλέον οι πρώτοι Κινέζοι θεραπευτές δεν γνώριζαν το ρόλο των βακτηρίων και των ιών, ως αιτίες των ασθενειών. Απέδιδαν συγκεκριμένες παθήσεις σε περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως άνεμος, ζέστη, κρύο, υγρασία καθώς δεν είχαν τα μέσα για να παρατηρήσουν μικροοργανισμούς και βακτήρια όπως συμβαίνει σήμερα. Η προσπάθεια να εξηγήσει κάποιος φυσιολογικά και παθολογικά φαινόμενα βάσει φυσικών στοιχείων εξαρτάται από την ανάλυση. Στη φυσιολογία αυτό απαιτεί την αναγνώριση συγκεκριμένων οργάνων με συγκεκριμένες λειτουργίες. Τόσο η Κινέζικη Ιατρική όσο και η Βιοϊατρική, έχουν κάνει αυτήν την αναλυτική προσέγγιση, αποδίδοντας λειτουργίες στα όργανα. Όμως η Βιοϊατρική έχει προχωρήσει την ανάλυση ακόμα παραπέρα. Έχει χωρίσει τον οργανισμό σε μικρότερα μέρη. Έχει χωρίσει τα όργανα στα κομμάτια που τα αποτελούν και έχει αποδώσει συγκεκριμένες λειτουργίες στα πλαίσια των λειτουργιών των οργάνων που αποτελούν. Αυτή η ανάλυση έγινε δυνατή με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, ώστε να μπορούν να παρατηρηθούν αντικείμενα και φαινόμενα αόρατα με γυμνό μάτι. Με την ανακάλυψη του μικροσκοπίου και την ανάπτυξη της βιοχημείας, η Δυτική Ιατρική μπορεί να αποκαλύψει με πάρα πολύ μεγάλη λεπτομέρεια το πώς λειτουργεί το σώμα. Στην Κινέζικη Ιατρική, η αναλυτική προσέγγιση δεν ξεπέρασε ποτέ το επίπεδο αυτών που μπορούμε να παρατηρήσουμε δια γυμνού οφθαλμού. Για παράδειγμα το νεφρό είναι το νεφρό και δεν μπορεί να διαιρεθεί σε νεφρώνες, ουροφόρα σωληνάρια, μαλπιγγιανά σωμάτια κλπ.
10
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ
Αντί να αναλύσουν τα πάντα σε μικρότερα κομμάτια, οι Κινέζοι Φυσίατροι, εφάρμοσαν την έννοια του Qi και το σύστημα αλληλεπίδρασης – YinYang και 5 στοιχεία – που υπάρχουν σύμφωνα με την Κινέζικη παράδοση και τον Ταοϊσμό από τη δημιουργία του σύμπαντος. Αυτό τους επέτρεψε να μάθουν το ανθρώπινο σώμα και τη διαδικασία της υγείας και της ασθένειας, κάνοντας παραλληλισμούς με παρατηρήσεις από το σύμπαν γύρω τους. Οι νόμοι του μακρόκοσμου (σύμπαν) βρήκαν εφαρμογή στο μικρόκοσμο του ανθρώπινου σώματος. Εστίασαν δηλαδή μακροσκοπικά και όχι μικροσκοπικά όπως οι Δυτικοί. Αυτή η προσέγγιση είναι καθαρά ολιστική, βλέπει δηλαδή τον άνθρωπο σαν σύνολο και όχι σε μικρά κομμάτια. Επίσης ενώ ο Δυτικός γιατρός, ξεκινάει τη διάγνωση από ένα σύμπτωμα και μετά ψάχνει για το μηχανισμό που κρύβεται από πίσω, την αιτία για τη συγκεκριμένη ασθένεια, ο Κινέζος γιατρός συγκεντρώνει την προσοχή του σε ολόκληρο το προφίλ του ασθενή, τόσο φυσιολογικά όσο και ψυχολογικά. Όλες οι σχετικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένου και του συγκεκριμένου συμπτώματος, καθώς και τα γενικά χαρακτηριστικά του ασθενή, συγκεντρώνονται για να δημιουργήσουν όλα μαζί αυτό που στην Κινέζικη Ιατρική ονομάζεται σύνδρομο δυσαρμονίας. Η Κινέζικη μέθοδος βασίζεται στην ιδέα ότι κανένα ξεχωριστό κομμάτι δεν μπορεί να κατανοηθεί παρά μόνο σε σχέση με το σύνολο. Δεν είναι δηλαδή λιγότερο λογική μέθοδος από τη Δυτική, απλά είναι λιγότερο αναλυτική. Έχει έτσι αποτελέσματα χωρίς να χρησιμοποιεί εξεζητημένο εξοπλισμό και επιστημονικές μεθόδους, αλλά λειτουργώντας απλά, λιτά και απέριττα, με τα μέσα που προσφέρει η φύση και η εμπειρία περισσότερων από 2000 χρόνων παρατήρησης και πειραματισμού.
11
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πρωτόγονη κοινωνία Η ΠΚΙ θεωρείται ότι ξεκίνησε από τον Shennong (ιδρυτής της γεωργίας και της ΠΚΙ), ο οποίος δοκίμασε εκατοντάδες βότανα, μεταξύ των οποίων, σύμφωνα με το Huainan Tzu (βιβλίο της εποχής της δυτικής δυναστείας Han 202 π.Χ. – 8 μ.Χ.), περίπου εβδομήντα είδη ήταν δηλητηριώδη και προειδοποίησε να μην καταναλώνονται. Οι πηγές αυτές δείχνουν το πώς αναπτύχθηκε η Κινέζικη Ιατρική, όσον αφορά τα βότανα και ενσωμάτωσε φαρμακολογικές εμπειρίες. Οι τεχνικές της Κινέζικης Ιατρικής πρωτοεμφανίστηκαν στην πρωτόγονη εποχή. Η τεχνική του βελονισμού, έχει τις ρίζες της στη νεολιθική εποχή, όπου χρησιμοποιούσαν ένα είδος βελόνας από πέτρα (stone-needle), για να σπάσουν κύστες και να παροχετεύσουν αίμα και πύο. Ήταν ένα εργαλείο παρόμοιο με τη βελόνα σαν νυστέρι που χρησιμοποιούμε σήμερα στο βελονισμό. Το αποτέλεσμα της πρακτικής με τις πέτρινες βελόνες έχει καταγραφεί σε αρχαία βιβλία όπως το Simple Questions. Εκεί αναφέρεται: “…the large carbuncle disease spread in the east and was cured with stone needles” (Simple Questions XII). Τα πρωτόγονα εργαλεία όπως οι πέτρινες βελόνες και οι βελόνες από μπαμπού σταδιακά αντικαταστάθηκαν από χάλκινες και χρυσές βελόνες, μέχρι να φτάσουμε στις σημερινές από ανοξείδωτο ατσάλι και τις ασημένιες βελόνες. Όσον αφορά τη θεραπεία με moxa, χρησιμοποιήθηκε επίσης, από τον πρωτόγονο άνθρωπο, για τη θεραπεία ασθενειών. Συγκεκριμένα, ζέσταιναν ένα καθορισμένο σημείο του σώματος, καίγοντας, καπνίζοντας ή στιγματίζοντας με αναμμένα υλικά όπως η moxa για να θεραπεύσουν ασθένειες που προέρχονταν από κρύο και υγρασία. 12
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ
Η ανακάλυψη αυτής της μεθόδου, όπως αναφέρεται στο Simple Questions, συνδέεται με τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης στο κρύο περιβάλλον της βόρειας Κίνας.
Δυναστεία Shang (1600-1046 π.Χ.) Σε αυτή την περίοδο αναπτύχθηκε η ζυθοποιία, εισάγοντας το κρασί-αλκοόλ στο ιατρικό πεδίο. Το κρασί, ως τονωτικό (σε μικρή δόση) και ως αναισθητικό (σε μεγάλη δόση), βρέθηκε να είναι αποτελεσματικό στην τόνωση της κυκλοφορίας του αίματος και στην ενίσχυση του αποτελέσματος των φαρμάκων. Στο βιβλίο The Classic of Internal Medicine, αναφέρεται ότι ένα είδος σιροπιού με κρασί χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία εξωγενών ασθενειών, ενώ στο History of the Later Han Dynasty, αναφέρεται το κρασί ως ένα είδος φαρμάκου αλλά και ως ενισχυτικό για άλλα φάρμακα. Οι φόρμουλες βοτάνων σε μορφή αφεψήματος ανακαλύφθηκαν από τον Yi Yin, έναν φυσίατρο που διακρίθηκε στη μαγειρική στις αρχές της δυναστείας Shang. Σύμφωνα με το The Records of the Historian, όπως ακριβώς με τη μαγειρική, έφτιαξε υγρές φόρμουλες βοτάνων, αναμιγνύοντας ακατέργαστα βότανα με νερό. Η ανακάλυψη των αφεψημάτων αυτών συμβολίζει τη γέννηση των ιατρικών συνταγών.
Δυναστεία Zhou (1046-256 π.Χ.) και η περίοδος της Άνοιξης και του Φθινοπώρου (770-476 π.Χ.) Από την ίδρυση της Δυτικής Δυναστείας Zhou το 1046 π.Χ., έως τη γέννηση της περιόδου της Άνοιξης και του Φθινοπώρου, το 770 π.Χ., οι αρχαίοι Κινέζοι έμαθαν περισσότερα για τα δηλητηριώδη βότανα, όπως τα Radix Aconiti και Flos Genkwa, αλλά και τα δηλητηριώδη μέταλλα όπως ο αργιλίτης. Σύμφωνα με τα στοιχεία, τα δηλητήρια άρχισαν να χρησιμοποιούνται για να βλάψουν άλλους, νωρίς τον 8ο αιώνα π.Χ. Το παλαιότερο βιβλίο που καταγράφει τα βότανα που υπήρχαν στην Κίνα είναι το Τhe Book of Songs, γραμμένο την περίοδο της Άνοιξης και του Φθινοπώρου. Σε αυτό το βιβλίο καταγράφονται περισσότερα από 50 είδη βοτάνων, όπως τα Semen Pantaginis, Rhizoma Alismatis, Radix Puerariae, Radix Cynanchi Atrati, Radix Glycyrrhizae και Radix Scutellariae. Το βιβλίο περιγράφει πλήρως το πού και πότε μαζεύονται συγκεκριμένα βότανα καθώς και τα αποτελέσματα της κατανάλωσής τους. Περισσότερα στοιχεία για τα Κινέζικα Βότανα μπορούμε να βρούμε στο βιβλίο Τhe Classic of Mountains and Rivers, που περιλαμβάνει 126 τύπους φορμουλών, 76 είδη ζωικών βοτάνων, 52 είδη φυτικών βοτάνων, 3 είδη μεταλλικών στοιχείων και άλλα. Παρόλο που δεν είναι ιατρικό βιβλίο, περιέχει στοιχεία για το περιβάλλον, τις δράσεις και τα αποτελέσματα των βοτάνων. Για παράδειγμα αναφέρει ότι “το αδενικό οίδημα θεραπεύεται 13