Uitgave: Het HOVO Utrecht Bulletin is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht. Verschijning: Het Bulletin verschijnt 2 maal per jaar, in het voorjaar en in het najaar. Redactiecommissie: Ineke Oomen Marijke Peyser Hubert Schrijnemakers Joop Ross (eindredactie) Redactieadres: p/a HOVO Utrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht e-mail: hovo@uu.nl Oplage: 4000 ex. Vormgeving: Joop Ross Druk: Zuidam Uithof Drukkerijen Coverfoto:
Fred Prak
HOVO Utrecht Bureau Inschrijving (uitsluitend voor inschrijving en betalingen), ma - vr van 10 tot 16 u. Nieuwegracht 41 3512 LE Utrecht 030 - 233 4840
HOVO-Coördinatoren Hogeschool Utrecht mw. M.E. Hummels MSc drs. D. van der Veen postbus 14007, 3508 SB Utrecht, tel. 06-137 84 579, (met uitzondering van De Horst) e-mail: marieke.hummels@hu.nl Hogeschool Utrecht - De Horst dr. M. van der Linde, Berkenweg 11,3818 LA Amersfoort. Postbus 512, 3800 AM Amersfoort tel. 033- 422 2475, e-mail: maarten.vanderlinde@hu.nl
Inhoud
Adressen
Colofon
HOVO Utrecht Alg. Coördinator a.i.: drs. H.M.G. Schrijnemakers secretariaat: mw. Y. v.d. Valk (ma.- di.- wo.- do. ochtend) Postbus 80125, 3508 TC Utrecht tel. 030 - 2533197 e-mail: hovo@uu.nl
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
In Memoriam drs. (Piet) Stelder. Voorwoord Alg. Coördinator HOVO Utrecht. Nieuws van de Stichting ‘Vrienden van HOVO Utrecht’. Montesquieu: ‘De geest van de wetten’, Een verslag van de Vriendendag 2007. Afsluiting cursusjaar 2007-2008. Open Dag ter opening van cursusjaar 2008-2009. Universiteit voor Humanistiek: cursussen 2008-2009. HOVO Amersfoort (De Horst): nu ook filmcursussen. Uitwisseling met Seniorenakademie Leipzig. Opnieuw een excursiereis naar Rome. Kennismaking met dr. Theo de Wit, HOVO coördinator Faculteit Kath. Theologie. Zomeracademie HOVO Utrecht, juli 2008. Aanmeldingsbon sluitingsdag cursusjaar. ´Van techniek naar filosofie en verder´, een cursist (Herman Van Nouhuys) aan het woord.
Universiteit Utrecht mw. dr. H.W.G. Leenders, postbus 80125, 3508 TC Utrecht, tel. 030-253 2975 (maandag en donderdag), e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl Faculteit Katholieke Theologie locatie Utrecht dr. Th. de Wit, postbus 80101,3508 TC Utrecht, tel. 030-253 3602, e-mail: tdewit@uvt.nl Universiteit voor Humanistiek mw. drs. M. Braakman, postbus 797, 3500 AT Utrecht, tel. 030-23 901 00, e-mail: mb@uvh.nl
Bereikbaarheid van HOVO Utrecht in de zomerperiode U kunt het secretariaat van HOVO Utrecht per e-mail bereiken via hovo@uu.nl en telefonisch van maandag tot en met donderdag van 9 tot 12 uur op 030-2533197. Het Bureau Inschrijving kunt u alleen bellen over uw betaling: 030-4334840. Van 14 juli t/m 15 augustus is HOVO Utrecht gesloten.
HOVO AKTUEEL
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
1.
In memoriam Piet Stelder Hubert Schrijnemakers, algemeen coördinator a.i.
Op 21 januari j.l. overleed Piet Stelder, sinds 1 januari 2006 algemeen coördinator van HOVO Utrecht, op 54-jarige leeftijd. Nooit eerder in de geschiedenis van HOVO Utrecht is zoiets ingrijpends gebeurd. Elke dag herinneren we ons Piet, zijn stimulerende, tolerante omgang met de mensen met wie hij het nauwst samenwerkte. Maar ook met de Vrienden, de redactieleden van het Bulletin, met cursisten en docenten, en met zijn collega’s van andere HOVO-instellingen in Nederland ging Piet om op een vriendelijke en tegemoetkomende manier, terwijl hij zonder aarzelen de nodige beslissingen nam en sturing gaf aan de ingewikkelde organisatie van HOVO Utrecht. Piet was mijn opvolger als algemeen coördinator. Wij kenden elkaar uit een verleden bij wat nu de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht is. Piet werd daar al gauw lid van de directie, en later van de directie van de Faculteit Communicatie en Journalistiek. In 2005 nam hij afscheid van de Hogeschool Utrecht; hij was daar toen ombudsman. Hij werd met vlag en wimpel binnengehaald als algemeen coördinator van HOVO Utrecht. Het was een genoegen de leiding van HOVO Utrecht te mogen overlaten aan een zo gekwalificeerde opvolger, die bovendien zo aardig en inspirerend was. Velen die Piet in die twee jaren hebben meegemaakt kunnen daarvan getuigen. Piet getroostte zich grote moeite om directeuren van faculteiten en docenten op de werkvloer bij HOVO te betrekken. Dankzij zijn grote netwerk kon hij belangrijke sprekers voor HOVO interesseren. Een aantal van zijn plannen wacht nog op uitvoering. Hovisten (de term werd door Piet bedacht) zullen dat merken in het komende seizoen. Ik vervang Piet tijdelijk. Ik vind in zijn bestanden zoveel zorgvuldige aantekeningen voor zijn opvolger. Het is een raar gevoel, achter het bureau van mijn voorganger te zitten, van wie ik nu ook de opvolger ben geworden, met zijn bestanden te werken, zijn contacten over te nemen. Ik denk elke dag aan Piet, zoals ook zijn naaste medewerkers doen. Wij wisten al een tijd dat Piet ziek was, en dat hij onder intensieve behandeling was. Vlak voor kerstmis 2007 hadden we een bespreking waarin Piet zich euforisch en opgelucht voelde: even geen chemokuur meer, even vrij met zijn familie en zijn vrienden, van wie een aantal uit de tijd dat zij in Jakarta werkten. Piet beleefde zoveel plezier met zijn kleinkinderen. Na de jaarwisseling ging het snel verkeerd. De nieuwjaarsbijeenkomst kon Piet al niet meer bijwonen; Prof. Gispen droeg zijn lezing daar op aan Piet. HOVO Utrecht gaat verder. Wij werken daaraan in dankbare herinnering aan Piet Stelder.◄
Voorwoord van de Algemeen Coördinator van HOVO Utrecht Hubert Schrijnemakers, algemeen coördinator a.i. Bij het schrijven van het voorwoord van dit Bulletin gaan mijn gedachten uit naar Piet Stelder, de algemeen coördinator van HOVO Utrecht, die op 21 januari j.l. is overleden. Wij herdenken Piet bovenaan op deze pagina. Het was ook dankzij Piet, dat HOVO Utrecht ook in 2007 groeide: er waren bijna 2100 inschrijvingen, 17% meer dan in 2006, en er werden vier studiereizen en 79 cursussen aangeboden, een toename van 2,5%. In het voorjaar van 2008 zet deze groei door: 1063 inschrijvingen, 22% meer dan in het voorjaar van 2007. Van de 43 cursussen uit het voorjaar van 2008 werden er 5 geannuleerd. Elf cursussen werden volledig volgeboekt. In 2008 streven we ernaar het cursusaanbod te vergroten of ten minste gelijk te houden. We doen ons best, al brengt de groei ook problemen mee, met name wat de zalen betreft. Dat is niet nieuw, en wij zouden
veel hogere cursusprijzen moeten berekenen als de instellingen de zalen niet kosteloos ter beschikking zouden stellen. U kunt zich voorstellen dat faculteiten en opleidingen alleen al in het reguliere onderwijs moeite hebben, de wassende stroom studenten onder te brengen, en toch zijn zij HOVO ter wille, zelfs in prime time. Verreweg de meeste cursisten betonen zich in de evaluaties tevreden tot zeer tevreden over de cursussen. Die informatie krijgen wij ook van cursuscontactpersonen en Vrienden, die zich belangeloos inzetten voor HOVO Utrecht. Met name de deskundigheid van de docenten en de manier waarop zij sfeervolle colleges geven, spreekt de deelnemers aan. Dat is belangrijk voor HOVO: wij gaan voor kwaliteit. Ook de samenwerking van HOVO’s in het overkoepelend verband ►►► van HOVO Nederland is daarop gericht;
2.
HOVO VRIENDEN
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
◄◄◄ dat valt ook af te lezen aan de kwaliteit van de afgelopen twee jaar een cursus bij HOVO Utrecht in Utrecht symposia die HOVO Nederland organiseert: ‘Over rijpe of Amersfoort heeft gevolgd. U kunt de gids en de folder ook hersenen’ in augustus 2007, en ‘Lof der leeftijd’ in maart 2008. aanvragen met een mailtje naar hovo@uu.nl, of een briefje naar HOVO Utrecht, postbus 80125, 3508 TC Utrecht. HOVO Utrecht hoopt dat u die kwaliteit herkent in de Wij wensen u veel genoegen bij de zomeracademie en de cursussen van 2008-2009. Medio mei worden u de cursusgids cursussen van 2008-2009! ◄ en de folder over de zomeracademie toegezonden als u in de
Stichting Vrienden van HOVO Utrecht Paula de Smidt, voorzitter
A
an het begin van dit jaar werden wij allen geconfronteerd met het overlijden van de algemeen coördinator van HOVO Utrecht, de heer Piet Stelder. Wij missen in hem een vriendelijk en aimabel man met wie het bijzonder prettig samenwerken was. Wij wensen zijn vrouw en kinderen veel sterkte toe bij het verwerken van dit verlies. In diezelfde tijd is Atze Jellema afgetreden als voorzitter van de Vrienden en heb ik het stokje van hem overgenomen.
G
raag stel ik mij even aan u voor. Mijn naam is Paula de Smidt. Ik ben reeds vier jaar lid activiteiten van het Vriendenbestuur en in die hoedanigheid heb ik de HOVO-organisatie goed leren kennen. Enthousiasme voor de HOVO-formule heeft me doen besluiten om de uitdaging aan te gaan en de belangen van de Vrienden te behartigen als voorzitter zoals ik dat ook de afgelopen vier jaar als bestuurslid heb gedaan. Het is plezierig om te mogen samenwerken met medebestuursleden die zich met toewijding en enthousiasme inzetten voor het welslagen van de HOVO-organisatie. Marja Gelderman is, na een periode van ziekte, weer terug in het bestuur en functioneert weer volledig als secretaris. Veel dank aan Ineke Oomen die spontaan aanbood om tijdelijk de taken van Marja over te nemen. Mathee Valeton heeft na één jaar als penningmeester reeds zijn sporen verdiend in het bestuur met het opzetten van een degelijke (email)lijst van donateurs. Joop Ross is hoofdredacteur van het HOVO Utrecht Bulletin en zal het Vriendenbestuur vertegenwoordigen in het LVV (Landelijke Vereniging van Vriendenkringen). De Vrienden en HOVO profiteren graag van zijn ruime kennis op het gebied van grafische vormgeving die hij zich al doende heeft verworven. Het bestuur zal zich beraden over de koers en eventuele acties van de Vrienden in de toekomst.
D
e datum voor de Vriendendag 2008 kunt u nu reeds noteren, namelijk woensdagmiddag 26 november 2008. Wij worden dan weer gastvrij ontvangen door Fortis ASR te Rijnsweerd. Dit jaar zal het onderwerp zijn: ‘Karakters Kraken’. Bij alle aandacht in de media voor sport en cultuur naar aanleiding van de Olympische spelen in Peking, wordt aan de Chinese karakters weinig of geen aandacht besteed. De Chinese karakters zijn echter buitengewoon boeiende, kleine pictogrammen met een lange geschiedenis. Dr. Jeroen Wiedenhof en drs. Margreet van Rooij, beiden taaldocent vrienden aan het Sinologisch Instituut van de Universiteit Leiden, nemen u via de karakters mee op reis naar China. Misschien spreekt u aan het eind van de middag wel een ‘Woordje Reis-Chinees’. Als Vriend ontvangt u later dit jaar automatisch bericht over het programma. Nieuwe Vrienden zijn deze middag ook van harte welkom!
朋友
N
atuurlijk heeft u zich dan aangemeld als donateur van Vrienden HOVO Utrecht door het overmaken van € 10,– (of meer ) voor 2008 op bankrekening 60.42.69.706 t.n.v. St. Vrienden HOVO Utrecht, Zeist o.v.v. donatie 2008! Wij hopen u te mogen begroeten op 26 november 2008 in de Hans Bartelds Zaal van Fortis ASR v/h AMEVhuis te Rijnsweerd. Namens het Vriendenbestuur wens ik u een boeiend en leerzaam HOVO jaar toe! ◄
书
boek
课klas
学校
school
老师
leraar
会议
inlichtingen: 030-251 83 93, vriendenhovoutrecht@xsm.nl
ontmoeting
HOVO VRIENDEN
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
3.
Verslag HOVO-Vriendenmiddag op 29 november 2007 in de Hans Bartelds zaal van Fortis ASR te Utrecht. Met deze bijeenkomst werd een succesvol lustrumjaar afgesloten.
Montesquieu:‘De geest van de wetten’ Paula de Smidt
I
eder jaar organiseert het Vriendenbestuur een symposium met ‘Vrienden onder elkaar’ om allen te bedanken voor hun betrokkenheid bij HOVO Utrecht. Dit jaar waren we met 85 Vrienden te gast in de Hans Bartelds zaal van Fortis ASR in het voormalige AMEV huis te Rijnsweerd. We zijn Fortis ASR zeer erkentelijk voor de genoten gastvrijheid in de fraaie ruimten van het AMEV huis. De middag stond in het teken van de recent verschenen vertaling van ‘De L’Esprit des Lois’, ‘Over de Geest van de Wetten’ van Montesquieu. Prof.dr. Willem Witteveen van de Universiteit van Tilburg en prof. mr. Roel de Lange van de Erasmus Universiteit te Rotterdam waren de sprekers van die middag. Montesquieu, grootgrondbezitter, wijnbouwer, president van het Parlement van Bordeaux en lid van de Académie Française behoorde tot de elite van het Ancien Régime. Toen Montesquieu in 1748 zijn hoofdwerk ‘De l’ Esprit des Lois’ publiceerde, een boek waaraan hij 25 jaar had gewerkt, was hij van mening dat hij een geheel nieuw type verhandeling had voortgebracht, een boek zonder precedent. Een boek dat alle factoren onderzoekt die relevant zijn voor de wetgeving in vier verschillende soorten sociale systemen, is inderdaad zonder precedent.
D
e wet is weliswaar het voortbrengsel van de menselijke rede, erkent Montesquieu, maar de wetten dienen zo nauwkeurig te zijn afgestemd op het volk waarvoor ze zijn gemaakt, dat het wel buitengewoon toevallig zou zijn als de wetten van het ene land ook voor een ander land geschikt waren. De wetten dienen te passen bij de aard en de grondslag van het bestuur zoals dat is ingesteld of zoals men het wil gaan instellen. Ze dienen te passen bij de fysieke omstandigheden van het land; bij het klimaat, dat guur, warm of gematigd kan zijn; bij de bodemgesteldheid, de ligging, de grootte; bij het soort leven dat het volk leidt: of het landbouwers zijn, jagers of herders; ze dienen te passen bij de mate van vrijheid die het staatsbestel kan verdragen; bij de religie van de bewoners, bij hun voorkeuren, hun welstand, hun aantal, hun handelspraktijken, hun zeden en gewoonten. Ten slotte dienen ze ook onderling bij elkaar te passen; bij hun oorsprong, bij het doel van de wetgever, bij de orde van de dingen waarop ze berusten. Al deze betrekkingen bij elkaar vormen datgene wat ik (Montesquieu) de GEEST VAN DE WETTEN noem. Om wetten te maken die werkelijk geschikt zijn voor een volk en een land – zo is de gedachte – moet de wetgever rekening houden met deze verwarrende veelheid van factoren die van invloed zijn op de sociale werking van de wetten, die er bij elkaar genomen de ‘geest’ van uitmaken (het Franse woord ‘esprit’ betekent ook: leven, het gaat dus om het levende recht). De verstandige wetgever plaatst zich onder het régime van vele buitenjuridische wetmatigheden die in de wetgeving van een land verwerkt dienen te worden.
A
an het eind van de middag werden de vier exemplaren die uitgeverij Boom te Amsterdam ter beschikking had gesteld onder de aanwezigen verloot. Na de boeiende voordrachten hebben we genoten van de smakelijke hapjes en drankjes, ons aangeboden door Fortis ASR. Het was een waardevolle en leerzame afsluiting van het lustrumjaar 2007. ◄
4.
HOVO ACTIVITEITEN
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
Behalve een uitgebreid cursusprogramma kent HOVO Utrecht door het jaar heen een aantal interessante activiteiten, zoals de afsluiting van het cursusjaar en de Open Dag waarmee het nieuwe cursusjaar wordt geopend.
U kunt er óók bij zijn! Afsluiting cursusjaar 2007-2008
Op donderdag 29 mei besluit HOVO Utrecht het cursusjaar 2007-2008. U bent om 14.30 uur welkom voor koffie in de hal van het Marinus Ruppertgebouw, Leuvenlaan 1, De Uithof, Utrecht. Om 15.00 uur houdt Prof.ir. Klaas van Egmond een lezing over ‘De kern van het duurzaamheidsvraagstuk’, in de Blauwe Zaal. Vanaf ongeveer 16.15 uur kunt u napraten bij een hapje en een drankje. De kern van het duurzaamheidsvraagstuk Duurzaamheid komt neer op het verantwoord afronden van het transitieproces waar de wereld onvermijdelijk doorheen moet. Bevolkingsdruk, consumptie en milieudruk nemen aanvankelijk sterk toe, dankzij maar ook ondanks de technologische ontwikkelingen. Sinds de Renaissance en de Verlichting heerst er een modernistisch wereldbeeld, waaruit deze ontwikkelingen voortkomen. De tweede fase van dat transitieproces zal in de komende decennia doorlopen moeten worden in de periode die overheerst wordt door het postmodernistische wereldbeeld. Om de wereldbevolking en de druk op de fysieke aarde uiteindelijk – zij het op een veel hoger niveau – te stabiliseren, zal echter de overgang naar een derde wereldbeeld noodzakelijk zijn, waarin de huidige culturele blokvorming van botsende beschavingen en de eenzijdig materiële oriëntatie van het postmoderne wereldbeeld zijn afgezwakt. Klaas van Egmond was sinds 1972 verbonden aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). In 1982 werd hij hoofd van het Laboratorium voor Luchtonderzoek en vanaf 1987 gaf hij leiding aan het bodem- en grondwateronderzoek. Als directeur Milieu van het RIVM was hij sinds 1989 verantwoordelijk voor het gehele milieuonderzoek van het instituut. Een deel daarvan werd in 2002 het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP), dat sinds 2006 een zelfstandige organisatie is. Van Egmond was directeur van het MNP en in die functie verantwoordelijk voor vele evaluerende en verkennende studies over de volle breedte van het werkterrein van milieu en natuur. Van Egmond is sinds 1995 als hoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht. Sinds 1 januari 2008 is hij faculteitshoogleraar bij de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht met als leeropdracht ‘Milieukunde, in het bijzonder veranderingen in aardse systemen’. Van Egmond kent zowel de wetenschappelijke als de maatschappelijke kanten van het milieuvraagstuk. Daardoor is hij in staat een brug te slaan tussen het fundamentele onderzoek in de milieuwetenschappen en de grote maatschappelijke vragen van de overheid en de samenleving. U bent allen van harte uitgenodigd, aanmelden is niet nodig.◄
Start van cursusjaar 2008-2009 Open Dag 28 augustus 2008: noteert u de datum!
Op vrijdag 28 augustus houdt HOVO Utrecht Open dag in het F.A.F.C. Wentgebouw, Sorbonnelaan 16, De Uithof, Utrecht. Vanaf 14.30 uur is er koffie en kunt u inlichtingen over de cursussen vragen. In HOVO Utrecht participeren de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht, incl. het Instituut voor Social Work De Horst (Amersfoort), de Universiteit voor Humanistiek en de Faculteit Katholieke Theologie te Utrecht. De HOVO-coördinatoren van deze instellingen geven toelichting op het programma 2008-2009. Om 15.00 uur houdt Prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff een lezing over “Apen apen apen na”. Sociaal leren komt ook bij dieren voor. Zij imiteren gedrag om te kunnen overleven. Prof. van Hooff is em. hoogleraar diergedrag van de Universiteit Utrecht en lid van de KNAW. Hij geniet in en buiten Nederland grote bekendheid, en geeft al jaren cursussen voor HOVO Utrecht. Alle belangstellenden zijn van harte welkom. Aanmelden is niet nodig! Misschien neemt u een vriend(in) of kennis mee naar de Open Dag? ◄
HOVO CURSUSINFORMATIE
Cursusaanbod 2008-2009 Universiteit voor Humanistiek Mariëtte Braakman
Ook in het nieuwe cursusjaar biedt de Universiteit voor Humanistiek weer meer nieuwe HOVO-cursussen aan dan in het afgelopen jaar en worden succesvolle cursussen herhaald. Dat laatste geldt helaas niet voor de cursus van prof.dr. Joep Dohmen over ‘Filosofie en Levenskunst’. Tijdgebrek van de docent is de oorzaak. Het is jammer dat deze boeiende en inspirerende cursus die steeds binnen zeer korte tijd was volgeboekt niet meer kan worden aangeboden. Er valt ook heel veel positiefs te melden. Nieuw zijn in het najaar de cursussen met nieuwsgierig makende titels als ‘Ruimte voor Wijsheid. Leren de subtiele talen te verstaan’, de cursus ‘Op zoek naar het gezonde. Van een wijntje in Toscane tot honing in het paradijs’ en ‘Geschiedenis van het humanisme in het moderne tijdperk’, dat wil zeggen in Renaissance, Verlichting en de 20e eeuw. De zeer succesvolle cursus ‘Zingeving in de Humanistiek’ wordt alweer voor de vierde keer gegeven en is op veler verzoek van vier bijeenkomsten uitgebreid naar acht colleges, zodat de
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
5.
vier docenten dieper op de stof kunnen ingaan. Ook herhaald wordt de cursus ‘Spiritualiteit en het dagelijkse leven: tussen voelen en denken’, die op basis van evaluaties en ervaringen van de docente in Utrecht, Amsterdam en Den Haag hier en daar iets gewijzigd is. In het voorjaar van 2009 staan drie cursussen gepland. ‘Verhalen die we leven en vertellen’ is eerder, in een iets andere vorm en met andere accenten, aangeboden. De cursus ‘Spirituele levenskunst’ is een vervolg op en verdieping van ‘Spiritualiteit en het dagelijkse leven’. Nieuw in het UvH-aanbod is de cursus ‘De mens tussen lichaam en ziel. Een inleiding in de moderne filosofie van de geest’. Daarin wordt een overzicht gegeven van de huidige filosofische discussie rondom de lichaam-geest problematiek, zoals de vraag: kan de geest onafhankelijk van het lichaam bestaan? De Universiteit voor Humanistiek zetelt in een mooi oud pand aan de Drift, in de binnenstad van Utrecht. Dat betekent behalve een sfeervol gebouw, met twee mooie binnenplaatsen en een monumentale trap, ook dat de ruimte beperkt is en we maximaal 45 cursisten kunnen plaatsen. Vol = vol dus. Voor meer informatie over de inhoud van onze cursussen verwijs ik u naar de nieuwe cursusgids. ◄
HOVO in Amersfoort (De Horst): nu ook filmcursussen Maarten van der Linden In het nieuwe cursusjaar organiseert HOVO in samenwerking met Theater Film Café De Lieve Vrouw twee filmcursussen van telkens vier bijeenkomsten op de woensdagochtend. In november 2008 staat het werk van Ingmar Bergman centraal, en in maart 2009 gaat het over grote actrices uit de filmgeschiedenis, van Greta Garbo tot Isabelle Huppert. Op woensdag 18 juni is er een introductiebijeenkomst waar de film Buongiorno, notte vertoond zal worden. Voorafgaand aan de film zal filmprogrammeur Radboud Lucassen de film inleiden.
Woensdag 18 juni, aanvang 10.30 uur Filmtheater De Lieve Vrouw, Lieve Vrouwestraat 13 Amersfoort (15 minuten lopen vanaf Centraal Station Amersfoort) Reserveren: dinsdag t/m zondag van 13.00 tot 16.30, telefoon 033-422 65 55. Meer informatie: www.lievevrouw.nl
Buongiorno, notte Buongiorno, notte (Italië 2003, lengte 105 minuten, regie Marco Bellocchio, met Luigi Lo Cascio, Maya Sansa) Marco Bellocchio debuteerde als regisseur in de jaren zestig, en maakte in die woelige periode samen met Bertolucci en Pasolini furore. In Buongiorno, notte kijkt hij terug op de periode dat de Rode Brigades actief waren. Het gaat over hun meest beruchte actie: de ontvoering van de christendemocraat Aldo Moro in 1978. Bellocchio toont de gebeurtenissen door de ogen van Anna, één van de terroristen. Deze film is een indrukwekkend tijdsbeeld over een traumatische episode die in Italië nog lang niet verwerkt is. Inleiding In zijn inleiding zal Radboud Lucassen, filmprogrammeur van De Lieve Vrouw, ingaan op de manier waarop Bellocchio de sfeer van deze voorbije periode weet op te roepen, en de manier waarop deze periode in andere Italiaanse films (bijvoorbeeld La meglio gioventiù) behandeld is. ◄
6.
HOVO REISINFORMATIE
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
Uitwisseling met de Seniorenakademie Universität Leipzig Hubert Schrijnemakers
De Seniorenakademie van de Universität Leipzig ontvangt van 6 tot 10 oktober 2008 een groep van maximaal 16 cursisten van HOVO Utrecht. Tijdens deze vijfdaagse studiereis (4 overnachtingen) maakt u diepgaand kennis met het leven in de eeuwenoude handelsstad Leipzig en haar bewoners. U logeert bij senioren thuis. Overdag en soms ’s avonds zijn er gezamenlijke activiteiten van de bezoekers uit Utrecht en hun gastheren en gastvrouwen uit Leipzig. In het najaar van 2009 bezoeken de ‘Gastgeber’ Utrecht en ontvangt u hen Thomaskirche en Bachhaus bij u thuis; die verplichting neemt u op u. Het is handig als u Duits verstaat en zich in het Duits kunt onderhouden met uw gastvrouw of -heer, maar u hoeft zeker niet vlot Duits te kunnen spreken. Omdat een goede ‘match’ bij het onderbrengen van de gasten enige tijd kost, kunt u reeds nu inschrijven. Dat kan door een mailtje aan h.m.g.schrijnemakers@uu.nl. De reissom bedraagt € 350,–. De annuleringsregels van de gewone HOVO-cursussen zijn bij deze reis NIET van toepassing. Het programma vermeldt onder andere een ontvangst in het Rathaus (de oude burcht), bezoeken aan de Albertina-bibliotheek, de Thomaskirche (waar Johann Sebastian Bach begraven ligt), het stadsmuseum en het Zeitgeschichtliches Forum, een rondleiding door de historische binnenstad, lezingen over Leipzig, een dagexcursie naar Dresden, een gesprek met de Pfarrer van de Nikolaikirche over de rol die zijn kerk in 1989 speelde tijdens de ‘Montagsdemonstrationen’ en de Wende (wijzigingen voorbehouden). Er is tijd voor een gezellige avond met uw gastheren. Afhankelijk van de mogelijkheden ter plaatse wordt een concert, bijvoorbeeld in het Gewandhaus, of een voorstelling in de Opera gepland. In de reissom zijn de kosten van de treinreizen naar Leipzig en naar Dresden, van openbaar vervoer in Leipzig, en van de reisleiding door Hubert Schrijnemakers inbegrepen, maar niet die van reis- en annuleringsverzekering. Ter voorbereiding van de reis worden op 17, 19 en 22 sept. vijf colleges gegeven, waarvoor u kunt inschrijven als de cursusgids 2008-2009 is gepubliceerd. ◄
Opnieuw een excursiereis naar Rome Hubert Schrijnemakers De belangstelling voor de HOVO-studiereis naar Rome in mei 2007 was zo groot, dat niet alle inschrijvers mee konden. Ik beloofde toen, u op de hoogte zullen houden, wanneer er plaats zou zijn in ongeveer dezelfde reis in sept. 2008. Dat doe ik hierbij. Bent u geïnteresseerd, stuur dan een mail aan h.m.g.schrijnemakers@uu.nl U bezoekt bekende en minder bekende bezienswaardigheden, met toelichting ter plaatse. Het vertrek is op zondag 7 sept. Verblijf: 7 overnachtingen met ontbijt, echt in het historische centrum van Rome; twee diners, op de eerste en de laatste avond; transfers vliegveld - hotel v.v.; stadsrondrit. Inbegrepen: reisleiding, openbaar vervoerkaart, entrees in de Vaticaanse Musea, de Villa Borghese, Palazzo Barberini, enkele lezingen in Rome en een voorbereidingsdag in Utrecht, reader. Reissom: € 1295,-- bij overnachting in tweepersoons kamer, toeslag eenpersoonskamer € 180,--. De verzorging is in handen van reisorganisatie Voyage & Culture, aangesloten bij de ANVR en de SGR. Na uw mail aan h.m.g.schrijnemakers@uu.nl wordt u een aanmeldingsformulier toegezonden. ◄
Palazzo Barberini
KENNISMAKEN MET........
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
7.
Een kennismaking met dr. Theo de Wit, HOVO coördinator bij de Faculteit Katholieke Theologie Marijke Peyser
Profiel
Wie: ‘Theodorus Wouterus Antonius de Wit, geboren in 1953.’ Woont: ‘met vrouw, zoon en dochter in Utrecht.’ Werkt: ‘Ik werk ongeveer 45 uur per week. In mijn vak, filosofie, is er weinig scheiding tussen de privé- en de werksfeer.’ Kranten: ‘ Ik lees de NRC en internationale tijdschriften op mijn vakgebied: Lettre, experimenteel filosofisch gedachtegoed; Information Philosophie, internationale nieuwtjes op filosofisch gebied; verder onder meer Nexus en het Tijdschrift voor Filosofie, een Vlaamse publicatie.’ Must read: ‘Op mijn verlanglijstje staan, onder andere M. Proust, A la Recherche du temps perdu en de Russen zoals Dostojewski en Tolstoi die ik in mijn jeugd al las.’ Film : ‘Alles van Tarkovski en Franse films uit de jaren zestig en zeventig zoals die van Claude Chabrol.’ Lijfspreuk: ‘Zoeken naar het trefpunt met de ander.’
R
ond de gebouwen van de Uithof, waar dr. De Wit werkt, waait een gure wind. Op de negende etage van het Unnikgebouw, kamer 921, wacht me echter een hartelijk welkom en komt het gesprek snel op gang. Aan bod komt allereerst het gevarieerde cursusaanbod dat HOVO Utrecht ieder jaar weer presenteert en het grote aantal cursussen op het gebied van de geesteswetenschappen. Cursussen wijsbegeerte, godsdienstwetenschap, humanistiek en kunst, kunstgeschiedenis en muziek zijn snel volgeboekt. Intrigerend is hier de overweldigende belangstelling voor juist deze colleges. Dr. de Wit: ‘Ja, die belangstelling is wel degelijk te verklaren. Er is immers sprake van een sterke verwetenschappelijking van ons wereldbeeld. Specialisering en professionalisering zijn hiervan het gevolg. Dit heeft een enorme kloof veroorzaakt: enerzijds de voortgang van de wetenschappen, anderzijds de behoefte van mensen aan een ethisch zinvolle wereld. Je zou die “kloof ”ook kunnen verwoorden als “rede versus geloof ” of: “verstand versus hart”. De filosofie en/of de filosofische inhoud van het cursusaanbod, waar we het hier over hebben, kan ons helpen deze kloof in beeld te brengen en vervolgens enigszins te overbruggen. En vooral: oriëntatie te bieden in de doolhof van opties, levensbeschouwingen en geloven. Dat beogen wij met deze cursussen.’
V
oortbordurend op hetzelfde thema gaat dr. De Wit in op de populariteit van alles wat met kunst en cultuur te maken heeft en op de vraag of dit fenomeen een modeverschijnsel is ofwel een ontsnappen aan het ‘hier en nu’. Dr. De Wit: ‘Het gaat niet alleen om een “escape”. Er leeft een verlangen om te rade te gaan bij voorouders, bij filosofen en kunstenaars uit vroegere tijden, om een ander perspectief te krijgen dan wat we nu hebben. We lezen, bijvoorbeeld, nog steeds Aristoteles. Waarom? Omdat we niet alleen willen afgaan op datgene
wat we al weten maar ook het “weerbarstige” van de auteur uit onze traditie willen leren begrijpen. Voor veel mensen vervangt de kunst religie. Men is bang voor de ruwe kanten van religie. Kunst wordt gezien als “veiliger”. Kunst geeft net als religie vorm aan levenservaringen zoals verlies, rouw, vreugde. Er heeft altijd verwantschap bestaan tussen kunst en religie. Pas in de 19e eeuw zijn die twee gescheiden. De HOVOcursist is de 50 gepasseerd. Men heeft dan geen tijd meer voor onbenulligheden. Men zoekt naar verdieping en kwaliteit. En literatuur, in de breedste zin van het woord, biedt dat, want literatuur is het onderzoek naar ons bestaan, inclusief de schaduwzijden daarvan.’
H
OVOcursisten en HOVOdocenten. Dr. De Wit: ‘De HOVOdocenten hebben een druk professioneel leven en toch zijn ze bereid zich in te zetten voor “Hoger Onderwijs Voor Ouderen”. De veeleisende maar ook vaak dankbare cursisten brengen veel eigen “bagage” mee. Dit is een uitdaging voor de docent. Als het contact met de zaal lukt, dan vormt de cursus een plezierige, blijvende herinnering. De docent is vrij om zelf de collegestof te bepalen; vaak is het zijn/haar favoriete stof, of een onderwerp waar hij/zij goed in zit. En enthousiasme is het halve werk!’
W
at de cursussen voor de komende tijd betreft, vertelt dr. De Wit het volgende: ‘Bij de Faculteit Katholieke Theologie werken we met een klein team. We bieden dan ook twee cursussen per jaar aan. Op stapel staan (2008–2009): “De Bijbel en de Koran”. Docenten zijn een specialist in de joodse uitleg van de Thora en een moslimtheoloog. Samen zullen zij aanwezig zijn bij de colleges. De tweede cursus is “Bijbelse vertelkunst”, gegeven door iemand die de context van het ontstaan van de Bijbel zeer goed kent. Voor het jaar 2009– 2010 hebben we het volgende gepland: “Kunst en Theologie” en iets heel nieuws, “De geschiedenis van de Hekserij en Ketterij”.’
8.
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
HOVO CURSUSINFORMATIE
De zomeracademie van HOVO Utrecht trekt gewoonlijk volle zalen. Ook dit jaar zullen docenten die hun sporen in cursussen van HOVO Utrecht hebben verdiend, lezingen geven over onderwerpen waarvoor ‘Hovisten’ belangstelling hebben getoond.
Zomeracademie HOVO Utrecht 8 tot 11 juli 2008
De lezingen vinden plaats in de Boothzaal van de universiteitsbibliotheek, op dinsdag 8 tot vrijdag 11 juli, van 10 tot 12 uur, en van 13.30 tot 15.30 uur. Het programma vindt u in het kort hieronder; het volledige programma ontvangt u na half mei met de nieuwe cursusgids indien u in de afgelopen twee jaar cursussen heeft gevolgd bij HOVO Utrecht. Aanvragen kan ook: Secretariaat HOVO Utrecht, postbus 80125, 3508 TC Utrecht, of per e-mail aan hovo@uu.nl.
Een blik op het programma: Prof. dr. K. Steenbrink, em. hoogleraar aan de Theologische Faculteit van de Universiteit Utrecht, De Koran: woord van God of gevaarlijke teksten van een warrig profeet? Zonder hulp is de Koran niet eenvoudig te lezen. Deze lezing geeft een vertaling van fragmenten uit de Koran die vanuit de moderne Koranwetenschap worden toegelicht. Dr. P. van der Krogt, Universiteit Utrecht, De Aarde is Rond! Aard- en Hemelglobes van de Oudheid tot de 18de eeuw. Waren er in de Middeleeuwen dan aardglobes? Dacht men toen niet, dat de aarde plat was? Bij de globes uit de 16e tot en met de 18e eeuw valt bijzondere nadruk op de productie ervan in de Nederlanden, bijv. door Willem Jansz.Blaeu. Prof. dr. A. Achterberg, hoogleraar astrofysica Universiteit Utrecht, Het jongste heelal: de geschiedenis van de eerste 100.000 jaar na de oerknal. Aan bod komen de fundamentele wisselwerkingen van de natuurkunde, en de sporen die zij achterlaten in het huidige heelal. Deze sporen hebben nu, zo’n 14 miljard jaar na de oerknal, nog steeds consequenties voor de manier waarop ons heelal evolueert. Camiel Verhamme, Hogeschool Utrecht / De Horst, In Paradisum .. en dan? Over Utrechtse kluizenaressen en de gregoriaanse muziek bij hun inkluizing, bijv. in de Jacobikerk; die was vooral ontleend aan de Requiemmis.
Dr. M. Schreurs, Universiteit voor Humanistiek. In dit college wordt het humanistische geloof in de zinvolheid van het leven afgezet tegen het principieel nihilistische geloof in het onvermogen van de mens om überhaupt zin aan het leven te geven. Vanuit deze probleemstelling wordt geprobeerd om de grote lijnen in de geschiedenis van het humanisme door te trekken naar de actualiteit. In hoeverre biedt het humanisme eigentijdse antwoorden op het sociale nihilisme, zoals dit tot uiting komt in het cultuurrelativisme, de cynische affirmatie van het recht van de sterkste, en verruwing van omgangsvormen? Prof. dr. W. Hoekstra, em. hoogleraar Algemene Microbiologie aan de Universiteit Utrecht en ouddirecteur van de Instituten Levenwetenschappen van de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen: De wondere wereld van de bacteriën. Hoe gebruiken wij bacteriën, maar ook: hoe gebruiken zij ons? De unieke biologische eigenschappen van de bacteriën, hun ongekende overlevingskracht en ongebreidelde verspreiding, geven ons een dieper inzicht geven in de geheimen van het leven. Dr. J. Scheren, neerlandicus en filosoof, ‘Befehl ist Befehl’? Of: hoe totalitair was het nationaalsocialisme? ◄
EEN CURSIST AAN HET WOORD......
HOVO Utrecht bulletin voorjaar 2008
9.
Van tijd tot tijd vertellen cursisten over hun ‘HOVO-ervaringen’. Deze keer is het woord aan Herman van Nouhuys.
Van de techniek naar de filosofie en verder Guggenheim-museum, Bilbao
Ineke Oomen
H
erman van Nouhuys heeft zijn sporen inmiddels wel nagelaten in het HOVO-circuit. Van oorsprong is hij Delfts ingenieur, en langdurig in Emmen werkzaam geweest in de techniek. Juist die techniek wierp voor hem vragen op waarvoor hij tijdens zijn ‘arbeids-leven’ zoals hij dat noemt (volgend op zijn ‘leer-leven’) geen tijd had. Maar toen voor hem het ‘vrije leven’ aanbrak, ging hij onmiddellijk een HOVO-cursus volgen in Groningen die, niet verwonderlijk, de geschiedenis van de natuurwetenschappen als onderwerp had. De praktische kant, het reizen van Emmen naar Groningen, was onder meer aanleiding voor het echtpaar Van Nouhuys om uiteindelijk te kiezen voor een woonplaats vlakbij een grote stad, met culturele mogelijkheden binnen handbereik. Het werd Vleuten, onder de rook van Utrecht. HOVO Utrecht stond nog min of meer in de kinderschoenen. Herman raakte er betrokken bij het oprichten van een Vriendenkring en volgde er cursussen over uiteenlopende onderwerpen: Evolutie, Meteorologie, Literatuur en onlangs ‘Film en Filosofie’, een concept waar hij heel enthousiast over is. Voorafgaand aan een film houdt een filosoof een inleiding over het thema. Vervolgens wordt de film bekeken, met discussie na afloop. Het maakt dat je soms met heel andere ogen naar een al bekende film kijkt.
H
eel enthousiast is hij over een tweetal HOVO-reizen die hij samen met zijn vrouw maakte, naar Madrid/Bilbao en naar Rome. Om met de eerste te beginnen: deze had als focus architectuur en kunst en werd begeleid door een architect en een kunsthistoricus. Ook dat had het bekijken van de stad ‘met andere ogen’ tot gevolg. In Madrid zag men bijvoorbeeld hele nieuwe woonwijken die op zijn minst interessant genoemd kunnen worden. Via Burgos ging de reis naar Bilbao, een vroeger nogal vervuilde havenstad, die met het Guggenheim-museum een enorme culturele impuls heeft gekregen. De museumschatten weet Herman zich niet meer exact te herinneren – wel de overweldigende indruk die het gebouw op hem maakte. Rome daarentegen toonde de schatten van heel lang geleden – ook de minder bekende – in het deskundige licht van Hubert Schrijnemakers, die daar als geschiedenisstudent gewoond heeft. Zo is het bestaan van een Nederlands kerkje vlak naast de Sint Pieter zeker niet bij iedereen bekend. Alles was op Nederlandse wijze tot in de perfectie geregeld; alleen al de schriftelijke informatie (bij beide reizen overigens) gaf stof voor urenlang lezen, al stuitte het draaiboek nog wel eens op omstandigheden die improviseren noodzakelijk maakten. Musea hanteerden bijvoorbeeld spontaan andere openingstijden, de in het Vaticaan geplande route bleek geblokkeerd. De gids moest overal undercover want buitenlandse gidsen worden, overal trouwens, als broodroof beschouwd. Ook je verplaatsen met een groep van dertig man in het openbaar vervoer was niet eenvoudig. Je kon ineens afgesneden worden van de rest van de groep (en de mobiele telefoon deed niet altijd wat de gebruiker wilde). Maar het systeem van het hebben van een ‘maatje’ was perfect. Je kon dan alleen maar met z’n tweeën tegelijk verdwalen, hetgeen de kans daarop aanzienlijk verkleinde. ‘s Avonds ging het programma gewoon door met lezingen waarbij – eerlijkheidshalve – een enkele keer gespijbeld werd.
D
e groep was unaniem buitengewoon enthousiast en bij de afscheidsbijeenkomst (in een keldertje) werd onder overhandiging van een cadeau de hartelijke dank uitgesproken aan de organisator en zijn vrouw. Helaas was er nog een tweede gezelschap aanwezig en liet de akoestiek ook los daarvan al te wensen over. Er werd geen woord van verstaan maar dat was een kleinigheid. Hier waren woorden overbodig. Momenteel volgt Herman de cursus ‘Islam en de confrontatie met het christendom’ en gaat in dat kader binnenkort een moskee bekijken. Bij zoveel interesses houdt leren nooit op. ◄ Interieur Sint Pieter, Rome