E - MAGAZINE
nr. 3, mei 2014
Colleges waar je voor terug komt! HOGER ONDERWIJS 50+ AANGENAME SFEER GEEN TENTAMENS
DIT MAGAZINE WORDT UITGEGEVEN IN SAMENWERKING MET DE VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT
Op 15 sept. opening cursusjaar 2014-2015 met een boeiende lezing van Jan van Hooff
Het programma van de zomeracademie 2014 bevat o.m. 6 interessante lezingen
Veel nieuws van de Vrienden van HOVO Utrecht
E-MAGAZINE HOVO Utrecht nr. 3, mei 2014
5
Inhoud Column van de voorzitter van HOVO Utrecht
Nieuws van HOVO Utrecht Uitnodiging opening cursusjaar 2014-2015
Een studiereis naar Zweden... 6
Bureaublad foto Portret van een cursist: Gert Jan Buurman Programmaoverzicht Zomeracademie 2014
8
Reportage ‘Dudok en het Raadhuis van Hilversum’ Aandacht voor de lezingen van de Zomeracademie
Vrienden van HOVO Utrecht: ‘Hersenen en gedrag’ Nieuws van de Vrienden van HOVO Utrecht 10
Oproep van de Vrienden
HOVO op Facebook
12
HOVO op Twitter
14
Promotie video HOVO Utrecht
coverfoto: Joop Ross
Het werk van HOVO Utrecht vindt plaats in samenwerking met vijf organisaties voor hoger- en wetenschappelijk onderwijs en wordt door deze organisaties mede mogelijk gemaakt. 17
2
voorbij... Perceptie en herinneringen stellen grenzen aan ons bewustzijn. Dat is soms lastig. Je weet dat je niet alles onthoudt en dat alles wat je weet gekleurd is. De muziek uit onze middelbare schooltijd is een veelzeggend voorbeeld. We herkennen een nummer uit die periode aan de eerste noten, terwijl hits uit latere tijden onopgemerkt bleven of vergeten zijn. Noem het een tekort of juist een voordeel, maar het maakt in ieder geval goed verzorgde historische studies zo interessant. Zulke studies geven je inzicht en houvast. Ze vergroten je bewustzijn. De behoefte aan zulke publicaties droogt nooit op. Er zijn altijd weer onopgemerkte bronnen, originele zienswijzen en verrassende redeneringen. Niets is zo nieuw als geschiedenis. Toch kan het ook anders. Bijvoorbeeld wanneer niet alleen de auteur, maar de lezer zelf een selectie kan maken. Het zojuist in samenwerking met het Nationaal Archief verschenen Grote Jaren ‘60 Boek is zo’n voorbeeld. Dit is een dikke pil vol foto’s met bijschrift. Mijn favoriete bezigheid is dan op zoek te gaan naar fenomenen die de tand des tijds niet hebben doorstaan. Het is een vorm van omgekeerde archeologie die de voltooid verleden tijd blootlegt. Wat te denken van tomadorekje, nozems, dolle Mina’s, prikklok, witkar, Daffodil, mammoetwet, Landbouwschap, beatmis, happening, groetplicht, REM-eiland, bermtoerisme, kolenkit en Damslaper? Allemaal verdwenen of vervangen. Volgens sommigen is er slechts verandering, anderen zweren bij vooruitgang. Zo gaat dat in het dagelijks leven, ook bij HOVO. Oedzge Atzema
E-MAGAZINE HOVO Utrecht
3
Veranderingen... Een nieuwe algemeen coördinator Na dit seizoen gaat de algemeen coördinator bij HOVO Utrecht de heer Drs. Gerard W. van Dorp na 43 jaar in het onderwijs gewerkt te hebben met pensioen. Hij heeft 6 jaar leiding gegeven aan HOVO Utrecht. Zijn opvolgster is mw. drs. Michaela Coenraads. Zij zal zich op 15 september 2014 bij de opening van het cursusjaar voorstellen. Ook zullen de coördinatoren van HU mw. Eva van Berne en van UvH dhr. Mark Bos afscheid nemen van onze organisatie. Mw. van Berne blijft als docent verbonden met haar cursus ‘Monumentale kunst van Karel Appel’. Zomeracademie De nieuwe Zomeracademie vindt plaats gedurende de gehele maand juli en bestaat - naast de traditionele 6 lezingen - uit korte cursussen op diverse locaties. Helaas kunnen we voor de lezingen dit jaar niet terecht in het Academiegebouw, maar de Boothzaal van de universiteitsbibliotheek is - ook vanwege de goede akoestiek - een prima alternatief. Het Incassosysteem De nieuwe Europese regelgeving voor het incasseren van cursusgelden maakt het innen daarvan voor ons dermate omslachtig dat wij overstappen op het betalen via iDEAL. Wanneer u zich via de site aanmeldt wordt u automatisch naar iDEAL geleid en kunt u online - via uw eigen bank - de gewenste cursus direct afrekenen. Overigens kunt u zichzelf ook nog steeds digitaal aanmelden en het cursusgeld apart overmaken. En per post kan het ook nog: u knipt het aanmeldingsformulier achter in de gids uit, vult het in en stuurt het op. Achter de Schermen Deze activiteit is in de afgelopen jaren erg succesvol geweest, maar we hebben gemerkt dat de mogelijkheden om bij bedrijven en organisaties binnen te komen afnemen. In de komende tijd zullen we deze activiteiten slechts incidenteel kunnen aanbieden. Wij kondigen deze aan op onze site. Het e-Magazine Onze hoofdredacteur Joop Ross heeft aangekondigd dat hij om persoonlijke redenen op termijn het laatste nummer gaat maken. Hij heeft met heel veel enthousiasme vele jaren ons magazine gemaakt en wij zijn hem hiervoor veel dank verschuldigd. We zullen u met ingang van het nieuwe seizoen op de hoogte houden van activiteiten en ontwikkelingen door het versturen van onze Nieuwsbrief. De Cursusgidsen In de afgelopen jaren maakten wij een cursusgids waarin het gehele jaarprogramma stond, en daarnaast gaven we een zomerprospectus uit. Voor het komend jaar hebben we besloten om het cursusprogramma in drie afzonderlijke gidsen op te nemen: de Zomergids, de Najaarsgids en de Voorjaarsgids. In de Najaarsgids nemen we overigens ook een lijst op van het cursusaanbod in de Voorjaarsgids, zodat u nog steeds ver van te voren kunt blijven plannen. De Zomergids en de Najaarsgids zijn inmiddels in druk verschenen en verzonden, maar zijn natuurlijk ook digitaal te raadplegen. Zie hiernaast. HOVO Utrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl
De landelijke
belangen van alle HOVO-
instellingen worden
behartigd door HOVO
Nederland. HOVO Utrecht is
een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht,
Hogeschool Utrecht-Amersfoort, Universiteit van Tilburg-Faculteit Katholieke Theologie (locatie
Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO
Utrecht maakt gebruik van de
expertise van (oud-)hoogleraren/ docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.
4
'"$6-5&*5 ,"5)0-*&,& 5)&0-0(*&
HOVO Utrecht Postbus 80125 3508 TC Utrecht T 030 2533197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl
Colleges waar je voor terugkomt!
Colleges waar je voor terugkomt! Q HOGER Q 50+
ONDERWIJS
Q AANGENAME Q GEEN
SFEER TENTAMENS De landelijke belangen van alle HOVOinstellingen worden behartigd door HOVO Nederland. HOVO Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort,
Q HOGER
Universiteit van Tilburg-Faculteit Katholieke Theologie (locatie
'"$6-5&*5 ,"5)0-*&,& 5)&0-0(*&
Utrecht) en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/
ZOMERACADEMIE 2014 docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen.
Q 50+
ONDERWIJS
Q AANGENAME Q GEEN
SFEER TENTAMENS
NAJAAR 2014
klik op een van de afbeeldingen en raadpleeg de desbetreffende gids digitaal.
Op maandag 15 september vindt de opening plaats van het cursusjaar 2014-2015 van HOVO Utrecht. Aanvang 15.00 uur (inloop en koffie/thee 14.30 uur) locatie: Universiteitsbibliotheek, de Boothzaal, Heidelberglaan 3, Utrecht-De Uithof. Prof.dr. Gerty Lensveld Mulders
Opening cursusjaar 2014-2015 Programma 1. Verwelkoming van de aanwezigen door prof. dr. Oedzge L.A.C. Atzema, voorzitter HOVO Utrecht en verwelkoming van de nieuwe algemeen coördinator mw. drs. Michaëla Coenraads MBA 2. Opening van het cursusjaar door prof. dr G. J. L. M. Lensvelt-Mulders (Gerty) Rector Magnificus en President of the board van de University of Humanistic Studies 3. Lezing door prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff, onder de titel:
‘Aristoteles, de patriotraket en de regendans van de chimpansee’ 4. Napraten met een drankje I.v.m. de beperkte zaalruimte is het nodig dat u zich vooraf aanmeldt. Dit kan (bij voorkeur) via de mail hovo@uu.nl Eventueel ook via tel.nr. 030-253 3197 (ma t/m do 9-12.30) of (op andere tijden) inspreken in het antwoordapparaat.
Prof.dr. Jan van Hooff
Prof. dr. J.A.R.A.M. (Jan) van Hooff is emeritus hoogleraar ethologie en socioecologie. Recent onderzoek richtte zich op de socio-ecologie van enkele primatensoorten. een voorproefje? kijk hier!
Synopsis lezing Jan van Hooff:
De processen in de levenloze natuur kunnen beschreven worden in termen van oorzakelijke modellen. Wanneer we naar de levende natuur kijken worden we getroffen door de doelgerichtheid en doelmatigheid van levensprocessen, of zoals Aristoteles het noemde, de entelechie. Die zag hij als de functionele werking van causae finales (doeloorzaken, die de zijnsvormen richten naar hun doel, bedoeling). Die onderscheidde hij van causae efficientes; dat zijn oorzakelijke factoren in de ons nu vertrouwde betekenis van het woord. In ons hedendaagse wetenschappelijke denken is voor aristotelische doeloorzaken geen plaats (doch zie de filosoof Thomas Nagel). De doelgerichtheid, bij voorbeeld van een doelzoekende raket, schrijven we niet toe aan een richtende causa finalis, maar aan via terugkoppelingen werkzame causae efficientes. In dergelijke cybernetische termen proberen biologen ook de doelgerichtheid te begrijpen die we in veel levensprocessen waarnemen. Evenzo proberen biologen de doelmatigheid van vele levensfuncties (let wel, dat is wat anders dan doelgerichtheid) te begrijpen, namelijk als het resultaat van een evolutionair aanpassingsproces dat berust op natuurlijke selectie. Dit is iets dat door intelligent-design creationisten wordt afgewezen; er moet een actor met bedoelingen achter gezeten hebben. Het lijkt in onze menselijke aard te liggen om naar bedoelingen te zoeken en het is interessant om te veronderstellen dat dit een uitvloeisel is van ons sociale aanpassingsvermogen. Daarbij is succes voorbehouden aan individuen die anderen opvatten als intentionele wezens en die de intenties van die anderen trachten te doorgronden. Dit berust op een vermogen tot het vormen van een ‘theory of mind’. Het lijkt een bijzondere menselijke verworvenheid, maar wellicht is die toch niet exclusief-menselijk. E-MAGAZINE HOVO Utrecht
5
Een studiereis naar Zweden... Van 1 t/m 6 juli kunt u deelnemen aan een 6 daagse reis naar Zweden. De reis is een vervolg op de cursus ‘Het intense licht van het Noorden’ van dit voorjaar. De reis staat onder de deskundige leiding van mevr. drs. Swenne van Roosmalen. Hieronder legt zij uit wat er belangrijk is aan deze reis.
Gamla Stan, Stockholm
In de negentiende eeuw beleefde Scandinavië in cultureel opzicht een gouden eeuw. Terwijl in Europa vrijwel alle kunstenaars van belang naar Parijs trokken, gaven Zweedse kunstenaars als Anders Zorn, Carl Larsson en Prins Eugen in hun kunst uiting aan hun verbondenheid met hun vaderland. In de werken van de Zweedse Nationale Romantiek wordt het goede Zweedse leven weergegeven: ’s zomers buitensport en -spel en in de lange wintermaanden huiselijke gezelligheid. Een aantal kunstenaars maakte van hun woningen ware kunstwerken. Het Noorse expressionisme kennen we van de werken van Edvard Munch, wiens werk is gebaseerd op menselijke emoties, angsten en onzekerheden. Wat de negentiende-eeuwse Scandinavische kunstenaars gemeen hebben zijn de heldere, sterke kleuren, in hun poging het bijzondere intense licht van het Noorden te vangen. Op deze reis bezoeken we diverse musea in de Gallerit terrassen Zweedse hoofdstad Stockholm en doorkruisen we Värmland en Mora, geliefde vakantiebestemmingen vanwege het lieflijke landschap en de vele meren. Rond 1900 trokken kunstenaars hier naartoe om inspiratie op te doen of om het drukke stadsleven te ontvluchten. In Stockholm staat de schitterend aan het water gelegen villa van de schilder-prins Eugen. De tuin staat vol bijzondere planten, terrassen en beelden. De villa was ontworpen door voor alle reisinformatie: klik hier.
Waldemarsudde
6
Ferdinand Boberg, een van de meest prominente architecten van Stockholm begin twintigste eeuw. Het is nu ingericht als museum, waar werken van prins Eugen zelf en collega-kunstenaars worden tentoongesteld. Prins Eugen is beroemd om zijn landschapsschilderijen, deels geïnspireerd op de omgeving van zijn villa, maar ook om zijn monumentale werken zoals het panorama van de stad aan het water, dat te zien is in het Stadhuis van Stockholm.
Thielska Gallerit
De Thielska Galleriet in Stockholm, gevestigd in een jugendstil-villa, bezit een hoogwaardige collectie gewijd aan het Noorse expressionisme. Het museum is gevestigd in het woonhuis van de verzamelaar Ernest Thiel, dat was ontworpen door Ferdinand Boberg. Indrukwekkend is de aan Edvard Munch gewijde ruimte met elf van zijn schilderijen. Daarnaast hangen hier ook werken van Bruno Liljefors, Anders Zorn, Carl Larsson en Eugène Jansson. Een van de vertegenwoordigers van de Zweedse Nationale Romantiek was de beeldhouwer Christian Eriksson. De prachtige omgeving van het Racken Meer diende tot inspiratie voor de kunstenaarskolonie die zich rondom deze beeldhouwer vormde, de Racken Groep. De kolonie had een romantisch verlangen naar natuur en volktradities. Andere leden van deze groep waren Gustav en Maja Fjaestad, Björn Ahlgrensson en Fritz Lindström. Het voormalige woonhuis toont hun werken; in de tuin rondom het museum ligt een beeldenpark met werken van Christian Eriksson en zijn zoon. In Mora staat de kunstenaarswoning van Anders Zorn. In 1886 kocht hij een stuk land met een klein houten huis. Hij combineerde traditie en moderne bouwtechnieken om van dit huisje een prachtige villa te maken. Het is een mooi voorbeeld van de architecturele vrijheid van rond 1900. Binnen is een tentoonstelling van traditionele kunst- en kunstnijverheidsvoorwerpen. In de bijbehorende tuin staan de beroemde door Zorn ontworpen fonteinen. Het Zorn Museum is ontworpen door Ragnar Östberg, de architect van het Stadhuis van Stockholm. Dit museum bevat een collectie werken van Zorn zelf, maar ook van collega-schilders als Bruno Liljefors, Carl Larsson, Prins Eugen en Albert Edelfelt. In Sundborn heeft het kunstenaarsechtpaar Carl en Karin Larsson gewoond. In de kamers van het huis en de romantische tuin aan het water herkennen we vele van zijn aquarellen. Het interieur met de gewaagde kleurcombinaties, de jugendstil-decoraties en de frisse vermenging van stijlen is terecht beroemd. E-MAGAZINE HOVO Utrecht
Zorn, Entering the Cellar, 1916
Carl Larsson huis
Carl Larsson, Model Writing Postcards...
7
De Kaardebol van boven...
Voorjaar 2013 in de berm van een landweg... Downloaden als bureaublad? Klik hier
Gert Jan Buurman is een van de cursisten die al heel wat jaren (20 jaar) meeloopt bij HOVO Utrecht. Ook als vrijwilliger en als ‘Vriend van HOVO Utrecht’ heeft hij zijn sporen inmiddels verdiend. Natuurlijk vragen we hem eerst naar zijn motivatie om op latere leeftijd nog te studeren. ‘Om na de werkzame periode wat meer van andere disciplines te weten komen en daarvan te genieten.’ En wat in dat antwoord opvalt is het woord ‘genieten’! Maar, zegt hij, daarmee ga je ook boeken en andere informatie beter verstaan en ga je samenhangen zien tussen diverse disciplines en dat resulteert dan weer in verbreding van je inzicht. Als Gert Jan begint op te sommen welke cursussen hij zoal heeft gevolgd in de loop der jaren, dan raak je als toehoorder al gauw het spoor bijster: te veel om op te noemen!
Voor elk nummer van het E-Magazine maken we een ‘portret’ van een cursist. Waarom nog studeren? Wat doe je er mee? En hoe belangrijk is het? Dit keer...
Gert Jan Buurman
Opvallend is het begin van zijn ‘cursistenloopbaan’: - Afscheid van de 20-ste Eeuw najaar 1994 (met o.a. prof. dr.H.P.M. Adriaansens, prof. dr . H.A. Becker prof. dr. H.W.Von der Dunk, en mr. C.E. van Vleuten). - Afscheid van de 20-ste Eeuw najaar 1998 (met o.a. prof. dr. H.A. Becker, dr. ir. A.Oele, prof. de Wied, prof. Schnabel en dr. Engberts). Dit werd ook nog gevolgd door een cursus Wijsgerige stromingen in die eeuw. Zo kon hij terugkijken op een oneindig interessante 20e eeuw! Maar zegt Gert Jan, je verleden is ook je toekomst, dus volgde logischerwijs ook de cursus ‘De Nieuwe eeuw’ najaar 1999 (met o.a. prof. H.A. Becker, drs. J. Labohm, en prof. dr. Laeyendekker). Zijn maatschappelijke interesse blijkt o.m. uit de cursus ‘Crisis en Populisme’ najaar 2012/ voorjaar 2013 (met dr. W.A.W. de Graaf en prof. dr. R.Maier).
10
Tussen alle cursussen door loopt ook nog de deelname aan een zevental ‘Zomeracademies’ met elk zes lezingen! En altijd, hoe zwaarwichtig een cursus ook was en is, in een uitstekende sfeer, vindt hij. Tussen cursisten onderling en tussen cursist en docent. De wil om ‘wat bij te leren’ maakt mensen enthousiast en bindt mensen samen als een leuke groep. Je begint ook altijd heel anders in een cursus dan dat je er eindigt. In zo’n cursusperiode gebeurt er wat met je! En het maatschappelijk nut? Nou, gewoon dat er een oudere generatie is die bij de tijd blijft. Want de geschiedenis herhaalt zich weliswaar (weet die oudere generatie als geen andere), maar door de tijdgeest, de toenemende technische ontwikkelingen en de ongekende communicatiemogelijkheden gaat het toch allemaal net weer anders. Daar gevoel voor houden is maatschappelijk van groot belang.
Zomeracademie 2014
Ook dit jaar weer een prachtig programma met lezingen en cursussen in de maand juli - in Utrecht en Amersfoort
Hugo Ball tussen Dada en Catholica Leven in het antropoceen De tien geboden voor het brein
klik op de cursus en u kunt alle informatie lezen op de site van HOVO Utrecht
LEZINGEN
Moet je intelligent zijn om het ver te brengen in deze wereld? Pakkend praten voor publiek Mexico: muziek in dienst van de drugskartels
CURSUSSEN Big History: van de oerknal tot nu Natuurbescherming in Nederland na 1870 Kunst, gelaat en expressie Estate planning Italiaanse Renaissance 1400-1500 (Nieuw!) Feit en fictie rond de participatiesamenleving Drie beroemde missen Oneindig bestaat niet (Nieuw!) Bewustwording door kunst en filosofie (Nieuw!) Varen op het zand en treinen in het veen Kunst in het dagelijks leven van het klassieke Afrika De wording van het moderne Midden-Oosten Monumentale kunst van Karel Appel E-MAGAZINE HOVO Utrecht
11
meer Dudok: klik hier!
W.M.
Dudok
en het Raadhuis van Hilversum Willem Marinus Dudok (1844-1974) was één van de belangrijkste Nederlandse architecten van de 20e eeuw. Zijn werkt behoort niet tot één stroming of stijl. Het indrukwekkende oeuvre van Dudok kent een grote diversiteit en laat invloeden zien van Berlage, de Amsterdamse School, de Stijl, het Nieuwe Bouwen en ook van de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Zelf noemde hij zijn werk kubistisch, een samenstelling van blokken tot een evenwichtige compositie. Het Raadhuis van Hilversum is daarvan een goed voorbeeld. Dit gebouw geldt nog altijd als één van de hoogtepunten van de Nederlandse architectuur. HOVO Utrecht organiseerde, in samenwerking met het Museum Hilversum, op woensdag 21 mei een excursie naar dat Raadhuis. Daar is in de kelder een tentoonstelling ingericht over het leven en werk van Dudok. Met name natuurlijk over zijn betekenis voor Hilversum. Immers, door de woningwet van 1901 werd het bouwen van wijken met arbeiderswoningen een belangrijke factor in de stadsontwikkeling. Dudok werd in 1915 directeur publieke werken in Hilversum en later Gemeentearchitect. Maar uiteraard wordt ook aandacht besteed aan zijn betekenis voor werk elders in het land en in het buitenland. Kortom, een buitengewoon interessante excursie over een
12
De Dudok dependance
Op de Raadhuistoren
Dudok deed alles alleen en dat is hem in die zin opgebroken dat achteraf de technisch nieuwe manier van bouwen nog al wat gebreken vertoonde. Zo waren de gele stenen (de Dudok steen) te zacht gebakken waardoor ze stuk vroren, bleken de stalen ramen te tochten en was de hemelwaterafvoer niet in orde.
Ingang naar de trouwzaal
Na ampele overweging (zelfs sloop is overwogen!) werd besloten tot restauratie, welke in de reriode 1989-1996 plaats vond. De nieuwbouw in de tijd van Dudok koste ongeveer fl.1.300.000,--. De restauratie circa fl. 32.000.000,-De gemeente Hilversum moest er een schilderij van Mondriaan voor verkopen! Nogal vermoeid togen de deelnemers tegen 16.30 huiswaarts, maar wel onder de verzuchting: ‘dat zouden we toch vaker moeten doen’!
Raadszaal belangrijke periode in de Nederlandse architectuur geschiedenis. Na ontvangst met koffie in het Museum Hilversum (het Oude Raadhuis) ging het naar het nieuwe Raadhuis, waarbij de groep en passant ook nog iets oppikte van de (stads)ontwikkeling van Hilversum.
koffiekamer
Trouwzaal
burgemeestersstoel
Burgerzaal
In de Dudok-dependance ontrolde zich het panorama van het leven van Dudok aan de hand van tableaus, tekeningen, maquettes en gebruikte bouwmaterialen. Zeer beeldend toegelicht door een uitstekende gids. En dan de rondleiding door het grote Gemeentehuis, wat gezien moet worden als een ‘Totaal Kunstwerk’. Niet alleen het gebouw werd door Dudok ontworpen, maar ook alle stoffering en meubilering tot in de kleinste details. En... hij controleerde nauwgezet of alles wel op de juiste manier werd gebruikt, zodat niets het kunstwerk zou verstoren. E-MAGAZINE HOVO Utrecht
13
Speciale aandacht voor onderstaan klik op de titel van de lezing voor uitgebreide info op de website van
‘Hugo Ball tussen Dada en Catholica’
‘Leven in het antropoceen’
Met het antropoceen - het tijdperk ‘mens’ - wordt sinds ca. 2000 door aardwetenschappers de tijd aangeduid waarin wij leven. De mens is uitgegroeid tot een bepalende factor voor de ontwikkeling van onze planeet, ook in geologisch opzicht. Dat heeft enerzijds te maken met de groei van de wereldbevolking en anderzijds met de toename van Ball inspireerde niettemin Neder- onze kennis en technologie. landse dichters als Paul van OsDe mens als soort is enorm taijen en Lucebert. succes vol geweest als het gaat Als voorbereiding op een volledige om het verbeteren van zijn levens cursus in het najaar van 2014 over omstandigheden. Maar de erndeze bijzondere man op de grens stige verstoring van ecosystemen tussen dadaïsme en katholicisme vormt een bedreiging voor het legeeft cultuurtheoloog dr. Frank G. ven op onze planeet. Hoe kunnen Bosman een inkijkje in Balls boek we onze manier van leven, werken en organiseren zodanig aanpasByzantinisches Christentum. sen dat een groeiende wereld bevolking goed kan leven, zonder de aarde uit te putten en te vervuilen? De Duitse Hugo Ball (1886-1927) is wereldberoemd geworden om zijn dadaïstische klankgedichten. Hij schreef deze ‘lege’ gedichten tegen de achtergrond van de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Later in zijn leven bekeerde hij zich tot het katholicisme van zijn jeugd en zei - schijnbaar - Dada vaarwel.
datum: 30 juni 2014 tijd: maandag 11:00-12:30 uur docent: Drs. F.G. Bosman code: 6C4201
14
datum: 30 juni 2014 tijd: maandag 13:30-15:00 uur docent: Prof.dr. H.H.F. Wijffels code: 6C4202
‘De tien geboden voor het brein’
We zorgen voor ons hart, onze spieren, ons lijf. En de voor de hand liggende vraag is: ‘Waarom zouden we niet hetzelfde voor onze hersenen doen?’ Ons brein is immers minstens zo belangrijk voor ons functioneren, en net zo gevoelig voor de invloed van de omgeving als onze andere organen. In zijn lezing zal professor Kahn uitleggen dat we eigenlijk allang weten welke factoren ertoe kunnen bijdragen dat ons brein beter groeit, minder krimpt en flexibeler is in de wisselwerking met de omgeving. En heel belangrijk: welke acties wij zelf kunnen doen en moeten laten om ons brein gezond te houden (of te maken).
datum: 2 juli 2014 tijd: woensdag 10:00-11:00 uur docent: Prof.dr. R.S. Kahn code: 6C4203
de lezingen van de zomeracademie HOVO Utrecht; voor het complete zomerprogramma: zie pag.11
‘Moet je intelligent zijn om het ver te brengen in de wereld’
‘Pakkend praten voor publiek’
Een titel die meteen veel vragen oproept. Immers, wat verstaan we onder intelligentie, en welk beeld hebben we bij ‘hij/zij heeft het ver gebracht in de maatschappij’?
Een speech (voordracht) houden voor een gezelschap (klein of groot, vertrouwd of onbekend, algemeen of specifiek) is het onderwerp van deze lezing. Gebruikelijk is dat een spreker voor een gehoor gaat staan - of dat om zich heen verzamelt - en vervolgens probeert zijn boodschap zo duidelijk mogelijk over te brengen.
Intelligentie is geen eenduidig begrip. Te denken valt aan sociale intelligentie en emotionele intelligentie. Ook zijn bepaalde facetten van de intelligentie bij de één sterker ontwikkeld dan bij de ander. Zo kan de één gemakkelijker een taal leren en de ander zich sneller oriënteren in een ruimte. Hierbij spelen sociale achtergrond, opleiding en cultuur echter een belangrijke rol. En wat is nu het verband tussen intelligentie en het ver schoppen in de maatschappij? Met zijn kenmerkende stem legt prof. Maarten van Rossem uit hoe dit zit, met ‘humor als de omsingelende beweging voor de dingen die er echt toe doen’, zoals hij het zelf ooit omschreef.
datum: 2 juli 2014 tijd: woensdag 13:30-15:00 uur docent: Prof.dr. M. van Rossem code: 6C4204 E-MAGAZINE HOVO Utrecht
‘Mexico: muziek in dienst van de drugskartels’
De Mexicaanse ‘narcocorridos’ (drugsballades) hebben de laatste jaren vaak de internationale pers gehaald; niet op grond van het succes of de kwaliteit van de liedjes, maar vanwege de moord op honderden beoefenaars van het genre. De term ‘narco’ wordt in Mexico gebruikt voor iedereen die met ‘el negocio’ (de narcoticabusiness) te maken heeft: van kleine producent tot grote capo, Inmiddels weten we uit een on- van killer tot dealer. derzoek van Albert Mehrabian, psycholoog aan de universiteit Corridos zijn liedjes waarin een van Los Angeles, dat het in de verhaal verteld wordt. Vroeger menselijke communicatie om over rampen, ongelukken, mismeer gaat dan de boodschap al- daden, helden en schurken, maar leen. Mehrabian stelde dat vooral sinds de zeventiger jaren van lichaamstaal een belangrijke rol de twintigste eeuw ook over de binnen spelen speelt in de communicatie van drugshandel. Daar Mexicaanse kartels een grote rol: mens tot mens. ze behoren op dit ogenblik tot de Prof. de Gaay Fortman behandelt grootste criminele organisaties ter dit fenomeen en put daarbij uit een wereld. rijke ervaring op velerlei terrein: de familiekring, de vereniging, de politieke partij, de Tweede en de Eerste Kamer, de collegezaal, het leerhuis en de kerk.
datum: 4 juli 2014 tijd: vrijdag 11:00-12:30 uur docent: Prof.dr.mr. B. de Gaay Fortman code: 6C4205
datum: 4 juli 2014 tijd: vrijdag 13:30-15:00 uur docent: Dr. K.S. Wellinga code: 6C4206
15
‘Hersenen en gedrag...’ De jaarlijkse vriendenmiddag trok weer grote belangstelling. Het onderwerp was er dan ook naar, met lezingen van mevr. prof. dr. I.E.C. Sommer en prof. dr. R.S. Kahn. Door Lilian Hacquebord Hij heeft een boek geschreven ‘De tien geboden van het brein’. In dit boek behandelt hij manieren om ons brein gezond te houden. Hij doet dit aan de hand van tien geboden en verboden. In de aula van het academiegebouw van de universiteit van Utrecht vond de jaarlijkse Vriendenmiddag plaats. Er was een actueel onderwerp gekozen, nl. ‘Hersenen en gedrag’. Als sprekers waren uitgenodigd professor I. Sommer en professor R. Kahn. In een volle aula begon de middag precies om 14.00. De voorzitter van het bestuur van Vrienden van HOVO Utrecht, de heer Harry Peeters heette iedereen van harte welkom. Daarna gaf hij het woord aan Engelien Verhoeff die als eerste mevrouw Sommer aankondigde. Volgens Engelien Verhoeff zijn we allemaal nieuwsgierig naar onze eigen grijze massa, en hopen we daar vanmiddag meer over te horen.
Het is bijvoorbeeld belangrijk voor het brein om te blijven studeren, en dan vooral iets wat moeite kost. Ook zijn slapen en vrienden maken essentieel voor een gezond brein. Daarnaast is lichamelijke inspanning van belang.
Wat zeer af te raden is voor het brein is alcohol. Voor de ontwikkeling van de foetus is het slecht als de moeder drinkt tijdens de zwangerschap. Op latere leeftijd geeft alcohol aanzienlijke schade aan een deel in de hersenen. Als laatste gebod adviseert professor Kahn om je ouders zorgvuldig te kiezen aangezien er veel factoren erfelijk bepaald Mevrouw Sommer heeft een ‘stemmenpoli’ opgezijn. zet in het UMC. Zij doet onderzoek naar schizofrenie en een veel voorkomend symptoom daarbij Beide sprekers kregen is het horen van stemmen. Zij liet daarover een groot applaus na hun filmpje zien van iemand die verschillende stemlezing. Engelien Verhoeff men hoorde. Daarnaast zijn symptomen van dankte hen voor hun helschizofrenie o.a. psychosen (via scans is er te dere, duidelijke en goed zien dat er tijdens een psychose de dopamine geïllustreerde lezingen. productie is verhoogd); hallucinaties (percepties die niet kloppen, hieronder valt het horen van Aan het slot van de midstemmen); formele denkstoornis (men praat ondag werd Mathee Valesamenhangend). ton in het zonnetje gezet Er is inmiddels al veel onderzoek gedaan, maar door de huidige voorzitter er is nog veel meer onderzoek nodig. Dit geldt en hij werd bedankt voor alle taken die hij de ook voor behandelmethoden; er is al het een en afgelopen jaren op zich had genomen. ander, maar er is nog volop onderzoek nodig naar Na een kort woord van Gerard van Dorp was meer en specifieke behandelmethoden.Nadat het formele deel van de middag afgelopen en kon men napraten onder het genot van een mevrouw Sommer haar heldere betoog beëinhapje en een drankje. digd heeft is er gelegenheid voor het stellen van enkele vragen. Na de pauze kreeg professor Kahn het woord.
De lezing van mevr. Sommer? klik hier. 16
Nieuws van de Vrienden van HOVO Utrecht NIEUWS - ACTIVITEITEN - INFORMATIE
(met enige pauzes!) in het Hartloopercomplex in Utrecht zullen laten zien. Natuurlijk ontvangt u uitgebreide informatie over plaats, tijd, inhoud en prijs zodra de organisatie rond is. Nog verder vooruit liggen de plannen voor de volgende Vriendenmiddag in januari 2015, wij hopen u een onderwerp en sprekers (te weggehaald) voor te stellen die u weer net zo enthousiast maken als dit jaar.
Bestuur Museum de Fundatie
Activiteiten
Wanneer u dit nummer leest, hebben wij net de voorjaarsexcursie naar Museum de Fundatie en Kasteel het Nijenhuis achter de rug, u kunt daar elders in dit nummer fotomateriaal over vinden, in een later nummer kunt u het verslag lezen. We kijken terug op een drukbezochte en zeer geslaagde Vriendenmiddag op 16 januari. De aula van het Domplein was nagenoeg vol, de onderwerpen van de lezingen door professor René Kahn en professor Iris Sommer gaven aanleiding tot veel discussie tijdens de receptie en ongetwijfeld ook nog daarna. U vindt het verslag van deze middag hier naast. Als bestuur kijken wij terug op deze evenementen, maar vooral vooruit. Wij zijn druk bezig met de organisatie van de filmdag in het najaar, het ziet ernaar uit dat we een aantal interessante documentaires onder één thema bij elkaar kunnen brengen die we u E-MAGAZINE HOVO Utrecht
De personele bezetting van ons bestuur heeft in de direct achter ons liggende periode een aantal veranderingen ondergaan. Harry Peeters heeft het voorzitterschap van Mathee Valeton overgenomen, Mathee is nu vicevoorzitter en is penningmeester gebleven. We hebben twee nieuwe leden verworven, Hettie Steenstra en Henk Wevers, de laatste heeft zich bereid verklaard het penningmeesterschap op zich te nemen. Deze (vaak niet zo begeerde) post komt vrij als Mathee aan het eind van het jaar ons gaat verlaten. Marja Gelderman verlaat het bestuur begin juli van dit jaar. Voor zowel Marja als Mathee geldt dat hun bestuurstermijn vol was. Wij gaan hen bitter missen, maar we rekenen erop dat we hen kunnen consulteren als dat nodig is.
Jaarverslag
We zetten de prille traditie (in 2012 begonnen) voort en publiceren weer een jaarverslag waarin u meer in detail kunt lezen over het wel en wee van de stichting. De documentatie voor de excursie naar Hombroich is er in opgenomen. U kunt het jaarverslag 2013 inzien op onze website www.vriendenhovoutrecht.nl
17
Oproep: Bestuurslid gezocht! De Vriendenorganisatie is de afgelopen jaren enorm gegroeid: er zijn nu ca. 600 donateurs en dat brengt allerlei uitdagingen met zich mee. Het bestuur is vorig jaar uitgebreid met een aantal nieuwe bestuursleden zodat er, zoals steeds, een enthousiast team klaar staat om activiteiten te organiseren en de cursisten in de verschillende organen van HOVO Utrecht te vertegenwoordigen. Het bestuurslid dat verantwoordelijk is voor de administratie treedt aan het eind van 2014, na 8 jaar, terug uit het bestuur. Daarom zoeken wij nu een:
Bestuurslid donateursadministratie Wij zoeken hiervoor iemand met affiniteit met computers (PC of Mac) en met enige ervaring met Excel. Desgewenst kan op kosten van het bestuur een Excel-cursus worden gevolgd. De administratie van donateurs en financiën is ondergebracht in één groot Excelbestand. Wij zoeken een bestuurslid voor de volgende taken: - het bijhouden van de donateursadministratie; - het verzorgen van e-mailings m.b.t. activiteiten; - het afdrukken van adres-etiketten voor een klein aantal postverzendingen; - het (mede) verzorgen van de deelnemers-administratie van de jaarlijks excursie. Verder is er natuurlijk het gezamenlijk bedenken van activiteiten, zoals de excursies en de lezingen voor de Vriendenmiddag die elk jaar in januari wordt gehouden. Het samen in het bestuur werken aan de ondersteuning van HOVO Utrecht en de activiteiten voor de Vrienden is boeiend, leuk, inspirerend en bevredigend! Lijkt het u leuk om in ons bestuur mee te werken, of kent u iemand anders die zich een paar jaar voor de Vrienden van HOVO Utrecht zou willen inzetten, neem dan, vrijblijvend, contact met ons op! Namens het bestuur van de Vrienden, Mathee Valeton Penningmeester en vicevoorzitter 06-15087520 - jmvaleton@ziggo.nl
Dhr. drs. Huub Pragt schreef recent een boek met als titel:
‘The Language of the Pharaohs’ Dit boek wordt op vrijdag 6 juni 2014 gepresenteerd, van 15.00 uur tot 16.30 uur in de Leemanszaal van het Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28 te Leiden. Het eerste exemplaar zal worden uitgereikt aan Z.E. de heer Mohamed Karim ben Becher, ambassadeur van de Republiek Tunesië. Iedereen die interesse heeft in dit onderwerp is van harte uitgenodigd, mede namens Taofik Ilaoui. Vriendelijke groet, Huub Pragt Klik voor informatie op: The Language of the Pharaohs.
18
Colofon Nieuwsflits: Gust Romijn – Ontdek-
kingsreiziger
Eva van Berne (kunsthistorica) en HOVO coördinator HU schreef een boek over de kunstenaar Gust Romijn. Zelf zegt zij er het volgende over: Gust Romijn (1922-2010) is een kunstenaar die voortdurend geïnspireerd raakt door het leven, de kunst en zijn omgeving. In een werkzame periode van bijna zeventig jaar verdiept hij zich steeds op eigen wijze in actuele tendensen in de kunst. ‘Ontdekkingsreiziger’ beschrijft het leven en werk van deze Rotterdammer, die naast beeldend kunstenaar ook betrokken is geweest bij de vormgeving van het Poetry en Filmfestival en werkzaam was als docent op de kunstacademie in Rotterdam. Het boek is à € 35 te bestellen bij: uitgeverij De Bovenkamer door een mail te sturen aan: bovenkamer@zeelandnet.nl
Meer lezen over Gust Romein? klik hier.
Vrienden De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten door o.a.: • Vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht; • Deelname aan het coördinatorenoverleg; • Deelname aan de programmacommissies; • Eindredactie en vormgeving van het HOVO Utrecht E-MAGAZINE;
foto’s van de voorjaarsexcursie naar de Fuindatie in Zwolle en het Nijenhuis Heino
Activiteiten: • In het voorjaar een (dag)excursie voor Vrienden en introducés; gewoonlijk per toeringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Nederland, Duitsland of België; • De Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een of meerdere lezingen over een wetenschappelijk of cultureel-historisch onderwerp, gevolgd door een borrel. U kunt donateur (Vriend) worden voor € 10,00 (of meer) per kalenderjaar. Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs: Bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl Desgewenst kunt u ook een bijdrage overmaken op rekening NL77 RABO 0136 1112 03 t.n.v. Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij uw naam, het doel en het jaar.
Het HOVO Utrecht E-MAGAZINE is een gezamenlijke uitgave van HOVO Utrecht en de Vrienden van HOVO Utrecht. Het Magazine verschijnt 4 maal per jaar. Redactie: Ineke Oomen Marijke Peyser Gert Rauws Gerard van Dorp Joeb Mulder (fotoredacteur) Joop Ross (eindredactie) Verder werkten aan dit nummer mee: Yvonne van der Valk Lilian Hacquebord Engelien Verhoeff Gert Jan Buurman Swenne van Roosmalen Labris Reizen Redactieadres: Bureau HOVO Utrecht Yvonne van der Valk Postbus 80125 3508 TC Utrecht e-mail: hovo@uu.nl Vormgeving en opmaak: Joop Ross Het E-MAGAZINE wordt gepubliceerd via ISSUU.
Op de website treft u ook alle actuele informatie aan over de Stichting en de komende activiteiten.
E-MAGAZINE HOVO Utrecht
19